esun edishon dezèmber 2014

Edishon no.3

Pa aviso, sugerensia iremarke tuma kontakto ku

redakshon di Esunna email:

[email protected]

Edishon Desèmber 2014

A. Kaya Grandi 72D | T. +599 717 8741 | F. +599 717 7240 | E. [email protected] | W. www.obersigroup.com

Exclusive Distributor

Felis dianan di fiesta Boneiru?Felis dianan di fiesta Boneiru?Felis dianan di fiesta Boneiru?Felis dianan di fiesta Boneiru?Felis dianan di fiesta Boneiru?

Elekshon i kombatimentu dipobresa ta retonan grandi i urgente

TTTTTaaaaata’ta’ta’ta’ta’sssssenenenenen

Anti’Anti’Anti’Anti’Anti’sssssPágina 14Página 14Página 14Página 14Página 14

KONINKSRIJK- ofKONINKSARMKINDEREN:onderscheid door het

RIJK in NAAM DESKONINGS Página 13

LikLikLikLikLikor 100%or 100%or 100%or 100%or 100%bonerianobonerianobonerianobonerianobonerianoPágina 7Página 7Página 7Página 7Página 7

Hulanda preokupáHulanda preokupáHulanda preokupáHulanda preokupáHulanda preokupápa situashon dipa situashon dipa situashon dipa situashon dipa situashon di

seguridat den nosseguridat den nosseguridat den nosseguridat den nosseguridat den nosregion Página 3region Página 3region Página 3region Página 3region Página 3

SiñaSiñaSiñaSiñaSiñamientrastantu bomientrastantu bomientrastantu bomientrastantu bomientrastantu bo

ta drta drta drta drta drumiumiumiumiumiPagina 10Pagina 10Pagina 10Pagina 10Pagina 10

Gezaghebber Edison Rijna:

2 Edishon Desèmber 2014

Desde 1 di Mart di e añaaki Edison Rijna ta ehersé efunshon di gezaghebber paEntidat Públiko di Boneiru.Promé komo gezaghebberinterino i desde suhuramentashon di 20ougùstùs ofishalmente komogezaghebber di Boneiru. ESUNa sinta huntu ku GezaghebberEdison Rijna pa un entrevistaeksklusivo unda a repasá sueksperienshanan den 2014.Akinan gezaghebber takompartí ku nos kon e la yegana e funshon, kiko ta sumotivashon, kua tabata emomentunan alegre, si e tagusta su trabou ainda i kon ela atendé ku e momentunanmas difísil.

Gezaghèber interinoGezaghèber Edison Rijna:

“Semper na kas nan a lantami bisando bai sina pa bo notin nodi di bai traha den egebouw ei”

Edison Rijna a kuminsákomo Gezaghèber interino dia1 di mart di e aña aki. Konesaki a bai? Promé ku Rijna abira Gezaghèber e tabata dirigíe kompania Bon Recycling. Naun dado momentu e la wòrduaserka dor di Wilbert Stolte kuna e momento ei tabataehersé e funshon direpresentante di reino. Stoltea proponé pa e bira

Gezaghèber interino. Napromé instante e no tabata tinhopi interes i a bisa Stolte kue lo bai pens’é. Despues di unsiman Stolte a yama pa unsita. Gezaghèber a bisé, “mino a kambia di opinion”. Peroriba insistensia i ku e mensaheku Hulanda tabata interesá pahiba un kombersashon e laaseptá e sita. Akinan e la hañasu mes ta kombersá ku algunámtenar i minister ku denkorto tempu tabata mashaentusiasmá ku n’e komo unkandidato. Segun Gezaghèbernan di ku n’e, “je bent als eengeschenk uit de hemel” (bo tamanera un bendishon for diariba). Na e momentu eiGezaghèber di e tabata pensa,“trankil ami no a bisa nadaainda, anto bon kandidato pakiko”? Despues ku e la papiaku un coach, ku a resultá ditabata den pasado unburgemeester na Hulanda,Stolte a invit’é pa kombersá.A proponé pa kuminsá komoGezaghèber interino dia 1 dimart 2014, i despues di 3 lunalo mester pasa den unproseso di solisitut pa por biragezaghèber ofisial.

MotivashonGezaghèber a aseptá e

reto ku e meta pa kambia supais. “Ku e mira pa yuda mipais i laga Boneiru bira un mihóisla,” Gezaghèber a bisa, “eposishon di Gezaghèber taideal pasombra mi no tapolítikamente mara, pero tògmi por duna direkshon”.

Promé dia Gezaghèberinterino

Gezaghèber a bisa ku supromé dia e tabata tin mashamiedu di lokual por pasa. E notabata tin eksperensia den eaparato gubernamental. Presisriba e dia ei 1 di mart, e la risibíun yamada di e hefe di kuerpopolisial di islanan HulandesKaribense bisando,“Gezaghèber schietincident,iemand is door zijn hoofdgeschoten (Gezaghèber uninsidente di tiroteo, un hendea haña bala den kabes)”.Despues a bini karnaval ku eproblema di gang dilanti portadi hospital ku a resultá den unmenasa serio pa órdenpúbliko. Polis a hasi un bontrabou i a kita e hendenan fordi kaya. Tòg Gezaghèber akeda ku miedu di kosnan kupor tuma lugá manera un tsu-nami etc. Pero despues ku ela haña diferente kurso e labira muchu mas trankil. Eperiodo mas òf ménos 3 lunariba su mes komoGezaghèber interino a baibastante trankil.

Problema na entrada“Djaluna ta manera e

hendenan tabata sinta wardaken ta bai bira Gezaghèber. Ehendenan tabata na portapara”.Gezaghèber Edison Rijna

Riba e pregunta kiko e latopa na inisio di su tarea denBestuurskantoor i kon a dealku n’e Gezaghèber ta splika,“mi tin masha rèspèt pa mipredesesor, pero ora mi adrenta bestuurskantoor mi asinti e tenshon.” Gezaghèbera sigui bisa ku e la nase i lantana Boneiru, i anke e la bibahopi aña na Kòrsou, sempere la keda bishita Boneirufrekuentemente. E konoséhopi hende di diferente gremioi e sa ken ta ken i kon kos tafunshoná. “Mi ta kere ku mipredesesor no tabata tin eachtergrond ei,” Gezaghèbera remarká.

Gezaghèber EdisonRijna:“Mi meta ta yuda nabienestar di mi isla, i denkuadro di lei. Si no kumpli kuesei e ora ei mi ta haña miobligá tin di bai aktua”

Gezaghèber a duna dikonosé na inisio di suhuramentashon ku e kier “unmihó Boneiru”. Tòg bisandoesaki Gezaghèber tabatakonsiente ku naturalmente nota 1, 2, 3 e kos ei ta bai. Tinmomentu di difísil i di lucha.Siguiendo ku su frase e la bisaku ta poko poko a bin e rustbèk den bestuurskantoor. I orae rùst a bin bèk a kuminsátraha bon i tabata tinatenshon pa pafó.Gezaghèber a duna e rùst ei.Mester a duna e hendenanenbolbí espasio pasombra tahopi kos a pasa. Riba epregunta kon e la hasi esakiGezaghèber a bisa, “dor dihasié respetuosamente, kedami mes i mustra mi plannanpa futuro.”

Momentunan agradabelGezaghèber ta bisa ku

hendenan ta puntr’é hopi si eta haña e trabou agradabelainda. Su kontesta ta ku etrabou riba su mes ainda tahopi agradabel. E no ta difísilpero si hopi i tur kos pareu.Momentunan agradabel ta ebishitanan ku e ta risibié i emanera kon hende ta papia kun’e. E mester a kustumbrá kuesaki. “Nan no ta papia kuEdison pero ku Gezaghèber,”Gezaghèber ta konta. Pero elokual ku e ta haña masagradabel ta e aseptashon die hendenan. “Mi tei pa mi islai si mayan ta bleki i karton mitin di bai piki atrobe, lo mi hasiesei,” Gezaghèber a duna dikonosé.

Den steifSegun Gezaghèber kosnan

ku ántes e tabata mira komoun reto aworakí e ta mir’éotro. E ta sigui bisa ku aworakí

mes tin un grupo dimanifestante pafó. E kos ta“gevoeilig”. E no ke strobaniun demostrashon peromester keda den kuadro di lei.Sigun Gezaghèber: “nan tahasi algu bon pero e manerakon nan ta hasié no takorekto. Tin momentu ku nanta buska e grens (límite).”

Gezaghèber a tuma notatambe ku temporada dielekshon ta yegando serka.“Mi ta ripara si ku mas i maselekshon ta yegando eekspreshonnan ta bira masskerpi. Mi ta mir’é denkonseho insular i pafó. Mi kepa tur hende keda trankil, iloke tur hende tin di hasi ta“bai vota”. Mustrabo sentidodi demokrasia. No keda sin baivota anto sigui kik despues.”

PobresaGezaghèber a bisa ku ora

e la kuminsá e la traha un listadi prioridat ku tabata konsistídi hubentut, desaroyoekonómiko i pobresa.Despues di 1 luna den funshone la adaptá e lista i ponekombatimentu di pobresa napromé lugá. “Ma ripara kupobresa ta haltu,” sigunGezaghèber. E ta sigui bisa kutin kos ku Boneiru a bai dilantiden dje tambe, pero mestersigui traha riba kombatimentudi pobresa anto urgente. Ribae pregunta kiko ta e kousamas grandi di e pobresaGezaghèber a kontesta: “Mita kere dor di oumentu dibelasting i preisnan ku awòrdu kambia di florin padòler. E ta un kombinashon didiferente faktor.”

Ariba e pregunta si e takere ku pobresa por ta kousadi oumentu di kriminalidat denfuturo Gezaghèber ta elaborá,“mi a mira kon grandi epobresa ta i e no ta solamentematerial so pero tambe men-

tal. Pobresa ta trese oumentudi kriminalidat.” Gezaghèber tadi opinion ku gobièrnu ta treseesaki dilanti na Hulanda peronan ta wanta duru mirando kunan ekonomia tambe tastanka i nan tambe tin dibezuinig.

20152015 ta premirá di bira un

aña hopi importante paBoneiru. Lo mester bai atendéku vários puntonan diatenshon di sumaimportansha manera entreotro elekshon pa konseho in-sular, posibel referèndem ivários plannan pa sigui elevánivel di bida na Boneiru.

Gezaghèber a elaboráariba e puntonan aki i ta miraku e elekshon den 2015 i eplannan pa traha maneho kuta kuadra ku nos deseonan patrese Boneiru na nivel diHulanda ta e retonan masgrandi para den porta p’e.Sigun Gezaghèber, “Hulandake yuda, pero nan ta bisatambe ku nos mester kewòrdu yuda si.”

Ariba e pregunta si mesterbini un referèndem òf noGezaghèber a komentá losiguiente: “Mi no por duna miopinion riba esaki. Esei taeilandsraad tin di tuma sudesishon. Komo Gezaghèbermi no ke duna mi opinion denkua direkshon e kos tin di bai.”

Deseo di GezaghèberPa terminá Gezaghèber

Edison Rijna kier a kompartísu deseo di fin di aña ku hentere pueblo boneriano: “Mi deseodi fin di aña pa tur na Boneiruta ku nan deseonan wòrdukumpli, hopi salu, bendishon ife ku kos ta bai kambia. Otroaña nos ta bai tin elekshon iporta nos ta bai tin kambio,ami no sa. Kambionan mesterta pa mihó, no ku kos ta baimalu pero mester por mihó.”

Hefe di redakshonSharlon WillemsDaroul H. Croes

Eskritornan

Christen CranstonSergio van den

EeckhoutRudsel MercelinaEdward A. ReyesDanuta De Jong

Herbert DomacasséPetra Meese

KolaboradornanBói Antoin

Rudy Domacasse

ImprentaDrukkerij “De Stad”

N.V.

LayoutEdward A. Reyes

E-mail:[email protected]

Gezaghebber Rijna ta premirá vários retonan pa Boneiru den 2015

Elekshon i kombatimentu di pobresata retonan grandi i urgente

3Edishon Desèmber 2014

Bo ta interesá den risibí bo kopia digital di korant ESUN? Manda bo email na [email protected] i outomátikamente bo lo risibí bokopia digital di ESUN den bo email.

Resientemente gobièrnuHulandes a adresá e posibelkonsekuenshanan ku esituashon di seguridat aktualden nos region Karibense ilatino amerikano lo por tinariba e islanan di KaribeHulandes, entre otro Boneiru.Minister di relashonnaneksterior di Hulanda BertKoenders a informáparlamento di Hulanda kuAruba, Kòrsou i Boneiru taespesialmente vulnerabelmirando e últimodesaroyonan regional ku tatumando lugá na entre otroVenezuela, Mexico i Colombia.

Desaroyonan preokupanteSegun e último informe di

seguridat di gobièrnuHulandes, e region di Amérikasentral i Karibe konosé eíndise di asesinato di mas haltuna mundu. Defakto hasiendoe region aki un di esnan masinsigur na mundu. Últimotèmpo por tuma nota kuorganisashonnan kriminal taekspandiendo nanaktividatnan ilegal den e áreadi droga, ekstorshon,labamentu di plaka,trafikashon di arma i hende padiferente otro paisnan i islananrònt di nos.

E informe ta reportá ku naColombia, e movementu digueria FARC i gobièrnuKolombiano ainda ta den eproseso di pas i ainda no porpremirá ki dia e guera sivil loyega su final. Di e forma akiprolongando e inseguridat iinstabilidat pa ku e pais aki. Diotro banda gobièrnuKolombiano a konosé hopiéksito den kombatí eprodukshon i eksportashon didroga dor di implementá unmaneho di “mano dura” i

“sero toleransha” kontra ekartelnan di droga. Esaki akousa ku e trafikashon didroga a muda di Colombia paMexico i e resto di paisnan naAmérika Sentral. Esaki tatrese kuné ku e islanan denKaribe ta di suma importanshamanera ruta òf punto ditránsito pa e transporte didroga pa Merka i Europa. Esakia trese un oumento denkriminalidat, korupshon iinstabilidat polítiko den nosregion.

Situashon na VenezuelaAruba, Kòrsou i Boneiru ta

parti di reino Hulandes. Nosposishon serkano na Venezu-ela ta hasi nos vulnerabel nae krísis ekonómiko i polítikona Venezuela. Gobièrnu diHulanda ta siguiintensivamente tur edesaroyonan ku ta tumandolugá na nos pais bisiña. Últimolunanan e preis pa bari dipetrolio a baha drástikamenteku tur indikashon ku pronto elo por baha rònt di 50 dòlerpa bari. Redukshon den preisdi petrolio ta kousando unkaida drástiko den entrada diGobièrnu di Venezuela. Bentadi petrolio ta trese ménosdòler den kaha di GobièrnuVenezolano, redusiendo nanreserva di divisa. Esaki ta limitáe kantidat di produkto ku Ven-ezuela por importá dieksterior, kousando aindamas skarsedat denproduktonan i komestibelnanpa konsumo básiko. GobièrnuVenezolano ta den unposishon prekariofinansieramente unda kada diata birando mas difísil pa nanpor kubri nan debenan ribamerkado internashonal i paganan trahadónan. Gobièrnu di

Hulanda ta indiká ku dor di einstabil idat polítiko,kombatimentu di droga no taun prioridat haltu pa Gobièrnudi Venezuela, hasiendo eislanan Hulandes den Karibevulnerabel pa trafikashon didroga via aéreo i marítimo.

Akshon di gobièrnuHulandes

Minister Koenders a dunadi konosé ku gobièrnu diHulanda ta tumandoakshonnan nesesario paprotehá e interesnan di reinoHulandes dor di kombatí ikontené e situashon diinstabilidat den nos region.Strategia di gobièrnu Hulandespa ku esaki ta konsistí den (1)stimulashon i invershon den edesaroyo ekonómiko denAmérika sentral i Karibe i (2)oumento di e stabilidat denárea polítiko i di seguridat dennos region.

Den e área ekonómikoesaki ta enserá ku ta fortalesékoperashon i diplomasia kupaisnan bisiña. Lo enfoká ribarelashonnan komersial entre epaisnan den nos region dor disera aliansanan ekonómikoden Karibe i latino Amérika.Tambe lo stimulá energiaduradero, medio ambiente iinovashon, di e forma eidisminuí e dependensia di eislanan di Hulanda Karibenseriba otro paisnan bisiña aribae áreanan aki. Den e área distabilidat i seguridat, gobièrnuHulandes pa medio diakshonnan militar iinstanshanan di seguridat tatrahando den koperashon kupaisnan den regionkombatiendo korupshon,krímen organisá i trafikashondi arma, hende i droga.

Efektonan pa BoneiruDor di posishon geográfiko

Boneiru ta vulnerabel pa eefekto di “spill over”. Esei taenserá ku problemananpolítiko i ekonómiko di paisnanbisiña por tin efekto direkto òfindirekto ariba Boneiru.Posibel efektonan ta ku lo porbai hasi mas uso di Boneiru paentre otro trafikashon didroga i plaka. Esaki ta bai viaaéreo òf via lama. Den pasadoa detené vários persona ku tatraha ku kompania di cateringna aeropuerto ku tabatamanda kokaina pa Hulandaskondí den avion. E drogatabata prosedente di Venezu-ela i Colombia i tabata wòrdutrafiká pa Hulanda padistribushon i benta. Demandapa droga lo hasi kutrafikantenan di droga lo siguibuska otro maneranankreativo pa transporte didroga usando individuonan,pasaheronan òf trahadónanku tin akseso na aeropuerto iavionnan. Otro riesgo ku taenfrentá Boneiru ta etransporte di droga viaavioneta priva. E “modus op-erandi” aki ta hopi komun pavuelonan prosedente di Ven-ezuela pa Boneiru i pa porkombatié efektivamente tanesesario pa tin koperashonstruktural entre outoridatnanHulandes i di Venezuela.

Un di e riesgonan maspreokupante pa Boneiru ta etrafikashon di droga via laman.Esaki ta sosodé ku uso di botodi piskadónan lokal, djetski’s iboto chikí di velosidat haltu.

Hasta ku ayudo di Kustwachtesaki ta keda unpreokupashon paoutoridatnan di gobièrnuHulandes, mirando ku nan nopor logra haña un grip riba esituashon rònt di e kostanandi Boneiru. Sigun informenandi KPCN, KMAR i sekshon dikrímen organisá, ta hopi difísilpa detektá i kombatítransporte di droga via lama.Un di motibu ta ku piskadónanta tapa pa otro i ta wòrduyuda pa sierto trahadónan diwaf.

Den e área di trafikashondi hende, gobièrnu Hulandesa duna di konosé ku akonstatá vários situashon ditrabou dudoso i preokupanteden e área di konstrukshon,trahadónan di limpiesa, efamoso “kamermeisjes” itrahadónan di salon di beyesa.Mientrastantu e situashonekonómiko na Venezuela apone ku nan ta sufri diinflashon na gran eskala i tinun skarsedat enorme na dòler.Esaki por kousa un oumentodi “turistanan kriminal” ku tabishita Boneiru. Aki trata dipèrsona òf organisashonnankriminal ku ta kometéaktonan ilegal pa por hañadòler pa bende bek aribamerkado “negro” na Venezu-ela. Akinan mester tenekuenta ku entre otro posibelatrakonan, froude viabankomátikonan, froude kucredit card òf transakshonnanfinansiero di sumanan grandivinkulá ku labamentu di plaka.

Instabilidat na Venezuela por trese efektonan negativo pa Boneiru

Hulanda preokupá pa situashondi seguridat den nos region


Mi ta un persona kusinseramente tin interes denhende. Kiko e ta pensa, kikota motiv’é, kiko e ta hasi densu bida diario? I mirando kuesaki ta e edishon didezèmber mi a pensa ku eentrevista mester tin unkonekshon ku e dushi luna yamenshoná. E interview aki tabai over di un hóben ku mi taatmirá pa diferente motibu.Pero prinsipalmente e ta ponemi reflehá ora mi mira sukondukta pa ku su ruman. Eta Junisse Albertsz (Thammy)nase dia 23 di aprel 1991, etin aktualmente 23 aña i tamucha di Nikiboko. Ora mapuntr’é ku e ta 100%Boneriano e di no, pasombrae tin sanger Arubano.

Ma palabra ku Thammy panos kombersá na CubaCompagnie 6 or di atardi.Yegando na e lokalidatmenshoná mas òf ménos 3minüt pasa di 6, wer a sera iun tremendo awa a birabasha. Ma pensa ..... e lo tei?Mi a kue mi telefon i yam’é.Thammy a kue telefon i akontesta mi hari, “Mi tei, kabaHollandse tijd, heh!”. Pura mia baha i yega serka dje i nosa kuminsá kombersá.

Thammy tin un tata imama ku rais Arubiano. Totalnan ta 7 ruman pero e la lantaku tres den kas na Boneiru.Thammy ta esun mas chikitu.Ora mi di ahá bo ta e pretu diwowo, e di “the spoiled one”(esun malkriá).

Estudio i trabouThammy a bai e skol

basiko Papa Cornes, padespues baiScholengemeenschap Bonaire(SGB). E la bai te ku e di 3klas di VWO i despues e la baiHavo i terminá esaki. Despuesdi esaki e la bai sigui studia nauniversidat di Kòrsou. Kuorguyo e la bisa mi ku e laterminá su estudio komobachelor Social worker den 4aña di tempu. Despues diesaki na aña 2012 e la baiHulanda ku e meta pa studiakriminologia. E la hasi esaki 1aña i despues e la regresáBoneiru. Dikon ........ ?pasombra e kier a bin trahakue djòp, gana poko sèn pa espar i bai bek Hulanda. Nakaminda hopi biahapensamentunan ku un hendepor tin ta kambia. E la kuminsákue djòp pero un dadomomentu e la solista ku éksitopa un funshon na Voogdijraad.E ta gusta su trabouprinsipalmente pasombra turdia e situashon ta diferente ie tin su reto ku n’e. Sukurason ta bati si pa e mesunprofeshon ku su tata a traha,“polis”.

DeporteThammy ta un deportista

di alma. E ta práktika diferentedeporte. E la kuminsá kudeporte for di edat di 6 aña.

Na e edat menshoná e lakuminsá ku tènis. Esaki akuminsá ora ku un bon amigadi dje a invit’é pa nan bai.Thammy: “ami a gusta antomi amiga mes a stòp despuesdi un par di siman”. Su dosentetabata Robby Domacasse naBSF. Ma puntra Thammy kone la eksperensia e periodo kue tabata hunga tènis.Thammy: “great. Mi no tabatapèrdè mes! E palabra pèrdè mino tabata konosé mes! Ebiahamentu tabata hasié greati bo ta haña un kopa òfmedaya na final. E feeling(sentimentu) ta super great”.E tabata gusta masha tambeku otronan tabata mir’é komoun ròl modèl. Muchanantabata bisé kon nan por hasipa bira meskos ku n’e, òfmesun bon ku n’e dendeporte. Kon e ta hasi “Mi nota selfish (egoista). Si mi poryuda otro krese, why not(dikon no)?”

Hinka efekto di spin den ebala, kuantu biaha e ta trainpa siman etc, pasobra nankier a bira mesun bon ku n’e.Ma puntr’é si e tabata bisa nansu strategia. Thammy: “sigewon mi tabata bisa nan. Mino ta selfish (egoista). Si mipor yuda otro krese, why not(dikon no)?”. Thammy a baidiferente pais pa kompetí. Eeks islanan di Karibe hulandes,Surnam, El Salvador, Sto.Domingo, i Merka. Riba epregunta si e la yega di ganapremio e la bisa: “hopi, dia mabini bek Boneiru ma kontakuantu kopa mi tin. Nan ta 53òf ta 54, anto hopi medaya”.No ta tur e medayanan tatriunfonan di tènis. E tabatapráktika tambe entre otro edeporte di atletik. Emomentunan mas dushi densu kareda di tènis tabata nètpromé ku e la pasa pa ekategoria di 18 aña, e la ganana e International Tournementna Sint Maarten. Ku un smail iorguyoso e di: “mi tabata epromé Antiliano ku a gana eITF Tournement. Ma ganasingle, double i e mix double”.Na 2007 (Hulanda) weganandi reino e tabata e únikoBoneriano den e delegashone la gana tur e weganan ku ela hunga. Thammy: “otrogreat feeling again, pasombrami tabata e úniko Bonerianodi e Antilianonan, i ma ganatur mi weganan”. Riba epregunta dikon e la stòp e labisa ku e no a stòp. Sumaterialnan ta na Hulanda. Ela asta wòrdu aserka pa dunalès, pero su materialnan tur tana Hulanda i e no tin un lugápa duna lès.

Kibra i desapuntá“Loke a kibrá mi ta ku 3

biaha mi a haña scholership(beka deporte profeshonal) ditènis i mi no a bai”.

Thammy no tin solamentebon rekuerdo di su kareda

praktikando tènis. Na emomentu ei un Thammydinámiko su skoudernan a sakden otro i e di: “Loke a kibrami ta ku 3 biaha mi a hañascholership (beka deporteprofeshonal) di tènis i mi no abai”. Pa Thammy tènis tabataecht un deporte pero despuesku e la kibra e la kedadesapuntá i e kos a bira masun hòbi. Dikon e no a bai?Thammy: “mi mayornan noa laga mi bai. Mi a hañ’éaangeboden (ofresé) ku 13,15 i 16 aña). Mi ta regret(lamentá) pero tur kos tin unmotibu. Te ainda si mi ta dihurt (doló), mi por a yega hopileu”. E ta sigui bisa ku siaworakí e tende ku tin unhende ku talento pa bai e lostimulá e hende pa e si bai.

Deporte ta mi bidaThammy ta praktika

kickboxing 3 bes pa siman. Eotro 2 dianan di siman ta soft-ball. E ta sali trabou 5 or i pasaun pasa te na e lokalidat dideporte pa kuminsá mitar di6 ku kickboxing. Si no ta bastatin dia e ta kue dòbel sekshondi kickboxing. 1 na e lokalidatden playa pa despues sigui paun otro sekshon na unlokalidat di deporte na Plazahotèl. Den wikènt tambe e fi-esta ta sigui ku softball oraden kompetensia.

Ruman ku limitashon“e ta gewon un mucha

speshal. Anto komo rumanmuhé lo mi sòru pe”.

Thammy tin un banda kumi ta respetá i atmiráenormemente. I esaki tahustamente e pakiko mi askohe pa tene un entrevistaku n’e pa e edishon aki didezèmber. Un periodokaminda nos ta kompartítempu ku otro i reflehá. Suruman muhé mayor, Joannetin su limitashonnan mental.Ma puntr’é kon e la realisá kusu ruman tin su limitashonnanku n’e lantando ku n’e den kas.Thammy: “gewon mi tabatamira ku e tabata tin mester diyudansa èkstra na kas. Porehèmpel mester laba su kabei,ta mi mama semper ta hasiesei pe. Kosnan asina tabatapone mi pensa”. Riba epregunta ku si e kuido èkstrano tabata trese un peso pisana kas, Thammy ta bisa kutòg e no a eksperensia eseiasina. E ta di opinion ku edesabilidat di su ruman tòg nota dje pisa ei. E por hasi hopikos tòg e mes. Thammy: “eta gewon un mucha speshal”.Ma puntra si semper e famiaa tene Joanne na kas.Thammy: “semper e tabatana kas, anto lo e no bai niunkaminda tampoko. Ora ku mimayornan bira mas grandi i ekos bira moeilijk, ami lo tum’éden mi kas. Anto komo rumanmuhé lo mi sòru pe”. E famiaAlbertsz ta sera ku otro i e

otro rumannan tambe takompartí tempu ku Joannepero Thammy ta den erumannan esun mas serka diJoanne. Mirando ku Joannegusta keiru, hopi biahaThammy ta hink’é den outodal un rònchi kuné despues baisigui hasi su mes kosnan.

FuturoThammy ta traha i spar su

sèn pa e por kumpra sumaterialnan. Mas aleu e tadisfrutá di bida na Boneirupero den futuro su deseo tapa e forma un biba na Aruba.Kabayeronan lesa, e ta ya 3aña soltero. Dikon ...?Thammy: “mi último vasterelatie tabata un hel”.

Momentu mas difísil i masdushi

Thammy ta konsiderá emomentu mas difísil den subida na momentu ku su welaa fayesé. E tabata tin unafsprak ku su wela i e no aasistí i a bai hasi un aktividatku un amigu. E no a lubidá suwela i den su mente e la pensadi bai bishita su wela disorpresa pa bai keiru ku n’eora e kaba di studia su mate-ria. Pero di un òf otro manerae no por a mantené sukonsentrashon e dia ei. Ora ku

e la kaba di baña ku eintenshon pa bai buska suwela, e ta haña e notisiadesagradabel di su tata ku suwela a fayesé un 2 ora pasa.E ora ei e la realisá su mesdikon e no por a konsentrá.Thammy: “e kos ei a duel mihopi, pasombra e dia proméma skohe pa bai hasi algu kumi friendsnan (amigunan). Pami por a pordona mi mes esakimi ta bai bishit’é tur dia. Difísilpa aseptá ku ma faya”.Thammy ta haña ku e kosnanku ta pone sintié mas dushi tafamia, deporte i su kachónan.Thammy: “tur ta hasi mihappy”.

Mensahe ThammyRealidat ta ku tin hopi

hende i òf famia na mundu kutin bèrgwensa si den nanfamia nan tin un miembro kudesabilidat. Tin biaha nan tadeponé e ser ei na un institutosin wak bek atras. P’esei mi apuntra Thammy kiko sumensahe ta pa famianan denun situashon similar.

Thammy: “Ku nan tambeta hende meskos ku nos i nantin feelings (sentimentu).Purba di hasi nan happy mastantu posibel òf hasi kos kunan ta gusta hasi mirando kuya nan tin un beperking kaba”.

E ta gewon un mucha speshal

Anto komo ruman muhé lo mi sòru pe


Pa: Herbert DomacasseDen e último artíkulo mi apresentáì e tópiko aki dor diintrodusíì mesora un aspektosumamente importante serkaun lider, esta su KARAKTER.Hende lo keda evaluáì e otroproméì ku e dun’éì konfiansa,proméì ku e lo ta interesáì parekonoséì e persona aki komoun lider. P’esei mi kier aenfatisáì e importansha di ekarakter di e ser humano. Sibo ta un persona ku tin kuduna liderazgo na kas, natrabou den nos komunidat, bo

tin ku rekonoséì ku bokarakter ta e parti masimportante ku bo ta poseé. Mikier trese algun aspektoimportante dilanti pa mehoráe karakter; - buska den bo,posibel scheurnan; evaluá eaìreanan mas importante denbo bida (trabou,matrimonio,famia,servisio,etc) i identifikáì unda bo porta fayando ku otronan iregistráì esaki; -despuesbuska unda komportashonnegativo ta ripitíì; konfrontáìbo mes ku esakinan i pidi

despensa i atendéì kukonsekuensia di bo aktonan;krea un lista di hende ku bomester aserka i pididespensa;-awor konstruí bokomportashon di nobo; bomester realisá ku ta un kospa konfrontá bo akshon, perota otro kos pa konstruí un fu-turo nobo.

Ora bo identifikáì áreanandeìbil, krea un plan ku loprevenibo pa sigui hasi emesun erornan. Karakterrealmente ta algu di paden dibo ser ku ta mas grandi kupafóì. Un sabio a yega di bisaku “e proméì impreshon porsera un akuerdo”. Ku eekspreshon aki mi kierintrodusí e komportashon“KARISMA” ku tambe tasumamente importante pa elider. Hopi hende ta pensa kuKarisma ta algu miìstiko, alguku bo no por definiéì. Nan takere ku esaki ta un kualidatku bo ta risibíì na nasementuòf no. Pero esaki no ta bèrdat.Ami ta kere ku Karisma ta eabilidat pa por hala hende masserka bo.

Meskos ku tur otrokualidat esaki tambe porwòrdu desaroyá.ì Pa porrealisáì ku bo ta un personaku ta atraé otronan, bomester desaroyá e siguientepuntonan den bo; 1) STIMABIDA: e ser humano ta gosadi lidernan ku ta gosa di bida.Pensa ariba e tipo di persona

ku lo bo kier pasa tempukunéì. Kon lo bo deskribí nan?Hendenan ku mal beis?Amargáì? Negativo? Deprimíì?

Naturalmente ku noì! Nanmester ta hendenan ku taselebráì i no kehadóì! Nanmester ta hendenan pashonáìpa bida! Si bo kier atraéhende, lo bo mester tamanera e hendenan ku bo tadisfrutáì kunéì ora bo ta huntuku nan. 2)PONE UN “10”ARIBA FRENTE DI TUR HENDE!Un di e kosnan mas grandi kubo por hasi pa hende ta dispera lo mehor di nan. Ami tayama esaki pone un “10” aribasu frente. Esaki lo yuda ehende pensa mas mehor di sumes i na mes momentu esakilo por yuda bo mes tambe.3)DUNA E HENDE SPERANSA!Si bo por realisá di pone e donaki ariba e otro persona, nanlo ser atraé na bo i nan lo tasemper agradesido.4)KOMPARTIì BO MES! Hendeta gusta l idernan ku takompartíì di nan bida. Dimanera ku bo ta lideraì hende,duna bo mes. Kompartíìsabiduria, rekurso i astaokashon spesial. Esaki ta undi mi temanan favorito pahasi. Ora nos ta papia diKARISMA, esaki ta nifikálidernan ku ta pensa ariba eotro su preokupashon proméìku pensa ariba nan meskosnan. Na e momento aki,kon lo bo baloráì bo mes ora

nos ta papia di KARISMA? Bota gusta di ta huntu kuotronan? Si esaki no ta e kasokisas bo tin algun opstákuloden bo kaminda; p.e. orguyo,inseguridat, temperamentu,perfekshonista, siìniko? Si bopor logra keda leu di ekualidatnan aki, lo bo por lograkultivá “KARISMA”. Awor papor mehorá bo karisma, mi tarekomendáì bo hasi losiguiente; *kambia bo foko;en bes di konstantemente tapapia di bo mes, kuminsápone e foko ariba e otro;*eherséì un bon proméimpreshon; p.e. poneatenshon na e persona sunòmber, focus ariba suintereìs. Sea positivo i masimportante trata e otro komoun “10”. *kompartíì bo mes;hasi esaki bo meta duraderopa kompartíì bo rekursonan kue otro. Pensa semper kon lobo por agregáì balor na e otro.Ku e aktitut aki lo bo realisáun KARISMA ku lo ser akseptáìserka tur hende.

Esaki lo yuda pa bo tinsiguidó, esta hende ku tamirabo komo un lider ku lohasi e diferensia den bida diotronan i ku lo yuda den nanbida. Mi kier enkurashabo pasemper ta atento unda bo porhasi kambio den bo karakteròf unda lo bo por mehorá bokarisma, dos parti hopiimportante pa realmente lo bopor ta eksitoìso komo LIDER.

Kaya Lib. Simon Bolivar # 5 > P.O.Box 692 > Bonaire, C.N. T: (599) 717 2926 > F: (599) 717 2962 > [email protected]

Rudsel Mercelina

SKUCHASKUCHA‘Pasku’

Nos a yega atrobe desèmber, e luna ku nos ta selebráe nasementu di nos salbador nos Señor Hesus Kristu.Tin hopi opinion i diskushon rònt di e selebrashon aki.Tin ku ta bisa ku Hesus no a nase 25 di desèmber, loketa bèrdat. Otro nan ku hopi fiesta i dòrnamentu. Otronan no ke dòrna pasobra ta mundano.

Pero lo importante ta ku Hesus a nase. Profeta Mikeasa bisa esei masoménos 730 aña promé ku Hesus anase (Mikeas 5:2 “Ma abo, Bètlehèm Efrata, muchuchikitu pa ta entre e famianan di Juda, for di bo lo Saliunu pa Mi pa ta Gobernante na Israel. Su orígen ta fordi hopi tempu pasá, for di e dianan di eternidat” ).Sinembargo ora ku Hesus a nase tabata tin un grankomplikashon den e pueblo. Nan a bai e lugá robes , ia trese intrankilidat (Mateo 2:3 I ora rei Herodes atende esaki, el a keda masha intrankil, i henterYerúsalèm huntu kuné.)

Dikon? Pasobra nan, en espesial Herodes, no tabatatene kuenta ku e loke skritura tabata bisa. E mester loa yama otro pa splik’é. Awendia tambe nos mester tenee skritura na kuenta. Pasobra ora nos ta selebrá Pasku,Nasementu di Hesus, nos mester sa tambe ku Hesus akrese bira grandi. Hesus a prediká hopi pa nos y laga unpromesa pa nos, ku ta kere den dje. Nos mester selebrásu nasementu, pero kòrda riba Hesus su binida. (Juan14: 1-4 1 no laga boso kurason bira intrankil; kere denDios,kere tambe den Mi. 2 Den kas di mi Tata tin hopilugá di biba; si no tabata asina, lo Mi a bisa boso;pasobra Mi ta bai pa prepará un lugá pa boso. 3 I oraMi bai i prepará un lugá pa boso, lo Mi bin atrobe i risibíboso serka Mi, pa kaminda Ami ta, boso tambe por ta.4 I boso sa unda Mi ta bai, i e kaminda boso sa )

Miéntras tantu E a bai i ta preparando lugá pa nos kuta kere den dje (Juan 3:16 Pasobra Dios a stima munduasina tantu, ku El a duna Su Yu unigenito, pa ken kukere den dje no bai pèrdí, ma tin bida eterno). Ta p’eseinos mester prepará nos mes pa su binida.

Awor ku e por tuma lugá na kualke momento. Bo takla pa bai? Bo ta selebrá Pasku ku esei na mente? Òfbo Pasku ta kome, bebe i fiesta i tur kos ta pasa baimanera tur dia? No ruman,laga nos selebrá Pasku kugradisimentu ( Juan 3: 17-18 “17 Pasobra Dios no amanda e Yu den mundu pa kondená mundu, ma pamundu wòrdu salbá dor di dje 18 Esun ku kere den djeno ta kondená, esun ku no kere ta kondená kaba, pasobrae no ta kere den e nòmber di e Yu unigenito di Dios. )

Mi ruman, bo por selebrá Pasku. Pero ta kondená paDios, ora bo ta nengando Kristu pa nase den bo kurason.Mi ruman, si bo no tin Kristu komo bo salbador, laga bokurason ta un pesebre pa Kristu por biba den dje paasina ku bo por pasa un Pasku ku un speransa nobo igrandi.

Ku Dios bendishoná bo.

DI KON UN *LIDER* TIN SIGUIDO 2

Pa nos ta un plaser di por notifiká bo, ku dia 1 di januari 2015, nos "creche" situá banda di Kolegio Reina Beatrix (KRB) lo bai

kuminsá. Den e kaso ku bo tin un yu di edat entre 1 pa 4 aña, nos kier a invitá bo spesialmente


TEKNOLOGIA PROMÉ KU 2030? (2)Den e último edishon

nos a kuminsá papiatokante di e vishon di efuturólogo GeorgeDvorsky kende dendiferente artíkulo akompartí su vishon futurotokante e diferenteposibilidat ku siensia poroumentá den e próksimo30 aña. Den e edishon akinos ta bai sigui ku e sobrápuntonan.

* Promé tratamentuanti-behes ku taberdaderamente efektivo(Forever Young aTherapyFYT)

E ‘gerontoligía’, esiensia ku ta profundisásu mes den tur loke tatrata beyesa eksterno, porta aserkando rápidamentena un solushon pa unproblema inevitabel, estabira bieu. E rama aki taeksplorando kiko por hasiku e kódigonan genétikodi tur poblashon igenerashonnan poralkansá bida largu i salú.E meta di e proyektonanaki ta pa vensedefinitivamente elokualnan ku ta pone serhumano bira bieu. Eterapianan aki ta inkluírekargá e sélulanan i

organisá e kódigogenétiko di kadaindividuo.

* Mashinnan militaroutomátiko

Ounke e por zonamanera un fantasia tipo‘Terminator’ awendia taeksistí sistemanan, ‘nokontrolá pa ser humano’,ku tin potensia militar,táktiko i stratégiko. Unehèmpel di esaki ta esistema yamá ‘Aegis Com-bat System’.

E ‘Aegis Combat Sys-tem’ ku ya kaba ta denfunshonamentu, tin unsistema di vigilansia ku nota operá pa un serhumano. E sistema aki tadetektá outomátikamenteora tin lasamentunan dimisilnan di e enemigu paasina interseptá i destruínan. Ademas di e sistemaREDOWL, ku tin komofunshon buska i elimináfrankotiradó (snipers) denzona di guera.

Naturalmente epreokupashonnan mayó tabini di e banda étiko masku di esun ètniko, aunkee teknologia militar aki taunu ku histórikamente taavansá ku velosidat haltui ku ta posibilitá e poder

teknológiko di un pais ribaotro paisnan.

* Transplantenan diórgano pa tur hende

Pa loke ta tratamedisina personalisá i egenenan partikular di turpersona ta proyektá eposibilidat di reprodusímediante e loke nos tayama ‘bioteknología’,órganonan humanoprodusí na e midí di epashèntnan. Esaki lo tinkomo konsekuensiapositivo direkto ku lo notin mester di dunadónandi órgano mas. Pa e aña2030 tin un posibilidatgrandi ku esaki por taposibel. Nos por baiprodusí órgano itehidonan usando esélulanan mama di kadaindividuo loke ta disminuíden su totalidat e riesgoku e kurpa por rechasá eórganonan manera sasosodé.

* Mashin di prent 3d patur hende

Manera a sosodé ku etelevishon den añanan 50òf e kòmpiuternan du-rante e último 30 aña, eprenternan 3d lo sigui emesun siklo aki. E echo ditin un mashin ku porreprodusí kualke ophetoku nos tin mester lokambia radikalmente noshábito di kompra i emanera ku e kompaniananta komersialisá siproduktonan. Na lugá diofresé artíkulonan visibelden un tienda, nan loofresé e plan 3d kon padownload nan den nosprenternan 3d.

E teknologia aki no taalgu nobo. Tin várioskompania ta trahando ribaesaki i diferente prototipota riba merkado kaba. Hopitèst a hasi kaba ku éksito.Pues e apokalípsis zombieòf Z-day ta keda

definitivamente kanselá* Eliminá set di mundu

ku awa di laman.E último punto ku no

por laga afó ta e tantísimoproyektonan industrial kupor bai usa awa di lamanpa konvertí esaki den awadushi na un eskala ku portin sufisiente pa hentermundu.

Pa e aña 2030 eproyektonan aki ta baikrese na gran eskala.Esaki ta bai trese unrevolushon den e mundudi energia solar.

Tur esaki por ta posibelsi e ser humano mes nokambia e plannan. Ku ekantidat di guera, bòm,katástrofenan provoká pae mesun ser humano, evishon aki por tasolamente un bunitaimaginashon.

Nos mester kuida nosmundu. Nos mester kuidanos naturalesa.

Pa: Bòi AntoinTin algun tempu kaba ku

ta tumando lugá diskushonnantokante un supuesto bishita kuEleanor Roosevelt a realisá naBoneiru na aña 1944.Historiadó Johan Hartog askirbi den su bukinan ‘Bonaire;Van Indianen tot Toeristen’ iden ‘A short history of Bonaire’ku sra. Roosevelt, esposa dipresidente merikano FranklinRoosevelt, a bishitá Boneiru namart 1944. Na luna di òktober1982 a asta inougurá unplakat pa konmemorá ebishita aki. Pero tur kos taindiká ku Eleanor Rooseveltnunka a bishitá Boneiru.

Echo ta ku EleanorRoosevelt a realisá un biahelargu pa Sentro Amérika,Karibe i Sur Amérika di 4 te24 di mart 1944. Tabata denSegundo Guera Mundial. PeroBoneiru no tabata inkluí den eiterinario di Roosevelt.Sinembargo semper epensamentu, basá riba ebukinan di Hartog, a keda bibaden e poblashon boneriano kuEleanor Roosevelt a biniBoneiru.

Di akuerdo ku Hartog densu buki ‘Bonaire; Van Indianentot Toeristen’, publiká na1957, Eleanor Rooseveltdebidamente a bishitáBoneiru: “Op 21 maartbrachten de schoolkindereneen aubade aan mevrouwEleanor Roosevelt, die hier deAmerikaanse Troepenbezocht”. Esaki ta pará napágina 273 di e buki.

Na luna di òktober 1982,riba inisiativa di Luis (Wichi) dePalm (†), e kònsel general diMerka e tempu ei na Kòrsou,sra. Lew Hedgberth, a desveláun plakat di koper ku riba djeskirbí ku na mart 1944 sra.Roosevelt a bishitá Boneiru. Eakto seremonial aki a tumalugá den presensia diGezaghebber Alfred Sint Jago(†) huntu ku Diputado JulioAngela (†). Maestro diseremonia tabata Wichi dePalm. Despues a sigui unbríndis na Restorant Zeezicht.

Pa e kònsel aktual diEstádos Unídos na Kòrsou,James Moore, e asuntu dibishita aki di sra. Roosevelt naBoneiru ta un misterio. Etambe ta puntra su mes ku siEleanor Roosevelt a bishitáBoneiru dia 21 di mart 1944.Resientemente durante unbishita di trabou na BoneiruMoore a papia tokante easuntu aki ku GezaghebberEdison Rijna. Alabes el aentregá e promé mandatariokopia di e diario di EleanorRoosevelt durante e biahe kuel a realisá na mart 1944.

No por haña niun evidensiaden archivonan na Merka kuEleanor Roosevelt a bishitáBoneiru riba e supuesto fechadi djaluna 21 di mart 1944.Roosevelt mes a tene undiario di e bishita aki largu ku

el a realisá na mart pa e re-gion aki. E ta skirbi ku riba 21di mart e tabata na Brazil.Nada di Boneiru.

Bon mirá, EleanorRoosevelt mes a treseklaridat nesesario den easuntu aki, pa medio di lokeel a skirbi den su diario. E taskirbi detayá di tur lugá ku ela bishitá durante e biahe namart 1944. El a biaha for diWashington pa: Miami, Gua-temala City, e islananGalapagos, Ecuador, Zona diKanal, Barranquilla (Colom-bia), Kòrsou, La Guaira (Ven-ezuela), Trinidad, Sürnam,Brazil, St. Lucia, Antigua, SanJuan (Puerto Rico), Jamaica,Guantánamo (Cuba), Wash-ington.

Tin hende na Boneiru ku tainsistí, meskos ku Hartog, kuEleanor Rooseveltdebidamente tabata naBoneiru e dia en kestion. En-tre otro Idi Snijder-Craane kutabata maestra di skol. Perono tin masha otro fuente mas.

Dr. Jay Haviser, kende ahasi investigashon na Wash-ington, Merka, relashoná ku ekampamentu militar merikanoku tabatin na Tanki Marakadurante Segundo GueraMundial, no a topa ku niunevidensia, niun dokumento, kuta referí na un posibel bishitadi sra. Roosevelt na Boneiru.E ta kere ku a konfundí ebishita di Prensès Juliana naBoneiru den e mesun luna ei.Juliana a bishitá Boneiru dia 2di mart 1944.

Durante su bishita naBoneiru kònsel James Moorehuntu ku Gezaghebber EdisonRijna a bai mira e plakat denParke Wilhelmina riba kua tinskirbí ku Eleanor Roosevelt abishitá Boneiru na mart 1944.

Tambe nan a bai e sitiokaminda e base militar

El a bini òf no a bini Boneiru?

E MISTERIO DI ELEANOR ROOSEVELT

merikano tabata ubiká naTanki Maraka, Tra’i Montaña.

Bòi Antoin a bai ámbos sitiohuntu ku nan.

Eleanor Roosevelt, esposa di presidente Franklin DelanoRoosevelt.

Gezaghebber Edison Rijna, kònsel James Moore i Bòi Antoin na e plakat den ParkeWilhelmina. Foto Tico Janga

Bishita na e sitio na unda e kampamentu militar merikano tabata situá duranteSegundo Guera Mundial. Foto Tico Janga

Wichi de Palm



Aki na Boneiru ta traha unlikor di kadushi. Ta bèrdat kuaki na Boneiru esaki ta wòrduprodusí? Ken ta tras di eproyekto aki i kon el a yega nae idea? Pa haña kontesta ribaesakinan mi a papia ku epropietario di e empresa. E tadi orígen un Hulandes Europeo.Su nòmber ta Eric Gietman i eta huntu ku su kasa propietariodi “The Cadushy Distillery” situáden kurason di Rincon.

Kon tur kos a kuminsáEric i su kasa tabata bishita

Boneiru frekuentemente for diaña 1997. Eric gusta Boneirupero pa Rincon, su amor tapráktikamente inkondishonal.Esaki bo ta saka afó tambe nasu echonan. Kada biaha nantabata wak si nan por a kumpraun di 2 kas na Boneiru. E salariotabata bon, pero no sufisientepa esaki. E ora ei nos a siguipensa kiko nos ta bai hasi siguisoña pa bai biba na Boneiru òfhasié. Na aña 2007 nos a tumae disishon definitivo, pero a dura2 aña promé ku nos a yegaBoneiru. Nos a muda ku nosyu muhé i tambe mi suegronan.Hari Eric ta bisa, “nan ta mihóintegrá ku nos mes”, refiriendona su suegronan ku namomentu di mudansa tabatatin 76 aña.

Eric Gietman: “Nos no taduna kadushi e balor ku e tameresé.”

Despues ku el a traha komokwartiermaker i e kosnan notabata kana zeta, el a disidí kumihó e kuminsá un kos pa sumes. Pero kiko? Kòrdando kusemper ora e tabata regresáHulanda for di Boneiru, e tabatahiba algu komo regalo pa suhendenan. Pero ya e tabatapensa ku e kos mester ta algusi típiko di Boneiru. Un T-shirtku e teksto I love Bonaire peno ta e kos. Na un dadomomentu e la bin kai riba e ideapa traha un likor típiko diBoneiru.

Bibando den un kas di hürna Rincon, e tabata tin unkònteiner den kura ku e lakambi’é hasié un ofisina,mangasina i un lugá pa destilálikor. Asina e la yega na e ideapa traha un likor netamente diBoneiru di kadushi. Ku respaldodi su señora el a sigui ku soñoku pashon, anke tabata tinhende ku tabata bisé, “hetwordt niks” (e kos ei no ta bairesultá). Eric tin algu ku kadushi.E ta hañ’é algu sumamenteinteresante i e ta di opinion kunos no ta duna kadushi e balorku e ta meresé. E ta sigui bisaku tin masha tiki investigashonhasi riba e tereno di kadushi.

Awe un par di aña despuesEric ta biba na un kas típikoBoneriano ku el a kumpra irestourá. Banda di e kas el akumpra e plenchi Crestiankaminda ántes tabata e sentrodi dibertí na Rincon. Esaki takeda na Kaya C.D. Crestiannumber 8 i 10. Promé ku el a

kumpra e plenchi menshoná subisti a kai riba Landhuis Karpata,pero esaki no a kristalisá. Etabata buska algu ku ta biba,algu bieu ku tin historia. Eelementonan aki el a bin hañaden na e plenchi Crestian. Einantabata tin un teater i e lugá tinsu historia.

Proseso pa traha e likorPa e por a laga mi mira kon

e proseso di traha e likor ta baiel a duna mi un splikashondetayá di esaki na un kasita ribae tereno. E plenchi ta bunitamantené i e ta duna bo unsensashon di trankilidat. Mi amira un bòrchi ku tin skibi ribadje “no smoking zone”, (zonaprohibí pa huma) i despues makomprondé tambe dikon. Kumasha orguyo i entusiasmoEric ta splika lo siguiente.

Kadushi ta wòrdu kòrta denmondi i un par ta laga kedaatras konforme tradishon. Fordi esakinan ta nase otrokadushi. E otronan ta kita ekaska pasombra esaki no tawòrdu usa. Esakinan ta bai paburiku kome. E otro partinanta kòrta nan i laga nan seka densolo. Di e kaskanan aki nan tatraha sòpi, likor i te.

Pa por yega na e likor Ericta traha promé alkohòl. Den eproseso aki e ta usa tambemaishi chikitu. E proseso tadura mas òf ménos 2 siman, ina final e resultado ta un alkohòldi 95 % di porsentahe. Eric tamustra mi mes ora tambe kuta p’esei tin e bòrchi kologáeinan ku ta bisa “No Smokingárea”. E ta sigui splika ku alkohòlku un porsentahe di 95 % nopor wòrdu bebe. E ta sigui bisaku ta usa e alkohòl ei pa sakae smak for di kadushi ilamunchi. Pa lamunchi eproseso ta dura 1 luna i pa ekadushi 1 aña. Den un ketelgrandi e ta pone alguningrediente ku e no por reveláhuntu.

Eric Gietman: “Al final e tameskos ku kore baiskel. Unabesbo sa kon kore e ta bai. Tinbiaha bo ta kai. No tur biaha tafásil pasombra nos a kuminsáfor di nada.”

Esaki ta resultá den un likormasha dushi ku yama“Cadushy of Bonaire”. Despuesku Kòrsou i Aruba tambe a pidiépa traha e likor di kadushi panan el a bin riba e idea pa trahaun likor ku ta representá kadaisla. Despues ku e la hasi uninvestigashon di tradishon ihistoria na e islanan ruman e ladisidí di bini ku un likor ku tabasa riba e tradishon i òfhistoria dje isla. E úniko ku akai afó ta St. Maarten. Esakidebí na e echo ku despues kunan a hasi un investigashoneinan, nan no a logra saka nadaspesífiko afó. Resultado di einvestigashon ta ku aworakí tinKukui òf Aruba, Cadushy ofBonaire, Calbas of Curacao,Gold of Statia, Spices of Saba iOrange òf Orange ku ta

representá e laso di reino. Boudi harimentu Eric a kaba susplikashon bisando ku rei i reinaen todo kaso ta gusta e Or-ange of Orange.

Ma puntra Eric di unda el asaka e konosementu aki. E diku el a hasi su investigashonnani papia ku hendenan ku tinkonosementu riba e área aki.El a siña traha e base di alkohòldespues ku diferente empresaa bisé no, i di nan di pasa numa.Eric, “Al final e ta meskos kukore baiskel. Unabes bo sa konkore e ta bai. Tin biaha bo takai. No tur biaha ta fásilpasombra nos a kuminsá fordi nada.”

Banda di e likornan Eric tatraha i distribuí tambe RomRincon, Cadushi vodka i Cap-tain Don’s Whiskey. Eric, “mi akue un par di kos bon di un pardi whiskey den mundu pa trahae resetanan”. Ora e tabatamustra mi e boternan mi wowoa kai riba e etikètnan ku tabatamasha bunita. Un Ericorguyoso di, “a mi ta mas di eliñanan grandi i mi señora tamas un detayista, e a trahaeseinan”.

Proyekto noboEric ta trahando riba un

proyekto nobo mashainteresante. Mi mes a biraentusiasmá ora e la konta midi dje i mi a mira algun parti.Semper e tabata un deseo kumi mes tabata tin pa Boneiru.E porta riba e potrèt ta entradadi e proyekto. Mas mi no por nimag di bisa.

Invitá kana den Rincon:Eric Gietman: “Ik ben trots

op Rincon (mi ta orguyoso diRincon)”

Ku tiki palabra Eric ta invitátur hende pa hasi un kaminataden Rincon. E ta bisa ku ora bota kana bo ta mira hopi kos kunormal lo bo no a paga tinu orabo pasa den outo. E taenkurashá e turistanan pa nanstòp na un di e snèknan i bahakombersá ku e lokalnan. Ehendenan den e snek lo apresiáesei pero e turista tambe lokeda enkantá despues di ekombersashon. Eric, “mi mes

a eksperensia esaki”. Erekuerdonan aki no por wòrdukumpra. Bo por topa hendeakinan na Boneiru ainda gewonmanera nan ta. Je kan eenpraatje maken met iemandhier zonder dat ie commercielebedoelingen heeft. Ik ben trotsop Rincon” (bo por kombersáku un hende sin ku e tin uninteres komersial propio)”.

“Mi gusta Rincon pasombraakinan tin hopi kos aindaouténtiko”.

Aktivo riba islaEric banda di su bida

komersial ta move tambe ribaotro área. E ta yuda den edirektiva diScholengemeenschap Bonaire(SGB) i ta aktualmente

presidente di Bonhata. Bandadi esei e ta presidente di su mesfundashon Bonaire HeritageFoundation (Fundashonbalornan Boneriano). Meta di efundashon aki ta pa mantenékultura. E ta haña bon kuBoneiru ta promovésambuyamentu i esei mesterkeda asina, pero den mesunrosea e ta bisa ku

Boneiru tin muchu mas kospa brinda turistanan. VooralRincon e ta haña ta riku nahistoria i kultura. Eric, “Mi gustaRincon pasombra akinan tin hopikos ainda outéntiko”.

Segun Eric tin kos a bai bastapèrdí si. E ta kaba invitando turturista i Bonerianonan pa bishitae website www.rincon.nl.

Likor 100% boneriano


Na 2015 nos lo lansa unrúbrika noboespesialmente pa noslesadónan.

Pa tur pregunta òfpreokupashon ku bo tin.Kisas bo ta djis kurioso pasa algu pero bo no ta tribidi puntra òf bo no sa kenpor yuda bo?

Kualke pregunta per-sonal, médiko, spiritual,hurídiko i tur otro tópiko.

Manda ESUN bopregunta i nos lo buska ekontesta pa bo.

Nos lo publiká bopregunta anónimo i ekontesta.

Bo por manda bo

pregunta via [email protected] tópiko puntr’esun.

Djasabra 13 di novèmber Maduro &Curiel’s Bank Bonaire a organisá unsena di Pasku pa un grupo di muchana Spice Beach Club. E muchananadisfrutá di unsukulento sena i Papa Pasku tambe a pasa entretené emuchanan. E muchanan a bai kas kontentu ku untremendo pakete diPasku. Jeugdzorg en Gezinsvoogdij Bonaire ta jama danki na e tim diYoung Professionals di MCB ku a hasi esaki posibel.

Puntr’ esun


5 punto pa pensa ribapromé ku forma un konflikto

Tin biaha ta difísil pa identifiká ki ora un hendemester para pa algu. E último añanan na Boneiru notabata esunnan mas fásil pa e pueblo den sugeneralidat. Tin biaha e ta bai hopi leu i konfrontashonta mustra di ta inevitabel. Bo ke bin dilanti pa lokeku bo ta para pe, i pa loke bo ta pensa ku firmementeta korekto. Na mes momentu bo no ke pa ekonfrontashon eskala òf hasi e situashon mas pió.Den e artíkulo aki mi ta bai duna algun guia di ki orata balapena bo tempu i energia pa para pa bopensamentu.

Ora ku bo disidí di bai kompleto pa loke bo ta parape, kos por bira hopi kayente. Esaki ta pasa tin biahatambe ora ku 2 pèrsona kada unu ta para pa porehèmpel nan kustumbernan i kultura. Tin hende kutin difikultat pa diskutí riba un tópiko i despues siguiatendé ku otro no na palabra so pero den kurasontambe na un manera amistoso òf den formaprofeshonal na boka di trabou. Tin biaha ekonsekuensianan ta keda visibel òf invisibel pa largutempu pa ko’i kèns! Bayendo fin di aña ku ta un lunaku nos ta selebrá Pasku, mi a pensa pa duna 5 tep kiora no ta bal la pena pa start un konfrontashon:

1. E chèns pa gana ta chikitu i e daño okashonáta eksesivo;

2. Mirando bek, gana no ta asina importante masmanera a premirá;

3. E chèns tei den futuro ku bo ta lanta eproblema atrobe ku un persona diferente òf den unotro un forma;

4. E estilo i forma di aktua di e kontrapartido taprovokativo na bo i òf otronan, pues no ta bal la penapa gasta bo tempu ku n’e;

5. Bo por gana e kaso pero bo ta pèrdè unrelashon balioso.

Pensa bon ki gana den e kaso spesífiko lo nifiká pabo i òf otronan. Gana no ta tur biaha gana.

Ami ta un fanátikograndi di tur kos ku tin dihaber ku teknologia. Mi takeda asombrá tin biaha dilokual ta subi merkadoriba e tereno aki. I hopibiaha mi tin e deseo di djispor biba 300 aña mas pawak kon teknologia ta dene era ei. Bon ya ...... si emundu aki ta eksistí ainda.Lagando e lastu aki afó mia tuma nota di unkompania ku a traha unapp (un software patelefon portátil òfkòmpiuter) ku ta yuda boden siñamentumientrastantu bo tadrumi. Promé kos ku apasa den mi mente,“esaki ta posibel”?. Mi di2 pregunta tabata, nos lobira hende mas floho namemorisá kos”?

Di tur manera sigun unkompania Merikano, siñamientrastantu bo ta drumita algu realisabel. Masgrandi mi wowo a bira oraku nan ta insinuá ku bopor subi bo konosementuku 30% i tur lokual bomester tin ta un telefoninteligente i un sensor (unelemento ku por apsorbé

sensitividat). Miéntras bota studia bo ta skucha unkantika ku mardugá ora bota nan soño atrobe tawòrdu toka. E kompaniaMerikano Sheepdog awòrdu lanta dor di 4sientífiko ku ta spesialisáden drumimentu iinvestigashon biomediko(konosementu di kon unkurpa humano sano tafunshoná). Hopiinvestigashon a tuma lugápromé ku a logra traha eprodukto ku ta karga enòmber MEMC, ku ta sòrupa drecha bo abilidat pasiña ku 30%.

MEMC, ku ta nifiká naingles “‘memory enhance-ment by modulated con-solidation”, ta konsistí diun Iphone-app (softwarepa Iphone) i un sensor kukonekshon di bluetooth(un sistema pa konektáaparatonan elektróniko kuotro sin waya) ku bo tapone na bo pòls.

E sistema ta simpel.Mientrastantu bo ta studiabo ta skucha unsoundtrack (kantika) dordi usa e Iphone-app.Mardugá ora bo bai drumi,

e aparato ta detektá ku bota den un soño profundo.E Iphone na e momentuei outomátikamente takuminsá toka esoundtrack di nobo.

Dor di toka e kantika dinobo, bo mente ta hasi unasosiashon ku e materiaku bo tabata siña ora botabata lanta. E efekto diesaki ta ku bo ta kòrda emateria mainta ora bolanta 30% mas mihó. E kosaki ta hopi interesante. Mia puntra mi mes mesorasi esaki no ta kansa bomente poniendo ku suprestashon transkurso di

dia ta baha. Lamentable-mente mi no tin unkontesta riba esaki pabosnan.

Ko’i kèns òf bèrdat?Bèrdat òf puru mentira

pa gana sèn? Northwest-ern University a hasi uninvestigashon si e métodoaki ta funshoná. Den unprueba ku diferente per-sona, e partisipantenanmester a kòrda elokalidatnan di 30 pòtrètku nan a mira. Pa kada 1di e pòtrètnan, nan a poneun kantika diferente toka.Ora nan a bai drumi nan alaga e personanan skucha

15 kantika for di e esunnanku nan a skucha durantedi dia. Ora ku epartisipantenan a hasi emesun ehersisio e siguientedia, e sientífiko-nan akonstatá ku di bèrdat nanpor a lokalisá e pòtrètnanku ta asosiá ku e kantikaora nan tabata na soño.

Sheepdog Sciences ekompania ku a inventá esistema, ta den proseso paahustá algun punto mas die sistema pa despues lansáe produkto nakuminsamentu di aña2015.

Temporada di Fiesta

Aki na Antias asina ku findi novèmber ta den bócht nosta kuminsá tende tur tipo dimuzik di Pasku i tambú,mesora nos sanger takuminsá keinta di alegria i bota sinti kishikishi den bobarika paso -si!- nos taaserkando no solamentePasku pero tambe aña nobo.

Esaki ta nifiká ku un añai oportunidat nobo taaserkando i nos por para ketui reflehá wak kiko tur a baibon òf ménos bon den 2014.Ta importante pa kada per-sona ta satisfecho ku su logronan, seya ki grandi òf kichikitu esaki por ta. Si akasono ta tur kos por a kristalisá,no preokupá ku esei, tin unaña nobo kual ta duna bo unbiaha mas e oportunidat dialkansá bo deseonan.

Banda di logro i deseo paaña nobo nos tin tambe algumasha importante kual taPasku. Pasku ta un fiestainternashonal ku ta kedaselebrá na diferente manera.Kada famia tin nan tradishoni pa kada famia esaki ta etemporada ku mas nan taapresiá den henter aña.Dikon? Pasku ta e temporadadi kual hopi di nos studiantenan ku ta yu, ruman prima/oòf kualke famia ta bini kasbek for di djaleu pa nanselebrá e okashon tanspeshal aki i ta huntu ku nansernan kerí. Pasku ta etemporada ku nos taagradesido ku tur hende kunos tin den nos serkania.

Den tur famia òf amistattin temporada nan trubel iménos agradabel i temporadadi Pasku ta e momentu ku nosta pone tur nos problema nanun banda i apresiá e momentutan spesial aki. Esaki tatemporada di pas kamindanos ta pordoná i ke ta alegreku otro. P’esei hasi bon usodi e temporada aki pa taagradesido na tur lokual kubo tin, espesialmente epersonanan ku bo tin den bobida.

Tin un dicho ta bisa,“People come in your life fora reason, a season or a life-time”. Tradusí na papiamentue ta bisa “Tin persona nan kuta bini den bo bida pa unrason, pa un temporada òf paeternidat”. E dicho aki ta

masha importante pa nospara un ratu riba dje i pensabon dikon un hende no teimas den bo bida. Kisas esakita algu ku bo ta keda kulpabo mes riba dje ku e personano tei mas den bo bida peroesaki tin un motibu. Porta bono sa mesora ta kiko, pero loyega un dia ku bo lo haña sai bo lo komprondé tambedikon e no tei mas. “Every-thing happens for a rea-son”..... “Tur kos ku pasa tinnan motibu”. No kulpa bomes i ta tristu den etemporada nan di fiesta. Ponebo tristesa un banda i selebráe dia tan speshal aki ku esunnan ku si tei i apresiá turhende rondó di bo. Paso awenan por tei pero mañan nanno tei mas.

Siña mientrastantu bo ta drumi


Desèmber ta un lunaspesha l . Nos takompart í tempu kufamia i amigunan. Esakita tuma na di ferentemanera. Na kas, bai unfiesta, bai laman etc.Pero tin hende tambe tahasi uso di e temporadaaki pa biaha. Sea ta pab ish i ta famia i ò fkonosínan òf gewoon baike i ru . Kua d i eopshonnan ku e lo porta ora di biaha sempertin un tiki strès ku emaleta. E no ta muchupisa? Kue e kos di pisapa check e, bo ta tendepasombra preis pa kadakilo di mas por duna boun ataka leve. Mi ta baipurba duna algun tep pabo por tene e peso di emaleta bou di e pesorekerí i asina skapa bodi poko doló di kabes.

Minimalisá opseshondi sapatu

Na promé lugá i esakita konta spesialmentepa nos damanan.Minimalisá bo opseshonpa sapatunan te na 2par. Loke bo mester tasimplemente un sapatukasual i un ku ta paokashon mas speshal.Kere mi esak i lominimalisá e peso di bomaleta enormemente.Pone e sapatunan te denbòm di bo maleta perono laga nan bashí. Mi nota spera si ku nan tahole keshi. Pa bo sparlugá bo por hinka mea,faha i o t ro kosnanchikitu den nan.

Paketá na tempuPor fabor no warda te

na último momentu pabo paketá bo maleta

pasombra dor di hanshae chèns ta grandi ku bota yena e maleta di mas.Paketá maleta tamanera s iens ia , dustuma bo tempu i bai kukos ku di bèrdat bo tinnesesidat di dje. Lagasobra kosnan na kas. Tinbiaha e kos ei ta kedadifísil. Un tep ta pa ponetur kos ku mester baikuné anto obligá bo mesdi kis mitar so pa paketáden maleta.

Lag’é keda atrasLaga bo produktonan

di tualèt atras. Hotèl taproveé shampo, habon,krema i s i no t inesakinan fásilmente bopor kumpra nan na un“convenience store” nabo dest inashon. Pa ehende muhénan i pasierto kabayeronan lagabo “hair dryer”(mashindi seka kabei) keda kaspasombra tur hotè ldesente tin un pa bo. Botin di tene kuenta si kuna s ier to pa isnaneksótiko bo lo no hañaun “ha i r dryer ”, porehèmpel Cuba.

Paketá paña ku taklòp

A ménos ku bo no tawòr i masha kukombinashon di paña,bai ku pañanan bunitapero ku ta fás i l pakombiná ku otro. Pagabon tinu ku kolonan kubo ta skohe. Esaki lohasi posibel ku e 2 pardi sapatu, T-shirtnan,karson, saya etc takuadra mihó i mas fásilku otro.

Lora e pañananLora bo pañanan ta e

mihó manera pa sparlugá den bo maleta. Sibo no ke pa nan habrina kaminda bo por usaun elastik pa tene nanlora. Pa pañanan ku tamachiká hopi pisa i kuta difísil pa strika porusa un bòter chikitu palora e paña rondó di dje.Tene kuenta s i ku ebòter no mag d i porkarga líkido mas tantuku 3.4 òns. Esaki tin dihaber ku reg lananinternashona l ora tabiaha ku avion, tur esakidanki na teroristanan. Siecht bo no ke lora uns ier to paña bo porh ink ’é den saku d iplèstik ku nan ta usa na“dry cleaning”. E saku tayuda evitá ku e paña tamachiká.

Usa paña efisienteNos klima ta eksigí

pa baña par di biaha padia i kambia paña. Peros i bo t in pensa d imantené bo kondishondor di bai gym òf koreden un T-shirt i un shòrt,dikon no usa e pañananak i pa drumi aden eanochi anterior? Dikonno drumi manera ta bisaden boka di pueblo, denpaña di abou? Di e formaaki bo ta evitá di tin diba i ku d i fe rentepidjama. Por último si bota pensa d i ba i kudiferente jeans i suèterna un pais ku klima friu,mi ta sugerí bo usa nanmas ku un b iaha. Eklima ta permití esaki.

Paña ku peso denavionE mihó manera patransportá paña ku tin

peso ta dor di bisti nanora bo ta bai subi avion.Pensa riba asesorionanku t in peso manerakèts , jeans, suèter.

Asina bo ta safe lugá ipeso. Si ta lugá friu bota bai semper tin lugápa ward’é den avion.

Bon biahe.

E HÒMBER MAS SABÍKonsehonan di e

Spar strès ora paketá maleta

Esun ku isolá su mes ta buska su mes deseo; sufuria ta lanta kontra tur sabiduria sano.

Un bobo no tin delisia den komprendementu,ma solamente den ekspreshon di su mes opin-ion.

Ora ku un malbado bin, despresio tambe ta bin,i huntu ku desonor ta bin reproche.

E palabranan di boka di un hende ta awa hundu,i e fuente di sabiduria ta un roi ku ta brota.

No ta bon pa duna un malbado preferensia, nipa laga un hustu kai na ora di huisio.

E lepnan di un bobo ta trese pleitu, i su boka tapidi sla.

E boka di un bobo ta su ruina, i su lepnan ta untrampa pa su alma.

E palabranan di un hasidó di redu ta manerakuminda di boka dushi, i nan ta baha bai te dene partinan di mas paden di hende.

Tambe esun ku ta floho den su trabou ta rumandi esun ku ta destruí.

E nòmber di SEÑOR ta un toren fuerte; e hustuta kore drenta den djé i ta sigur.

E rikesa di un hende riku ta su stat fortifiká, imanera muraya haltu den su mes imaginashon.

Promé ku su kaída kurason di un hende ta halsasu mes, ma umildat ta bin promé ku onor.

Esun ku rospondé promé ku e skucha, esei tabobedat i bèrguensa p’é.

E spiritu di un hende ta sosten’é den su malesa,ma ken por soportá un spiritu abatí?

Kurason di e hende prudente ta atkiríkonosementu, i orea di e hende sabí ta buskakonosementu.


Den e último lunanan difin di aña tabatin bastapublikashon riba e barkuStormvogel, e último barku dibela di e tamaño ei trahá naBoneiru. Pero tin dosbarkunan mas basta grandiku a yega di traha na Boneiru.Un di nan ta Rex, un barkuchikitu òf boto grandi,dependé kon mir’é, ku KachiCraane a traha. E restu di eembarkashon aki ta naBatipaña, Kòrsou. Sukondishon ta hopi deplorabel,pero Johnny Craane, nietu diKachi, ta kombensí ku e lo porrekonstruí Rex.

Banda di e barkuStormvogel di Martins Felida,riba kua tabatin bastapublikashon últimosimannan, tin algun botograndi ainda trahá na Boneiruna Kòrsou. Esun masimportante kisas ta Rex,numerá NB 208, kusinembargo ta para kaba nanada na Batipaña. Ta trata diun boto di 11.15 meter ku JanE. (Kachi) Craane a kuminsátraha, pero ku nunka el aterminá. Tambe tin aindaJulianita i Mayflower. Françoisvan der Hoeven, un personaku interes spesial pa barku ibotonan grandi trahá naBoneiru i Kòrsou, a skirbi unartíkulo interesante tokante ebotonan aki.

REXA pone e kil di Rex durante

e añanan di Segundo GueraMundial, probablemente naaña 1942. Durante sigur 28aña e boto aki a keda pará sùitdi e palu di tamarein na undaKachi Craane tabata trahabarku. E kier a traha e botoaki p’e mes, peroprobablemente pa motibunanfinansiero nunka el a termináku su konstrukshon.

Na aña 1970 RonnieMartilia a kumpra e botograndi aki. El a finalis’é idespues a kuminsá nabegákuné komo boto di bela, perodespues di masoménos 10 añaa pone un motor den dje. Du-rante 10 aña Rex a nabegákomo boto di bela entreAruba, Korsou i Boneiru,transportando karga. Ronnietabatin un kontrato patransportá limonada Criolitoentre Aruba i Kòrsou.

Na 1988 tabata nesesariopa hasi hopi reparashon naRex. Mester tene kuenta ku eboto i barkunan trahá riba eislanan aki ta trahá kupalunan wantá na otro kuklabunan di heru galvanisá.E klabunan aki no ta wantahopi den e ambiente tropikalsalu aki. Esaki ta motibu ku

boto i barkunan di palu traháriba e islanan aki despues di20 aña ta kuminsá bai atras.Awendia por ekstendé nanbida dor di usa faiber pa kubrie palunan aki.

OTRO BIDARonnie Martilia a disidí di

duna e boto Rex un otro bida.E no a solamente kubri ekurpa di e barku ku faiber,sino e dèk tambe. E trabou akiku el a hasi a yuda preserváRex, pasobra sin e protekshonaki, e boto aki masha dia lo aputri i kaba na nada.

Na 1988 a hala Rex ribatera na Playa Mansaliña denSchottegat, un lugá ketu itrankil na unda vários piskadótin nan botonan mará. Na esitio aki sa tin diferente barkuchikitu di heru riba tera.

Tabata na e sitio aki ku asaka e motor for di Rex, padespues Ronnie Martilia akubri e kurpa i dèk ku faiber.Despues el a fèrf e botokompletamente shinishi.Asina Rex a keda pará na esitio aki durante hopi aña.Rònt di dje a drecha otrobotonan di motor, mayoria fordi Venezuela. Tambe a trahaun boto nobo na e sitio aki.

Ronnie Martilia despues abiba den besindario den unkas chikitu. Pegá ku su kas ela lanta un edifisio di palu naunda e tabata hasi sutrabounan komo mekánikospesialisá den motor disel diboto. Aki por a hañ’é semper.

Na kuminsamentu di esiglo aki a move Rex pa unklep pegá ku e tayer diMartilia. Su intenshon tabatapa terminá ku drechamentu diRex na e sitio aki. E kier ahasi’é un boto di motor, ku unmast i bum di aluminio, sinbugsprit.

REXJERonnie Martilia tabatin

tambe un boto chikitumeskos ku Rex, un ehèmpelbunita di konstrukshon diboto chikitu, trahá pa unsubrino di Èchi Craane. E ta3.25 meter di largura.Humberto Craane, yu di FritsCraane, a traha e boto aki.

“Tempu ku m’a mir’é ribakosta, anke e tabata di faiber,e no tabata den bonkondishon. Ronnie no kier asali fo’i dje, pasobra e kier aus’é pa traha un boto di remadi faiber. Añanan despues m’amira Rex chikitu atrobe na untienda na unda tabata bendeobranan di artesania. Namomentu ku e tienda ei a serami tabata den posishon pabira doño di e boto chikitu aki.Restorashon tabata

imposibel, pero mi a sigui eplan di Ronny Martilia i a kreaun boto nobo for di dje i abatis’é ku e nòmber Rexje”,François van der Hoeven tamustra.

Segun por komprondé diFrancois van der Hoeven, hopibia pasando riba kaminda etabata tira un bista dendirekshon di Batipaña i e pora mira Rex. Un dia el a riparáku Rex tabata drumí riba subanda i ku a kita parti di sudèk.

“A tuma mi un aña pa pora bishitá Rex atrobe. Lokem’a haña a shòk miprofundamente. A vandalisáe kas di Ronnie i su kachónanno tabat’ei mas. Rex tabatapará einan deskuidá, suhetona elementonan di wer,deteriorando rápidamente”,segun Francois van derHoeven.

RESTORASHON?Segun Francois van der

Hoeven, restorashon di Rex nota posibel mas. E palu ikinichinan a putri demasiadokaba. Loke por hasi ainda tadi traha un réplika pa futuro.Johnny Craane sinembargo takombensí ku lo por restoráRex. Pa Craane ta un desafio,pero e ke tuma esaki. JohnnyCraane i Francois van derHoeven, huntu ku Bòi Antoin,Patrick Holian i Eric Keukenta miembro di FundashonPatrimonio Marítimo Boneiru.

Mientrastantu JohnnyCraane ta den kontakto kufamianan di Johnny Martilia,kende a fayesé algun añapasá, pa por yega na traspaso

di Rex pa FundashonPatrimonio Marítimo Boneiru,meskos ku a sosodé kuStormvogel.

Banda di Rex, tin ainda naKòrsou un mas boto grandi kuKachi Craane a traha. Ta tratadi Julianita, ku tabata diAnchi Soliana. E botoJulianita (NC 298) tanabegando ainda.

Tambe tin na Kòrsou eboto Mayflower (NC 397) kuFrits i Èchi Craane a traha paBuchi de Jongh. TuyoConstancia a kambia e botodi bela aki originalmente paun boto di motor den añanansesenta i el a piska hopitempu kuné. Te ainda e botoaki ta nabegá.

JOHNNY CRAANE KE RESKATÁ REX

E karkas di e boto Rex na Batipaña. No mester kondusí eRex aki ku un golèt Rex, ku a yega di nabegá tambe komoKima i Lourdes.

Johnny Craane ku malchi di un barku ku su welo Kachi Craane a yega ditraha. Craane determina pa restora Rex.


Petra Meese woont sinds 4-10-10 op Bonaire methaar twee kinderen en man. In Nederland was zij

D66 politica en voorzitter van een landelijkepatiëntenvereniging. Op Bonaire werkt ze nu als leraresFrans op Liseo Bonaireano en ze is als columnistewerkzaam voor www.joop.nl enwww.dedagelijksestandaard.nl . Meese is een politiekejunkie.Door: Petra Meese

Afgelopen donderdag27 november 2014stemde de Tweede Kamerermee in om per 1-1-2016de constructie van deverrekening kindertoelagebij het salaris los te laten.Voorbeeld: mijn kinderenkrijgen ieder nu eenkindertoelage maandelijksvan $29. Dit zouvervangen worden door“kinderbijslag”, althans zonoemt de Pvda het in demedia. Dat is eenincorrecte benaming, dusdie symantiek klopt alniet.Wel heeft de TweedeKamer ervoor gezorgd datper 1 januari 2016hetf i s c a l ek i nde r t oe l agebed ragverhoogd wordt naar $48per maand. Op zich eenpositieve ontwikkeling,echter in het kader van“derde rangsKoninkrijkskinderen” nietecht gelukkig... Ik polstede reacties op straat endie liepen uiteen van“schandalig, ditonderstreept onzeonderwaardigheid” via“een sigaar uit eigendoos” tot “houd het maar”.Mijn boodschap naar delezers van Esun is: keerop keer neemt Nederlandde afgelopen jarenbesluiten die niet echtaantonen dat er gelijkheidheerst binnen hetKoninkrijk. DeKoninkrijkskinderen zijnoveral meer/minder

waard. Dit kan niet langer.Vooral niet wanneer jebedenkt dat officieleonderzoeken aantoondendat de kosten voorlevensonderhoud hiergemiddeld 40% hogerliggen dan in EuropeesNederland. Wanneer DenHaag het helemaal goedzou willen doen, zou mende kinderen hier opBonaire dus 40% meermoeten geven dan inEuropees Nederland. Datis eerlijk, een term diedoor de Pvda altijdgeopperd wordt: eerlijk.Ikadviseer de mensen enbewoners van Bonaire:vraag om een referendumen toon je onvrede door“JA” in te vulen. Detoezegging ligt er: na vijfjaar evaluatie. Dezeevaluatie dient tweeerlei teworden uitgevoerd;enerzijds door Den HaagCommissie BES enanderzijds door burgersvia referendum. Zijn zijtevreden? Burgers kunnenin een referendumuitspreken of ze wellichtterug willen na de periodevoor 10/10/10. Geef hendie kans. Waak er wel voordat het referendumduidelijk omschrevenwordt, dus niet dat erfoutieve verwachtingenaan gekoppeldworden.Mijn mening:houd t referendumgelijktijdig met deverkiezingen, dan zijn demeeste mensen aanwezigom hun stem te laten

horen en dat houdt dekosten binnen deperken.Tijdens deverkiezingen moeten deburgers dus twee dingendoen: -1 stemmen op hunpartij en -2 ja of nee tegenreferendum-vereisten.Namens mijn hele gezinwens ik alle lezers vanEsun, een hele fijne,warme en gezegendekerstmaand toe! CarpeDiem! In onderstaandefoto-reportage zien jullievoorbeeld van 7 jarigjongetje, wonend inverschillende delen vanhet Koninkrijk met dedaaraan gelieerde hoogteaan kinderbijslag (InEuropees Nederland zijnde hoogtes van de perkwartaal uitbetaaldekinderbijslagbedragen(o.a) afhankelijk van deleeftijd van de kindere

Último tèmpo Boneiru akonosé hopi avansepositivo. Kos mesté ta bonpaso tin hopi interes pa kuskibimentu!.

Awèl si...kada bia kuun partido polítikolanta, un korant talanta su tras!.

KONINKSRIJK- of KONINKSARMKINDEREN:onderscheid door het RIJK in NAAM DES KONINGS

Nederlands Europa $97 per maand Marokko $59 per maand

Bonaire(expats kinderen)$97 per maand

Bonaire(niet expats) $48per maand


Vaak staan we niet stil hoebelangrijk onze zintuigen zijn, ommaar eens één op te noemenonze reukzintuig. Als je niet kanruiken heb je minder smaak enben je misschien helemaal nietbewust van wat er om je heengebeurt, bijvoorbeeld dat jeburen aan het bbq’en zijn, of ineen vervelend geval dat het huisvan je buren in brand staat.

Soms kan een bepaaldegeur je terugbrengen naar diepeherinneringen en gevoelens.Denk bijvoorbeeld aan de geurvan je kinderjaren als je in jeouderlijk huis op bezoek bent ofiets van vroeger tegenkomt.

Dit heeft te maken met hetfeit dat het reukorgaan in directcontact staat met de hersenen,om precies te zijn het limbischsysteem,de plek waar emoties engenot geregeld wordt.

Het blijkt dat je geur 10.000keer gevoeliger is dan je smaak.Zo zijn we in staat om meer danduizend verschillende geuren te

kunnen ruiken en onthouden.Geuren kunnen invloed

hebben op ons gedrag. Zo ergzelfs dat ze ons gedrag kunnensturen. Zo heeft onderzoekuitgewezen dat de geur vanschoonmaakmiddel ervoor kanzorgen dat mensen hunetensresten beter opruimen. Hetbleek dat een Nederlandseuniversiteit in de kantine bewustde geur van schoonmaakmiddelhad geplaatst. Vanaf dat momentgingen de studenten veel vakeropruimen.

Geuren kunnen ook invloedhebben op onze stemming. Evenlangs de zee rijden en de geurin je opnemen kan eengelukzalig gevoel teweegbrengen terwijl je als je te lang inde buurt bent van“kloakawerkzaamheden” je erbehoorlijk chagrijnig van kuntworden.

Ook de commerciele wereldmaakt steeds meer gebruik vangeuren. Het meest opvallende is

de parfumerie en hetversgebakken brood bij debakker of in de supermarket. Intijdschriften vind je soms eensample waarbij je de parfumwaar reclame voor gemaaktwordt daadwerkelijk kan ruiken.Ik heb regelmatig vrouwengezien die met een tijdschrifttegen hun nek aan het wrijvenwaren. En wist u dat het inadidaswinkels naar pasgemaaidgras ruikt?

Eigenlijk kan er, als je naaralle mogelijkheden kijkt, nog veelmeer gebruik gemaakt wordenvan de geur als lokmiddel voorconsumenten. Het is namelijkbewezen dat geur hetkoopgedrag van consumentenbeinvloedt. Als het ergens prettigruikt heb je de neiging om langerte blijven. Net als je snel wegwiltvan een plek waar er eenonaangename geur hangt. Dieonaangename geur vanbijvoorbeeld de plastickerstboom kan ineens

weggedoezeld worden met eenheerlijke dennengeur(spray). Enlaatst zag ik een geurwerendeonderbroek om deonaangename geuren uitbepaalde lichaamsholten teweren.

Er zijn verschillende typengeuren zoals actieve en passievegeuren. Van passieve geurenkrijg je vaak een ontspannengevoel, denk maar aan de geurin een Spa. In Japan gebruikenwerkgevers bepaalde geuren dievia de airco het kantoorbinnenkomen. Dezestimulerende geuren zoudenervoor moeten zorgen datmedewerkers harder gaanwerken.

Het schijnt dat de geur vansinaasappels je kalmeert en dusminder agressief maakt, hoeweldit nog niet bewezen is, draaideer in 2008 een experiment opeen politiebureau in Nederland.Het bleek dat er minder vraag

was naar kalemeringsmiddelendoor arrestanten. Mede hierdoorgaat de stad Eindhoven vanafvolgend jaar als proefsinaasappelgeur verspreiden inhet uitgaanscentrum. Gehooptwordt dat de agressiviteit onderbezoekers verminderd wordt.

Door de strategische inzetvan geuren kunnen winkeliershun omzet verhogen.

Het is te verwachten dat erin de toekomst nog meeraandacht komt voor de geur. Erzijn al onderzoeken enexperimenten gaande om geurtijdens films te verspreiden. Zozou je, als in de film iemand aanhet koken is, deze geur ookdaadwerkelijk gaan ruiken.

Ik denk dat we er straks nietmeer onderuit kunnen, de aanvalop onze neus wordt de nieuwereclame. Ik ben ervan overtuigddat we over een paar jaar dekrant uitsluitend online gaanlezen maar wel met de geur vankrantenpapier.

Laten we van begin afaan helder zijn, ik schrijfgeneraliserend, datbetekent dat het beeld watik schets niet per definitievoor iedereen waar hoeftte zijn. Soms is hetdermate overdreven dat jeje moet afvragen of hetüberhaupt waar is. Ik beneen kind van beidewerelden en geloof me datik echt kan lachen om deverschillen tussen dezewerelden, de CaribischeNederlander versus deEuropese Nederlander ofnog specifieker deBoneriaan in vergelijkingmet de Hollander.

HoudingLaten we beginnen met

de houding. Hollanderslijken open te zijn. Zepraten veel, vragen veelen geven al te graag hunmening. Bonerianen zijnover het algemeen intro-vert. Ze kijken graag dekat uit de boom en zijnminder direct naar hungesprekspartners toe, ookworden er weinig vragengesteld. De Hollanderinterpreteert dit alsongeïnteresseerd engesloten in contact terwijlde Boneriaan de Hollanderals bot, arrogant en

nieuwsgierig ervaart.Door hun openheid

komen Hollanders soms inde problemen (nan tapapia hopi) en door degeslotenheid komenBonerianen soms in deproblemen ( als ze nikszeggen zal het wel goedzijn).

Feestje?Bonerianen hebben

kleding voor thuis, voorhet werk en voor eenfeestje. De Hollandsevrouw kan hetzelfde jurkjezowel thuis, op het werkals bij het uitgaanaantrekken.

Bonerianen gaan nietdirect van werk naar eenhappy hour maar gaaneerst naar huis om binneneen uur aan te komen opde happy hour alsof ze eencomplete metamorfosehebben ondergaan. Eénovereenkomst allevrouwen hebben een kastvol kleren maar als zeergens naartoe moetenzeggen ze allemaal metbijbehorend beteuterdgezicht; “ik heb niks omaan te trekken”.

Eénmaal de kleren aangaan we naar deverjaardag.

Bij Hollanders een

verjaardag vierenbetekent dat je chips,nootjes, blokjes kaas enk o m k o m m e rvoorgeschoteld krijgt. Bijeen Boneriaan krijg je eenbord eten, diverse warmeen koude snacks en eenpakje om mee te nemennaar huis. Het is allemaaleven lekker en trouwensbij alle verjaardagen vloeitde alcohol rijkelijk.

Bij Hollanders verwachtde jarige een cadeau. BijBonerianen is het cadeaueen aangenameverassing, maaraankomen met legehanden is geenuitzondering. Trouwenshet dansen lukt bij destijve Hollanders niet maarde swingende Boneriaanstaat liever aan de kant omte kijken wie er op dedansvloer staat.

FinanciënHollanders zijn zuinig,

sparen voor luxe zaken enmaken een planning.Bonerianen geven gelduit, weten precieswanneer het salarisgestort word( tot aan hettijdstip toe) en sluitengemakkelijk een lening afom zich meer luxe tepermitteren.

EtenHollanders eten graag

brood. Bonerianen etenwarm, veel vlees en weiniggroente. Met een broodjegezond en een beker melkaankomen tijdens eenlunch zal bij een Boneriaangefronste wenkbrauwenopleveren. Dezelfdegefronste wenkbrauwenzien we bij de Hollanderals hij het ontbijt van deBoneriaan ziet: een kroketmet een Fria.

OntspanningZe gaan allebei naar het

strand. De Boneriaanzoekt de schaduw op ofblijft in de auto hangenterwijl de kinderenzwemmen. De Hollanderspreidt zijn handdoekvolop in de zon en leesteen goed boek terwijl hijzijn ligging afwisseld vanrug naar buik.

HuishoudenOok de afwas wordt

anders gedaan. De Hol-lander wast de glazen volmet zeepsop en droogt zevervolgens met eenhanddoek af. De voor deBoneriaan vereistetussenstap van het zeep

van de glazen afspoelenslaan ze gerust over. Enwat dacht je van deh a l f a u t o m a t i s c h ewasmachine, deBoneriaan is de helezaterdag kwijt met hetwassen van kleren waarbijer een hele procedure isvan vullen van was-ma-chine, emmers, apartcentrifugeren om hetvervolgens volop in de zonop te hangen. Heel andersdan de Nederland die dev o l a u t o m a t i s c h ewasmachine volstopt enna een uur komt kijken ofze de kleren ophangen ofde droger aanzetten.

Tot slot eindig ik meteen quote van AudreLorde(een CaribischAmerikaanse schrijver enactivist): “it is not our dif-ferences that divide us butit’s our inability to recog-nize, accept and celebratethose differences”. Haaradvies opvolgend stel ikvoor om onze verschillente gaan vieren, als julliede komkommertjesmeenemen zorg ik voor depasteitjes.

V e r k l a r e n d ewoordenlijst (straattaal)

Tata= HollanderAnti= Antilliaan

Ik ruik geld

Tata’s en Anti’s


Auteur: Sergio van denEeckhout

Er was eens een armland en een rijk land. Hetarme land had honger enmisère. Het rijke landhaalde inzamelingsactiesvoor het arme land enleende het arme land gelduit, wat het bij lange naniet terugkreeg. Het rijkeland haalde ook privégel-den op en stuurde het naarhet arme land. Het armeland had de deviezen zohard nodig omdatondanks het verlies van 30% van zijn BNP het ooknog praatjes voor tien had,en een koloniale oorlog inde Oost begon. Komt hetbekend voor? Ja Nederlandwas arm in 1945. Armerdan het overzeeserijksdeel, de Antillen, hetrijke land.

Afgelopen donderdagavond, 13 november in deArawak zaal te kayaAmsterdam begon Jos deRoo met deze vergelijkingzijn lezing over zijndissertatie “Praatjes voorde West; de Wereldom-roep en de Antilliaanse enSurinaamse literatuur1947-1958.” Het ging overde vraag in hoeverre Ra-dio WereldomroepNederland, welke na Wo2begon uit te zenden voorhet Caraïbisch gebied, vanbelang is geweest alswerkgever en stimulansvoor beginnendeAntilliaanse schrijvers. Uitde voordracht bleek al datdit belang groot was.Zowel stijlgigant FrankMartinus Arion als ookBoeli van Leeuwenpubliceerden al vroeg bijde zender.Tegenstrijdigheden in hunwerk komen dankzij hetwerk van De Roo aan hetlicht. Zo bleek Arion rond1957 tegelijkertijd zowelpositief als ook negatief

over het idee om je alsAntilliaan aan te passenaan de Nederlanders. Inhet boek “Dubbelspel”komt hij, volgens De Roo,20 jaar later, tot deconclusie dat alleen eensoort coöperatieve organi-satiestructuur, een vroegevorm van praktischsocialis-me voor deAntillen geschikt is alsmodel van samenwerkenmet Nederland. Is hetvanwege het feit dat eenmodern land te gemak-kelijk een arm land zalexploiteren? Dit werdverder niet in de lezinguitgewerkt. Na het ineen-storten van de solvabiliteitvan banken in 2008bleken samenwerkendecoöperaties plotseling ergin de mode, één van deoplossingen gebruiktbinnen Amerikaanse min-derhedenorganisaties dieniet werkeloos blevenaanzien hoe de crisis helebinnensteden dedenverarmen.

Ook zijn er bijdragenvan mensen waarvan weniet wisten dat hetschrijvers waren. Doordater bij de Wereldomroepvan 1947 tot 1959 steedsnotulen werden gemaaktvan de uitzendingen konDe Roo meer dan dertigverdwenen verhalen vanAntil l iaanse schrijversontdekken. Het doorslaven mondelingovergeleverde verhaalover de spin Anansi bleekbij twee schrijvers rond1947 onafhankelijk vanelkaar voor het eerst op deradio te komen. RadioWereldomroep bleek alseerste uit te zenden in hetPapiaments, zodatluisteraars voor het eersthun eigen taal op de radiohoorden. Tot 1947 werdhet Papiaments alsonbelangrijk gezien.

Na de lezing ontstondbij de discussie die eropvolgde een beeld van dehuidige grote afstandtussen Nederland en devoormalige Antil len,misschien omdat dit juistvroeger zo anders was. Hetrijke verleden is te dankenaan een vooruitstrevenderedacteur bij RadioWereldomroep die zo hetmecenaat vestigde, dedekolonisatie omarmde,het geluid van de eilanden

wist te waarderen. Ditterwijl de wereldomroepjuist was opgericht om dedekolonisatie tegen tegaan; Nederland wou zijnkolonies niet kwijt. Devraag is of de afstandtussen Nederland en devoormalige Antillen zoalsdie nu is, is verslechterdomdat men van de Westaf wil. De band Willemstad–Den Haag is nu niet echtinnig te noemen.

Weinigen in Nederlandzijn nog geïnteresseerd inhet onderwerp overb o v e n g e n o e m d eschrijvers, meldde De Roona afloop van tweeboeiende lessen op deSGB, “daarom vind ik hetleuk om hier te zijn”.Nederland lijkt niet echtgeïnteresseerd in zijnkoloniale verleden. Ditblijkt ook uit verschillendedoor de Roo genoemdefeiten. Welke feiten?

Het archief van dewereldomroep is nu voorvijf jaar niet meertoegankelijk. Het zit er dikin dat het vernietigd gaatworden. Waarom? Hetblijkt te duur te zijn omhet in stand te houden. DeRoo heeft daarom zelfmaar steeds tweekopietjes gemaakt, zodatlatere wetenschapperszijn werk kunnencontroleren.

De bibliotheek van hetKoninklijk Instituut voorde Tropen, waarvan hetarchief van dewereldomroep onderdeelis, blijkt afgelopennovember 2013 in zijngeheel te zijnovergedragen aan deEgyptische overheid. Hetligt nu in Cairo. Dit is eenkleine ramp voor iedereendie zich met het gedeeldverleden van Nederland ende Antil len wilbezighouden. Hierstonden ook zeer kostbareof zeldzamemanuscripten. Je moet ernu helemaal voor naarEgypte.

Al met al was het eenzeer interessante avond.Op een literaire soiree ishet niet gepast om hetover politiek te hebben.Politiek trekt alleaandacht, schreefStendhal al eens. Het isals een pistoolschottijdens een concert, je kan

het niet stiekem eenkleine rol toebedelen. DeRoo gaf dus wel hints hoehij de recente politiekea f s t a n d e l i j k h e i dbeoordeelde. De Roomerkte terloops op datRutte keer op keer demelding geeft dat met eentelefoontje elk eiland losmag uit de overkoepe-lende staatsconstructie.Iets meer nuance naar hetgezamenlijke verledenmag je volgens De Roo welverwachten.

Maar mede om hetluchtig te houdenlardeerde De Roo hetgeheel met een aantalgrappige, door hemherontdekte, korteverhalen van schrijvers uitde West. Het

kleinburgerdom werdbijvoorbeeld weergaloosop de hak genomen dooreen Nederlands verjaar-dagsfeestje te beschrij-ven. “De meest vervelen-de manier om je tevervelen.” “Vandaar dat inNederland de verjaardags-kalender op de wc hangt”etc.

De conclusie is dat erondanks de kleinheid vanhet eilandgebied er enkelezeer interessante schrijverste vinden waren, en dat zebij de Wereldomroepwerden gestimuleerd omdoor te gaan. Boi Antoinkreeg een exemplaar vande dissertatie dus degeïnteresseerde lezer zalhet wel in zijn bibliotheekkunnen lenen.

Ham hòrna di PaskuIngrediente:v 1 pia di hamv 1 bleki di sliced pineapple (anasa)v 1 bleki di fruit cocktailv Miel òf suku brùinv Mòsterv Cloves (henter òf mula)Preparashon:1. Laga e pia di ham deskongelá (ontdooi) denun baki ku awa. Despues laba y hasi e ham bonlimpi. Siguientemente bo ta skèrf e ham denforma di djamanta riba e superfisie di e ham.2. Meskla e mòster, miel òf suku brùin (segunsmak) i e cloves huntu i hasi un meskla kual lobira e sous pa bo ham. Hunta e ham ku e sousi lag’é e ham trèk pa 30 minüt.3. Pone bo ham den e baki di hòrna i kubrié kufòil. Set bo fòrnu na 350° F /175 C4. Pone e fruit cocktail den blènder i mul’é untiki so.5. Laga e ham hòrna pa 1 ora. Baña e hamfrekuentemente ku e fruit cocktail. 10 minütpromé ku e ham keda kla, por agregá e slaisnandi pineapple (anasa).Teps:v Sòru pa kontrolá bo ham miéntras e ta denfòrnu. Bo por usa un saté pik pa kontrolá boham.v Agregá bo anasa na último momento. Esakipa evitá ku e lo kima i daña e smak di e ham.v Aunke e fruit cocktail ya ta kontené cherry,bo por agregá mas di forma dekorativo.

Jos de Roo en de wereldomroep alsstimulans voor de schone letteren


Diferente medio di komunikashonVários manera pa duna informashon

Na papiamentu, ingles, spañó i hulandesPero awor tur a haña un ruman chikí den

nos dushi papiamentuSu nòmber ta ESUN

E ta chikí pero alkaso, direkto i informativoSi, esaki ta: ESUN

EfektivoSosial

Úniko i na nivel

P’esei mes esun ta: ESUN

Maura Rofina

Aña 2014 ta yegando na su fin. Un aña karga ku kosnan tantu positivo komo

negativo.

Laga kada un di nos hasi un outokrítika I ban yama 2015 bonbiní ku hopi

positivismo.

ESUN ta uni ku e komunidat boneriano, deseando kada un di nos:

Energia positivo

Sistema familiar uni

Na bienestar di nos pueblo boneriano.

Felis dianan di fiesta.

‘Bontardi yùfrou!’ ta

SOUS BO MENTEzona tras di mi lomba. Ku un sonrisa mi ta bira wak,

pa mi haña mi ku hefe diredakshon di ESUN ta wakmi ku un smail di orea paorea. Manera un muchachikí ku su mama a gar’éta kue kuki for di dentronchi di kuki mi ta kedawak e mener aki. ‘Dikonbo no a entregá bo partibiaha pasá?’ e ta puntrami ku un bos severo.‘Hmmmm…’ Si misplik’é,e kos ta bira hopikompliká. Pero mi ta purbatòg. ‘Bo sa kiko ta e kos?’mi ta bisa ku un sonrisa.‘Wèl mi a kuminsá skirbibon bon. Pero na últimomomentu mi a bai adaptáalgu i esaki a daña tur kos.’

Esaki tabata e bèrdat. Mia kue un fadá hopi grandiku mi parti ku mi mestera entregá luna pasá, ku mia disidí di dal mi léptópsera i no entregá nadamas. ‘E biaha aki sí mi taentrega,’ mi ta bisa sr. hefedi redakshon. Gradesidomi ta wak e shon ku mestera pasa riba e gan kamindanos tabata pará di maneraku ami por a kita for didilanti di sr. Hefe diredakshon. ‘Mi ta duna boun dia èkstra!’ Un dia! Estabon! 24 ora pa mi hañaun inspirashon. Purá mi tasigui kana bai den kaya,kaminda desde unprinsipio mi tabatabayendo, pa mi baikumpra algun kos diPasku. E aña aki mi apensa ku mi ta bai dòrnami palu di Pasku ku kosnantraha na man. Kontentu mita drenta e promé pakus.Mi ta wak rònt i mesorami ta sinti mi den shelu diadorno di Pasku. Unda pakuminsá! Mi ta kana rònt imi wowo ta kai riba algunkos traha di taki di palu iflègt. Esta bunita! Mikurason ta hasi un saltomanera ora bo namorá. Mita hinka nan den mimakutu. Asina mi ta siguikana den e pakus i un orai $53 despues mi ta parápafó ku un saku yen di kos.Satisfecho mi ta kana baie siguiente pakus. Wèl akiden ta tremendo!Tin yendi kos trahá di kalbas i

tambe di palu ku bo tahaña kantu di laman. Mino por keda kla kiko pa mikue. Mi ta piki di tur unpoko i ora ku mi tira unbista den mi makutu mita kalkulá ku mi suma lota mas o menos $90.‘Hmmm..’ mi ta pensa, ‘simi sigui asina mi no porni kumpra e palu di Paskumas!’ Ku un fròns mi tahasi e tarea duru di pasador di e makutu i ponealgun kos bèk. Ora miyega na kaha mi ta bisa ekahera warda mi un ratutòg. Mi ta bai bek na e doskosnan traha di kalbas kumi a pone bèk. ‘Ai!’ mi tapensa, ‘kuantu diferensiaasina $8 i $9 ta hasi?’ Kumasha amabilidat e yùfrouta konta tur kos. $47,65.Mi ta bolbe drei wak e dosdelaster kosnan ku mapone bèk promé ku mi ayega kaha. ‘Ban mira!’ mita bisa mi mes. ‘Hasi etotal un suma rondó.’ Mita kue e dos kosnan i nanta suma $60.‘Nèchi!’‘Danki yùfrou!’Mita bisa i mi ta sigui ribami mishon. Ora ku mi yegakas mi ta saka tur eprosperidat di kosnan pami ‘kasá’ wak. (Mi tin kulaga e lesa e kolumna akiporta e ta haña gana dikasa ku mi di bèrdat. Òfmihó mi no lag’é les’é pae no mira e preisnan di eartíkulonan aki). Sin niuntiki interes e ta tira unbista for di patras di sutelefon. ‘Bo ta haña nannèchi amor?’ Mi ta puntrayen di smak. Amor ta wakdi ami pa e kosnan. ‘Si’ eta bisa despues di un ratu.‘Ta bo muchanan di skol atraha nan?’ Mi no sa kikomi tin ku pensa di eremarke aki.

Sea ku mi muchanan tatraha kos hopi bunita òf….Kontal! Mi ta disidí di kedaketu numa. Aweró ora ewak nan kologá den e paludi Pasku e lo mira nanbunitesa. Felis mi ta lorakada kos den un papel dikorant i hinka nan den unbaki. ‘Nan ta apart dushi.’Ta zona for di patras di etelefon.

Satisfecho mi warda mibaki den washokwardando wikènt pa mipor kolega tur kos.

“Ke hubo” mi bai wak ekosnan ku ma laga kedaden e pakus aya?

Skirbí pa:Danuta De Jong

esun edishon dezèmber 2014

Documents