ETHNOLOGY OF THE CAUCASUS AREA

IN FRIDTIOF NANSEN’S BOOKS

Part I

By Natela B. POPKHADZE

P

MMonument to King Aieti/Aeetes in Batumi Sculptor M. Berdzenishvili

Tbilisi in Sakartuelo//Georgia

20010

Educated as a Marine Zoologist, Fridtiof Nansen was lost in the labyrinth of the misinformation supplied to him concerning the indigenous population of the Caucasus area//Kavkasia//Kavkaz/Kafkas. This made impact on his activity on the refugees issues during his work at the League of the Nations.

Tags: Caucasus, Caucasia, Kavkasia, Kavkaz, Kafkas, Fridtiof Nansen, the League of the Nations, Georgia, Sakartuelo, aliens, refugees, Tbilisi, Natela Popkhadze, Republic of Georgia

kavkasiis mxaris eTnologia fridtiof nansenis wignebSi

I nawili

naTela borisis asuli fofxaZe

q. Tbilisi saqarTvelo//georgia

erTa ligis ltolvilTa saqmeebis umaRlesi komisari //xelmZRvaneli fridtiof nanseni ganaTlebiT zRvis cxovelebis mkvlevari gaxldaT da daibna misadmi miwodebuli cnobebiT kavkasiis mosaxleobis ZiriTad sakiTxebze. es aisaxa mis saqmianobaze.

sakvanZo sityvebi: kavkasia, fridtiof nanseni, erTa liga, gaero, ucxoeli ltolvilebi, saqarTvelo, georgia, kolxeTi, aia qveyana, naTela fofxaZe

ydaze gamosaxulia mefe aietis qandakeba baTumSi. moqandakea merab berZeniSvili.

Sida gverdze gamosaxulia mefe-qali medea vazis mtevnebiani samefo kverTxiT. ZvelTaZvel nivTze aRbeWdili naxati. xelovanis vinaoba ar aris cnobili.

Ethnology of the Caucasus Area in Fridtiof Nansen’s Books

by Natela B. Popkhadze

F. Nansen was the High Commissioner for the Refugees for years at the League of the Nations that was the predecessor of the modern United Nations Organization. The latter obtained the buildings and all other property and the obligations of the former. He with a group of experts travelled in the Caucasus and adjacent areas several times. Their aim was to bring alien refugees to this area. This was done during several years. The area already had enforced aliens brought during the wars raging elsewhere in XIX c. and the first decades of XX c. F. Nansen published his several books describing what he saw in the Caucasus. One of those books is entitled “Armenia and the Middle East”. It has 325 pages. It was written in Norwegian//Norse, was published in 1925 and soon was translated into several languages: English, French, German, Russian afterwards. These books were republished in 1994-ies and 2004-ies in the USA, in Russia and in several other countries. Modern diplomats read them and are influenced by their content when they make decisions on the international problems. F. Nansen’s activity and publications have not been analyzed by any Kartu/Kartueli/Georgian author to this day. His books are not in Tbilisi. Only a photocopy of his above-mentioned book sent from the British Museum is kept in the Ilia Tchavtchavadze National Parliamentary Library in Tbilisi. The equipment used to read photocopies is damaged there; one bobbin is broken. Hence I turned the reel of the photocopy manually, by hand. It slipped through the fingers from one side to another. The focus was unachievable; what I saw was often blurred spoiling my vision. Hence it was very difficult to read that book for me. No other person has ever taken interest to read that copy, as much as I found out. Unfortunately the author based his views concerning the ethnology of the Kartu/Kardu/Georgian nation and the neighbors on Ferdinand Fridrih Carl Lehman-Haupt’s publications, despite the fact that he had the possibility to use better publications written by other authors. C. Lehman-Haupt was a historian and a linguist. He published several books concerning texts written in the so-called Cuneiform Script in the language that the native people called Emegir in the ancient tablets made of clay. That very Emegir literature was given arbitrarily the name “Acadian” in 1867, and later, “Sumerian” by Jules Oppert – the founder of the International Jewish Society in 1880-ies – as he himself wrote and published. He was born and raised in Prussia, was a student

when caught in the anti-government activity, was banished from that country. After moving to Paris to his uncle’s home and later becoming a scholar of the written sources carved in the Cuneiform script he was granted the French citizenship. The Emegir/Sumerian, as well as the Acadian have many common words with several modern languages and dialects. Some of these ancient words are part of the modern Kartuli language variants, especially with words used in the written sources up to XIX c. C.E. and in modern colloquial speech of the Suans, the Margals/Megrels. Words: Aia, Lil/Lile, Utu, Ki, An,Kolkhiti, Karduniash, Mare, Ugula, Qheli, Shakiki, Kakali, Kaba, Kakabi, Opopi, Gish-Erin/Gish-eri, Kuptar and many others are used actively today in Kartuli. These words have the meanings that they had in texts written in the Cuneiform script and kept now in many museums in various countries. Some of them are in the S. Janashia National Museum of Sakartvelo/Georgia in Tbilisi, including one brick marked with the stamp of the famous king Nabu-kudurri-ussuri II (604-556 BCE). “A brick” is an English word for what is “Kirpich” in Russian. In Kartuli/Georgian it is “Aguri”- just like it is in the Cuneiform texts. The word “Ugula” written in the Cuneiform texts and meaning “a supervisor” is retained in the surname of the modern Head/“the supervisor”/”ugula” of the city Tbilisi; he is Gigi Ugula/Ugula-va. A rare coincidence of the word denoting a person’s activity (ugula) and his surname (Ugula) is evident in this case. C. Lehman-Haupt had consultations in Tbilisi with the historian Mose Janashvili (1854-1934). The latter learned several languages including the Emegir written in the Cuneiform script. His handbook written for the public at large, entitled “Sakartvelos Istoria” (The History of the Country of the Kartu Nation//Sa-kartu-elo) published a century ago is still one of the best books ever written on the topic. This highly competent scientist passed away in 1934 and has found the eternal abode in the holy earth in the yard of the famous Kartuli/Georgian Orthodox Christian church in Tbilisi -at the Mtatsminda Mountain Pantheon for the Salient Public figures. There are topics in the ethnology that C. Lehmann-Haupt dealt in his own publications erroneously despite the fact that M. Janashvili informed him accurately on them. C. Lehman-Haupt ignored the consultations. He had promised to send M. Janashvili a book that he would soon publish and use M. Janashvili’s comments in them correcting his own mistakes on the ethnicity problems. M. Janashvili published a complaint later that C. Lehman-Haupt even did not answer his two telegrams with a question concerning the publication of the latter person’s new book; hence M. Janashvili failed to analyze

the book at the time. It is the very book that unfortunately F. Nansen based his attitude, his views on the ethnology of the Caucasus and the adjacent areas. F. Nansen was educated as a Marine zoologist and investigated various fishes, penguins, seals etc. Despite this reality, he became Head of the Commission for the Refugees at the League of the Nations and held that office for many years. F. Nansen wrote the book in order to attract the attention of the international society, especially of the rulers of the various countries, of the people at large, to the problem that the Armenians suffered much for many centuries, that they did not have their own political unit since XIV c. CE when their short-lived political unit was formed and soon overrun by the Mongols and crushed in the so-called Cilicia. He started the book with the explanation that he was approached incessantly during many years by ethnic Armenian persons that lived some in the USA, others in Greece ; they urged him to start the propaganda at the League of the Nations on the appropriate nature and decency of the creation of the country Armenia in and around the town Julfa; Julfa being the centre of the concentration of ethnic Armenians at the dawn of XX c. It ought to be remembered that that population was a refugee in Julfa itself: rulers and the clergy of France, Spain, England insisted and urged shah Abbas II to relocate the Armenians from India, Spain, France, Istanbul to Julfa so that they would live as a Christian congregation. This activity was witnessed by the Italian traveler sent by the Pope of Rome himself. The travellar was Patrizio della Valle. He described this in his books of travels written in Italian. The book has been translated into English and published several times. F. Nansen consented after years of refusal to the entreats of the Armenian persons. He travelled several times to Greece defeated by the Turks in war in those years and having undesired alien population and many refugees of various nationalities. With a group of persons including a hydro geologist apt to plan water pipes for watering/irrigating fields to make them habitable and applicable for the agricultural activity he visited an asylum for the refugees at Constantinople//Istanbul. He was visited by a group of the Greek Armenians there with a bunch of flowers for him and apparently precious presents; they repeated to him their wish concerning the resettlement of the Armenian refugees; from Constantinople he and his companions chose to follow the way taken more than three millennia before - by the hero Iasoni (Jason) to Colchis//Kolkheti//Georgia along the coast of the sea in a French steamer. That book was published to raise the compassion towards the “small Armenian people that underwent many misfortunes

in recent centuries”-as the author wrote. F. Nansen overviewed the entire history of the area situated from Athens in Greece - to Tbilisi and the Crimea since the dawn of the civilization, mentioned queen Semiramis and her devotion to his ungrateful son, analyzed the cuneiform text devoted to that queen basing his views on C. Lehman-Haupt’s publications that have great flaws - in my view, - mentioned Aieti (Aeetes) King of Colchis/Kolkheti and his daughter Medeia; F. Nansen called her the sorceress-it being calumny and misinformation. He was of the opinion that Jason was an ethnic Hellene. My comment on this is that Prof. Gizo Tchelidze has published a book “The Kartuels” (“Kartuelebi”) in 2004 where he analized written sources and traditional stories concerning Aieti and his daughter Medeia/Medea. G. Tchelidze has revealed and proved that the hero Jason was an ethnic Pelazgi/ Colchian//Kartvelian according to the written sources of the Greeks themselves; the same is evident from the Colchian historical tradition. The princess Medeia married not a foreigner Jason but a Pelazgi/Colchian Jason in fact, a person of her own nationality. Thus she did not marry a Hellene/Greek person, as readers have been misinformed by alien interpolators later – those that modified texts and falsified the events. I agree with those modern authors that are of the opinion that the Hellenes were created later and were not contemporary to king Aieti and king Medeia. Written sources mention that Medeia was the hereditary ruler of the vast area; her son Medes succeeded her on the throne. There is a term “Medeia’s Oil” used by the Greek authors in VII c. CE for the crude oil of Medeia’s kingdom ( the kingdom was called Media in memory of this most famous ruler of all times of human history). Herodotus wrote that the population of the area that lived near the Caspian Sea still praised her, remembered her, loved, esteemed her in Herodotus’ days, when he visited the area in V c. BCE. The Norwegian zoologist F. Nansen wrote that since X c. CE the Norwegians known by the name the Verengi (in the Moscow principality/Moskovskoe kniajhestvo they were called “Variagi”) often fought for the Byzantines; that, in his own words, “our brothers the Armenians were often fighting beside us the Norwegians for the Byzantines”. In this phrase the purpose of writing and propagating this book is conveyed. This was written to provoke compassion for the Armenians in readers at large and raise great sums of money for the Armenians that lived scattered in the vast Ottoman Empire,as well as in Italy, in France, in the USA and elsewhere and desired to create a small country for their nation somewhere in the world. F. Nansen wrote that “ Queen Tamara” of the Kartvels in XIII c. had an Armenian husband David Soslan; that is

a gross misinformation. He was not an Armenian person at all and never had any Armenian person among his ancestors in his genealogical tree. He was an orphanKartueli/Georgian boy raised in the Kartvelian noble family Bagrationi. It was the family of king of kings/ ‘mepet mepe’ Tamar’s father’s sister. The lady lived in Kardu/Sakartuelo/Georgia with her family. F. Nansen’s text that several heroes at the court of this queen Tamar- were an Armenian Sarkis and his several Armenian relations - is another gross misinformation. F. Nansen mentioned that Georgia//Sakartuelo was often devastated by the invaders, by the Orthodox Christian Byzantine emperors among them, but, nevertheless, at times the Christian Georgia participated in wars helping Christian Byzantine Empire against the latter’s foes. F. Nansen wrote that the Georgian princesses married the Byzantine emperors and princes. He mentioned the most famous among those-the daughter of the king of Sakartuelo /Georgia Bagrat IV in XI c. that was considered to be the most beautiful lady in the world at the time. F. Nansen wrote about the war of the nobles against their Byzantine emperor Basil II and blamed that very emperor for cruelty against defeated Bulgarians when thousands of the defeated warriors were blinded and sent home in the wretched condition. “The uncivilized barbarian king of the Bulgars died at their sight”-he wrote. F. Nansen was a zoologist by education and a monarchist in his character. The fact that the Kartvels//the Georgians rejected the rule of the Kartvelian kings that they had for two millennia (he wrote this; in fact the Kartvels had their monarchy even much longer), and chose a republican rule in 1917, was unwelcome with him. He wrote that king of Georgia Giorgi XIII died in 1801 and handed his kingdom to the Russian emperor to rule in peace in order to protect this country Georgia against the Muslim invaders. This was not so. The truth concerning the ethnic territory of the Kartveli nation is diminished in F. Nansen’s and C. Lehman-Haupt’s books. The entire ethnic territory of the Kartveli nation is very truthfully conveyed in Mose Janashvili’s later-time publications. Authors are advised by me to dwell on them. In his first publications M. Janashvili followed the distorted information published by others concerning the ethnology of the Kartveli nation and the immigrant aliens. This also ought to be taken into consideration by modern scholars. Later he criticized his teachers for distorted representation, diminution of the entire historical territory of ‘the Entire Sakartvelo’/ ‘Entire Aia’/’Entire Iveria’/ ‘Entire Kolkheti’. The earliest name of this country is Aia, the youngest name is Georgia (used in texts since I c.for the Kartuelian area situated in the Aia peninsula/ called

later by aliens ‘the peninsula Kru-metopon, hence shortened to ‘Krim’/Crimea), in the Northern Caucasia and Norhern coast of the Hurkanian/Caspian Lake (“Sea” as alluded this lrge lake). Both the oldest and the youngest names of this country ought to be included in the modern name of this country in every language. Aiageorgia, Aiakartiiberiageorgia – these are more appropriate names for this country, than only modern words Sakartvelo, Georgia, Gurjistan. F. Nansen’s book is read to this day and impresses millions. Hence the misinformation and blemishes concerning the indigenous Aian/ Kartvelian// Colchian land and her national heroes make this book faulty. If both C. Lehman-Haupt and F. Nansen had based their books and other writings when dealing the above-mentioned topics - on Mose Janashvili’s book “Sakartvelos Istoria uudzvelesi droidan 1801 tslamde”, published in 1906 in Tbilisi, themisinformations might have been avoided. This is the first attempt of investigating F. Nansen’s activity by an ethnic Kartveli person. A detailed analysis of this book is necessary. I continue the investigation of this book and of the archive of M. Janashvili. The latter is the lore of the truthful information concerning the ethnology of the Aia//Kartveli//Colchian//Georgian multi-millennia-old nation. Scholars have concluded that calling Sakartvelo “Gruzia” or “Georgia” has blemishes. Anzor Shonia dedicated to this problem an entire book and published in Tbilisi. When were the Kartvels called “the Georgians” and on what territory? Having investigated this subject, I concluded that “Georgia” is the youngest denomination of Sakartvelo/Iveria/Aia/Kolkheti. The denomination of the land called ‘Georgia’ is ascertained in the written form only since I c. To compare, Aia, Kardu/Kardunia, Iberia/Iveria, Kolkheti (Kolikhiti in the Cuneiform texts) are attested in millennia before the I c. and are more ancient ethnic and sub-ethnic names of this nation. This subject is brilliantly investigated in M. Janashvili’s book “History of the Most Ancient Sakartvelo”, mentioned above. The name Georgia is not treated there in detail. Travelers from France: Chevalier Chardin, G. Tournefour and others in XVII-XIX centuries started their descriptions of Sakartvelo simply: wrote that in the I century part of the Kartvels were called by the names ‘the Georgians and the Albanians’; that the word Albania was a Latin translation of the local word for the Mountainous Region(Mtianeti N.P.) - and that this nation under the name ‘the Georgians’ lived in the Northern Caucasia, at the Northern Caspian shore, in the Crimea and elsewhere. I will add there – in the Hupanis/Hubani river basin as well, that being the modern river Dniepr with her affluent river Bug. I base this my view on Latin and Hellenic

authors: Strabo (I c.), Pliny the Elder (I c.), Tacitus (I c.), Pomponius Mela (I c.). Ilia Abuladze, Akaki Shanidze, Zaza Alexidze started in the XX century backing the falsified “evidence” of the hypothetical existence of the Albanian writing, basing the hypotheses on false Armenian fabricated comment of an author that was apparently fictitious. This caused the distortion of the reality and ethnic history of the area, the renaming of the Georgian churches into so-called “Albanian churches”, the discrimination of the local indigenous Georgian/Kartveli population. Reports have been published; documentary films were produced on this topic. F. Nansen did not mention the Azebaijanian nation. The term was coined after F. Nansen’s death, only in 1940-ies in Moscow. The Tatars, the Tartars –this was what the persons that later were registered in the Censes as ‘the Azerbaijanians’ were called in the USSR and elsewhere. When Georgia had the Georgian kings and regional rulers until 1870, they mentioned ‘Adribezhani’ – an area in what is the southern Iran nowadays. The Republic of Adribezhani, later called Azerbaijani, was created in 1918 in the wrong area, in the wrong place. Indigenous Kartuels//the Georgians in that republic are the descendents of the Kartu/Kardu/Aia-Kolkhians that created the first kingdom in the area. The rulers of the League of the Nations of that period are to be blamed for allowing the Kartu nation much less territory than it needed and was entitled to by the decent International standards. The topic of the name Georgia for Sakartuelo is treated in my other investigation in detail both in Kartuli and in English.

Literature Cited:

Nansen, Fridtjof. Armenia and the Middle East. London. 1928

Chelidze, Gizo. Kartvelebi katsobriobis karibtchestan(in Kartuli) (The Kartveli Nation at the Initial Stage of Mankind). Tbilisi. 2004

Janashvili, Mose. Istoria Sakartvelosi Uudzvelesi Droidan 1801 tslamde ( History of Sakartvelo from the Ancient Times to 1801(in Kartuli). Tbilisi. 1906

Dr. Natela Popkhadze,Member,- Phazisi Academy in Tbilisi15 August 2010 - 5:31am

A little knowledge is a dangerous thing, authors and readers! You ought to learn that ‘Georgian’ is the youngest term for the millennia-old nation that was first to establish city-states and later kingdom(s). Georgia-this term encompassed the river Hupanis area in I c., that being modern rivers Dniepr and its affluent the Bug in what is called NOW the Republic of Okraina//Ukraina; Okraina means in the Russian language 'A Land at the Border of a country. The political entity of the Georgians included the peninsula called Aia, modern Krimea/Crimea/Krim. That peninsula was ruled formerly by king Aeetes/Aieti and its part- by his sister Tsiratsa (misspelled Circea and/or Kirkea by the alien authors. The Georgians' indigenous area ruled by the Georgian rulers included the entire Northern Caucasia plus the entire Northern Caspian Lake ("Sea") and the adjacent land including the southern part of the basin of the river Ra (modern name the Volga) . This is attested even by the enemies of the Georgian nation - the Hellenes, the Romans in I-IV centuries (see Strabo's Geography, Pliny's Naturalis Historia, Pomponius Mela's Description of the World, of Germania and Other Areas, Tacitus(all these are authors living in I c.) etc. For the details see my blog at Nabukodori and my reports at the International Confernces: The First Silk Road Conference" in Tbilisi, "Conference in Byzantine Studies in 1991 in Moscow", Conference in Historical Studies at the Oslo University in 2000, "Byzantine Studies in Georgia" in 2008,same in  2009. A good start to learn the history of the Georgian/Aia/Kartu/Kardunia/Kolkhi nation is Prof. Mose Janashvili's 'The History of the Kartu/Sa-kartu-elo", published in Tbilisi in 1906. He used the data of the texts carved in the Cuneiform script. This is printed in the Georgian/Kartu language. Please be advised that persons registered in the official Census as "the Abkhaz" are ethnic Georgians mostly, the remaining 3 thousand persons like Chirik-ba (from the Russian word 'chirikat'=to twitter like a bird) are an undifinable mixture of immigrant imposed aliens. Honest persons ought to help Georgia regain her indigenous territory including the above-mentioned areas and help abolish absurd autonomies of aliens created by uneducated, indecent, foolish Soviet-time rulers.   Aiiaiberiakarti@gmail.com

Popkhadze NatelaA Pair of Notes from Greek Texts(the Iberian Chalibs, the

Apsils)In a report I will draw public attention to the Iberian Chalibs/ Ibero Khalibs attested as the main population in the Hypanis valley at the Northern coast of the Colchian Sea/the Pontos by several Greek authors in the I-III cc. Their interpretation seems easy as several ancient Greek politicians in those centuries attest the population near that Hypanis as ‘the Georgians’/the Georgoi.

Corresponding maps accompany modern publications with the Georgoi at the Hypanis. The identity of the Iberian Chalibs with the Georgians/the Kartvels is apparent; The Greek text on the Iberian Chalibs at the Hypanis became available to me in two publications of the excerpts from Greek authors: one was a huge five-volume work entitled ‘Memorie” where Greek texts were accompanied with their Latin translations made in XIXc. published in Snt.-Petersburgh in XIX c. Another was a book of Greek excerpts published in Schtutttgardt in 1912. Both publications were available at the Illia Chavchavadze Public Parliamentary Library in Tbilisi. The corresponding publications printed elsewhere in Russian, and, apparently, from that into Kartuli, do not contain that important excerpt. The translation of those words ‘Ibero Chalibes’into our language gives ‘Karti eri’. The word pronounced ‘Eri’-and meaning ‘a nation’-is used nowadays; it is worth mentioning that it has been attested as that very ‘eri’ with that very meaning in cuneiform texts in I, II, III millennia B.C. Another word in cuneiform- ‘Apsin’, meaning the ploughed area, ‘xnuli’ in modern Kartuli(from ‘khani’=an ox, hence khanva/dakhanva/xvna- ploughing with the ox’s help), seems to be the basis for the later Kartuli, Greek and Latin ‘Apsili’, Apsilai, Apsilae. Apsin is derived from ‘Apin’( an ox), hence a ploughing ox’s ‘Apeurebi’ in Kartuli. Several other hitherto unaccountable Kartuli and Greek terms may also be interpreted with the help of the cuneiform texts and cuneiform dictionaries. In special literature, e.g. in ‘the European Ethnohistory’published on the Web since 1996(publication in book format is suspended due to the work being going on), attention is paid to the aforesaid Iberian Chalibs in III c. at the Hypanis. The author of that publication, a US-American scholar, seems to be unaware that the Iberian is a synonym of Kartveli. He associates the Iberian Chalibs living at the Hypanis/Dniepr according to the Greek text, with the Iberians of the Iberian peninsula at the Atlantic, telling that modern Spanish nation is apparently related to those Iberian Chalibs. The Georgoi in the Chersoness (Qhirimi in Kartuli, the Crimea in English) in Strabo’s Geography in the I c. were, of course, the Kartveli nation. The Georgoi in the peninsula called Qhirimi in Kartuli, the Crimea in English nowadays, are attested at the map made by Frederic Dubois in 1845 in his ‘Atlas of the Travels’

published in Neuchatel; besides, in Strabo’s Geography-the Loaeb edition. The tradition that Aiette king of Colchis/Georgia/Karti had cities there, spent several months of the year there, needs to be remembered. The attestation of the Tsirtseian/Tsiratsaian/Kirkeian regional kingdom at the western region of the Aeaea(the land called Crimea now) in Greek texts is also very important. The indigenous Northern Karti/Colkheti/Georgia/Iberia in the view-point of our royal family is represented in King Davit Giorgis-dze’s books( Giorgi was the son of King Iracli Bagrationi-the national hero of the Kartvels; Giorgi succeeded Iracli on the throne) . His brother-Mepis Dze(Tsarevitsh in Russian) Teimuraz was also the author of several books and the member of the Russian, French and Dutch Academies of Science. He was among the founders of the Moscow University. That was acknowledged on the marble stella placed in the entrance to that university. The royal families of two kings of Karti(Kartli-Kakheti and Imereti kingdoms) and the ruling princes of one region of Kartvels (Apkhazeti) appeared to live at the Russian various towns in XIX c.against their desire; they were all exiled, forcefully removed to Voronezh, Moscow, Petersburgh etc. They continued the political and literary work in exile. Later in 1918, forced to abdicate from his throne, King Nicholas II of Russia is quoted to have regretfully said that the misfortune of the Russian royal family was God’s vengeans on it for the devastation and annihilation of the millennia-old kingship in Karti/Sakartuelo. The view of the members of the Royal families of Karti/Sakartvelo on the subject that indigenous Karti/Georgia stretches to the river Doni/the Don is backed by Strabo telling that in Ic. B.C.E.- Assander’s( king in Northern Colkheti in the Crimea/ Cherson) kingdom embraced the Don and that he built a long wall against the Northern aliens in what was later called Olbia. That wall was uncovered in 1970-ies by Tatiana Samoilova-an archaeologist, a former film star. Formerly the Don has been in Karti/Iberia/Colcheti/Gruzia/Gurjustan- the Russian scientist, the Metropolitan of Kiev, Rector of the Christian Orthodox Academy at Moscow- Evgenii Bolkhovitdinov published in 1802 in Russian in Snt.-Peterburgh. That book – ‘Izobrazhenie Iverii/Gruzii’- ‘the Short Review of the History of Iveria/Iberia/Gruzia/Karti/Georgia’ was translated into German and published both in Leipzig and Riga in 1804. It has a nice review of the Greek historical notes concerning

the patriotic aspirations of the Colchian/Kartveli nation. That book is reproduced entirely in G. Sharadze’s monograph -Evgenii Bolkhovitdinov-the First Rustvelologist from Russia’-published in Tbilisi in Russian. At the International Conference in Byzantine Studies in Moscow in 1990 where I delivered two papers, a speaker from Moscow delivered a paper at the first plenary session about the Chalibs in Greek texts in I-III cc. He reasoned against historical evidence and declared that the Chalibs in Greek texts living at the Hypanis were the Russians. That paper is published in the Proceedings of that conference. Modern publications revive the obsolete term ‘Khazar’ and promote the idea of the reestablishment of Khazaria. The ethniciry of the Khazars being of dubious nature, their successors in modern times hardly available, that would be a dangerous initiative. I ought to remark that the view-point of Vakhushti Bagrationi in his Geographic Atlas of Karti/Sakartuelo and neighboring regions published only in 1997 in Tbilisi, has misinformation on one map having an inscription that the Khazars were the Russians and the Russian alphabet is the Khazar alphabet. He lived in Northern Russia as an exile from Karti/Sakartuelo in those days, hence that misinformation might be imposed, forced on him by the Russian officials. At the International TV canals and videos at YouTube, modern persecuted Christians in Iraq are shown singing their national anthem and demanding the re-establishment , the revival of the Assyrian Empire on the area it had two and a half millennia ago. That is the direct effect of the founding of the Republic of Israel for the Jews in 1948; several other nations also demand reestablishment of nation-states that were annihilated two and more millennia ago. ‘The past history is not past at all, we live with it, it has great impact upon our lives’-quoting a recent speech of a prominent scholar at the Oriental Institute Museum at the Chicago University in the USA.

ფოფხაძე ნათელაორი ცნობა ბერძნული წყაროდან და მათი ინტერპრეტაცია (იბერო-

ხალიბები, აფსილები)

საერთაშორისო საზოგადოების-‘ევროპის კომისია’-თაოსნობითა და მხარდაჭერით 1999 წელს შეიქმნა და ინტერნეტით ინგლისურ ენაზე გამოქვეყნდა გამოკვლევა ‘ევროპაში მდებარე ყოფილი საბჭოთა

რესპუბლიკები’. საქართველოს, აზერბაიჯანის,უკრაინის, არმენიის შესახებ მასალა მომზადდა თვით რესპუბლიკებში, ბოლოს გაერთიანდა და გამოსაქვეყნებლად მომზადდა ერევანში. ყველა რესპუბლიკის მასალა იწყებოდა ისტორიის მიმოხილვით და ეყრდნობოდა ბერძნული და ლათინურენოვანი წყაროების ინტერპრეტაციას. მასალა გვიჩვენეს 1999 წელს თბილისში მიმდინარე საერთაშორისო კონფერენციის-,,ტელემატიკა კავკასიაში” მონაწილეებს. იქვე გამოითქვა საყვედური საისტორიო მასალის შემდგენლების მიმართ ზოგი საკითხის შეუსაბამოდ წარმოდგენის გამო. საქართველოზე მასალა დაეყრდნო როინ მეტრეველის ინგლისურენოვან წიგნს საქართველოზე. იქვე, კონფერენციაზე გადაწყდა ახალი საინტერნეტო კრებულის მომზადება. სიმართლე ერთი შეიძლება იყოს. ჩემი ინიციატივით, ბუნდოვანი საკითხების გარკვევაში შესაძლო წვლილის შესატანად, გულდასმით-შეძლებისდაგვარად ღრმად ვიკვლიე ცნობები ქართველებისა და მისი მეზობლების შესახებ. ხელახლა ვიკვლიე ბიზანტიური ხანის ტექსტების ინგლისური, ფრანგული თარგმანები ნაწყვეტების ბერძნულ და ლათინურ დედანთან (პუბლიკაციასთან, მაგრამ არა ხელით ნაწერთან) შეჯერებით. რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, სპეციალურ ლიტერატურაში მივიწყებულია რამდენიმე ერთობ საყურადღებო ცნობა ქართველების შესახებ. მაგალითად, მესამე საუკუნეში გეორგების- სხვა წყაროებით, ივერიელი ხალიბების-ფართოდ განსახლების შესახებ,თუნდაც, მაგალითად, მდინარე ჩრდილოეთ ჰიფანის აუზში;- მოსხებისა/მოსხი ქართველებისა-მდინარე ‘რა’-ს ქვემო წელში/ამჟამინდელი სახელწოდებით თუ ვიტყვით, ქვედა ვოლგისპირეთში. ‘იბერონ ხალიპიდეს’ ანუ ივერიელი ხალიბების სახელით, მესამე საუკუნეში, ჰიპანის აუზის მოსახლეობად ბერძნული წყაროს ცნობას ყურადღება მიაპყრეს რამდენიმე წლის წინ ამერიკელმა მკვლევარებმა და გამოაქვეყნეს საერთაშორისო ორგანიზაცია ‘ევროპის კომისიის’ მიერ მხარდაჭერილი სხვა პროექტის მასალაში, რომელიც ინგლისურ ენაზე 1996 წლიდან ხელმისაწვდომია ინტერნეტით. ამერიკელი მკვლევარი ვარაუდობს, რომ მესამე საუკუნეში ბერძნულ ენაზე არსებულ გეოგრაფიულ აღწერაში მდინარე ჰიფანის (დნეპრის) აუზში ‘იბერონ ხალიპიდები, ალბათ, იყვნენ იბერიელები-ესპანელი იბერიელები და ამჟამინდელი ესპანელების წინაპრებად მიიჩნევს მათ. მიმაჩნია, რომ მის ვარაუდს ეწინააღმდეგება ის, რომ მანამდე, კერძოდ პირველ საუკუნეში, სანდოდ აღიარებული ისტორიკოსები სტრაბონი და პომპონიუს მელა ხსენებული მდინარის აუზშიც და უფრო აღმოსავლეთით მიმდებარე ვრცელ მხარეშიც, კერძოდ, მდინარე დონის სამხრეთით, სადაც ერთ დიდ მდინარეს ამჟამადაც ქართველებისათვის სანუკვარი სახელი ‘აია/ეა’ ეწოდება, ძირითად მოსახლეობად ასახელებენ ქართველებს. ქართველი მეფის გიორგი ერეკლე მეორის ძის ოჯახის აზრი ხსენებული საკითხისადმი გათვალისწინებულია და აღბეჭდილია რუსი მკვლევარისა და სასულიერო პირის-მიტროპოლიტ ევგენი ბოლხოვიტდინოვის 1804 წლის გამოკვლევაში ქართველებზე, რომელიც მთლიანად ითარგმნა და გამოქვეყნდა გერმანულ ენაზეც, სადაც რუსულში მეხუთე, ხოლო გერმანულ თარგმანში მეცხრე გვერდზე, შავით თეთრზე წერია, რომ ძირძველი საქართველო ჩრდილოეთით იყო დონის აუზის ჩათვლით. ხსენებულ მიდამოში ძველ დროში შექმნილი კულტურის ძეგლების გარკვეული ნაწილი აუცილებლად იღაღადებს მათ შემქმნელ ერზე-ქართველებზე. არა მარტო ბიზანტიური ხანის, არამედ მანამდელი ბერძნული და ლათინურენოვანი საისტორიო-კულტურული

ხასიათის ცნობების გააზრებისას ზოგი გაუგებარი სიტყვა, სახელწოდება ადვილად გასაგები გახდება, თუ გავითვალისწინებთ ლურსმნული დამწერლობით აღბეჭდილი მასალის მონაცემებს. მაგალითად, საყურადღებოდ მიმაჩნია, რომ შუმერულში ‘აფსინ’ არის ‘ხნული’. აქედან კი შესაძლებლად მიმაჩნია ბიზანტიური და ქართულენოვანი წყაროების ‘აფსილის’ გააზრება ‘მხვნელ-მთესველების’ ანუ გეორგიანების/ქართველების მოდგმად.

naTela borisis asuli fofxaZe

kolxeTis warsulis oriod sakiTxi

gaenaTa in dadi namTi i utu. simarTliT vinc dadis, sicocxles aniWebs

utus//mzianobas. dubsar emegr nu muncua anam dubsar ene; dubsari vinc

megr//emegrulis uvicia, dubsari aris? –amas aswavlidnen mowafeebs

megr//emegruli(lursmnuli) damwerlobiT kolxebi Zv.w. mesame aTaswleulidan, iqneb, manamdec.. amJamindel enebze Targmnisas, dedani teqstis sityvas megr//emegr(megruli) amoagdeben xolme mkvlevarebi da mis nacvlad weren sxva sityvas: sumeri, aqadi, mesopotamia, fertail kreSent( 1956 wels a. brestedis mier gamogonebuli saxelwodeba TiTqmis mTeli qardus//xaldus//qardunias ZirZveli miwa-wyalisaTvis- ”noyier miwiani mTvariseburi mxare”), rac dedanSi saerTod ar aris xolme. mcired mcodne dubsaris Sesaxeb mravali aTaswleulis winaT aRbeWdili zemoTxsenebuli winadadeba gamoqveynebulia 2003 wlis TebervalSi aSS-is pensilvaniis universitetis JurnalSi ”gazett”emegruli damwerlobis aRiarebul mkvlevarTan-stiven tinnisTan Jurnalistis mier damwerlobis warmoSobis sakiTxze saubarze dafuZnebiT, saTauriT: spreding de uord[1]. inglisur enaze xsenebuli

Segonebis Targmnisas sityva megr//emegr amoagdes da statiaSi Casves sityva

’sumerian’( sumeruli metyveleba, damwerloba), rac dedanSi ar iyo. Aai, Targmanis

teqsti: ’e sqraib hu daz not nou sumerian, uot kind ov a skraib iz hi?’ aq unda

daewera mTargmnels ’megr//emegr’, xolo ’sumerian’ saerTod ar unda exsenebina. 2007 wlis ivlisis bolos, ruseTis qalaqebSi – moskovsa da peterburgSi Catarda eqvsdRiani saerTaSoriso konferencia Temaze: “qalaqis mmarTveloba Zvel sumerSi”. warsadgenad movamzade moxseneba, romelic zedmiwevniT esadageba mis Tematikas da ase davasaTaure: “mmarTvelis Tanamdeboba “ugula” sumerul teqstebSi Zv. w.-iT IV – I aTaswleulebSi”. sityva “ugula” emegrulSi(emegruls//megruls i. opertma 1868 wels nebismierad uwoda ‘sumerian’//sumeruli), im uZvelesi damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi niSnavda qalaqis patrons, qalaq-saxelmwifos mmarTvels. oqsfordis universitetis

aRmosavleTmcodneobis institutis Sumeruli proeqtis Svidkaciani gundis mier internetiT gamoqveynebulia droisa da Tematikis mixedviT gawyobili vrceli masala: transliteracia (warmonaTqmis laTinuri anbaniT aRbeWdva-wakiTxva) da inglisuri Targmani – uZvelesi Jamidan moRweuli teqstebisa. ramdenime teqsti erexis, uris yofas asaxavs imJamindeli xelisuflebis TvalTaxedviT. qalaq erexze simReras qarTvelebi amJamadac vagugunebT. aRsaniSnavia, rom misi Zveli teqsti megruli qarTuliT aris: erexeli voreqi//erexeli var. eri uZvelesi emegruli//Sumeruli sityvaa da “eTnoss”, “nacias” niSnavs – iseve, rogorc amJamindel qarTulSi. lursmnuli damwerlobiT sityva “eri” saTanadod gamoisaxeba. pirveli, uZvelesi qalaqi iwodeboda ‘eri-du’-d. es saxeli uwodes Cvenianebma q. gorTan mdebare qalaqsac. es Zlier sayuradReboa. megruli qarTuliT imitom aRibeWda qarTuli erTerTi uZvelesi simRera “erexeli voreqi” (erexeli var), rom Sumerebi TavianT mSobliur metyvelebas uwodebdnen “emegr”-s; mis odnv gansxvavebul saxeobas uwodebdnen ‘amasil’-s, rac amJamadac ‘sasaubro metyvelebas’ niSnavs kolxurSi, kerZod, lazurSi. esec Zlier sayuradRebo Tanxvedraa, rac axlaxan SevamCnie erTi lazis CemTan axlaxan gamogzavnil eleqtronul werilSi arsebuli sityva ‘amasil’-is Sinaarsis gaTvaliswinebiT. emegr da amasil ZvelTaZveli metyvelebis saxelwodebebi rom aris, es mravaljer gamoaqveynes dargis aRiarebulma ucxoelma specialistebma leqsikonebsa da saxelmZRvaneloebSi,- Tundac, zemoxsenebuli oqsfordis jgufis mier internetiT gamoqveynebuli mimoxilvis avtorebma. es “emegr” rom, ueWvelad, megr-uls niSnavs, cxadia misi sityvebis igiveobiT, SesatyvisobiT, amJamindel megrul qarTul metyvelebasTan. magaliTad, Sumerul leqsikonebSi weria, rom Sumerulad miwa aris “dixa”; qveyana, saxelmwifo aris “qi”, igive “qiana”; ca aris “ani”; haeri aris “lile”, ,,utu” aris mze, ,,TuTa” aris mTvare. sayuradReboa, rom asea es amJamindel megrul qarTulSic. svanuri qarTuli amJamindeli sityvebic mravlad moipoveba SumerulSi. magaliTad movitan sityvas “xani”, rac SumerulSic da svanur qarTulSic erTsa da imave cnebas – “xar”-s (msxvilfexa saqonels) gamoxatavs. Sumerul-svanuri sityvisagan “xani” Seqmnilia cneba “daxanva”, ese igi miwis xaris saSualebiT damuSaveba. Sumeruli sityva “mare” kacs niSnavs da imave mniSvnelobiT amJamadac JRers svanur qarTulSi, Zvelad yofila indurSic-indoeTis miwawylis mdinare puranunus auzis mosaxleobasTan axlo saxelmwifoebrivi urTierTobisas. indoeTs misi ZirZveli mosaxleoba winaTac da amJamadac ‘baraTa’-s// ‘bharaTa’-s uwodebs. Zalian vwuxvar, rom saqarTvelos respublikaSi xelisuflebam qalaqis mmarTvelis aRmniSvnel sityvad bolo aTwleulSi daamkvidra franguli sityva “meri”, qalaqis mmarTvelobis organod ki - franguli sityva “meria”. amqveynad ar arsebobda arc frangTa saxelmwifo, arc franguli ena, arc frangi eri, maSin, rodesac qarTvelebs, maT gaCenamde aTaswleulebis winaT, gvqonda qalaqis xelisuflis Tanamdebobis aRmniSvneli mSvenieri sityva “ugula”.

SesaZleblad mimaCnia varaudi, rom mdinare rionTan, qalaq quTaisSi mdebare gelaTis akademiis saxelwodeba “genaTi”, “gaenaTi” – momdinareobs Sumeruli sityvidan “gaenaTa” = simarTle, WeSmariteba, rac “anaTebs” sityvasac ukavSirdeba da amJamindel qarTul sityvebsac- ‘ganaTeba’ da ‘ganaTleba’. codnis SeZena ZvelTaganve gonebis sinaTliT avsebas aRniSnavda CvenianebSi. amis

safuZvels maZlevs emegruli//Sumeruli frTiani gamoTqma: “gaenaTa in dadi namTi i utu”. “gaenaTa” simarTles niSnavs, “dadi” niSnavs ‘moZraobs’, ‘dadis’, da aseve, ”saqmianobs”; “namTi” sicocxlea; arsebobs gvari namTaliSvili; misi Ziri aris ‘namT’//sicocxle. “utus” mniSvneloba qarTebma kargad viciT, radgan dResac Cvens yoveldRiur metyvelebas amSvenebs, mamakacebs saxelad arqmeven mSoblebi da “bJa”-s//“mzes” niSnavs. winadadebis Sinaarsia: “simarTliT mosiarule sicocxles mzianobas aniWebs”. asea es Segoneba inglisur enaze saukunis win Targmnili. yuradRebas ipyrobs pirvelive sityva – “gaenaTa”, rac SumerulSi “simarTles” niSnavs. utu//mze, sinaTle, simarTle erTiani raoba da arsebobis safuZvelia. ase miaCndaT. Zv.w. | | | aTaswleulSi mefe werda sxva qveynis mmarTvels: utum da Cemma erma es qveyana mosavlelad, sapatronod Camabares, SenTan arc me

moval(samtrod), nurc Sen moxval Cems qveyanaSio.

Emegruli//Sumeruli saxelwodebebi (adgilebis, qalaqebis, mdinareebis, myinvarisac ki – magaliTad, “wurun-gali” kavkasionis qedis maRalmTian kuTxeSi) SenarCunebulia, amJamadac JRers da smenas esalbuneba..kaliforniis universitetis kursdamTavrebulma kosmonavtma muzeumidan iTxova droebiT erT-erTi emegruli//Sumeruli firfita, kosmosSi Tan hqonda, Semdeg ki muzeums daubruna. Emegrulad vinc ver wers kargad, is raRa dubsaria-o; am frazis gadaweras swavlobdnen ymawvilebi oTxi da meti aTasi wlis winaT. cneba ‘akademia’-s warmoSobas ukavSireben ZvelTaZveli saswavleblebis daarsebas; iq aswavlidnen damwerlobas, literaturas, notebiT simReras, dakvras,, musikis Txzvas, sirbils, iaraRis xmarebas, rukebis xazvas da ase Semdeg. maswavleblebis mier xdeboda teqstebis kvleva, gadawera, amindze da varskvlavebze dakvirveba. . . Zv. w. 2230-ian wlebSi erexis lugali anu mefe, saxelad, Sulgi werda, rom yvelaze ukeT

Seiswavla xsenebuli sagnebi akademiaSi. ‘eT de akademi’-asea inglisur enaze gamoqveynebuli misi sityvebi[3]. mefis sabuTze sando araferia da, zemoT Tqmulidan gamomdinare, unda vicodeT, rom kolxebs akademia hqondaT jer kidev Zv.w. mesame aTaswleulSi[mefe Sulgis yrmobisas}. isic gasaTvaliswinebelia, rom aTaswleulebis Semdeg, fasisis akademiis kursdamTavrebuli ioane lazi, misi mowafe petre iberi saerToqarTuli asomTavruli damwerlobiT werdnen TavianTi taZrebis kedlebze ax.w. meoTxe saukuneSi. cnobilia, rom qveyanas, romlis dedaqalaqi sxvadasxva dros, Zv. w. IV – I aTaswleulebSi, iyo xan erexi, xan uri, xan kolxa (kolxa aris amJamindeli q. nimrodi//nebroTi mdinare tigrosis Sua welSi) xan babili,– sxvanairad erqva qveyana “enguri”//engari, rac asobiT lursmnuldamwerlobian teqstSia aRbeWdili da mravaljer gamoqveynda ramdenime qveyanaSi XIX – XXI saukuneebSi, inglisur, frangul, germanul, italiur, espanur, finur, daniur, iaponur, axalqarTul da sxva farTod gavrcelebul enebze. E’engari’ emegrul//Sumerul teqstebSi niSnavs ‘miwaTmoqmeds’ anu georgs//georgoss da qveyana engari igive georgiaa, saqarTveloa.

kolxebis qal-RvTaebis-fasinenas didi Zegli idga mdinare fasisis sanapiros erT-erT Tvalwarmtac kordze. Ffasinena darbaislurad Semosil saTno saxian

mandilosanad hyavdaT warsosaxuli. xelT epyra musikaluri sakravi; Zeglis kvarcxlbekTan ori lomis qandakeba idga; lomi utus//bJas//mze-RvTaebis simboloa. es mSvenieri qandakeba aRwera pirvel saukuneSi mkvlevarma, romelsac straboni erqva. mdinare fasisad im aRweraSi mkvlevarebi rions aRiareben, radgan iqve ixsenieba mcire kunZuli, da tba, romelic, amJamindeli saxelwodebiT Tu vityviT, paliastomis tbaa. straboni, Cans, rionis//fasisis auzSi namyofi ar aris da eyrdnoba sxvis zepir Tu werilobiT wyaros. fasisis rionad aRiarebas mxars uWers rionis saTavis arseboba kurort Sovis maxloblad mdebare mTaze, romelsac mudam ‘fasis mTa’ erqva da amJamadac fasis mTa ewodeba. rionis saTavesTan namyofi var eqskursiaze 1985 wlis agvistoSi, SovSi sagzuriT dasvenebisas . fasis mTidan gamomdinare rioni iq mcire Relea da WanWaxi ewodeba. zogi mkvlevari, amJamindeli saxelwodebiT Tu vityviT, mdinare raqss//araqss miiCnevs fasisad, radgan strabonis im teqstis publikaciebSi weria, rom imJamad(pirvel saukuneSi) mdinare fasisis saTave armeniaSi iyo. sabednierod, rionis auzze amas verasodes veravin ityvis. amitomaa, rom strabonis mier naxseneb mdinare fasisad mkvlevarebi varaudoben ara rions, aramed, raqss//araqss, romelsac winaT aseve erqva fasisi. Tu strabonis cnobas mdinare fasisis saTavis pirvel saukuneSi armeniaSi mdebareobaze vendobiT, maSin fasisi mis mier naxsenebi rioni namdvilad ar SeiZleba iyos da gacilebiT samxreTiT aris sagulvebeli. am varauds misaRebad miiCnevs mitropoliti, meufe anania(jafariZe) swored zemoT xsenebuli viTarebis gaTvaliswinebiT. piradad me mimaCnia, rom strabonis teqstis dedanSi(rac Tavisi xeliT dawera) sityva armenia mdinare fasisis saTavis dasaxelebisas, albaT, ar weria. Sityva armeniis Sinaarsi saeWvoa Tacdapirvelad araqarTvelebisadmi ewodebinaT. italiaSi mosaxleoben ariminielebi-sxva eniT. nana-ongure//nene-ongure kolxebis keris Tavze gadebul deda-boZs ewodeboda winaT da ewodeba amJamadac. nana-ongures ufrTxildebodnen. Tu raime mizeziT saxli daingreoda, magram nana-ongure gadarCeboda, mas simReriTa da sixaruliT gadaitandnen axali nagebobis asageb adgilze da isev nana-ongured iyenebdnen keriis Tavze anu saxlSi arsebul yvelaze sapatio adgilze. nanaia//nana//nene kolxebis ZvelTaZveli deda RvTaebaa da mas amJamadac umRerian Cveulebisamebr: dido nana, dido nana-s. nana-ongurze gadaRebuli qarTuli dokumenturi filmi xelmisawvdomia ufasod saxilvelad internetiT ‘iuu-tiuub’ ganyofilebaSi. Cemi azriT, fazisis kolxuri akademia foTSi iyo. mdinare fasisi iyo sxvadasxva kolxur mxareebSic. internetiT kolxebi//qarTvelebi xSirad sayveduroben ganaTlebis saministros qarTul skolebSi saerToqarTuli enis Ziris-kolxuris(megrulis, lazuris, svanuris) swavlebis ararsebobis gamo qarTuli enisa da literaturis swavlebis kursSi. visurvebdi, rom CemTvis eswavlebinaT skolis meore klasidanve kolxuri da saerTod ar eswavlebinaT arc rusuli, arc inglisuri. ucxouri enebis mcodneTa siWarbea saqarTveloSi da maTi raodenobis zrda karga xans ar iqneba saWiro.

1956 wels moskovur saistorio JurnalSi gamoqveynebul v. lavrovis statiaSi ganxilulia qarTvelebis, kerZod, svanebis gansaxlebis are da ZirZveloba kavkasionis qedis CrdiloeTiT mdebare arezec. lavrovis es statia daiwera ssrk-is mTavrobis davalebiT da safuZvlad daedo rsfsr-dan qarTvelTa saxelmwifosaTvis kavkasionis qedis

CrdiloeTiT mimdebare ori kuTxis dabrunebas. es ori kuTxe ssrk-is xelisuflebis mier ganxilvis, msjelobis, dadgenilebis miRebis Semdgom marTlac daubrunda qarTvelTa saxelmwifos da Cems Taobas skolaSi aswavlidnen, rom evropis umaRlesi mwvervali – “ialbuzi”, igive ‘gigiS’- saqarTveloSia. am cnobierebiT aRvizarde da am kuTxis usafuZvlod daTmoba isedac uzarmazari ruseTis respublikisaTvis qarTveli eris mimarT did danaSaulad, Ralatad mimaCnia. ruseTisaTvis am ori kuTxis daTmoba moxda vasil mJavanaZis (n. xruSCovis colis dis qmris) mier, ssrk-is imJamindeli xelisuflis n. xruSCovis winaswari davalebiT, saidumlo zepiri SeTanxmebis safuZvelze. am mizniT n. xruSCovma moxsna saqarTvelos xelisufali aleqsandre mircxulava, romelic ver daiTanxma[amisaTvis qarTveli eri misi mudam madlieri iqneba], da daniSna Tavisi colis dis qmari v. mJavanaZe. xalxi ambobs, rom man( mJavanaZem) Seadgina teqsti, sadac ewera, rom viTomcda qarTvelma erma keTili neba gamoavlina da saqarTvelos ori kuTxis(qluxoris, axalxevis) ruseTisadmi gadacema SesaZleblad miiCnia. sinamdvileSi es moxda qarTveli erisagan farulad, Tanac arc saqarTvelos mTavrobas umsjelia, arc ganuxilavs da arc aseT SemTxvevebSi aucilebeli saTanado dadgenileba ar miuRia, amitom arc raime gamoqveynebula da mosaxleobam amaze dRemde araferi icis. ruseTis Ffederaciuli sabWoTa respublikis mier am ori ZirZveli qarTuli mxaris mitaceba yaCaRobaa, amitom usamarTloa, miT umetes, is usafuZvloa, radgan saqme exeba qarTvelTa ZirZvel miwa-wyals, sadac man pirvelma Seqmna saxelmwifo, romelic moicavda mdinare dnepris auzs, yirimis naxevarkunZuls, mis mimdebare tabanis//tbebis mxares(amJamad ‘taman’-is naxevarkunZuli[6]), mdinare donis//tanas auzs, romlis gaswvriv momdinareobs wyaluxvi aia//eia. absinia//absilia- kolxebis zRvis(straboni pirvel saukuneSi am saxeliTac ixseniebs am zRvas), anu, meorenairad, ‘zeda zRvis’ aRmosavleT sanapiros cicqna kuTxeSi gakvriT axsena aRwerisas –elinur da laTinur enaze mweralma oriod pirovnebam pirvel da meore saukuneSi; is miCneuli unda iqnas kolxeTis anu ‘georgia’ saxelmwifos //saqarTvelos erT-erTi, odesRac arsebuli mcire qarTuli//kolxuri kuTxis saxelwodebad. es daskvna jer kidev 1940-ian wlebSi-elinuri da laTinuri saTanado mcireodeni arsebuli cnobebis SesaniSnavad ganxilvis safuZvelze dawera da gamoaqveyna mkvlevarma pavle ingoroyvam. saqarTvelos respublikisa da ssrk-is xelisuflebma gaiTvaliswines misi vrceli gamokvleva(wigni “giorgi merCule”, gamoqveynda jer Jurnal “mnaTobSi”, Semdeg- calke wignad) da saTanadod imoqmedes: Seaswores politikuri saqmianobis 1922 wlidan gamrudebuli gezi. am sikeTeSi didi wvlili Seitana saqarTvelos respublikis xelmZRvanelma 1952 wels-alioSa//aleqsandre mircxulavam: mis vrcel gamokvlevas –moxsenebas ssrk-is xelmZRvanelis-ioseb juRaSvili//stalinisadmi gavecani saqarTvelos centraluri komitetis arqivis meToTxmete fondis masalebSi. teqsti rusul enazea. saxelmwifos sakiTxebze mimowera Tbiliseli qarTvelisa moskovel qarTvelTan rusul enaze xdeboda, raTa im mTavrobis wevrebsac gaegoT Sinaarsi, vinc qarTuli ar icoda. a. mircxulavas SesaniSnavi werili Seiqmna nikita xruSCovis-ssrk-is imJamindeli erT-erTi didi moxelis mier misadmi telefoniT gancxadebuli SekiTxvis- Tu ra xdeboda afxazeTSi afxazuri skolebis gauqmebiT ukmayofilo momCivanebTan mimarTebiT-pasuxad. ssrk-is xelmZRvanelis-ioseb juRaSvilisadmi gasagzavn im werilze imsjela saqarTvelos mTavrobam sxdomaze. aleqsandre mircxulavaseuli teqstis TavSi

warwerilia sxva piris mier minaweri: ‘ar gaigzavnos’. saarqivo monacemebiT Sevitye, rom erTi Tvis Semdeg a. mircxulava moskovSi Sexvda ioseb juRaSvils. gadasca Tu ara xsenebuli werili arqivis masalidan, es CemTvis ucnobia. 1956 wlamde galis, cxumis, oCemCiris raionebSi mmarTveloba sworad xorcieldeboda. amJamindeli omebi momdevno xanaSi mmarTvelobis gezis gamrudebis Sedegia. a. mircxulavas moxseneba-angariSi rusuladac da qarTuladac(vTargmne) ramdenjerme gamovaqveyne. is mesame klasidanve sayovelTaod unda iswavlebodes, amJamadac sayuradRebo da saqmianobaSi aucileblad gasaTvaliswinebelia. a. mircxulavas werilis suliskveTebas savsebiT eTanxmeba 2002 wlis 25 ivlisis sxdomaze -TbilisSi devnili afxazeTis umaRlesi sabWos gafarToebuli sxdomis monawileTa qarTul enovani dadgenileba, romelic vTargmne rusulad da inglisurad da samive enaze ramdenjerme gamoqveynda gazeTebSi, wignebSi, saerTaSoriso konferienciebze. msurs madlierebiT movixsenio Sveicarieli erovnebis safrangeTSi mcxovrebi mkvlevari frederik diubua de monpere; mis mier Sedgenili eqvstomiani frangul enovani gamokvlevidan bevri ram Sevityve. mkiTxvelTa yuradReba miapyro gmir iasonis mier kolxeTis(amJamad, Savi) zRvis qveda, samxreT sanapiroTi Semovlas gemiT, xolo dabrunebas sxva-am zRvis CrdiloeTiT mdebare sanapiros gaswvrivi gziT, yirimSi CasvliT. sayuradRebo da gasaTvaliswinebelia emegrul //Sumerul teqstebSi aRbeWdili ‘zemo zRvis’ moxsenieba strabonis mier ‘kolxebis zRvad’. amJamad ratomRac ‘Savs’ uwodeben, rac qarTveli farTo sazogadoebis ukmayofilebas iwvevs, rasac fridon xalvaSis leqsi ‘Sav zRvas’ exmianeba. iasonis mogzaurobis aRweram f. diubua daarwmuna, rom aietis asuli medea da iasoni medeas mamidas, mefe-qal circes//kirkes estumrnen yirimSi. sayuradReboa yirimis gaazreba kolxi circes//circeas//ciracas mier marTul samefod. saxelSi ‘circe’ aRbeWdilia megruli qarTuli sityva ‘cira’( niSnavs gogonas, qals, qaliSvils, aseve, naxevrad qalRvTaebas. ‘cira’-ebi haerSi da miwaze moqmed lamaz axalgazrda qal-RvTaebebad ixseniebian teqstebSi. Zv.w. pirvel, meore, mesame aTaswleulebSi lursmnuli anu emegruli damwerlobiT gadaweril teqstebSi. yirimis naxevarkunZulze arsebuli navTobis sabados(borisisa da glebis mTaze) dRe-da-Ram moTuxTuxe, oxSivarian bunebriv Rrmuls elinebi geografiul aRwerebSi dedamiwis kided miiCnevdnen, iqaur navTobian mduRare ufskruls ki mavne adamianebis dasasjeli jojoxeTis Sesasvlelad. f. diubuas gamokvlevamve damakvaliana yirimTan circes//kirkes saxelobis srutisa da iqve qalaq circeonis arsebobaze. f. diubuas es da mravali sxva cnoba sayuradRebo da gasaTvaliswinebelia. medea ucxoels ki ara, Tavisi modgmis kolx//pelazg iasons gahyva colad da am kuTxiT kolxebis mier gakicxvas ar imsaxurebs-aseTia g. WeliZis daskvna. viziareb am mosazrebas da sxvebsac movuwodeb misi mxardaWerisadmi. sayuradReboa strabonis cnoba kolxeTSi medeas meuRlis-iasonis saxelis pativiscemaze, iasonis saxelobis nagebobebis arsebobaze. iasoni mteri rom yofiliyo da kolxTa erovnuli Zlierebis niSani gaetacebina, SeaCvenebdnen, ar Seaqebdnen kolxebi. iasoni ixsenieba ZvelTaZvel papirusze(mcenarisagan damzadebul sawer qaRaldze) georg rossis mier Sedgenil krebulSi, romelsac laTinurad aweria, rom rusuli da georgiuli//qarTuli//ruseTSi da saqarTveloSi daculi papirusebis monacemTa krebulia. vvaraudob, rom is georg rossi anu giorgi rusi aris grigol filimonis Ze wereTeli,

romelic bolSevikebma TbilisSi metexis cixeSi Caamwyvdies da TavSi lursmanis CaWedviT cixis araqarTvelma TanamSromelma mokla. unda vicodeT, rom kolxi medeas saqmianobaSi, cxovrebaSi umTavresi sakiTxia mis mier kaspiispira vrceli saxelmwifos –medias anu medeTis mefe-qaloba. ‘medeas navTobi’ ewodeboda kaspiispira navTobs. kaspiis mxareTa es saxelwodeba-medeas mxare-Zveli drois movlenebis ganxilvisas, aRsadgeni da farTod gasavrcelebelia. herodotem( Zv.w. me-5 s.) werilobiT aRbeWda gansakuTrebiT sayuradRebo cnoba: medeTis saxelmwifoSi yofnisas medeTelebma siamovnebiT uTxres, rom medeas gamefebamde iqaur mosaxleobas ‘aria’(ariaelebi) ewodeboda. medeas iq gamefebisas iqaurma mosaxleobam arias//ariaelis nacvlad dairqva medeas saxelobis eri//medeelebi. iqaurebi medeasadmi did siyvaruls, mowiwebas amJRavnebdnen, rodesac am faqts uambobdnen Soreul qalaq halikarnasidan Casul herodotes. medea mefe-qali imJamad ukve aTaswleulze meti xnis winaT micvalebuli iyo, magram, amis miuxedavad, axsovdaT, misi saxeli da saqmianoba eamayebodaT. ai, es aris mTavari herodotesa da sxva Zvel mkvlevarTa mier aRbeWdil cnobebSi kolx medeaze. aucileblad Sesaqmnelia mcire da didi zomis qandakebebi, suraTebi//naxatebi mamis-aietis mier medeTis qveynis samefo taxtze medeas kurTxevis//xeldasxmis asaxviT, aseve, medeas mier vaJiSvilis, saxelad, medes, Tavis Semdgom medeTis mefed kurTxevis aRbeWdviT, medeasa da misi mamidis-circes//ciracas asaxviT samkurnalo mcenareebiT xelSi medicinaze msjelobisas. dasaweria medeTSi medeas Rirseuli, keTilismyofeli mefobis amsaxveli saTeatro warmodgenis, kinofilmis teqsti, operisaTvis- musika. isini unda Caifiqron da ganaxorcielon qarTveli adamianebis gasamxnevebel xelovnebis nimuSebad. dauSvebelia maTSi raime ubedurebaze, miTumetes, Svilebis sikvdilze, raime miniSnebac ki. korinToelebis mier medeas Svilebis mokvdinebaze elinebis enaze naweri varaudi mimaCnia kolxuri mxaris-korinTos mosaxleobis mosaxleCad, gasaucxoeblad, amis Sedegad kolxeTis Sesamcireblad- ucxoelTa(sul erTia, romel ucxoelTa) mier gamogonebul sicrued. is misaviwyebelia da, SeZlebisdagvarad, aRsakveTia. kolxebis ‘lamazi didedis’-medeTis mefe-qal medeas xsovnis Seuracxyofa unda aikrZalos. parizSi baRSi Cadgmuli didi TeTri qvis qandakeba(daniani medea dasaklavad miaTrevs oriod wlis or Svils) gasanadgurebelia; daidgas iq medeTis samefo taxtze mSvidad dabrZanebuli medeas Zegli. qarTuli damwerlobisa da literaturis periodizaciis ganxilva unda daiwyos emegruli//sumeruli damwerlobiTa da literaturiT. mizanSewonilia lursmnuli damwerlobiT aRbeWdili mravali aTasi xelnaweris aucileblad dedanSi kvleva qarTveli dedisa da qarTveli mamis mier gaCenili da qarTuli suliskveTebiT aRzrdili, saTanado niWis mqone pirebis mier. Aucilebelia saTanado codniT aRWurvili pirebis aRzrda.

Lliteratura:

1. http://upenn.edu/gazette/0103frith4.html 08.06.2006 2. Strabo. Geography. Greek text with the English translation. Loaeb Classical Library. Book 5. 186.

1936. London; 3. Sulgi (text B). A Praise to Sulgi. ETCSL(Electronic Text Corpus of the Sumerian Literature. Oxford

University. Oriental Institute. 01.02. 2008

4. Sumerian Wisdom Literature. ETCSL. Ibidum.5. Woolley, Leonard. The Forgotten Kingdom. London. 1956;6. ratiani, zurab. wyaroTa RaRadi anu piriqiTa//CrdiloeT saqarTvelo. Tbilisi.

1993;7. fofxaZe, naTela. Cveno saqarTvelo. Tbilisi. gamomcemloba “samSoblo”.

2000. 23-27.

naTela borisis asuli fofxaZe. TbilisibizantiasTan urTierTobis asaxva f. nansenis wignSi “armenia da axlo aRmosavleTi”norvegiul, inglisur frangul, germanul, rusul enebze karga xnis winaT gamoqveynda erTa ligis ltolvilTa komitetis xelmZRvanelis-fridtiof nansenis//nensenis wigni “armenia da axlo aRmosavleTi”. avtorma mimoixila aTenis saxelmwifos ayvavebis xana Zv.w. pirvel aTaswleulSi, bizantiis saxelmwifos arseboba, misi dacema XV saukuneSi, saqarTvelos istoria aietis saxelmwifos xanidan 1801 wels giorgi XIII-is gardacvalebamde da maSinve ruseTis mier saqarTvelos samefos gauqmebamde da mierTebamde; ganixila ermeni//hermeni//armeni xalxis mier XIX-XX saukuneebSi gadatanili Jleta osmanis modgmis xalxis saxelmwifoSi. wigni daiwera erTi mizniT: saerTaSoriso sazogadoebaSi ermenebisadmi TanagrZnobisa da mxardaWeris survilis gamosawvevad. TviTve aRniSna, rom aTwleulebis manZilze sTxovdnen ermenebi maTi saxelmwifos daarsebas q. julfaSi da im qalaqis irgvliv mimdebare mxareSi, radgan iq iyvnen ermenebi Tavmoyrilni. osmanis imperiisa da, SemdgomSi, misi memkvidre ankaris//angoris respublikis xelmZRvaneloba, SemdgomSi daarsebuli azrbaijanis respublikis xelmZRvaneloba, aseve, iranis xelisufleba mizanSeuwonlad miiCnevda ermenTa saxelmwifos daarsebas evraziis kontinentze da gadaWriT ewinaaRmdegeboda. mokled Sevexebi erevnis saxelmwifos daarsebis sakiTxs XX s.-Si da 1916 wlis xelSekrulebas safrangeTis, didi britaneTis, ruseTis monawileobiT xmelTaSuazRvispireTidan Tavrizamde mdebare miwa-wylis maT Soris gadanawilebaze, rasac miaRwies ramdenime wliT, erTa ligis mier maTTvis miniWebuli uflebiT. vrclad ganvixilav bizantiis saxelmwifos arsebobis xanis Sesaxeb masalas zemoxsenebuli wignidan. f. nansenma aRniSna X s.-dan norvegielebis ‘veringi’ saxeliT monawileoba omebSi bizantiis saxelmwifos mxareze. dawera, rom bizantiis mxardasaWerad, veringebis mxardamxar “xSirad ibrZodnen Cveni moZmeebi-ermenebi”. amiT surda gamoewvia mkiTxvelebis mxardaWera ermenebisadmi. xsenebuli wigni 1927 wels daibeWda norvegiul enaze, maSinve iTargmna inglisur, frangul enebze, magram saistorio nawili ramdenime wlis winaT momzadda h. lehman-hauptis germanulenovan wignze “armenebi winaT da axla” –dayrdnobiT. is saistorio masala f. nansenma erTa ligis sxdomebze da aSS-Si sajaro leqciebze waradgina ltolvilebisaTvis didi Tanxis Sesagroveblad. avtorma wignSi Cawera, TiTqos Tamar mefis qmari- daviTi- erovnebiT armeni iyo, rac sicruea. manve Tamaris erTerTi didmoxele, sargis mxargrZelad

moixsenia da misi ramdenime viTomcda armeni naTesavis aRzeveba Tamaris samefo karze, aRniSna. sinamdvileSi isini qarTvelebi iyvnen da saqarTvelos saxelmwifos emsaxurebodnen. f. nansenma ganmarta, rom qarTveli qalebi bizantiis imperatorebze da mefiswulebze qorwindebodnen. moixsenia bagrat qarTvelTa mefis asuli marTa, romelic bizantiis imperatoris meuRle gaxda da ulamazesi iyo imJamindel samyaroSi; aRwera imperator basil II-is Jamindeli omebi da ganixila sxva sakiTxebi. qarTvelTagan pirvelad ganvixilav f. nansenis zemoxsenebul wigns. qarTveli//kolxi eris mTeli ZirZveli miwa-wyalis warmoCenisas sasurvelia mkvlevarebi daeyrdnon mose janaSvilis wigns “saqarTvelos istoria uuZvelesi droidan 1801 wlamde”. iazoni qarTveli//kolxi iyo da medeia qarTvel iasons gahyva colad da ara ucxoels; dasabuTeba aris gizo WeliZis wignSi “qarTvelebi kacobriobis karibWesTan”; Tbilisi. 2004. f. nansenis wignebs milionobiT mkiTxveli hyavs. maT monacemebs eyrdnobian saerTaSoriso samarTlis specialistebi saqarTvelos sakiTxebze msjelobisa da dadgenilebebis miRebisas; amitom maTSi gaparuli antiqarTuli Secdomebi gasasworebelia da dasaweria saTanado gamokvleva simarTlis warmosaCenad. ganvagrZob xsenebul Temaze muSaobas.ZiriTadi literatura:

1. Nansen Fridtjof. Armenia and the Middle East. London. 19282. janaSvili mose. saqarTvelos istoria uuZvelesi droidgan. Tbilisi. 1906.

gamomcemloba “Sroma”3. WeliZe gizo. qarTvelebi kacobriobis karibWesTan. Tbilisi. 2004

rodis da rogor gaCndnen utu/mze, TuTa/mTovare, varskvlavebi, haeri, wyali, niadagi, gansxvavebuli erovnebebi, pirveli saxelmwifoebi – am kiTxvebze gulmarTali pasuxebi jer-jerobiT ar arsebobs. simarTlis gulwrfelad aRiarebis nacvlad, mainc qveyndeba, saxelmZRvaneloebSic ki, uTavbolo, usafuZvlod SeTiTxnili varaudebi. awuxebs es sazogadoebas. daudgenelia sad, rodis Seiqmna pirveli adamianebis jgufi an pirveli saxelmwifo dedamiwaze. miuxedavad amisa, 2000 wlidan inglisur enaze, aqedan ki sxva enebze, qveyndeba varaudi pirveli adamianebis maincadamainc Sua afrikaSi warmoSobasa da male maTi evraziis kontinentis mraval kuTxeSic gansaxlebaze, maT Soris, kavkasiaSic. amas weren ise, viTom TvaliT ixiles es gadasaxleba. sazogadoebas Tavs moaxvies dausabuTebeli varaudi pirveli adamianebis viTomc-da Savkanianobaze da mTeli msoflios mosaxleobis SemdgomSi viTomcda maTgan warmoSobaze. am usafuZvlo varaudma warmoSva Savkanian mosaxleobaSi

TeTrkanianebis mimarT upiratesobis grZnoba. Savkanianebmave am bolo wlebSi gamoaqveynes wignebic ki, sadac adami da evac, kolxi medeac, misi mSoblebic, nilosispira Zveli samefos faraoebi da didebulebic Savkanianebad gaasaRes. ise gaTavxeddnen, rom ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi 2007 wels Catarebul kolxi medeasadmi miZRvnil saerTaSoriso yrilobaze erTma maTganma moxseneba medeas Savkanianobaze aago. rismag gordezianis danaSaulia misi moxsenebis CarTva, misi ucxoeTidan mowveva da ukritikod mosmena. mxolod me ganvacxade sajarod iq medeas Savkanianobis usafuZvlobaze. sxva damswres krinti ar dauZravs. saxelmZRvaneloebiTve gavrcelebulia varaudi dedamiwis Tavdapirvelad erTian burTisebr xmeleTad arsebobaze, mis gaxleCaze da danawevrebaze. arc es unaxavs TvaliT aravis. afrikidan qarTvelebis viTom gadmosaxlebaze varaudma warmoSva mosazreba qarTvelTa mosulobaze, araZirZvelobaze Tavis istoriul xanaSi arsebul miwaze, maT Soris, saqarTvelos respublikis amJamindel miwaze. bolodroindelma araqarTulma am usafuZvlo varaudma Tavdayira daayena damkvidrebuli mosazreba qarTvelebis imave miwaze warmoSobaze, sadac daaarses qarTuli politikuri erTeulebi: jer qalaq-saxelmwifoebi, Semdeg ki, maTi gaerTianebiT, vrceli samefoebi gaerTianebuli qarTveli mefeT-mefis mmarTvelobiT. afrikidan qarTvelebisa da sxva erovnebebis gadmosaxlebis varaudi mis gamomgoneblebs dasWirdaT ZirZveli erovnebebis arsebobis Sesaxeb damkvidrebuli Tvalsazrisis aRmosafxvrelad. im varaudis Tanaxmad, yvela eri mosulia Tavis teritoriaze da ZirZveli arc erTi ar aris, afrikaSi mcxovrebi Savkanianebis garda. im mcdar Tvalsazriss unda SevewinaaRmdegoT. gasakviria, rom saqarTvelos s. janaSias saxelobis saxelmwifo saistorio muzeumis xelmZRvaneli daviT lorTqifaniZe im varauds qarTvelTa afrikidan gadmosaxlebaze daeTanxma da CarTo ori molioni welis winandeli adamianebis Tbilisis maxloblad mdebare dmanisSi aRmoCenis Sesaxeb gamoqveynebul mcire wignSi, romelic safrangeTTan erTad gamosca. kargia, rom geologma g. qoqraSvilma dawera da

gamoaqveyna patara wigni qarTveli eris istoriaze, sadac dasawyisSive dagmo qarTvelTa afrikidan viTomcda Camosaxlebis ucxouri varaudi da mkiTxvelebic daakvaliana im varaudis sicrueze. imave wignis dasawyisSive dagvakvaliana, rom araqarTvelma, kerZod, elini imperatoris warmogzavnilma qristianma episkoposma V saukuneSi CamosvlisTanave brZana qarTul enaze arsebuli nawerebis, wignebis Segroveba da mTlianad mospo, dawva. aseTebi iyvnen da arian araqarTvelebi qarTvelebis mimarT, saqarTvelos mimarT. esec Tqveni qristiani erTmorwmune episkoposi! amJamad afrikis uZveles mosaxleobad Savkanianebi iTvlebian, sinamdvileSi maTze uwin mTel afrikaSi TeTrkanianebi mosaxleobdnen, rasac mowmoben iqauri Zveli naxatebi. TeTrkanianebma daarses iq saxelmwifoebi pirvelad. Savkanianebi mxolod nilosis zeda welSi mdebare patara midamoSi cxovrobdnen. amdenad, Savkanianebis saxeldeba ‘afrikelebad’, afro-amerikelebad (vinc amerikaSi Casaxlda) umarTebuloa; SesarCevia maTTvis Sesaferi sxva saxeli. Cemi miTiTebuli SeniSnvebis gaTvaliswinebiT waikiTxeT d. lorTqifaniZis wigni dmanisel adamianebze, g. qoqraSvilis wigni ‘qarTvelebi da Rvinis istoria’. Amis Semdeg girCevT waikiTxoT professor mose janaSvilis ori wigni: ‘saqarTvelos uuZvelesi istoria’ (1906 w., Tbilisi) da ‘qarTuli gramatika’ (1906 w., Tbilisi). gramatikis es saxelmZRvanelo mosawonia literaturuli qarTuli enis ganxilvisas megruli da svanuri monacemebis iqve ganxilva-CarTvis gamo. es sikeTe sxva Semadgenlebiseul gramatikis saxelmZRvaneloebs ar gaaCniaT. am oTxi wignis aTvisebisTanave Seicnobs mkiTxveli qarTveli eris warsuls. samwuxarod, m. janaSvilis wignebsac aqvT nakli: moaqvs magaliTebi, romelTagan zogs afxazuri enis kuTvnils uwodebs, afxazurs aigivebs egreTwodebul afsuaTa enasTan. es uTavbolobaa, Secdoma da danaSaulia. afxazi qarTvelebis kuTxuri saxelia, rogorc raWveli, imereli; aki werda vaxuSti bagrationi Tavis geografiaSi, rom afxazeTi, meore saxeliT, igive imereTiao, ese igi, afxazi imereliao, afxazebis ena qarTulia. araqarTuli afxazuri ena bunebaSi arasodes arsebobda da arc amJamad

arsebobs. Afxazur enad amJamad iwodeba xelovnurad SeTiTxnil-gamogonebuli ena, romelSic sityvebis umravlesoba qarTulia.

ra unda vicodeT uZvelesi drois qarTvelebze:

Cveni saxelmwifo erTeulis, warmonaqmnis uuZvelesi saxelia ‘aia’. didi xanis gasvlis Semdgom, misi saxeli odnav gansxvavebuladac aisaxeboda xolme werilobiT moRweul ucxour teqstebSi: ‘haia’-d. sityvis TavSi aso ‘hae’-s, rac ikiTxeba bgera ‘h’-d, damateba mravaljer momxdara rogorc qarTul saliteraturo enaSi, ise laTinur, italiur, ellinur enebSi. arc qarTulSi, arc italiurSi, arc laTinurSi, arc ellinurSi ‘h’-s damatebiT im sityvis Sinaarsi ar icvleba. magaliTad, qarTulSi gvaqvs werilobiT aRbeWdili wyvilebi: azri=hazri, ereTi=hereTi, avla-bari (ubanis avlis Semdgom vake adgilis/baris mdebareoba Tbilisis erT kuTxeSi)=havla-bari, annibali (ori aTasze meti welis winaT dampyrobeli Tavdamsxmeli romaeli xalxis winaaRmdeg mebrZoli gmiris saxeli)=hannibali, erode (mefis saxeli I saukuneSi sxva saxelmwifoSi)=herode, ieroglifi=hieroglifi, erekle=herakle, qalaqi romi=hromi, romaelebi=hromni, hromaelni. TviT sityva ‘istoria’ iwereba laTinurad ‘historia’ saxiT, italiurad ‘istoria’ saxiT, inglisurad ‘histori’ saxiT, frangulSi iwereba ‘histuaa’, ikiTxeba ‘istuaa’-d. zemoTqmulidan mkiTxveli unda dakvaliandes, rom aia kolxeTia da haia misi saxelia da ara ucxoelebis- im araqarTvelebisa, romelTa eri antiqarTuli suliskveTebiT aris dadaRuli da saqarTvelos saxelmwifos mteria. araviTari haosi ar arsebobda da ar iyo armenebis winapari. araviTari lekosi ar arsebobda da ar iyo lezgebis winapari. arc qarTlosi arsebobda. qarTvelebis/qarTebis saxelwodeba ori megruli sityvis ‘qi’+’arTi’=qarTi SerwymiT aris miRebuli. vin da ratom gamoigona sicrue qarTlosis, haosis, lekosis, mcxeTosis, javaxosis Sesaxeb ucnobia. maTi naTesaobis Sesaxeb SeTiTxnili gviandeli CanarTi antiqarTulia, usafuZvloa, mcdaria da ar unda qveyndebodes da wamlavdes sazogadoebas.

naTela fofxaZe. saqarTvelo. Tbilisi

uZvelesi qarTuli kultura

q. TbilisSi, xelnawerTa erovnul centrSi daculma erTma nimuSma-

#149, gansakuTrebiT miipyro Cemi yuradReba.1 saTauria: `qalduri

lursmuri teqstebi da TviT qaldebis istoria. am xeliT naweri wignis saTauris

qvemoT weria: `qarTveluri ena qarTvel modgmis gonebaa, xolo goneba-misi

enaa da istoria”. TariRad 1919 welia–ese igi, saqarTvelos damoukidebeli

respublikis xana. pirveli Tavis saTauria: Suamere-xaldidan (qaldidan)

qarTlamde. xelnaweris pirvelive winadadebaSi axsnilia, rom qarTul enovan

Zveli istoriis Tanaxmad, qarTvelebis uZvelesi samSoblo moicavs babilonis

qveyanas//qveyana babilons; nebroTis zeobisas qarTvelebis nawili ganerida

am mbrZanebels da gadasaxlda misi gavlenis miRma, CrdiloeTSi arsebul

mxareSi. xelnaweris avtoris TvalsazrisiT, sityva `Sumeri~ aris igive

~Suamere.~ `Suamere~ ornawiliani sityvaa. pirvelia `Sua~ // SuaSi

mdebare, meorea `mere~. `mere~ sarwyav miwas niSnavs. m. janaSvili

gvauwyebs, rom ucxoeli mkvlevarebic ki aRiareben, rom xaldebi arian

qaldebi. SemdgomSi isini iwodnen qalTvelebad (as ewers zogjer am erovnul

saxelwodebas efTvime mTawmindeli), momdevno xanaSi – qarTvelebad.

qaldebs asurelebTan, xeTebs egviptelebTan mouxdaT brZola samSoblos

dasacavad. xeTis mefe usayvedurebdao faraos//faraons( zog xelnawerSi m.

janaSvili “faraons” wers, zogSi-“farao”-s; sworia “farao” Zvelegvipturi

masalis gaTvaliswinebiT) imis gamo, rom misdami miweril Tixis filaze faraos

Tavisi saxeli xeTas mefis saxelis win daeso da Tavazianobis darRvevad

miaCnda xeTas xseneba ara egviptis xsenebis win, aramed, mis Semdgom.

m. janaSvili mkiTxvelebs amcnobs, rom rodesac oqsfordis universitetis

profesorma a. g. saisma aRmoaCina, Tu ra diadi saqmianoba hqondaT

gaCaRebuli xeTebs, sxva mkvlevarebma gakicxes da ararsebuli warsulis

mTxzveli, `fantaziori~ // mefantazie uwodes. usamarTlo kiJinam a. saiss guli

ver gautexa; ganagrZo kvleva da aTi wlis Semdeg (1888w.) gamoaqveyna

Tavisi ufro dasabuTebuli naSromi. is rusul enaze Targmna butovskim. 1898

wels erTi rusi arieli mecnieri Jurnal `Образованиe~-Si (#11, gv. 79) werda, rom

monRolebis, iaponelebis tvini, Wkua ganuviTarebelia, amitom masSi ar aris is

SemoqmedebiTi libo, dasabami, romelic hqmnis sarwmunoebriv da filosofiur

did aRnaqsvebs. m. janaSvilma aq axsena `aRnaqusi~ ioane petriwis mier

aRdgenili Tu SemoRebuli sityva. man (m. janaSvilma) safuZvlianad ikvlia

petriwis filosofiuri naazrevi, Seadgina petriwis naSromebis mixedviT e.w.

petriwis leqsikoni.

Tu mravalricxovan monRolebs, iaponelebs Wkuasustebad miiCnevdnen

ruseTis mefisdroindeli rusi moxeleebi da mkvlevarebi, amisTana

`mecnierebi~ uaresad epyrobodnen dRevandel mcire qarTvelobas,

swamebdnen uniWobas, xSirad dacinviT ixseniebdnen mis `siyvarulis

enasac~ (u. zisserman. `Двадцат let на Кавказе~, t. 1. Gv. 1).

mxolod amisTana ugulebelyofiT qarTvelur enisa unda aixsnebodes is

garemoeba, rom evropielebis TviT udides mkvlevarTa ufros erTi krints ara

sZravs qarTvelobis Sesaxeb, rodesac dasvams kiTxvas, vin SeiZleba yofiliyo

is eri, romelic iTvleba SemoqmedaT kreta-mikenis kulturisa, vin iyvnen da ra

enaze laparakobdnen is xeTebi, romelnic ebrZodnen mZlavr egviptes, rogorc

swori swors, vin unda yofiliyo xeTazed ara nakleb gamoCenili qaldi, romlis

enis sityvebia sumer (=Su mere = Sua mere), naRarain da akkadi (aR-kadi).

maT rom ar awuxebdeT TavianTi `arieloba,~ qarTvelur ersac

mowyaled gadmoxedavdnen da gaigebdnen Semdegs:

qarTvelTa winapari iyo Tobeli = Tubal-kaini (dab. 4-22), Zma noesi, da

warRvnis (3242w.) Semdeg igi da misi Zmiswulebi Tobel II, mosxi (mesxi),

xiTi da sxvani cxovrobdnen imave Sennar-naRarain-aRkadSi, ese igi,

Suameres, da vidre nebroTis gamoCenamde am Suameresi yvela maSindeli

xalxosnobis ena iyoo mxolod Suameruli anu `sumeruli~. biblia (T.11-1)

ambobs: `iyo yoveli queyana ena erT da xmai erT yovelTa~, `naTesavi erT

da bage (Napiruc) erT yovelTa~ (11-6).

maSasadame, davaskvniT Cven, maSin ar unda yofiliyo arc ena

iafetisa, arc bage semisa, arc metyveleba qamisa, aramed iyo erTi sazogado

ena, yvelasaTvis erTi gasagebi bage. romelze saubrobda kacobrioba TviT

adams moRmarT nebroTamde da es ena-bage unda yofiliyo sumeruli

(Suameruli). am SumerT 4000 wlebSi kidec moigones wera –

maTeburad S’ar (ixileT v.Sileiko. Вотывния надписи шумерийских правителeй (1915

w. XXXIII); m. nikolski. Древности Восточныя (t. 3. nak. II, gv. 1). es S’ar unda

iyos igive qarTveluri War (wera).

am sumerul (Sua merul) enas ekava igeTive adgili, viT, mogvianebiT,

laTinur enas-evropaSi, magram im gansxvavebiT, rom sumerul SuamdinareSi

gavlenis JamierobiTa da, sazogadod, xangrZlivobiT kidec sWarbobda

laTinuris xangrZlivobas evropaSi.

`Cven mivaxwevT~, ambobs deliCi, `im pra-indiur-evropul da ara

semiur er sumeramde, romelic moivlina Semoqmedad babilonis kulturisa~

(fr. deliCi. Библия и Вавилон. gv. 16: К. Бецоlд „Ассирия и Vavilon”, gv. 13). vinkleri

(Вавилон, его история и культурa~, gv. 18). `msgavsad laTinur enisa romaul

kaTolike eklesiis saWiroebisaTvis, sumeruli SuamereSi daSTa enad

mecnierebisa da kultisa... sumeruli unda miviCnioT enad babilonis im

binadari mosaxleobisa, romelic aq cxovrobda semitebis( bibliuri semis

STamomavlebis) mosvlamde. maSasadame, sumerebi warmoadgenen im

Suaguls, romelSic ganviTarda babilonis kultura da aRizarda misi umTavresi

mxare – lursmuri wera, romelic Seiqmna sityvaTa da azrTa gadasacem-

gadmosacem saxsarad.~ akad. turaevi (`Классический Восток~, 1914, 161):

`ukvdavi dideba moipoves sumerebma weris gamogonebiT. maTi wera

gavrcelda wina-aziaSi da Seiqmna iaraRad babilonis kulturisa umetes 2 1/2

aTaseul wlebisa.~

aseTi iyo es sumeruli sakacobrio ena, magram raxan TviT etimologia

sityvisa sumer = Suamere qarTulia da raxan ioseb flabiosi ambobs:

`Tobelisagan warmoiSvnen Tobelni, romelnic Cven dros iwodebian

iverebad,~ unda vifiqroT, rom im `erT ena-bageSi~ SeuZlebeli iyo ar

gareuliyo iverTa xmebic, romelnic aRniSnavdnen mzes, mTvares, RmerTs,

Tvlas da sxvaTa, da romelic maSin iyo sumeruli da, rogorc ageTi, -

sakacobrio ena-bagec, da raxan sumerebis pirdapiri memkvidreni iyvnen

qaldni, CveniT – qarTni (qarTvelni), amitom sruliad ar gvikvirs, rodesac

mkvlevarni sweren: `xalduri mecniereba savsebiT isesxes asurelebma (v. a.

zaicev. Руководство Всемирной истории. Древная история Востока. 1879, gv. 195).

qaldni arian igive ur-qaldni (dabad. 11-28). `ur~ = qarTveli: urac=vrac

(qarTveli), urastan=vrastan (saqarTvelo), virq (=urq) – qarTvelni, ivirq (igive

iveria). Sead: uria=svan. viria. azna-ur=svan. azna-vir. mind-uri=mind-

ori=mind-ver (svan). ur=or-vir=ver-svan: ver anu gim aris miwa. Sead. ‘ver’

sityvaSi tver, tveri, mtveri ese igi miwiani.

iori=iuri-iviri=iveri. naT. iveris=iuris-ivris-xeoba. vera=vere anu ur-a=or=e.

wm. ninos cx. 15: or-banTad=ur-bniTad=or-bniTad=ur-bnisad.

h u r i. `javaxos aRaSena wunda da artani, romelsa maSin erqua qajTa

qalaqi, xolo aw hrqvian huri (q. cx. 20)~. kidev saxelebi sofelTa: ur, ura-veli,

uravi, ur-Zuma, ur-jvari, uriaT-ubani, ur-sauri, urT-xva, urTa (mTaa [sofel]

xeTas da caiss Soris). huriastani=hurastani=vrastani (saqarTvelo), ixileT m.

janaSvilis am xelnaweris gv. im. agreTve VIII xald=qalT=qarT da gv. iT,

SeniSvna.

Tavi 2. winaswari cnobebi qaldur lursmul ZeglweraTa Sesaxeb

m. janaSvili wers: Cemi pirveli Txzuleba `cxovrebis zogi viTareba~ daibeWda

`sasoflo gazeTSi~ 1877 wlis 17 agvistos. mas aqeT 54 welia vSromob

saqarTvelos warsulis Seswavlaze.

Jurnal `imedSi~ 1881 wels ibeWdeboda Cemi werilebi `saqarTvelos

mokle istoria~, romelic Semdeg (1884w.) calkec daibeWda. igive masala

SevimuSaveT, SevavseT da gamoveciT 1894 welsac axali saTauriT,

`saqarTvelos istoria~. orive gamocema bevrma moiwona, rogorc pirveli

saxelmZRvanelo wigni, romliTac SeiZleboda qarTveli eris gavlil cxovrebis

gaTvaliswineba. magram piradad Cven ar gvakmayofilebda Cven-mier

dabeWdili wignebi da ukamyofilebis umTavresi mizezi-ki is iyo, rom

wyaroebis uqonlobis gamo qarTveli eris istoriis Zveli xana bundad iyo

warmodgenili da zRapars ufro hgavda, vidre istorias. am xanas Sesaxeb

erovnuli matiane `qarTlis cxovreba~, romliTac vsargeblobT, iZleva aseT

cnobebs: qarTvelTa winaprebi movidneno CrdiloeTSi babilonidan, mere

damyarda mamasaxlisoba da Semdeg mefoba mcxeTaSi. amis mets aras

iuwyeba matiane qarTveli eris cxovrebis Sesaxeb im uamrav saukuneebidan,

romelTac gavles pirvel qarTvel Tobelidan vidre azomde. xarvezi friad didia

(Tobeli 3242 wels da azo 324 wlidan!) da es xarvezi ver amoivseba raRac

oriode cnobiT matianisa. am yofaSi Cven mivediT im daskvnamde, rom Zveli

drois Sesaswavlad saWiroa Segneba, gaTvaliswineba qarTveluri enisa. es iyo

mizezi, rom Cveni kvleva-Ziebis obieqtad Seiqmna qarTveluri ena. jer isev

1845 wels misul viyaviT xedvamde, rom qarTveluri ena ariso qarTvelTa

modgmis goneba, xolo goneba-misi ena da istoria, rom qarTveluri anu

saerToqarTveluri ena ariso is saTave, romlidanac modiano misi kiloebi –

qarTuli, megrul-Wanuri, svanuri, ingilouri da sxvani, da, maSasadame, unda

yofiliyo dro, rodesac am saerToqarTvelur enaze metyvelebda mTeli qarTveli

modgma da miT gamosTqvamda Tvis Sexedulebas Tavis Tavsa, Tavis

RmerTebsa Tu bunebaze sazogadod. raxan ase gamogvesaxa mniSvneloba

am enisa, Cven gavaorkeceT ruduni mis safuZvlianad Sesaswvlad,

SeZlebisamebr. Tan enas vswavlobdiT da Tan nair-nair werilebs vbeWdavdiT

gazeTebSi, `droebaSi~ 1878 wlidan, `Кавказ~-Si 1881 wlidan, kidev

daibeWda Cveni: `qarTvelTa kvali saCaCnoSi`(1884, #61 (Tu 66 ar Cans

n.f.), `cnobani Zvel mwerlebTa kavkasiaze` (iveria. 1885, #87, `ra dros da

saidan SemoiRes qarTuli anbani, iveria. 1887, ##113-128). `o реке Фисоне~

(Нов. Обозр. 1891 #2677) da mravali sxva. dabolos, SedarebiTi masala

rom gadavwereT, Sesdga aTas furclovani rveuli. amisTanave masalis

dabeWdva imave dros Turme ganezraxa berlinel erkerts, romelsac amis

Sesaxeb miemarTa d. baqraZisaTvis. misi SuamavlobiT gaimarTa miwer-

mowera me da erkerts Soris, movrigdiT, da Cven mier Sekruli masala

mTlianad, Tumca mravali koreqturuli SecdomiT, daibeWda calke tomad

saTauriT: `Die Spache des Kaukasichen Stames~ (Wien, 1895). jer kidev 1899 wels

berlineli profesori lemani Camovida tfilisSi da aqedan wavida vans (amJamad

TurqeTis respublikis SemadgenlobaSia is Zveli qalaqi vani n.f.) qaldur

warweraTa gadasaRebad fotografiulad. Sroma Seasrula da dabrunda tfilisSi.

me vaswavlidi mas qarTul enas usasyidlod da manac aRmiTqva – usasyidlod

madlobiT gamogigzavnio Cems wigns qaldur warwerebze rom davbeWdavo.

dabeWda 1900 wels. depeSiTac vTxove, xma ar gamca da dResac misi wigni

ar maqvs. me SemdgomSi muzeumSi vnaze is naSromi CitaZesTan, romelSic

misgan `Armenien simt unda jetzt~ (aseTi saTauri aqvs lehmani-hauptis wigns.

daibeWda 1900w.) gadmomiTargmna sityvebi: `1899 wels, zafxulSi,

Tavazian daxmarebas miwevda m. janaSvili Cems cdaSi Semegno qarTuli

enis dasabami cnobebi. Mm. janaSvilma, romelsac Tavis eris enisa da istoriis

winaSe didi damsaxureba miuZRvis, gamosTqva is azri, rom qsenofontes

karduxebi qarTvelebis winaprebad unda vaRiaroT.~ Cven( ese igi, mose

janaSvili) dResac imave azrisa varT, romelzedac viyaviT 1899 wels.

karduxebs erqvaT agreTve kardu, romelic unda iyos igive

qarTu=qalTu=qalT=qarT (svan. qarT., qarT. qarTli=qarTi=qarT-ari).

Sedgeniloba sityvisa qald=xald=qalT=qarT.

gv. IX: `am striqonebis damwers SeZleba hqonda savsebiT

darwmunebuliyo, rom ena qaldur lursmur Zeglwerisa~aris Zveli qarTuli.

SemdegSi qalduri teqstebis wakiTxva (sul 20 Zeglwerisa) sruliad davamTavre

da es saqme vauwye qarTvel sazogadoebas gavrcelebul gazeT `komunistis~

(1924, #4) saSualebiT.

warwerebis wakiTxva damTavrda da saWirod davinaxeT misTvis

dagvewera zogi ram gramatikuli formebi saerToqarTvelur-qaldur-sumeruli.

agreTve, cnobebi Sesaxeb qarTvel modgmis tomTa, maT Tvisebisa da

RmerTebisa da daskvna, rom qarTvelni arian igive qaldni da

miekuTvnebian sumerTa rasas.

qveTavSi 3.10 saTauria `zogi ram qarTvelur gramatikidan da

winaparTa saxelebis Sesaxeb.

gv. 15-dan iwyeba Tavi 4. saxli Targamosisa dasasrulidan Crdiloisa

(efv. 38-r).

gv. 18: magogebiT CrdiloeTi kavkasia SeerTebuli iyo Tobelebis

qveyanasTan. egeTive kavSiri unda hqoneboda Tavridas(awindel yirims),

vinaiTgan aqauri mTebi ‘Tavri’ iyo gagrZeleba kavkasionisa da es ki

Suamdinaris mTianeTis, saxelad, ‘Tavrisa’. Tavridis(yirimis) Tavri da

Suamdinaris Tavri modis qarTuli sityvisgan Tavi, `Tauri.~

m. janaSvilma ganixila qarTuli damwerlobis gamaumjobesebeli

farnavaz mefis saxelis Sinaarsi; daeTanxma ‘qarTlis cxovrebis’ miTiTebas,

rom farnavazma Tavisi Zegli dadga mTaze da uwoda Tavisi saxeli ‘armaz’,

rac niSnavso ‘mzes’. farnavazis sakiTxi vrclad ganxilvas moiTxovs Cvens

mierac, radgan CvenTvis cnobilia im farnavazis mier qalaq tarsinSi//tarsoSi

aTiaTasobiT moWrili fulis//faras arseboba. ramdenime maTgani

muzeumebSia daunjebuli, magaliTad, qalaq kopenhagenSi, parizSi, berlinSi

da sxvagan. farnavazis fulze aRbeWdilia misi sandomiani, momRimare saxe

saTno gamometyvelebiT; gamowyobilia samxedro samoselSi, Cafxuti xuravs.

fulze qarTuli asomTavruli warweraa: kei-i f-z. mkvlevarma goCa asaTianma

amoikiTxa da qaragmebis gaxsniT daadgina, rom weria ‘keisari farnavaz’.

farnavazis monetebi daTariRebulia Zv.w.-iT meoTxe saukuniT. mefes mokle

wveri amSvenebs da waagavs TbilisSi dadgmul mis saxes Zveli Tbilisis

ubanSi, mtkvaris sanapiroze ramdenime wlis winaT dadgmul farnavazis did

qandakebaze asaxul pirovnebas. qarTul enaSi fulis aRmniSnveli sityva ‘fara’

swored am farnavaz mefis saxels ukavSirdeba, Cemi mosazrebiT. m.

janaSvilis zemoxsenebuli xelnaweris meTvramete gverdze weria: amisTana

cnobebis Semdeg: safiqrebelia erTi STamomavlobisa iyos sityvebi maziesi

(mazisi) – fazisi (bJa=bza=mze) da rom sityva fazia – fazianadan gakeTebul

iyos [saxelwodeba kontinentisa n.f.] ‘azia’, mniSvnelobiT “aRmosavleTi”-T,

viT dResac svanurSia le-Ja=megrulad bJaiole-sazeo, mziuri, samzeo (le-Ja),

ese igi, mzis aRmosavleT mxaresTan mWidrod dakavSirebuli cneba.

Sumeris, akkadis, qaldes samefos kulturis ganxilvisadmi miZRvnilia mose janaSvilis arqivis aTasobiT gverdiani sayuradRebo masala. maTze muSaobas vagrZeleb. Ddargis miRwevebi m. janaSvilis moRvaweobis Semdgom, mraval qveyanaSi kidev metad TvalsaCino gaxda. ucxoelma mkvlevarebma amoikiTxes da gamoaqveynes parizSi, berlinSi, osloSi, CikagoSi, romSi, niuiorkSi, londonSi asobiT teqsti lursmnuli//lursmnuri damwerlobiT rom iyo aRbeWdili didi xnis winaT, Targmnes frangul, germanul, inglisur da sxva Tanamedrove ramdenime enaze. SeZlebisdagvarad Tvals vadevneb maT miRwevebs. m. janaSvilma didi codna SeiZina, rasac Tavi mouyara gamokvlevebSi, romelTa nawili dRemde gamouqveynebelia. upirvelesad aucilebelia misi ‘sumeruli’, ‘mitanuri’, qarTlur-megrul-svanuri, SoTa rusTaveliseuli masalis, petriwis masalis sityvaTa ganmartebebis-leqsikonebis gamoqveyneba didi raodenobiT da xelmisawvdom fasad, raTa qarTvelebs mieceT saSualeba SeiTvison da gaiTvaliswinon saqmianobaSi maTSi daunjebuli codna. m. janaSvili ruseTis imperiis, Semdeg ki rusuli sabWouri imperiis boboqrobis wlebSi moRvaweobda. viciT, rom iZulebuli iyo gaeTvaliswinebina zogi mcdari, danaSaulebrivi antimecnieruli mosazreba zogi araqarTveli uwarsulo//uistorio mcire tomis enis sakiTxze, rodesac buqdeboda mcire monacemebiT Seqmnili da gamogonebuli didtaniani istoriebi. is xarvezebi an unda gaswordes simarTlis Sesabamisad, an gamoqveyndes swori SeniSnvebis TandarTviT. unda icodes qarTvelma sazogadoebam m. janaSvilis gamokvlevebis miRwevebica da naklovani, mcdari, ucxouri antiqarTuli mosazrebebisadmi misi damokidebulebac. gamoviyenoT misi miRwevebi.

m. janaSvilma wamoswia lursmnuli damwerlobiT aRbeWdil teqstebSi moxseniebuli qveyana ‘qarduniaS’-is qarTvelebis saxelmwifod arsebobis sakiTxi, risTvisac dasafasebelia. CemdaTavad vityvi, rom Zveli welTaRricxviT meore aTaswleulSi, kerZod, 1500-1300-ian wlebSi burnaburi, qadeSmani, tuSrati da sxva mefeebi TavianT Tavs qardus// qarduniaS qveynis mefeebad aRiarebdnen da amiT amayobdnen. amiT dadasturebulia qardus saxelmwifos arseboba vrcel miwa-wyalze im ZvelTaZvel xanaSic. is gacilebiT Zvelia, vidre didi xnis Semdgom asureTis mefe TiglaT filasaris warweraSi moxseniebuli politikuri erTeulebi-diaoxi , kolxa, romlebic aaoxra. diaoxi da kolxa TbilisSi gamoqveynebul saxelmZRvaneloebSi qarTvelTa saxelmwifoebriobis uZveles nimuSebad miiCnevian. qarduniaSis//qardus ZvelTaZveli samefo aucileblad unda gaviTvaliswinoT xolme qarTveli eris mier Seqmnili saxelmwifoebis

sakiTxTa farTo wris ganxilvisas. Amisken mogviwodebda mkvlevari mose janaSvili. erT-erT JurnalSi axlaxan wavikiTxe lursmnuli damwerlobiT aRbeWdili cnoba ZvelTaZvel dros qveyana “kolixiTi”-s jaris saqmianobaze. imJamindeli kolxeTis didi nawili amJamindeli saqarTvelos respublikis samxreTiT mdebare vrcel aresac moicavs xsenebuli teqstiT. didi stiqiuri movlenis, “warRvnis” saxeliT cnobili didi wyaldidobis kvali 1926 wels aRmoaCina londonelma arqeologma leonard vullim. mis erT-erT wigns ewodeba “xaldebis qveyana uri” da aRwerilia arqeologiuri gaTxrebis mimdinareoba misive xelmZRvanelobiT. misi meore wignia “miviwyebuli samefo”, sadac rukaze aRbeWda samefo qarduniaS (Cemi mosazrebiT, qarduebis samefo, romelic samxreTiT, deda-mdinareebis: puranunusa da idiganas( Tu idiyanas) SesarTaviT xaldes yureze, Semdeg ki xaldes okeaneze gadioda. im kuTxidan okeaniT navebiT gadahqondaT tvirTi qimeTis// gimeTis samefoSi. (gimeTi Zveli egviptis saxelwodebaa imJamindel mkvidrTa enaze). amiT aixsneba, rom navis qarTuli(kerZod, megruli) saxelwodeba “ niSi” ZvelTaganve damkvidrda gimeTSic da kunZul kuratozec//kretazec( amJamad im kunZuls ewodeba “kreta” da ekuTvnis mimdebare kunZuli, romelsac saxelad amJamadac “koloxiTo” anu kolxeTi hqvia iqauri samogzauro biuros sainterneto gzamkvlevis monacemebiT. navis saxeli “niSi” kunZul kuratos( kurato kuros, kurats anu sanaSene mamr msxvilfexa saqonels niSnavs qarTulad) anu kretas qalaq FfaTis// faisTos// festos mefis sasaxleSi mopovebul mrgval Tixis nivTze// diskoze aRbeWdil suraT-xatovan( ieroglifur) warweraSic ixsenieba. is nivTi iqve 1929 wels arqiteqtorma da arqeologma luiji perniem aRmoaCina. misi teqstis amokiTxva asobiT mkvlevarma scada. saukeTesoa qarTveli mkvlevaris, gia qvaSilavas, mier amokiTxuli teqsti, romelic moxsenda londonSi festos diskos amokiTxvis sakiTxisadmi miZRvnil saerTaSoriso yrilobaze da didi mowoneba da aRiareba daimsaxura. qarTebis miwa-wyalze mopovebulia ZvelTaZveli saxelmwifo samoxeleo sabeWdavebi mTesvelebis, mxvnelebis gamosaxulebebiT. qvaze asaxulia qarTebis mefis dalocva venaxSi winare mefis mier. qarTebis erovnuli RvTaebebi enqi , en-lile ZvelTaZvel nivTebze saxvneli mowyobilobiT arian asaxulni. “xani” qarTulSi, kerZod, suanurSi niSnavs “xars”, “xanua” niSnavs xvnas//xanvas; megrulSi imaves niSnavs “xonua”. Tixis filebze lursmanisebri damwerlobiT asaxulia teqsti qerisa da xorblis// qobalis zecidan Camotanaze RvTaeba en-liles mier mTianeTSi, saidanac gaavrceles misma Svilebma barSic. miwaTmoqmedebaze mijaWvuli qarTi eris ZirZveli miwa-wyalis movla da patronoba misi mTavari movaleoba da daniSnulebaa.

literatura

1. mose janaSvilis arqivi saqarTvelos respublikaSi, xelnawerTa erovnul centrSi. saqme #149;

2. imave fondis saqme #148;3. imave fondis saqme #155a da 155b

"საქართველო " # 14 (1802) ოთხშაბათი, 10 სექტემბერი 2003 წელი

მიტაცებული უძველესი ქალდეური "სიბრძნის წიგნი" - და... უდიდესი ხიფათი საქართველოსთვის!

წერილი, რომელსაც ქვემოთ გთავაზობთ, რედაქციაში ამა წლის მაისის ბოლოს შემოვიდა. მასზე კომენტარის გაკეთება ვთხოვეთ ბატონ ნოდარ ნათაძეს. აღნიშნულ წერილს კომენტართან ერთად ვბეჭდავთ უცვლელად. ქალდეურ სიბრძნეზე ვერაფერს მოგახსენებთ, კომპეტენტური არ გახლავართ. რაც შეეხება საქართველოს დღევანდელი ინტერესების მიმართებას ებრაულ ინტერესებთან და ამა თუ იმ ებრაული ძალების საქმიანობასთან, ამაზე შემიძლია ერთი-ორი მწუხარე სიტყვა მოგახსენოთ. უარყოფით მიკერძოებას ვერავინ დამაბრალებს, რადგან დიდი ხნის წინ (1994) გამოცემული მაქვს პატარა ბროშურა რუსულ ენაზე, რომელშიც, _ ჩემი დარგობრივი პროფილიდან გამომდინარე, _ ვცდილობ ერთხელ და სამუდამოდ პასუხი გავცე იმ პოლიტიკურ ლობის, რომელმაც, გაეროს რეზოლუციის სახით, სცადა სიონიზმისათვის "რასიზმის" ყოვლად უსაფუძვლო კვალიფიკაცია მიეცა. ფაქტი ასეთი გახლავთ. დღეს იზრაელის სახელმწიფოსთვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ იგი არის დასავლეთის ფორპოსტი აღმოსავლეთში. ასე განსაზღვრა ისტორიულ ხდომილებათა მსვლელობამ, რომ ეს სახელმწიფო უშუალო კონტაქტშია განსხვავებული რელიგიისა და მენტალიტეტის მქონე ძალიან ვრცელ მუსლიმანურ რეგიონთან, თვითონ კი, თავისი მოსახლეობის ძირითადი ნაწილის მენტალიტეტითაც და კულტურული ფონითაც, დასავლურ სამყაროს ეკუთვნის. ამ მდგომარეობით არის განსაზღვრული (რა თქმა უნდა, მრავალ სხვა ფაქტორთან ერთად) ის უდიდესი ყოველმხრივი თანადგომა, რომელიც ამ სახელმწიფოს დასავლეთის დემოკრატიულ სახელმწიფოთა მხრიდან აქვს. ანალოგიურია ის მდგომარეობა, რომელიც საქართველოს ისტორიულად აქვს, და ის მდგომარეობა, რომელსაც საქართველო დღევანდელ მსოფლიოში ეძებს. მაშასადამე, არსებობს ობიექტური პირობები იმისათვის, რომ იზრაელის სახელმწიფოს ბედზე ინტენსიურად მოაზროვნე პოლიტიკოსმა

საქართველო ამ მხრივ იზრაელის პოტენციურ კონკურენტად მიიჩნიოს და არ უნდოდეს, რომ საქართველო ფეხზე დადგეს, გამართული და ყოველმხრივ დაცული სახელმწიფო გახდეს. არიან დღეს ასეთნაირი განწყობის პოლიტიკოსები? არ ვიცი. მაგრამ ვალდებულნი ვართ, ასეთთა არსებობის შესაძლებლობას და მათი გაჩენის ზემოხსენებულ ლოგიკას ვითვალისწინებდეთ ჩვენს პრაქტიკულ პოლიტიკაში. ჭორები და ეჭვები კი ასეთი გახლავთ. არისო (ხაზს ვუსვამ "ო"-ს) გარკვეული პუბლიკაციები, სადაც გატარებულია შემდეგი იდეა: თუ არაბთა დიდი წინააღმდეგობის გამო იზრაელის სახელმწიფოს გადარჩენა იქ, სადაც არის, ეჭვის ქვეშ დადგება, ხომ არაა მიზანშეწონილი, რომ თვითდამკვიდრების ახალ (ან: ალტერნატიულ) ადგილად ებრაელმა ხალხმა საქართველოს ტერიტორია გამოიყენოს _ გაოხრებული, გაჩანაგებული, მოსახლეობისაგან დაცლილი, მორალურად გატეხილი და ყოველნაირად "არშემდგარი"? მე პირადად ეს არ მჯერა, თუმცა არ მაქვს ხელთ არანაირი მეცნიერული არგუმენტაცია (პირწმინდად ჰუმანიტარულის გარდა), რომ ეს შესაძლებლობა კატეგორიულად უკუვაგდო. ვალდებული ვარ ვითვალისწინებდე ამ შესაძლებლობასაც, მით უმეტეს, რომ, ჯერ ერთი, დღევანდელ ადგილას იზრაელის სახელმწიფოს შექმნა მიწების ყიდვით დაიწყო, (ანუ ისეთი პროცესით, რომლის ამუშავებას საქართველოს დღევანდელი პრეზიდენტი და არაერთი პარლამენტარი დღეს საქართველოში აქტიურად ლობირებს), მეორეც, სიონიზმის მოძრაობას მის დამფუძნებელთა პირველი ნაბიჯების ეპოქაში მიზნად ჰქონდა (რამდენადაც ვიცი) ებრაული სახელმწიფოს დაარსება სადმე, ხოლო ამ გეგმის ყველაზე ოპტიმისტური და სამართლიანი ვარიანტი _ დღეს განხორციელებული _ მხოლოდ ამ მოძრაობის წარმატებებმა გახადა შესაძლებელი. მე პირადად საქართველოსა და იზრაელის, აგრეთვე საქართველოსა და მსოფლიო ებრაელობის მომავალი ურთიერთობა წარმომიდგება თანამშრომლობის სახით. მაგრამ ვის აქვს უფლება, რომ თავის რაგინდარა სხივოსან სამომავლო ხედვებს, სიფრთხილის კარნახით, დიამეტრულად განსხვავებული პროგნოზებიც არ დაუყენოს გვერდზე? რაც შეეხება შევარდნაძის წარმომავლობის თემას, ამ საკითხზე, ცხადია, აბსოლუტურად არაკომპეტენტური ვარ. მაგრამ ერთი გარემოება კი უნდა აღვნიშნო. ჩემთვის ცნობილია (ვიმეორებ: ცალსახად ცნობილია), რომ ერთ-ერთ ყველაზე ბინძური და მკრეხელური ქმედების უკან, რომელიც დღეს საქართველოს წინააღმდეგ ხორციელდება, პირადად ეს ადამიანი დგას. მხედველობაში მაქვს იზრაელის მოქალაქის, ვინმე მოსიაშვილის (იგივე: მოშიაშვილის) მიერ კრწანისის ომში დაცემულ ქართველ მებრძოლთა საფლავის ტერიტორიის ყიდვა (რა თქმა უნდა, მყვირალა კანონდარღვევებით), საფლავის შებილწვა, 5000 კუბ. მ მიწის გადაყრა (ძვლებითურთ) და შემდგომი სასამართლო "მიწოლა" ამ ადგილის

შენარჩუნებისა და შემდგომი შებილწვისათვის. იგი თავისას ვერ მიაღწევს. (პირიქით: დაისჯება), რადგან ასეთია ქართველი საზოგადოებრიობის ნება, მაგრამ თავხედური "მიწოლა" ჯერჯერობით გრძელდება. სხვა "ქართველები" ამ ბინძური ფანატიკოსისა და ბოღმიანი მანიაკის უკან არიან: ვინმე როსტომაშვილი (დღეს _ თბილისის მთავარი არქიტექტორი), ცნობილი ყოფილი მოჭიდავე საღარაძე (თბილისის საკრებულოდან) და ვაჟა შუბლაძე (ტურიზმის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი), აგრეთვე გაყიდულ "ჟურნალისტთა" ერთი არაკომპეტენტური ჯგუფიც. შევარდნაძის დიდი მფარველობა პატარკაციშვილისადმი (მარტივი სქემით: პატარკაციშვილი რუსეთში ძებნილია. დღეს იგი ნახევარ საქართველოს "ყიდულობს". მას რუსული სამართალდამცავი ორგანოები დაიჭერენ, გაასამართლებენ და მისგან "კონფისცირებულ" ქონებაში ის ნახევარი საქართველოც მოყვება) აგრეთვე დამაფიქრებელი უნდა იყოს. ღმერთმა ქნას, რომ საქართველოსა და იზრაელის ურთიერთობათა ის მომავალი, რომელსაც მე ჩემს წარმოსახვაში ვხედავ ოპტიმისტური განწყობილების მომენტებში, რეალობად იქცეს. მაგრამ სიფხიზლე მუდამ ჩვენი ვალია. ერთსაც შევნიშნავ (რათა გაუგებრობა არ შეიქმნას). მოსიაშვილის "საქმეში", რამდენადაც მე მას ვიცნობ, არანაირად არ მონაწილეობს იზრაელის საელჩო. არ მონაწილეობს არც ვინმე ინტელიგენტი ებრაელი, რაც ამ თემაზე მოსიაშვილის მხრიდან შემდგარი ტექსტებიდან ჩანს. დავძენ. ყოველივეზე, რასაც მოგახსენებთ, სრული პასუხისმგებელი ვარ. პატივისცემით ნ. ნათაძე * * * უეჭველია, რომ საქართველოში 1991 წლის ბოლოდან დღემდე დატრიალებული ტრაგედია ადრე თუ გვიან აუცილებლად შეფასდება, როგორც კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი უმძიმესი დანაშაული. ეს ბოროტება გამოწვეულია არა მხოლოდ დღეს უკვე აშკარა, არამედ ჯერ კიდევ ფარული მიზეზებითაც. ერთი ამ უკანასკნელთაგანი (მის მიგნებას, ახსნას, თუ გნებავთ, შემიძლია "ჩემი ჰიპოთეზა" ვუწოდო) დიდი ხანია მაწუხებს. იგი სიღრმისეულია და, ჩემი აზრით, ფატალურად სახიფათო. მხედველობაში მაქვს ე.წ. მსოფლიო სიონისტურ-მასონური ძალა, რომელიც უკვე დიდი ხანია სამკვდრო-სასიცოცხლოდ, მაგრამ იდუმალად ერჩის საქართველოს. იკითხავთ: "რატომ ასეთი ხმამაღალი განცხადება? წარმოადგინეთ არგუმენტირებული საბუთიო!" ინებეთ, ბატონებო! საქართველო თავისი ჯერაც "სახიფათოდ" მძლავრი ინტელექტუალური პოტენციალით დღეს, ალბათ, ერთადერთი ცოცხალი კულტურული მემკვიდრეა (თუ გნებავთ _ ცოცხალი ჭირისუფალია) უძველესი შუმერულ-ქალდეური კულტურა-ცივილიზაციისა, რომლისგანაც, როგორც მრავალნი ფიქრობენ, ებრაელებმა ჯერ კიდევ უხსოვარ დროში "დაირჩინეს" და მიისაკუთრეს უდიდესი "ბიბლიური სიბრძნე" და დაიფიქსირეს (ყოველ შემთხვევაში,

შემდგომ საუკუნეებში მაინც) დღეს უფართოესად ცნობილი და აღიარებული თავისი ერთპიროვნული ავტორობა-მემკვიდრეობა მასზე. არადა ეს "ერთპიროვნული მემკვიდრეობა" კარგა ხანია სადავოდ არის გამხდარი (მოსალოდნელია, რომ ამ თემაზე აზრთა გაცვლა-გამოცვლა გაცხოველდება შუამდინარეთში არქეოლოგთა სამუშაოდ დღეს ახლებური პირობების შექმნის და სავსებით შესაძლო უცნობი უძველესი წერილობითი წყაროების მოპოვების შედეგად). ჩემი ეჭვიც, რომელიც ვახსენე, იმაში მდგომარეობს, რომ სწორედ ამ ვითარებას შეეწირა დღეს წმინდანად შერაცხილი კირიონ კათოლიკოსი (იგი, ოფიციალური ვერსიით, მხოლოდ ბოლშევიზმის და რუსული ეკლესიის მესვეურებმა იმსხვერპლეს. იხ. ამ რიგის თემებისადმი კირიონ კათალიკოსის ინტერესის საილუსტრაციოდ მისი ქადაგებები, ეპისტოლეები, ფილოსოფიური და თეოლოგიური წერილები). შედარებით ახლო წარსულში არსებობდა რუსული იმპერიის, თანაც _ ორთოდოქსული ათეიზმის იმპერიის, ფეხქვეშ სულთმობრძავი უძველესი, დიდი ქართული კულტურისა და ქართველი ერის ჩარევის გარეშე, უკვალოდ გაქრობა-ასიმილირების რეალური პერსპექტივა და, ამგვარად, ქართველობის წინააღმდეგ შეტევასაც ფაქტობრივად აქტუალობა აკლდა. გარდა ამისა, მყარად ჩაკეტილ იმპერიაში მათთვის ჩვენი ერი ნაკლებ მისაწვდომიც იყო.შემდგომ (1918-21 წ.წ.) და დღეს, როგორც კი დამოუკიდებელ საქართველოს ფართო სამომავლო პერსპექტივა შეექმნა, ვისაც, ამა თუ იმ მიზეზით, აფრთხობს კაცობრიობის კულტურის ისტორიაში ქართველობისთვის კუთვნილი ადგილის აღდგენა-დამკვიდრება, ერის აღორძინების რეალობა, იგი იძულებულია მიმართოს თავისი ანტიქართული ნაბიჯების უკიდურესად რადიკალურ და გადამჭრელ ფორმებს. ალბათ, ყველაზე ბოროტი ძალა, პიროვნულად აღმსრულებელი ამ ვერაგი ანტიქართული მისიისა (რაც ქართველი ერის გენოციდ-განადურებას გულისხმობს) არის, _ ჩემის აზრით, ერთობ სარწმუნო მტკიცებულებებით _ ებრაული წარმომავლობის ედუარდ შევარდნაძე, დედით ბოლნისელი გერმანელი ებრაელი, (ეს ქალბატონი, გადმოცემით, გურიაში პატეიშვილების ოჯახში ცხოვრობდა ერთხანს), მამით კი ბერძენი(?) ებრაელი. აი, ვის მიაგნეს სიონისტებმა თავის დროზე ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირში, ვინ აღაზევეს მ. გორბაჩოვის გვერდით და ვის იყენებენ დღეს უკვე კონკრეტულად ჩვენს წინააღმდეგაც! ის, რომ "შევარდნაძე" მეორეული, საერთოდ "ბოძებული" გვარია, ერთ-ერთ ინტერვიუში ნათქვამი აქვს თვით შევარდნაძის მეუღლეს. როდის მიიღო ბერძენი(?) ებრაელის წინაპარმა ეს გვარი _ ვერ კონკრეტდება... (იხ. გ. ცქიტიშვილი "საქართველოს შავი დღეების ქრონიკები" 1999 წ.; ა. კარაულოვი, მოსკოვი "ჟურნალისტის ჩანაწერები, ინტერვიუები"; პ. პერესვეტი, მოსკოვი 1993 წ. "ხელისუფლება და პიროვნება" და სხვ.).

ჩემთვის ძალიან დამაფიქრებელია საქართველოში დღემდე წარმოუდგენელი ფაქტი: თბილისის ებრაულ სათვისტომოში ადგილობრივ ებრაელთა თითქმის ერთსულოვანი ნების საწინააღმდეგოდ დაინიშნა ახალი რაბინი (არიელი), ქართულ ენაზე მეტყველებისაც კი აღმკვეთი, რომლის უკიდურესად ანტიქარულ განწყობილება-ქცევას მსხვერპლიც კი მოჰყვა _ შინაგანი წინააღმდეგობის ნიადაგზე ახალგაზრდის თვითმკვლელობის სახით (მ. ბინიაშვილის ვაჟი). ეს "მიფუჩეჩებული" ფაქტებია, მათზე არა მხოლოდ ხელისუფლება, არამედ მედიაც დუმს. ასეთი ვითარება ძალიან უცნაურად გამოიყურება ებრაელებთან თითქმის სამიათასწლოვანი ურთიერთობის ისტორიის ფონზე, რომელიც საქართველოს წინააღმდეგ აღმდგარ მრავალ მოღალატეს იცნობს, თვით რიგი ნაძირალა ქართველების ჩათვლით, მაგრამ საქართველოს მაცხოვრებელი ებრაელის მიერ ჩადენილ ღალატს არასოდეს ჰქონია ადგილი! ეს ურთიერთთანადგომა ჭეშმარიტად წმინდა და ორმხრივი იყო. ასე რომ, მსგავსი გაუცხოების ბოროტი თესლის ასეთ დონეზე გაღვივების მცდელობა და თავად ფაქტი საქართველოში ებრაელ რაბინთა ასეთი მოულოდნელი მეტამორფოზისა (თუნდაც ერთეულისაც), ძალზე "შორიდან და ძალზე მაღლიდან" ორგანიზებულს და მართვადს ჰგავს! გავიხსენოთ სახაროვის (ეროვნებით ებრაელის) მოწმენდილ ცაზე მეხის გავარდნასავით მოულოდნელი ცილისმწამებლური განცხადება, საქართველო "პატარა იმპერია" არისო! ეს მიზანმიმართული ცილისწამებაც იმავე "შორსა და მაღალ ხელზე" ხომ არ მიგვითითებს? ან რატომ არავინ სვამს კითხვას, რატომ, რა მანქანებითაა განპირობებული ის უცნაური გარემოება, რომ საქართველოში დღეს არც ერთი არაბული ქვეყნის საელჩო არაა, მათ შორის არც დასავლეთთან საუკეთესო ურთიერთობის მქონე ქვეყნებისა, როგორნიც არიან, თუნდაც, საუდის არაბეთი, ეგვიპტე და სხვა? ბევრს ახსოვს თავის დროზე (შევარდნაძის ცეკას მდივნად აღზევებისთანავე) გახმაურებული "ლაზიშვილის ბიზნესის" სასამართლო საქმე. მასში არაერთი ეროვნებით ებრაელიც გადიოდა, მაგრამ (მადლობა ღმერთს!) ყველანი გადარჩნენ, ხოლო ლაზიშვილის ჯგუფის ბოლშევიკური "განადგურების" შემდეგ მისი სამოქმედო სივრცე (და არა მხოლოდ ეს და გაცილებით ფართო მასშტაბებით) თითქმის მყისიერად ებრაელ საქმოსანთა ჯგუფმა დაიკავა (რა თქმა უნდა, ფორმით ისევ "არალეგალურად"). ბევრი გამომძიებელთაგანი და მონაწილეთაგანი დღესაც ცოცხალია _ ისინი თითქმის დაუფარავად "გრძნობდნენ", რომ ასეთი იყო მაშინდელი "უმაღლესი ნება". ჯერაც არ მოგვიშუშებია პაწაწა "კაცუნა ვ. რაზმაძის" და მისი შეთითხნილის "თახსირ-აკადემიურად დამაგვირგვინებლის" ა. ბალუაშვილის პროკურატურის პროშევარდნაძისტული საგამომძიებლო ტომები. ეს ა. ბალუაშვილი, პროკურატურიდან ძლივს მოშორებული და იზრაელში

"დასამოძღვრად" მივლინებული, ისევ დაგვიბრუნდა კიდევ უფრო გამანადგურებელი ფუნქციით _ სახელმწიფო მინისტრის მოადგილედ. დიახ, ე. შევარდნაძის "ცრუყოჩობისა" და მზაკვრობის უბოროტესი აქციაა, ადამიანობისა და კაცობრიობის წინაშე უმძიმესი, აქამდე საერთოდ გაუგონარი დანაშაულია მისი და არძინბას მიერ ერთობლივად საქართველოსთვის მოწყობილი (უკანასკნელ წვრილმანამდე და სიმდაბლემდე სკრუპულოზურად ორგანიზებული) სასაკლაო აფხაზეთში და არა მხოლოდ აფხაზეთში, რასაც ბოლომდე ვერაგულად ადგილზევე პირადად მართავდა ჩვენი "მამაცი დიდი პოლიტიკოსი". (როგორც საყასბო-სასაკლაოზე "ცრუყოჩობს", გილიოტინამდე არ მიღწეულს, გვერდითი კარიდან გაარიდებენ ხოლმე, ისე "გმირულად" გამოაპარეს იგი სასაკლაოდ ქცეული სოხუმიდან, თანაც ისიც "მოხერხდა", რომ ამ გაუგონარი ბოროტების პირუთვნელი მოწმე, უკვე ნამდვილად "ვეღარ მართვადი" ჟიული შარტავა, სასწრაფოდ მოკლეს). დღეს ბევრნი სამართლიანად საუბრობენ ჰააგის საერთაშორისო ტრიბუნალზე _ აფხაზეთში მომხდარი ვანდალიზმის, სახელდობრ, ქართველთა გენოციდის და მათ წინააღმდეგ ჩატარებული ეთნიკური წმენდის მასალების წარდგენაზე ამ სასამართლოს წინაშე. საქართველოს ხელისუფლება ამას სისტემატურად შეგნებულად აფერხებდა, "წარმატებით" ბლოკავდა. სახელმწიფოებრივი და საერთაშორისო რეაგირების გარეშეა დატოვებული უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი ქვეყნის _ რუსეთის დუმის 25.09.1992 მსოფლიო პრაქტიკაში სამართლებრივად უპრეცედენტო გადაწყვეტილება მეზობელი დამოუკიდებელი ქვეყნის მიმართ შეიარაღებული ინტერვენციის წაქეზებისა და ორგანიზების შესახებ რუსეთის ტერიტორიიდან, შედეგად კი საქართველოს ტერიტორიის ვანდალური ოკუპაციის ფაქტი! ნიშანდობლივი და დაუჯერებლად ამაზრზენია, რომ რუსეთის პარლამენტის ამ ოფიციალური გაუგონარი მუქარა-გადაწყვეტილებიდან სამიოდე დღეში "ჩვენი დიდი პოლიტიკოსი" "გაეროს" გენერალური ასამბლეის უმაღლესი ტრიბუნიდან "ხეს და მიწას ედებოდა" და ამ აშკარად ღია აგრესიის საფრთხეზე სიტყვაც არ დაუძრავს(!?). ხოლო კიდევ სამიოდე დღეში _ 1 ოქტომბერს დაიწყო და განხორციელდა "გაყიდული" გაგრის შემზარავი ტრაგედია _ ქართველი ერის გენოციდი, მისი შემდგომი უკვე კატასტროფული შედეგებით. როგორც იტყვიან კომენტარი ზედმეტია! ამ უკვე ათი წლის ხანდაზმულობის მქონე მასალების ფონზე, სახეზეა იმავე დანაშაულის (თითქმის უწყვეტად) ახალი გაგრძელების ფაქტებიც, ე.ი. დანაშაულებრივ ქმედებათა პერმანენტულობის მტკიცებულება (ე.წ. ხანდაზმულობის ვადის გადახედვის საფუძველი), რომელთა გატანას საერთაშორისო სასამართლოზე სჭირდება მხოლოდ ერთი რამ _ საქართველოს

პარლამენტის მიერ რომის კონვენციასთან შეერთების აქტის გატარება (რატიფიკაცია), რასაც პარლამენტში ხუთწუთიანი პროცედურა სჭირდებოდა, მეტი არა (ეს ახლაღა გავიდა ქუჩის აქციის მეშვეობით.). ერთობლივ პოლიტიკურ მაქინაციებში გასვრილი შევარდნაძის ვითომ მუქარა არ აშინებს არძინბას და ამიტომ იქცა ეს უკანასკნელი "ბატონ არძინბად" საქართველოს პრეზიდენტის ლექსიკონში. როგორც თავიდანვე ვეჭვობდით, არძინბას მისი პატრონების ანუ რუსებისაგან, მოეპოვება საკმარისი მასალები, რომლითაც შესაძლებელია ომის პროვოცირებასა, წაგებასა და ქართველთა გენოციდში, რუსეთის მეშვეობით, პირადად შევარდნაძის, როგორც მთავარი ორგანიზატორის, წამყვანი როლის დამტკიცება. დამანგრეველი საკანონმდებლო აქტებით, შეგნებულად ანტისახელმწიფოებრივი, უპრინციპო, არათანმიმდევრული საგარეო პოლიტიკით, განუკითხაობით, უზნეობისა და ურთიერთშუღლის დამკვიდრებით სახეზეა საქართველოს პოლიტიკური, ინტელექტუალური, ეკონომიკური, სამხედრო, სოციალური, კულტურული, დემოგრაფიული, საერთაშორისო მხარდაჭერის პოტენციალის დაცემა, ხელისუფლების უმაღლესი ეშელონებიდანვე სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის საქმის "ორგანიზებული დეზორგანიზაციის" გზით. გრძელდება ე.წ. კონფიდენციალური ანტისახელმწიფოებრივი შეთანხმება-გარიგებანი "უმაღლეს დონეებზე" ჯავახეთის, აფხაზეთის, ცხინვალის რეგიონის, ქვემო ქართლის "პრობლემებზე". (შევარდნაძემ გააუქმა 25 კმ-იანი სასაზღვრო ზონის ნორმა და დააკანონა აღნიშნული მიწების გასხვისება; დაბეჯითებით ცდილობს ე.წ. ორმაგი მოქალაქეობის კონსტიტუციურად დაკანონებას; უცხოელებზე გაყიდა თითქმის ყველა სტრატეგიული დანიშნულების სახელმწიფო ობიექტი; ანტისახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო აქტებით ძირეულად მოშალა სამხედრო სამსახურის ინსტიტუტი ქვეყანაში და ა.შ. და ა.შ. პერმანენტულად გრძელდება ცალკეული "პოლიტიკური წრეების" ან რეგიონების თითქოსდა ურთიერთშუღლისა და დაპირისპირების პროვოცირება-ინსცენირება, დესტაბილიზაციის ხელოვნური "აგორება", თითქოსდა ურთიერთგაუტანელი, მცონარა ერის, არაერთსულოვანი ქვეყნის "საერთო უსუსურობის" იმიჯის ილუსტრაციის მიზნით, ახალი მოღალატურ-გამცემლური გარიგებების, დათმობების, ტერიტორიალური დანაკარგების ორგანიზება. ეს პრეზიდენტის ნაცადი ხერხია არა მხოლოდ ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი დაკნინების გასაძლიერებლად, არამედ დაბეჩავებული ქვეყნის ხელისუფლებაში საკუთარი კარიერის მაქსიმალური გახანგრძლივებისთვისაც. ასეთმა ინსპირირებულმა დესტაბილიზაციამ დღეს, სამწუხაროდ, ძალიან სწრაფად შეიძლება "ბუნებრივად" მიაღწიოს პიკს. შემთხვევით არ აუგორებია(თ)

"ქართველების რელიგიური ექსტრემიზმის" (მსოფლიოში ტირაჟირებული) ყურით მოთრეული ბრალდება _ მზაკვრულად პროვოცირებული ცალკეული აგრესიული სექტების ხელოვნური "გაჯეჯილებით" ქვეყანაში. თუმცა არც ამ სექტებს "ხელაღებით" დაპირისპირებული ძალების შესაძლო პროვოკატორობაა გამოსარიცხი(!). მას ერთი პერიოდი განზრახული ჰქონდა აფხაზეთსა და სამეგრელოში სახიფათო "ალიანსის" აგორება-წაქეზებაც (გაიხსენეთ მხედრიონელთა დაგეშვა სამეგრელოში და დღესაც ამ კუთხეში ხელოვნურად ინსპირირებული გაუსაძლისი სოციალური და კრიმინალური პრობლემები). არა მგონია, ამ უბოროტეს მკრეხელობაზე მას დღესაც ხელი ჰქონდეს აღებული: იგი კვლავაც ცდილობს, გამწარებულ და დამშეულ აქაურ მოსახლეობას ხელოვნურად "შეუქმნას საარსებო შანსი" _ ე.წ. კორიდორი რუსეთზე გასასვლელად ჯერ ვითომ არალეგალურად (აფსუების დახმარებით და რუსების "წაყრუებით"), ხოლო შემდგომ _ პერმანენტული გაუსაძლისი ყოფითი ფსიქოლოგიური ზეწოლის გზით და ამ გასვლა-კონტაქტების უხეში "შეზღუდვით", ადგილებიდანვე ამ სიტუაციის ლეგალიზაციის ლოზუნგი "შემოაცუროს", (თანაც ეს "მოძრაობა" გალელების და მთელი სამეგრელოს ღალატადაც კი გამოგვიცხადოს ხმამაღლა), რათა ერთადერთ "ხსნად" სამეგრელოს რუსეთისაკენ გზის გაკაფვა _ ანუ ამიერკავკასიისკენ რუსეთისათვის თავისუფალი გზის მიცემა _ შესთავაზოს. ...და ისევ სამეგრელოს "შეაწმენდს" ხელს... (ამის ერთ-ერთი უმზაკვრესი წინაპირობაა აღდგენილი სოჭი-სოხუმის სარკინიგზო მიმოსვლა და პრეზიდენტის ახალი კაპიტულანტური ერთპიროვნული შეთანხმებანი).

ცნობილია პრეზიდენტის ადრინდელი ე. წ. "კონფიდენციალური საუბრები" ა. ჭაჭიასთან. გაავლეთ პარალელი, თუ რა მოჰყვა უფრო ადრე ასეთ "კონფიდენციალურ საუბრებს" ლუდვიგ ჩიბიროვთან: მისგან დამოძღვრილი ლ. ჩიბიროვი მაშინვე ვლადიკავკაზს გაეშურა და ერთ კვირაში ე.წ. "სამხრეთ ოსეთის საპრეზიდენტო რესპუბლიკაზე" აალაპარაკა ქვეყანა. ცხინვალის რეგიონის პრობლემებზე დიალოგშიაც ხომ ჩვენი პრეზიდენტის მიერაა სრულულფებიან სუბიექტად ჩასმული ჩრდ. ოსეთი და მისი პრეზიდენტი (მაშინ როდესაც აფხაზეთის ქართველების მსგავსად, შიდა ქართლის ქართველობაც გამოთიშულია ამ "მოლაპარაკებებიდან"(?!) ზემოხსენებულთან დაკავშირებით იმ იმედზეღა ვრჩებით, რომ, როგორც ჩანს, "დიდმა პოლიტიკოსმა" ამჯერად ვერ შეძლო ვერც ა. ჭაჭიას ძველი კოლხური გენეტიკის და ვერც სამეგრელოს გაბრიყვება. ამინ შენს მადლსა, უფალო! გული აერევა კაცს, თუ გავიხსენებთ პრეზიდენტის თავწახრილ ინტერვიუებს რუსეთის ტელევიზიის შიდა არხებზე, როდესაც

რუსი იმპერიული ძალების და გენერალიტეტის მისამართით გაოცებით კითხულობდა: "ამაზე მეტი დათმობები, რაზედაც მე გთანხმდებით, სხვა ვისგან შეგიძლიათ მიიღოთო". ეს ჩვენი საეთერო სივრცისათვის მისაწვდომადაც რამდენჯერმე გაცხადდა. (იმ დროს რუსეთი გროზნოში მყოფი ზვიად გამსახურდიას ტრაგედიას ჯერ კიდევ ენერგიულად ათამაშებდა!). ასეთი ზნედაცემული, მოღალატურ-გამცემლური, "პარაჟენცულ"-ცვედანური ვიდეო და აუდიო მასალები გასანადგურებლად მისთვის მიუწვდომელ არქივებში, უამრავია. გავიხსენოთ ისიც, როგორ შემოგვაჩეჩეს და ვინ არის ეს ვითომ "გერმანელი", ჯერ კიდევ შიდა ქართლში უკვე სახელგატეხილი "ეუთოელი" დ. ბოდენი, რომლის "წინააღმდეგიც" (პრეზიდენტის და ჩვენი სხვა ოფიციოზის ვირეშმაკული წინმსწრები "პროპაგანდისტული განმარტებით") თითქოსდა თავიდან რუსეთი იყო, მისი როგორც "პრეზიდენტის მეგობარი გერმანიიდან" წარმომავლობის გამო? ეს ხომ ყველას ახსოვს! აი, გაუთავებლად რა პრიმიტიულ და ბინძურ თამაშს გვახვევენ თავს!!! დიახ, დ. ბოდენმა უკვე სავსებით ნორმალიზებად სიტუაციაში მდგომარეობა თავდაყირა დააყენა და "მაშველი რგოლის" ფუნქციით მოევლინა ჯერ ოს სეპარატისტებს, ხოლო შემდგომ აფსუებს. იგი მათ იდეოლოგიურ და პრაქტიკულ დიპლომატიურ "დამკვალიანებლად", დასაყრდენად იქცა აფხაზეთში. ვინ უნდა აგოს ამაზე პასუხი და როდის? მას ხომ უმაღლეს სახელმწიფო დონეზე (ზღვარდაუდებელი დითირამბებით, ლაქიური ლიქნით) მოუწყვეს გაცილება საქართველოდან! და დღესაც ისევ არ გვეშვება ჩვენი პრეზიდენტის ეს უცხოელი "თანამოაზრე", პრეზიდენტისგანვე ჩვენზე ასე ლაღად "გაჯეჯილებული"... აღვნიშნოთ სხვათაშორის, რომ სწორედ ხალხის ამ საყოველთაო დაკნინება-დაკაბალების ფონზე ერთი ცნობილი ერისკაცის მიერ გაკეთებული გულიდან ამოხეთქილი და სავსებით ლოგიკური განცხადება (ეს იყო ამ 7-8 წლის წინ) _ "ჩვენი ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი რესურსებით მოსახლეობა დღესაც კი მინიმუმ 1000-ჯერ უკეთესად უნდა ცხოვრობდესო", უკვე დაბეჩავებულ ჩვენს საზოგადოებაში უპასუხოდ დარჩა, ხოლო თავად იგი "ვითარცა ექსორიაქმნილი" გარიყეს. ეს რესურსები კი ქვეყანას ჯერჯერობით დღესაც გააჩნია! ...და ნორმალური "ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ნების" ვითარებაში გაცილებით მეტია მიღწევადი სულ 1-2 წელიწადში!

მთელი ეს მზაკვრობა სწორედ პრეზიდენტის აპარატიდან იმართება. იქ ძალზე მარტივად "იშიფრება" ბევრი პერსონა. ეს თითქოს სხვა თემაა, მაგრამ ღრმად ჩასახედია (ფარდა ასახდელია!) არა მხოლოდ ამ აპარატში, არამედ ცალკეულ საერთაშორისო (მათ შორის _ "გაეროს") წარმომადგენლობათა და ქვეყანაში ცალკეულ ხშირ ვიზიტიორთა

პერსონებსა და მათი აპარატის შემადგენლობაშიც, რომლებშიც ხშირად როტაციის ელემენტარული პრინციპებიც უგულვებელყოფილია (სხვადასხვა ადგილობრივსავსე "უბნებზე" მათი დროებით გადაჯგუფებებით და ფუნქციების ფიქტიური მონაცვლეობით). ნუ ჩამომართმევთ მკრეხელობად და ნურც ხელაღებით გაიოცებთ, თუ განვაცხადებ, რომ ზოგიერთ ჩვენთან მოვლინებულ ამ "კეთილმოსურნე" თუ "მეცენატურ" მისიონერთა რიგებში "უცხო ხილი" სულაც არ არის ერთობ დახვეწილი და ძალზე მაშტაბური "პოლიტიკური კორუფციის ვირუსი".

ყველამ ვიცით, რომ შევარდნაძე ბოლომდე არასოდეს ენდობოდა ქართველებს. დღეს მან იცის, რომ თვითონვე ვერ მოასწრებს ჩვენს სრულ მოსპობას, ამიტომ თახსირი თამაშით ასეთივე თახსირი თავისი გველაძუა "ბღარტები" (რომელთაგან ზოგიერთს ჯერ თავისად არც აჩენს აქტიურად), გადაუწყვეტია "შემოგვაჩეჩოს" თითქოსდა მის "საწინააღმდეგო ალტერნატივად". ამისათვის ბაზაც შემზადებულია: ქვეყნის სრული კოლაფსის მდგომარეობაში ჩაყენებით და ათასგზის მოტყუებული და გაბითურებული, დაბეჩავებული მოსახლეობის მიმართ წინასწარ სკრუპულოზურად გათვლილი რეჟისურით "ახალი ცრუ ყოჩების" (თანაც _ მასიურად უცხო ბოროტი თესლებისა) არაკაცობით უფსკრულში უკვე საბოლოოდ გადასაჩეხად. ამრიგად, "ჩვენმა ძვირფასმა" ოპოზიცია-პოზიციამ წინასაარჩევნო ჯიბრი ("ბრძოლა") ფაქტობრივად არა ერთმანეთთან, არამედ სწორედ უკვე გაბრიყვებულ ხალხთან წინასწარ მიზანმიღწეულ, გამარჯვებაგარანტირებულ ბრძოლად ("შოუდ") აქციეს (უფრო სწორად _ უნდათ აქციონ!). ამიტომაც აწყობს მას ვაკუუმი ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი იდეოლოგიის ფრონტზე და ქვეყნიდან დღეს უკვე კატასტროფად ქცეული ეროვნული ინტელექტუალური ძალის გადინება _ ყველაფერს აკეთებს ამისათვის და უკვე საჯაროდაც კი აქეზებს და ახალისებს ამას! ფაქტია, მისი 30 წლიანი ბატონობის ხანაში ქართულ ჰუმანიტარულ მეცნიერებასა და განსაკუთრებით ისტორიკოსებს არამც თუ ობიექტური ნორმალური კვლევის, ჩვენი ისტორიის უცხო თესლის მოძალადე გამყალბებლებისაგან თავის დაცვის, ხმის ამოღების უფლებაც წაართვეს(!?). რომ აღარ გავაგრძელო ხსენებული "ალტერნატიული ბაზის" უსასრულო სია (ზოგთა მიმართ თავად კაცურად და ძალზე მტკივნეულად იმედგაცრუებულმა): ჟვანია (თავისი "ცრუპეტელა" პაწაწა ციკანით)-მამრაძე-კავსაძე-თევდორაძე-უკლება-გოგორიშვილ-მერაბიშვილ-რჩეულიშვილ-ბურჯანაძეებს-სალარიძე-bალუაშვილ-გოგიაშვილ-ბეჟუაშვილებსა და ბევრ _ ძალიან ბევრ _ "უფრო დიდ" სხვებზე, ვიტყვი მხოლოდ, რომ საუბედუროდ "დიდი პოლიტიკოსის" კადრების გადახურებულ მოღალატურ სამჭედლოში არც ტემპი ეცემა და

არც მიმართულება იცვლება... რა ხდება?! ან უმეცარი მონა და ნაძირალა უნდა იყო ან "უცხო თესლი"!? ასე იყო ე. შევარდნაძის ყველა ადრინდელ აპარატშიც! "ნახევარი ნაბიჯი წინ _ 10 ნაბიჯი უკან!" აი, ე. შევარდნაძის ანტიქართული პოლიტიკის მზაკვრულად დახვეწილი მეთოდოლოგია და ტექნოლოგია, საიდანაც მოდის მისი ეს გაუთავებელი "კომპრომისების პოლიტიკა" და, თანაც, ყოველთვის მხოლოდ ქართველების წინააღმდეგ. გარდა პოტენციური ოპონენტის მოხსნისა, შესაძლებელია სხვა მიზანიც: არის შეუმოწმებელი ინფორმაცია, რომ ახლო აღმოსავლეთში მარცხის შემთხვევაში სიონისტური მოძრაობა დამკვიდრების ალტერნატიულ წერტილად საქართველოს ტერიტორიას მიიჩნევს. დამაფიქრებელია, რომ საქართველოს ტერიტორიაზე დღეს, (ადრე ეს არ ყოფილა), უკანონო არქეოლოგიური გათხრების წარმოება "მოხალისე" უცხოელებსაც შეუძლიათ(?!) (იხ. მასალები საქართველოს ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტში, შ.ს. სამინისტროში, საქართელოს მეცნიერებათა აკადემიაში, სახ. კანცელარიაში). შემთხვევითია,(?) განსაკუთრებით ამ ბოლო დროს, საქართველოში და უკვე თავად მცხეთაშიც, (მცხეთის რაღაც "იერუსალიმიზაციის" პერსპექტივებზეც ალაპარაკდა ამას წინათ თავად(!) პრეზიდენტი!?), "მათი" ფეხის ასე ღრმად ჩადგმა?!: _ ბერეზოვსკი, მისი რუსი ებრაელი გენერლებით და ბიზნესით თითქმის მთელ აფხაზეთში და არა მხოლოდ აფხაზეთში, მისივე პატარკაციშვილი _ თავისი ლორთქიფანიძე-ჯაოშვილებით და სხვები უკვე მეტასტაზებად მოდებულნი მთელ საქართველოს, ან კიდევ იგივე "მასტის" ჩუბაისი და თავად შევარდნაძე თავისი... მათი და კიდევ სხვათა ჩამოთვლა ძალიან გაგრძელდება!.. ღმერთმა დაიფაროს, და, თუ მართლა იძალეს არაბებმა, სათადარიგო ედემივით საცხოვრისი (მთელი საქართველო) სიონისტებს, უკვე "კანონიერად" შესყიდულიც, უბრძოლველად შეიძლება "დაახვედრონ" ჩვენთან(!!!). ამერიკის დღევანდელი მსოფლიო ინტერესი, რა თქმა უნდა, ცნობილია სიონისტურ-მასონური მსოფლიო წრეებისათვის. უთუოდ, სიონიზმი ამაში ხედავს საშუალებას, ისარგებლოს შემთხვევით და ამერიკისათვის საინტერესო ამ სტრატეგიულ სივრცეში მონოპოლიური უფლებებით გაბატონებასთან ერთად ყველგან ძირშივე მოსპოს "ადგილობრივი მეტოქის", (ოპონენტის), კულტურული ფუძე-არეალიც, რაზედაც "ახალგაზრდა" ცივილიზაციის თანამედროვე ამერიკა ვერც იეჭვებს და თავსაც არასოდეს შეიწუხებს... ეს თანხვედრილი, არაერთგანზომილებიანი ინტერესების შესაძლო ბრმა ალიანსი" კი ერთობ საშიშია...

არადა, დღევანდელ მსოფლიოში მიმდინარე აქამდე გაუგონარი არაორდინარული მოვლენების ფონზე ჩვენი ქვეყნის ისტორიულ საზღვრებში აღორძინება-დამკვიდრების პერსპექტივა (თუ საერთოდ

არ გადაშენდა ადამის მოდგმა პროგნოზირებული სულიერი და ფიზიკური კატაკლიზმებით) რეალურზე უაღრესად რეალურია.

უმძიმესი კითხვები ტანჯავს და თრგუნავს, თანაც საბოლოოდ აბნევს დღეს ქართველობას: დაუჯერებელია ასეთი ბოროტებაო! როგორ გაწირავსო "დიდი პოლიტიკოსი" თავის სახელს, მომავალსო! ხომ ფიქრობს, ხომ ეშინია ქართველობაში უკვე დამკვიდრებული საყოველთაო ზიზღისა და სიძულვილისაო! საოცარია, როგორ ითმენს ამდენ სიბინძურესა და ლაფში გასვრას, უმძიმეს ბრალდებებსო!.. ითმენს, რომ დრო მოიგოს, გააგრძელოს "მისი ბოროტი თამაში" და ბოლომდე მოგსპოს! შენ კი, მისი აზრით, უკვე დღეს ცარიელი დაბრალების გარდა არაფერი შეგიძლია! დაუკვირდი და დაფიქრდი, ქართველო! რა მწირი და უბადრუკია მისთვის ქართველი ერის თუნდაც ისტორიული მეხსიერების წინაშე (რომელსაც მოსპობას უპირებს) შებღალულ რეპუტაციაზე ფიქრი, როდესაც უკვე შეება ამ მასშტაბური და გლობალური, მისთვის ესოდენ "მესიანური ფუნქციის", სიონიზმისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი "ამოცანა-მისიის" გადაწყვეტა-აღსრულებას! ფრთხილად და ფხიზლად, ქართველებო! _ საქართველო უპირველეს ყოვლისა!!! გორდა დ. 11.05.2003წ. P.S. ცხადია არამც თუ წარმოდგენილი ბრალდებების მთელი სიმძიმე და აშკარა ფაქტობრივი დამაჯერებლობა, არამედ ისიც, რომ ბოლოს და ბოლოს პრეზიდენტი მოვალეა პირადად საჯაროდ წარსდგეს ქვეყნისა და ერის წინაშე, (თუნდაც ტელევიზიით, პირდაპირი, შეუზღუდავი საკონტაქტო ეთერით და ჭეშმარიტი მამულიშვილი ოპონენტებით სტუდიაში), და შეეცადოს ფაქტობრივად უარყოს ბრალდების თუნდაც ერთი პატარა პუნქტი ამ უმძიმესი ბოროტებიდან. სხვა შემთხვევაში..! (c) გაზეთი "საქართველო" (c) ქართული პრესის კომპიუტერული არქივი

NATELA POPKHADZE. REPUBLIC OF GEORGIA. TBILISI

Ancient Georgian Culture (Georgian Manuscripts nos. 148, 149, 155 in M. Janashvili Archive at the National Manuscripts’ Centre in Tbilisi)These manuscripts were meant for publication by their author Mose Janashvili but were not published. Topics dealt in thesetexts are: the dawn of the Georgian//Kartvelian civilization; the Chaldeian-Kartvelian identity; two Caucasias: one at the western-, another at the eastern shore of the Caspian lake( “the Caspian//Gurganian//Georgian//Kartvelian sea”) in I millennium BCE; history of the Kartvelian race from its dawn down to the IVc. BCE; the rule of the Great king Aiette, of the Great Queen Tsirtsea in what is now called the Krimea, The Colkhian//Colchian Kartvelians indigenous to Crete( Curato in the local language) and their culture, King Parnavaz; the meaning of the word ‘vaz’//’baz’ in the name Parnavaz//Pharnabazus; king

Azo’s relations’ arrival to Mtskheta from Sagartia//Sakartia( another or the Eastern Sakartvelo at the Eastern Caspian area); the history of the decipherment of cuneiform inscriptions; cooperation of Janashvili with Erkert and Lehman-Haupt; the decipherment of 20 cuneiform inscriptions of kings of Urarti//Urartu by M. Janashvili; Janashvili’s “Sumerian Lexicon” and “Lexicon of Mittannian words”; necessity of including material from the Kartvelian language variants ( Svanian, Margalian//Megrelian etc.) in cuneiform studies. There are many other manuscripts of M. Janashvili in this archive that treat these topics. The aforementioned three manuscripts are written in 1919-1927. All the three have many common features: treatment of the Grammer of Kartvelian//Kartveluri material, for instance. By the term ‘Kartveluri’ the author means all branches //variants of the language variants spoken and/or written by ethnic Kartvels from remotest days to modern times. He includes in this group the Chaldeian of the Urartians, that he seems to have mastered better than the Sumerian or Mitannian. M. Janashvili treats meticulously the etymology of the regional names of the Kartveli nation: the Meskhi//Moskhi, the Colchi//Kolkhi etc. He is of the opinion that the term Colkhi is derived from ‘Cola’ and that ‘Colkhi’ is ‘Cola+ki//qi’, where ki//qi is the term for ‘the Land’, ‘the kingdom’. His treatment of the etymology of the term ‘Iveria’ is very important. M. Janashvili informs readers that the Svanian word for ‘land’ is included in the term ‘Iveria’( i.e. one of the names for Sakartvelo//Georgia). The regional term for Meskheti i.e. area where the Kartvels called the Meskhs live and/or lived at some time in the past raised the topic of the possible identity of the term with the term ‘Baskhi’ and hence ‘the Abaskhi’. This raises the topic of the name ‘Abkhazi’and the two centuries old misinterpretation, deliberate misinformation of this term started by alien(non-Kartvelian) scholars, ‘amature’ scholars and others. M. Janashvili taught Latin at a school for years. The fact that he missed the phrase of the Elder Pliny(Ic.) concerning the area Apsua//Absua//Abzoa at the Caspian near the river Ra(modern Volga river), that means that the Absua area was not at the Black sea coast( where Abkhazeti later was- area of Sakartvelo) greatly puzzles me. This phrase of Pliny in his Natural History (book VI) is a clue to end the debate concerning the area called ‘Absua’//Apsua’. While the Russian scientist Lev Elnitskii found out the truth and concealed it, moreover, he misinformed readers of the excerpts from Pliny’s Natural History twice in various years (1947 and 1961). This topic is treated in my paper delivered at the First Silk Road Symposium in Tbilisi in 2001. I have investigated, read twelve manuscripts in M. Janashvili’s archive. One contains some 657 leaves, the number of pages in it is almost twice as much. Reading of this archive needs at least the basic knowledge of the history of the decipherment of the cuneiform Sumerian, Chaldean, Akkadian, Luvian texts, good knowledge of the modern Kartuli language and of the basic linguistic and historical-archaeological terms in English, French, German, Russian, Kartvelian. By the term ‘Dzveli Kartuli ena da literatura’ scientists have treated M. Janashvili’s investigations concerning the period beginning from the fifth c. CE. The vast science literature in this archive concerning the ‘Uudzvelesi periodis Kartveluri ena da literatura’, i.e. ‘the

Remotest Ancient Kartvelian Language and literature’ as he called it- starting from 3400 BCE, has not been investigated at all to this day. That is the reason that even persons teaching ancient languages( Sumerian, Akkadian, Chaldeian//Urartian) are unaware that M. Janashvili thoroughly investigated many topics in these fields, compiled dictionaries in these languages. This is my first report on the role of Mose Janashvili in the promotion of the Cuneiform Sumerian, Akkadian, Urartian studies. The material in his archive is ample and I intend to go on investigating it and promoting M. Janashvili’s role and achievements in this field of science.

Натела Борисовна Попхадзе

Пара вопросов относительно прошлого страны колхов

Наименование языка, письменности, литературы колхов в клинописных текстах словом Эмегр и Эмесал. Эмегр очевидно следует читать в виде Мегр, а Эмесал-в виде Амасил. Последнее означает слово –Разговорная речь. Историю понятия Академия связывают с появлением учебных заведений, ибо учителя искали, собирали, исследовали, сверяли, переписывали , улучшали рукописи, создавали, собирали исторические, литературные, астрономические, правоведческие тексты, занимались наукой. Академией названо в английском переводе древнего клинописного текста училище лугала-царя страны Ки Енги , доблестного правителя, спортсмена, композитора, поэта по-имени Шульги. Появление академий в стране Эмегров-Мегров следует исчислять начиная хотя бы с эпохи, предшествующей времена Шульги. Позднее, известна Академия Фазис. Там приобрели знания Иоанн Лаз( литературный псевдоним Иеротеос), сочинивший Книгу Иеротеоса. Его ученик-Иверийский царевич Петре-Петр Иверийский, известный по литературному имени Дионисий Ареопагит, служил епископом в Средиземноморской области Газа. В городе Фазис-Айя был воздвигнут монумент колхской богине Фасинена, о чем сообщил Страбон в книге по Географии. Древний Эмегр возмущался и писал-Тот ли дубсар-переписчик, кто в недостаточной степени владеет языком Эмегр. При переводе клинописных текстов слова Эмегр, Мегр, Ки Энки, Карду, Халди, Уту и т.д. стараются не переносить в том виде и заменяют на слова, которых нет в подлиннике. Это препятствует пониманию смысла текста. Ученые умолкают о том, что Медея дочь Айетта правила прикаспийской страной Медия и что нефть называли Нефтью Медеи. Прав Гизо Челидзе принимая Иасона за колха-пелазга. Желательно памятник Медеи устрашающий прохожих в парке города Парижа во Франции убрать или заменить на статую, где она бы восседала мирно на троне своей страны-Прикаспийской Медии и рядом стоял бы ее сын по имени Мед.

Натела Попхадзе (Грузия)

Георгианы на Северном Кавказе

Население северного прибрежья Каспийского озера( «моря») в первом веке римский политик Помпоний Мела именовал Георгианами( Георгами( 1). Там же упоминает мосхов вкачестве основного этноса. Страбон в том же веке в своей Географии георгианами именует основное население северного Кавказа, а так-же и Крымского полуострова. Это состояние наглядно показано на карте, выполненной на основе текста Географии Страбона французским ученым швейцарского происхождения Фредериком Дюбуа де Монпере в первой серии Атласа его описания Кавказа и прилегающих областей, изданном в Париже в 1835 году. Следует учесть, что он в то время руководил Кафедрой Этнологии. В 216 году на греческом языке создан текст неизвестным автором, подчеркнувшим, что весь бассеин рек, именуемых ныне Днепром и Бугом, что находится к западу от Северного Кавказа, в то время была заселена народом Георги//Георгианы. Это важное сообщение опубликовано на греческом языке в виде фрагмента, Оно не опубликовано до сих пор, ни на грузинском, ни на русском языке, насколько мне известно. На греческом языке имеются документы о том, что в первом веке до нашей эры герритория Колхиды при царе Аристархе включала и северный Кавказ, а так же регион расположенный вокруг Меогийского моря. На наименование Меотийского моря Лазовским, а позднее, Азовским, опуликовано мнение В. Брууна на французском языке в 1867 году. Я разделяю его мнение о том, что в наименовании «маре ди Лазои» кто-то уразумел в начале слова артикль, характерный для итальянского языка, и при переводе на другой язык его олустил. Придерживаюсь мнения, что правильно наименование «Лазовское».