﴾1﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه

ځاى سريزي پر د

ژبي ته د ته غاړه كښېږدي چي پښتو منلو دې حقيقت و د پښتانه بايدشلمي ولي به د كه داسي نه واى نو. اوږده مزلونه پاته دي ال لور بډايۍ پر غناء او

)خواركۍ (له پښتو سره د مشرانو خواخوږو زموږ عيسوي پېړۍ په پاى كي المحتاجۍ ضمني معنا عاطفي اړخ سربېره د په دې لقب كي پر. لقب زياتوالى . اړتيا ستهزيار او كار نور غناء له پاره د ژبي د پښتو ګويا د.هم نغښتې ده

تخليق او تحقيق، پاره ده بډايۍ ل ژبي د پښتو كي د په هغو هري ژبي او دسته كي چي توپير الس په ګوتو لكه د خو. ترجمې درې سره برخي الزمي دي

يوه كي پر برخو واړو درو له مخي په دغو اړتياوو او د خپلو غوښتنو هره ژبه بيا د او ژبي سره د نسبتاً اوږدې بلدتيا زه له پښتو. اچويبله برخه باندي زور يا

،له مطالعې څخه دې نتيجې ته رسېدلى يم ژبو نورو پرتو هغې په ګاونډ كي د ځكه د دا. پاملرنه وسي ته زياتهد ترجمې كار كي بايد په پياوړتيا پښتو چي د

له بده مرغه دي، ته ميسر ويونكو ژبو نورو تخليق هغه امكانات چي د تحقيق او نن ورځ چي څه دپاسه درې لسيزي يې په جګړو په تېره بيا پښتانه يې نه لري،

څخه بې زده كړو كي تېري سوي دي، دوه درې سربسته نسله يې له منظمونړۍ باندي سره پاشل سوې ده ه دريمه يې پريو نفوسو د برخي پاته سوي دي،

. فرهنګ مركزونه له تاداوه نړول سوي دي پوهي او كي يې د دننه په هيواد اوهيوادو نړۍ پر د. " دېوالونه يې پاخه سوهخونه كه مي وسوه،"خبره خو د چا ،زمينه برابره كړې ده سره پاشني هغوى ته په نسبي توګه دا افغانانو باندي ديوه ځايه تخليق په پرتله الس تر تحقيق او ترجمې له پاره يې د چي د

يوې اندازې سره تر ژونديو ادبياتو او ژبو نړۍ له ژونديو پښتانه د. ورسېږيته په چا هر وخت او هر اغېزې الندي ما د همدې استدالل تر. سوي ديبلد

. كړې ده سپارښتنهآثارو د ژباړلو د ژونديو ژبو نورو ژبه باندي د پښتوپه دغه محمدصديق ظهير دغه حاضركتاب ژباړونكى ښاغلى ډاكټر د

﴾2﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه د دئ او سره په يوه نظر بډايۍ په مسئله كي، زما پښتو ژبي د موضوع يعني د

دې علمي زېرمه باندي د ژبي پر پښتو چي نن د،همدې توافق نتيجه ده د نظر .كتاب خوندوره اضافه زياته سوه

په دئ او په مسلكي لحاظ انجنير ظهيرمحمدصديق ښاغلى ډاكټرله بشپړه كړې ده خو خپل تخصص په برخه كي دوكتورا جاپان كي يې دپه دغه او سره د زلميتوب له وخته اشنا )پوليټيكل ساينس(سياست پوهني

لسيزي ديموكراسۍ تر ده په افغانستان كي د. مطالعې څښتن دئ برخه كي دسياسي ادبي او ډېري علمي، قلم چلولى دئ اوژبه وروسته په پښتو وړاندي او

مجله كي د څلوېښتمي لسيزي په او كندهار طلوع افغان په اخبار ليكني يې داعالن وړاندي ديموكراسۍ تر كي د په هيواد .كي خپرې سوي دي ګڼو

ګټونكي به توګه نه د خپلواكۍ امان اهللا خان نوم د امير د سركاري مطبوعاتو، په يوه مقاله باندي مات سو ښاغلي ظهير فغان كي دغه پدل دپه طلوع ا. كيښ

ګټونكي په توګه ستايل اتل او امان اهللا خان د خپلواكۍ د چي په هغې كي امير كي ډېره ښه استقبال هغه وخت په كندهاريو منورينو دغه مقاله د. سوى و

پښتويې هم په ځيني مستقل آثار ادبي مشاهيرو نړۍ د دښاغلي ظهير .سوهدئ دا خپاره كړي دي او په طلوع افغان كي يې په اقساطو ژبه ترجمه كړي او

باندي يوه ژبه پښتو سره پر په ژباړلو دې اثر يوې اوږدې وقفې وروسته يې د ترژبي په باب ژباړي د د. دې كتاب متن كتلى دئما د. بله پېرزوينه هم وكړه د لغاتو يك كړي دي خوصاحب سره خپل مالحظات شر مي له ښاغلي ظهير .ځاى كړى دئ خپل حق درناوى پر ده د په انتخاب كي مي د

له امله ژباړلو د دغه درانه اثر محمدصديق ظهيرته د زه ښاغلي ډاكټرباندي خپله پوهه نوره هم پښتو)خواركۍ (هيله من يم چي پر مباركي وايم او

.ولوروي محمدمعصوم هوتك

كاناډا-اونتاريو

ع۲۰۰۸ -بر اكتو– ۶

﴾3﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه

څو خبري يو

انجينرۍ په هورې مي د څه وخت په جاپان كي تېركړى دئ او يو ما كلتوري جوړښت او تاريخي او جاپان د څنګ د تحصيل پر څانګه كي دتخنيكي پرمختګ په هكله هم څه بېساري چټك اقتصادي او همدارنګه د

جاپان په وري وه هغه دته ډېره په زړه پ يوه موضوع چي ما. ناڅه لوستي دينولسمي پېړۍ كله چي جاپانيان د. ژباړي رول ودې بېساري پرمختګ كي د

نړۍ د د كي له تقريباً درې سوه كلني انزوا څخه راووتل او كلونو په وروستيوپه سول، نو وروسته پاته ساينس او تخنيك څخه خبر جاپان د د پرمختللي او

.كي سول چي څه بايد وكړي دې فكرسالوو اومشورو وروسته دې قام مين جاپاني مشران له ډېرو وطن او پر

رقابت كولو له دوى سره د او رسېدلو د، چي په غرب پسېنتيجي ته ورسېدلژره جاپان ته د ترجمې له الري تر غرب ټول علوم ژر ده چي د دا يوه الر شان قوي نه وهجاپان اقتصاد په هغه وخت كي د نن پ كه څه هم چي د. راوړي

هم يې د پاره ولېږل اوه زده كړي ل ته د ځوانان خارجي هيوادونو يې هم ډېر بيا امتيازاتو څخه په لوړو نورو هيوادونو امريكې، انګلستان، فرانسې، جرمني او

. زده كړي ته خارجي ژبي ور چي جاپاني زده كوونكو،استادان استخدام كړل كي ډېر ژبو نړۍ په ژونديو ې وتوانېدل چي دوخت كي جاپانيان په د لږ په ډېر

څخه په ګټه زيات ليكل سوي كتابونه جاپاني ژبي ته راواړوي او له هغو . هيوادو په ډله كي ودروي پرمختللو نړۍ د سره خپل هيواد ډېر ژر د اخيستلو

پاره په ه پرمختګ ل د افغانستان هم بايد ګران هيواد زما په نظر، زموږنړۍ له چي په وس يې كېږي د اړخيزه ګامونه واخلي او هر ي اوكي جد دې الر

په ملي سويه . وركړي ته زور ترجمه كولو و ډول كتابو هر ژونديو ژبو څخه دكي پوره په دې الر په دې نېك كار كي پراخ ګامونه اخيستل او باندي خو

ه ، خو هغه افغانان چي پ دولت له مهمو كارو څخه ديسرمايه ګذاري كول د

﴾4﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه . كي ډېره مرسته كوالى سي خارجي هيوادو كي اوسي هم په دې كار

څلورو امريكايي ليكوالو، ميكايل دا كتاب چي ستاسي په مخكي دئ ديوه والټر جونز لخوا په ګډه د راسكين، رابرت كورډ، جېمزميډ يورس او

Political Science. Anع كال كى د ۲۰۰۴ درسي كتاب په شكل پهIntroduction۲۰۰۷په چاپ سوى دئ چي وروسته بيا په نامه ليكل سوى او

پاره دوباره چاپ سوى ه لسم ځل ل د كال كي له سره كتنه ورباندي سوې ده اودئ، په دې معنى چي هغه برخي مي ترجمه كړى كتاب تلخيص او دا ما. دئ پوري ډېري مختصي دي او امريكې په متحده اياالتو چي د،ني ايستلي ديځ پاره مفهوم اخيستنه له ستونزوه ل افغاني زده كوونكو به يې ښايي د ما په نظرز

پاره ه امريكايي زده كوونكو ل سره له دې هم، څرنګه چي كتاب د. ډكه وي امريكې په سياسي او مسايل د مثالونه او ډېر ليكل سوى دئ، ځكه يې نو

امريكا د او ثالوهمدې م يقين مي دئ چي د اجتماعي سيسټم پوري اړه لري خوځوان نسل كلتوري ساختمان زده كړه زموږ سياسي، اقتصادي، اجتماعي ، او د

.هم الزمي ده ته هم ګټوره او چي ګويا زده كوونكي بايد ټول هغه ،نه ده دې معنى هيڅكله دا د

لري ه معنى هم ن دا ومني، او سترګو نظريات چي په كتاب كي راغلي دي په پټودې كتاب د مفاهيمو، نظرياتو زما په نظر د. سره موافق يم ه ټولوچي زه ګويا ل

چي په افغاني ټولنه كي ،مرسته كوالى سي پوهه له زدكوونكو سره دا مثالونو او . تطبيق ساحه يې وپلټي د څرك وباسي او مثالونو يې د

ځيني . تلخيص كړي دي ترجمه او دې كتاب ديارلس فصلونه ما دلنډ ځكه دي، لكه مخكي چي مي وويل، موضوعات يې يني بياځ فصلونه اوږده او

وخت تېر كي يې ډېر پاره مفهوم لرالى سي چي په امريكاه ل هغه چا يوازي د تشريح سوي دي چي زده )عمده مفاهيم( ځينو فصلونو په پاي كي د. ويكړى

. پاره بې ګټي نه ديه زده كونكو ل ته اضافي معلومات وركوي چي د كوونكوژبي ته د مسلكي اثارو ترجمه پښتو چي و،ته معلومه ده رانو لوستونكوګ

اسانه چي ترجمه روانه او،ايستلى دئ زيار ډېر ما. دئ كول ستونزمن كارولولئ ځل بيا لطفاً يې يو هم كه چېري كومه جمله مبهمه وي، بيا راسي، مګر

زه د دا نو سوه نجملې مفهوم روښانه هم د كه بيا. ښايي معنى يې روښانه سيخپلي چي د،څخه هيله لرم له ګرانو لوستونكو ځان نيمګړتيا بولم او

﴾5﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه .بزرګوارۍ له مخي عفوه راته وكړي

دې ترجمې يوه برخه چي د،له ښاغلي نسيم سليمي څخه زياته مننه كوم رفيق ظهير او وروڼو ډاكتر زما. الزمي مشورې يې راكړي دي يې كتلې او

او مناسبو لغاتو وخت د پر وهلو چكر هفته ييز زموږ د ظهير نادر انجينر. چي كور ودانى ورته وايم،ده مرسته راسره كړېاصطالحاتو په برخه كي ډېرهده كه ډېره، ښه ده كه بده، د محمد ترجمه، لږ په پاى كي بايد ووايم چي دا

پوري رسول تاسو ښاغلو لوستونكو معصوم هوتك له مرستي پرته يې تر ته تشويق دې كار دې چي همېشه يې و معصوم هوتك سربېره پر. نه وهممكن

ايډيت كلمې په واقعي معنى، ټكي په ټكي لوستلې او ترجمه يې، د ، داكړى يم حد زه تر. پرقلم دې بركت وي عمر دي يې ډېر، كور دې ودان او. كړې ده

بايد نتيجه نو د څه كم پنځوسو كالو اشنايۍزيات ځني ممنون يم، مګر . همداسي وي

په درناوي

محمد صديق ظهير

امريكا-ويرجينيا

ع۲۰۰۸نومبر

﴾6﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه

لومړى فصل :سياست علم د

سياست سره كي له په خلګو متحده اياالتو امريكې د تروريزم د جنګ او سياست له چي پخوا جدي خلګو او ونكوزده كو. عالقه بيرته راژوندۍ كړې ده

مګر . دئوه، اوس يي بيرته سياست ته مخ كړىڅخه مخ اړا ايلوسياسي مس او چي د،دهوېس اندېښنه پيدا ته دا پوليټيكل ساينټسټانو سره له دې هم ډېرو

كي خلګ په هيوادونو نورو نړۍ په ډېرو همدارنګه د امريكې په متحده اياالتو اوراهيسي له وكلون ده چي ولي له ډېرو داپوښتنه . سياسي سوي دي اصطالح غير

څخه، چي الوسياستوايا علت يي له . ده عالقه مخ پرلږېدوخلګو سياست سره د كه خلګو ه؟ اوكركه د خلګو پاره هڅي كوي، ده ل وګوندي ګټ وخت يوازي د هر

رادي رايه كومه ګټه نه كوي؟ يوه انفدوى سوى دئ چي د احساس ورپيدا ته دا يوازي دسياست په ميدان كي ئ چي د دسوىا مفهوم پيد سره دا ايا له خلګونو اغېزه سته څه زړه غواړي هغه كوالي سي، چي هر با قدرته خلګو، او ثروتمندو

ستل څه ګټه لري؟ يپه سياست كي برخه اخ كه تاسي له. دئ چي سياست مهم دئ ا د)Thesis( دې كتاب تسيز د

و بل څوك په سياست كي برخه وانخلئ، ي ښياست اوسياست سره عالقه ونهستاسي او اغېزه وكړي چي زموږ تصاميمو هغو به پرهغوى وكړي او كار به داوښيي چي ده چي تاسي ته دا دې كتاب يوه وظيفه دا د. ښندي ژوند اثر پر

په خپله ګټه پوه سئ اوتاسي وركوي، څو څرنګه كار سياست څه شي دئ اواپوهۍ څخه ناوړه چي په سياست كي ستاسي له ن سيڅوك ونه كوالى نور

.ګټه واخلي. حق هم وي پرښايي دوى نفرت كېږي او خلګو ډېرو دسياست څخه له

قدرت څخه ناوړه له . غيراخالقي شى وي ايي په خپل ذات كي يوسياست ښ ده چي حتمي نه دا مګر. تشكيلويءسياست مهم اجزا فساد د استفاده او

﴾7﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه خطرناكه بيالوژيستان د. څه خوښ هم وي چي زده كړه يې كوئستاسي هغه

دوى دا باكټرياوي د. ايكروسكوپ الندي مطالعه كويم باكټرياوي تر ناروغيو غواړي په دې پوه سي چي باكټرياوي څرنګه ډېرېږي، دوى خوښي نه وي، مګر

د. څه ډول خطرونه ځني پېښېږي او څرنكه له منځه وړل كېداي سيله ره چختاڼي اوهم نه راځي چي س )قهر( ته درد دې باكټرياوو بيالوژيستانو

وكوالى ونه پوه كړي څوځان ونطبيعت په قواني غواړي ددوى. منځه يي يوسيپوليټكل ساينټسټان له . بشري ژوند سره مرسته وكړيسي له دې الري له

. كوي سياست سره همدا كار

:اصلي علم تهداب ايښوونكى دئ، سياستdiscipline چي د ډيسپلين ارسطو،

ه سياسي زمينه كي څه په يو هردئ چي تقريباً مطلب يي دا. بولي)لماصلي ع( دولت-يونان ښار د ( polisڅه باندي پوليس نور هر پرتقريباً پېښېږي اوcity-state (د څه سياسي دي، نو هرڅرنګه چي تقريباً .حكمراني كوي

ني محصلين يځ. ده څه زده كړه هر دګواكي تقريباً] زده كړه[ست مطالعه سياپوليټكل ساينس پخپله . زده كړي بېالبېلي څانګي تعقيبوي د] نكيوزده كو[

دې ني وخت، په يځ. څانګو څخه متشكل دئ بېالبېلو د اجتماعي علومو د اقتصاد، ، مثال په توګه تاريخ، بشري جغرافيهباندي پوهېدل ګران دي چي د

ختمېږي او كوم ځاى لوجي پرسوشيولوجي، انتروپولوجي او يا هم سايكو، وګورو چي توګه دلته به، په لنډه. كوم ځاى پيل كېږي پوليټيكل ساينس پر

.سره ارتباط لري نورو اجتماعي علوموپوليټكل ساينس څرنګه له

:تاريخ يوه مهمه منبع dataمعلوماتو پاره ده پوليټكل ساينس ل تاريخ د

د) ع۱۹۴۰ - ۱۸۷۱(ريم جمهوريت دفرانسې د كله چي موږ د. تشكيلوي په وخت كي د) ع۱۹۴۵ - ۱۹۳۳( فرانكلين روزولت سياست په باب، يا د

ساړه جنګ يا هم د زياتوب په باب او قدرت د جمهوري رياست د امريكې دمګر تاريخ . تاريخ مطالعه كوو د په هكله خبري كوو، موږ) ع۱۹۸۹ -۱۹۴۷(

دې له كي بېل شيان پلټي او ېښون په دې پپوليټكل ساينټسټا پوهان او

﴾8﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه په خاصه توګه، تاريخ پوهان . لري معلوماتو سره په بېالبېلو اشكالو سروكار

ه او خبري پېښي په هكله اسناد، ارشيفون يوه پېښه په تفصيل سره څېړي، دېوه موضوع باندي متمركز سوي زيات معلومات پردوى. راپورونه راغونډوي

له . يا هيڅ اقدام نه كوي په هكله لږ او] تعميم[ كولو د عمومي مګر لري،] ډېټا[څخه ] generalization [ تعميم ه پوليټكل ساينټستان خبره لوا، بيابلي خ

ګروېږني سره مقايسه او تاريخ پوهانو څېړني او سو دكوالى موږ. راشروع كويي تفصيل) ع۱۹۳۳ - ۱۹۱۹( پوه ښايي د وايمر جرمني تاريخ يو. مقابله كړو

دا ډول څېړنه په پوليټكل ساينټست بيا ښايي ته ورسوي،څېړنه او مطالعه سر چي مشابهتونه ،روسيي سره مقايسه كړي فرانسې، ايټاليا اوعين دوران كي له

ته رسوي،رني تاريخ پوهان هم مقايسوي څېړنه سيځ. او تفاوتونه يي وګوري نټسټان هم بلل كېداىي پوليټكل ساي په عمل كدوى چي په دې صورت كي نو

.سي

: بشري جغرافيه، كه څه هم په ي جغرافيې سره تفاوت لريفزيكچي له ،بشري جغرافيهپه كي پوليټكل ساينټستانو له نظره اچولې ده، مګر دې وروستيو لسيزو

بشري سلوك په قلمرو پوري د. واقعيت كي يي په سياست كي نفوذ زيات دئه قدرت تمركز او منطق دي ساحه، تجارت، دلكه سرحدات، نژا تړلي عناصر

عراق پرابلمونه افغانستان، چچنيا او د. زيات سياسي نتايج او اړخونه لري ډېر كاناډا الينحل فډراليزم، چي د همدارنګه د ډېره حده جغرافيايي اړخ لري او تر

.كوبيك ځيني خلګ غواړي ځني بېل سي، جغرافيايي اړخ لري

:اقتصادسياست اصلي موضوع ه، د ځينو اقتصاد پوهانو په عقيدد اقتصاد،

خبره دا. ن په دې هكله برعكس ادعا لريپوليټكل ساينټستا خو .تشكيلوي اقتصادي انكشاف د. چي ډېري سياسي النجې اقتصادي ريښې لري،رشتيا ده

غريب هيوادونه سته چي لږ اهميت لري،پاره ډېره تحقق ل دډموكراسۍ له منځه تلو ډموكراسۍ دكښته اقتصاد د مخ پر. م لري رژيډيموكراتيك

او په راوروسته Weimer Republicوايمر جمهوريت د سي،سبب ګرزيداى

﴾9﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه ته ي پاليسي ګاني اقتصادي انكشاف منځ كوم. كي روسيه يي ښه مثالونه دي

هم نورeuro ولري؟ ايا يورو] كي په اقتصاد[راوړي؟ حكومت بايد څومره رول ډول ه داپاليسۍ پ سي؟ كله چي اقتصاد پوهان دره متحد كوالىيوروپ س . جوړېږي)پوليټكل اكونومستان( څخه كي را ونغاړل سي، له دوى پوښتنو

:سوسيولوجي

سيمور .ني برخي سره ګډېږييپوليټكل ساينس ځ سوسيولوجي او د د سوسيولوجست دئ، چي يوSeymour Martin Lipset مارتين ليپسيت

په پوهانو لومړنيو هغو دى د. ساينټست په صفت هم ډېر شهرت لريټكلپولي لكه .همنځ يې نژدي رابطه وښودل ثروت تر او ډموكراسۍډله كي دئ چي د

وګورو، پوليټكل ساينس په ټولنه كي دا چي په راتلونكي فصل كي به يېسوسيالوجي ". څوك څه ډول فكر كوي" سياست په هكله مطالعه كوي چي د

اساس د عمر پر او مناطقو، مذاهبو اجتماعي طبقاتو، ا دا څېړي چي څرنګه دبيسياسي په دې ترتيب نو سوسيولوجي د. خلګو سياسي نظريات فرق كوي

تجربوي پاره يوه په هكله د مطالعاتو ل انتخاباتو د كلتور، عمومي افكارو او .اساس برابروي

:انسان پېژندنه

اپولوجي، چي په عنعنوي توګه د بې سوادو ټولنورانت انسان پېژندنه يا . غوندي ښكاريپوليټكل ساينس سره بې ارتباطه له مطالعې ته متوجه ده، تشريحي او مصاحبوي تخنيكونو څخه په پوليټكل مګر د انتراپولوجي له

احترام سيسټم، جاپانيانو د د. ساينس كي په زياته پيمانه كار اخيستل كېږيځيني . پخوا منځته راغلى دئهم زر كاله ال رځ هم وينو، تريي نن و چي موږ

عنعنوي با نفوذه اوس هم سياسي قدرت واوسني سياسي سيسټمونه حتىتشدد قبيلوي كرښي په افريقا كي، رايي ګيري او. ته سپاري يا قبيلو كورنيو

.تعقيبوي

:سايكالوجيټكل ساينس په پولي سايكالوجي، په تېره بيا اجتماعي سايكالوجي، د

﴾10﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه چي څه ډول شخصيتونه سياست ته لېوال دا. پوهېدنه كي ډېره مرسته كوي

،واكمنانو اطاعت كوي چي ولي او تر كومو شرايطو الندي خلګ د كېږي، يا داپوليټكل ساينس سره مرسته يي له سايكا لوجيكي مسايل دي چي پوهېدل

ه اكثره وخت پر مطالعد هټلر، سټالين او ماوتسي تونګ په هكله. كوي .يكالوجيكي تيوري ګانو بنا سوي وېسا

كي تكړه methodologyسايكالوجسټان په خاصه توګه په متود ولوجي ته دا عه كوي او موږ توګه مطال)واقعي او بي طرفه( شيان په عيني دوىوي،

.شك په سترګه وګورو ته د ادعا ګانوراښيي چي ضعيفو

سياسي قدرت څه شي دئ؟ كشفياتو اونورو اجتماعي علومو له نس ډېر وخت دټكل سايپولي

صه چي پوليټكل ساينس له نورو مګر كومه مشخّ. مطالعاتو څخه استفاده كويپوليټكل ساينس سياسي قدرت ته د هغه و،اجتماعي علومو څخه بېلوي

د) وروسته ارسطو تر(دوهم بنسټ ايښوونكۍ پالر زموږ. خاصه توجه ده Niccolo Machiavelliماكياولي ې فلورانسي فيلسوف نيكولودور رنسانس د

تاسي كوالى . رول ټينګار كړى دئقدرت پر چي په سياست كي يي د،دئواخلئ، مګر كه مخكي ذكر سوو ټولو روشونو او فكتورونو څخه كارسئ له

رخه كي استفاده ونه كړئ، طالعې په بم سياسي قدرت د تاسي له هغو څخه د سياسي ځينو خلګو د د .ينس مطالعه نه كوئښايي د پوليټكل سا تاسي بهكه چي له دې مفهوم څخه ځ. مفهوم هم نه خوښېږيpolitical powerقدرت ه قدرت ل"ني خلګ ديځ. راوالړېږيظلم بوى ر، عدم مساوات او كله هم دد جب

چي په هغه،له قدرته حكومت وړانديز كوي بې غندي او د" پاره سياست كول څه د هر له بله سره د يو محبت او شان ده وروڼو او خويندو پ كي به خلګ ګويا د

جوړي سوي ټولني دوام دا ډول اساساتو پر. اساس ژوند سره كوي شريكولو پرمحكوم د معمولي حاكم اوبه يې كه چېري دوام هم ومومي نوه سي موندالى،ن

به هم د قدرت زوړ وروست ي بيا چ،بل شكل ته غاړه ايښې وي ساختمان و يوبشر په خټه كي قدرت چي دداسي ښكاري لكه سياسي. ځني راوالړېږيبوى

دئ چي ولي ځيني خلګ پر نورو باندي سياسي سوال دا مګر. وياخښل سوى .لريه ن پاره قاطع او صريح تشريح وجوده سياسي قدرت ل قدرت چلوي؟ د

﴾11﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه عقالني او غير عقالني ځيني بيولوجيكي، سايكالوجيكي، كلتوري، مګر

سي قدرت په مطالعه كي مرسته سيا چي د،تشريحات رامنځته سوي دي . سيكوالى

:بيولوجيكي تشريح

انسان د: " ښه ويلي دي چيټولو ښايي هم تر مخكي او ټولو تر ارسطو لغت ,zoon politikonارسطو د (." سياسي حيوان دئطبيعت له مخي يوپه " اعي حيواناجتم" يا هم د او" سي حيوان سيا" چي داستعمال كړى دئ

دولت كي اوسېدل چي - ښار city-stateيونانيان په . سيتوګه ترجمه كېداىpolis ارسطو مقصد دا د.) هم استعمالېدىپه معنى] ټولني[ پوليس د اجتماع

. ژوند كوي شان ډله ييزه هوسيو پ پيالنو او دئ چي انسانان په طبيعي توګه دهم طبيعي خبره ده دا. ت لريبل ته ضرور پاره يوه بقا ل ځان ساتني او ددوى

رهبري ونكو اويز حيوانات ځانونه د رهبري كوي، لكه ټول ډله چي دوىه مخي داسي د الرښودني ل ارسطو د. يمويډله كي سره تنظپه كېدونكو

د تشكيلول او سياسي سيسټمونو سي چي ګويا دبيولوجيكي تشريح كېداى دته نسلونو چي راتلونكو،انسان فطري سلوك دئ ليډرانو اطاعت كول د غو دهپه وسيله ] ناقل دئ ارثي صفاتو په كروموزم كي موجود عامل چي د [)ژن(

ني متفكرين استدالل كوي چي انسانان په سياست كي هماغه ديځ. انتقالېږي . وضع كړې ده)توحيوانا(تعقيبوي چي نورو تي لرونكو " سلسله مراتبو تسلط د"

كي ده، مګر دا ] اساني[هغه په ساده توب بيالوجيكي روش برتري د دن په طبيعت چي انسانا، ومنو دا كه موږ. لړ سوالونه هم رامنځ ته كوي روش يو

سو ږ داسي حالتونه څرنګه تشريح كوالىبيا نو مو كي سياسي موجودات دي،ېډرانو له اطاعت كولو څخه خلګ د ل چي سياسي ګروپونه سره پاشل كېږي او

انسانان نامكمله : سرغړونه كوي؟ ښايي موږ دا تيوري داسي تعديل كړو چي وخت خلګ ګروپونه تشكيلوي او د ډېر. حيوانات دي) اجتماعي يا(سياسي

دا كار الندي، دوى شرايطو معينو وختونه، ترليډرانو اطاعت كوي، مګر ځينيسوال رامنځته كېږي چي كوم شرايط نو بيا دادلته . نه كوي] اطاعت ليډرانو د[ ؟ انحالل سبب ګرځييا تشكيل او سياسي ګروپونو د د

﴾12﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه :سايكالوجيكي تشريح

سره ويكي تشريح له بيالوجيكي تيورياطاعت سايكالوج سياست او دسياسي چي ګويا د،دي هغه فرضيه باندي بنا دواړه تيوري ګاني پر. تړلې ده

. تكاملي جريان په نتيجه كي منځته راغلى دئ يوپېړ ګروپونو تشكيل ديوه . دي تجريبوي څېړنو له الري سوتره كړي سايكالوجسټانو خپل نظريات د

مشهوره مطالعه او څېړنه ده، چي په هغه Milgram څخه هم د ميلګرام له هغو چي يو،ته هدايت وركړه سو شاګردانوڅو بې خبرو يوه پروفيسور لخوا و ي دك

چي په يوه " مظلوم شخص. "وركړي] شوك[شخص ته برقي ټكانونه مظلوم و، چي ] لوبغاړۍ[اكټر و، په حقيقت كي يو چوكۍ پوري ټينګ تړل سوى

زياتو. رنځ وړي] برقي شوكونوڅخهله [وازي يي داسي اكټ كاوه چي ګويا يباندي ډېره اندازه برقي شوك ځكه " مظلوم"شاګردانودا غوښتل چي پر

البراتوار په سپينه چپنه ام دمق لوړ يعني يو( "فيسورپرو" چي استعمال كړي خوښه نه وه چي مظلوم ته زجر ډېرو شاګردانو دا د. ته ويلي وهدوى و)كي

پروفيسور استدالل كاوه چي دوى يوازي د ځان سره يي داوركړي، مګر له ږي هغه تېرې څومره زجر پر مظلوم باندي چي هر كوي اوځاى اوامر پر

لوړمقام په غاړه يو ليت دمسئو د خپلو اعمالودوى. روفيسور مسئوليت دئدپ . كي وراچاوه

هم ښودلې ده چي زياتره خلګ په طبيعت سايكالوجيكي مطالعاتو دا ګروپ په ته د يوه ګروپ زيات غړي شيانو د. كي مطابقت كوونكي دي

ودله چي دا وښ Irving Janisسايكالوجست ايروينګ جينيس . سترګو ګوريڅخه منځته " كولو ګروپ په توګه فكر" اشتباهات د ډېرخارجي پاليسۍ د

څه سم دي يپ ګروپ ځانته وايي چي هرلېډرش چي په هغه كي د،راغلي ديشكمنو خلګو چي دګروپونه دې ته تمايل لري. وركوي اراوسنۍ پاليسي ك اوع كال ۱۹۴۱ن به چي جاپا مثال په توګه، دا د. شك باندي سترګي پټي كړي پر

ع كال ۱۹۶۱چي په حمله وكړي او يا دا Pearl Harborكي پر پرل هاربر باندي و. غوږ ونه نيوه حمله ناكامه سي، چاBay of Pigsد كي به د كيوبايي فراريانو

هم يا او(كول دا ښيي چي انسانان عميق ګروپي فكر ته اطاعت او چارواكودوى له كي ځانونه ځاى او د) ګروپونو(لو ي په ډضرورت لري چ )ښايي فطري

انساني ښايي دا به هغه څه وي چي د. سره ځانونه عيار كړي) معيارونو(نورمونو

﴾13﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه Nazi Holocaustپه نتيجه كي د نازي قتل عام موجوديت ممكنوي، او ټولنو

. عراق د قتل عام په شان وحشتونو امكانات منځته راوړي په اوس كي د او

:ي تشريحكلتورپه مقابل كي بيا زده كړي له الري او انساني سلوك څومره برخه د د

زوړ عمرونو هماغه د بيالوجيكي وراثت له الري السته راځي؟ دا څومره برخه د nurture versus"چي په انګرېزي كي د [بحث تشكيلوي ) ارثي كه كسبي(

nature "كلتوري خه كي، دشلمي پېړۍ په زياته بر د.]په نامه شهرت لريهغه كسان چي په دې باور لري چي ( cultural theorists فرضيې پلويانو انتروپولوجستانو دا. تسلط درلود)ول دئزده كړي محص انساني سلوك د

استدالل دوى. سلوك ټول تفاوتونه كلتوري دي چي د،نتيجه ګيري كړې وهمكارۍ كي ژوند كوي خپل له بل سره په ه كاوه هغه ټولني چي په سوله او يو

كلتوري ارزشونو پر ټولني دسياسي . اوالدونه هم په همدې ډول رالويويد والدينو، مكاتبو، ] كلتوري ارزشونه دا[ دوام مومي چي اساس تشكل او

په پوليټكل . وسايلو په وسيله انتقال مومي او جمعي ارتباط د ګانو كليساپوري مضمون انكشاف ل په زړه سياسي كلتور په نامه يو ب ساينس كي ديوه هيواد سياسي ښودلې ده چي د دا مضمون څېړونكودې د. موندلى دئ

وي چي دا مهالو فكتورونو په وسيله تشكل موندلى اوږد وډېر كلتور د . تشكيلوي اوالدونو روزنه، او اقتصادي انكشاف فكتورونه دين، د

ياسي سيسټم له ه وخت مشكل وينې چي سدكلتوري تيورۍ پلويان هغ ايران مثال په توګه، كله چي د د .كلتوري سيسټم سره تماس له السه وركړي

ژوند ارزښتونه او د يوې داسي اسالمي ټولني ته چي لوېديزپاچا كوښښ وكىيوه قرون وسطى ايرانيانو پاچا وشاړه او د. طرز يي خوښ نه و، عصريت راوړي

ته نوي ايرانيانو خوښ ارزښتونوعنع مذهبي رهبر هركلې يي وكړ چا چي د سياست باندي هم تطبيقېداى مريكا پرا كلتوري تيوري ګاني د. لببيك ووايه

مذهب، ي د زيات وخت انتخابات ځكه ګټي چهوري غوښتونكيجم. سيي ريښې لري، كي ژور امريكا په كلتور ارزښتونو، چي د خودكفايي پر فاميل اودي چي اقتصادي او سياسي پرمختګ په رپوهان په دې باو ډېر. كوي ټينګار . پوري ټينګ تړلى دئ cultureكلتور

﴾14﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه ني خوش بينانه ي كتل ځكلتوري تيورۍ له نظره سياسي ژوند ته د

د سلوك نازدهبيا ب سي، نوكه د انسان سلوك زده كېداى. اړخونه لرالى سياس، ي په اسدې نظري د. سيټولنه اصالح كېداى كېداى او] له ځانه ليري[

سي چي تحمل، همكاري او انصاف ولري چي په دې ته ورزده كېداى ځوانانو مګر، لكه د. ښه خوا تغير ومومي پر ټولني كلتور توګه به نو په تدريج سره د

اوستل په بې ر ر كي تغيعراق امريكايي اشغال ګرو چي كشف كړل، په كلتور . دئساري توګه ګران كار

تيوري كي ډېره برخه اخلي، مګر داخلګو په سياسي سلوك د كلتور له څه شي څخه سرچينه اخلي؟ چي، كلتور دالومړى. يني مشكالت هم لريځ

انسانانو ټول سلوك په كلتور چي، كه د كه مذهب؟ دوهم دا اوتاريخ، اقتصادله بله دومره سره بېل وي لكه اړه ولري، نو بېالبېل سياسي سيسټمونه به يو

سياست په برخه كي، موږ مګر، په خاصه توګه د. ل ديكلتورونه چي سره بي سياسي كردارونه او) مشابه(كي سره ورته كلتوري ساحو په ډېرو متفاوتو فساد و كلتور كي چي وي د مثال په توګه، سياسيون په هر د. مشخصات وينو

.ته تمايل لري خوا :معقوليت تشريح ددئ چي مطلب يي دا. شى بوليrationalبل مكتب بيا سياست عقالني يو

پاره چي كوي يي ه هغه څه ل خلګ ډېر وخت په دې پوهېږي چي څه غواړي او دشان كالسيك سياسي ه پLocke او الك Hobbes د هابس. ښه داليل لري

چي د، ځكه تشكيلوي)مدني ټولنه(تيوريسنان، په دې عقيده وه چي انسانان خپل خلګ د. تر انارشۍ ډېره ښه ده)ي ټولنهمدن( منطق ورته وايي چي دا دوى

حكومتونه كه چېري دا. پاره حكومتونه جوړويه ساتلو ل خپل ملكيت د ژوند او] دا حكومتونه[حق لري چي له قدرت څخه ناوړه استفاده وكړي، نو خلګ دا

الك نظريي د امريكې پر د. حكومتونه تشكيل كړي منحل كړي او له سره نور . ډير نفوذ درلودلى دئ Founding Fathersو پلرونو بنسټ ايښوونك

ري بيالوجيكي، سايكالوجيكي او كلتوري تشرېح مكتبونه بش د ادعا لري چي انسانان ديو معين سلوك دوى. اهميت وركوي استدالل ته لږ

افراد محدود كړه سوي دي، او)په يوه معين سلوك باندي(سره زېږېدلي او يا

﴾15﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه داسي حالتونه څرنګه وږپه دې صورت كي نو م. كوي فكروخت معقول لږ ډېر

ګه زاده توګروپي تطابق څخه جال كېږي او په آ توضيح كوالى سو چي خلګ له وم احمد پلوى هغه وخته د زه تر" چي څوك ويالى سي مثالً يو. الل كويداستچي ده دا خطرناكه اقتصادي پاليسي رامنځته كړه، اوس زه خپله رايه څو تر

يو سياسي. ډول معقول تصاميم نيسي وخت دا خلګ هر" ود ته وركوممحمو عدالت ا فرضيه بنا وي، زيات امكان لري د سيسټم چي د بشري استدالل پر ليډران په دې باور وكړي چي )سياسي(كه . بشريت پر اساس حكومت وكړي

)حكومت د(او يا هم كلتوري محدوديت له مخي بيا لوجيكي وراثت خلګ دبې فساد اوډول هر د)ليډران(سي چي دوى به ورپيدا كوي، نو دا فكرعت اطا

بېره وي چي او له بلي خوا، كه له واكمنانو سره دا سياداره ګۍ څخه تښتېدالىوړتيا ته احترام خلګو غلطيو په تشخيص كي د به دخلګ معقول دي، نو دوى

ښه خبره هم نه وي، داپه نتيجه كي، كه خلګ حتى په پوره ډول معقول . وكړي . دي)معقول( وكړي چي خلګ ده چي واكمنان فكر

:معقوليت تشرېح غير د

ظريه رامينځ ته كړه ن كي، ځينو متفكرينو دا نولسمي پېړۍ په اواخرو د irrationalغير معقول هكله ، اساساًسياسي قدرت په دچي خلګ، خصوصاً

قالبي نظرياتو اوmyth افسانو ]موهومي[ د، احساساتي دي) خلګ (دوى. ديارول سمبولونو په مهارت ك الندي راځي او سياست په واقعيت كي د تأثير تروحشي حيوان په شان ده چي يو جذاب ليډر يي غونډه د يوه ] سياسي[يوه . دي

هغه څه چي خلګ يي . خپلي خوښي كارونه په وكړي په شالقو وهي څو دپاره يي فقط ه كنټرولولو ل د افسانې دي،)وميموه(په واقعيت كي معقول بولي

، په ايټاليه ونكى عملي كودې مكتب لومړنى د. ورته ويلې افسانې] موهومي[ چي په جرمني كي هټلر و، Mussolini كي د فاشيزم موسس، موسوليني

Hitlerپه ژبه نرم افراطي مسلمان، اسامه بن ال دن، يو. هغه الره تعقيب كړه دافسانې، چي ] موهومي[ دې د. دئ احساساتي پېروانو ليډر غيرمعقولوزرهاوو د

ټروريسټي اعمالو اسالم دښمنه ده، په منلوسره ځينو خلګو د كي امريكا د ګوا . ۍ سره خپل ژوند له السه وركړله الري په خوښ

غيرمعقوليت نظريه ښايي تر سياسي سلوك په هكله به د د انسانانو د

﴾16﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه . كي لري مېزه نتايج په بر فاجعه آ)نظريه دا( ولري، مګرحقيقتډېره ځايه

اچوي، د تخنيكونه په كار نظريي الري او غيرمعقوليت د هغه لېډران چي د خپل ملتونه جنګ، )په نتيجه كي(په منلو پيل كوي او پروپاګنډونو خپلو

ني وخت غيرمعقوليت توبيځ. استبداد ته ورپوري وهي اقتصادي ورانۍ او] [irrationalisسي، چي دو پرمختللو ټولنوكي هم ليدل كېداى په ډېرحتى

د لېډرانو راغونډو سوو خلګو په زوره چيغي وهل او د سياست ډېره برخه د .قهرمانۍ ځان ښوونه تشكيلوي

:تركيب په توګه قدرت د يو

حقيقت تشرېح ګانو كي د] ذ كر سوو[سيا سي قدرت په ټولو پورته د د قدرت تشرېح يو كي، هر بېلو شرايطو په بېل وخت او. جود لريعناصر و

په نامه [common sense]سليم عقل دTom Painټام پېن . كوالى سيېح كړه چي ولي بايد خبره تشر اساس دا معقوليت پر پخپله رساله كي د

اساسي هم د اعالميې او زادۍ دآ امريكې د د. امريكا له برتانيې څخه جال سينفوذ الندي تر] rationalism [معقوليت خپل عصر د نون تسويد كوونكي دقا

انسان سياسي فعاليت چي لكه ددوى خپل استدالل داسي طرح كړ. راغلي وه . شان منطقي ويه فزيك پ د نيو ټن د

خرو اپه او اتلسمي پېړۍ سره معقول وه؟ د څومره په رشتيا دوىيامګر آ لي له كلتوري پلوه له برتانيي څخه بېوني ګاني لامريكې ديارلس كا كي، د

دوى. كالونۍ غړي انګلستان د نه د خلګو ځانونه امريكايان بلل،. سوي وې مراودات انيي يي خپل ميانځي روابط او برتتر امريكايي ورځپاڼي لوستلې او

.معقوليت دمخه كلتوري شكل درلود به ترښايي دا بېلوالى. زيات وه. هېروالي سوه غيرمعقوليت عوامل ن د ه، سايكالوجيكي اوهمدارنګ موږ

Thomas ځيرك انقالبي و، تامس جفرسن Samuel Adam سامويل ادمJeffersonاو جورج واشنګټن تكړه ليكوال و George Washington يو ډېر

نظام منځته نوى امريكې جال كېدل او يوانيي څخه دله برت. نامتو جنرال و فكتورونو دا د. يو پرله پېچلى تركيب و] فكتورونو[عواملو ټولودې راتلل د

ځيني . سيب په هرډول سياسي سيسټم كي راتالىډول پرله پېچلى تركييوه ټاكلي توګه دموږ په يقيني مهم برېښي، مګر ډېر نورو وختونه يو فكتور تر

﴾17﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه بېالبېل هوسي چي څرنګ دې ته هم پام بايد. ه سو تعينوالىفكتور دروندوالى ن

سايكلوجيكي بيالوجيكي فكتور پر. په بل كي سره ګډېږي فكتورونه يو معقوليت او كلتوري فكتور ورځي، د ورځي، چي دا بيا پخپله پر فكتور

.ميانځ هم درز روښانه نه دئ غيرمعقوليت د فكتورونو تراندازه يو محدود او چي سياسي قدرت ته د،ده يوه عامه تېروتنه دا

ميانځ يوه رابطه ده، تر خلګو قدرت د. ي كميت په توګه كتل كېږيكېدونك غواړي په نورو دى يا دا يېفرد هغه څه چي مهارت دئ چي يو هغه وړتيا او

مګاواټ په توګه منځ ته نه سياسي قدرت په جوال كي يا د. سيوكوالىرت قدخبري كوي، لكه " قدرت نيولو" ځايونو كي انقالبيون د ينوپه ځ. راځي

شپې په تياره كي پټ ورسي او ددوى چي په ملي خزانه كي ساتل سوى وي او ، مګر"قدرت ونيوى"ع كي ۱۹۹۶ - ۱۹۹۵طالبانو پهافغان . يړراغال يي ك

څخه له دوى افغانانو ډېرو. اقليت و وه يونفوس له پل دوى په افغانستان كي دقدرت په "كوي چي د انقالبيون فكر. ني ال ورسره وجنګېدليځ كركه كوله او

نه يي مګر واك پيدا كوي، په اتوماټيكي توګه مشروعيت اوسره دوى" نيولو .قدرت ګټل كېږي، نيول كېږي نه. پيدا كوي

لېوني خلګ سياست سره مساوي دي؟ ځيني په قدرت پسې ايا قدرت او موضوع د كار دا بولي، مګرشى دواړه سره يو) په ګډون ستمدارانوسيا ډېرو د(

وچي ، سوتركيب بلالى پاليسيواو ځينو اهدافو سياست د موږ. ساده كول ديدې د. ديقدرت درلودل ضرور پاره ده ل)السته راوړلو( رسيدلو ته دهغو

به مشكله وي چي يودا. سياست عمده جزء تشكيلوي نظريي له مخي قدرت دخصيت چي مذهبي ش يوحتى. سياسي سيسټم بې له سياسي قدرته تصور كړو

قدرت خپلو پېروانو هم پر حكمروايي كوي، ال اصولو د ميني او محبت پرځكه نو، . درت ويبه هم ق وي، مګر بيا" ښكلى اومطلوب قدرت"دا به . چلوي

ډول پاره د توان وركولو يوه عملي كولو ل د تصميمونو و اوپاليسي قدرت د كه د اف ولرئ، مګراهد وړ ستايلو تاسي به ښايي د. سيداىوسيله بلل كې

به يوازي په اصطالح دا لرئ، نوه ته رسولو او عملي كولو قدرت ون سر د اهدافو . خيال پلو وي

پاره مبارزه بولي، لكه يوه ستره لوبه ه د قدرت ل سياست جوهر ځني بيا د پاره دي؟ ده څه ل مثال په توګه، انتخابات د د. چي ګول يا هدف يي قدرت وي

﴾18﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه كه يوازي د. دئ موجود مګر دلته يو خطر. پاره ديه راوستلو لالسته قدرت د

بيا خود خواهي، بې رحمي او ي، نو سياست هدف وګرځقدرت السته راوستل دسره ځان ولو قدرت په معبود ګرځرژيم د د هټلر. ځان ورانونه منځ ته راوړي

هقدرت ل خپل جمهوري رياست د رئيس، دامريكا جمهور نكسن، د. تباه كړلكه . السه وركړتيجه كي جمهوري رياست له په نساتني سره د افراطي عالقې

ته فساد قدرت و: " فيلسوف چي واييانوي تاريخ پوه اونولسمي پېړۍ برت د ." مطلقه قدرت په مطلق ډول سره فاسد كېږيتمايل لري،

؟ دئ)علم( ساينس آيا سياست يو

ه په سياست كي څومره وزن چي كوم فكتورونسو ښووالىه ن دا كه موږ سي؟ د مشكل يوه برخه خو د ساينس لري، نو سياست څرنګه ساينس كېدالى

science ه فرانسوي ، پساينس معنى كي د ومړي سرپه ل. په تعريف كي هم دهپه راوروسته كي، طبيعي . وه) knowledgeپوهنه (ژبه كي، په ساده توګه

اصطالح په كار دي، دا باندي والړاندازه ګيرۍ او محاسبه علومو، چي پركوي، چي واقعي شي فكر ساينس په هكله د دقيق او اوس ډېر خلګ د. واچوله

چي وروسته به يي (ځينو پوليټكل ساينټستانو . تجربو او ډيټاګانو تكيه لري پرمو ساينټستان له ځانه طبيعي علو چي د،دا كوښښ كړى دئ) يادونه وكړو

په احصائيوي رنګ وركوي اوquantify ته كميتي dataډېټا دوى كړي،جوړ په تصد يق hypothesesتنظيم يې داسي راكښيباسي چي ټاكل سوي فرضيي

پراخو او په لحاظ د جامع معنى ه كوي، مګر دكميتي كول ډېره مرست .كړيځكه چي په دا. كوي تمركز جزئياتو پر وړو په پرتله معموالً موضوعاتو

سي كېداىquantifyكي نيسي چي كميتي حې په براعمومي توګه هغه س . پارلماني رايي وركول نتايج او انتخاباتو ، د غوښتنهعامه نظر: لكه

خپل ، لېډران مثالً .حې كميتي كېدونكي نه دي سياست ډېري ساد مګر په ډيموكراسي رژيمونو كي زيات تصاميم ولي نيسي؟ حتى تصاميم څرنګه اوواشنګټن په سپينه چي د،په يقيني توګه نه پوهېږو موږ. په پټه نيول كېږي

ماسكو په كرملين كي تصاميم څرنګه نيول پاريس په ايليزه او يا د ماڼۍ، دوركوي، ايا موږ په يقين يوه موضوع رايه كانګرس غړي پر كله چي د. كېږي

ډول رايهيا داهغه ډول رايي وركړي؟ آ يا ولي په دا چي دوى، سره ويالى سو

﴾19﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه سره دپاره وه او كه له دوىه ښېګڼي ل ملت د غوښتنه وه، د كلينووركول د مؤ

سياست ډېره د. وه مالي مرستو په خاطر د ګروپونوووخت د ذينفع پر انتخاباتوولي تصاميم نيول كېږي، ډېره پرله پېچلي چي څرنګه او برخه، په تېره بيا دا

.سي افاده كېدالىه چي په كميت سره ندهشان علم ه د طبيعي علومو پده چي سياست هيڅكله دادې نو معنى ا دآي

دسپلين دئ چي empirical بوي تجر؟ پوليټكل ساينس يوسي كېداىه نسره ډول ډاټا په لرلودې د. راغونډويdataكميتي او كيفيتي دواړه ډوله ډاټا

په تدريج نو بيا او. سوموندالى patternنژدې دوامداره ماډل بيالوجي ته ډېركلك كله چي تعميمات ټينګ او. پيل كووgeneralization سره په تعميم

كي بيا تيوري ګاني دومره په ځينو حاالتو. تيوري ګاني بولو بيا يي موږ سي نوسياست زده په دې توګه نو، د. سو يي قوانين بلالىمستحكمي سي چي موږ

ساينس معنى چي په اصل كي دغوڼدوي، را knowledge مطالعه پوهه كړه او .ده هم دا بل پلوه هم طبيعي ساينس ته ورته والى لري، او پوليټيكل ساينس له يو ن هغه ډول مطالعه دئ چي د پوليټكل ساينس مسلكي څېړونكي شيا هغه دا

چي زړه دوى ، داسي يي نه مطالعه كوي لكه د) ديموجود(كوي لكه چي دي يا حجراتو ستورو او سياست په مطالعه كي د كار د دا. يا بايد چي وي غواړي او

روانو موضوعاتو په ډېر پوليټكل ساينټستان د. مشكل دئ مطالعه كولو ډېر تر پر سياسي تحليل دوى چي په اسانۍ سره د، نظرېات لريهكله ځان لره خپل

موضوع زموږ توجه دومره )سياسي(په رشتيا سره هم، كه يوه . ښندياثرله هغې موضوع سره بيا ښكاره ده چي موږ ي هغه مطالعه كړو نوجلب كړي چيوې موضوع سره دومره عالقه ولرئ سوال او يا كه تاسي له يو.ډېره عالقه لرو

ه ميالن دې احتمال سته چي يوه طرف ت چي په مطا لعه يي پيل كوئ، نو بيا ده پاره لحقيقت پلټني د) ډول مطالعهدا(چي په دې صورت كي . ولرئ

ږغ شكل )يحزب( بلكي د يو ډول ګوندي سي ګڼل كېداىه تحقيقي څېړنه ن تحقيق او مخنيوى وكړئ؟ د دې كار دتاسي څرنګه كوالى سئ. اخلي

تحقيقي يو. لري پاره ځيني عنعنوي الرښودني وجوده لscholarship څېړنيپه الندي نعنوي الرښووني دا ع. متكي وي شواهدو او پركار بايد مدلل، متوازن

:ډول دي

﴾20﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه :) استدالل تكيه ولريچي پر(مدلل والى

كه چېري ستاسي نظر. ل وړاندي كړئالتاسي بايد خپل بامفهومه استد تاسي د. ئيې رنګ په ځان كي ولري، تاسي بايد هغه واضح كړ يوې فرضد

داسي فرضوو پاره، موږه دې څېړني ل د: " سئ، چيمثال په توګه داسي ويالىنه په يوه وړوكي دا څېړ: " يا دا چي،"عقوليت له مخي عمل كوي مچي خلګ د

ستاسي خپل ." سايكالوجي په هكله دهنكو دو وركورايو ښارګوټي كي دثير تأ،ته رسوئ څېړنه څرنګه سر چي تاسي دا دا څېړنه او فرضيات ستاسي پر

شخصي فرضياتو وړاندي كول خپلو وضاحت سره د كوي، مګر په صداقت اوشلمي پېړۍ په د. سيىالتنګ نظري را لږو تعصب او)ه هكلهني پڅېړ د(

، چي په )Max Weber( ماكس ويبر] sociologist [اوايلوكي جرمني ټولنپوهه چي هر، دئ، په دې عقيده و كړىكي يي په پراخه پيمانه كار اجتماعي علومو

تنګ د د تعصب اوتاسي خپل سياسي نظر تقويه كوي باي چي س هغه څېړنهدې عقيدې پيروي لږ څېړونكي د ډېر. نظرۍ له امله هيسته وغورځول سي

داسي څېړني له د: موضوع پوره منل سوې دهاصلي كوي، مګر د ماكس ويبر .وي يوه ټاكل سوي نظرتقويه او مالتړ سيسټم څخه ډډه وكړئ چي نتيجه يي د

:متوازن والى

اعتراف پاره بايد داه تعصب د كمولو ل تنګ نظرۍ او تاسي همدارنګه د تاسي بايد هغه . لري نظرونه هم وجود وكړئ چي ستاسي د موضوع په هكله نور

ه كارولي او هغه نتايجو ستاسي د موضوع په هكل)ونكوڅېړ (روشونه چي نوروڅېړني په يوه معينه ساحه كي ستاسي د. بيان كړئ رسېدلي دي،ته چي دوى

كه تاسي پخوانۍ څېړني . الندي راوليثير تأمعلومات لوستونكي تر پوهه او يا ناقصي دي، چي ولي هغه څېړني نامكمله اوىتشرېح كړ دا انتقاد كړئ او

پرروشونه څنګ څېړني او نورو كه تاسي د. الندي راځي ثيرأت هم تر دوى نور د خپلي به مو نو په هكله بيان كړىهغوى د خپل نظر اوىڅنګ سره كښېږد

تاسي خپل ځان . نكى حالت وړاندي كړى ويوقانع كو نه اوبينا واقعړني ډېرڅېپه يوه مشخص نظر يا تيوري باندي مه منحصر كوئ بلكي پر دې اعتراف

. دئ بل نظر بېالبېلو نظرونو په اړخ كي يو څو د وكړئ چي ستاسي نظر

﴾21﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه :تكيه كول شواهدو پر

كمي د طبيعي علومو ته اړتيا لري، چي د ټولي تحقيقي څېړني شواهدو ي ك كيفي شواهدو پورى په بر بشري علومو تر شواهدو څخه رانيولې بيا د

ښه . شواهدو څخه كار اخلي)كمي او كيفي(پوليټكل ساينس له دواړو . نيسييا له مناقشې بل ډول تفسيرېداى سي او رګندونه چي په يوده چي هره هغه څ دا

ضرور نه دئ چي . سيباندي تكيه سي، بايد پر شواهدوسره مخامخ كېداىپاره ه اثبات ل دې خبري د مثالً دشواهدو تكيه سى، ډېر عام معلومات هم پر

ي قانون د بيانولو اساس جمهوري رياست دوره څلوركاله ده د امريكې د چي د . ) ډېر عادي معلومات ګڼل كېږيځكه دا(ضرورت نسته

مهورو جامريكې كه وواياست چي په دې وروستيو لسيزو كي د مګر تاسي بايد . ته اړتيا لرى دئ، نو تاسي شواهدورئيسانو ډېر قدرت حاصل كړى

ئ چي په دې هكله يې لږترلږه يوه څېړونكي ته اشاره وكړپارهه خپل ثبوت ل د يو چي د يعني دا. منبع وايي)دوهم الس( دې ته فرعي . تحقيق كړى ويډېر

ته اشاره كوي، مګر ومحصلين فرعي منا بع ډېر. محصول دئ فكر بل چا ديقاتي يوې تحق د. منابعو ته ډېر ارزښت وركوي)اول الس(استادان اصلي

سي وړاندي سوي شواهد مشاهده كړاى سي اوليكني لوستونكى بايد وكوالى منابع پټ او او سي كوالى شواهده تاسي ن. يي قضاوت وكوالى سي پر اعتبار

.سري وساتئ

پوليټكل ساينس څه ګټه لري؟ نظرياتو كوي چي پوليټكل ساينس يوازي پر ځيني محصلين داسي فكر رشتيا . مخكي بيان سوو ټكو مراعات نه كوي پخپلو ليكنو كي د دوى دئ،والړ

كه هغه نګړي سياسي نظريات لرو، مګرټول خپل ځانته ځا ده چي موږ خبره داسته اله څېړني څخه ب حاكم سي نو دڅېړنه پر زموږ)زموږ ځانګړي نظريات(

مسلكي پوليټيكل ساينټستان د. راغلي نتايج بې ارزښته او بې اعتباره ويمطالعي په جريان كي خپل شخصي نظريات په جال ګوښه كي ريسرچ او

و ته ورسېږي داسي نتايج ، عالي متفكرين په دې توانېدالى سيډېر. ايږدي. واقع سيد كي سره په تضا له پخوانيو نظرياتودوى چي په واقعيت كي د

چي همدا بايد،ني ذهني انكشاف څرګندوى ګڼل كېږيرښتي د داسي حالت نو

﴾22﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه . محصلينو هدف هم وي د

سي چي له لومړي سره په دې صورت كي تاسي ته ښايي دا فكر درپيدا ته چي رټمبه نظرياتوتاسي به ښا يي هغه س. ډول نظريات درلودلي وه مو ولي دا

ځكه نو، پوليټكل ساينس خامخا . ګه وګورى شك په سترد درلودل، مو پخواپه داسي . تمرين نه دئ سياست مداركېدلو زده كړه او سياست مدارۍ او د

)عام فهمو( خوښ او ساده سوو خلګو حال كي چي سياست مداري د ثابتو، دكله كله پرله پېچلي عيني او كل ساينس دټنظرياتو سره سروكار دئ، پولي

. كي نيسي ن په برتمري تحليل زده كړه او په خبرداري )كارونه سم نه دي(ټكل ساينس د قدرت خاوندانوته د پولي كار داQuakers كويكرز. سره له ښه حكومت كولو سره مرسته كوي وركولو

او ځيني وخت دا ډول مشوره له فعالو بولي ) قدرت ته حقيقت ويل( كلونو په نيمايي ع۱۹۶۰ مثال په توګه، د د. سياستمدارنو سره مرسته كوي

مشروعيت حكومت د عمومي افكارو د توالمتحده ايا امريكې د كي، دكا د امري د واټرګيټ مسئله او ويتنام جنګ، علتونه يي هم د. سولېدل وښودل سياسي مقاماتو سره، د كي نيولو په نظرعمومي افكارو له د. پولي بحران و

د( دې ي چي دې داسي وسكڼخپلي انتخاباتي مبارزكانديدانو وكوالى سواى د (Ronald Reagan رونالد ريګن . زوال مخه ونيسي)حكومت د مشروعيت

خپل خوشحاله مزاج ، له ) امريكې جمهوررئيسع پوري د۱۹۸۹ څخه تر۱۹۸۱ سره، له دې نارضياتۍ څخه په استفاده كولو خوش بينانه نظرياتوله خپلواو

.سره دوه پال جمهوررئيس سو امريكې د پوليټكل ساينس ټولني د امريكې د ع كي ال د۱۹۵۰ په حتى

يي ښوولې وه چي په دې دا او و،ګوندونو د كمزورتيا خبردارى وركړىسياسي په امريكا كي سياسي . كي تمركز او كنټرول له منځه تللى دئ ګوندونو

دې خبره هم پرنه اوسيه تحميلوالى ن ګوندي غړو پرګوندونه خپل نظر كي، ډېويډ ډيوك ۱۹۸۹په كال . ي چي مثالً څوك ګوندي غړى دئنټرول لرك

David Duke د كوكلس كالن Ku Klux Klan (۱)يوه پخواني غړي چي د لوزيانا غړي په توګه د جمهوري غوښتونكي ګوند د نازي اړيكي يې هم لرلې، د

(۱)

﴾23﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه Louisiana د جمهوري. ه په ايالتي مقننه مجلس كي يوه چوكۍ وګټل ګوند ملي كمېټې هڅه وكړه چي له ډيوك څخه فاصله ونيسي، غوښتونكي

ه لمخنيوي ده د په پرله پسې توګه ځان جمهوري غوښتونكى باله، او دمګر ده ګوندونه امريكې په متحده ايالتو كي د. پاره كومه قانوني الره موجوده نه وه

ه نامه ګوند ل چي دسي نيوالىه نو مخه هم ن كساهغو دومره كمزوري دي چي د .څخه ناوړه استفاده كوي

رژيم د پاچا د ايران د له ډېره وخته د ځيني پوليټكل ساينټسټانو ه مرغه دې خبرداريو ته اعتناء ونله بده . كمزورتيا په هكله خبردارى وركړى و

پاچا د ايران د د ايران پاچا حمايه كړي،وه چي د واشنګټن پاليسي دا د. هسو امريكې سفارت د هران كي ددوې مياشتي مخكي په تړنګيدلو فقط رژيم تر امريكې د د. بې ثباتۍ په هكله رپوټونه واشنګټن ته را چاالنه كړل ايران د

ته ) ليټكسپا(سي تحليل ورځني سياست خارجه وزارت مامورينو خپل سيا. په روښانه توګه وويني)حقايق(ى سواى اله كوورپرېښود، دوى ونـ

حالت د د)ژورنالستانو(ني څه ونه كړل، ډېرو لږو هم چنداژورناليستانومګر ډېر كلونه . ايران په هكله رپورټونه وركول وخته پوري د خرابېدو ترنا د پوليټكل ساينس متخصصينو يكې دامر د ايران په برخه كي وړاندي، د

نو كي، پوليټكل ساينټستا په دې نژدې كلونو. راتګ پېشبيني كړې وه مۍ دارآ د ماده نه دئ اوپاره آه ارى وركړى و، چي عراق د ډيموكراسۍ لخبرد دا

د. ګډوډي منځته راوړي بشپړه بې نظمي او)په عراق كي(امريكې تعرض به دې پورته خبرو د. دې خبرداريو ته توجه ونكړه نكو ووواشنګټن تصميم نيو

. سيكېداى نس ګټورچي پولييټكل ساي، سويستالىنتيجه اخ څخه دا

مفاهيمعمده

:)صالحيت( او واك مشروعيت، حاكميتLEGITIMACY, SOVEREIGNTY, AND AUTHORITY

ل پوليټك د واك او درې سره تړلي مفاهيم مشروعيت، واكمنيدا په لومړي سر legitimacy مشروعيت. دي)مفاهيم(ساينس لپاره اساسي تولد ) عمشرو( مشروع پاچا يا ملكه د ه چي ذيحق اوكي دا معنى درلود

﴾24﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه ح راپدېخوا، دا اصطالپېړيو له منځنيو. تخت ناست دي مله پر له ا)زېږېدني(

ي بلك)حكمروايۍ حقوقي حق(سوې ده چي نه يوازي د ه پراخپه داسي معنىاوس مشروعيت . هم په ځان كي رانغاړي) سايكالوجيكي حقحكمروايۍ(د حكومت چي دباندي اطالق كوي رفتار داسي فكري روش او پر يو خلكو د

كي په ځينو كي كمزورى او هيوادو روش په ځينو دا. وعيت لريسلطه مشر حتى هغه .دئ كي مشروعيت پوره لوړ امريكې په متحده اياالتو د.قوي وي

ت محكو ، هم د نه دئحكومت يي چندان خوښ) امريكېد(چي امريكايان د. تاديه كوي)چي خوښ يي نه دي( ماليات دوى حتى. اطاعت كوي

ناروې سويډن او لري؟ د څومره پوليس وجود: دئ چي معيار دا مشروعيت ښه يد او لږ تهدڅرګندوي چي ډېر پوليسو موجوديت دا ولږ كي د په شان هيوادونو

په شمالي . يعني د مشروعيت درجه ډېره لوړه دهله كېږي،ته اړتيا ليد اجبار وركوي چي تهديد معنى ديت داډېرو پوليسو موجو كوريا يا هم په عراق كي د

. يعني د مشروعيت درجه ډېره ټيټه دهته اړتيا سته،قانون د او په وركولو مالياتو خلګ د كله چي مشروعيت كمزورى وي، لږ

بې خپله حكومت ته د ناوړتيا اوه اطاعت ځانونه مكلف بولي ځكه دوىپ امكان عمومي نافرمانۍباالخره، د پراخي او. ګوري اعتبارۍ په سترګو

خلګو د. هع كال كي چي په سربيا كي پېښه سو۲۰۰۰لكه په . رامنځته كېږيجنايتكارانه د Slobodan Milosevicسلوبدان مالسويچ رئيس جمهور

كي انتخاباتوپه او پوليسو كوتكونو د پيل وكړ،ضد په تظاهراتو واكمنۍ پرپه . و مخه ونيسيشړل ده د چي له قدرت څخه دهم ونه كوالى سواى الس وهنو

له ډېرو تعليم يافته عراقيانو عراق اجرائيه شورا ع كلونوكي د۲۰۰۴ -۲۰۰۳ لږ مګر ډېر. ګي يي كوله، متشكله وه ټولو عراقي ګروپونو نماينده څخه چي د

. لخوا نصب سوې وه وامريكايي اشغال ګر چي دكه درلودىمشروعيت يي ځ يا ودى چي عراق درل،حكومت و سي چي دا شورا ښه ترين داسي ويل كېداىله مشروعيته، بې. ته يي ارزښت درلودىلږو كسانو به يي ولري، مګر

. حكومتونه بې اثره دي هپه ډېره ابتدايي سطح. مشروعيت السته راولي روال څو حكومت پر يو

. خلګ ځانونه مصئون احساس كړي مين كړي څوكي، حكومت بايد امنيت تأده په د څومره بد و، مګر چي، صدام حسين كه هرعراقيان شكايت كوي ډير

﴾25﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه چي وايي دHobbe لكه هابس. ى سواىالېد كي ګرځپه ښار وخت كي موږ

)قانون حكومت (امنيت سره دله . مشروعيت نستوالى امنيت نستوالى يعني دوخت ډېر د: رژيمونه مشروعيت مومي سره لرلو په دې شيا نو د. هم تړلى دئ

خلګ په عمومي . يم موجوديت هم مشروعيت ته وده وركويرژ يو پاره ده ل ر وخت تېسيس څخه يي ډېر چي له تأ، ته احترام لريصورت هغو حكومتونو

امريكې لري د پېړيو زيات عمر دوو امريكې اساسي قانوق تر چي د دا. ويسوىكومتونه بيا پلوه، نوي حهله بل. متحده اياالتو حكومت ته مشروعيت وربخښي د .هم هيڅ احترام نه ورته لري يا او خلګ لږ زانده مشروعيت لري،لړ

. السه كوي له الري هم مشروعيت تر حكومت د ښه حكومت كولو يو ته ډوډۍ ګ خپلو كورنيوبرابرول چي خل اقتصادي پرمختګ او د كارونو

لوېديځ المان حكومت، چي تر د. سي، مشروعيت منځته راوړيبرابره كړاى لږ كي ډېر سيس سو، په لومړي سر جګړې وروسته تأدوهمي عمومي

په و سالمو اقتصادي پاليسيسالمو سياست مدارانو د د مګر. مشروعيت درلود له بلي خوا، دا. سه كړال بن حكومت په تدريج سره مشروعيت تر نتيجه كي، د

يوسو، له لومړۍ عمومي جګړې وروسته جوړلمان د وايمر جمهوريت چي ترچي مشروعيت يي له بېخه ، سره مخامخ سو سياسي ستونزو اواقتصادي لړ

.هپاره يي الره هواره كړه ل درت نيولوق هټلر د د وران اوكه . جوړښت هم له مشروعيت سره مرسته كوي حكومت ساختمان او د

خلګ داسي احساس وكړي چي د حكومت په جوړښت كي يي مناسبه باالخره، . دئ امكان يي ډېر ولواطاعت ك دحكومت ده، دنماينده ګي سوې

بيرغ، تاريخي . ري ټينګويله ال نوملي سمبولو حكومتونه خپل مشروعيت د حكومت پر تاوده نطقونه خلګ د ،وګارونه، وطن پالونكي رسم ګذشتونهياد

پېړيو څو د الوس خلګو كه څه هم د. اطاعت كولو قانع كوي مشروعيت او دالوس ع كي د۲۰۰۲مه وركړه، په كال ع كال كي خات۱۹۷۵شاهي رژيم ته په مجسمې په وړاندي پر ) جوړه سوېله ژړو( برنزي دهغه پاچا كمونست رژيم

د. وشاهي رژيم بنسټ ايښى وس دال خكي يي د كاله م۶۵۰، چي سو ګونډو لپاره تقويې زوال مشروعيت د الوس كمونستانو هڅه كوله چي د خپل مخ پر

چاهان د پخواني پاړي، ځكه چي دا پوري وتوځانونه په پخوانيو پاچاهانمګر، كه مشروعيت . پرې ښه پوهېدلمشروعيت داسي سمبولونه وه چي دوى

﴾26﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه . ستل يوه بې خونده ټوكه ښكاريياخ څخه كار ملي سمبولونو بيا د ړنګ سي نو

ستره مجسمه دMarcosرئيس ماركوس جمهور ديكتاتور فليپين د ديوازي . سمبول وګرځېده بديو ټولو رژيم د د ملنډو موضوع او ريشخند او

.سمبولونه مشروعيت منځ ته نه راوړي په ]حكمراني كولو[چي په زړه فرانسوي كي د ( sovereignty حاكميت

باندي د يوه پاچا د قدرت معنى سلطنتي قلمرو پركي په لومړي سر) معنى دئ قلمرو اد پرهيو د چي،هوسته كي دا اصطالح داسي پراخه سوپه راور. درلوده خپل حاكميت سره حسادت لريملتونه له . ملي كنټرول معنى لري باندي د

لتونه دو او) دئغوښتلو په معنى شي ديو پاره ده ځان ل دلته حسادت يوازي د( پاره لښكره دفع ل خارجي يرغل د د)دولتونه (دوى. يي په ټينګه ساتنه كوي

ندي راولي اوالكنټرول زې له الري تر وېپاسپورټ او خپل سرحدونه دساتي،. ناوړه اشكال لري منازعات ډېر سر حاكميت پر د. تروريستان له مينځه وړي

.مثالونه دي عراق يي څو فلسطين، چيچنيا اوعراق خپله ظاهري واكمني په . حقوقي جعل وي حاكميت ځيني وخت يو حاكميت او. ي وهندال نفوذ امريكې تر هم د بيا ع كال السته راوړه خو۲۰۰۴

تر عيسويانو لبنان مسلمانانو د مثال په توګه، د د. مشروعيت سره تړلي ديپه كال . غېرقانوني حكومت په سترګه كتله ندي حكومت ته دالكنټرول . منځ جګړه ونښتله تر مذهبي مليشيايي ډلو - شمېر سياسي يو ع كي د۱۹۷۵

يلو جنوبي سرائا ل پوري اوع كا۲۰۰۵تر څخه بيا۱۹۷۶سوريي ختيځ لبنان له لبنان په حقيقت كي . ع كال اشغال كړى و۲۰۰۰تر ع څخه بيا۱۹۸۲لبنان له

څو د. سه كړيال خپل حاكميت بايللى و، چي اوس هڅه كوي بيرته يي ترخارجي نه يي هم د اوكنټرول درلودى پاره لبنان نه پر خپل قلمروه ل لسيزو

حاكميت بايلودلو ته عيت بايلودل دمشرو د. متعرضينو مخه نيوالى سواى .ورسيدى

،هغه سايكولوجيك توانېدل دي ليډرانو د authority)صالحيت(واك احساس دئ چي د واك د تعهد يو. خپل اطاعت ته رابلالى سي چي خلګ و خپل كپتان اطاعت كوي،د عسكر يو. مشروعيت باندي تكيه لري يوه مقام پر

. استاد اطاعت كوي شاګرد د يوې اطاعت كوي، ټرافيكي ګزمچلونكي د موټر وونكي وييرغړ سځيني عسكر. مقام اطاعت نه كوي واك يا ټول خلګ د مګر

﴾27﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه ردان په خپل كورني كارونكي خالف رفتاري كوي او ځيني شاګچل ځيني موټر

مقام اطاعت هغه واك يا دوخت خلګ ډېر شمېر هم، ډېر بيا. كي غفلت كوي . بولي يي مشروعكوي چي دوى

بايد روزنه يي هم ړلى وي مګر صالحيت په مقام پوري تكله واك او صالحيت يوازي په جمهوري رئيس ډېر واك او جمهور امريكې د د. وسي

اطاعت كېدى احترام او Gerald Fordجرالډ فورډ د. رياست كي پروت دئ مرستيال په توګه رئيس د جمهور يا د رئيس او جمهور كه څه هم چي د

Spiro T. Agnew فورډ كله چي سپيرو اګنيوجرالډ. انتخاب سوى نه وكسن بيا كله چي ريچارډ نجمهوري رياست معاون سو او وكړه داستعفى

Richard Nixonع ۱۹۷۲ نيكسن د. رئيس سو امريكې جمهور استعفا وكړه د اجرائيه واك يي دومره ډېر واټرګېټ په رسوايي كي راونغښتل سو، او كال د

جمهور. سواى كوالىه يي نو په اغېزناكه توګه حكومت ن چي نور،كمزورى سوكانګرس، قضائيه قوې بايد د سي كوالى اوه رئيس يوازي په فرمان حكومت ن

ا كله چي نكسن د. السه كړي خپل په رضاء موافقه تر ذينفعو ګروپونو مهمو اوزوال سره قدرت دده رئيس په توګه د جمهور د موافقه له السه وركړه، نو

.مخامخ سو شروعيت يعني يوه حكومت ته احترام، م، چيي سوپه لنډه توګه ويال

له يو. ته احترام يعني يوه ليډر واك او مملكت ته احترام،حاكميت يعني يوسته راوستل ال( ټول بايد وګټل سي بلكي دا څخه هم اټوماتيك نه دئدغو سره ورژېدىكله چي يو. ى سىموندالنور هم وموند دا كله چي مو يو).سي

. هم په پسې وي نور داعموماً

"حقيقت هيڅكله مه په قهر كېږه پر"جدي مطالعې په هكله دا اساسي ټكى عادي سليم قضاوت ښكاري د ښپل كر. ږي پټې، سترګي پرپه تدريس كيپوهنتون وخت، حتى د ډېر مګر

الل دمغلق فكري است ډېر و Hegelجرمني فيلسوف هيګل يي په حقيقت كي د نه هم په تصادفي توګه هوس له مخي او ده په عقيده شيان نه د د. ته رسېږيغه څه چي ه هر: "له رويه منځ ته راځي كافي داليلو او ښو بلكي د ،پيښېږي

ده چي هيڅ شى په مكمله توګه دې معنى دا د."حقيقت دئ هغه معقول دئ

﴾28﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه چي ولي يو به په دې پوه سو واچوو، موږ په كاردليل كه عقل او تصادفي نه دئ او

هغه څه ته چي موږ . اسلوب مطالعه كوو)طبيعي( سياست په موږ. شي پېښېږي .هغوى په موجود حالت ځانونه پوه كړو بلكي هڅه كوو د كېږو نه په قهر يي وينوچا څخه رشوت له يو سياستمدار چي يو مثال په توګه، موږ خبر اورو د

پرېږدوته پوليټكل ساينټست په توګه، موږ خپل قهر يوې خوا د. دئستى ياخران په دغه هيواد كي رشوت يا ډېر سياستمداآ: داسي سوالونه مطرح كوو او

ده؟ آيا وړ منلو ته د مملكت كلتوردغه يوه پخوانۍ عنعنه ده او د يا دااخلي؟ آانتخاباتي دچي بډي واخلي؟ توقع لري سياستمدارانو څخه دا خلګ دحتى

له پيسوبې ممكنه ده چي سياستمداريا داارزې مصارف څومره دي؟ آمب يا دچي آو بايد وګور چي، موږ كړي؟ لنډه دامقام ته كانديد ځان يو ستلوياخ

كه چېري جزء دئ كه يا؟سياسي سيسټم يو قانوني تبادله د غير پيسو نغدو ته په قهر انفرادي سياستمداريوه دا هيڅ مفهوم نه لري چي موږ داسي وي، نو

ريفورم په باب سيسټم د ته ښايي د موږ راځي، نو له دې كاره بد كه زموږ. سوريفورم هم ښايي اوتمداران ونه كوالى سي پيسې واخليسياس وكړو څو فكرپه هڅه له منځه وړلو د) عنعنوي سياستپيسو د (جاپان د. ونه كړي كار

په . ګټه يي وكړه ډېره لږ مګري ريفورم راوستى كپخپلو انتخاباتي قوانينو .بكټريا په شان ځان لره خپل ځانګړى ژوند لري سياست كي ځيني شيان، د

﴾29﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه

دوهم فصل

: او نوي تيوري ګانييكالسيكپوښتنه كوي چي تيوري ګاني پوليټكل ساينس ډېر نوي شاګردان دا د

نه او نه راغونډوو) فاكتونه(ازي حقايق پاره دي؟ ولي يوه څه ل د څه كوو او .منسجم واحد په توګه سره سنبال كړي يو پرېږدو چي حقايق خپله ځانونه د

بېله يوې كيلۍ او. سي كوالىه ن كار دا)حقايق( دئ چي دوى جواب دا يو لوى راغونډول د بې معنى حقايقو حقايقو الرښوونكي قاعدې څخه د

په يقين سره تيوري ګاني هم پرله پېچلى . تشكيلوي)مجموعه(كوليكسيون له بې شكل اخيستالى او له واقعي ژوند څخه ليري كيداى سي، مګر مجرد او موږ حتى نه )پرته والړ نظرله باندي ييوه تيور پر( څخه تيوريك ليد يو

اسي وواياست چي كومه حتى كه ت. پوهېږو چي كوم سوالونه مطرح كړوهغه سوالونه . يي تاسي يوه ناويل سوې تيوري ولرى ښابه هم ، بياتيوري نه لرى

.تيورۍ شروع ده ، د چي څه وخت يي مطرح كوىدا اوچي تاسي مطرح كوى نظر،دا موږ. تركيب ته وګورئ دې كتاب جوړښت او مثال په توګه، د د

قبول كړى دئ )ي په پوليټكل ساينس كي مروج دئيسلسيزو راه چي له څو(داسي موږ. پيل مناسب ټكى دئ پاره ده تجزيي ل تحليل اوسياسي چي ټولنه د

خلګو په ارزښتونو، موږ د. فرض كړې ده چي سياست په ټولنه كي وده كوي د. ثيركوي حكومت تأچي دوى څرنګه پر ګورو او نظرونو پيل كوو او روشونو

سياست ټولنيز د (مشهور كتاب عنوان يو يو مشهور سوسيولوجست دثير دئ چي تاسي له ټولني څخه پيل كوى او تأكتاب پيغام دا د. دئ)اساسات

. سياست ګورىيي پر

: ګانييسيكي تيوركالپوليټكل ساينس اساس په دې عقيده دي چي افالطون دكسان ځيني ، يوڅنګ تراثارو نورو ، د)په نوم اثر (Republicده د جمهوريت د. ايښى دئ

﴾30﴿ پوليټكل ساينس ته يوه كتنه ډېره حده په هكله يي استدالل تر تشريح كوي، مګرpolisايډيال پوليس

فاشيزم او ي عصراوسن څه د ده ايډيال سيسټم يو د پوري خيالي شكل لري او افالطون شاګرد، ارسطو، بيا تجريبي له بلي خوا، د. كمونيزم ته ورته دئ

]empirical [وليدل، ارسطو لكه په تېر فصل كي چي مو. پوليټكل ساينټست و خپل شاګردان يي د ډيټا په سترګه كتله او)اصلي علم(سياست ته د

-city[دولتونو - يونان څو درزنو ښاري پاره ده للو راټولو د)dataمعلومات (states [ډېټا پر اساس، ده خپل ستر اثر پوليټكس دې د. ته ولېږل politics دوى هڅه مخ پرزوال ليدى،Athens تنآ ارسطو دواړوافالطون او. وليكىپاره يي ه مخنيوي ل د)د زوال( علت يي ځانونه پوه كړي او چي پهكوله

نني په دې توګه دوى يوه عنعنه راپيل كړه چي تر. وړانديزونه وړاندي كړيباثباته سياسي ښه او هغه د پوليټكل ساينس زړه تشكيلوي او ورځي پوري د

ټولو غوره سيسټم په الندي عبارت كي ارسطو تر. سرچينې لټول دي سيسټم د :وړاندي كوي

ډېر جوړېږي، اومنځنۍ طبقې خلګو له خوا غوره سياسي ټولنه د ټولو تر نځنۍ طبقه ولري پراخه م هغه دولتونه ښه اداره ولري چي ستره اوامكان سته

ځكه كه دا متوسط او كافي ملكيت خاوندان وي،خلګ دپه هغه كي او... يا خالصه اطي ډيموكراسي اوبه افر ځيني بيا هيڅ ونلري نو څه او ځيني ډير

ډيموكراسي تر... منځته راسي هم ښايي استبداد يا اوليګارشي اوهغه كي متوسطه طبقه ځكه چي �