خبري -بولتن علمي

96 تابستان، 46، شماره نهمسال

، پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن 22آدرس : تهران ، خيابان وليعصر، بالاتر از ميدان ونك ، كوچه نگار ، پلاك

نفت و گاز

1969119991صندوق پستي:

11194888تلفن:

11661989فكس:

http:\\iori.mop.irپايگاه اينترنتي

bulletin@nioc.ir الكترونيكي: پست

هشكده ازدياد برداشت ازمخازن نفت و گازپژو :صاحب امتياز

دكتر شهاب گرامي :ولئمدير مس

دكتر مريم خسروي سردبير:

دكتر سيد علي معلمي :ناظر علمي

معاونت پشتيباني و مالي؛ طاهره چيذري/ علي زارعي :ناشر

مهندس مريم ذيفن :مدير داخلي

خسروي/ مريم دكتر / جهانديدهمريم مهندس ت تحريريه:أهي

پرست/ / دكتر حميد وطناكرم وحيديندس مريم ذيفن/ مهندس مه

فردكتر وحيد همت

/ جهانديده مريممهندس ري/ مهندس مهديه جزاي :يويراستارگروه

پرست/ / دكتر حميد وطناكرم وحيديمهندس مريم ذيفن/ مهندس

فردكتر وحيد همت

همكاران اين شماره:

زادهشيما ابراهيم حميدرضا ثقفي

زادهاز حكمتمهن حسين حيدريمحمد

مرجان خاجوي محمد زاهدزاده

مهدي زلقي زادهسكينه شكرالله

عليرضا شهركي بيگيمحمد صابر كرم

مجيد مينايي محمدعليرضا نور

مريم نوري

نشريه داخلي صنعت نفت

شركت ملي نفت ايران

گفتارپيش

آغاز به كار 1919ر صنعت نفت ايران از سال ازدياد برداشت ددانش سازي و ارتقاء راه ازدياد برداشت با هدف زمينه بولتن

در راستاي انجام اين رسالت تلاش شده است آخرين تحولات علمي و تخصصي در زمينه ازدياد برداشت از مخازن .استهكرد

ي هاهعملياتي و نيز دانشگا - هاي ستادينفت و گاز را با بياني ساده و روان به اطلاع مخاطبان فرهيخته خود، در سطح شركت

برساند. صنعت نفت

ه هاي اخبار، چكيدينه ازدياد برداشت است كه در بخشاين بولتن شامل مجموعه متنوعي از مطالب علمي و كاربردي در زم

سسات فعال در زمينه ازدياد ؤها و مها، چهرهها، مقالات جديد، كنفرانسافزارها، كتابها، نرمها، فناوريمقالات و نيز معرفي پروژه

وص ، مطالبي در خصنفت هاي پژوهشي پژوهشكده ازديادبرداشت و نياز صنعتشود. همچنين با توجه به اولويترداشت ارائه ميب

هاي شيميايي ازدياد برداشت به دار و معرفي روشهاي خاص مخازن شكافمديريت مخازن گاز ميعاني، مديريت آب، ويژگي

كند.و ملاحظات خاص هر بخش را مرور و بررسي مي هاشود كه مباني، چالشصورت سريالي چاپ مي

ها با مديران و همكاران در صنعت نفت و دانشگاه الب خود را جهت به اشتراك گذاشتنتا مط شوددر پايان از شما دعوت مي

براي ما ارسال فرماييد.

استفاده از مطالب بولتن با ذكر منبع بلامانع است.

از مخازن نفت و گاز پژوهشكده ازدياد برداشت

فهرست مطالب

اخبار

1 ................................................................................... شيل نفت مخازن در برداشت اديازد يهاروش ياجرا

2 ................................................................................................................ نفت ارگانيك برداشت ازدياد

9 ................................................................................ گاز و نفت بهينه توليد براي راهي شيل نوين سازيمدل

4 ........................................................... نسبي تراوايي گيرياندازه در سنگ تصويري آناليز و پرتونگاري از استفاده

8 ...... اكسيدكربندي الارضيتحت پايش عمليات در سيال نوع و مكان تعيين جهت الكترومغناطيسي سنسورهاي از استفاده

6 ................................................................... شلمبرژه شركت توسط توليدي آب تصفيه پيشرفته تكنولوژي ارائه

9 ....................................................... خاورميانه و شمالي آمريكاي در 2822 سال تا برداشت ازدياد بازار بينيپيش

1 ........................................ برداشت ازدياد زمينه در توسعه و تحقيق هايبرنامه توسعه جهت آرامكو سعودي بلند گام

9 ................................................. برداشت ازدياد هايروش از استفاده براي خود نفتي هايشركت از نروژ درخواست

18 ........................................... جديد هايفناوري توسعه براي هاليبرتون و نفت گازپروم هايشركت همكاري تقويت

مقالات تفصيلي چكيده

12 ........................................................................................... برداشت ازدياد هايپروژه در ريسك مديريت

16 ........................................................ اشتبرد ازدياد هدف با دارشكاف مخزن در فوم تزريق آزمايشگاهي مطالعه

19 .......................................................................... اترمتيلدي با آب تزريق بهبود برداشت ازدياد روش معرفي

21 ....................................... بيكن مخزن يمورد مطالعه: غيرمتعارف مخازن در اكسيدكربندي پايه بر برداشت ازدياد

29 ................................................................... ردياب تست از استفاده با برداشت ازدياد عملكرد ارزيابي و پايش

28 ............................................................... امتزاجي گاز تزريق سازيبهينه جهت گازي ردياب تكنولوژي كاربرد

29 برداشت ازدياد و گاز زيرزميني سازيذخيره هايپروژه در اكسيدكربندي تزريق يا سازيذخيره تأييد و پايش گيري،اندازه

98 ............................................ فرنسورث دانيم: دكربنياكسيد يسازرهيذخ و نفت برداشت شيافزا يسازرچهكپاي

92 ....................................................... نگيكريپ ونيامولس: نانوذرات از استفاده با ينفت يهاونيامولس يدارسازيپا

98 ....................................................................................................... ياشاخه چند يهاچاه يزسانهيبه

ميعاني گاز مخازن مديريت مباحث سلسله

91 ............................................................................................. نسبي تراوايي -جرياني رفتار: ششم تقسم

كاف مخازن مديريت مباحث سلسله دارش

49 ................................................ سوم و دوم نوع دارشكاف مخازن مديريت ناموفق و موفق هاينمونه: سوم قسمت

هيدروكربوري مخازن از آب توليد مديريت مباحث سلسله

49 ...................................................................................................توليدي آب مجدد تزريق: سوم قسمت

ژل تزريق روش شيميايي برداشت ازدياد مباحث سلسله

89 .................................................................................. مخزن مختلف طيشرا در تطابق كنترل يبرا PPG ربردكا موارد :سوم قسمت

برداشت اديازد موفق يها تجربه

86 ................................................................................. نروژ اكوفيسك دريايي نفتي ميدان در برداشت ازدياد

داشتبر ازدياد مطالعات الملليبين مؤسسات

68 ........................................................................................ (سوم قسمت) نروژ برداشت ازدياد مركز معرفي

هاچهره

69 ......................................................................................................................................................... علي فاروق دكتر كاري رزومه بر مروري

کتاب يمعرف

68 ........................................................................................................................................................... نفت اقتصاد بر ايمقدمه: كتاب معرفي

نفت يمهندس يالملل بين انجمن

69 ....................................................... برداشت ازدياد زمينه در اخير هايماه در شده منتشر مقالات يبرخ يمعرف

98 ................................................................. هيترك استانبول، ،1996 ماه ريت/نفت يجهان كنگره نيدوم و بيست

91 ....................................................... جهان سطح در نفت صنعت( آموزشي هايكارگاه و هاكنفرانس) رويدادهاي

اخبار

9314تابستان ، 64شماره

تش راه ازدياد بردا

1

9نفت شيلزدياد برداشت در مخازن هاي ااجراي روش

درصد رسيده است. بنابر 98به كمتر از درصد 98كشف مخازن نفت شيل در آمريكا، وابستگي اين كشور به واردات نفت، از با

. به علت تراوايي نياز خواهد نمودبي ميلادي 2899شيل در آمريكا، اين كشور را از واردات نفت تا سال ها، نفتبينيبرخي پيش

درصد كمتر از متوسط 28درصد )حدود 18، كمتر از هانفت در آن متوسط ضريب بازيافت ،2متعارف غير مخازنبسيار پايين

كه با وريطيابد بهباشد. نرخ بالاي توليد اوليه از مخازن شيل با سرعت زيادي كاهش ميضريب بازيافت مخازن متعارف دنيا( مي

مقدور خواهد بود. 4يا شناور 9ايهاي ميلهماه از شروع توليد، ادامه برداشت نفت صرفاً با استفاده از پمپگذشت تنها چند

. شودكار گرفته ميبه 6و شكاف هيدروليكي 8هاي متعددي از جمله حفاري بين چاهياز اين مخازن، روش توليدحفظ منظوربه

. از اين رو، استفاده از هاي بالاي حفاري غير اقتصادي خواهند بودهزينه ها نيز به دليلدر دراز مدت خود اين روشاگرچه،

ازدياد برداشت سنتي كه مبتني بر هاي روش امري ضروري خواهد بود. مخازن فشرده نيز اين نوع درهاي ازدياد برداشت روش

ايي هدر عوض روش. خواهند شداني نمنجر به افزايش برداشت چند يمخازن شيلو هاي فشرده در سنگ باشند،جابجايي نفت مي

باشند.و توليد، بسيار مناسب و اقتصادي مي 9تزريقاي چرخههاي سيكلو يا بخار در كربناكسيددي نظير تزريق گاز

، اقدام به اجراي پايلوت تزريق گاز و برداشت در اين خصوص مطالعات آكادميكانجام علاوه بر 1شركت اي او جي ريسورس

حلقه چاه 18 اين عمليات كه در يك بازه زماني سه ساله بر روي :گويدميشركت اين نموده است. مدير اجراييت نفاي دوره

درصد بازيافت اوليه را 98تا 98آميز بوده و افزايش ضريب بازيافتي معادل موفقيتسازي شده است، ميدان نفت شيل پياده

بدين صورت بوده است كه گاز در مقطعي از زمان تزريق شده و سپس چاه محقق نموده است. روش اجرايي اين عمليات پايلوت

شود تا تورم نفت در اثر حل شدن گاز در آن منجر به كاهش گرانروي و سهولت توليد گردد. اگرچه موفقيت اجراي يك بسته مي

شركت اي او جي ريسورس از سال با اين حال ،در ساير ميادين نيست روش كننده موفقيت آنتضمين طرح در يك ميدان، لزوماً

كه نتايج به دست آمده نشان دهنده اقتصادي بودن است چاه آغاز نموده 92تري را با حفر گرهاي بزميلادي پايلوت 2816

را شش ناحيه متفاوت طرح توسعه و مديريت ميدان درحلقه چاه 188بيش از با حفرباشد. اين شركت در سال جاري ها ميآن

اهد داد.ادامه خو

www.upstreamonline.org, June 2017 منبع:

1 Shale Oil 2 Unconventional Reservoirs 3 Rod pump 4 Submersible pump 5 Infill Drilling 6 Hydraulic Fracturing 7 Cyclic Injection 8 EOG Resource

قري

تز

خهچر

يا

ار

خب

يا

2C

O

تجه

ل

شيت

نفن

ازخ

رم د

تش

دابر

د ديا

از

خبرها

2

نفت 9ارگانيك ازدياد برداشت

را مورد بررسي قرار داده 4پليمرتزريق در 9وفيلومتحقيقاتي استفاده از قارچ شيز ايدر پروژهآلمان 2وينترزهال شركت نفت و گاز

رگانيكاكند. محققان اين شركت بر اين باورند كه از اين پليمر توليد مي ارگانيكپليمر ايگونه ،حين رشددر اين قارچ .است

استفاده ز نيصنعت نفت توان به منظور ازدياد برداشت درمي ،حفظ ثبات مكانيكي بالا در عينشوري و به دليل توان تحمل دما

نمود.

هاي ازدياد برداشت استفاده كرد.توان از اين نوع پليمر در روشايست كه ميمنطقه خاورميانه به گونهنفتي شرايط مخازن

با ثبات فت نجبهه ،افزايش گرانروي آب تزريقي درنتيجهشيميايي در ازدياد برداشت است كه روشيك ، تزريق پليمركلي طوربه

. يابدو ضريب بازيافت نفت افزايش مي گرددهدايت مي سمت چاه توليديبه بيشتري

ا و نيز بهبود بازيافت نفت تهاي كلان گذاريهاي جديد و سرمايهبه دليل عدم نياز به زيرساخت ،ارگانيكاستفاده از پليمرهاي

مورد آزمايش و آلمان واقع در 8استدكاميدان بر . اين روش به مدت چند سال دگرفته استمورد توجه قرار حدود ده درصد،

. شده است اثبات ،در شرايط مخزن مثبت آن بر توليد تأثيرو بررسي قرار گرفته

www.upstream.com, June 2017 منبع:

1 Organic 2 Wintershall 3 Schizophyllum 4 Polymer Flooding 5 Bockstedt

مرلي

د پولي

تار

كاني

گ

چار

ي قوع

ز نا

9314تابستان ، 64شماره

تش راه ازدياد بردا

9

نوين شيل راهي براي توليد بهينه نفت و گازازي سلمد

هاي وشر ،هاي شيلي به تله افتاده است. با اين وجودبسيار كوچك سنگ حفراتتوجهي از ذخاير نفت و گاز دنيا درون حجم قابل

. اين ندباشمي را دارااز منابع شيلي گاز بيست درصدو نفت درصد توليد حدود پنج توانايي و ايجاد شكاف تنهاحفاري متداول

(در مقياس نانومتر)كوچك هاي بسيارحفرهاز چگونگي جريان سيالات درون ي صحيحدركعدم وجود به زيادي حدودنقص تا

مطالعات مخازن شيلي ها چالش اصليآنپراكنده و مجزا بودن و نيز اهخلل و فرجبودن سايز كوچكدر واقع گردد.مي بر

باشد.مي

ي هاسازيشيلي، محققان بسياري را به استفاده از شبيه حفراتيافتن راهي جهت درك بهتر فيزيك جريان سيالات درون

آن به منظور كاهش زمان در كه معرفي شده است 1روشي موسوم به دانه درشتاز اين رو، كامپيوتري تشويق نموده است.

. استها و هر ذره معرف گروهي از مولكول شودمياي از ذرات در نظر گرفته عنوان مجموعهبه محاسبات، سيال

تايج شود و نبه مدل كامپيوتري استفاده مي عنوان وروديبهسنگ شيل يبعدي در مقياس نانوتصاوير سهاز ده در روش ذكر ش

اي از روش ذكر شده مقدمه. آيدبه دست مي سازيمقياس ميكروسكوپي و شبيه سازي درهاي مدليخروج تركيب نهايي از

قش از اين منابع ن ايجاد انقلابي در توليد نفت و گازحصول دركي صحيح و جامع از ساختار و عملكرد مخازن شيلي است كه در

اساسي دارد.

,May 2017 www.Sciencedaily.com

1 Coarse Grain

يهشب

ييل

شن

ازخ

ر م د

السي

ن ريا

جن

ويي ن

ازس

خبرها

4

گيري تراوايي نسبيو آناليز تصويري سنگ در اندازهپرتونگاري استفاده از

ا اين شركت در اين راست ن اقدامو آخري است ديجيتال مغزه بودههاي به دنبال توسعه صنعتي استفاده از آزمايش 1پيشركت بي

هاي سازي دوفازي مخازن و استفاده از دادهباشد. شركت اگزا در زمينه توسعه برنامه مدلمي2شركت اگزا قرارداد با انعقاد

پي پس از ده سال فعاليت در اينكند. شركت بيپي مشاركت ميهاي سنگ مخزن با شركت بيسه بعدي از مغزه برداريتصوير

دارد.را و رفع موانع موجود آن فناوري و ايجاد تصاوير دقيق سه بعدي، سعي در توسعه تجاري اين بخش

يري كرد.گتوان تراوايي نسبي را اندازهاوير ديجيتال سه بعدي مغزه، بر مبناي اسكن قطعات كوچك سنگ، ميبا استفاده از تص

يجاد نقشه راه ساز اموانع تكنيكي دارد، كار تيمي اين دو شركت زمينه عتدر صناستفاده از فناوري آناليز تصويري به آنكه توجهبا

باشد. افزار كليدي جهت كاهش موانع موجود ميو يك نرم

ازي سسازي جريان دوفازي ساده بوده و قابليت شبيهتنها قادر به شبيه توسط شركت اگزا ساز تهيه شدهحاضر شبيهحالدر

بناته هاي كرموجود در سنگ حفراتساز به اين دليل است كه اندازه ا ندارد. عدم توانايي اين شبيههاي پيچيده كربناته رنمونه

هر دو شركت به دنبال استفاده از تجربيات گذشته خود و حركت در مسير هم اكنون باشد. ميزير دقت ميكرو اسكنرهاي موجود

صرف ر و باته كربناته هستند. يافتن مسيري كه بتواند بسيار سريعهاي پيچيدگيري جريان چند فازي در سنگدستيابي به اندازه

نتايج ميداني بهتري كسبهاي بيشتر و گيريباعث تشويق در اندازه كند،هاي تراوايي نسبي را ايجاد هاي كمتر دادههزينه

هاي توليدي اوليه ر برنامهثرتؤنفت درجا و كمك به توسعه مميزان بهتر تخميندر مخازن عميق سبب اين مقوله شود.مي

مترك هزينه نيز با صرفتر و توان سريعهاي تزريق آب ميبا استفاده از اين ابزار در مخازن قديمي و در پروژههمچنين شود. مي

.نمودخواهد كمك شاياني پروژه تزريق آببهتر سازي به مهندسي و بهينهكه اين امر به بازدهي و حركت جبهه آب پي برد

www.spe.org, June 2017 منبع:

1 BP 2 Exa

نخز

گ مسن

از ي

داربر

يرصو

ت تجه

ه ين

بهش

روع

دااب

9314تابستان ، 64شماره

تش راه ازدياد بردا

8

جهت تعيين مكان و نوع سيال در الكترومغناطيسي سنسورهاي از استفاده

كربناكسيدالارضي ديتحتعمليات پايش

د. نباشيدر مخزن منفت و گاز( )آب،هاي الكترو مغناطيسي ابزاري براي ثبت تغييرات مقاومت و تعيين مكان و نوع سيال سنسور

يك سيستم پايش پيوسته 2ژي آمريكااخيرا در همكاري خود با دپارتمان انر، توليدكننده اين سنسورها ،1متريكس شركت گراند

از در اين سيستم با استفاده با كيفيت و دقت بيشتري انجام شود. ،عمليات تزريق ات اندتوسعه دادهرا كربن اكسيدگاز دي

در گردد. مشخص مي سيال و نوع آنمكان وسيلهطور پيوسته ثبت و بدينتغييرات مقاومت به ي،سنسورهاي الكترومغناطيس

خاذ توان ات نيزاكسيدكربن و ناسب ديبرداري امكان پايش مهاي مختلف بهرهشركت ،اين عمليات آميز بودنصورت موفقيت

را خواهند داشت. اكسيدكربنتصميمات بهتر در طول عمليات تزريق دي

پردازند، ديد هاي مختلف ميكه به تصويربرداري از مخزن با اهداف و زمينه هاييسنسورها همچنين به شركتاستفاده از اين

هاي آوري دادهشركت هاليبرتون با جمع ،به عنوان نمونه .كندارائه ميكنش سيالات و سنگ تري در مورد چگونگي برهمكامل

، شكل و تركيب سازند را مشخص نموده و سپس از تجهيزات گراندمتريكس و انرژيهاچاه نگاراطلاعات اي و لرزه

ين رو مجموع تكنولوژي كند. از انفت و گاز( استفاده مي ،براي تشخيص مكان تجمع سيالات و نوع سيال )آب يالكترومغناطيس

هاي اكتشاف، توسعه و افزايش توليد نفت تواند نقش مهمي در كاهش هزينههاي حاصل از همكاري اين دو شركت ميو تخصص

داشته باشد.

www.prweb.com , June 2017 منبع

1 Ground Metrics 2 Department of Energy (DOE)

توم

قات م

رايي

تغت

ثبط

وسي ت

يقزر

ل تيا

سش

پاي

خبرها

6

شلمبرژه شركت توسط توليدي 9آب تصفيه پيشرفته تكنولوژي ارائه

هاي ازدياد برداشت شيميايي قادر به تصفيه آب توليدي در روش 2جن-مايسلكس ري تكنولوژي پيشرفته تصفيه آب تحت عنوان

باشد. يب و جذب آن ميبدون تخر و جداسازي پليمر

نجر به له مئاين مس كهرود پليمر از بين ميبه سطح، هاي متداول جداسازي مواد شيميايي مانند پليمر از آب برگشتيدر روش

ليمر بازيابي پامكان ، مذكور سازد. در روش جديدرا غير اقتصادي مي و استفاده از آن شدهبر بودن روش تزريق شيميايي هزينه

آب در كاربرد دوبارهنفت از آب و درصدي 91. همچنين اين روش قادر به جداسازي وجود دارددر مخزن آن فاده مجدد و است

. اين روش در چندين پروژه دهدرا نشان مياي هاي پيشين پيشرفت قابل ملاحظهكه نسبت به روش باشدميعمليات تزريق

ه شده است.آمريكاي شمالي استفاد كشورهاي هند وآزمايشي در

www.epmag.com, August 2017 :منبع

1 Water Treatment 2 MYCELX RE-GEN

نهزي

هش

اهك

حسط

ه ي ب

شترگ

ب بزآ

ر ايم

پلي

ازاس

جدبا

ق ري

تزي

ها

9314تابستان ، 64شماره

تش راه ازدياد بردا

9

در آمريكاي شمالي و خاورميانه 2222بيني بازار ازدياد برداشت تا سال پيش

ميليارد 48/4 در آمريكاي شمالي به حدودميلادي 2822دهد حجم معاملات بازار ازدياد برداشت تا سال نشان مي هابينيپيش

تغييرات ساليانه الگوي مصرف انرژي و دلار خواهد رسيد. اين رشد بر اساس بهبود شرايط اقتصادي، افزايش بهاي نفت خام،

بيني شده است.تقاضاي نفت پيش

توليد از مخازن غير متعارف آمريكاي شمالي به شدت تضعيف شود كه اين كاهش، به دليل قيمت پايين نفترود انتظار مي

تمركز بازار را دوباره به سمت ازدياد برداشت از مخازن متعارف خواهد برد.

.باشندمي 1كونوكوفيليپس و شورون بيكرهيوز، شلمبرژه، هاليبرتون،هاي ، شركتهاي مهم فعال در اين بازارشركت

هاي زير خواهد بود:بر روش تمركز اين بازار عمدتاً

ها در ازدياد برداشت استفاده از ميكروارگانيسم

استفاده از انرژي خورشيدي در تزريق بخار

استفاده از فناوري رباتيك در ازدياد برداشت

هاي حرارتيشور در پروژهاستفاده از آب كم

ت از مخازن غير متعارف هاي ازدياد برداشتوسعه تكنيك

هاي بزرگتزريق پليمرهايي با گرانروي بسيار بالا در قالب اسلاگ

هاي بالاي اكتشاف و نياز به عواملي نظير هزينه .درصد خواهد داشت 12 رشد ،1انهيسال يبيتركنرخ رشد شاخص اما در آسيا

كشورهايي نظير چين، هند، كره شت در خاورميانه خواهد بود. رشد توليد از مخازن نفت فوق سنگين باعث رونق بازار ازدياد بردا

باشند. سقوط قيمت نفت باعث كاهش نرخ توليد در منطقه از جانب درصد نفت در آسيا مي 18جنوبي و اندونزي مصرف كننده

مثبتي بر بازار ازدياد برداشت خواهد داشت. تأثيرشود و اين امر توليد كنندگان مي

www.researchandmarket.com, June 2017 منبع:

1 Halliburton, Schlumberger, Baker Huges, Chevron and ConocoPhillips 2 Compound Annual Growth Rate (CAGR)

تولا

حت

زار

با

اددي

از

تاش

ردب

تا ال

س

2222

خبرها

1

هاي تحقيق و توسعه در زمينه گام بلند سعودي آرامكو جهت توسعه برنامه

ازدياد برداشت

هاي جديد جهت ازديادهاي پيشگام در استفاده از تكنولوژيه يكي از شركتهاي اخير شركت نفتي سعودي آرامكو هموارر سالد

هاي آتي رونمايي نموده است.هاي تحقيق و توسعه گسترده خود براي سالبرداشت نفت بوده است. اين شركت اخيراً از برنامه

به گذاريرويكرد اين شركت، سرمايهبر اساس اظهارات مدير عامل شركت سعودي آرامكو در كنفرانس جهاني نفت استانبول،

يحقيقاتتبرنامه تمركز اين باشد. صنعت نفت و گاز ميتحقيق و توسعه ميليون دلار در طي يك دهه آينده در 988ميزان بيش از

با يهاي ازدياد برداشت شيميايروشكربن و اكسيدتزريق ديروش شاملازدياد برداشت و بهبود توليد هايروشبيشتر بر روي

باشد.هدف يافتن فرمول سورفكتانت و پليمرهاي سازگار با شوري و دماي مخازن كشور عربستان مي

درصد و نيز 98به 88هاي اكتشافي، بهبود ضريب بازيافت مخازن نفتي خود از ثرتر نمودن برنامهؤاز ديگر اهداف اين طرح م

انداز شركت سعودي آرامكو تغيير از حالت سنتي خريدار و مصرف برداري از مخازن جديد اكتشافي بيان شده است. چشمبهره

باشد. هاي جديد ميآوريكننده تكنولوژي به يك شركت سازنده و خالق فن

ي ول يستكربن ناكسيدحاضر نيازي به اجراي روش تزريق ديحالبر اساس اظهارات مدير ارشد فناوري اين شركت، اگرچه در

سازي و كاهش انتشار گاز توجه ضريب بازيافت و ذخيرهومزاياي اين روش، شامل افزايش قابلها با توجه به جذابيت

-ديحاضر به پايش عملكرد حالاين شركت در ،اين روش همچنان ادامه دارد. همچنين بر روياري ذگاكسيدكربن، سرمايهدي

در اين كربناكسيدديباشد. تزريق مشغول مي ،است آغاز شدهميلادي 2818در پروژه پايلوت عثمانيه كه از سال كربناكسيد

ميدان منجر به چهار برابر شدن نرخ توليد نفت شده است.

ميلادي، اين شركت برنامه تحقيقاتي خود بر روي 2816همچنين بر اساس گزارش ساليانه شركت سعودي آرامكو در پايان سال

الارضي براي سيسات سطحأخازن كربناته را ادامه داده و طراحي مهندسي تاستفاده از آب هوشمند در جهت افزايش برداشت از م

رسانيده است. هدف از انجام اين پروژه افزايش را به اتمام 1ميدان خورايسيك پروژه در ميدان عثمانيه و يك پروژه ديگر در

برداشت از طريق تغيير ترشوندگي ميدان بيان شده است.

حال فعاليت بر روي چندين مطالعه داخلي ازدياد برداشت شيميايي شامل توصيف بهتر فرمولاسيون آن اين شركت در بر علاوه

باشد. بر اساس زمان آن به همراه آب هوشمند ميافزايي استفاده همشيميايي براي انواع مختلف جنس سنگ و نيز ارزيابي هم

هاي در نظر گرفته شده است. از ديگر طرحميلادي 2819 اظهارات بيان شده انجام يك آزمايش پايلوت در يك چاه براي سال

باشد.ي نانو در جهت افزايش برداشت از مخازن نفت و گاز ميژارزيابي استفاده از تكنولو ،مهم در اين زمينه

www.epmag.com, July 2017 منبع

1 Khurais

رديك

رو

ودسع

يت

جهو

مكآرا

بهش

روي

يررگ

كان

ويي ن

هازد

اي

ادت

اشرد

ب

9314تابستان ، 64شماره

تش راه ازدياد بردا

9

هاي ازدياد براي استفاده از روش خود هاي نفتيدرخواست نروژ از شركت

برداشت

ار ميلياردها بشكه هيدروكربورتا افزايش توليد جهتهاي ويژه خواست استفاده از تكنولوژيخود درهاي نفتي نروژ از شركت

بهميلادي 2888 سال در ميليون بشكه( 1191) مكعب متر ميليون 111 با مقدار اوج توليد برابر از نروژ خام نفت توليد. نمود

نفت مديريت .است يافته كاهشميلادي 2816 سال درميليون بشكه( 891) مكعب متر ميليون 94 با حدود نصف آن برابر

زن، كربن به مخااكسيدتزريق پليمرها يا دي همچوني يهاروشاستفاده از بيني نموده است كه افزايش برداشت باپيش 1نروژ

ميليون بشكه( 8481تا 2812) ميليون متر مكعب 168تا 928 به ميزان ميدان بزرگ دريايي نروژ 29سبب افزايش توليد از

( گردد. 2)معادل نفت

متقاعد كردن درجهتِابزارها ياز تمام نمودما سعي خواهيم " :ز اعلام نمودنفت نروژ، به رويتر مديريتمدير توسعه و عمليات

ها به علت ريسك و هزينه هاي آزمايشي استفاده كنيم. شركتو انجام پروژه هاي ازدياد برداشتها براي آزمايش روششركت

زتوانيم استفاده ان يك تدوين كننده مقررات ميعنوا. اما ما بهها هستنداز آناجتناب ناچار به يندهاي ازدياد برداشت افر يبالا

".الزام نماييم ،هاي توسعه ميادينرا در هنگام تصويب برنامه هاي ازديادبرداشتروش

برداشت است كه يك پروژه آزمايشي ازدياد تقاضا نموده 9اداره نفت نروژ از شركاي خود در ميدان عظيم دريايي يوهان سواردورپ

ميلادي 2819با مخلوط پليمرها براي كمك به بهبود توليد در هنگام شروع به توليد اين ميدان در سال با تزريق آب همراه

. شركت 1و شركت نفت مرسك 9، پتورو6، ايكر بي پي8، لوندين4اويلشركاي نروژ در اين ميدان عبارتند از استات انجام دهند.

دلار در هر 28با اين روش ازدياد برداشت در فاز اول توسعه كمتر از ر تخمين زده بود كه هزينه توليد نفت شتاويل پياستات

.خواهد بود بشكه

www.epmag.com, June 2017 : منبع

1 Norwegian Petroleum Directorate (NPD) 2 oil equivalents 3 Johan Sverdrup 4 Statoil 5 Lundin 6 Aker BP 7 Petoro 8 Maersk Oil

مهرنا

بيد

ولش ت

زاي اف

يرا

ژ برو

ي نيز

ر

خبرها

18

هاي براي توسعه فناوري 2و هاليبرتون 9نفت پرومهاي گازتقويت همكاري شركت

جديد

اي هفناوري واجرايتنظيم مباني عمليات ي مبني برو شركت هاليبرتون براي انجام همكاري جديد 9نفت گازپروم روسي شركت

ه امضا ن اين دو شركت ببي د اين قرارداد تا پايان امسالاسنابه توافق رسيدند. جديد در اكتشاف و توليد از منابع هيدروكربني

.خواهد رسيد

اي در دو ميدان روسيه در يكي از مناطق هاي چند شاخهبندهاي اين توافق حاكي از آن است كه اين دو شركت براي حفاري چاه

علاوه، اين دو شركت قرار است تعدادي عمليات شكاف هيدروليكي چند نفتي اين كشور همكاري مشتركي خواهند داشت. به

سازي عملياتاميدوارند پس از پياده اين دو شركتهاي افقي اين منطقه با همكاري يكديگر به اجرا درآورند. اي را در چاهمرحله

هاي توليدي در مخازن با نيمه عمر بالا نيز پايداري توليد هاي افقي از كار افتاده را به توليد بازگردانند و در چاهاخير بتوانند چاه

نفت همچنين، امضاي اين قرارداد منجر به آموزش درازمدت كارمندان خواهد شد؛ افزون بر اين شركت گازپرومرا حفظ نمايند.

قادر به همكاري با مراكز انتقال فناوري شركت هاليبرتون خواهد بود.

ت، دشوار گشته اسها ي مياديني كه توليد از آنوري در قالب توسعهرئيس هيات مديره شركت روسي معتقد است افزايش بهره

نفت براي دستيابي به اين هدف، وجود خواهد آورد. سياست شركت گازپرومموقعيت مناسبي براي اين شركت در صنعت به

ز اين اها به ميادين روسيه باشند. المللي است كه قادر به انتقال آخرين فناوريهاي روسي و بينتوسعه همكاري با ساير شركت

گامان توسعه فناوري در صنعت بالادستي نفت منجر به ارتقاي عنوانِ يكي از پيشه با شركت هاليبرتون بهعمل آمدتوافق بهرو،

كارآمدي اين شركت در اكتشاف و توليد از مخزن خواهد شد.

www.worldoil.com, June 2017منبع:

1 Gazprom Neft 2 Halliburton

يور

نال ف

قاانت

ت جه

ه سي

روت

نفوم

پراز

م گگا

چكيده تفصيلي مقالات

9314 تابستان، 64شماره

12

راه ازدياد برداشت

هاي ازدياد برداشتمديريت ريسك در پروژه

vahidhematfar@gmail.com پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -فر: وحيد همتتخليصترجمه و

مقدمه

ن رو هستند. اگرچه براي حل ايهاي توليدي نفتي با چالش كاهش منابع هيدروكربوري و توليد نفت روبهبسياري از شركت

گاز، نفت فوق سنگين و مخازن عميق وجود -شيلبرداشت از مخازن چون ازدياد برداشت، هاي محدودي حلمشكل راه

بالطبع، درك صحيح از اعمال بهترين نوبه خود داراي موانع و مشكلاتي است. ها بهاز اين روشحال هر يك اين دارد، با

هاي ازدياد برداشت و توليد اقتصادي از منابع موجود گذاري در پروژهسرمايهبه تواندمي ،ها در راستاي مديريت ريسكروش

ها، توان به جديد بودن آن براي بسياري از سازمانداشت ميبر ازدياد هايپروژه موجود درهاي از چالشكمك شاياني كند.

مهندسين و اپراتورها اشاره هاي پشتيباني و آموزش مديران،ضعف سيستم ها،روشكاربرد چگونگي كمبود پيشينه لازم از

نمود.

، به حداقل رساندن هاي فني و اقتصاديريسك مديريتبا هدف يهاي طراحي مهندسي و مديريتفراينددر اين مطالعه،

.مورد توجه قرار گرفته است ثري موفقيت پروژهكزمان و سرمايه و نيز شانس حدا

نفت برداشت ازدياد فرايند انتخاب

ي اطلاعات مربوط آورجمعبا لحاظِ فني، از .انجام شودانتخاب روش ازدياد برداشت بايد بر اساس ملاحظات فني و اقتصادي

هاي غربالگري روشتخصصي، افزارهاي تجاري و استفاده از نرم هر روش گرفتن معيارهاي لازم در نظر به مخزن و سيال،

. باشدپذير ميامكانازدياد برداشت

باشد:شامل موارد زير مي مد نظر در هنگام انتخاب روش ازدياد برداشت ملاحظات اقتصادي

ترين صاص يابد به طوري كه حداقل ريسك و كوتاههاي اقتصادي و اثبات شده اختفرايندبايد به اولين انتخاب (1

زمان اجرا را در بر داشته باشد.

كاربردي و عملياتي بودن اثبات بدين معنا كه از نظر اقتصادي، يابد.هاي موفق اختصاص ميبه پروژه دومين اولويت (2

شده باشند.

تكميل فراينداي از كه حصول درك پايه بدين معنا گيرند،در آخرين اولويت انتخاب قرار ميظهور هاي نوروش (9

در ميدان بايد اثبات شود. اعمال مورد نظر فراينداقتصادي بودن باشد و از طرفي مينشده و همچنان در جريان

ها ريسك بالاتري داشته و به مدت زمان بيشتري جهت تجاري شدن نيازمند است.اين روش

باشد: مي زيرشامل موارد ملاحظات فني انتخاب روش ازدياد برداشت نيز

ازدياد برداشت همخواني داشته باشد. مورد مطالعه وجود مخزن با خواص مشابه كه با معيارهاي غربالگري روش (1

ك س

ريت

ريدي

مژه

رور پ

دثر

مؤي

امگ

تاش

ردد ب

ديا از

يها

19

چكيده تفصيلي مقالات

با استفاده از اعمال روش مورد نظر ه بودن دِاز سوداطمينان ايجاد مورد انتظار و سود ، تعيين ضريب بازيافت نهايي (2

آناليزهاي سوددهي

طمينان از در دسترس بودن مواد خام به ميزان لازم و قيمت مناسب. حصول ا (9

بر روي منابع به قدر كافي بزرگ كه داراي توجيه اقتصادي بوده و ازدياد برداشتاستراتژي توسعه نمودنمركز مت (4

نمود.كنندگان را اقناع فروشندگان و تأمين تا بتوان ت،هاي اقتصادي از حيث تجهيزاتوسعه زيرساخت

برداشت ازدياد هايپروژه مديريت

هاي مهندسي و تخمين سود داده آوريجمعسازي، از مراحل مدل زمانبه طور هم بعد از انتخاب روش ازدياد برداشت بايد

سازي طراحي پروژه، محاسبه سوددهي آن و كاهش سازي مخزن جهت بهينهمدلجهت مديريت توسعه پروژه استفاده نمود.

هاي محرك اصلي و نهايي پروژه است، بايد بر اساس مدل كهاقتصادي پذيريتوجيه. باشدميلي ضروري هاي ماريسك

ا ب و باشدشناسي ميزمين مخزني متناسب با مدلهاي مهندسي باشد. يك مدل صحيح صحيح مخزني مبتني بر داده

. استتاريخچه مخزن ارزيابي شده تطابقِ

به نمايش در آمده است. مرحله اول همان انتخاب روش ازدياد 1-دياد برداشت در شكلمديريت توسعه پروژه از فرايند

ها و موانع شكستگي ها،شناسي مخزن مشتمل بر اندازه و شكل لايهبرداشت بوده كه متعاقب آن بايد درك صحيحي از زمين

سازي، سبب هاي مربوط به مدلام فعاليتموازي با انجبه صورت هاي مهندسي و اقتصادي دادهمراحل بررسي دست آورد. به

د. نشوكاهش ريسك مي

ازدياد برداشت توسعه پروژه مديريت ندفراي: 1-شكل

برداشت ازدياد هايپروژه در گذاريسرمايه

ه ب مندنامتعارف و يا ازدياد برداشت علاقه هاي عميق، گازاكتشاف، آب مختلفي مانند هايهرچند صاحبان سرمايه در زمينه

هاي اكتشافي، مرزهاي جغرافيايي، قوانين و يا افت قيمت چون كمبود فرصت هاييمحدوديتگذاري هستند ولي سرمايه

د.ندهقرار مي تأثيرگذاران را تحت سرمايه گيريسوخت تصميم

ژهرو

ك پس

ريش

اهك

د ديا

ازي

هايه

شباز

ده فا

ستا ا

ت باش

ردب

زنخ

ح محي

صي

ازس

9314 تابستان، 64شماره

14

راه ازدياد برداشت

هاي اوليه عبارتند از:به ارزيابي ريسك و سود وابسته است. ريسك ازدياد برداشتگذاري در سرمايه

عملكرد مخزن

قيمت نفت خام

هااطمينان از منابع و زيرساخت

و عملياتي ايسرمايه هايهزينه

هاي فني و مديريتيها و توانمنديمهارت

است. شدهها ارائه در ادامه توضيحات بيشتري در خصوص اين ريسك

عملكرد مخزن

كهشود و زمان بازپرداخت محك زده مي 2خلي بازگشت، نرخ دا1در قالب ارزش خالص فعلي ازدياد برداشتهاي سود پروژه

هاي ازدياد برداشت بالاترين ريسك مربوط به شرايطي است كه عملكرد د. در بيشتر پروژهنباشبه عملكرد مخزن ميوابسته

تفاوت داشته باشد. ،شودبيني ميمخزن با آنچه پيش

مك كمشكلات احتمالي بينيپيشطراحي شده و مدل ايش اطمينان از افز تواند در راستايميمطالعه عملكرد مخازن مشابه

. البته توجه به اين نكته ضروريست كه تشابه، هميشه منجر به حصول بهترين نتيجه نخواهد شد زيرا هيچ دو كند شاياني

آنچه از هر ل آنكه تنهاهاي مخزن نيز به دليسازكنند. افزون بر اين، شبيهنمي رفتارمخزني به طور كامل همانند يكديگر

.ندد، مصون از خطا و شكست نيستنكنمخزن شناخته شده باشد را لحاظ مي

قيمت نفت خام

باشد.پذير نميبيني آن امكانكه كنترل و پيش بودهگذاري تأثيرقيمت نفت خام فاكتور بسيار

هااطمينان از منابع و زيرساخت

:بايد پاسخ داده شود موارد زيرمانند هسؤالاتي نياز ي موردهاجهت اطمينان از منابع و زيرساخت

دارد؟ وجود روش انجام توانايي آيا

است؟ برنامه مطابق موردنِظر برداشت ازدياد روش اعمال جهت در چيز همه آيا

دسترس در نياز مورد سطح در...( و سوخت شيميايي، مواد حرارت، كربن،اكسيد)دي هاورودي خام، مواد نقل، و حمل آيا

باشد؟مي

و عملياتي ايسرمايه هايهزينه

ها جهتها به اندازه درآمد داراي اهميت نيستند. آنچه مهم است، مطمئن بودن محاسبات مربوط به هزينهكلي، هزينهطوربه

ير اقتصادي است.يا مد گذارنياز براي سرمايههمان هزينه سرمايه موردِگذاران است. ريسك انجام پروژه قانع نمودن سرمايه

هاي فني و مديريتيها و توانمنديمهارت

1 Net Present Value (NPV) 2 Internal Rate of Return (IRR)

اعنو

ا

ژهرو

ر پ د

كس

ريت

اشرد

د بديا

ازي

ها

18

چكيده تفصيلي مقالات

در اين درنهايت نيازمند درك عميق از سوي مهندسين، مديران و صنايع خدماتي هستند. ازدياد برداشتهاي موفق پروژه

رايندفحلقه بهينه با اي برخوردار بوده و موفقيت پروژه مرهون افرادي است كه در منابع انساني از جايگاه ويژه هانوع پروژه

باشند. قرار داشته كار و تكنولوژي

گيرينتيجه

هزينه كهآنجابرداشت شده است. ازازدياد هاي تمايل به اعمال روش موجب مين نفت در سراسر دنياأآينده ت به مربوطنگراني

يابد. يكاي ميريزي مؤثر اهميت ويژهههاي ثانويه توليد نفت است، طرح و برنامبالاتر از روش ازدياد برداشتهاي پروژه

هايگردد. مدلجويي فراوان در زمان و هزينه ميكه سبب صرفه بودهادغامي از مطالعات فني و اقتصادي ،ريزي صحيحطرح

پيش برده شوند و راهنماي يكديگر باشند تا موفقيت بايد به موازات يكديگر اقتصادمبتني بر واقعيت، طراحي مهندسي و

د.كنرا هدايت مي ازدياد برداشتدر پايان، اين سوددهي است كه يك پروژه .نمايند تضمينبرداشت را ازدياد پروژه نجام ا

منبع

Roger Hite,. J., Lee Blanton, M., Kuhlman, M., Fair, W., “Managing Risk in EOR Projects”, SPE paper

152700 presented at SPE Latin American and Caribbean Petroleum Engineering Conference held in

Mexico City, Mexico, April 2012.

ژهرو

ر پ د

كس

ريت

ريدي

مت

اشرد

د بديا

ازي

ها

9314 تابستان، 64شماره

16

راه ازدياد برداشت

دار با هدف ازدياد برداشتشكاف در مخزنطالعه آزمايشگاهي تزريق فوم م

akram_vahidi@yahoo.com نفت و گاز پژوهشكده ازدياد برداشت از منابع -: اكرم وحيديتخليصترجمه و

مقدمه

پذيري گاز در مخازن ناهمگن تاريخچه طولاني دارد ولي مطالعات محدودي در رابطه با كاربرد فوم با هدف كاهش تحرك

ذيري پآن بر روي كاهش جريان تأثيرم و دار انجام شده است. در اين مطالعه تزريق آزمايشگاهي فوتزريق فوم در مخازن شكاف

ج تزريق همچنين نتاي .مورد بررسي قرار گرفته است تر-تراوا و نفتشكاف با تراوايي بالا و بهبود بازدهي جاروبي ماتريس كم

فوم با نتايج حاصل از تزريق گاز، آب و سورفكتانت مقايسه شده است.

روش كار

زمان رفتار فوم در ماتريس و شكاف، جهت بررسي هم و اهمگن استفاده شده استسنگ آهك ن در اين مطالعه از رخنمون

شان نشماتيك از يك ستاپ با هايي نيز ايجاد شده است. جهت انجام مطالعات آزمايشگاهي، ها شكافها و بلوكدر طول مغزه

نرمال دكان بوده و فوم تزريقي از ها شده است. سيال نفتي مورد استفاده در اين آزمايش ، استفاده1-در شكل داده شده

. شده استو گاز نيتروژن توليد 1زمان حلال سورفكتانت آلفا اولفين سولفوناتطريق تزريق هم

فوم مطالعه تزريق ستاپشماتيك : 1-شكل

1 Alpha Olefin Sulfonate

ردلك

عم

خر م

دوم

فا

فكا

شن

ز دار

19

چكيده تفصيلي مقالات

ق آب به تنهايي، هاي تزريبا روشو مقايسه عملكرد آن تزريق فوم روش ميزان بازدهيبررسي ها آزمايشهدف از انجام اين

هر يك اباي انتخاب شده است كه به گونهمجموع نرخ تزريق گاز و سورفكتانت باشد. تزريق گاز و يا تزريق سورفكتانت مي

الثيه عنوان روش ثهبتزريق فوم درتمامي موارد . در اين مطالعه برابر باشد به تنهاييسورفكتانت و تزريق آب، گاز هاينرخاز

و است تزريق شده 2ساخته پيشفوم زمان گاز و سورفكتانت( و )تزريق هم 1فوم به دو روش توليد فوم درجا واستفاده شده

ل از نظر باشد، قبوردساخته متزريق فوم پيشكه زمايش با يكديگر مقايسه شده است. در شرايطيدو آحاصل از هر نتايج

ليد كننده فوم عبور كنند. ها بايد از توورود سورفكتانت و گاز به مغزه اين سيال

نتايج

در 2و 1هاي مختلف براي مغزه بازيافت نفت و همچنين اختلاف فشار ايجاد شده در طول شكاف در تزريق سيالميزان

كه اين بودهدرصد هشتزني آب حدود بازيافت از طريق سيلاب (الف)2-نشان داده شده است. با توجه به شكل 2-شكل

ود زني حدگردد. اختلاف فشار ايجاد شده در طول شكاف در اين سيلابمي ان نفت موجود در شكاف بازمقدار توليد به ميز

دهش انجامزمان سورفكتانت و گاز با هدف ايجاد فوم درجا در شكاف باشد. در مرحله بعدي تزريق همكيلو پاسكال مي دو

رسد كه شكاف و . به نظر ميه استيافت نفت گرديدباز يِدرصد 2/8آميز نبوده و تنها باعث افزايش كه موفقيتاست

و ايجاد كردهدر طول شكاف ناچيزي اختلاف فشار در نتيجه مناسبي جهت تشكيل فوم نبوده و هاي شكاف محيط ديواره

اختلاف فشار چشمگيري در طولساخته پيشفوم از تزريق ولياز ماتريس كمك نمايد. نفت به توليد تواند در نهايت نمي

زني با سيلابنيز ابتدا . در مغزه دومدرصد شده است 69منجر به افزايش بازيافتي در حدود كاف ايجاد كرده و درنهايت ش

نشان داده شده است. در حالت (ب)2-آن در شكلحاصل از كه نتايج است ساخته انجام شده پيشازگاز و سپس تزريق فوم

. رسيده استدرصد 99شده اين مقدار به ساختهپيشازكه با تزريق فوم شدهد درصد از نفت درجا تولي چهارتزريق گاز تنها

1 In-situ Foam Generation 2 Pre-generated Foam

ك كم

با ت

نفت

يافزد

باير

مگش

چش

زاياف

در م

فوق

ريتز

زه مغ

شف

كا دار

9314 تابستان، 64شماره

11

راه ازدياد برداشت

، 1در مغزه ساختهپيشتزريق آب، فوم درجا و فوم از نتايج 1مغزه (الف) ،ميزان بازيافت نفت و فشار نسبت به حجم تزريقي :2-شكل

2در مغزه ساختهپيشنتايج تزريق گاز و فوم از (ب)

به گرانروي جهتوبا .شودميفوم ابتدا وارد محيط شكاف با تراوايي بالا ،شده كه گرانروي بالايي داردساختهپيشازوم با تزريق ف

شوديمنتيجه مقاومت بيشتر فوم در مقابل جريان، اختلاف فشار بزرگتري در طول شكاف ايجاد بالاتر فوم نسبت به گاز و در

ه . لازم بخواهد بودتراوا نهايت حركت فوم به داخل ماتريس و خروج نفت از ماتريس كمنيروي گرانرو و درتقويت عامل كه

فوم در سطح كه رسد نظر ميه فوم مشاهده نشده است و بتوليد ي انجام شدههاكدام از آزمايشذكر است در خروجي هيچ

جبهه سورفكتانت در ماتريس پيشروي و تنها دادهدليل وجود نفت پايداري خود را از دست ه مشترك ماتريس و شكاف ب

كند. مي

منبع

Haugen, Å., Fernø, M.A., Graue, A. and Bertin, H.J., “Experimental study of foam flow in fractured

oil-wet limestone for enhanced oil recovery”, SPE No. 129763, SPE Improved Oil Recovery

Symposium, 2010.

زني آب سيلاب

تزريق فوم درجا

ساختهپيش تزريق فوم

ساختهتزريق فوم پيش

با گاز زنيسيلاب

)الف(

)ب(

فكا

شن

خزر م

دوم

ق فري

تز دار

19

چكيده تفصيلي مقالات

9اترمتيلعرفي روش ازدياد برداشت بهبود تزريق آب با ديم

m.heidari.su@gmail.comگازده ازدياد برداشت از مخازن نفت و پژوهشك -حيدري سورشجاني : محمدحسينخليصترجمه و ت

مقدمه

. مورد بررسي قرار گرفته استو عملكرد آن در مخزن اتر به همراه آب متيلدر اين مقاله، روش ازدياد برداشت تزريق دي

ثر بودن اين روش را به اثبات رسانيده است و منجر به ؤ، م2زني در مغزه توسط محققان شركت شلهاي سيلابآزمايش

هايي جهت اجراي اين روش به صورت پايلوت در منابع نفتي اين شركت گرديده است. هدف اصلي اين روش ريزيبرنامه

در پشت جبهه آب به جا مانده است. در اين روش آب نقش حمل ،زني مخزن با آبز سيلاباستحصال نفتي است كه پس ا

اتر با نفت، اين ماده وارد نفت شده و باعث متيلدي-كند. با در تماس قرار گرفتن محلول آباتر را ايفا ميمتيلكننده دي

گردد.و درنتيجه منجر به توليد آن مي نفتتورم و كاهش گرانروي

اترمتيلفي ديمعر

كند. اين ماده در شرايط اتمسفر در حالت گاز را ايفا ميماده صنعتي است كه نقش حلال امتزاجي با نفت يك اتر متيلدي

ها تقريباً حالت امتزاجي دارد. از با هيدروكربن در تماس و شوداست ولي با افزايش فشار و يا كاهش دما به مايع تبديل مي

مواد در دسترس بوده كه مطابق با آمار سال ودارد. اين ماده جزنيز اتر قابليت حل شدن در آب را متيلطرف ديگر دي

2828ها مقدار توليد آن در سال بينيبر اساس پيشو چهار ميليون تن بوده حدود ميلادي مقدار توليد جهاني آن 2818

-زدايي متانول در حضور كاتاليستوسيلة آبين ماده بهميليون تن خواهد رسيد. روش عمومي توليد مصنوعي ا 28ميلادي به

4و گاز سنتز شده9سنگمانند گاز طبيعي، گازسازي زغالمتعددي . همچنين اين ماده از منابع در دسترس شودها انجام مي

تز سن هاي تجاري جهتهاي چشمگيري در زمينه توسعه روش. اخيراً پيشرفتباشدمياز ضايعات كشاورزي قابل استخراج

ايگازه وولي خورنده نيست و جز ماهيت سمي ضعيفي دارداتر متيلديه است. مستقيم اين ماده از گاز متان اتفاق افتاد

است. قابل اشتعال 8شده مايع نفتي گازهايشود. اين ماده مشابه با اي نيز محسوب نميگلخانه

اترمتيلديتوصيف روش بهبود تزريق آب با استفاده از

اتر متيلپذيري آن با نفت است. زماني كه مخلوط آب و ديحلاليت آن در آب و امتزاج اترمتيلاصلي استفاده از دي مزيت

و درنتيجهوارد فاز نفت شده و باعث كاهش گرانروي ،گيردزني با آب قرار ميدر تماس با نفت به جا مانده پس از سيلاب

با اين باشدميكربن اكسيدهاي تزريق گاز ديثر در اين روش مشابه با مكانيسمؤمهاي گردد. بنابراين مكانيسمتورم نفت مي

است. كربن در نفتاكسيدچهار برابر تورم ناشي از حل شدن گاز دي اتر حدوداًمتيلتفاوت كه تورم نفت ناشي از حلاليت دي

1 Dimethyl Ether (DME) 2 Shell 3 Coal Gasification 4 Syngas 5 LPG

ب ق آ

ريتز

د بو

بهاز

ده فا

ستا ا

بي

دل

تيم

ترا

9314 تابستان، 64شماره

28

راه ازدياد برداشت

ر، اتمتيلدي-شود. پس از پايان تزريق آبمتحرك ميو يابدميو گرانروي كاهش افزايش اشباع آن با متورم شدن نفت،

شدني است. اتر محلول در نفتِ باقيمانده همچنان در آب حلمتيلماند. دياتر به جا ميمتيلمقداري مخلوط نفت و دي

رتوان آن را از آب توليدي دگردد. بدين ترتيب مي، اين ماده در آب حل و به سطح منتقل ميمجدد بنابراين با تزريق آب

هاي آزمايشگاهي اتر در مقياس حفره به همراه دادهمتيلدي-تزريق آب فرايند 1-سطح جدا و دوباره استفاده نمود. در شكل

بي گونه تزريق آترتيب از چپ به راست، شكل اول مربوط به زماني است كه هنوز هيچنشان داده شده است. در اين شكل به

. در شكل سوم، تزريق مخلوط آب و دهدمانده پس از تزريق آب را نشان مي جاهنفت ب، دومانجام نشده است. شكل

اتر موجود در آب تزريقي درون نفت باقيمانده حل و باعث افزايش تورم متيلشود. در شكل چهارم، دياتر شروع ميمتيلدي

ر كه د كندميروع به حركت شو به سمت چاه توليدي شودميترتيب نفت متحرك اينگردد. بهو كاهش گرانروي آن مي

ث در قطرات نفت باع اتر به جا ماندهمتيلشود كه با بازيابي ديدرنهايت، آب تزريق مي. شكل پنجم نشان داده شده است

شود.انقباض نفت به جا مانده مي

اتر بر حسب نتايج آزمايشگاهيمتيلدي-تزريق آب فرايندشماتيك :1-شكل

گيرينتيجه

پيش از آن به مخزني كه اتر متيلديبا آب همراه كه طي آن روش ازدياد برداشت جديد معرفي گرديد يك هدر اين مقال

م آنو تورنفت كاهش گرانروي ،اتر در نفتمتيلدي . درنتيجه با حل شدنشودتزريق مي ،است آب بوده زنيسيلابتحت

. گرددمنجر به توليد آن مي كهيافته افزايش

منبع

Parsons, C., Chernetsky, A., Eikmans, D., te Riele, P., Boersma, D, Sersic, I., and Broos, R.,

“Introducing a Novel Enhance Oil Recovery Technology”, Paper SPE 179560, prepared for

presentation at the SPE Improved Oil Recovery Conference, Oklahoma, USA, 11-13 April 2016.

ق ري

تزد

كرمل

عد و

ينرا

في

دل

تيم

ترا

ي

فتن ن

خزر م

د

21

چكيده تفصيلي مقالات

مطالعه 9اكسيدكربن در مخازن غيرمتعارفازدياد برداشت بر پايه دي :

2بيكن مخزنموردي

mar_zifan@yahoo.comپژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -: مريم ذيفنخليصو تترجمه

مقدمه

تا 9دود در ح اين ميدانميزان بازيافت اوليه ترين منابع غير متعارف نفتي در جهان است. رگيكي از بزنفتي بيكن ميدان

سازندميلادي ميزان نفت قابل برداشت و نفت درجاي اين 2819در سال 9شناسي آمريكاسازمان زمينباشد. درصد مي 8

ظر گرفتن اين ضريب بازيافت پايين و حجم عظيمي ميليارد بشكه تخمين زده است. با در ن 988و 4/9ترتيب در حدود را به

ي افزايش بسزايي بر رو تأثيرتوان ترين تغيير در راستاي بهبود شرايط توليد فعلي، ميدر آن، با كوچكباقيمانده از نفت

شده است، كربن در مخازن معمولي كاملاً شناخته اكسيدكه استفاده از گاز ديحالياعمال نمود. درميدان بازيافت اين

باشد. استفاده از اين گاز موجب كاهش گرانروي نفت شده استفاده از آن در بهبود توليد از مخازن فشرده مبحث جديدي مي

گردد. مزيت ديگرِ استفاده از اين و همين امر موجب حركت نفت باقيمانده در مخزن و درنتيجه افزايش ميزان بازيافت مي

مطالعات ، ابتدا طرحدر اين . باشدكاهش ميزان انتشار آن در جو ميو ازن زيرزمينياكسيدكربن در مخگاز، ذخيره دي

فته كربن بهره گراكسيدزريق ديتدر پايلوت ،شده است و از نتايج حاصل از اين دو بخش انجامسازي آزمايشگاهي و شبيه

شده است.

اي هتراوايي با داده -رحله اول مدل به صورت تك تخلخلسازي در اين مطالعه با دو رويكرد ساخته شده است. در ممدل شبيه

انه تراوايي دوگ -دست آمده از اين مدل براي ساخت مدل تخلخله. نتايج به استموجود ساخته شد و مورد ارزيابي قرار گرفت

.ه استدر راستاي شناخت بهتر شكاف و ماتريس و چگونگي جريان در اين نواحي استفاده شد

اكسيدكربنيق ديسازي تزرشبيه

در اين مدل شده است.انجام 4چاه نزديك دهانهبيكن به صورت ريز دانه و در مخزناكسيدكربن در ديسازي تزريق شبيه

افقي در طول دو چاه است. شده تعريف يكديگر فوت از 988دو چاه افقي )يك چاه تزريقي و يك چاه توليدي( با فاصله

گاز و توليد نفت فقط از درون گريدهايي كه داراي شكاف هستند اتفاق ود دارد. تزريقشكاف هيدروليكي وجانتخاب شده

شده و بررسيسناريوي مختلف تعريف چهار ،بر روي ميزان بازيافتكربن اكسيدبررسي اثر تزريق گاز دي جهتافتد. مي

ت. شكاف استفاده شده اسودار تراوايي نسبي در سناريوي دوم از نماول از نمودار تراوايي نسبي ماتريس و ياست. در سناريو

سناريوهاي قبل به مشابه نيز در نظر گرفته نشده است. سناريوهاي سوم و چهارم كربناكسيدديدر اين دو سناريو تزريق

در اين دو سناريو در نظر گرفته شده است. كربناكسيددياست با اين تفاوت كه تزريق

1 Unconventional Reservoir 2 Bakken 3 U.S Geological Survey 4 Near-Wellbore

درت

اشرد

دبديا

از

ناز

خم

ف

ارتع

ر مغي

9314 تابستان، 64شماره

22

راه ازدياد برداشت

بحث و نتيجه

در سناريو ،است. با مقايسه ميزان نفت توليدي در حالت تزريق گاز نشان داده شده 1-سازي در جدولشبيهنتايج حاصل از

بشكه به 199دست آمده است )توليد نفت از هدرصد نفت بيشتري نسبت به سناريوي اول )بدون تزريق( ب 81سوم حدود

در حالتي كه تزريق گاز لحاظ ،ف استفاده شده استبشكه رسيده است(. در سناريوهايي كه از تراوايي نسبي شكا 1929

به سناريو دوم )بدون تزريق گاز( نفت بيشتري توليد شده است درصد نسبت 49حدود در ،شده است )سناريو چهارم(

ه شده سازي استفاددر سناريوهايي كه از تراوايي نسبي شكاف در شبيه ،(. در كل بعد از مقايسه سناريوهاي مختلف1-)شكل

برابر توليد نفت بيشتري نسبت به ساير سناريوها حاصل شده است. سهتا دودر حدود ،است

سناريو چهارسازي : نتايج حاصل از شبيه1-جدول

كربناكسيدتزريق دي نمودار تراوايي نسبي سناريونرخ تزريق )ميليون فوت

مكعب/روز( ميزان توليد )بشكه(

199 --- خير ماتريس 1

1169 --- رخي شكاف 2

1929 18 بله ماتريس 9

2618 18 بله شكاف 4

اكسيدكربن نقش بسيار مهمي در ازدياد برداشت از مخازن نفتي توان گفت كه تزريق ديدست آمده ميهبر اساس نتايج ب

از ميزان تراوايي دهدهد. همچنين استفاميزان توليد نفت را افزايش درصد 81تا 49تواند بيكن دارد. استفاده از اين گاز مي

دمنجر به ايجاد اختلافي در حدو تواندهاي نادرست مياستفاده از دادهو دارد شايانياثر نسبي صحيح در ميزان نفت توليدي

ا هس و چگونگي ارتباط آنيشكاف و ماترنسبت به . بنابراين شناخت كافي گردددرصد ميزان نفت توليدي 198تا 188

ش بسزايي دارد.دراين گونه مخازن نق

سناريوي مختلف چهار: ميزان توليد تجمعي نفت نسبت به زمان در 1-شكل

منبع

Liu, G., Sorensen, J.A., Braunberger, J.R., Klenner, R., Ge, J., Gorecki, C.D., Steadman, E.N, Harju,

J.A., “CO2-Base Enhanced Oil Recovery from Unconventional Reservoir: A Case Study of the

Bakken Formation”, SPE-168979-MS, Energy & Environmental Research Center, University of

North Dakota, SPE Unconventional Resource Conference, USA, Texas, 1-3 April 2014.

ق ري

تزد

كرمل

عي

دن

ربدك

سياك

در

ناز

خم

ف

ارتع

ر مغي

29

چكيده تفصيلي مقالات

پايش و ارزيابي عملكرد ازدياد برداشت با استفاده از تست ردياب

m.zallaghi@put.ac.ir دانشگاه صنعت نفت -مركز تحقيقات نفت تهران -زلقي : مهديخليصترجمه و ت

مقدمه

ب اند. نتايج تست ردياسازي مخزن مورد استفاده قرار گرفتهو مشخصه پايشعنوان ابزار چندين دهه بهطي هاي ردياب تست

ابل را قكه آن باشدميمخصوص به خود خواص يشود. ردياب داراكيفي، تحليلي و عددي تفسير مياي هروش با استفاده از

هاي آن در چاه پايشتست ردياب شامل تزريق ردياب همراه سيالات تزريقي )آب يا گاز( و كند.تمايز از سيال مخزن مي

تواند يك جز شود. ردياب ميچاهي انجام مياهي يا بينچصورت تكههاي ردياب بباشد. معمولاً تستمجاور يا همان چاه مي

هاي مورد استفاده معمولاً در گذشته بيشتر ردياباثر باشد كه در مخزن مورد آزمايش موجود نباشد. سيال يا ايزوتوپ بي

هاي تتساند. ها شدههاي شيميايي جايگزين آنردياب ،كه با توسعه تكنولوژي در دهه اخيرحالياند درمواد راديواكتيو بوده

مورد هاي ازدياد برداشت ها اغلب براي ارزيابي طرحشوند. رديابچاهي طراحي و اجرا ميچاهي و بينردياب در دو حالت تك

.گيرندقرار مياستفاده

چاهيتست ردياب تك

ازايي و توليد آن يب شيمشود و شامل تزريق سيال آبي حاوي رديادر يك چاه انجام مي 1چاهيتست ردياب شيميايي تك

گيري اشباع سيالات باشد. اين يك روش درجا براي اندازهمعمولاً آب توليد شده از سازند ميباشد. آب تزريقي همان چاه مي

ناهمگني مخزن كند. در مخزن است كه اغلب مقدار اشباع نفت باقيمانده و در برخي موارد اشباع آب ذاتي را مشخص مي

ازد. سهاي فشار مويينگي با محدوديت مواجه ميتوسط آناليز مغزه و دادهسيالات را ح اشباع باقيمانده تخمين صحياغلب

فوت از ديواره چاه 14تا 18حدود در شعاع جستجوي آن فوت طول چاه و 98تا 28عمق جستجوي اين روش حدود

گيري شده براي حالتنفت در اشباع سيالات اندازهگيري جريان كسري آب/اين تست براي اندازه هاي اخيردر سالباشد. مي

در ابتدا براي تعيين اشباع نفت قبل از آغاز عمليات ازدياد تست ردياب دو فاز متحرك آب و نفت گسترش يافته است.

راي س بسپاين روش گيري شود. گرديد تا اثربخشي عامل ازدياد برداشت در يك چاه پايلوت اندازهبرداشت نفت استفاده مي

است. قرار گرفتهستفاده مورد انفت درجا گيري اشباع آب اوليه به منظور ارزيابي بهتر حجماندازه

طور انحصاري در هدو ردياب است كه يكي درون نفت و ديگري ب يِكروماتوگراف يجداسازچاهي بر اساس تكنيك ردياب تك

زمان انجام آن يك مدت شوند و معمولاًصله چند روز توليد ميماند. هر دو ردياب توسط همان چاه تزريقي در فاآب باقي مي

باشد.در آن سريع مينتايج زمان كسب اما شود، در توليد ميوقفه سبب ايجادباشد. اين تست اگرچه تا دو هفته مي

1 Single-Well Chemical Tracer (SWCT)

تس

تش

پايي

راي ب

زارب اب

دياي ر

ها

ت اش

ردد ب

ديا از

ردلك

عمي

يابرز

و ا

9314 تابستان، 64شماره

24

راه ازدياد برداشت

9چاهيتست ردياب بين

اع شود. تعيين ميانگين اشبجام ميچاهي در محدوده چند صد متر بين يك جفت چاه تزريقي و توليدي انتست ردياب بين

شود. در اين تست هنگامي كه ردياب تزريقي ها در مخزن انجام ميِ ردياب يكروماتوگرافباقيمانده، بر اساس جداسازي نفت

گردد. اين امر به دليل حركت آب در رسد، غلظت توليدي موجب اغتشاش در نمودار پاسخ ردياب ميبه چاه توليدي مي

باشد. يرهاي جرياني مختلف با دبي متفاوت ميمخزن در مس

جهت بررسي ارتباط بين چاه تزريقي و توليدي )مسير با استفاده از يك جفت چاه تزريقي و توليدي چاهيتست ردياب بين

ين مشود. تخسيال تزريقي، ارزيابي بازده جاروبي و توزيع اشباع سيالات طراحي و اجرا ميي شكنحركت سيال(، زمان ميان

هاي پايلوت ازدياد برداشت ضروري است. منظور بررسي طرحهاي استاتيك و ديناميك بهدر ارزيابي مدلشكني زمان ميان

-شانشكني ديرهنگام نيز نباشد. ميانشدن آب از طريق مسيرها با تراوايي بالا ميدهنده كاناليزودهنگام نشان يشكنميان

باشد.ي كم بين چاه تزريقي و توليدي ميدهنده ارتباط ضعيف با قابليت گذرده

ج شود و نتاياي در توليد ايجاد نميوقفهشود. در اين تست زمان يك تا دو روز انجام ميچاهي اغلب در مدتتست ردياب بين

2يدانگرناهمسارزيابي شاملتست موارد استفاده از اين باشند. همچنين ديگرشكن شدن ردياب قابل تفسير ميپس از ميان

نتايج بدست باشد. سازي ناهمگني و تخمين سرعت سيالات ميو موانع جريان در مخزن، ارزيابي بازده جاروبي، مشخصه

مستقلي را براي توصيف بهتر مخزن در ناحيه پايلوت و بهبود مدل ديناميك مخزن فراهم هايدادهها اين تست آمده از

د.ينمامي

Sanni, M., Abbad, M., Kokal, S., Zefzafy A.R., Hartvig, S.I., Huseby, O., “Reservoir Description

Insights from an Inter-Well Chemical Tracer Test”, SPE-188060-MS, SPE Kingdom of Saudi Arabia

Annual Technical Symposium and Exhibition, Dammam, Saudi Arabia, 24-27 April 2017.

Huseby, O., Hartvig, S.K., Jevanord, Dugstad, K., “Assessing EOR Potential from Partitioning Tracer

Data”, SPE-172808-MS, SPE Middle East Oil & Gas Show and Conference, Manama, Bahrain, 8-

11 March 2015.

www.petrowiki.org/Single_well_chemical_tracer_test

1 Inter-Well Tracer Tests (IWTT) 2 Anisotropic

تس

تش

پايي

راي ب

زارب اب

دياي ر

ها

تاش

ردد ب

ديا از

ردلك

عمي

يابرز

و ا

28

چكيده تفصيلي مقالات

سازي تزريق گاز امتزاجيكاربرد تكنولوژي ردياب گازي جهت بهينه

a_shahraki2000@yahoo.com پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت وگاز -ترجمه و تخليص: عليرضا شهركي

مقدمه

سازي تزريق گاز امتزاجي در ميدان د تكنولوژي ردياب گازي جهت توصيف بهتر مخزن و بهينهاين مطالعه به بررسي كاربر

هاي جرياني مشخصپردازد. در تزريق امتزاجي گاز، خصوصيات ديناميكي در مسيرواقع در كشور الجزاير مي 1كروف-ال-رورد

در اين باشد.گاز مي ييجاهكننده جابكنترلابزار توانمندي جهت مشخص كردن خواص مخزني يردياب گاز بنابرايننيست

آوري و انتقال جمع جهت 2سنج جرميطيفآشكارساز شده با كروماتوگرافي گاز و ن تركيبهاي جذب موييپروژه از لوله

مدل شكني ردياب بازمان ميان ةتاريخچ، آناليز عددي و تطابق9ِبا استفاده از آزمايش لوله قلمي شده است.ردياب استفاده

است.ساز به تفسير نتايج پرداخته شدهشبيه

تئوري و شرح كار

از چهار نوع ردياب ايزوتوپ راديواكتيو، مولكول راديواكتيو، ردياب شيميايي و ردياب سازگار با محيط در مخازن نفت عموماً

و اسيد 4ترتيب به پرفلوئوروكربنتوان بههاي گازي و آبي ميشود. از رديابميچاهي استفاده چاه و يا بينبه صورت تك

( استفاده 1-اشاره نمود. در اين مطالعه از ردياب گازي پرفلوئوروكربن بين دوچاه تزريق و توليد )شكل 8فلوئوروبنزوئيك

ليتر 18-12 بسيار اندك محدودهو در شودميغلظت بسيار اندك با گاز تزريقي تركيب ميزان فوق با است. ردياب گازيشده

باشد. در اين ميدان استفاده از ردياب طي دو مرحله انجام شد. در مرحله اول با افزودن ردياب به گاز تر قابل رديابي ميبر لي

آناليز درولي هيچ مقداري از ردياب شد انجامتست ردياب ،دو ماهگذشت پس از كننده گيري از گاز تفكيكنمونهو ي امتزاج

از تركيب 6در مرحله دوم به دليل ناسازگاري ردياب با آشكارساز حبس الكترون ابراينبن نشد.مشاهده كروماتوگرافي گازي

دست آمده نشان داد كه گاز تزريقي از بخش گرديد. اطلاعات به سنج جرمي استفادهآشكارساز طيفكروماتوگراف گازي و

بين مقطعي در يك لايه نازك شيلي اط واسطه ارتببهاين حركت كه داردجريان آنشرقي غربي ميدان به سمت شمالجنوب

.باشدمي

1Rhourde El Krouf(RKF) 2Mass Spectrometer 3 Slim Tube Test 4Perfluorocarbon(PFC) 5Fluorobenzoic Acid 6Electron Capture Detector(ECD)

از ده

فاست

انه

هيت ب

جهي

ازب گ

ديار

ياج

تز ام

ازق گ

ريتز

ي از

س

9314 تابستان، 64شماره

26

راه ازدياد برداشت

هاها در بين چاهها و جهت ردياب: موقعيت چاه1-شكل

قلمي( و ميداني صورت گرفته است. با توجه به )لولهآزمايشگاهي در مقياس سازيشبيهمطالعات ،هاآوري دادهپس از جمع

رساني و مدل روزمدل مخزن به كردن ميزان تزريقو بهينه ها و مشخص شدن وضعيت مسير جريان گازهاي رديابداده

شد. يجادبندي ريز اجديد بر اساس مدل با بلوك

نتايج

آوري و انتقال جهت جمع سنج جرميشده با كروماتوگراف گازي و آشكارساز طيف ن تركيبييهاي جذب مواز لوله -1

.ردياب استفاده شد

سازي تزريق گاز ودن مسيرهاي سيال و نواحي ناهمسانگرد مخزن به بهينهاستفاده از ردياب گازي، با مشخص نم -2

كند.امتزاجي كمك شاياني مي

جبهه گاز يكنواخت به دليل عدم پيشروي اما توليد ثابت است سقف ميدان، افزايش هدف از تزريق گاز در اين -9

.شودري توليد ميگاز بيشتماند و جا ميامتزاجي در نواحي ناهمگون مخزن، مقداري نفت به

و مي شودميداني موجب ارزيابي بهتر ميدان وآزمايشگاهي در مقياس سازي شبيههاي ردياب و استفاده از داده -4

.كندمي كنترل راهاي تزريق گاز و نسبت گاز به نفت توليدي دبي

منبع

Cubillos, H., Torgersen, H., Gonzalez, O., Lamela, M., “Application of Tracer Technology for

Optimizing RKF Miscible Gas Injection Recovery-Field Case”, SPE paper 94139 presented at the

SPE Annual Conference in Madrid, 13-15 June 2005.

از ده

فاست

انه

هيت ب

جهي

ازب گ

ديار

متز ا

گاق

ريتز

ي از

سي

اجز

29

چكيده تفصيلي مقالات

هايدر پروژه كربناكسيددي تزريق يا سازيذخيره تأييد و پايش گيري،اندازه

ازدياد برداشتو رزميني گازسازي زيذخيره

Maryam.noori2017@gmail.com پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز –مريم نوري: خليصترجمه و ت

مقدمه

زمين و كربن ذخيره شده در زيراكسيدحركت و ميزان ديبراي آگاهي از نحوه 1 كربناكسيدديسازي ذخيرههاي در پروژه

، گيريهانداز ريزي در زمينهبرنامه انجامنياز به ،سازي و عدم نشت گاز به سطححصول اطمينان از ايمني عمليات ذخيره

باشد.مي در زير زمين كربناكسيدديسازي گاز تزريق و ذخيره فرايند 2(MMV)تأييدپايش و

از مجموعه ي، ارزيابي هرگونه نشتاكسيدكربنسازي ديخيرهذهاي پروژه مورد دستورالعمل فعلي اتحاديه اروپا در طبق

-ديبيني نحوه حركت و عملكرد از توانايي مدل براي پيشتوان ميMMV فناورياستفاده از با سازي الزامي است.ذخيره

اكسيدكربن اطمينان حاصل كرد.

در طول و نفت كربناكسيدديجبهه انتقالي بين توجهي در شناسايي مكان قابل تواند كمكميمذكور فناورياين، برعلاوه

كمكدر حين عمليات ازدياد برداشت هاي توليد و تزريق سازي نرخ. اين اطلاعات در بهينهازدياد برداشت نمايد عمليات

.نمايدميبه مهندسين شاياني

MMV فناوري ها و تئوريروش

روش مشاهدات غيرمستقيم شامل شود.بندي مييم دستهبه دو دسته مشاهدات مستقيم و غيرمستق MMV هايفناوري

هاي حاصل از گيريكه مشاهدات مستقيم از اندازههاي ژئوفيزيك زيرسطحي و سنجش از راه دور است، درحاليتكنيك

شود.مند ميهاي تزريقي، نظارتي و توليدي بهرهچاه

عبارتند از: MMV انتخاب نوع فناوري ثر درؤمعوامل اوليه

،خلتخل وتراوايي همچون قرار دارد كربناكسيدديگاز تحت تزريق كه ي مخزن: خواص شناسيصيات زمينخصو .1

خواص آن تبعِدما و فشار مخزن و به بري كه تأثيربه علت نيز كنند. عمق مخزن انتقال مؤثر مايعات را كنترل مي

نوع فناوري وابسته به عمق را نيز تعيين اين پارامتر از اهميت خاصي برخوردار است. ،گذاردسيال مخزن مي

كند.مي

اي است كه استفاده از هر نوع فناوري راكنندهترين عامل كنترلفيزيكي پروژه بزرگ: مكان موقعيت جغرافيايي .2

،اشدبواقع گياهي( خشكي )صحرايي و يا پوشيده از پوشش دريا و يا در در كند. بسته به اينكه پروژهمحدود مي

متفاوت خواهد بود. MMVكار رفته وري بهنوع فنا

1 Carbon Capture and Storage (CCS) 2 Measurement, Monitoring and Verification

زهدا

اني،

يرگ

ش

پاي و

يدتأي

ره

خيذ

ياز

س يا

قري

تز

يد

يدس

ااكن

ربك

9314 تابستان، 64شماره

21

راه ازدياد برداشت

رسطح، در زي گاز حجم فضاي خالي اشغال شده توسط، گسترش در زير زمين ذخيره شده كربناكسيدديبراي محاسبه ميزان

تصويربرداري با استفاده از توانرا ميدر زير سطح كربناكسيددي گسترش فضايي جانبي .استلازم آن يو چگال گازاشباع

. دشوار است گاز ارتفاع عمودي ستون دستيابي به .دست آورد به 2هاي الكترومغناطيسييا برداشت 1بعدي، گرانشاي سهلرزه

پذيري تحركاختلاف چگالي و نسبت و تخلخل سنگ، تراواييقطر آن از طريق كه 9در يك انشعاب كربناكسيدديميزان

از آنپس و وا افزايش ابه يك سنگ ناتر رسيدن اين انشعاب تا زمان .يابدمي افزايش ،شودتعيين مي ميانهو سيال گاز بين

د.باشميتوزيع اندازه حفرات ينه ويوابسته به قدرت نسبي نيروهاي مو 4جريان يابد. ضخامتمي گسترشصورت جانبي به

در سازيذخيرهدر مورد دهد. يرا نشان مدر آن آمدههاي به اجرا در هاي مختلف پايش و پروژهنمونه فناوري 1-جدول

سازي و مختلف پروژه ذخيره تجارب باتكنيك تنها اين موفقيت ارزيابي وجود ندارد، هازيادي از آناطلاعات مخازني كه

.پذير استامكانسازي نظري مدل

كربندياكسيد قيتزر برداشت سازي و ازدياد ذخيرههاي مختلف پروژه و استفاده آن درهاي پايش : روش1-جدول

شدهگيراندازهپارامتر آوري نظارتفن EORهاي پروژه

خشكي

EORهاي پروژه

دريايي

شور هاي آبدهپروژه

خشكي

شور هاي آبدهپروژه

دريايي

نظارت ژئوشيمياييهاي ايزوتوپي/گازهاي نسبت

PFCs نجيب/ 8ويبرن

6لا برزيلوميدان ل

شده(ريزيبرنامه) 9فريو

ويبرن فشار و دما اي زيرسطحيفشار و دم برزيل لولاميدان

شده(ريزيبرنامه) ناگاو

نگاريلرزهتصاوير ,Vpهاي لرزه اي دامنه موج

Vs, 9اسليپنر 1اين سالاح ويبرن

اسليپنر اين سالاح 18كرنفيل چگالي گرانش

11اي غيرفعاللرزهنظارت اي و رويدادهاي ميكرولرزه

شده القاطبيعي ويبرن

-برنامه) 12اكويستور

شده(ريزي اسليپنر

هاي آوريفن

الكترومغناطيسي

ضرايب مقاومت و هدايت

اجسام

پروژه لاست هيلز،

19كاليفرنيا

، اين كتزين

14سالاح

اين سالاح هاها و برآمدگيشيب 18تغير شكل سطح زمين

1 Gravity 2 Electromagnetic Technique 3 Plume 4 Thickness of Current 5 Weyburn 6 Lula (planned( 7 Frio 8 In Salah 9 Sleipner 10 Cranfiel 11 Passive Seismic Monitoring 12 Aquistore(planned) 13 Lost Hills EOR project, California 14 Ketzin, In Salah 15 Surface Deformation

زهدا

اني،

يرگ

ش

پاي و

يدتأي

ره

خيذ

ياز

س يا

قري

تز

يد

يدس

اكن

ربك

29

چكيده تفصيلي مقالات

منابع

Boait, F., Gandomi, J., A., Johnson, G., “Measurement, Monitoring, and Verification: Enhanced Oil Recovery and Carbon Dioxide Storage”, Scottish Carbon Capture & Storage Reports, 8–13, 2015.

Golding, M., Neufeld, J., Hesse, M. and Huppert, H., “Two-phase gravity currents in porous media”, J.

Fluid Mech., 678, 248-270, 2011.

زهدا

اني،

يرگ

ش

پاي و

يدتأي

ره

خيذ

ياز

س يا

قري

تز

يد

يدس

اكن

ربك

9314 تابستان، 64شماره

98

راه ازدياد برداشت

نداي: مكربندياكسيد يسازرهيبرداشت نفت و ذخ شيافزا يسازكپارچهي

9فرنسورث

hekmatzadeh@nioc.ir پژوهشكده ازدياد برداشت از منابع نفت و گاز – زادهحكمتمهناز :خليصتترجمه و

مقدمه

-اكسيدديسازي ذخيرههاي آوريفنبا هدف توسعه طرح جامعي است كه از هفتيكي 2آمريكا يغربجنوبناحيه مشاركت

از هدف شود.ميوزارت انرژي ايالات متحده حمايت توسط ايخانهگلكاهش گازهاي نيز و دائم و كربن به صورت ايمن

در پروژه ازدياد 9داركودر حوضه آنادر يك ميدان نفتي فعال كربناكسيدديميليون تن يكسازي بيش از ذخيرهاين طرح،

ازدياد با حفظ تعادل بين( WAGكربن به صورت تزريق متناوب آب و گاز )اكسيددياست. تزريق تزريق آب برداشت

ميدان اين ،ميلادي 2818 سال اواخر تا .در نظر گرفته شده است ساله پنج تا چهار دوره يك طي سازيذخيرهو برداشت

ميلادي 2818 ژوئيه تا 2819 اكتبر كربن در بازه زمانياكسيددي تن هزار 919و حدود ستا بودهچاه تزريقي 19 داراي

و انتخاب سايت، غربالگري ،ارزيابي تأييد، ،4پايش فرايندهاي ينامهشيوه مطالعهذخيره شده است. در اين ميدان اين در

-ديسازي ذخيرهيند افرسازي در شبيه و سكري تحليل و تجزيه و چاه مديريت هايفعاليت مخزن، اوليه سازيمشخصه

ازدياد برداشت بيان شده است. جهتهاي بالغ ميدانكربن در اكسيد

شرح پروژه

ل تگزاس و در شما قسمت عمده آنحوضه عميق با مساحت حدود هفتادهزار كيلومتر مربع است كه يك حوضه آناداركو

ذخاير طبيعي در اين حوضه است. گسترش يافته 6كانزاس ربغ و 8كلرادو شرقسمت و به غرب اوكلاهما واقع شده

حاصل از كربن اكسيددي سازيذخيرههاي پروژهاي عالي براي انجام منطقه لذا اين حوضه به .كربن وجود ندارداكسيددي

فوقاني 9وموروسنگ ماسهكربن، اكسيدديسازي ذخيرهمطالعه جهتسازند هدف .هاي انساني تبديل شده استفعاليت

تراواييسنگ با ماسهفوت قرار گرفته و شامل 9988اين سازند در عمق متوسط .باشدمي فرنسورثميدان حاوي نفت در

-ديميليون تن 28سازي بيش از ذخيرهدهنده قابليت نشانهاي اوليه تخميناست. دارسيميلي 888تا 18در محدوده

كارخانه توليد اتانول و 1كودسازي آگريومكارخانه توليدي از كربناكسيددي كل، نكنوتا .باشدميكربن در اين سازند اكسيد

داده شده است. انتقال به اين مخزن مايل توسط خطوط لوله با طولي بالغ بر صد 9آركالون

1 Farnsworth 2 Southwest Partnership (SWP) 3 Anadarko 4 Monitoring 5 Colorado 6 Kansas 7 Morrow 8 Agrium Fertilizer Plant 9 Arkalon Ethanol Plant

د ديا

ازذخ

و ت

نفت

اشرد

بي

رهي

ازس

د ي

سياك

دن

ربك

يمن

دا

ثور

سرن

ف

91

چكيده تفصيلي مقالات

مه برنا ازتزريق طراحي شده است. هدف تزريق، تزريق و پسپيشاين پروژه براي پوشش سه مرحله متمايز از تحقيقات

هاي يتفعالبهترين سايت براي نياز و تعيين موردِتجهيزات آوري جمعشناسي منطقه، زمينايجاد درك اوليه از ،تزريقپيش

نگاري لرزه تجهيزاتنياز و نصب موردِهاي دادهآوري جمع جهتالارض است. در اين مرحله سه چاه توصيفي سطحدر پايش

گيري و ارزيابي خطرات بالقوه، اندازهها، دادهدر طول دوره تزريق تفسير هدف اصلي .ديدسنسورهاي فشار و دما حفر گرو

الس هركربن، اكسيدسازي حداقل يك ميليون تن ديبه منظور ذخيرههاي نظارتي و ارزيابي است. طرحطراحي و توسعه

يداكسدي گاز با آب متناوب تزريق صورت به تزريق فرايند .خواهد شد قيتزر خالص كربندياكسيد تن هزار 198 باًيتقر

ازي سشبيهتسهيل با هدفشناسي دقيق زمينساخت و تكامل مدل جهت هاي توليد داده. ارزيابي مستمر باشدمي كربن

1پوشسنگو امنيت ارزيابي يكپارچگي همچنينكربن و اكسيدديهاي شيميايي واكنشسازي مهاجرت و مدلمخزن و

. گرددميانجام

ادامه پايشارزيابي و هايفعاليتهمچنان (كربندياكس يدميليون تن يك سازي حداقل ذخيرهتزريق )پس از پسدر دوره

هاي فعاليتو سازيشبيههاي موجود دنبال گردد و چاهكربن با استفاده از امكانات و اكسيدحركت ديخواهد يافت تا مسير

ميستقم پايش ياستراتژن پروژه، اكسيدكربن انجام پذيرد. در ايديسازي ذخيرهن ارزيابي ريسك جهت بهبود مدل و تخمي

قمناط به بالقوه مهاجرت گونه هر زمين و شناسايي زير در كربندياكسيد تزريق، بررسي رفتار عمليات براي دقيق و

(.1 -شكل) است شده در نظر گرفته ناخواسته

سطحيهاي متعدد سطحي و زيره ميدان فورنسورث، شامل روشدر پروژ مستمري پايش استراتژ :1-شكل

خلاصه نتايج

فزون اكربن شناسايي گردد. اكسيدديسازي ذخيره پايش هايآوريفنترين مؤثرترين و ارزانرود تا ميدر اين پروژه انتظار

آوري دقيق از طريق جمع برداشت دياداز هايپروژهدر كربندياكسيدهاي واكنشمهاجرت و در زمينهبر اين، افزايش دانش

كمتر گردد.پايش هاي آتي هزينه پروژهنظر بوده تا در موردسازي مدلها و داده

منبع

Balch, R. and McPherson, B., “Integrating Enhanced Oil Recovery and Carbon Capture and Storage

Projects: A Case Study at Farnsworth Field, Texas”, In SPE Western Regional Meeting, May 2016.

1 Cap rock

ازاد

دي

ذخ و

ت نف

تاش

ردب

يره

ياز

سد

يسي

اكد

نرب

كيم

ندا

ث

ورس

رنف

9314 تابستان، 64شماره

92

راه ازدياد برداشت

9نگيكريپ ونيامولس: با استفاده از نانوذرات ينفت هايونيامولس يدارسازيپا

h.vatanparast@ut.ac.ir گاز و نفت منابع از برداشت ازدياد پژوهشكده –پرست : حميد وطنليفأت

مقدمه

د صورت امولسيون توليهو يا بصورت آزاد هتواند ب. آب توليدي ميباشدميآب توليد خام همراه با نفت توليدبه طور عمده

وسيله ذرات رس ههاي آب در نفت بوده كه بصورت امولسيونبهبرداري اغلب هاي بهرههاي توليدي در واحدگردد. امولسيون

ازدياد هايفرايندويژه هنگام بهتوان درون مخزن )ها را مياند. تشكيل امولسيونيدار شدهو يا تجمع نانوذرات آسفالتيني پا

هاي جداسازي آب/نفت/گاز، خطوط انتقال نفت، وسيله مواد شيميايي(، دهانه چاه، واحدهزني ببرداشت از جمله سيلاب

ندفرايتواند در يك بخش از د. يك امولسيون ميتجهيزات پالايشگاهي مشاهده نمو ونسازي نفت خام و يا درمخازن ذخيره

يناپايداري و كه در مرحله بعد نامطلوب است. بنابراين اطلاع دقيق از شرايط پايدارتوليد نفت مطلوب باشد درحالي

.باشدمياهميت حائزِها بسيار امولسيون

تعاريف اوليه و پايداري امولسيون

2لسيفايراموشامل دو فاز غير قابل امتزاج بوده كه يك فاز به كمك ماده سومي كه كلي امولسيون يك سيستم پايدارطوربه

-امولسيون، 4، نفت در آب9هاي آب در نفتها به امولسيوننام دارد در فاز ديگر پخش شده باشد. از ديدگاه ظاهري امولسيون

ر توان از نظميها را د. از ديدگاه ديگر امولسيونشونبندي ميو گاز در آب كه اصطلاحاً فوم نام دارند تقسيم 8چندگانه هاي

ميكرومتر بوده و داراي پايداري سينتيك 18تا 1/8ابعاد ها داراي ها كه قطرات آنماكروامولسيونبندي نمود: تقسيمپايداري

نانومتر 188 ها كمتر ازها هستند كه به صورت ترموديناميكي پايدار بوده و قطر قطرات آنامولسيونباشد. در مقابل ميكرومي

باشد.مي

هاي سورفكتانت دو فاز بوده كه مولكول 6رويهها حضور امولسيفايرها در ميانرين فاكتور در تشكيل و پايداري امولسيونمتمه

ه ويررويه آب/نفت باعث كاهش تنش ميانها با جذب شدن به ميانباشند. سورفكتانتها ميامولسيفاير ترينمعروفبه عنوان

هايي نتشود. بنابراين تنها سورفكتاميرويه بيشتر باشد امولسيون پايدارتر تنش ميان . هر چه ميزان كاهشمي شوداين دو فاز

را داشته باشند، قادر به تشكيل نيوتن بر متر(ميلي 18-9 -18-2رويه )حدود العاده زياد تنش ميانكه توانايي كاهش فوق

ها خواهند بود. قطره مانند ميكروامولسيونر كوچك بسياهاي با ابعاد امولسيون

1 Pickering 2 Emulsifier 3 Water in Oil (w/o) 4 Oil in Water (o/w) 5 Multiple Emulsion 6 Interface

بهت

ذرانو

نااز

ده فا

ستا

يرفا

سيول

امن

واعن

99

چكيده تفصيلي مقالات

متري در نقش امولسيفايرعملكرد ذرات جامد ميكرو/ نانو

حاصل هايو امولسيوننمايند ها عمل امولسيوندر تشكيل آل ايدهتوانند به عنوان يك امولسيفاير ميكلوئيدي ذرات جامد

هاي . امولسيون[1] شندالعاده پايدار باتوانند فوقها ميآن هدهنديل بر حسب خاصيت ترشوندگي ذرات كلوئيدي جامد تشك

ين پايداري بسيار بالايي بوده كه ا امولسيون نيز داراي قطراتِ قطرِ متريِوسيله ذرات جامد حتي در ابعاد ميليهپايدار شده ب

داري ست كه پتانسيل استفاده از پايا افتد. بديهيها اتفاق نميوسيله سورفكتانتهها بحالت هرگز در حالت ساخت امولسيون

ا در اين ابعاد بسيار بالاست.هامولسيون

ميلادي بيان گرديد و از آن به بعد 1989وسيله ذرات جامد اولين بار توسط پيكرينگ در سال هپايدارسازي امولسيون ب

پيكرينگ بيان . [2]د هاي پيكرينگ شناخته شدناو يعني امولسيون ناموسيله ذرات جامد به ههاي پايدار شده بامولسيون

-نفت شده و امولسيون-رويه آبجذب ميان ،تري قوي-تري و يا نفت-آب ترشوندگي جزئي متمايل بهنمود كه مواد جامد با

هاي از نوع نفت در آب را ايجاد تر زاويه تماس كوچكتري را ساخته و امولسيون-آب ذراتدهند. ميهاي پايدار را تشكيل

(. انرژي جذب يك ذره جامد 1-دهند )شكلميهاي آب در نفت را تشكيل تر امولسيون-نفتكه ذرات جامد كنند درحاليمي

باشد.درجه بيشترين مقدار مي 98رويه آب/ نفت در حالت زاويه تماس به ميان

نوع و رويهميان در هاآن گرفتن قرار چگونگي بر جامد ذرات ترشوندگي تأثيرشماتيك :1-شكل

]9[ شدهتشكيل امولسيون

شرايط لازم براي پخش شدن يك فاز در فاز ديگر هاسورفكتانترويه، اين مواد همچون مياندر صورت جذب مواد جامد به

نياز جهت افزايش سطح تماس دو فاز فراهم نموده و سبب پايداري امولسيون خواهند شد. موردِرا با كاهش انرژي

شتدر ازدياد برداپيكرينگ هاياهميت امولسيون

ند. اخصوصيات منحصر به فرد در صنايع نفت و گاز مورد توجه قرار گرفتهداشتن ها به دليل هاي اخير ميكروامولسيوندر سال

پذيري و نفوذ خوبي داشته كه نانومتر، بدون فيلتراسيون، تزريق 888تا 88ها با ابعاد قطر قطره در حدود ميكروامولسيون

قابل مدت بوده و در مبلندعلاوه اين مواد داراي پايداري بهمانده موجود در سنگ مخزن شوند. توانند سبب توليد نفت باقيمي

سازي بر پايه پايدارسازي اكنون براي ميكروامولسيونهمهايي كه بهم پيوستگي و تعويض فاز نيز مقاوم هستند. روش

هنگام استفاده در كاربردهاي بهر گران بوده و عموماً شوند بسياها به كار گرفته ميها با استفاده از سورفكتانتامولسيون

خصوص در دما و شوري بالا عملكرد ضعيفي بهتوانايي ماندگاري طولاني در شرايط مخزن نداشتنبزرگ مقياس به دليل

دهنده يلتشكها با استفاده از ذرات جامد نيز ذرات جامد سازي بر پايه پايدارسازي امولسيوندارند. در ميكروامولسيون

بهت

ذرانو

نااز

ده فا

ستا

يرفا

سيول

امن

واعن

9314 تابستان، 64شماره

94

راه ازدياد برداشت

ا ر بايست به اندازه كافي كوچك باشند تا اولاً توانايي عبور از ميان تخلخل سنگ بدون مسدود كردن آنميميكروامولسيون

ر تامولسيون لازم است اندازه ذرات جامد بسيار كوچكثر ؤمداشته و هدر رفتگي زيادي نداشته باشند. ثانياً به منظور پايداري

شد.حلي براي عبور از اين مشكلات باراهتواند مييافته سطحي، بهبودلسيون باشد. پايدارسازي با نانوذرات از اندازه قطرات امو

هاي تشكيل شده با استفاده از نانوذرات به پارامترهاي مختلفي از جمله انرژي جذب و ترشوندگي كلي پايداري امولسيونطوربه

-بسيلا فرايندهاي پايدار مورد استفاده در سيونلجهت ساخت ميكروامو. ي داردها بستگذرات جامد و نيز اندازه و غلظت آن

پايدار شده هاي اي برخوردار است. امولسيونها از اهميت ويژهابعاد نانومتري ذرات جامد تشكيل دهنده آن ،زني مخزن

ي توانند در دماي بالاميايدار بوده و ها پبه دليل جذب غير قابل بازگشت ذرات جامد به سطح قطرات آن ،وسيله نانوذراتبه

مخزن در يك بازه زماني طولاني دوام بياورند و نانوذرات استفاده شده نيز سبب مسدودشدن خلل و فرج سنگ مخزن

تواند پتانسيل بسيار مفيدي براي ازدياد برداشت نفت باشد كه در اين صورت تعداد مخازني ها مينخواهند شد. اين ويژگي

يابند. افزايش مي ،برد ها به كاران اين روش ازدياد برداشت را در مورد آنتوميكه

منابع

[1] Aveyard, R., Binks, B.P. and Clint, J.H., “Emulsions stabilised solely by colloidal particles”, vol. 102,

pp. 503–546, 2003.

[2] Pickering S.U., “Emulsions”, J. Chem. Soc. Trans., vol. 91, pp. 2001–2020, 1907.

[3] Wi H.S., Cingarapu, S., Klabunde K.J. and Law B.M., “Nanoparticle adsorption at liquid-vapor surfaces:

influence of nanoparticle thermodynamics, wettability, and line tension.”, Langmuir, vol. 27, no. 16, pp.

9979–84, 2011.

بهت

ذرانو

نااز

ده فا

ستا

يرفا

سيول

امن

واعن

98

چكيده تفصيلي مقالات

9ايشاخه هاي چندسازي چاهبهينه

Ms.karambeigi@nioc.irپژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -بيگيصابر كرمترجمه و تخليص: محمد

مقدمه

كنترلِ مختلفِهاي اي با تكميل چاه هوشمند كه توسط فناوريشاخه چندهاي چاهتوجهي از قابلهاي اخير، تعداد در دهه

تا هفت شاخه دارد كه ممكن است هر . به طور معمول، هر چاه سه اندشده حفرسراسر دنيا در ،شوندميجريان مديريت

كنترل جريانيِها مجهز به شيرهاي ذكر است كه هر يك از شاخهلازم بهشاخه با فناوري متفاوتي تكميل و مديريت شود.

ائه ها ارشاخهسازي توليد از بهينهسازي چند فازي براي شبيهدر اين مقاله، يك رابطه تحليلي و مدل د. نچاهي هستدرون

د رو شامل وجوهاي پيشچالش در نظر گرفتنهايي با سيستمسازي چنين بهينهاين مطالعه، از هدف اصلي .ه استگرديد

باشد.مييزان سهم هر شاخه در توليد ها و تعيين دشوار مپيچيدگي

هامعرفي چاه

ها با چاه. انجام شده است ،اندشدهتكميل 2هايي كه با سيستم شيرهاي كنترل جريانيچاههاي دادهاين مطالعه بر اساس

با يك شير مجزا شده است و ها از ساير شاخه 9توپكاستفاده از اند كه هر شاخه با شدهي فرعي تكميل شاخه هفتتا سه

بشكه در روز به ازاي هر پام با نسبت گاز به نفت بالا 88تا پنجها از چاهدهي بهرهگردد. شاخص ميكنترل جرياني كنترل

فوت مكعب بر بشكه متغير است. 8888تا 1888 در حدود

سنجي و استفاده از مدلاعتبارسازي، مدل

الارضي چندفازي استفاده شده است كه كاربرد اصلي آن در سطح هايسيستمساز جرياني شبيهدر اين مطالعه از يك

4باشد اما در اينجا براي يافتن مقادير بهينه نرخ توليد نفت و گاز به عنوان هدفميالارضي سيسات سطحأتسازي مدل

طوربهو است ه شده در نظر گرفت 8كاهندهبه صورت يك چاهي درونكار گرفته شده است. در اين مدل هر شير سازي بهبهينه

شود تا بتواند افت فشار و جريان را در هر شاخه تعيين نمايد. سازي ميدقيق مدل

پس از حصول اطمينان از آزمايي بهره گرفته شده است.چاههاي موجود دادهاز مقايسه نتايج مدل با ،اعتبارسنجي جهت

ا ران شرايط عملياتي گوناگون را در نظرگرفت و بهترين سناريو توميمنظور، اين به . گيردسازي انجام ميبهينهدقت مدل،

ي شرايط خاصي از عمليات ها نمايندهمثال، سه سناريو كه هر يك از آنعنوانبه در هر يك از اين شرايط شناسايي كرد.

:ه استشدصورت زير تعريف هب ،باشدمي

1 Multilateral Wells 2 In-Flow Control Valve 3 Packer 4 Objective 5 Choke

يبهنه

ياز

س

اهچ

يها

خه

شاد

چني

ا

9314 تابستان، 64شماره

96

راه ازدياد برداشت

.باشد پام 88 برابر فشار افت بيشترين -1

باشد. مكعب در روز فوت ميليون 18 برابر گاز توليد نرخ بيشترين -2

پام نباشد. 188كمتر از 1شرايطي كه فشار سرچاهي در نرخ توليد نفت بيشترين -9

پذيري بالايي برخوردار است زيرا در شرايط عملياتي متنوع )در اينجا انعطافدهد كه اين روش از مينشان 1-شكل

. باشدميينه حالت بهتعيين قادر بهسناريوهاي مختلف(

ارائه شرايط بهينه در سناريوهاي مختلف :1-شكل

گيرينتيجه

شرايط عملياتي مختلف در قالب سناريوهاي سازي شبيه بهقادر مذكور كه روش حاكي از آن استاين پژوهش حاصل از نتايج

ان مورد ه با شرايط واقعي عملياتي ميدي سناريوي بهين. مقايسهباشدميهر سناريو مختصتوليد بهينه نيز معرفي متفاوت و

يك از بالايي برخوردار است. علاوه بر هر يي اكاراز ايشاخهچندهاي سازي چاهبهينهدهد كه اين روش در ميمطالعه نشان

ارآمدي از ك نشاندست آمده هكه نتايج ب باشدمياي از چندين چاه نيز شبكهاي، اين روش قابل تعميم به شاخه چند هايچاه

مناسب روش پيشنهاد شده دارد.

منبع

Wilson A., “Methodology for Multilateral-Well Optimization”, Journal of Petroleum Technology,

Volume 69, Issue 05, 2017.

1 Well Head

يبهنه

ياز

س

اهچ

يها

خه

شاد

چني

ا

ميعاني مخازن گاز ه مباحث مديريتسلسل

9314تابستان ، 64 شماره

91

دياد برداشتراه از

نسبي تراوايي -رفتار جرياني: ششمقسمت

sgerami@gmail.com پژوهشكده ازياد برداشت از مخازن نفت و گاز -نده: شهاب گراميكنتهيه

غير و جريان 1مثبت شدگيجفتنزديك چاه )اثر هاي رفتار جرياني در يك مخزن گاز ميعاني به همراه پديده ،در شماره قبلي

ي سازدهي چاه و شبيهي، محاسبات بهرهيآزماهاي چاهنسبي در آناليز داده تراواييجه به اهميت دارسي( توصيف گرديد. با تو

مخازن گاز ميعاني و نقش غالب اين پارامتر در ناحيه نزديك چاه، در اين قسمت به موضوعات مرتبط با اين پارامتر پرداخته

خواهد شد.

ه حفرات، توزيع اندازه حفرات، كشش سطحي و زاع تابع تاريخچه اشباع، اندانسبي علاوه بر مقدار اشب تراواييدر حالت كلي،

سبي گاز و ن تراواييباشد. تحقيقات انجام گرفته در زمينه جريان سيال در مخازن گاز ميعاني حاكي از وابستگي ترشوندگي مي

-نشان داده شده است. شكل )CN(ويينگيباشد كه اثر اين دو پارامتر با تابع بدون بعد مميعانات به كشش سطحي و سرعت مي

نسبي از حالت غير تراواييهاي منحني CN باشد. به عبارتي ديگر با افزايشمي CNنسبي با پارمتر تراواييبيانگر تغييرات 2

هاي قطري( ميل خواهند نمود. امتزاجي به سمت امتزاجي )منحني

ميعانات گازي با عدد مويينگي -نسبي گاز تراواييرابطه بين 2-شكل از ميعاني: پروفايل فشار و رژيم جريان در يك مخزن گ1-شكل

تجاري سازشبيه افزارهاينرم در استفاده براي مويينگي عدد و نسبي تراوايي بينما هاييرابطه ايجاد براي متعددي تجربي روابط

:شوندمي بنديطبقه گروه دو به كل در روابط اين اند.شدهارائه

1 Positive Coupling

ييان

جرار

فتر

- ي

وايرا

ت

يسب

ن

99

سلسله مباحث مديريت مخازن گاز ميعاني

شود، استفاده يابي ميكه در آن ضرايب كوري بين محدوده امتزاجي و غير امتزاجي ميان 1هايي كه از توابع كوريروش -الف

بندي اشاره داشت:دستهتوان به روابط زير در اين طور خاص ميهكنند. بمي

1[ ر فازپارامتر در ههفت ( شامل 1918فالچر و همكاران )رابطه[

2 [فاز هر در پارامتر چهار شامل كيمدل –(1996) مكارانه و ونگ رابطه[

9[ فاز هر در پارامتردو شامل( 1999) جرالد رابطه[

4[ فاز هر در پارامتر دو( شامل 1999علي و همكاران ) رابطه[

8[ فاز هر در پارامتر 18 شامل( 1991) همكاران و بلوم رابطه[

ينگيموي)عدد امتزاجي غير و( بالا مويينگي)عدد جيزاامت نسبي وايياتر مودارهاين يابي بين انتگرالهاي كه از ميانروش -ب

.كنندمي استفاده( پايين

( كه در كل 1991رابطه بتي و همكاران )6[ پارامتر دارد دو[

( 1999رابطه ويتسون و همكاران) 9[ پارامتر دارد دودر كل كه[

1[متر در هر فاز راپا دوشامل (1911و همكاران ) نيمِرابطه[

( 1996رابطه ونگ و همكاران )– 9[ پارامتر دارد سهدر كل كه دو مدل[

( 1918رابطه كويتز) 18[ پارامتر دارد دودر كل كه[

( 1912رابطه امافول و همكاران) 11[ پارامتر دارد سهدر كل كه[

سطحي كشش نيروي و سرعت سيالات، اشباع درجه در اتتغيير به نسبي تراوايي در تغييرات دادن ارتباط براي روش دو هر در

.شودمي استفاده آزمايشگاهي هايداده از

تجاري سازهايشبيهاستفاده شده در روابط

.گرددمي اشاره آن به خلاصه طورهب كه است شده استفاده تجاري افزارهاينرم دراز روابط اشاره شده فوق تعدادي

2اكليپس افزارنرم

تغيير( 2) و باقيمانده هاياشباع كاهش( 1: )دهدمي رخ اتفاق دو مويينگي عدد افزايش با ميعاني گاز مخازن سازييهشبدر

روايناز .افزارنرم توسط شده توليد امتزاجي نمودار به كاربر توسط شده تعريف غيرامتزاجي اشباع نمودارهاي از نسبي تراوايي

: كندمي استفاده مويينگي عدد به وابسته نسبي تراوايي آوردن دستهب جهت روش دو از اكليپس افزار نرم

]12[ (2889) همكاران و ويتسون مدل از استفاده -1

نسبي به عدد مويينگي تراواييتعيين صريح وابستگي -2

3جم افزارنرم

:ندكمي استفاده نسبي تراوايي و مويينگي عدد بين ارتباط يافتن جهت مدل دو از افزارنرماين

]19[ (2888) همكاران و پوپ مدل -1

1 Corey Functions 2 Eclipse 3 GEM

ييان

جرار

فتر

- ي

وايرا

ت

سبن

ي

9314تابستان ، 64 شماره

48

دياد برداشتراه ازحت افزار اكليپس تنرمنسبي پايه و امتزاجي كه در واقع همان روش استفاده شده در تراوايييابي بين نمودارهاي ميان -2

باشد.مي« نسبي به عدد مويينگي تراواييدست آوردن صريح وابستگي هب» عنوان

منابع

[1] Fulcher, R.A., Ertekin, T., and Stahl, C.D., “Effect of Capillary Number and Its Constituents on Two Phase

Relative Permeability Curves”, SPE 12170, JPT, p. 249-260, February 1985.

[2] Wang, P., Stenby, E. H., Pope, G.A., and Sepehrnoori, K., “Simulation of Flow Behavior of Gas Condensate

at Low Interracial Tension”, In Situ 20 (2), p. 199-219, 1996.

[3] Jerauld, G.R., “General Three-Phase Relative Permeability Model for Prudoe Bay”, SPERE, Nov. 255-263,

1997.

[4] Ali, J.K., McGauley, P.J., and Wilson, C.J., 1997, “The Effect of High Velocity Flow and PVT Changes near

the Wellbore on Condensate Well Performance”, San Antonio, Texas: Society of Petroleum Engineers, Inc.

[5] Blom, S.M.P. and Hagoort, J., “Relative Permeability at Near-Critical Conditions”, paper SPE 38935,

presented at the 1998 SPE Annual Technical Conference and Exhibition held in New Orleans, Louisiana, 27-

30 Septembar 1998.

[6] Bette, S., Hartman, K.J., and Heinemann, R.F., “Compositional Modeling of Interracial Tension Effects in

Miscible Displacement Processes”, JPt., Sci., Eng. 6, p. 1-14, 1991

[7] Whitson, C.H. and Fevang, Q., “Generalized Pseudopressure Well Treatment in Reservoir Simulation”,

Presented In Proc. IBC Gas Condensate Conference, 1997.

[8] Nghiem, L. X., Fong, D. K., and Aziz, K., "Compositional Modeling with an Equation of State", SPE 9306,

SPEJ, p. 687-698, December 1981.

[9] Wang, P., Stenby, E.H., Pope, G.A., and Sepehrnoori, K., “Simulation of Flow Behavior of Gas Condensate

at Low Interracial Tension”, In Situ 20 (2), p. 199-219, 1996.

[10] Coats, K. H., “An Equation of State CompositionalModel”, SPE 8284, SPEJ 20 (5), pp.363-376, October

1980.

[11] Ameafule, J.O. and Handy, L.L., “The Effect of Interracial Tensions on Relative Oil/Water PermeabiIities of

Consolidated Porous Media. SPE 9783”, SPEJ pp. 371-381, June 1982.

[12] Whitson, C.H., Fevang, Ø. Sævareid, A., 2003,"Gas Condensate Relative Permeability for Well

Calculations", Transport in Porous Media: Volume 52, Issue 2, pp. 279-311.

[13] Pope, G.A., Wu, W., Narayanaswamy, G., Delshad, M., Sharma, M.M., Wang, P., "Modeling Relative

Permeability Effects in Gas-Condensate Reservoirs with a New Trapping Model", SPE Reservoir Evaluation

& Engineering, Vol. 3, No.2, pp. 171-178, 2000.

كاف دارسلسله مباحث مديريت مخازن ش

9314تابستان ،64شماره

42

راه ازدياد برداشت

مقدمه

منظور كاربردي ساختن هرچه بيشتر مطالب بولتن راه بهنيز باشد و ميدار اينكه بخش عمده مخازن كشور شكافبه توجهبا

ان با مخاطب كهتعريف گرديد تا درآن مجالي ايجاد شود "دارهاي خاص مخازن شكافويژگي"ازديادبرداشت، بخش جديدي با نام

بديهي است صورت علمي و كاربردي، باب سخن گشوده شود.دار بهشكافهاي مختلف مخازن پيرامون مسائل و چالش ،گرامي

طور خاص، وجود شبكه پيوسته شكاف هباشد. بمخزن ميآن هاي خاص سنگ و سيال مديريت بهينه هر مخزن وابسته به ويژگي

دد تا ميزان بازيافت نفت در اينگرو باعث مينموده ثر أسنگ را متجايي نفت در هجاببر ثر ؤهاي ممكانيسم ،داردر مخازن شكاف

توجهي وابسته به مخازن، كمتر از مخازن معمولي باشد. موفقيت و شكست هر طرح ازديادبرداشت در اين مخازن به نحو قابل

اي صورت زنجيرهمباحث مختلفي به ،در اين بخشسازي مخزن، شبكه شكاف و جريان سيال است. اعتبار توصيف و مشخصه

آن به شرح زير خواهد بود: كلان ار خواهد گرفت كه فهرستمورد بررسي قر

دارضرورت مطالعه مخازن شكاف

دار براساس آمار مديريت مخازن شكاف

بر مخازن ايرانكيد أتدار با خصوصيات سنگ و سيال در مخازن شكاف

الگوهاي استفاده شده در توصيف رفتار جرياني اين مخازن

اردآزمايي در مخازن شكافچاه

( مكانيسمناحيهديناميك توليد /)سازيشبيههاي ها/چالشبندي

از سازي مخازن شكافشبيه( دارshape factor تاHistory match)

هاي جديد(مانده )تكنولوژيتخمين نفت پس

دارمخازن شكاف هاي ازديادبرداشت درغربالگري روش

داردر مخازن شكافهاي ازديادبرداشت روش

كننده عوامل كنترلكه در آن، شود ميپرداخته دار مطالب مرتبط با مديريت مخازن شكافسوم قسمت ماره بهدر اين ش

.خواهد گرفتمورد بررسي قرار ضريب بازيافت

فكا

شن

ازخ

ت مري

ديث م

احمب

ه سل

سل دار

49

داركافسلسله مباحث مديريت مخازن ش

نوع دوم و دار مخازن شكافهاي موفق و ناموفق مديريت نمونه: سومقسمت

سوم

jahandideh.inbox@gmail.com دياد برداشت از مخازن نفت و گازپژوهشكده از – جهانديدهمريم كننده:تهيه

نوع چهارها در توليد و ذخيره مخزن به ها و ماتريسدار با توجه به سهم شكافدر شماره قبلي اشاره شد كه مخازن شكاف

باشند. تلفيقي از اين دو نوع ميموارد بسياري بوده و در دار ايران از نوع دوم و يا سوممخازن شكاف بيشتر. شوندبندي ميتقسيم

خصوصيات نوع سوم را نشان دهد. ديگربدين معني كه يك مخزن ممكن است در برخي مناطق خصوصيات نوع دوم و در برخي

ضريب تريس كم( )تراوايي مادار مخازن شكاف در نوع دوم ،2889 سال در سان و آلن مطالعات براساسكه لازم به يادآوريست

يرتأثو خواص ماتريس و سيال مخزن باشدميخواص شبكه شكاف و نحوه تعامل آن با ماتريس و تابعي از طبيعتبازيافت

رداشت ازدياد بهاي كارگيري روشبه( خوب ماتريس تراوايي نسبتاًدار )نوع سوم مخازن شكافد. در نكمتري بر ضريب بازيافت دار

رجه سبكي د تراوايي ماتريس، هاي مخزن شامل:از ويژگيثر أمتزايش ضريب بازيافت دارد و ضريب بازيافت اف درپتانسيل بالايي

باشد. در اين مطلب به تاريخچه و تجارب ازدياد برداشت در دو مخزن ميترشوندگي سنگ مخزن و 2پذيريتحركنسبت ،1نفت

از نوع سوم پرداخته شده است. 6تيهنو 8از نوع دوم و مخازن اكوفيسك 4و كازابلانكا 9يانلينگ

دار نوع دوم: تجربه مديريت ناموفق مخزن شكافميدان يانلينگ

نشان 1-همانگونه كه در شكل. گيردقرار ميدار در دسته دوم مخازن شكاف ،در كشور چين واقع شده استكه 9ميدان يانلينگ

گرديدن صورت مناسبي تخليههبها نفت درون ماتريس لذا .بود بالا بسياراين ميدان در دو سال آغازين توليد از داده شده است،

تنها نتوانست افت فشار در ميدان را جبران كند نه. برنامه تزريق آب در ميدان صورت ناگهاني كاهش يافتهدر مخزن بو فشار

عمر توليدي اين ميدان كوتاه خزن، به دليل مديريت ناصحيح م(. 1-)شكل گرديدمشكلات توليد اضافي آب نيز باعث ايجاد بلكه

درصد گزارش گرديد. 28بود و ضريب بازيافت نهايي ميدان كمتر از

1 API 2 Mobility Ratio 3 yanling 4 casablanca 5 Ekofisk 6 Natih 7 Yanling

رلنت

ل كوام

عده

ننك

ب

ريض

ت

يافاز

ب

دروع

ن

ومد

و وم

س

ناز

خم

ف

كاش

دار

9314تابستان ،64شماره

44

راه ازدياد برداشت

دار يانلينگ چين: عملكرد و تاريخچه توليد و تزريق در ميدان شكاف1-شكل

دار نوع دوم: تجربه مديريت موفق مخزن شكافميدان كازابلانكا

هاي كشور اسپانيا واقع شده است و از لحاظ خصوصيات بسيار شبيه ميدان يانلينگ در آب نكادار نوع دوم كازابلاميدان شكاف

برش حدبراساس ميزان 1هاكاهندهكاهش اندازه ها، با باشد. بر خلاف ميدان يانلينگ، نرخ توليد از اين ميدان در تمامي چاهمي

(، كنترل گرديد. هيچ روش تزريق ثانويه و يا ازدياد برداشتي در ميدان انجام نشد. درنهايت با كنترل نرخ دو درصدآب توليدي )

(.2-دست يافت ) شكلدرصد 48توليد و مديريت صحيح آب توليدي، ميدان كازابلانكا به ضريب بازيافت نهايي بيش از

: تاريخچه توليد آب و نفت در ميدان كازابلانكا2-شكل

1 Chokes

رلنت

ل كوام

عده

ننك

ب

ريض

زيا

بات

ف

دروع

ن

ومد

و وم

س

ناز

خم

ف

كاش

دار

48

داركافسلسله مباحث مديريت مخازن ش

دار نوع سومتجربه مديريت موفق مخزن شكاف :ميدان اكوفيسك

باشد. سنگ مخزن ميدان از جنس هاي درياي شمال ميآب يميدان نفتي اكوفيسك يك ميدان دريايي واقع در بخش نروژ

دار قرار كافبندي در دسته سوم مخازن شدستهنظر ازدار باشد. اين ميدان شكافمي تر-آبشدت بهو 1آهك ميكرايتيسنگ

شدت كاهش يافت. در بهنرخ توليد ،سال توليد پنجاز پسآغاز گرديد و ميلادي 1998گيرد. توليد از اين ميدان در سال مي

98بود و ميزان ضريب بازيافت را به بيش از ميز آموفقيتبسيار كه در ميدان آغاز شدب آعمليات تزريق ميلادي 1918سال

درصد 19، حدود در ازدياد برداشت اين ميدان ،هاي صورت گرفته نشان داد كه سهم تزريق آبارزيابي (.2-د )شكليرساندرصد

است.بوده

: تاريخچه توليد ميدان اكوفيسك2 شكل

دار نوع سومتجربه مديريت ناموفق مخزن شكاف :هتيميدان ن

كرايتي( آهك ميسنگا اين تفاوت كه سنگ مخزن آن ) ب استواقع در كشور عمان بسيار شبيه به ميدان اكوفيسك ناتيحميدان

توليد گرديد. عمليات تزريق آب در ميدان با در دچار افت ناگهاني به سرعت باشد. اين ميدان نيز بعد از آغاز توليد مي تر-نفت

آب با موفقيت عمليات تزريق است، نشان داده شده 9-آغاز گرديد. چنانچه در شكلميلادي 1998هدف حفظ فشار در سال

و پس از آن عمليات تزريق گاز در قله مخزن با هدف تقويت مكانيسم ريزش ثقلي انجام گرديد. عدم موفقيت روش ههمراه نبود

سنگ مخزن ميدان بوده است.تريِ -تزريق آب در ميدان به علت خاصيت نفت

1 Chalk

رلنت

ل كوام

عده

ننك

ب

ريض

ت

يافاز

ب

دروع

ن

ومد

و وم

س

ناز

خم

ف

كاش

دار

9314تابستان ،64شماره

46

راه ازدياد برداشت

عمان ه توليد و تزريق در ميدان نفتي ناتيح: تاريخچ 9-شكل

ريگينتيجه

در نوع سوم .باشدماتريس داراي تخلخل و تراوايي پايين ميجنس سنگ ترد و شكننده بوده و دار در نوع دوم مخازن شكاف

وم باشد. ضريب بازيافت در نوع دمي خوبينسبتاً تراواييتخلخل بالا و داراي ماتريس تر از نوع دوم مي باشد و جنس سنگ نرم

ه مخزن سازي نرخ توليد افزايش داد. چنانچبهينهبا انتورا ميضريب بازيافت وبوده بكه شكاف ش نحوه توزيعبيشتر وابسته به

دست يافت.قابل قبولي توان به ضريب بازيافت مي ،به درستي مديريت شود

جه سبكي در ،1هااز خصوصيات سنگ و سيال مانند شدت شكافثر أمتدار ضريب بازيافت نهايي بيشتر در نوع سوم مخازن شكاف

يري كارگبه ،در اين نوع مخازن مناسب يابي به ضريب بازيافتباشد. براي دستتراوايي ماتريس مي پذيري وتحركنسبت ،نفت

هاي ثانويه و ثالثيه ازدياد برداشت ضروري است.روش

منابع

Allan, J., Sun, S.Q., “Controls on Recovery Factor in Fractured Reservoirs: Lessons Learned from 100

Fractured Fields”, SPE-84590, this paper was prepared for presentation at the SPE annual technical

conference and exhibition held in Denver, Colorado, USA, 5-8 October 2003.

Nelson R.A. Amoco BP, “Geologic Analysis of Naturally Fractured Reservoirs”, Second Edition,

Houston, TX, 2001.

1 Fracture Intensity

رلنت

ل كوام

عده

ننك

ب

ريض

ت

يافاز

ب

دروع

ن

ومد

و وم

س

ناز

خم

ف

كاش

دار

وكربوري از مخازن هيدر سلسله مباحث مديريت توليد آب

9314تابستان، 64شماره

41

راه ازدياد برداشت

مقدمه

اشد بميو گاز در مخازن از مسائل چالش برانگيز در صنعت نفت آنو مديريت استموجود در مخازن اصلي آب يكي از سه سيال

ترين زرگب شمارند.مي برترين مشكل ميادين بالغ اصليتوليدي و مشكلات مربوط به آن را، آب ميزان رفتنبالاكه امروزه طوريبه

افتدمي لهت بههيدروكربوري است كه توجهقابلباشد، مقدار داشتهدنبال به تواندميخسارتي كه مديريت ناصحيح آب در مخازن

وليد ت هزينه توليد، لازم است مديريت آب توليدي از ابتداي دوره به منظور افزايش بازيافت نفت و كاهش .باشدنميو قابل توليد

مشكلات مربوط به مديريت آب مشاهده ،فلات قاره ايراني يدريادرنظر گرفته شود. در برخي از ميادين 1درطرح توسعه ميدان

ارگيري مديريت كهبنابر ضرورت ب. ه باشندبيشتر ميادين كشور مشكلات مذكور را داشت ،در آيندهكه شود بيني ميپيششود و مي

مديريت آب توليدي در سومبخش ،پرداخته شده است. در مقاله حاضربه اين مبحث در چندين شماره ،آب در مطالعات ميدان

به بررسي مواد شيميايي مورد آتي نيز شمارهشود و در شرح داده مي"تزريق مجدد آب توليدي"تحت عنوان ميادين نفت و گاز

هاي تزريق آب پرداخته خواهد شد.كارخانهه در استفاد

1 Master Development Plan(MDP)

وررب

وكدر

هين

ازخ

ر م د

بت آ

ريدي

ث ماح

مبه

سلسل

ي

49

سلسله مباحث مديريت توليد آب از مخازن هيدروكربوري

9تزريق مجدد آب توليدي: سومقسمت

m.zahedzadeh@nioc.ir پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -كننده: محمد زاهدزادهتهيه

مقدمه

هاي توسعه ميدانطرحاي كه در اكثر گونهبهباشد زيستي ميمحيطهاي پرطرفدار توليدي به مخزن از روش آب مجدد تزريق

بر جلوگيري از آلودگي مناطق دريايي و خشكي، عامل افزايش علاوهشود. تزريق مجدد آب توليدي در نظر گرفته مي ،در دنيا

يگر آب بايست از منبع دميحجم پايين آب توليدي، ضريب بازيافت مخازن نيز خواهد بود. البته در ابتداي توليد ميدان، به علت

استفاده نمود. ،باشدآب دريا مي كه معمولاً

هاي سازندي رايج در عمليات تزريق مجدد آب توليديآسيب

1-گونه كه در شكل باشد و همانگراد ميسانتيدرجه 88تا 18بين معمولاً تجهيزات جداسازي خروجي در توليدي آب دماي

هاي ها و آنيونكاتيوناده شده است آب توليدي همراه با مواد شيميايي مختلف، باكتري، قطرات نفت، ذرات پراكنده، نشان د

نياز به انجامشوند. لذا پيش از تزريق مجدد آب توليدي 2آسيب به سازند مخزن رساندن توانند باعثباشد كه ميمي گوناگون

.باشدميثر ؤمتمهيدات در نظر گرفتنه و ياد شد هايآسيبمطالعات لازم جهت كاهش

: محتويات آب توليدي مخزن1-شكل

:عبارتند ازهاي سازندي رايج در عمليات تزريق مجدد آب توليدي آسيب

1 Produced Water Re-Injection (PWRI) 2 Formation Damage

ييد

ولب ت

د آجد

ق مري

تز

9314تابستان، 64شماره

88

راه ازدياد برداشت 1تشكيل رسوبات معدني

2هجوم ذرات معلق

3مهاجرت ذرات

4تورم شيل

5خوردگي

6شدگيترشآسيب ميكروبي و

. گردندتراوايي خلل و فرج سنگ مخزن و در نتيجه كاهش توانند با تجمع باعث بسته شدن ميذرات معلق موجود درآب نيز

ده ش. ذرات كنده شده و همچنين شيل متورم استمهاجرت ذرات و تورم شيل به علت تغيير در تعادل ژئوشيميايي سنگ و آب

باعث خوردگي SRB9هاي و همچنين وجود باكتريسنگ مخزن گردند. دماي بالا و محيط اسيدي تراواييتوانند باعث كاهش مي

گردند.ميشدگي مخزن ترشو

سازي آب توليديمناسبهاي روش

هاي احتمالي و همچنين ميزانآسيبسازي ميزان شبيهدر ابتدا لازم است با به كارگيري روابط تجربي، مطالعات آزمايشگاهي و

. شود تژيك انجامازيستي و استرمحيطتصادي همراه با لحاظ نمودن موارد بازيافت محاسبه شود و درنهايت مطالعات جامع اق

شده است: نشان دادهسازي آب توليدي به منظور تزريق مجدد مناسبچرخه لازم جهت 1-در شكل

سازي آب توليدي به منظور تزريق مجددمناسب : چرخه1-شكل

منابع

“Produced Water Management”, Workshop, Total Company Presentation, 2014.

هاي پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز، مطالعات مديريت آب در ميادين نفتي سيوند، اسفند و نصرت، گزارش

.1918-1998مديريت پژوهش و فناوري شركت ملي نفت ايران،

1 Mineral Scale Deposition 2 Solid Invasion 3 Fine Migration 4 Clay Swelling 5 Corrosion 6 Microbial Damage and Souring 7 Sulfate Reduction Bacteria

ژل تزريق روش شيميايي برداشت ازدياد مباحث سلسله

9314، تابستان 64شماره

82

راه ازدياد برداشت

مقدمه

مراكز و نفتي هايشركت. دنباشمي جهان انرژي عمده كننده تأمين ،نفت و گاز آينده دهه سهدر شده هاي انجامبينيطبق پيش

-هسرماي و هابرنامه اين نتيجه. نوين ازدياد برداشت نفت هستند هايروشبر روي گذاري در حال سرمايه الملليبين تحقيقاتي

ه توليد آب مسئله عمد باشد.مي آمريكا در شيميايي، وسيله ازدياد برداشتبهتنها روز در بشكه هزار 28 از شيب ديتول ،هاگذاري

تقال بار عملياتي تجهيزات ان، افزايش افزايش خوردگي شيميايي و رسوبباعث توليد آب زياد. استبراي اغلب توليدكنندگان

ها توليد كه در آنمناطق توليدي ليد از تو گردد. بنابراين،نهايت بسته شدن چاه مي محيطي و درزيستات بيشتر ظ، ملاحسيال

قبل از ژلاستفاده از ماند.ميدر اين نواحي مقدار زيادي نفت باقي معمولاًشود. ميمتوقف ، استآب همراه با نفت افزايش يافته

قبل ،PPGد. باشبود و اصلاح عمليات توليد نفت ميبه، هاي اقتصادي براي كنترل توليد آبيكي از روش ،1(PPG)گرفته شكل

ر د توليد ژلبنابراين ؛گرددل به همراه آب به مخزن تزريق ميمتورم شده و سپس ذرات ژ الارضيسطحدر تجهيزات ،از تزريق

استفاده از اين تكنولوژي در صنعت سبب افزايش سازگاري ژل با شرايط مخازن با شوري و دماي بالا گيرد. نميمخزن صورت

خازن از م نگاهي اجمالي به ساختار استفاده از تزريق ژل در بهبود توليد تا با سعي بر اين است در اين بخش. شده استنفت

د:نباشعناويني كه در اين بخش مورد بررسي قرار خواهند گرفت به ترتيب زير مي .پرداخته شودمختلف

2درجا ژلو توليد PPGروش تزريق مقايسه دو (1

PPGوضعيت فعلي تكنولوژي (2

براي كنترل تطابق در شرايط مختلف مخزن PPGرد موارد كارب (9

براي كنترل تطابق جريان PPGبر خواص و عملكرد مؤثر عوامل (4

هاها و كانالاز ميان شكاف PPGانتقال (8

اي و مواد فعال سطحيذرههاي سازگاري ژل (6

براي كنترل تطابق در محيط متخلخل PPGمكانيسم انتقال (9

آن بر روي جريان آبتأثير ز و هاي بااز ميان شكاف PPGحركت (1

درون محيط متخلخل PPGسازي انتشار مدل (9

هاي بازدر عبور از شكاف PPGگرانروي تأثير بيني استفاده از تست غربال در پيش (18

دار كربناتهدر ازدياد برداشت مخازن شكاف PPGبهبود روش آشام سورفكتانت با استفاده از ذرات (11

مخزن ياروب نشدهبر نواحي ج PPGبررسي عملكرد (12

در كنترل تطابق جريان در مخازن با دماي بالا و شوري زياد PPGهاي پيشرفته كاربرد نانو كامپوزيت (19

PPGهاي نفتي بالغ با استفاده از كنترل آب در ميدان (14

PPGتجربيات ميداني و آزمايشگاهي موفق در تكنولوژي كنترل تطابقي (18

جديد اي در ميادين نفتي بالغ و اي ذرههژلكاربرد دست آمده از هتجارب ب (16

.شودشرح داده مي مختلف مخزن طيكنترل تطابق در شرا يبرا PPGموارد كاربرد در اين شماره

1 Preformed Particle Gel (PPG) 2 In Situ Gel

ره ذ

ژلد

برار

د كوار

مي

ا

لشك

ل قب

از ته

رفگ

ي

راب

را

شدر

ق طاب

ل تتر

كني

طف

تلخ

م

نخز

م

89

سلسله مباحث ازدياد برداشت شيميايي روش تزريق ژل

هگرفت از قبل شكل اي ژل ذرهموارد كاربرد :سومقسمت(PPG) كنترل تطابق در يبرا

مختلف مخزن طيشرا

ده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گازپژوهشك –ده: حميدرضا ثفقيكننتهيه

كاربرد در يك مخزن با شوري و دماي بالا

اين ميدان يك ميدان چين انجام شد. 2، توسط شركت سينوپك1اولين عمليات بهبود كيفيت توليد در ميدان نفتي ژانگيوان

188گراد و شوري كل آب سازنددرجه سانتي 189. دماي سازند باشدميدارسي ميلي 121 تراواييبا بدون شكاف سنگي ماسه

مشكلات مخزن و دلايل زني توسعه يافته است.سيلابتحت عمليات ميلادي 1999از سال ميدانباشد. اين ميگرم در هر ليتر

برش آب حدداراي هاي توليدي متصل شده چاهالف( باشد:جريان به شرح زير مي يكپارچگيبراي كنترل PPGاستفاده از

اشد. بمييل تزريق آب نشان داد كه چاه داراي ناهمگوني عمودي بسيار بزرگي انتايج پروف ب( بودند.درصد 18متوسط بيش از

هاي تزريقي و توليدي كانال اي شديدي هستند و بين چاهمنطقهها داراي ناهمگوني نتايج تست ردياب نشان داد كه چاهج(

،بهبود كيفيت نشان داد كه در كل(. نتايج حاصل از شدندروز در چاه توليدي مشاهده دوها در عرض رديابوجود آمده است )هب

درصد 98به حدود درصد 18برش آب از حد، (PPG ازاي يك تنتن نفت به 181) هتن افزايش توليد داشت 9299 نفت به ميزان

.]2و1[ ه استتن در روز افزايش يافت 68تن در روز به 48و توليد روزانه نفت از هكاهش يافت

هاي ضخيملايهسنگي با ماسهكاربرد در يك مخزن

هاي ضخيم لايه. سازند شامل شده است انجام 4پتروچاينا شركت توسط ،9داكينگدر ميدان PPGعمليات بهبود كيفيت توليد با

گرم در ميلي 4888گراد و شوري آن در حدود تيدرجه سان 48باشد. دماي سازند در حدود مينفت با ناهمگوني عمودي شديد

باشد. ميمتر 8/24دهي خاص چاه حدود بهرهباشد. ناحيه ميمتر 4/1881متر تا 198باشد. عمق مشبك شده از ميهر ليتر

جم از حالت توليدي به حالت تزريقي تغيير كاربري داده شد و حميلادي 1992چاه منتخب جهت انجام اين عمليات در سال

،شده است چهار چاه توليدي مجاور ثابتمترمكعب بوده است. هزار 969بيش از ميلادي 2888 سالتجمعي آب تزريقي تا

درصد 98برش آب بيش از حدمترمكعب در روز و متوسط 988بيش از توليد داراي به اين چاه تزريقي هستند كه متصل

6/11مگاپاسكال به 8/8فشار تزريقي از مقدار اوليه حاصل شد: PPGبا استفاده نتايج زير بعد از عمليات بهبود كيفيتد. نباشمي

. حدود كنترل شده استثري ؤماي به طور منطقهنشان داد كه ناهمگوني نيز مگاپاسكال افزايش يافت. نتايج آزمايش پتانسيل

ششبيش از PPGعمر مفيد همچنين .دست آمدهبرش آب بحد يدرصدهشت كاهشتن از نفت ازدياد برداشت شده با 2488

.]1[ ه استماه بود

1 Zhongyan 2 SINOPEC 3 Daqing 4 Petrochina

را ش

درق

طابل ت

تركن

ي ط

نخز

ف متل

خم

از

ده فا

ستا ا

بره

ذژل

يا

ل

شكل

قباز

تهرف

گ

9314، تابستان 64شماره

84

راه ازدياد برداشت شن شديدكاربرد در يك مخزن با توليد

ميلادي 1999سال در سينوپك توسط شركت دو چاه تزريقيبا انتخاب ، 1شگليدر ميدان نفتي PPGبهبود كيفيت با عمليات

S4و S3 صورتبه هاي توليد نفت لايهباشد. مييد شديد شن دار همراه با تولگسلسنگي با بلوك ماسهگرديد. اين مخزن انجام

باشد. ميدرصد 91دارسي و تخلخل متوسط دو تا شش بالاي تراوايي متر با S3 ،6/4اند. ضخامت متوسط لايه شدهنامگذاري

تا 84/8پايين تراوايي با متر S4، 6/1متوسط لايه . ضخامتباشدميپويز سانتي 141تا 89لايه از گرانروي نفت خام در اين

921 حدوداً مقدار متوسط بسيار بالا با S4. گرانروي نفت در لايه ه استدرصد بود 28 اًتخلخل متوسط حدود ودارسي 8/8

كاهش و توليد نفت در طول ،برش آبحدمتوسط مقدار به شرح زير است: . نتايج عمليات بهبود كيفيتباشدميپويز سانتي

.]2[. فزايش يافتاتن 2991 عدرمجمواز عمليات بهبود كيفيت، ماه بعد هشت

زني پليمريسيلابنواحي

ميدان LMDزني پليمر در مخزن سيلاب، چهار چاه تزريقي در نواحي PPGت كنترل تطبيقي با استفاده از ابراي انجام عملي

تن ذرات خشك( به 99)با PPGوسپانسيون مترمكعب از س 1488ينا انتخاب شد. درمجموع اپتروچ توسط شركداكينگ نفتي

ها بعد از چاهفشار تزريق براي هر كدام از آميز بود.موفقيت زيرچهار چاه تزريقي، تزريق گرديد. نتايج بهبود كيفيت به شرح

ت نسبت به ياي افزايش پيدا كرد. متوسط فشار تزريق آب بعد از عمليات بهبود كيفملاحظه قابلطور بهعمليات بهبود كيفيت

متوسط توليد PPGدر اثر تزريق .هاي مشابه تزريق، افزايش پيدا كردنرخمگاپاسكال در 6/8عمليات اين فشار تزريق قبل از

.]1[كاهش يافت نيز درصد كاهش و غلظت پليمر توليدي 1/2برش آب حدتن افزايش، 1/9نفت

منابع

[1] Bai, B., Wei, M., Liu, Y., “Field and Lab Experience with a Successful Preformed Particle Gel Conformance

Control Technology”, SPE, 23 March 2013.

[2] Bai, B., Shuler, P., Qu, Q., Wu Y., “Preformed Particle Gel for Conformance Control, Presentations”, Missouri

Energy Summit, 2009.

1 Shegli

را ش

درق

طابل ت

تركن

يم ط

نخز

ف متل

خ

از ده

فاست

ا اب

ره ذ

ژلي

ا

لشك

ل قب

از ته

رفگ

تجربه هاي موفق ازدياد برداشت

9314، تابستان 64 شماره

86

ه ازدياد برداشت را

ازدياد برداشت در ميدان نفتي دريايي اكوفيسك نروژ

sh-b@live.comازدياد برداشت از مخازن نفت و گازپژوهشكده – سكينه شكرالله زاده :هكنندتهيه

1969دار در سال اكر واقع شده است. اين ميدان شكاف 12891در بخش نروژي درياي شمال با مساحت 1ميدان اكوفيسك

2توليد از آن آغاز شد. سنگ مخزن ميدان از نوع آهك ميكرايتي 1991توسط شركت نروژي فيليپس كشف و در سال ميلادي

9ورتو اكوفيسكهاي مدار به نااين ميدان از سازندهاي شكاف توليد از شود.بندي ميطبقهدار وم مخازن شكافبوده و در نوع س

ميليارد بشكه 9/2در حدود ميليارد بشكه تخمين زده شده است كه 4/6شود. ميزان نفت درجاي اين ميدان در حدود انجام مي

بوده و مكانيسم غالب توليد رانش گاز تر -آباز نوع اين نوع ميدان مخزن. سنگ قرار گرفته است اكوفيسكاز آن در سازند

آورده شده است. 1-. پارامترهاي مخزني ميدان در جدول]1[باشدمحلول مي

]2[اكوفيسكخصوصيات مخزني ميدان :1-جدول

جنس سنگ آهك ميكرايتيسنگ

(ftعمق در نقطه مياني مخزن ) 18488

(%)تخلخل ميانگين 9/91

(mdمحدوده تراوايي ماتريس ) 18-1/8

(mdحداكثر تراوايي آزمايش چاه ) 288

(psig) فوت 18488ر اوليه مخزن در فشا 9128

(°Fفوت ) 18488دماي مخزن در 261

(F/100ft°)گراديان دمايي 8/2

(scf/STBنسبت گاز به نفت اوليه ) 1898

(RB/STBضريب حجمي سازند ) 91/1

از ميلادي 1916ال تا سبه نقطه حباب رسيد و نسبت گاز به نفت توليدي اكوفيسكنفت ميدان فشار ميلادي 1996در سال

تخمين زده درصد 11. ميزان بازيافت اوليه اين ميدان يافتافزايش بشكه متعارفي بر فوت مكعب استاندارد 9888به 1888

زيرهاي تزريق آب و گاز بر روي ميدان به شرح . مطالعات ازدياد برداشت كمي بعد از توليد در ميدان آغاز و روشاسته شد

:گرديدانجام

پس از تزريقانجام شد. ميلادي 1911: تست پايلوت تزريق آب شامل يك چاه تزريقي و سه چاه توليدي در سال ق آبتزري

زني آب در تست پايلوت توسط ي عمليات سيلابسازمشاهده شد. شبيهآب هاي توليدي ميليون بشكه آب در دو چاه از چاه 21

تصميم ميلادي 1919در سال ،سازيشبيهبراساس نتايج مثبت حاصل از يد.گردفازي و تخلخل دوگانه انجام بعدي، سهمدل سه

1 Ekofisk 2 Chalk 3 Tor

ي فت

ن ندا

ميدر

ت اش

ردد ب

ديااز

وژنر

ك س

فيكو

ي اياي

در

89

ي موفق ازدياد برداشتهاتجربه

منظور بهميلادي 1919شد. تزريق آب در سال درجه فارنهايت 42آب دريا با دماي با استفاده از تورزني آب در سازند بر سيلاب

ا آب، سبب گسترش پروژه و افزايش ظرفيت زني بو نتايج مطلوب سيلابگرديد آغاز اي نفت ميليون بشكه 162افزايش توليدِ

ميزان شد واي نفت ميليون بشكه 988خود منجر به افزايش توليد نوبه بهبشكه آب در روز شد. اين امر هزار 128تزريق آب به

. ]9و1[ درصد رسيد 98بازيافت نهايي نفت به

تريليون فوت 9/1مقدار كل گاز تزريقي، ميلادي 2888و تا سال گرديدآغاز ميلادي 1998: تزريق گاز از سال تزريق گاز

داد. مطالعه تزريق نيتروژن در اين ميدان، در توليدي تشكيل مي هاياز آن را گازدرصد 21كه حدود تخمين زده شد مكعب

. نگرديد مورد توجه واقع عدم توجيه اقتصاديدليل به ولي انجام شدميلادي 1918اواخر سال

تزريق سورفكتانت در غلظت كم مطالعه شد. نرخ بالاي جذب سورفكتانت ميلادي 1998: در اواسط دهه تتزريق سورفكتان

د.ياين گزينه گرد تأييدعدم هاي تزريق آب( باعث ويژه در دماهاي پايين در اطراف چاه)به

چاهِ آن در و تست پايلوت تكگرديد ( در آزمايشگاه انجام WAG) : مطالعاتي در زمينه تزريق متناوب آب و گازWAGتزريق

ميليون بشكه تزريق آب داشته است( 44براي ارزيابي قابليت تزريق گازهاي هيدروكربني به يك چاه )كه ميلادي 1996سال

عد از گرفته بهاي صورتنرخ تزريق گاز در اين چاه، ظرف چند ساعت به صفر رسيد. تجزيه و تحليل عملياتي گشت. متأسفانه

ذيري پرفتن تزريقدستترين دليل براي از نشان داد كه تشكيل هيدرات در منطقه سرد اطراف چاه تزريقي، محتملتست انجام

ر بايست در ه. مسئله مهمي كه ميتزريق متناوب گاز و آب در دست بررسي است جهت. اقدامات درماني مختلفي ه استگاز بود

آن دندرآور و به حركتبا نفت باقيمانده شود، توانايي آن روش براي تماس روش ازدياد برداشت براي اين ميدان در نظر گرفته

باشد.زني با آب( مي)پس از سيلاب

ازدياد برداشت بر ميزان بازيافت نفت در مقياس هاي مختلفمختلفي، جهت بررسي تأثير روش سناريوهايمطالعه، يك در

سال ادامه داشته 19و به مدت شده استشروع ميلادي 2884سال ازشت ازدياد بردا هايروش تماميشد. سازي شبيهميداني،

.شده استآورده 2-است؛ نتايج اين مطالعه در جدول

در ميدان اكوفيسكهاي مختلف ازدياد برداشت با استفده از روش: ميزان بازيافت نفت 2-جدول

روش ازدياد برداشتتزريق متناوب آب و گاز

هيدروكربني

-وب آب و گاز ديتزريق متنا

كربناكسيد تزريق هوا

ازدياد برداشت

ميكروبي

ميزان بازيافت نفت

)درصد(9/9 6/8 8/6 6/8

و تزريق هوا متمركز گردند. گاز هيدروكربني آب و تزريق متناوب هاي بنابراين، لازم است مطالعات آتي در اين ميدان بر روش

اده نشان دمتناوب آب و گاز هيدروكربني در دو حالت تزريق و بدون تزريق كاكوفيسمقايسه توليد آب در ميدان 1-شكلدر

اين آب توليدي مشاهده شده است كه ميزان اي درملاحظهقابل، كاهش متناوب آب و گاز هيدروكربني شده است. با تزريق

. ]1 [شودهاي عملياتي ميهش هزينهدنبال آن كافرازآوري مصنوعي با گاز و به جهتنياز موردِگاز مقدار سبب كاهش اتفاق

ي فت

ن ندا

ميدر

ت اش

ردد ب

ديااز

وژنر

ك س

فيكو

ي اياي

در

9314، تابستان 64 شماره

81

ه ازدياد برداشت را

]1 [متناوب گاز و آب در دو حالت تزريق آب و تزريق اكوفيسك:مقايسه توليد آب در ميدان 1-شكل

منابع

[1] Jensen, T.B., Harpole, K.J. and Ǿsthus, A., Phillips Petroleum Company, “EOR Screening for Ekofisk”,

SPE 65124, 2000.

[2] Thomas, L.K., Doxon, T.N., Evans, C.E. and Vienot, M.E., Phillips Petroleum Company, “Ekofisk Water

Flood Pilot”, SPE 13120, 1978. [3] Allan, J. and Qing Sun, S., C&C Reservoir, Inc. “Controls on Recovery Factor in Fractured Reservoir:

Lessons Learned from 100 Fractured Fields”, SPE 84590, 2003.

ي فت

ن ندا

ميدر

ت اش

ردد ب

ديااز

وژنر

ك س

فيكو

ي اياي

در

برداشت ازدياد مطالعات الملليبين مؤسسات

9314 ، تابستان64 شماره

68

ه ازدياد برداشت را

(سوم)قسمت معرفي مركز ازدياد برداشت نروژ

sgerami@gmail.com پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز –شهاب گراميكننده: تهيه

اي هميليون دلار تمركز اصلي خود را متوجه تحقيقات و فناوري هفتاي حدود ازدياد برداشت نروژ با بودجه سالانه مركز ملي

سنگي اين كشور نموده است. در كنار موضوعات فني، اثرات مرتبط با ماسهازدياد برداشت در مخازن كربناته )از نوع گچي( و

هاي پيشين به شمارهگيرد. در محيطي در اين مركز مورد ارزيابي دقيق قرار ميزيستهاي مختلف ازدياد برداشت از نظر روش

معرفي ساختار مركز ملي ازدياد برداشت و همچنين به محورهاي پژوهشي اين مركز پرداخته شد. در اين شماره به بررسي

فرد اين مجموعه پرداخته شده است. ههاي منحصربنقشه راه اين مركز و ويژگييات ئجز

نقشه راه

سازي نفت محبوس شده در محيط متحركطور كه گفته شد بخش تحقيقات در اين مركز شامل دو محور اصلي با عناوين همان

ا و هپروژهبنابراين تمامي .باشدميهاي تزريق سيال به درون مخزن فرايندمتخلخل مخازن و همچنين افزايش بازده جاروبي در

اين دو محور در نقشه راه اين مركز انعكاس يافته است. حول ،هاي پژوهشي مركزفعاليت

نمايش 1-كه در شكل استتهيه شده ييپويانقشه راه ،نروژها در مركز ملي ازدياد برداشت پروژهمنظور اطمينان از پيشرفت هب

ه الزاماًگردد. اين نقشه راباز مي داده شده است. دليل پويا بودن اين نقشه راه به نتايج جديد و اثر احتمالي آن بر روند تحقيقات

ها موظف هستند تا پروژهها و و مجريان محورهاي پژوهشي و طرح استمبناي همكاري همه شركا و پژوهشگران قرار گرفته

نمايند.ن يعيتجايگاه طرح يا پروژه زير نظر خود را در مسير نقشه راه

دو در رابطه با هرميلادي 2821تا پايان سال 2814مركز از سال هاي شود، فعاليتمشاهده مي 1-گونه كه در شكل همان

است. در بيان اهميت اين نقشه راه، شدهاين دو محور در نقشه راه منعكس پيرامون محور اصلي و همچنين آزمايشات ميداني

اس ت تا روش پيشنهادي در مقيبنابراين ضروريس باشد،افزايش ضريب بازيافت ،فرض كنيم هدف ؛توان مثال زير را ارائه دادمي

ي هاويژگيبايست نشان داد كه روش اشاره شده از ميميداني آزمايش شود. براي اجراي آزمايشي اين روش در مقياس ميداني،

ست تا قابليت اين روش از نظر اهاي اقتصادي ضروريويژگيلازم اقتصادي جهت يك طرح تجاري برخوردار است. قبل از تعيين

سازي ميداني( و همچنين، احتمال موفقيت مفهوم )از نظر هزينه و سود در مقابل ريسك( شبيهشامل ارتقاء مقياس و ) مفهومي

ها نيز ضروريست تا اعتبار مفهوم در مقياس مغزه و حفره در مطالعات آزمايشگاهي ثابت قابليتبررسي و ارائه شود. براي ارائه

حيح صكَرد دست آيد تا از هزينههيست در نتيجه غربالگري از بين چندين روش بباميشود. بديهي است مفهوم انتخاب شده

منابع اطمينان حاصل شود.

وژنر

ت اش

ردد ب

ديا از

كزمر

ار خت

سار

ي باه

نگ

61

المللي مطالعات ازدياد برداشتمؤسسات بين

: نقشه راه مركز ملي ازدياد برداشت نروژ1-شكل

فردههاي منحصربويژگي

به عنوان يك تجرهاشد كه ببميهاي خاصي برخوردار ويژگيمركز ملي ازدياد برداشت نروژ از توان گفت؛مي يينهابندي جمعدر

هاي بارز اين مركز ويژگيتواند مبناي توسعه واحدهاي پژوهشي كشور در حوزه ازدياد برداشت در نظر گرفته شود. از ميموفق

توان اشاره كرد: ميبه موارد زير

شود. مي صنعت منتقل و مطلوبي بهثر ؤماي كه نتايج به نحو گونهبه ؛ارتباط تنگاتنگ بين واحدهاي پژوهشي و صنعت

،هاي جديد در مقياس ميداني تعامل نزديكي با صنعت دارد. در اين زمينهمركز تحقيقات در زمينه اعمال فناوري

ت دسهسنگي بماسهدر رابطه با تزريق آب هوشمند در مخازن كربناته و تزريق پليمر در مخزن را موفقي تجربه هاي

آورده است.

نمايد. ميرا پر برداشت ازديادهاي مسمكانيكه خلاء دانش كنوني در زمينه ي يهافعاليتبه پرداختن مركز تحقيقات

هاي ميداني مرتبط رامحور اصلي به انضمام فعاليت هاي هر دوفعاليت ،كه اين نقشه راه ؛دارا بودن يك نقشه راه پويا

ها موظف به ارائه اثربخشي و خروجي پروژه پروژهها و گيرد و مجريان و مديران طرحساله درنظر ميهفتدر يك بازه

باشند.ميو همچنين تعيين جايگاه آن طرح يا پروژه در نقشه راه مركز

به كليه مخازن با نوع سنگ يكسان. ها بودن نتايج پروژهقابل تعميم

( هفت تقريباًميلادي 2818سال در تخصيص بودجه تحقيقاتي مناسب به مركز)طبق قانون، لازم است ؛ميليون دلار

هاي مرتبط با محورهاي پژوهشي مركز توسط اساتيد شاخص و درصد اين بودجه جهت اجراي پژوهش 28حداقل

نظر در مقاطع دكتري و پسا دكتري هزينه شود.صاحب

منبع

http://www.uis.no/research-and-phd-studies/research-centres/national-ior-centre-of-norway

وژنر

ت اش

ردد ب

ديا از

كزمر

ار خت

سار

ي باه

نگ

هاچهره

9314 ، تابستان64 شماره

ه ازدياد برداشت را

69

فاروق علي دكتر

مهندسي نفت و گاز طبيعي دكتراي

كانادا -دانشگاه كالگرياستاد

:معرفي

برداري نفت بوده و مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري تخصصي خود را در آموخته كارشناسي مهندسي بهرهدكتر فاروق علي دانش

دركرسي استادي داراي اكنون هم سال فعاليت علمي و صنعتي، 48بيش از با ت و گاز طبيعي تكميل نمود. اورشته مهندسي نف

. ددر كارنامه خود دارهاي آلبرتا و رجينا را دانشگاه در علميت أهيعنوان بهفعاليت و نيز سابقه باشدمي كانادا كالگري دانشگاه

مورد 288نموده و بيش از ليف أتسازي نفت و شبيه توليدهاي مهندسي مخازن، مينهدر ز مقاله 888 دكتر فاروق علي بالغ بر

ميادين نفتي را طراحي كرده و به بسياري در پروژه عمده 98مخازن نفتي را به سرانجام رسانيده است. او همچنين بيش از همطالع

اي توليد مشاوره داده است.ههاي نفتي و استراتژيها جهت اعمال سياستهاي نفتي و دولتاز شركت

زمينه پژوهشي:

پليمر تزريق

حرارتي روش به نفت توليد

سازي تحليليمدل

سازي يكپارچهشبيه

شدههاي مقياسكاربرد مدل

بهبود بازيافت نفت

هاي تئوري و آزمايشگاهي در تزريق بخار آبكارگيري روشبه

هاي توليد حرارتي نفتفرايندسازي عددي شبيه

:افتخارات

متالورژي و معدن كانادايي مؤسسه از برجسته سخنران جايزه

ميلادي 2229 سال در 9اپگا نشست سوي از جايزه

نفت مهندسين انجمن از نفت برداشت ازدياد در نظرصاحب و پيشرو عنوان به جايزه

نفت مهندسين انجمن از نفت حرارتي توليد در نظرصاحب و پيشرو عنوان به جايزه

روسيه علوم آكادمي سوي ازافتخاري طلاي مدال ريافتد

نفت مهندسين انجمناز افتخاريطلاي مدال دريافت

روسيه نفت ملي مؤسسهو 2المللي دوبنابين دكتري افتخاري از دانشگاه دريافت

پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -فركننده: وحيد همتتهيه

1 APEGGA 2 Dubna

يور

مر

برمه

زور

ي

ارك

تر

دك

قرو

فا

يعل

€€€

معرفي کتاب

9314، تابستان 64شماره

68

راه ازدياد برداشت

Introduction to Petroleum Economics

Chris Hinkin

Society of Petroleum Engineers

2017

توضيحات

باشد. همچنين اين كتاب علم هاي پروژه و محاسبات اقتصادي مربوط به آن ميدادهآوري جمعهاي فراينداين كتاب در زمينه

دهد. نويسنده اطلاعات مفيدي را ها را مورد بحث قرار ميرهاي تجارت مورد استفاده به همراه كاربردهاي آناقتصاد نفت و ابزا

مطالب اين كتاب قابل استفاده جهت دهد.مينفتي خود در زمينه اقتصاد نفت در اختيار خواننده قرار اله س 28بر اساس سابقه

فصل تشكيل شده است كه مي توان به تعدادي از عناوين مهم آن 21ز ااب اين كت باشد.ميدانشجويان همه متخصصان نفت و

اشاره كرد:

قدينگين معرفي

نقدينگي خصوص در چيز همه

بدانيد نفتي هايشركت نقدينگي خصوص در بايد كه آنچه

بدانيد نقدينگي محاسبات زمينه در بايد كه نچهآ

خالص نقدينگي

1تخفيف بر ايمقدمه

خارجي ارز نرخ

واقعي نقدينگي و تورم

تكاملي اقتصاد

اقتصادي محاسبات ساير

...و

پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز –زاده تهيه كننده: شيما ابراهيم

1 Discounting

يرف

مع

بتا

ك :

مهقد

مر ا

ي با

ت نف

ادص

قت

نفت المللي مهندسيانجمن بين

9314 ، تابستان64شماره

69

راه ازدياد برداشت

نه ازدياد برداشتهاي اخير در زميماهمعرفي برخي مقالات منتشر شده در

پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز –كننده: اكرم وحيديتهيه

Title Author Date Source

Analytical Model of Well Injectivity Improvement

Using Nanofluid Preflush B. Yuan Aguste, 2017 Fuel Journal

The Low Salinity Effect at High Temperatures Q. Xie July, 2017 Fuel Journal

in Reservoirs of the 2Prospects of EOR Using CO

Niger Delta N. A. Ogolo Agu., 2017 SPE Conference

Oil -EOR in Shale-2Applicability of CO

Reservoirs Using Diagnostic Plots D. Alfarge July ,2017 SPE Conference

EOR and Natural -2Comparative Study for CO

Gases Injection-Techniques for Improving Oil

Recovery in Unconventional Oil Reservoirs

D. Alfarge July SPE Conference

Technology Focus: EOR Operations S. Goodyear June,2017 SPE Conference

Next-Generation Supramolecular Assemblies as

Displacement Fluids in EOR C. Yegin

June,2017

SPE Conference

Chemical EOR - A Multidisciplinary Effort to

Maximize Value

G. A.

Jürgenson June,2017 SPE Conference

Comprehensive Evaluation of the EOR Polymer

Viscoelastic Phenomenon at Low Reynolds

Number

M. Be June,2017 SPE Conference

EOR 2Surface Facilities Design for the First CO

Demonstration Project in Saudi Arabia Alhashboul June, 2017 SPE Conference

Integral Extraction–Wettability Criteria of the

Effectiveness of Industrial Solvents Used for

Enhanced Oil Recovery

V. F.

Nikolaev Agu., 2017

Petroleum Science and

Technology Journal

A New Approach for Optimizing

Productivity/Injectivity in Naturally Fractured

Reservoirs Based on Fracture Network Detection

using Fourier – Wavelet Transform Analysis

M. Abdideh Agu., 2017 Petroleum Science and

Technology Journal

Evaluation of Foam Generated with the

Hydrocarbon Solvent for Extra-Heavy Oil

Recovery From Fractured Porous Media: Pore-

Scale Visualization

A.

Telmadarreie Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

An Accurate Method to Generate Composite PVT

Data for Black Oil Simulation V. Gaganis Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

ده ش

ر ش

نتت م

الامق

ي رخ

ن بوي

ناع

61

المللي مهندسي نفتانجمن بين

Research on Nitrogen Foam for Enhancing Oil

Recovery in Harsh Reservoirs P. Wei Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Expected Value, Downside Risk and Upside

Potential as Decision Criteria in Production

Strategy Selection for Petroleum Field

Development

S. M.G.

Santos Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Biosurfactant Production Under Diverse

Conditions by Two Kinds of Biosurfactant-

Producing Bacteria for Microbial Enhanced Oil

Recovery

F. Zhao Agu., 2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Industrial Applications of Digital Rock

Technology C. F. Berg Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Development of Empirical Correlation for DME-

Partitioning Between Brine and Crudes for

Enhanced Waterflooding Applications

R. R.

Ratnakar Agu., 2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

NMR Study of Carbonates Wettability F. R. Branco Agu., 2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Uncertainty Quantification and Value of

Information Assessment Using Proxies and

Markov Chain Monte Carlo Method for a Pilot

Project

B. Chen Agu., 2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Study on Pressure Interval of Near-Miscible

Flooding by Production Gas Re-Injection in QHD

Offshore Oilfield

H. Chen Agu., 2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Field Development Optimization in Mature Oil

Reservoirs Using a Hybrid Algorithm H. Yang July ,2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Non-Klinkenberg Slippage Phenomenon at High

Pressure for Tight Core Floods Using a Novel

High pressure Gas Permeability Measurement

System

W. qing An July ,2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Impact of Temperature on the Low Salinity EOR

Effect for Sandstone Cores Containing Reactive

Plagioclase

I. D. P.

Torrijos July ,2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Simulation of Counter-Current Imbibition in

Single Matrix and Field Scale Using Radical

Integral Boundary Element Method

Z. Xu July ,2017 Petroleum Science and

Engineering Journal

Selection of Overseas Oil and Gas Projects Under

Low Oil Price B. J. Tang July ,2017

Petroleum Science and

Engineering Journal

Effects of Solvent Properties and Injection

Strategies on Solvent-Enhanced Steam Flooding

for Thin Heavy Oil Reservoirs with Semi-

Analytical Approach

Hao Liu Aug., 2017

OGST - Revue d'IFP

Energies Nouvelles

Journal

A Novel Relative Permeability Model Based on

Mixture Theory Approach Accounting for Solid–

Fluid and Fluid–Fluid Interactions

D. Ch.

Standnes Aug., 2017

Transport in Porous

Media journal

On the Validation of a Compositional Model for

the Simulation of CO2

M.

Akbarabadi, Aug., 2017

Transport in Porous

Media Journal

ده ش

ر ش

نتت م

الامق

ي رخ

ن بوي

ناع

9314 ، تابستان64شماره

69

راه ازدياد برداشت

Injection into Saline Aquifers

Effective Rheology of Two-Phase Flow in Three-

Dimensional Porous Media: Experiment and

Simulation

S. Sinha Aug., 2017 Transport in Porous

Media Journal

Unstable Immiscible Displacements in Oil-Wet

Rocks Th.W.nyakul Aug., 2017

Transport in Porous

Media Journal

عبر

ن وي

ناده

شر

شنت

ت مالا

مقي

خ

98

المللي مهندسي نفتانجمن بين

هي، استانبول، ترك9314ماه رينفت/ت يكنگره جهان نيو دوم بيست

hekmatzadeh@nioc.ir پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز –زاده مهناز حكمتتهيه كننده:

ز وزيرانا رتبه، برخيعالي مديران حضور و مشاركت با «انرژي آينده سوي به پلي» شعار با نفت جهاني رهكنگ دومين و بيست

هايهمايش مركز در 96 تيرماه 22 تا 11 از جهان نفتي مديران و نمايندگان از نفر هزاران و نفت توليدكننده كشورهاي

برگزار گرديد. تركيه استانبول الملليبين

چهار شامل كنگره اين. گرديد برگزار مديريتي مسائل و گاز پتروشيمي، و پالايش دست،بالا عمده بخش چهار رد كنگرهاين

گذاريتأثير روند جمله از مباحثي كنگره اين در. بود علمي مقالات و وزارتي، ميزگرد هاينشست عامل، مديران سخنراني رويداد

تماعياج و سياسي اقتصادي، منظر از آن پذيريتأثير و انرژي زمينه در امعه جهانيج نيازهاي گاز، و نفت ويژه به انرژي تحولات

صنعت با مرتبط مباحث ديگر و گاز فرآوري ترانزيت، پالايش، گاز، و نفت توليد و اكتشاف مانند كارشناسي موضوعات همچنين و

.مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت گاز و نفت

ايفا مهمي نقش ، كنگره برپايياز دوره هر باشد و درميرأي نفت و داراي حق جهاني رسمي كنگرهعضو نيز ايران نفت وزارت

يايران هيئت نيز در خصوصي هايشركت و هادانشگاه ها،انجمن دولتي بخش به همراه كنگره برگزاري از دوره اين رد .كندمي

كه از آن جمله ندفعاليت چشمگيري داشت مترمربع 918 مساحت هب ايغرفه در ايران نفت و گاز ملي هايشركت داشتند. حضور

قديمي و بيان و نشدهبرداشت ميادين از اعم ايران اكتشافي هايبلوك معرفي گذاري،سرمايه هايبه ارائه فرصتتوان مي

ن توسط پژوهشگرا علمي الهكنگره، بيست و سه مقاين . از مجموع چهارصد مقاله ارائه شده در اشاره كردايران كلان استراتژي

به پژوهشگران ايراني تعلق گرفت.نيز مدال طلاي المپيك جهاني نفت و جايگاه سوم مقالات پذيرفته شده ايراني ارائه شد و

وم د

ت وس

بيي

نهان

جره

نگك

يت/ت

نف ري

اه م

9314

رك، ت

ولانب

ست، ا

هي

9314 ، تابستان64شماره

91

راه ازدياد برداشت

هاي آموزشي( صنعت نفت در سطح جهانها و كارگاه)كنفرانس يرويدادها

شمسي( 9314 –ميلادي 2297) - پاييز فصل

پژوهشكده ازدياد برداشت از مخازن نفت و گاز -سكينه شكرالله زادهتهيه كننده:

Date Title Type Location

25 - 26 Sep 2017 SPE/EAGE Workshop: Geohazards Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

25 - 26 Sep 2017 SPE Workshop: SPS and SURF - How to Maximise

the Total Life of Field Value Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

26 - 27 Sep 2017 SPE Workshop: Production Forecasting for Heavy

Oil and Unconventional Resources Workshop Calgary, Alberta, Canada

26 - 27 Sep 2017 SPE Workshop: Asset Integrity - Managing People,

Performance, Profitability, and Efficiency Workshop Abu Dhabi, UAE

27 - 28 Sep 2017 SPE Workshop: Petroleum Economics - Optimisation

Versus Growth in Uncertain Times Workshop Dubai , UAE

3 - 4 Oct 2017

SPE Workshop: Maximising Value in Offshore

Operations - Automation, Monitoring, Surveillance

and Control

Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

4 - 5 Oct 2017 SPE Workshop: Production Forecasting Workshop Abu Dhabi, UAE

4 - 6 Oct 2017 Eastern Regional Meeting Symposium Lexington, Kentucky,

USA

9 - 11 Oct 2017 SPE Annual Technical Conference and Exhibition Conference San Antonio, Texas, USA

15 - 18 Oct 2017 SPE Kuwait Oil & Gas Show and Conference Conference Kuwait City, Kuwait

16 - 18 Oct 2017 SPE Russian Petroleum Technology Conference Conference Moscow, Russia

17 - 19 Oct 2017 SPE/IATMI Asia Pacific Oil & Gas Conference and

Exhibition Conference Bali, Indonesia

18 Oct 2017

SPE Workshop: The Duvernay Liquids Rich Shale -

What Makes it Different and How Do We Optimize

It?

Workshop Calgary, Alberta, Canada

23 - 24 Oct 2017 SPE Workshop: Decommissioning - Innovative

Approaches to Shallow Water Platforms and Wells Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

24 - 25 Oct 2017 SPE Workshop: Well Integrity Life Cycle

Management for Subsea Field Development Workshop

St. John's, Newfoundland

and Labrador, Canada

ن ها

جح

سطدر

ي فت

ي نها

اديد

رو–

يزپاي

9314

(22

97)

92

المللي مهندسي نفتانجمن بين

24 - 26 Oct 2017 OTC Brasil Conference Rio de Janeiro, Brazil

30 - 31 Oct 2017 SPE/NACE Workshop: Corrosion Management For

Upstream Oil & Gas Production Assets Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

1 - 3 Nov 2017 SPE Annual Caspian Technical Conference and

Exhibition Conference Baku, Azerbaijan

5 - 9 Nov 2017

SPE Forum: Waterless Fracturing - Reducing Fresh

Water Use for Reservoir Stimulation in a Future

Water-Constrained World

Forum San Antonio, Texas, USA

5 - 10 Nov 2017 SPE Forum: Enhanced Oil Recovery in

Unconventional Reservoirs Forum San Antonio, Texas, USA

6 - 8 Nov 2017 SEG/SPE Workshop: Injection Induced Seismicity Workshop Dallas, Texas, USA

7 - 8 Nov 2017 SPE Workshop: Unlocking the Montney, Success

Through Change Workshop Calgary, Alberta, Canada

7 - 8 Nov 2017 SPE Workshop: North Sea and Europe Area

Stimulation Workshop

The Hague, The

Netherlands

7 - 8 Nov 2017 SPE Symposium: Production Enhancement and Cost

Optimisation Symposium Kuala Lumpur, Malaysia

9 - 10 Nov 2017 SPE Workshop: Gas Well Deliquification Workshop The Hague, The

Netherlands

13 - 14 Nov 2017 SPE/EAGE Workshop: Integrated Project

Management Workshop Bangkok, Thailand

13 - 16 Nov 2017 The Abu Dhabi International Petroleum Exhibition &

Conference (ADIPEC) Conference Abu Dhabi, UAE

20 - 21 Nov 2017

SPE Workshop: Unconventional Resources - Tools

and Practices for Optimal Exploration, Appraisal and

Development

Workshop Brisbane, Australia

20 - 21 Nov 2017 SPE Workshop: Floating Production Systems –

Enabler and Solution for Development Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

21 - 22 Nov 2017 SPE Workshop: Mature Field Redevelopments Workshop Moscow, Russia

28 - 30 Nov 2017 SPE Thermal Well Integrity and Design

Symposium Symposium Banff, Alberta, Canada

ن ها

جح

سطدر

ي فت

ي نها

اديد

رو–

يزپاي

9314

(22

97)

9314 ، تابستان64شماره

99

راه ازدياد برداشت

29 - 30 Nov 2017 SPE Workshop: Learning From Reservoir Response -

History Matching and Data Analytics Workshop Austin, Texas, USA

4 - 6 Dec 2017 SPE Workshop: Performance and Design of Water

Injectors Requiring Sand Control Workshop Austin, Texas, USA

4 - 6 Dec 2017

SPE Workshop: Production Optimisation—Smart

Strategies and Vision Towards Building a Better

Future

Workshop Kuwait City, Kuwait

4 Dec 2017 - 5

Dec 2018

SPE Workshop: Process Safety and Technical Risk

Assessment Workshop Kuala Lumpur, Malaysia

6 - 7 Dec 2017

SPE Workshop: Lost Circulation: Natural and

Induced Fractures - Carbonates and Other

Formations

Workshop Dubai, UAE

12 - 13 Dec 2017

SPE Workshop: Hydraulic Fracturing in the Middle

East – Lessons Learnt, Challenges, and

Opportunities

Workshop Dubai, UAE

نها

جح

سطدر

ي فت

ي نها

اديد

رو–

يزپاي

9314

(22

97)

94

در انتظار دريافت خبرها و خلاصه مقالات علمي

كاربردي شما هستيم.

در انتظار دريافت خبرها و خلاصه مقالات علمي

كاربردي شما هستيم.

در انتظار دريافت خبرها و خلاصه مقالات علمي

كاربردي شما هستيم.

ر انتظار دريافت خبرها و خلاصه مقالات علمي د

كاربردي شما هستيم.

در انتظار دريافت خبرها و خلاصه مقالات علمي

مطالب شما به رؤيت مديران تراز اول

نفت خواهد رسيد. bulletin@nioc.irايميل: 00449327فكس:

مديران صنعت نفت صداي شما جااين

شنوندرا مي bulletin@nioc.irايميل: 00449327فكس:

مديران صنعت نفت صداي شما جااين

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

به ما ايميل بزنيد

از مخازن نفت و گاز پژوهشكده ازدياد برداشتIOR Research Institute

22تهران ، خيابان وليعصر ، بالاتر از ميدان ونك ، كوچه نگار ، پلاك

11661989، فكس : 11194888-4تلفن :

:bulletin@nioc.ir

اد برداشترا ه ازدي بولتن علمي، خبري

اد برداشترا ه ازدي بولتن علمي، خبري

اد برداشترا ه ازدي بولتن علمي، خبري

اد برداشترا ه ازدي تن علمي، خبري بول

اد برداشترا ه ازدي بولتن علمي، خبري

اد برداشترا ه ازدي بولتن علمي، خبري