7/16/2019 Eukarioti

1/25

EUKARIOTI

7/16/2019 Eukarioti

2/25

svi ivui organizmi potekli su od jedneprimordijalne stanice nastale prije 3 milijardi

godina

takva stanica je nadrasla ostale i povela je

vodeu ulogu u procesu diobe i evolucije

Vrlo vaan dogaaj u kontekstu evolucijedogodio se je prije 1.5 milijardi godina kada je

dolo do prijelaza prokariotskih stanica unaprednije, vee i radikalno kompleksnijeeukariotske stanice

7/16/2019 Eukarioti

3/25

akumulacija molekularnog kisika u atmosferi utjecala jena anaerobne mikroorganizme te su:

izumrli

razvili kapacitet za respiraciju

pronali uvjete u kojima je kisik bio potpuno odsutan igdje su nastavili s anaerobijom

razvili asocijacije s aerobnim tipom stanice ivei snjima u simbiozi i to je najprihvatljivije objanjenje zametaboliku organizaciju danjanjeg modela staniceeukariotskog tipa (mitohondriji i kloroplasti - organeli

simbiotskog porjekla) ENDOSIMBIOTSKA TEORIJA( mitohondriji su odgovorni za respiraciju eukariotskestanice i iskljuivo u njima se odvija proces disanja)

7/16/2019 Eukarioti

4/25

Eukarioti ukljuuju:

alge

protozoa gljive

vie biljke

ivotinje

7/16/2019 Eukarioti

5/25

Stanica je osnovna strukturna i funkcionalna

jedinica ivota

Stanice su razliitih oblika iz razloga toimaju razliite funkcije neke izvravaju sve

ivotne funkcije (npr. jednostanine euglene),dok druge su ekstremno specijalizirane za tonoodreene funkcije)

7/16/2019 Eukarioti

6/25

7/16/2019 Eukarioti

7/25

Tipina eukariotska stanicaaproksimativno je 1000 x vea ikompleksnija od prokariotske stanice

7/16/2019 Eukarioti

8/25

STANINA STIJENKA

jednostavnije strukture

ne sadre peptidoglikan koji ini okosnicu prokariotske st.st.

Komponente stanine stjenke:

Kod algi izgraena od polisaharida celuloze (biljke)

Gljive mogu sadravati celulozu, no uglavnom izgraena od hitina(polimer sainjen od jedinica N-acetil glukozamina, NAG Kvaeva st.st izgraena je od polisaharida glukana,manana i hitina

(1-2%)

Amebe i sluzave plijesni nemaju staninu stjenku Protozoa nemaju karakteristinu staninu stijenku imaju elastinu

ovojnicu ili pelikulu

7/16/2019 Eukarioti

9/25

CITOPLAZMATSKA MEMBRANA

Izgraena od:

1. lipida fosfolipidi i steroli

2. proteina integralni iperiferni

J. Singer i G. Nicolson (1972)

su predloili model tekuegmozaika kao model opeorganizacije biolokih

membrana. Membrane sudvodimenzionalne otopine

usmjerenih globularnih

proteina i lipida.

7/16/2019 Eukarioti

10/25

Osnovna funkcija:

Visokoselektivna barijera izmeu citoplazme i stanine okoline

Sadre specifine molekulske crpke i propuste - regulirajumolekulski i ionski sastav unutarstanine tvari

Razlikuje se od prokariotske stanice:

1. Po sadraju proteina

2. Ugljikohidrati predstavljaju receptorska mjesta3. Sadre sterole sprjeavaju lizu stanice u sluaju poveanja

osmotskog pritiska

7/16/2019 Eukarioti

11/25

Transport tvari kroz citoplazmatsku membranu:

Jednostavna difuzija

Olakana difuzija

Osmoza

Aktivan transport

Endocitoza dodatni mehanizam

dio citoplazmatske membrane koji okruuje manju ili veu molekuluulazi u stanicu (jedan je od naina kojim virusi ulaze u ivu stanicu)

7/16/2019 Eukarioti

12/25

CITOPLAZMA

Sastoji se od: Citosolablago kisele koloidalne tekuine, pH 5 6, u kojoj su

otopljene: - tvari male i srednje Mr

- otopljeni proteini

- makromolekularni agregati (ribosomi, proteasomi,lipidne estice

- enzimi Organela endoplazmatskog retikuluma

- Golgijevog aparata

- vakuola

- mitohondrija

- kloroplasta (kod biljaka)

Citoskeletne mree omoguuje strukturalnu organizaciju (oblik,prostornu organizaciju

- sastoji se od mikrofilamenata i mikrotubula

7/16/2019 Eukarioti

13/25

JEZGRA

STRUKTURA:

Kuglasta oblika

Najee najvea struktura ustanici, sadri sve nasljeneinformacije - DNA

dvostrukom membranom

odvojena od citoplazmeJEZGRIN OMOTA (NUCLEAR

ENVELOPE) Sitne pore omoguavaju

komunikaciju jezgre s

membranskom mreom ucitoplazmi, endoplazmatskim

retikulumom, te izmjenu sitnih

proteina izmeu jezgre icitoplazme

Nukleoplazma

7/16/2019 Eukarioti

14/25

U bazofilnom dijelu jezgre nalazi se JEZGRICA

(polumjeseevog oblika )

nestaje za vrijeme mitoze i ponovno se pojavljuje za vrijemeinterfaze

odgovorna je za sintezu ribosomalne RNA

sadri petlje DNA koje izlaze iz nekoliko kromosoma, svaka od njihsadri klaster rRNA gena - svaki od tih klastera tvori regijunukleolarnog organizatora

mjesto transkripcije rRNA i procesiranja,

ukljuena u procesiranje pre-mRNA i sklapanje podjedinicaribosoma

7/16/2019 Eukarioti

15/25

genetski materijal je organiziran u KROMOSOME

- svaki sadri jednu molekulu linearne ds DNA koja je povezana sHISTONIMA koji formiraju KROMATINsadri ponavljajue jediniceNUKLEOSOMEJezgre nukleosoma se sastoje od 140 pb DNA, vezanih na oktamer histona

Kada se stanica ne razmanoava DNA i udrueni proteini pojavljuju se kaovlakanasta masa - KROMATIN

Namatanje DNA oko jezgrenukleosoma pridonosipakiranju DNA

nukleosomi skrauju DNA ipredstavljaju prvi korak ukondenzaciji DNA - osnovnastrukturna jedinicakromosoma.

7/16/2019 Eukarioti

16/25

ENDOPLAZMATSKI RETIKULUM

Ekstenzivni membranski sustav -okruuje uske mjehurie ili vreicerazliitih oblika

mrea cijevica uronjena u

citoplazmu kontaktira scitoplazmatskom membranom ijezgrinom membranom

osigurava povrinu za:1.odvijanje kemijskih reakcija

2.prijenos molekula3.pohranjivanje sintetiziranihmolekula

Vazna uloga u st. biosintezi -(proteina i lipida)

7/16/2019 Eukarioti

17/25

RIBOSOMI

slobodni u citosolu

vezani za endoplazmatski retikulum - HRAPAVI ER

sintetiziraju sve do sada poznate sekretorne proteine, ali i mnoge

proteine plazmatske membrane, te proteine organela kao to sulizosomi

Ribosomi vezani za membranu i slobodni ribosomi su strukturno

gotovo jednaki

Hoe li ribosom ostati slobodan ili e se vezati za membranu - ovisio vrsti proteina kojeg sintetizira

7/16/2019 Eukarioti

18/25

sastavljeni od RNA i proteina

mjesto sinteze proteina

slobodni ribosomi sastoje se odvelike 60S i male 40S podjedinice,

tzv. eukariotski 80S ribosomi (zarazliku od mitohondrijskih ikloroplasnih ribosoma koji su 70S)

egzistiraju kao:

pojedinani ribosomi

polisomi, skupina ribosomavezana na istu molekulu mRNA (utoj jedinici pojedini ribosomi radesamostalno i svaki od njihsintetizira kompletni polipeptidnilanac

citoplazmatski ribosomisintetiziraju se de novo (za razlikuod memebranom obavijenihorganela)

7/16/2019 Eukarioti

19/25

GOLGIJEV APARAT

naslaga plosnatih membranskihvreica (cisterne) s proirenimdnom (vezikule)

Osnovna graevna jedinica DIKTIOSOM (sadri 4-6 cisterni)

Nastavak ER transportnevezikule prenose proteine nastaleu ER u vreice GA

FUNKCIJA

1. Makromolekularni promet isortiranje molekula

2. Kovalentna modifikacija proteina -glikozilacija

3. Koncentracija proteina u vezikuli

7/16/2019 Eukarioti

20/25

MITOHONDRIJ

Okruen dvostrukom membranom vanjska - glatka, permeabilna za veinumalih metabolita sadri enzime ukljuene umetabolizam lipida

unutranja - naborana - formira kriste poveavaju njenu povrinu,visokospecijalizirana, teko propusna za

gotovo sve ione i veinu nenabijenihmolekula, sadri enzime kljune za odvijanjestaninog disanja, ATP-azamjesto odvijanjastaninog disanja

meumembranski prostor sadri adenilatkinazu, koja omoguuje interkonverzijuATP,ADP I AMP

Sredite mitohondrija ispunjava tekua tvarmatriks - mjesto zbivanja ciklusa limunskekiseline i oksidacije masnih kiselina, sadriribosome 70S, mt DNA

7/16/2019 Eukarioti

21/25

LIZOSOMI

Kugliasta tjeleca u citoplazmi obavijena jednostrukom membranom

Odvajaju se sa strane Golgijevog aparata

Sudjeluju u probavnim procesima stanice, sadre digestivne enzime(hidrolitike enzime) koji cjepaju mnoge vrste molekula- primarnilizosomi, nose kisele hidrolaze ( proteaze, nukleaze, glikozidaze,lipaze, fosfolipaze, fosfataze, sulfataze

Pinocitozaunoenje makromolekularnih estica

Fagocitozaunoenje ve formiranih estica (bakterija)

7/16/2019 Eukarioti

22/25

KLOROPLASTI

Sade ih alge i biljke, nemaju ih gljive i visoko spec.biljne st

Semiautonomni organeli pt DNA, 70S ribosomi

Sadre enzime za odvijanje fotosinteze

7/16/2019 Eukarioti

23/25

7/16/2019 Eukarioti

24/25

CENTRIOLI

Cilindrine strukture koje se nalaze kraj nukleusa

Osnovni plan grae:

9 grupa po 3 mikrotubula spojenih u triplete

sredinji par nedostaje

na dnu ispod bia bazalno tijelo (pri diobi bievi nestaju i odlazeprema centru i postaju centriol) zamjenjiva uloga

Uloga: Za rastezanje diobenog vretena (stanino djeljenje)

Bazalna tjeleca u tvorbi cilija i flagela

7/16/2019 Eukarioti

25/25

FLAGELUMI I CILIJE

Za kretanje stanice uzdu stanine povrine Sadre citoplazmu i citoplazmatsku membranu

Flageleako su dugake i malobrojne

Trepetljike ili cilije kratke i mnogobrojne

Ultrastrukturagraena po principu 9+2:

9 perifernih parova mikrotubula poredanih u krug

2 pojedinana mikrotubula (centralni par)

Razlike u kretanju:

Cilije aktivni i pasivni zaveslaj

Flagelumi sinusoidno gibanje