Սերժ Սարգսյանը շնորհավորական ուղերձ է հղելՀայաստանի եզդիական համայնքին՝ մալակետաուսի տոնի կապակցությամբ:

«Ջերմորեն շնորհավորում եմ Հայաստանիեզդիներին Նոր տարվա` Մալակե Տաուսիկապակցությամբ: Հայաստանի եզդիական համայնքի,ինչպես նաև մեր ողջ ժողովրդի համար այս Նորտարվա պայծառ տոնը մթագնվեց պատերազմականգործողություններով ու զոհերով: Հայաստանիժողովուրդն իր եզդի եղբայրների հետ միշտ կիսում էթե՛ ուրախությունը, թե՛ վիշտն ու կորստի ցավը: Հայ ևեզդի ժողովուրդների եղբայրությունն անցել է դարերիփորձություններով և ավելի ամրապնդվել:

Սիրելի՛ եզդի հայրենակիցներ,Մաղթում եմ ձեզ, որ Նոր տարին միայն բարիք և

երջանկություն բերի, որ վերջապես խաղաղությունտիրի մեր երկրի սահմաններին: Համոզված եմ, որմիասին կառուցելու ենք այն ծաղկուն ու ապահովերկիրը, որտեղ բոլորն ապրում և աշխատում ենարժանապատիվ ու բարեկեցիկ»,- ասված է ՍերժՍարգսյանի շնորհավորական ուղերձում:

Սույն թվականի ապրիլի 20-ին երևանիքաղաքապետ տարոն մարգարյանը շնորհավորա -կան ուղերձ է հղել եզդիներին՝ ազգային նորտարվա առթիվ։

Եզդիական համայնքի հարգելի ներ կայա ցուցիչ ներ,շ նոր հա վո րո ւմ եմ ձեզ Մա լա կե Տաու սի տոնի՝ եզ դի նե -րի Նոր տար վա առ թիվ:

Մեր եր կու ժո ղո վո ւրդ նե րի բա րե կա մու թյու նը բա -զում փոր ձու թյո ւն ներ է ան ցե լ՝ դառ նա լով ա վե լի կո ւռ ևան խա խտ: Շատ ա ռիթ ներ ենք ու նե ցել հա մոզ վե լու, որհայաս տա նաբ նակ եզ դի նե րի հա մար մեր եր կի րնիսկա պես հա րա զատ տո ւն է, հա նո ւն ո րի պա շտ պա -նու թյա ն՝ հայ ժո ղո վր դի հետ ուս ու սի տված մի շտ պայ -քա րել ու հաղ թել ենք թշ նա մո ւն: Այս ան գա մն էլբա ցա ռու թյո ւն չէր ու, հա մոզ վա ՛ծ եմ, բա ցա ռու թյո ւն եր -բեք չի լի նի:

Սի րե լի՛ եզ դի ներ, մաղ թո ւմ եմ, որ այս և հե տա գա բո լոր տա րի նե րը լի -

նեն խա ղա ղու թյան և բա րե կե ցու թյան տա րի ներ: Մե նքոչ մի այն հա մա տեղ կռ վել և հաղ թել, այլև ա րա րել ուշենաց նել գի տե նք, և թող մեր բո լոր ու ժե րը նե րդր վենի բա րօ րու թյո ւն մեր երկ րի և քա ղա քա մայր Եր ևա նի:

ՏԱՐՈՆ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Երևանի քաղաքապետ

երեվանի քաղաքապետ տարոն մարգարյանիշնորՀավորանքը եզդիներին

« Սի րե լի եզ դի ներ, ան ցած այս վեր ջին տա րի նե րըմեզ հա մար կար ծեք թե դար ձան փոր ձու թյո ւն նե րի միամ բո ղջ շա րան, ո րո նք դժ վար ու տան ջա լից է ին մեզհա մար: Մա րդ կու թյան հա մար քա ղա քա կր թու թյանդար հա մար վող 21-րդ դա րո ւմ, ամ բո ղջ աշ խար հի աչ -քի առջև տե ղի ու նե ցավ եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու թյո ւն,ցա վոք սր տի, ո րի զոհ դար ձան հա զա րա վոր եզ դի ներ,յոթ հա զա րից ա վե լին առ ևա նգ վե ցին ու մի նչ այժմ կտ -տա նք նե րի են են թա րկ վո ւմ, կես մի լի ո նից ա վե լին տե -ղա հա նու թյան են թա րկ վեց ու փա խս տա կան դար ձավ,սա կայն այս ա մե նից հե տո կր կին ան գամ մեր հե րո -սա կան եզ դի ժո ղո վո ւր դը չկո տր վեց, ընդ հա կա ռա կըմե նք ա վե լի հա մա խմբ վե ցի նք, ա վե լի հաս տատ վե ցինմեր եզ դի ա կան սփյո ւռ քի կա պե րը: Այդ քա նից հե տոկր կին շա րու նա կո ւմ ենք ու կշա րու նա կե նք գոյատ ևել,չե նք մո ռա նո ւմ մեր ա վան դույթ նե րը, մեր ազ գայինտո նե րը: Ուս տի այս կա պակ ցու թյա մբ, քան զի այ սօրմեր ազ գային Նոր տա րին է՝ Չարշամա Սարե Սալեն,ցան կա նո ւմ եմ շնոր հա վո րել ձեզ բո լո րիդ, այս գե ղե -ցիկ տո նի առ թիվ, թող Մա լա կե Տաու սը ձեզ պա հա -պան լի նի ու թող մեր մի աս նու թյու նը էլ ա վե լիամ րա պնդ վի, իսկ մեր եզ դի հե րոս զինվորնե րին,ովքեր այ սօր ծառայո ւմ են ՀՀ ԶՈՒ-ում հա նո ւն հայ րե -նի քի պաշտպանության իրենց կյանքն են վտանգում,ցան կա նում եմ ան կոտ րո ւն կա մք և թող Խո ւա դե ի ուՄա լա կե Տաու սի ու ժը մի շտ ձեր հետ լի նի: Որ քան էլթշ նա մին փոր ձի մեզ կոտ րել, մե նք դրա նով ա վե լի կու -ժե ղա նա նք ու կհ զո րա նա նք»։

ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյու նը՝ ի դե մս նա խա -գահ Ա. Թա մոյա նի, իր խո րին շնոր հա կա լու թյո ւնն ուերախ տա գի տու թյո ւնն է հայտ նո ւմ Հայաս տա նի Հան -րա պե տու թյան նա խա գահ պա րոն Սե րժ Սա րգ սյա նինև Եր ևա նի քա ղա քա պետ պա րոն Տա րոն Մար գա րյա -նին եզ դի նե րի ազ գային Նոր տար վա կա պակ ցու -թյամբ շնոր հա վո րա կան ու ղեր ձով հան դես գա լու ևբա րե մաղ թա նք ներ հղե լու կա պակ ցու թյա մբ:

եզ դի նե րի ազ գային միությաննա խա գաՀ՝ ա. թամոյա նիշնորՀավորանքը եզ դի ժողովր դին

2016Ապրիլ

¹ 05 (141)

ՀՀ նախագաՀ Սերժ ՍարգՍյանըշնորՀավորել է եզդիներին

« Դա ի րա կան ոճ րա գոր ծու թյո ւն էր, ին չը մի նչև հի -մա էլ շա րու նակ վո ւմ է, քան զի Թո ւր քի ան շա րու նա կումէ իր ժխ տո ղա կան քա ղա քա կա նու թյու նը: Թո ւր քե րըմա րդ կային կեր պա րա նք են ըն դու նել, սա կայն նրա նցմեկ բա ռով կա րե լի է բնու թագ րե լ՝ գի շա տիչ, նրա նքնույ նի սկ քա ղա քա կի րթ մա րդ կու թյան հա սա րակ կա -նոն նե րի հետ չեն կա րող շա րժ վել: Սա կայն բա վա կանէ, մի նչև երբ պե տք է աշ խար հը լռի, հարկավոր է վեր -ջա պես նրա նց ի րե նց տե ղը ցույց տալ, պե տք է ստի պելԹո ւր քի ային, որ վեր ջա պես ա ռե րես վի սե փա կանպատ մու թյա նը»,- ա սաց նա:

Ա. Թա մոյա նը, ինչ պես նաև ի րեն ուղ ղեկ ցող բո լորեզ դի նե րը նշե ցին, որ դա տա պար տո ւմ են նաև Ղա րա -բա ղո ւմ տե ղի ու նե ցած ի րա դար ձու թյո ւն նե րը, ո րո նցար դյո ւն քո ւմ զոհ վել են նաև ազ գու թյա մբ եզ դի չորսզին ծա ռայող նե ր՝ Սի դար Ա լոյա նը, Քյա րամ Սլոյա նը,Բո րիս Օզ մա նյա նը և Համ լետ Հա ջոյա նը:

« Մե նք կա նգ նած ենք հայ ժո ղո վր դի կող քին, մե նքեղ բայր ժո ղո վո ւրդ ներ ենք, չե նք կա րող ան տար բեր լի -նել հայ ժո ղո վր դի նկատ մա մբ, մենք մեր բա րե կա մու -թյու նը դա րե րով կշա րու նա կե նք ու կամրապնդենք: Իսկինչ վե րա բեր վո ւմ է Թուր քի այի կա ռա վա րու թյանը, կրկ -նո ւմ եմ, պե տք է ճա նա չի ինչ պես Հայոց, այն պես էլ1915 թ. Օս մա նյան կայս րու թյու նո ւմ եզ դի նե րի և ա սո -րի նե րի ցե ղաս պա նու թյու նը», ա սաց Եզ դի նե րի ազ -գային մի ու թյան նա խա գա հը։

« Ցե ղաս պա նու թյան ժա մա նակ 500.000 եզ դի է կո -տոր վել, և այ սօր ե կել ենք մեր հար գան քի տո ւր քը մա -տու ցե լու նաև նրա նց, մե նք այ սօր չու նե նք մեր ազ գայինեզ դի ա կան պե տա կա նու թյու նը, ուս տի հույս ու նե նք, որՀայաս տա նի մեր իշ խա նու թյո ւն նե րը՝ ի դե մս մեր օ րե -նս դիր մար մին նե րի, վե րջ ա պես կն դու նեն օ րեն քի մինա խա գիծ և կըն դու նեն այդ, ո րի հա մա ձայն կդա տա -պա րտ վի 1915 թ. Օսմա նյան կայս րու թյու նո ւմ եզ դի նե -րի ցե ղաս պա նու թյու նը» հա վե լեց Ա. Թա մոյա նը:

Օս մա նյան կայս րու թյան կող մից և հատ կա պես նրագոյու թյան վեր ջին շր ջա նո ւմ ազ գային ու կրո նա կանփոք րա մաս նու թյո ւն նե րի հան դեպ վար վող պե տա կանցե ղաս պա նա կան քա ղա քա կա նու թյու նը դի տար կե լիս,հայե րի, հույ նե րի և ա սո րի նե րի ցե ղաս պա նու թյո ւն նե -րից զատ, եր ևան են գա լիս նաև եզ դի նե րի հան դեպիրա կա նաց ված զա նգ վա ծային ու շա րու նա կա կանբռնու թյո ւն նե րի դր վագ ներ: Ցա վոք, դրա նք մաս նա գի -տա կան գրա կա նու թյան մեջ գրե թե լու սա բան ված չե ն՝հիմ նա կա նո ւմ փաս տե րի ու աղ բյո ւր նե րի ան բա վա րա -րու թյան պատ ճա ռով: Այ նո ւա մե նայ նիվ, որոշ ուղ ղա կիև ա նո ւղ ղա կի տվյալ ներ թույլ են տա լիս եզ րա կաց նել,որ ի թի վս այլ ազ գային փոք րա մաս նու թյո ւն նե րի՝ եզդի -նե րը ևս, հիմ նա կա նո ւմ ի րե նց կրո նա կան պատ կա նե -լի ու թյան հիմ քով, 1915-1918 թթ. թո ւրք և քո ւրդջար դա րար նե րի կող մից են թա րկ վել են զա նգ վա ծայինջար դե րի, կո ղո պու տի և այլ հա լա ծա նք նե րի:

2014-2015 թթ. Ի րա քո ւմ և Սի րի այո ւմ ըն թա ցող պա -տե րազ մի պայ ման նե րո ւմ եզ դի ա կան հա մայն քը ևսծայ րա հե ղա կան ու ա հա բեկ չա կան կա ռույց նե րի ցե -ղաս պա նա կան քա ղա քա կա նու թյան զո հը դար ձա վ՝կրե լով մա րդ կային ու նյու թա կան մեծ կո րո ւստ ներ: Եվհա րյո ւր տա րի ան ց խի ստ ար դի ա կան է չմո ռա նալհայե րի հետ կո ղք կող քի դա րեր շա րու նակ խա ղաղապ րած այս ժո ղո վր դի պատ մու թյան ա րյու նոտ դր վագ -նե րը:

1915-1918 թթ., Օս մա նյան կայս րու թյան կող մից հայժո ղո վր դի դեմ ի րա կա նաց ված Ցե ղաս պա նու թյան ժա -մա նա կա շր ջա նո ւմ թո ւր քա կան յա թա ղա նի ու քր դե րիզա նգ վա ծային բռ նու թյո ւն նե րի զոհ են դար ձել նաևմեծ թվով ան մեղ եզ դի ներ (ըստ ո րոշ տվյալ նե րի՝ մի -նչև 500 հա զար): Ա ռա ջին հա մաշ խար հային պա տե -րազ մը լավ հնա րա վո րու թյո ւն ներ էր ըն ձե ռո ւմե րիտ թուր քե րին` հաշ վե հար դար տես նե լու հայե րիհետ և ոչ մի այն հայե րի, այլև Օս մա նյան կայս րու թյանհպա տա կու թյան ներ քո գտն վող մյո ւս ոչ թո ւրք ժո ղո -վո ւրդ նե րի: Հայտ նի է, որ հայե րը և առ հա սա րակՀայաս տա նը խո չըն դոտ էին հան դի սա նո ւմ ե րիտ թո -ւր քե րի հա մար իրենց հե տա գա ծրագ րե րը ի րա կա -նաց նե լու ճա նա պար հին: Այդ կո տո րած նե րի ևջար դե րի զո հը դար ձան նաև կայս րու թյան ներ քոգտն վող ա սո րի նե րը, հույ նե րը և եզ դի նե րը: Քրիս տո -նյա նե րի և եզ դի նե րի հան դեպ բռ նու թյո ւն նե րը վե րա -կեն դա նաց նո ւմ են Հայոց ցե ղաս պա նու թյան մա սինհի շո ղու թյո ւն նե րն ու պատ կեր նե րը: Փաս տա ցի այժմշա րու նակ վո ւմ է տա րա ծա շր ջա նո ւմ քրիս տո նյա նե րիև ընդ հան րա պես ոչ մու սո ւլ ման ժո ղո վո ւրդ նե րի չե զո -քա ցո ւմն ու վե րա ցու մը:

Ը ստ աղ բյո ւր նե րի՝ նշ ված տա րի նե րին եզ դի նե րիխո շոր ջար դեր են տե ղի ու նե ցել Արևմ տյան Հայաս տա -նի Վա նի նա հան գի Խա նա սո րի (Խա վա սո րի) դաշ տումև շր ջա կա 42 գյու ղե րո ւմ, Մու շո ւմ, Ջզի րե նա հան գի միշա րք գյու ղե րո ւմ, Կար սի գա վա ռի Օ ղո ւզ լու (Օզրլու)գյու ղո ւմ, Ա լա ջայի (Ար ջոա ռիճ) ձո րո ւմ, Կար սի մար զիԿա ղզ վա նի գա վա ռի Կո ղբ գյու ղո ւմ, Էրզ րու մի նա հան -գի գյու ղե րո ւմ, Սո ւր մա լո ւի մար զի մի շա րք գյու ղե րո ւմ,Կար սի մար զի Դի գոր (Տե կոր) գա վա ռի գյու ղե րո ւմ:1918թ. Ա խու րյան և Ա րա քս գե տի ան ցո ւմ նե րի ժա մա -նակ խե ղդ վել և սո վա մահ է ե ղել 4000 եզ դի:

Ի սկ ար դեն Ար ևե լ յան Հայաս տա նի Ա պա րա նիշրջա նի մի շա րք գյու ղե րո ւմ քո ւրդ Տայո բե կի հրա մա -նով սպան վել են մոտ 900 մա րդ: Բա ցի եզ դի նե րին մա -հա պատ ժի են թար կե լո ւց, քո ւրդ Տայո բե կը Թո ւր քի այիխոր քե րն է քշել ա վե լի քան 600 եզ դի նե րի: Աշ տա րա -կի շր ջա նի Գրա սո րի տա րած քո ւմ նույն 1918 թ. մեկ օր -վա ըն թաց քո ւմ սպան վել է 24 եզ դի: (Տե ՛ս Ահ մա դեԳո գե, Մեր ա պու պա պե րի ձայն», Եր ևան, 1997թ.,եզդի ե րեն լեզ վով կամ «Էզ դի խա նա» ամ սա թե րթ, 2004,թիվ 8, 2005թ., թիվ 1։ Հայկ Ղա զա րյան, «Օս մա նյանբռ նա պե տու թյան ներ քո ապ րող հայ և մյո ւս ժո ղո վո ւրդ -նե րի ցե ղաս պա նու թյան պատ մու թյու նը (1453-1922թթ.),հ. 2, ԳԱԱ, Եր ևան, 2010թ, էջ 728-729):

Մեծ ե ղեռ նի տա րի նե րին մա րդ կային կո րո ւստ նե րիցբա ցի պե տք է նաև ան դրա դառ նալ եզ դի ժո ղո վր դիկրած նյու թա կան վնաս նե րին, որ նույն պես բա վա կա -նին մեծ է: Քո ւրդ և թո ւրք բա շի բո զո ւկ նե րը ա ռի թը բացչեն թո ղե լ՝ թա լա նե լու դա տա րկ ված եզ դի աբ նակ գյու -ղե րը: Ըստ մո տա վոր հաշ վա րկ նե րի՝ ընդ հա նո ւր նյու -թա կան վնա սը կազ մո ւմ է՝ շո ւրջ 350 հա զար մա նր ու48 հա զար խո շոր եղ ջե րա վոր ա նա սո ւն, կահ-կա րա սի,հո ղա տա րա ծք ներ, ա րո տա վայ րեր և ան ձնա կան օգ -տա գո րծ ման ի րեր:

Հա մայն աշ խար հի եզ դի նե րի ա ռաջ նո րդ Աբ դի բեկզա դե Մի ր Իս մայի լը, ան դրա դառ նա լով թո ւր քա կանկա ռա վա րու թյան կող մից հայե րի կո տո րած նե րի թե -մային, Կով կա սի եզ դի նե րի ա ռաջ նո րդ Ու սո ւբ բե կինուղղ ված իր նա մա կո ւմ հի շա տա կո ւմ է, որ թո ւր քե րը

1915 թ. հայե րին բռ նի տե ղա հա նու թյան են են թար կել,քշել դե պի Դեր Զո րի ա նա պատ նե րը:

Նույն նա մա կո ւմ, ան դրա դառ նա լով ար դեն եզ դի նե -րի կա ցու թյա նը, Մի ր Իս մայիլ բե կը նշո ւմ է, որ թո ւր քա -կան յա թա ղա նից մա զա պո ւրզ ե ղած և Շան գա լիլեռ նե րո ւմ ա պաս տա նած հայե րին մեծ օգ նու թյո ւն ցու -ցա բե րե ցին այդ տեղ ա պաս տա նած եզ դի նե րը: Իս մայիլբե կը հրա մայո ւմ է տե ղա ցի եզ դի նե րին, որ չթող նենբա րե կամ հայե րին բախ տի քմա հա ճույ քին ու բո լո րինի րե նց տնե րո ւմ ա պաս տան տան, ու տե լի քով ա պա հո -վեն բո լո րին: Շան գա լի եզ դի նե րի ա ռաջ նո րդ Հա մոյեՇա րոն բո լոր եզ դի ցե ղե րի ա ռաջ նո րդ նե րին կար գադ -րո ւմ է, որ ա մեն մե կը ի րե նց ու ժե րի չա փով օգ նեն (ա -պաս տան տան) բա րե կամ հայե րին:

Այդ մա սին տե ղե կա նո ւմ են թո ւր քե րը, ո րո նք 1917թ-ի փե տր վա րի 15-ին Շան գա լի լեռ նե րո ւմ եզ դի նե րիա ռաջ նո րդ նե րին ուղղ ված նա մակ են ու ղար կո ւմ՝ պա -հան ջե լով հա նձ նել ի րե նց մոտ ա պաս տա նած շո ւրջ6000 հայե րի, և խոս տա նո ւմ են պա հան ջը կա տա րե -լու դեպ քո ւմ չվ նա սել եզ դի նե րին: Սա կայն եզ դիառաջ նո րդ նե րը ոչ մի այն չեն կա տա րո ւմ թո ւր քե րիպա հան ջը, այլև պա տաս խան նա մակ են ու ղար կո ւմ,որ տեղ քն նա դա տո ւմ են թո ւր քա կան կա ռա վա րու -թյան բար բա րո սա կան ա րա րք նե րը: Ի պա տաս խանայդ ա մե նի՝ թո ւր քե րը հար ձա կո ւմ են գոր ծո ւմ Շան -գա լի լեռ նե րի վրա: 35-օ րյա կռիվ նե րից հե տո եզ դի -նե րը տա լիս են 75 զոհ, իսկ հայե րը՝ 10: Կոտ րե լովա վե լի փոք րա թիվ եզ դի նե րի ու հայե րի դի մադ րու թյու -նը՝ թո ւր քե րը կո տո րած ներ են կազ մա կեր պո ւմ Շան -գա լո ւմ. մեծ թվով ըն տա նիք ներ բազ մա թիվմա րդ կային զո հեր են տա լիս: Չբա վա րար վե լով այդ -քա նո վ՝ թո ւր քե րի շո ւրջ 50 եզ դի ա կան գյո ւղ են հր դե -հո ւմ: Մեծ էր նաև եզ դի նե րի նյու թա կան վնա սը՝թո ւր քե րի կող մից կո ղո պտ վեց եզ դի նե րին պատ կա -նող 100 հա զա րի չափ ոս կի: Սա կայն թո ւր քա կան բա -նա կը, ի վեր ջո ծա նր կու րո ւստ ներ տա լով (285 դի ակ),ետ շպրտ վեց: Եզ դի նե րին օգ նու թյան էր ե կել ան գլի -ա կան բա նա կը: (Տե ՛ս Հայաս տա նի հա նա րա պե տու -թյան Մես րոպ Մաշ տո ցի ան վան մա տե նա դա րան, Այլև այլ հե ղի նա կա նե րի ար խիվ,թղ թա պա նակ N240,վա վե րա գիր N3, տե ՛ս նաև Հայկ Ղա զա րյան, Օս մա -նյան բռ նա պե տու թյան ներ քո ապ րող հայ և մյո ւս ժո -ղո վո ւրդ նե րի ցե ղաս պա նու թյան պատ մու թյու նը(1453-1922թթ.), էջ 730-735):

Մեծ ե ղեռ նից հե տո նույն ճա կա տա գի րը կի սած հայև եզ դի ժո ղո վո ւրդ նե րի ներ կայա ցու ցիչ նե րը կո ղք կող -քի պայ քա րե ցին նաև Ար ևե լյան Հայաս տա նո ւմ՝ 1918 թ.Մայի սյան հե րո սա մար տե րի ժա մա նակ և Հայաս տա նիա ռա ջին Հան րա պե տու թյան գոյու թյան տա րի նե րին:Բաշ Ա պա րա նի և Սար դա րա պա տի հե րո սա մար տերումի րե նց լա վա գույնս դրս ևո րե ցին նշա նա վոր եզ դի առաջ -նո րդ Ջա հան գիր ա ղան և նրա քաջ մար տիկ նե րը:

եզդիները դատապարտում են 1915թ. ՕՍմանյանկայՍրությունում Հայերի, եզդիների, աՍորիների եվպոնտոՍի Հույների ցեղաՍպանությունը

այ սօր Հայոց ցե ղաս պա նու թյան Ծի ծեռ նա կա բեր դի հու շա հա մա լիրում էին նաև եզ դի նե րը՝ ա զիզ թա -մոյա նի գլ խա վո րու թյա մբ:

« մե նք՝ հայաս տա նաբ նակ եզ դի նե րս, ե կել ենք հու շա հա մա լի ր՝ խո նա րհ վե լու 1915 թվա կա նի նա հա տակ -նե րի հի շա տա կի ա ռաջ, վեր հի շե լու այդ ոճ րա գոր ծու թյու նից զոհ գնա ցած մեր նախ նի նե րին, ինչ պես նաևդա տա պար տե լու և աշ խար հից պա հան ջե լու, որ պես զի վեր ջա պես հա մաշ խար հային մա սշ տա բով դա տա -պա րտ վի ու թո ւր քի այի կող մից փոխ հա տո ւց վի: ե թե դա տա պա րտ վեր Հայոց ցե ղաս պա նու թյու նը, այ սօրայդ նույն ոճ րա գոր ծու թյու նը չէր կրկն վի ի րա քի հյու սի սային մա սո ւմ եզ դի ժո ղո վր դի նկատ մա մբ, որն իդեպ, դե ռևս չի կա նխ վել», այս մա սին «էզ դի խա նա»-ի հետ զրույ ցո ւմ Ծի ծեռ նա կա բեր դո ւմ ա սաց եզ դի նե րիազ գային մի ու թյան նա խա գա հ՝ ա . թա մոյա նը:

Ա րա րո ղու թյան ժա մա նակ ՀՀ վաս տա կա վոր լրագ -րող, Հայաս տա նի Հան րային ռա դի ոյի «Եզ դի նե րի հա -մար» կես ժա մյա հա ղո րդ ման ա վագ խմ բա գի ր՝ հոգ ևորՀա սա նե շեխ Մա մու դե ի կող մից ըն թե րց վեց ՀՀ Նա խա -գահ Սե րժ Սա րգ սյա նի շնոր հա վո րա կան ու ղեր ձը եզ դիժո ղո վր դին ազ գային Նոր տար վա՝ Մա լա կե Տաու սի տո -նի կա պակ ցու թյա մբ: Հոգ ևոր շեխ Հա սա նի կող մից շնոր -հա վո րան քը նաև թա րգ ման վել էր եզ դի ե րեն, ո րընույն պես ըն թե րց վեց: Տո նի ըն թաց քո ւմ ներ կա նե րը նաևշնոր հա վո րա նք ներ ստա ցան ար տե րկ րի մեր եզ դի ազ -գա կից նե րից, հան ձի նս Գեր մա նի այի Նո րդ րայն-Վես թ -ֆա լեն դաշ նային հո ղո ւմ գտն վող Դո րտ մո ւնդ քա ղա քիեզ դի ա կան հա մայն քի կող մից:

Եզ դի նե րի ազ գային Նոր տա րին, ո րը ու նի մի շա րքան վա նո ւմ ներ, այս պես օ րի նա կ՝ « Չար շա մա սա րե սա լե»(թա րգմ. Տա րե սկզ բի չո րեք շաբ թի), «Այ դա Սըր սա լե»(տա րե սկզ բի կամ տա րե գլ խի տոն), «Այ դա Տաու սի Մա -լակ» (Հ րեշ տա կա պետ Տաու սե Մա լա կի տոն), « Սըր սա լաԷզ դիյա» (եզ դի նե րի Նոր տա րի), « Չար շա մա սա րե նի սա -նե» (ապ րիլ ամս վա ա ռա ջին չո րեք շաբ թի ի տոն) և այլն:Տո նը նշ վո ւմ է յու րա քան չյո ւր տար վա ապ րի լի 13-ից հե -տո ա ռա ջին չո րեք շաբ թի օ րը: Տո նին նա խոր դող օ րե րինկամ բո ւն տո նի օ րը ա ռա վո տյան այ ցե լո ւմ են գե րեզ մա -նատ ներ ա ռա ջի նը հան գու ցյալ նե րի տո նը շնոր հա վո րե -լու, այ նու հե տև վե րա դառ նո ւմ տուն և շնոր հա վո րո ւմ

մի մյա նց: Տո նի գլ խա վոր խոր հուր դը կայա նո ւմ է նրա նում,որ ա մե նա զոր Աստ վա ծը՝ Խո ւա դեն, ա վար տեց աշ խար -հաս տեղ ծու մը հե նց եզ դի ա կան տո մա րի նի սան (ապ րիլ)ամս վա ա ռա ջին չո րեք շաբ թի օ րը: Իսկ Գրի գո րյան տո -մա րով այն ընկ նո ւմ է ապ րի լի 13-ից հե տո ա ռա ջին չո րեք -շաբ թի օ րը: Հա րկ է նշել, որ Հայաս տա նո ւմ սո վե տա կանկար գեր հաս տատ վե լո ւց հե տո 1920 թ. նույն պես ըն դո ւն -վեց նոր տո մա րը, այ սի նքն Գրի գո րյան օ րա ցույ ցը: Եզ դի -նե րի Նոր տար վա տո նի գլ խա վոր սիմ վոլ նե րից մե կըհան դի սա նո ւմ է հավ կի թը, ո րը իր տես քով կար ծեք թեմա րմ նա վո րո ւմ է երկ րա գո ւն դը: Ըստ եզ դի նե րի Շար ֆա -դին կրո նի. «այս աշ խար հը ի սկզ բա նե ե ղել է ամ բող ջու -թյա մբ ջրով պատ ված (բա րի հար տշ տի դը նյա բար բու),հե տա գայո ւմ հո ղը ամ րա պնդ վո ւմ է սո ւրբ Լա լը շի շնոր -հիվ և բար ձրա նո ւմ վեր, ջրից բա րձր», մեկ նա բան վո ւմ էմի շա րք ա ղո թք նե րո ւմ: Ինչ պես վեր ևո ւմ նշե ցի նք, որհավ կի թը մա րմ նա վո րո ւմ է այս երկ րա գո ւն դը, ա պակհաս կա նա նք նաև, որ հավ կի թը նույն պես ջրիկ է և եթեմե նք այն ե փե նք, ա պա այն կհաս նի ու կամ րա նա: Ի դեպհավ կի թը նե րկ վո ւմ է չո րս գույ նե րո վ՝ սպի տակ, կա նաչ,կար միր ու դե ղին: Այս տեղ սպի տա կը խո րհր դան շո ւմ էհրեշ տա կային սպի տա կու թյու նը, այ սի նքն պար զու թյո ւննու մաք րու թյու նը, ինչ պես նաև այն, որ ի սկզ բա նե ե ղել էմի այն սպի տա կը, հե տա գայո ւմ են մյո ւս գույ նե րը ա ռա -ջա ցել: Կա նա չը խո րհր դան շո ւմ է բնու թյու նը, ո րը առա -

ջին ան գամ ծաղ կեց, կար մի րը ծա ղի կը կամ ծա ղիկ նե րը(ի դեպ տո նի ժա մա նակ եզ դի նե րը իրե նց տան ա ռաջպետք է դնեն կար միր կա կա չը, ո րը խո րհր դան շո ւմ է որայս տա նը բնակ վո ւմ են Մա լա կե Տաու սի ժո ղո վր դի զա -վակ նե րը), իսկ դե ղին գույ նը մա րմ նա վո րո ւմ է Ար ևը, որնառա ջին ան գամ դո ւրս ե լավ, մի ա ժա մա նակ դառ նա լովա րար ված աշ խա րո ւմ կյան քի հիմ նա կան աղ բյո ւր: Տո նիժա մա նակ նաև դո ւրս է բեր վո ւմ եզ դի նե րի սո ւրբ Սին -ջակը (Մա լա կե Տաու սի սիմ վոլ), որ պես զի ժո ղո վո ւր դըօրհն վի և իր ե րա զա նք նե րի ի րա կա նաց ման հա մար հա -ջո ղու թյո ւն ստա նա: Այդ օ րը նաև եզ դի նե րը ի րե նց ձեռ -քին են կա պո ւմ « Բա սըմ բար»-ը (Լա լը շի սո ւրբ ջրովօծ ված թել, ո րը լի նո ւմ է կամ կար միր ու սպի տակ կամվերը նշ ված չո րս գույ նե րը): Կա պե լու ըն թաց քո ւմ նրա նքերա զա նք են պա հո ւմ և տար վա ըն թաց քո ւմ այն օ րը, երբար ձակ վի թե լի կա պե րը, ըն դո ւն ված է հա մա րել, որ քոերա զան քը կի րա կա նա նա այդ օ րը: Իսկ տո նի ե րե կոյանժա մին բո լո րը մի ա հա մո ւռ կեր պով վա ռո ւմ են ճրագ, ո րըմա րմ նա վո րո ւմ է աստ վա ծային լույ սը:

Խդր Հաջոյան

եզդիները նշեցին ազգային նոր տարին՝ «Չարշամա Սարե Սալե»-ն

«Ես Մո սու լո ւմ է ի գտն վո ւմ, որ ևէ ելք չէ ի գտ նո ւմդուրս գա լու, գի տե ի, որ այլևս փրկ վե լու ելք չկա: Ամ -բողջ Մո սու լը գտն վո ւմ էր այդ ա հա բե կիչ նե րի իշ խա նու -թյան տակ: Սա կայն մի տո ւն կար, որ տե ղիցկա րո ղա ցա վե րց նել իս լա մա կան զգե ստ ներ, թա քց նելդե մքս և փախ չել: Ո րոշ մար դիկ շատ օգ նե ցին, և եսբախ տի բեր մա մբ, կա րո ղա ցա ան ցնել սահ մա նը: Ինձտե ղա փո խել են եղ բո րս մոտ` Զա խոյո ւմ գտն վող եզ դի -ա կան ճամ բար, ո րից հե տո մի շա րք եզ դի նե րի հետտե ղա փոխ վել եմ Գեր մա նի ա:

Ա վաղ, կո րց րի վեց եղ բայր նե րիս, ո րո նց սպա նե ցին,մո րս, եղ բո րս աղ ջի կն էլ փոր ձել էր փախ չել Մո սու լից,բայց ա կա նի վրա էր ըն կել ու մա հա ցել էր»,- այ սօր իրպատ մու թյու նը ներ կայաց րեց Նա դի ան:

Ա սաց փրկ վել են եր կու քույրերն ու ե րեք եղ բայ -րները: Բայց ե րեք հա զա րից ա վե լի կա նայք ու աղ ջիկ -ներ մնա ցել են Մո սու լո ւմ, ԴԱԻՇ ա հա բե կիչ նե րիգե րու թյան մեջ ու այժմ նրա նք հա մար վո ւմ են սե ռա կանբռ նու թյան զո հեր:

Ն րա նց օգ նե լու ու ի րա վո ւնք նե րը պա շտ պա նե լուհա մար Նա դի ային նո մի նաց րել են Նո բե լյան Մր ցա նա -

կի, սա կայն դա նրան քիչ է հե տա քրք րո ւմ. «Ի նձ հա -մար կար ևո րը եզ դի կա նա նց փր կու թյո ւնն է»,- ա սացՆադիան:

Ն րա հի շո ղու թյո ւն նե րի մեջ ան ցյա լն այս պի սին է.«2014-ին ԴԱԻՇ-ը ե կավ Ի րա քի եզ դի ա կան տա րա ծք`ոչն չաց նե լու եզ դի նե րին, քա նի որ նրա նց հա մա րո ւմ էր«գի րք» չու նե ցող, ան հա վատ ժո ղո վո ւրդ: Նրանք ցան -կա նո ւմ են ոչն չաց նել նրա նց տղա մա րդ կա նց, գերեվա -րել կա նա նց: Ես ինքս եզ դի աղ ջիկ եմ Շան գա լից:

Տա սը հա զար եզ դի ներ գե րե վար վե ցին և սպան վե -ցին այդ ա հա բե կիչ նե րի կող մից և ո րոշ նե րն էլ չկա րո -ղա ցան դի մա նալ ծա նր ար ևային պայ ման նե րին,մա հա ցան: Մեր կա նա նց նրա նք վա ճա ռո ւմ է ին, նրանցնկատ մա մբ տար բեր տե սա կի սե ռա կան ոտնձ գու թյուն -ներ է ին կա տա րո ւմ, օ րա կան մի աղջ կան կամ կնո ջըտա լիս է ին տար բեր ան ձա նց, վա ճա ռո ւմ է ին թե Ի րա -քի, թե Սի րի այի սև շու կա նե րո ւմ: Մի նչ այժմ որ ևէ մեծգոր ծո ղու թյո ւն նե րի չեն դի մո ւմ եզ դի նե րին նրա նց ձեռ -քից փր կե լու հա մար: Դե ռևս 3 հա զա րից ա վե լի կա նայքու աղ ջիկ ներ գե րե վար ված են այդ ան խի ղճ նե րի ձեռ -քո ւմ: Ես նրա նց ձայնն եմ»:

Ա սաց, որ պատ րա ստ վո ւմ է ա մեն ինչ ա նել` կա -նանց փր կե լու հա մա ր։

«Ես ինքս էլ փոր ձո ւմ եմ իմ ժո ղո վր դի ձայ նը բա րձ -րաց նել տար բեր հար թակ նե րո ւմ որ այդ ան խի ղճԴԱԻՇ-ի դե մն առ նեն: Դրա հա մար ես այ սօր այս տեղեմ` Հայաս տա նո ւմ, շատ ու րախ եմ, որ ձեր շր ջա պա -տո ւմ եմ, քան զի դո ւք ա վե լի լավ կի մա նաք մեր ցա վը,դո ւք էլ հա րյո ւր տա րի ա ռաջ ցե ղաս պա նու թյո ւն եք ապ -րել: Եվ ես կար ծո ւմ եմ, որ ե թե Հայոց ցե ղաս պա նու -թյու նը ժա մա նա կին դա տա պա րտ վեր, ճա նաչ վեր,ա պա Շան գա լի եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու թյու նը չէրլինի»,- ա սաց ա հա բե կիչ նե րի բռ նու թյո ւն նե րից փա խածեզդուհին:

ավաղ, կորցրի վեց եղԲայրներիՍ. դաիշաՀաԲեկիՉներից ՓրկվաԾ աղջիկը երեւանում է

12 տարեկան եզդի աղջիկը«իՍլամական պետության»գերությունից ազատվել էնրանց քնաԲեր տալովդաիշ-ի ա հա բե կիչ նե րից փրկված ազ գու թյա մբ եզ դի 21-ա մյա նա դի ա մու րա դը եր ևա նում է, մաս նակ -

ցո ւմ է «ը նդ դեմ ցե ղաս պա նու թյան հան ցա գոր ծու թյան» գլո բալ ֆո րու մի աշ խա տա նք նե րին: աղ ջի կը պատ -մո ւմ է, որ մեծ դժ վա րու թյա մբ է փա խել մո սու լից, որ տեղ կե նտ րո նա ցել են դաիշ-ի ա հա բե կիչ նե րը, պա շա րելքա ղա քը:

12 տա րե կան եզ դի աղ ջի կը «Իս լա մա կան պե տու -թյան» գե րու թյու նից ա զատ վել է՝ քնա բեր տա լով ի րենգե րի պա հո ղին, հղո ւմ ա նե լով Ի րա քի խո րհր դա րա նիմի ակ եզ դի պատ գա մա վոր Վի ան Դա խի լին, գրո ւմ էiraqinews.com-ը:

Աղ ջի կը գե րի էր ըն կել իր 17-ա մյա մո րաք րոջ հետ:Նա ա հա բե կիչ նե րից քնա բեր հա բեր էր խնդ րել, իբրթե քնել կա րո ղա նա լու հա մար, սա կայն դրա նք լց րել էի րե նց գե րե վա րած նե րի թեյի մեջ, ին չի ար դյո ւն քո ւմահա բե կիչ նե րը քնել է ին և նրա նք կա րո ղա ցել է ինփախ չել դե պի քր դե րի կող մից վե րա հսկ վող տա րա ծք -ներ:

ՍաՀմռկեցուցիՉպատմություն

Ռուսական NTV հեռուստաընկերու թյունըպատրաստել է մի ֆիլմ, որը պատմում է ԻրաքիՇանգալ մարզի եզդիների շուրջ ստեղծվածիրավիճակի մասին: Ֆիլմում անդրադարձ էկատարվում նաև մի եզդի կնոջ, որը իր մանկահասակերեխայի հետ հայտնվել է գերության մեջ:Իսլամիստները ստիպել են նրան ուտել ճաշ, որըպատրաստել են կնոջ երեխայով: Կինը անգամիսլամիստների գերությունից ազատվելուց հետո չիկարողանում հավատալ կատարվածին:

ՀՀ կո տայ քի մար զի զո վու նի գյու ղի ա մո թա ղա մա սո ւմ տե ղի ու նե ցավ եզ դի նե րի նոր տար վա ա րա րո ղու -թյուն, ո րին ի րե նց մաս նակ ցու թյո ւնն է ին ցու ցա բե րո ւմ եր կու հա րյու րից ա վե լի եզ դի նե ր՝ եզ դի նե րի ազ գայինմի ու թյան նա խա գահ ա զիզ թա մոյա նի գլ խա վո րու թյա մբ: ներ կա է ին նաև ՀՀ նա խա գա հին կից ազ գային փոք -րա մաս նու թյո ւն նե րի հա մա կար գող խո րհր դի ղե կա վա ր՝ նա րի նե գու լյա նը, սույն խո րհր դո ւմ եզ դի նե րի ազ գայինմի ու թյան ներ կայա ցու ցի չ՝ Սի ա բա նդ Բա քոյա նը, գեր մա նի այի դաշ նային Հան րա պե տու թյու նից ժա մա նած եզդի -ա կան պատ վի րա կու թյու նը՝ ի դե մս ադ ման ալ-էզ դի նի, շեխ Ֆա նոս աք չու րայի, Բահ րան Սան սա րի ու նե ջաթՉել կի ի, ինչ պես նաև Ֆրան սի այի եզ դի նե րի ա սո ցի ա ցի այի նա խա գա հ՝ թա մազ դաս նի մգոին և այ լոք:

Angorî neh’îê t’opraxa, dîdema köþtîya eve:

1. Îraq: Þengal, Sînûn, Gobal, Digûr, GelîêE’lî begê, Dihok, Zorava, K’êrsê û Barê, Sîba,T’ilîzer, T’ilzafê, Xirbê Qewala, Girzerk,R’ibûsî, Þarok, T’ilkezev, T’ilbenda, Koco,Xotemî, R’indewan, Amedîa. Gönd û warêjorgotîda weke 200 h’ezar ÿzdî hatineköþtinê.

2. Ermenîstana R’oavayê: wîlayet’a Wanê,deþta Xanesorê û göndê dor-berda weke 100h’ezar ÿzdî hatine köþtinê. Evexe, Axûrîk,Angûzek, Anzava, Acalî, Arç’eq, Bêgrîb,Havasî, Bêcermo, Bêrtîs, Gondûrma, Zêwa,Dêrcemeda Jêrin, Dêrcemeda Jorin, Döa-van, G’indî, Ÿrcîs (Arç’êþ), T’endûrek,Xaçan, Xoceqiþlag’, Xosmîayn, K’ûcapnar,Qereqele, K’îrato, Kolzot, K’yûçûkk’oy,Mêrvanê, Moleh’esen, Mûçs, Mûradîn,Yarimqa, Noþar, Þahmanîs, Þerefxanê,Þîkêftî, Çaldiran, Çirag’, Çîbûxçlû,P’iþîk’ûmbat’, Seray, T’îmar (T’imar), Ût’ê,Orênê û ê dinêda weke 100 h’ezar ÿzdî hatineköþtinê.

3. Wîlayet’a Mûþê (Kevanê k’êrê), Evexe, Dî-yarbek’irê (deþta Biþêrîê), XezalîaMêrdînê (Xerza), Cizîrê, Azika Jêrin,Azika Jorin, Alkayê, Bazîdanê, Basmûtê,Baximsê, Bêrklê, Gelîê Zîlan, Gêdûkê,Dûþayê, Zaxorayê, Zêrînê, Xinûsê, Kaxarînê,Kavir’zoyê, Qöbildorê, Korxê, Ç’inêrîayê,Qadûnayê, Hacrê, Hasktîvayê, Meymûnîê,Þemzê, Þikevta, Canesekrê, R’amê, Feqîra ûê dinêda weke 60 h’ezar ÿzdî hatine köþtinê.

4. Wîlayet’a Erzörimê (qeza Beyazêt - Eleþ-girê): Ort’ila, Dîadînê û cî-warê jîynêyedinêda weke 7500 ÿzdî hatine köþtinê.

5. Qeza Qersê: Gelîê qeza Qersêyî Ozirlûyê(Og’ûzlû), Alacayêda weke pênc h’ezar ÿzdîhatine köþtinê.

6. Warê Qaqizmanêyî Qölpêda, k’îjandik’eve nav qeza Qersê, weke sê h’ezar ÿzdî ha-tine köþtinê.

7. Qeza neh’îya Qersêye Dîgor’ê û göndê dinê:Eleþgirê, Emank’oyê, Yemançayîrê, EylaSinco, Ak’arê, Bayramk’omê, Bacelîyê,Baþk’êdîkvêrê, Bêlîhamêdê, Gogirmes, Dî-gorê, (T’êkor), Dûzgêlî, T’oxûbûrê, Xerebê,Xatabayê, Çîbûxliyê, K’yûndoyê, H’esen-cano, Nokayê, Cindirog’lîyê, Sûsûlê,

Taþnîkê, Tûzakê, Ûlîk’endê, P’aþarcîkê ûê dinda neh h’ezar ÿzdî destê zorê hatine îs-lamkirinê birine ser dînê meh’medîê.

8. Olk’a merza Sörmelîêye Îdirê: Xer-felûyê, Alçalûyê, E’slanlûyê, Bendemûradê,Baþ Sînekê, Gêlî, Germeþiva, Demisxanê,Zerîfxanê, Zorê, Xanê, Xirbê Sor, Qerex-t’înê, Qereqûyê, Qûç’ê, Mexsûdya, Macirîya,Göndê þêxa, Sayîbilaxê, Taûþanê, Taþk’or-pîyê, Göndê K’elo û ê dinêda weke deh h’ezarÿzdî hatine köþtinê.

9. Sala 1918-a, wexta derbazbûna ç’emêArp’eçayê (Axûryan) û Erez, weke çar h’ezarÿzdî xeniqîne yan delyane.

10. Hinda göndê neh’îya Ermenîstana R’ohi-latêye Axbaranêye Elegezê, Qöndexsazê,Qör’ibog’azê, Cercerîsê (Kendalê beþ ûNewala E’celê), bi destê cerda Teyo begêk’örd sala 1918-a 800 meriv hatine köþtinê,ij k’îjana her t’enê 19 meriv ij k’omaR’eþîdê Eyo bûne. Göndê heman neh’îêyîK’arvanserêda (P’oþt, E’mirê T’eze, Sadûns)54 meriv hatine köþtinê.

11. Ij alîê Teyo begê k’ördda ij göndê hemanneh’îêye din weke 600 meriv ajotne k’ûrayadewleta alî Osman.

12. T’opraxa Giresorada, k’îjan nêzîkî göndêmerza CE-e Aragasotnêyî Þamîranêye, sala1918-a, nav r’ojekêda, 24 meriv hatine köþt-inê, ij k’îjana yek jin bûye. Dêmek, bi h’e-savê t’omerîyî döristkirî, ij ÿzdîya weke500 h’ezar meriv hatine qir’kirinê.

Dersxana k’oma 11-a

QIR’A CIME’TA ŸZDÎYA P’ADÞATÎA ALÎ OSMANDA - SALÊ 1915 - 1918 - A

БAВO ШӘР’Ә,К’ӘРӘМ ШӘР’ДA

WӘК ШEРӘГәли xwәндәвaнe р’oжнә’мa ‘‘Эздиxaнә’’, әм

wәр’a дьднә нишaн xәвәрe сьтрaнa эздики,к’ижaн haтийә гoтьнe у п’eшк’eшкьрьнe бьдәнбeжaйa hӧнӧрмәндe эздиaйи мьләтийeҺaмик Т’әмoйaн, жь бo бирaнинa К’әрәмeК’әләш, к’e бь мeрxaси фәрмaндaрe xwәәрмәни Aрмeнaк урфaнйaн т’әнe нәhишт уә’мьрe xwә дa бoнa п’aрaстьнa ax у т’oп’рaxaЩьмhoрийәтa Әрмәнистaнe.

Бaвo шәр’ә, дaйe шәр’ә,Шәр’e әрмәнийa у к’aфьрe aзәрaйә,Ә’щәмe дьжмьн зә’ф xaйинә,Һ’ьщуми сәр Qәрәбaxa р’әнгин кьрийә,Т’oп-щәбьрxaнe xwә сәр щьмә’тe дьр’ә-

шинә,Дaйe ә’щәм бexoфә, щьнйaзa oрт’a мәйдaнe

xьрaв дькә.

Бaвo шәр’ә, шәр’ә,К’әрәм шәр’дa wәк шeрә,Шәр’вaнe эзди бәр дьжмьн шәр’ә, шәр’ә,Бoй aзaдийa wәлaт ә’мьр дьдә.

К’әрәм ә’гитә, шeрe мә эздиaйә,Бәр бь дьжмьн шәр’ә у бe тьр’сә,Әw мeрxaсә, т’әви бьрaйe әрмәниaйә,К’әтйә мәйдaнa шәр’e гьрaнә.К’әрәм дьвe: ‘‘дaйe мәгри, мәлувинә,Лawe тәйe wәлaт бьп’aрeзәу we вәгәр’ә h’әмeзa дaйкa xwәйә’’.

Ньвиск’aр Xьдьр Һ’әщoйaн