PREDMET: INFORMATIKA I RAČUNARSKE TEHNOLOGIJE

KRATKI PRIRUČNIK ZA VJEŽBE - MICROSOFT EXCEL 2007

U poslovnoj primjeni računara sve je veća potreba da korisnici vrše kvalitetnu obradu

podataka. Podaci su najčešće predstavljeni u tabelama i treba ih klasifikovati, izvršiti

kalkulacije korištenjem matematičkih i logičkih formula, definisati njihove međuzavisnosti.

Na kraju rezultate obrade treba prikazati na što slikovitiji način kroz različite forme izveštaja,

dijagrama i grafikona. Za sve navedeno, najbolje će nam služiti program Microsoft Excel

softverske kuće Microsoft.

Tabelarne kalkulacije (Microsoft Excel) traži od studenata razumijevanje osnovnih aplikacija

za tabelarne kalkulacije na računaru. Pod osnovnim se podrazumijeva to da je student

sposoban izvršiti zadatke povezane sa kreiranjem, formatiranjem, izmjenom i korištenjem

radnih listova, kao i primijeniti standardne matematičke i logičke formule korištenjem

osnovnih formula i funkcija.

Microsoft Excel 2007 nam donosi neke promjene, a najočiglednija od njih je kompletno

izmijenjen korisnički interfejs. Neke praktične vrijednosti novog sistema su znatno poboljšano

upravljanje, bolja fleksibilnost u oblikovanju grafikona. Broj redova sada iznosi 1 048 576, a

broj kolona je 16 384.

KAKO POKREĆEMO MICROSOFT EXCEL 2007?

Kliknemo na START ALL PROGRAMS MICROSOFT OFFICE MICROSOFT

OFFICE

EXCEL 2007

Slika 1

1.

2.

3.

4.

Startovanjem Excel-a otvara se prozor u kome se izvršava aplikacija. Kao u drugim

aplikacijama MS Office paketa, na vrhu prozora aplikacije je naslovna linija (u kojij se nalazi

naziv otvorenog dokumenta – radne knjige), ispod koje je standardni MS Office meni.

Radno okruženje Excel-a izgleda ovako:

Slika 2

NASLOVNA LINIJA OFFICE DUGME TRAKA SA MENIJIMA TRAKA SA ALATIMA

FORMULA BAR NAME BOX

AKTIVNA ĆELIJA

UPUTSTVA ZA RJEŠAVANJE ZADATAKA IZ MICROSOFT EXCEL 2007

Foramtiranje ćelije i umetanje podataka

U svakom od postavljena tri zadatka traži se da se izvrše određene formule i funkcije.

U bilo koju ćeliju na radnom listu možemo unijeti:

Konstantu (slova ili brojeve) ili

Formulu

Ako želimo da ono što unesemo Excel interpretira kao formulu kao prvi simbol moramo

unijeti znak jednakosti. (=)

Prozor u kojem ćete podešavati format ćelije vidi se na sledećoj slici.

1. Kliknete na HOME;

2. U prozoru NUMBER, vidite u donjem desnom uglu , pa kliknite na to dugme;

3. Zatim, otvoriće vam se novi prozor FORMAT CELLS, gdje možete da birate format

ćelije, što će biti objašnjeno u daljem tekstu.

Slika 3

Ćeliji je moguće mijenjati oblik, veličinu i boju fonta, boju i teksturu podloge, postavljati

razne linije, poravnati sadržaj na razne načine, mijenjati ugao itd. Sve ove opcije se nalaze u

meniju Format Cells, kao sto ste vidjeli na prethodnoj slici. Meni se može pozvati na nekoliko

načina: sa tastature (CTRL+SHIFT+F) ili iz menija (Slika 3). Nakon pozivanja neke od

navedenih komandi, na ekranu se pojavljuje okvir za dijalog Format Cells (Slika 3).

Morate obratiti pažnju da prije pozivanja navedene komande selektujete ćeliju ili ćelije koje

želite da formatirate.

Number – tip podatka u ćeliji;

Aligment – Sve komande za poravnanje uz dodatna opcije horizontalnog uravnanja;

Font – Biranje fonta u ćeliji;

Border – Biranje graničnih i pomoćnih linija ćelije, kao i dijagonalnih koje presjecaju ćeliju;

Fill – Bira se boja i oblik teksture;

Protection – Zaštita radne knjige (Locked;Hidden).

Unos teksta

U programu Microsoft Excel, tekst je bilo koja kombinacija brojeva, razmaka i nebrojčanih

znakova. Npr., Excel tretira sledeće unose kao tekst:

10AA109, 127AXY, 12-976, 208 4675

Sav tekst poravnat je u lijevo unutar ćelije. Ako želite unijeti znak za prelaz u novi red

unutar ćelije, pritisnite kombinaciju tipki ALT + ENTER

Unos brojeva

Brojevi koje upišete u ćeliju su konstantne vrijednosti.U programu Microsoft Excel broj

može sadržavati samo sljedeće znakove:

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 + - ( ) , / $ % . E e

Excel ignoriše znak plus ispred broja (+). Sve druge kombinacije brojeva i nebrojčanih

znakova tretira kao tekst.

Da izbjegnete da se razlomci interpretiraju kao datumi, počnite upis razlomka 0

(nulom); npr., upišite 0 1/2;

Ispred negativnih brojeva stavite znak minusa (-) ili stavite brojeve u zagrade;

Svi brojevi poravnani su na desno u ćeliji;

Oblik broja koji ste primijenili na ćeliju određuje način na koji Excel prikazuje

brojeve na radnom listu. Ako upišete broj u ćeliju koji ima oblik Opšti oblik broja

(General), Excel će primijeniti drugi oblik broja. Npr., ako upišete $12.15, Excel

primjenjuje oblikovanje na valutu.

U ćelijama u kojima je zadani oblik Opšti oblik broja, Excel prikazuje brojeve kao

cijele brojeve (789), decimalne razlomke (7.89) ili naučni zapis (7.89E+08) ako

broj nije duži od širine ćelije. Opšti oblik prikazuje najviše 11 znakova, uključujući

decimalnu tačku i znakove, „E“ i „+“.

Da bi Excel prihvatio brojeve, kao što su brojevi dijelova, kao tekst, prvo

primijenite Tekstualno oblikovanje prazne ćelije. Zatim, upišite brojeve.

Unos datuma i vremena

Microsoft Excel tretira datume i vrijeme kao brojeve. Način na koji su datum i vrijeme

prikazani na radnom listu ovisi o obliku broja koji ste primijenili na ćeliju. Kada upišete

datum ili vrijeme koji Excel prepoznaje, oblik ćelije se mijenja od General na ugrađeni

format za datum i vrijeme. Zadano je da su datumi i vrijme poravnani u desno na ćeliji.

Ako Excel ne može prepoznati oblik datuma ili vremena, datum ili vrijeme se unosi kao

tekst, koji je poravnan u lijevo u ćeliji.

Bez obzira na oblik koji se koristi za prikaz datuma ili vremena, Excel sprema sve datume kao

decimalne brojeve i sprema sva vremena kao decimalne razlomke.

Vrijeme i datumi mogu se zbrajati, oduzimati ili mogu biti uključeni u drugim izračunima. Za

korištenje datuma ili vremena u formuli, unesite datum ili vrijeme kao tekst unutar navodnika.

Npr., sledeća formula priklazala bi razliku od 68:

=“5/12/94“-“3/5/94“

Karakterisične poruke o greškama kod korištenja formula su:

Niz znakova ##.... – širina kolone je nedovoljna za prikaz brojne;

#REF – pogrešna referenca; u formuli je navedena ćelija koja ne postoji, najčešće kada

se referencira ćelija iz drugog radnog lista (radne knjige), koji je u međuvremenu

uklonjen;

#VALUE! – pogrešan tip podatka u ćeliji; na primjer u ćeliji je tekstualni tip, a podatak

se koristi u numeričkim kalkulacijama;

#NAME – u formulu je unešen izraz koji ne može da se protumači (interprtira) od

strane aplikacije;

#NUM! – u kalkulaciji se dobijaju brojevi van opsega računanja aplikacije; pogrešne

vrijednosti podataka;

#NULL! – u kalkulacijama nad opsezima ćelija neke ćelije nemaju definisane

vrijednosti;

#N/A – u kalkulacijama nema poklapanja veličine nizova nad kojima se vrši obrada i

broja iteracija; referenciranje na neku funkciju koja nije dostupna u posmatranom

momentu; referenciranje na vrijednost polja u toku izračunavanja u kome još nema

unešenog podatka;

#DIV/0! – greška djeljenja nulom.

FORMULE I FUNKCIJE

Najveću snagu aplikacija za tabelarna izračunavanja predstavlja jednostavnost primjene

mnogobrojnih ugrađenih i korisnički definisanih formula i funkcija na podatke u radnim

knjigama. Pri korištenju istih potrebno je znati nekoliko pravila u njihovom pisanju i primjeni:

Pri ručnom unosu formula, obavezan je prefiks =, bilo da se unos vrši u liniju formula,

ili direktno u ćeliju,

u računskim operacijama u formulama se koriste isključivo adrese polja i/ili brojevi,

Excel prepoznaje 6 osnovnih operatora: + (sabiranje), - (oduzimanje), * (množenje), /

(deljenje), ^ (stepenovanje) i % (izračunavanje procenta),

Excel izvodi matematičke operacije uobičajenim matematičkim redosljedom: prvo

izvršava operacije višeg reda, pa onda nižeg reda (prvo množenje ili dijeljenje, pa

onda sabiranje i oduzimanje),

dodavanjem zagrada može se odrediti redosljed izvršavanja računskih operacija, pri

čemu treba voditi računa da broj lijevih i desnih zagrada uvijek bude isti,

kada se unosi formula u ćeliju, njen matematički zapis će se pojaviti i u liniji za

formule i u aktivnom polju,

poslije unošenja formule rezultat njene primjene će se pojaviti u aktivnoj ćeliji, a

matematički zapis u liniji za formule,

korištenjem adresa ćelija u matematičkim operacijama, postiže se da izmjenom

vrijednosti Excel automatski izračunava po zadatoj formuli vrednost u rezultantnom

polju.

U Excelu postoji 2 vrste matematičkih izraza:

Formule

= A1+A2

= B2*B5

= A2*5

= 2+5

Funkcije (samo neke od funkcija; u daljem tekstu ćete vidjeti dalje objašnjenje)

= SUM (A1:A5)

= AVERAGE (B4:C10)

Što se tiče formula, sledeće operacije možemo izvršiti (gdje su A1 i A2 nazivi ćelija):

= A1+A2 SABIRANJE

= A1-A2 ODUZIMANJE

= A1*A2 MNOŽENJE

= A1/A2 DIJELJENJE

= A1^A2 STEPENOVANJE

= A1*10% DESET POSTO OD VRIJEDNOSTI A1

Excel raspolaže velikim brojem matematičkih i drugih funkcija, koje omogućavaju složene

proračune i uspostavljanje složenih relacija između podataka koji se koriste tokom procesa

izračunavanja. Neke od tih funkcija mogu se aktivirati i sa palete alatki, pošto se često koriste.

UBACIVANJE FUNKCIJE:

Postavimo aktivnu ćeliju gdje želimo rezultat

1. Način: KLIK na ƒx na formula baru

2. Način: Sa INSERT trake sa alatima biramo željenu funkciju.

1.

2.

Tada dobijate sledeći prozor:

Kada izaberete funkciju, dobijate sledeći prozor:

Biramo kategoriju

Zatim, samu funkciju

Biramo opseg

U 1. zadatku koristićete tekstualne funkcije,

koje ćete pronaći na sledeći način:

1. Kliknite na meni FORMULAS;

2. Kliknite na ikonu TEXT (dobićemo

spisak svih tekstualnih funkcije koje se

mogu izvršiti u Microsoft Excel-u);

3. Izaberite ona koja vam je potrebna u

vasem radu.

4. Opis svih funkcije koje vidite prikazan

je u tabeli 1:

Tabela 1 Pregled tekstualnih funkcija

FUNKCIJA OPIS ASC Mijenja engleska slova pune širine (dvobajtna)

BAHTTEXT Pretvara broj u tekst, koristeći ß (baht) format valute

CHAR Daje znak određen kodnim brojem

CLEAN Uklanja iz teksta sve znakove koji ne mogu da budu odštampani

CODE Daje numerički kôd prvog znaka tekstualnog niza

CONCATENATE Spaja nekoliko tekstualnih stavki u jednu tekstualnu stavku

DOLLAR Pretvara broj u tekst, koristeći $ (dolar) kao format valute

EXACT Provjerava da li su dve tekstualne vrijednosti identične

FIND, FINDB Pronalazi jednu tekstualnu vrijednost unutar druge (sa razlikovanjem

velikih i malih slova)

FIXED Oblikuje broj kao tekst sa fiksnim brojem decimala

JIS Mijenja engleska slova poluširine (jednobajtna)

LEFT, LEFTB Daje krajnje leve znakove tekstualne vrijednosti

LEN, LENB Daje broj znakova u tekstualnom nizu

LOWER Pretvara tekst u mala slova

MID, MIDB Daje zadati broj znakova iz tekstualnog niza, počev od zadate

pozicije

PHONETIC Izdvaja fonetske (furigana) znakove iz tekstualnog niza

PROPER Pretvara prvo slovo svake riječi tekstualne vrednosti u veliko slovo

REPLACE,

REPLACEB

Zamjenjuje znakove u tekstu

REPT Ponavlja tekst zadati broj puta

Slika 4

RIGHT, RIGHTB Daje krajnje desne znakove tekstualne vrijednosti

SEARCH, SEARCHB Pronalazi jednu tekstualnu vrijednost unutar druge (ne pravi razliku

između velikih i malih slova)

SUBSTITUTE Zamjenjuje stari tekst novim u tekstualnom nizu

T Pretvara svoje argumente u tekst

TEXT Oblikuje broj i pretvara ga u tekst

TRIM Uklanja razmake iz teksta

UPPER Pretvara tekst u velika slova

VALUE Pretvara tekstualni argument u broj

U 2. zadatku koristićete logičke ili matematičke funkcije, koje ćete pronaći na sledeći način:

1. Kliknite na meni

FORMULAS;

2. Kliknite na ikonu LOGICAL.

Tabela 2 Logičke funkcije

FUNKCIJA OPIS AND Daje TRUE ako su svi argumenti TRUE

FALSE Daje logičku vrijednost FALSE

IF Zadaje logički uslov koji treba da se ispita

IFERROR Daje vrijednost koju odredite za slučaj da formula za rezultat ima grešku. U

suprotnom, daje rezultat formule

NOT Zadaje suprotnu logičku vrijednost argumenta

OR Daje TRUE ako je bilo koji od argumenata TRUE

TRUE Daje logičku vrijednost TRUE

Do matematičkih i trigonometrijskih funkcija se dolazi ovako:

Slika 5

1. Kliknite na meni FORMULAS;

2. Kliknite na ikonu MATH&TRIG.

Tabela 3 Matematičke i trigonometrijske funkcije

FUNKCIJA – OPIS FUNKCIJA - OPIS

ABS Daje apsolutnu vrijednost broja. ACOS Daje arkuskosinus broja.

ACOSH Daje inverzni hiperbolički kosinus

broja.

ASIN Daje arkussinus broja.

ASINH Daje inverzni hiperbolički kosinus

broja.

ATAN Daje arkustangens broja.

ATAN2 Daje arkustangens x i y koordinata. ATANH Daje inverzni hiperbolički tangens

broja.

CEILING Zaokružuje broj na najbližu

cjelobrojnu vrijednost ili na vrijednost

najbližu umnošku argumenta significance.

COMBIN Daje broj kombinacija za zadati

broj objekata.

COS Daje kosinus broja. COSH Daje hiperbolički kosinus broja.

DEGREES Pretvara radijane u stepene. EVEN Zaokružuje broj na najbliži paran ceo

broj.

EXP Daje broj e stepenovan datim brojem. FACT Daje faktorijel datog broja.

FACTDOUBLE Daje dvostruki faktorijel

datog broja.

FLOOR Zaokružuje broj na manju

cjelobrojnu vrednost, prema nuli.

GCD Daje najveći zajednički delilac. INT Zaokružuje broj na najbliži manji ceo

broj.

LCM Daje najmanji zajednički sadržalac. LN Daje prirodni logaritam broja.

LOG Daje logaritam broja za datu osnovu. LOG10 Daje logaritam sa osnovom 10

zadatog broja.

MDETERM Daje determinantu matrice niza. MINVERSE Daje inverznu matricu niza.

MMULT Daje proizvod dve matrice. MOD Daje ostatak deljenja.

Slika 6

MROUND Daje broj zaokružen na dati

umnožak.

MULTINOMIAL Daje multinom datog

skupa brojeva.

ODD Zaokružuje broj na najbliži neparan ceo

broj.

PI Daje vrednost broja pi.

POWER Daje vrijednost broja podignutog na

stepen.

PRODUCT Množi svoje argumente.

QUOTIENT Daje cjelobrojni deo dijeljenja. RADIANS Pretvara stepene u radijane.

RAND Daje slučajan broj između 0 i 1. RANDBETWEEN Daje slučajan broj između

zadatih brojeva.

ROMAN Pretvara arapske brojeve u rimske,

u obliku teksta.

ROUND Zaokružuje broj na zadati broj

cifara.

ROUNDDOWN Zaokružuje broj na nižu

vrijednost, prema nuli.

ROUNDUP Zaokružuje broj na višu

vrijednost, od nule.

SERIESSUM Daje zbir stepenog reda na

osnovu formule.

SIGN Daje znak broja.

SIN Daje sinus datog ugla. SINH Daje hiperbolički sinus broja.

SQRT Daje pozitivan kvadratni koren. SQRTPI Daje kvadratni korijen datog broja

pomnoženog sa pi.

SUBTOTAL Daje podzbir na listi ili bazi

podataka.

SUM Sabira svoje argumente.

SUMIF Sabira zadate ćelije po datom

kriterijumu.

SUMPRODUCT Daje zbir proizvoda

odgovarajućih komponenti niza.

SUMSQ Daje zbir kvadrata argumenata. SUMX2MY2 Daje zbir razlika kvadrata

odgovarajućih vrijednosti iz dva niza.

SUMX2PY2 Daje sumu zbirova kvadrata

odgovarajućih vrijednosti iz dva niza.

SUMXMY2 Daje zbir kvadrata razlika

odgovarajućih vrijednosti iz dva niza.

TAN Daje tangens broja. TANH Daje hiperbolički tangens broja.

TRUNC Skraćuje broj na ceo broj.

Adresiranje ćelija

U Excelu postoji dvije vrste adresiranja ćelija:

Relativno

Apsolutno

Relativno adresiranje se svodi na adresiranje ćelije u odnosu na aktivnu ćeliju i kada

kopiramo ćeliju menjaju se adrese ćelija iz kojih uzimamo podatke.

Apsolutno adresirane ćelije pri kopiranju ne menjaju adrese ćelije iz kojih uzimamo podatke.

Kada u formuli ili funkciji neku ćeliju želimo da apsolutno adresiramo ispred oznake reda ili

kolone stavljamo simbol: $

Primjer:

= A1 * $A10 Apsolutno adresirana kolona A

= A1 * A$10 Apsolutno adresiran red 10

= A1 * $A$10 Apsolutno adresirana kolona A i red 10

Grafikoni

Aplikacije za tabelarna izračunavanja imaju mogućnost grafičkog predstavljanja podataka koji

se nalaze u radnim knjigama. Podaci se predstavljaju u obliku različitih dijagrama (grafikona)

i mogu da obuhvataju podatke iz istih radnih listova i različitih radnih listova. Grafička

reprezentacija podataka može biti u obliku kolonalnih, stubičastih, linijskih i takozvanih pita

dijagrama, kao i mnogih drugih.

Grafikon je, najjednostavnije rečeno, slikovno prikazivanje podataka i omogućava prikaz

složenih podataka jednostavnim za razumijevanje.

Ubacivanje grafikona vršimo na način da selektujemo ćelije sa podacima koje želimo da

predstavimo grafički.

Selektujemo ono što želimo da nam se prikaže u grafikonu, te sa INSERT trake biramo jedan

od tipova grafika.

Slika 7

Biramo jedan od podtipova grafika i kliknemo na njega.

Slika 8

Na kraju, dobijate grafikon sa željenim elementima, a u ovom slučaju koliko je novca

utrošeno na svaku namirnicu posebno (Slika 9).

Slika 9

Kao što vidite, na svaku namirnicu imamo asocijaciju određenom slikom. Sliku ubacujemo na

sledeći način.

Označimo na grafikonu onaj stubac koji želimo da pretvorimo u sliku, tako što kliknemo na

njega dva puta. (Prvi put: obilježavamo sve stupce; Drugi put: Samo onaj na koji smo

kliknuli). Npr., na stubac kafa.

Slika 10

Desni klik na stubac kafa, te kliknemo na Format Data Point.

Slika 11

U novom prozoru izaberemo:

1. opciju Fill

2. Picture or Texture fill (Biramo da

bude slika)

3. Insert from: FILE (gdje nam se

otvori novi prozor gdje biramo

koju želimo sliku iz našeg

kompjutera)

4. Stretch – da bude rastegnuto preko

cijelog stupca

Stack – da bude naslagano

Stack and Scale with Određeni broj

koji će nam

biti mjerna

jedinica

slaganja