ÊӹѡÇѳâä¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä ¡ÃзÃǧÊÒ¸ÒóÊØ¢

ชอหนงสอ : หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม ทปรกษา : 1. ผชวยศาสตราจารย พญ.พกตรวมล ศภลกษณศกษากร มหาวทยาลยมหดล 2. อาจารย ดร. มธรส ทพยมงคลกล มหาวทยาลยมหดล 3. นายแพทยพรชนก รตนดลก ณ ภเกต สานกโรคตดตอทวไป 4. นายแพทยเฉวตสรร นามวาท ผอานวยการสานกวณโรค 5. นายแพทยภวงคศกด เหรยญไตรรตน สานกวณโรค 6. นางสวรรณ หอววฒน ผอานวยการสวนมาตรฐานการจดบรการ สวสดการสงคม 7. นางพศมย สวรรณรงษ ผอานวยการสวนชวยเหลอผประสบปญหา ทางสงคม 8. นางสาวอไร เลกนอย ผอานวยการสวนพฒนาทรพยากรบคคล คณะบรรณาธการ : ผชวยศาสตราจารย พญ.พกตรวมล ศภลกษณศกษากร อาจารย ดร. มธรส ทพยมงคลกล นางสาวทศนย มนญพาณชย จดพมพโดย : กลมสาธตบรการวณโรค สานกวณโรค กรมควบคมโรค ISBN : ปทพมพ: กรกฎาคม 2555 วาดภาพปก : นางสาวอภวลย แดงสะอาด

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

พกตรวมลศภลกษณศกษากร.

หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม .-- กรงเทพฯ : สำานกวณโรค

กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข,2555.

156หนา.

1.วณโรค.I.มธรสทพยมงคลกล,ผแตงรวม.II.ทศนยมนญพาณชย,ผแตงรวม.IV.อภวลยแดงสะอาด,

ผวาดภาพประกอบ.V.ชอเรอง.

616.995

ISBN:978-616-11-1373-5

จดพมพโดย : กลมสาธตบรการวณโรค

สำานกวณโรคกรมควบคมโรค

ปทพมพ : ธนวาคม2555

วาดภาพปก : นางสาวอภวลยแดงสะอาด

ค ำน ำ

การฝกอบรมเปนเครองมอส าคญทน ามาใชในการเพมพนความร พฒนาศกยภาพตลอดจนทกษะในการปฏบตงานเพอใหบคลากรสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ อกทงการฝกอบรมยงท าใหเกดการแลกเปลยนความคดเหนและการแลกเปลยนประสบการณในการปฏบตงานรวมกน

กรมควบคมโรคโดยส านกวณโรค เลงเหนความส าคญของผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมในฐานะผปฏบตงานทมหนาทดแลผใชบรการอยางใกลชดและเปนบคคลทมความส าคญในการเปนผสนบสนนกระบวนการดแลรกษาผปวยวณโรค ส านกวณโรคจงไดจดท าหลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมขนโดยมวตถประสงคเพอใหหนวยงานวชาการของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และหนวยงานวชาการอน ๆ ทเกยวของใชเปนหลกสตรการอบรมเพอพฒนาศกยภาพผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมใหมความรและทกษะในการคดกรองอาการนาสงสยวณโรคปอด การดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคใหกนยาอยางตอเนองและการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค

หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมประกอบดวย 5 แผนการสอน คอ แผนการสอนท 1 ความตองการและความคาดหวงของผ รบการอบรม แผนการสอนท 2 การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกนการตดเชอวณโรคปอด แผนการสอนท 3 การดแลเรองการกนยาวณโรค แผนการสอนท 4 การเสรมสรางศกยภาพในการท างานโดยการแสดงบทบาทสมมต แผนการสอนท 5 เสยงสะทอนของผรบการอบรม โดยรปแบบการฝกอบรมจะเนนการแลกเปลยนความคดเหนและการแบงกลมระดมสมอง เพอใหผรบการอบรมไดเรยนรการท างานรวมกนและไดฝกปฏบตจรงซงจะสามารถน าความรกลบไปใชในการปฏบตงานในหนวยงานไดตอไป

หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมเลมนส าเรจ ลลวงดวยดโดยไดรบค าแนะน าดานวชาการจากบคลากรในหนวยงานของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ผศ.พญ.พกตรวมล ศภลกษณศกษากร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล อ.ดร. มธรส ทพยมงคลกล คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล และ นพ. พรชนก รตนดลก ณ ภเกต กรมควบคมโรค และไดรบความรวมมอในการพฒนาหลกสตรจากบคลากรในหนวยงานของกรมควบคมโรค

กรมควบคมโรคหวงเปนอยางยงวาหลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมนจะเปนประโยชนตอการฝกอบรมผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมตอไป

(นายพรเทพ ศรวนารงสรรค)

อธบดกรมควบคมโรค

สารบญ

หนา คานา หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 1 กาหนดการฝกอบรม

• สาหรบกลมผดแล 4 • สาหรบกลมพยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาล 5

แผนการสอนท 1 ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม 7 แผนการสอนท 2 การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกน 11 การตดเชอวณโรคปอด แผนการสอนท 3 การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด 53 แผนการสอนท 4 การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต 65 แผนการสอนท 5 เสยงสะทอนของผรบการอบรม 75 ภาคผนวก

• สไลดนาเสนอประกอบการบรรยาย • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล 79 • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมผดแล (แผนการสอนท 2) 84 • ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด (แผนการสอนท 3) 91

• สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม 94 • ตวอยางกจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม – กจกรรมสนทนาการ 100 • เทคนคการเกบเสมหะ 108 • ความเชอ ความเขาใจเรองวณโรคปอด 111 • การเกบรกษายา 113 • การเกดปฏกรยาระหวางยากบยา(drug-drug interaction) และ 114

ยากบอาหาร (drug-food interaction) • แบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) 116 • แบบประเมนทศนคตกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) 120 • เฉลยแบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม 121 • แนวทางประเมนผลการอบรม 123 • แบบคดกรองผมอาการสงสยวณโรคปอดและการสงตอ 129

เพอตรวจวนจฉยและรกษา (ICF) • หนวยงานทใหบรการดานผสงอาย คนไรทพงและคนไขจตทเลาแยกตาม สคร. 132 • คาสงแตงตงคณะทางาน 135

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 1

หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม

1. หลกการและเหตผล

จากผลการดาเนนงานคนหาและการดแลผปวยในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการ

สงคมประกอบดวยผสงอาย คนเรรอนไรทพง ซงเปนกลมทยากตอการเขารบบรการตรวจรกษาอนเนองจาก

ปจจยทางดานงบประมาณดานการตรวจสขภาพของหนวยงาน โดยสานกวณโรคพบวามผใชบรการใน

สถานสงเคราะหคนไรทพงปวยเปนวณโรครอยละ 1.71 และในหนวยงานทใหบรการสวสดการสงคมดาน

สงอายรอยละ 0.62

จากการสารวจขอมลกลมผดแลซงเปนบคลากรทมความใกลชดในการดแลผใชบรการ

พบวายงมความรเกยวกบวณโรคไมเพยงพอ3 กรมควบคมโรคโดยสานกวณโรคตระหนกถงความสาคญของ

ผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมในฐานะผปฏบตงานทมหนาทดแลผใชบรการอยางใกลชด

เพอใหเปนบคคลทมความสาคญทจะสนบสนนกระบวนการดแลรกษาผปวยวณโรคไดอยางมประสทธภาพ

สานกวณโรค จงไดจดทาหลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมขน

เพอใหหนวยงานวชาการของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย และหนวยงานวชาการอน ๆ ทเกยวของใชเปนหลกสตรการอบรมเพอพฒนาศกยภาพผดแลใน

หนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมใหมความรและทกษะในการคดกรองอาการนาสงสยวณโรคปอด

การดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคใหกนยาอยางตอเนองและการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค

2. วตถประสงค

เพอใหหนวยงานวชาการของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และหนวยงานวชาการอน ๆ ทเกยวของใชเปนหลกสตรในการพฒนาศกยภาพผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมใหมความรและทกษะทถกตองในการปองกนและดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคและสามารถนาความรทไดกลบไปใชในการปฏบตงานในหนวยงานได

1. ขอมลจานวนผรบบรการในสถานสงเคราะหคนไรทพงทเปนวณโรค. เอกสารไมไดตพมพ, 2554.

2. ทศนย มนญพาณชยและคณะ. รายงานผลการดาเนนการตดตามโครงการสบสานพระเมตตาดแลผสงวยให

ปลอดภยจากวณโรค. มปท. 2552.

3. ผลสารวจเพอพฒนาแกนนาทดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม. เอกสารไมไดตพมพ,

2554.

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม2

3. ลกษณะของหลกสตร เปนการอบรมเชงปฏบตการโดยเปนหลกสตรทสามารถเขาใจไดงาย เนนการสรางการเรยนรแบบมสวนรวม เชน การแบงกลมระดมสมอง การทากจกรรมเสรมสรางความร การแสดงบทบาทสมมตเพอสรางความร ความเขาใจทถกตอง ตลอดจนทศนคตทดตอการดแลผปวยวณโรค 4. รายละเอยดหลกสตร 4.1 ระยะเวลาการฝกอบรม จานวน 2 วน 4.2 เนอหาหลกสตร ประกอบดวย 5 แผนการสอน ดงน

แผนการสอนท 1 ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม แผนการสอนท 2 การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกนการตดเชอ

วณโรคปอด แผนการสอนท 3 การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด แผนการสอนท 4 การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต

แผนการสอนท 5 เสยงสะทอนของผรบการอบรม 4.3 กระบวนการฝกอบรม

4.3.1 การบรรยาย 4.3.2 การอภปรายแลกเปลยนความคดเหน 4.3.3 การสอนสาธต 4.3.4 การแบงกลมฝกปฏบตระดมสมอง

4.4 สอประกอบการสอน 4.4.1 สอวดทศน 4.4.2 สไลดนาเสนอ (Power point) 4.4.3 ใบงาน

4.4.4 ใบความร 4.4.5 แบบบนทกการสงตอเมอมผมอาการนาสงสยวณโรคปอด

4.5 การประเมนผลการเขารบการอบรม 4.5.1 แบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม 4.5.2 แบบประเมนทศนคตกอน-หลงเขารบการอบรม 4.5.3 การสงเกตการณมสวนรวมของผรบการอบรม การซกถาม การแสดงความคดเหน และบรรยากาศการอบรม

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 3

 

5. องคประกอบในการจดอบรม 5.1 กลมเปาหมาย พยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาล และผดแล 5.2 จานวนผรบการอบรม 5.2.1 พยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาล จานวน 1 คนตอ 1 แหง 5.2.2 ผดแล ไมควรเกน 30 คน

5.3 คณสมบตผรบการอบรม สาหรบผดแลควรมลกษณะดงน 5.3.1 มหนาทความรบผดชอบในการดแลสขภาพหรอการพยาบาลผใชบรการ 5.3.2 สามารถนาความรทไดรบจากการอบรมไปแนะนาแกผดแลทานอนได

5.4 ลกษณะของวทยากร ควรมลกษณะดงน 5.3.1 ประกอบดวยสหวชาชพ คอ นกสงคมสงเคราะห พยาบาลวชาชพ เภสชกร นกวชาการสาธารณสข 5.3.2 มความร และประสบการณในการทางานดานวณโรค 5.3.3 มทกษะในการถายทอดความรใหมเนอหาทชดเจนและเขาใจงาย

หมายเหต : 1. จดอบรมแยกเปน 2 กลม กลมพยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาลใชระยะเวลาการอบรมครงวน และกลมผดแล ใชระยะเวลาการอบรมสองวน (ดกาหนดการของกลมพยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาลไดทหนากาหนดการฝกอบรม) 2. เนอหาการบรรยายความรเรองวณโรคแกกลมพยาบาลดสไลดนาเสนอประกอบการบรรยายไดทภาคผนวก 3. การจดอบรมใหแกกลมพยาบาลทาใหพยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาลปฏบตงานปองกน ดแลผใชบรการในหนวยงานไดงายขนและทราบถงสงทผดแลไดจากการเขารบการอบรมซงจะสงผลตอการปฏบตงานรวมกนในการปองกน ดแลผใชบรการไดดยงขน 6. การตดตามผลการเขารบการอบรม

ผจดอบรมควรมการตดตามผลการเขารบการอบรมวาผรบการอบรมสามารถนาความรทไดกลบไปใชปฏบตงานไดจรงในหนวยงาน (ดแนวทางการการตดตามผลการเขารบการอบรมทภาคผนวก)

7. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ผรบการอบรมมความร ความเขาใจ และมทกษะทถกตองในการคดกรองอาการนาสงสยวณโรค

ปอดเพอใหผใชบรการไดรบการตรวจวนจฉยอยางทนทวงท การปองกนการแพรกระจายเชอ และการดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคใหกนยาอยางตอเนองจนหาย 

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม4

กาหนดการฝกอบรมเชงปฏบตการ “หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม”

(สาหรบกลมผดแล) ………………………….……………………………………………………….

วนแรก เวลา 08.30 - 08.45 น. ลงทะเบยน เวลา 08.45 - 09.00 น. ทาแบบประเมนความรกอนเขารบการอบรม (pre-test) เวลา 09.00 - 09.10 น. กลาวตอนรบและเปดประชม เวลา 09.10 - 09.30 น. แผนการสอนท 1 เรอง ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม เวลา 09.30 - 12.00 น. แผนการสอนท 2 เรอง ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด

การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด • กจกรรมการสรางทศนคตเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอด • กจกรรมสนทนาการ • แบงกลมฝกปฏบต หวขอ มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ

เวลา 13.00 - 16.00 น. แผนการสอนท 2 เรอง การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกนการตดเชอวณโรคปอด (ตอ)

• แบงกลมฝกปฏบต หวขอ จะปองกนอยางไรไมใหตนเองและผอนตดโรค • กจกรรมสนทนาการ • แบงกลมฝกปฏบต หวขอ กาจดหนากากอนามย เสมหะ ทาความสะอาดเสอผา เครองนอน อยางไร..ใหถกตอง • แบงกลมฝกปฏบต หวขอ ควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไป

ของผปวยวณโรค เวลา 16.00 - 16.30 น. สรปและอภปรายผลการเรยนร วนทสอง เวลา 08.30 - 10.00 น. แผนการสอนท 3 เรอง การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด

• แบงกลมฝกปฏบต หวขอ ทาอยางไรหากผปวยไมกนยาและวธทาให ผปวยกนยาอยางตอเนอง • แบงกลมฝกปฏบต หวขอ อาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด…รกอน ผปวยปลอดภย

เวลา 10.00 - 12.00 น. แผนการสอนท 4 แบงกลมฝกปฏบต หวขอ การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต

เวลา 13.00 - 14.30 น แผนการสอนท 4 นาเสนอผลการแบงกลมฝกปฏบต เวลา 14.30 - 15.30 น. แผนการสอนท 5 เรอง เสยงสะทอนของผเขารบการอบรม เวลา 15.40 - 16.30 น. พธมอบประกาศนยบตรและปดการประชม หมายเหต : เวลา 10.30 – 10.40 น. และ 14.30 น. – 14. 40 น. พกรบประทานอาหารวางพรอมเครองดม เฉพาะวนทสอง ชวงบายพกรบประทานอาหารวางพรอมเครองดมเวลา 15.30 - 15.40 น. เวลา 12.00 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน

--------------------------------------------------------------------------

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 5

5

กาหนดการฝกอบรมเชงปฏบตการ

“หลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม” (สาหรบกลมพยาบาลหรอผชวยพยาบาลหรอผปฏบตงานการพยาบาล)

…………………………………………………………………………………….

เวลา 08.30 - 09.00 น. ลงทะเบยน เวลา 09.00 - 09.10 น. กลาวตอนรบและเปดประชม เวลา 09.10 - 11.30 น. บรรยายความรเรองวณโรค เวลา 11.30 - 12.00 น. สรปและอภปรายผลการเรยนร

********************************************

หมายเหต : เวลา 10.30 – 10.40 น. พกรบประทานอาหารวางพรอมเครองดม เวลา 12.00 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน

แผนการสอนท 1

ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 7

แผนการสอนท 1

6

แผนการสอนท 1

ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม

ทศนย / กาญจนา

วตถประสงค เพอใหวทยากรและผจดการอบรมทราบถงความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม

สาระสาคญ ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม กระบวนการ กจกรรมกลม สอ/อปกรณ 1. กระดาษฟลปชารท (flip chart) 2. กระดาษสรปหวใจ 3. ปากกาลกลน 4. กาว 2 หนาแบบบาง เวลา 20 นาท

แผนการสอนท 1

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม8

แผนการสอนท 1

7

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

กลมใหญ

หวขอ เรอง “ความตองการและความคาดหวงของผรบการ อบรม”

• เกรนนา นาผรบการอบรมเขาสกจกรรมและแจกกระดาษสรปหวใจครงแผนใหผรบการอบรมทกคนพรอมกบตงคาถาม ดงน 1. “ทานคาดหวงและตองการทจะไดเรยนรอะไรจากการเขารบการอบรมในครงน” 2. “ปญหาทพบในการดแลผปวยวณโรคมอะไรบาง”

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกระบวนการสอบถามความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม ดงน 1. ใหผรบการอบรมทกคนหลบตาเปนระยะเวลา 10-15 วนาทเพอทบทวนคาตอบกอนเขยนคาตอบลงในกระดาษรปหวใจ หลงจากนนใหผ รบการอบรมแนะนาตวโดยบอกชอและหนวยงานของตน 2. ขออาสาสมครจานวน 4-5 คนเพออานความคาดหวงและปญหาทพบในการดแลผปวยวณโรคของตนเองใหทกคนไดทราบ เมออานเสรจใหผรบการอบรมทกคนนากระดาษสรปหวใจของตนไปตดบนกระดานทคณะทางานไดจดเตรยมไวให

• สรป สรปภาพรวมความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากร)

20 นาท 5 นาท 15 นาท

1. กระดาษ ฟลปชารท (flip chart) 2. กระดาษสรปหวใจครงแผน 3. ปากกาลกลน 4. กาว 2 หนาแบบบาง

แผนการสอนท 1

แผนการสอนท 1

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

แผนการสอนท 1

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 9

แผนการสอนท 1

8

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

เรอง “ความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรม”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน

1. สรปภาพรวมความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรมหลงจากทผรบการอบรมไดอานความตองการและความคาดหวงครบทกคนแลว โดยระบวาผรบการอบรมสวนใหญมความตองการและมความคาดหวงตอการอบรมครงนอยางไร

2. บอกเหตผลของการใชกระดาษสรปหวใจครงแผน ดงน ผรบการอบรมตางมจดมงหมายและความตองการทจะมารบการอบรมความรเรองวณโรคซง

ผรบการอบรมเหนวาเปนสงสาคญในการทางานดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคเพราะการมความรเรองการปองกน และการดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคทถกตองจะทาใหทานในฐานะทเปนบคลากรทเกยวของในการดแลสขภาพของหนวยงานสามารถเปนพเลยงใหคาแนะนาแกผดแลทานอนไดซงจะทาใหผดแลทานอนมความรเบองตนเกยวกบวณโรคดวย เชน การคดกรองอาการนาสงสยวณโรค การปองกนการแพรกระจายเชอ การปองกนตนเองขณะดแลผปวย เปนตน ทาใหผใชบรการไดรบการคดกรองอยางทนทวงทและไดรบการปองกน ดแลทถกตองเมอปวยเปนวณโรค ผรบการอบรมบางทานอาจเคยมประสบการณการดแลผปวยวณโรคมากอนเปรยบเหมอนหวใจครงแผนทรอการเตมเตมเมอสนสดการอบรมในครงน

ดงนน การทผรบการอบรมไดเขามาอบรมหลกสตรการดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมนเทากบเปนการตดอาวธทางปญญาเพอสามารถนาไปพฒนาการดาเนนงานปองกน ดแลดานวณโรคแกผใชบรการในหนวยงานของตนไดตอไปในอนาคต

*********************

แผนการสอนท 1

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม10

แผนการสอนท 2

การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและ การปองกนการตดเชอวณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 11

แผนการสอนท 2

9

แผนการสอนท 2 การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกนการตดเชอวณโรคปอด

ทศนย/กาญจนา

วตถประสงค เพอใหผรบการอบรม 1. มทศนคตทดเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอด 2. มความรทถกตองเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด

ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการตดเชอวณโรคปอด

สาระสาคญ 1. ทศนคตเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอดโดยใชสอนาเสนอความทกขของผปวย

และสงททาใหผปวยผานพนความทกขจากการปวยเปนวณโรคปอด 2. ความร ทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด

ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด 3. ความรเกยวกบการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคปอดทถกตอง (การจดท

พกและการทาลายเสมหะ) และการปองกนตนเองจากการตดเชอวณโรคปอดทถกตองของผดแล

กระบวนการ 1. ชมวดทศน 2. บรรยาย

3. แบงกลมระดมสมอง

สอ/อปกรณ 1. วดทศน เรอง “มตรภาพคอพลง” (เวลา 12 นาท ) 2. เทปเสยง เรอง “ชวตของยายคา” (เวลา 4 นาท )

3. สอวดทศน เรอง “ฮโรพนธใหม ใสใจสวมหนากาก” (เวลา 3 นาท ) 4. สอวดทศนเรอง “เพลงลางมอ” (เวลา 2 นาท ) 5. สไลดนาเสนอ (Power point) 6. ใบงาน

7. ใบความร 8. แบบบนทกการสงตอเมอมผมอาการนาสงสยวณโรคปอด 9. บตรคาเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด

10. กระดาษฟลปชารท (Flip chart) 11. หนากากอนามย

12. อปกรณทใชในการฝกปฏบต ตอนท 6 ประกอบดวย ถงพลาสตก กระปองม-ไมมฝาปด ถงขยะ ถงดา ขวดนาเปลา ยาฆาเชอ ผงซกฟอก กะละมง เสอผา ผาขนหน แอลกอฮอล เปนตน

เวลา 4 ชวโมง 30 นาท

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม12

แผนการสอนท 2

10

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

ตอนท 1 กลมใหญ

หวขอ เรอง “ทศนคตเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอด”

• เกรนนา 1.สอบถามทศนคตเกยวกบการอยรวมกบผปวยวณโรคปอดของผรบการอบรม ดวยคาถามทวา “รสกอยางไรถาคนททานรจกปวยเปนวณโรคปอด” 2. ใหผรบการอบรมแลกเปลยนความคดเหนในคาถามดงกลาว

• กระบวนการดาเนนงาน ปรบทศนคตดวยการเปดเทปเสยง เรอง“ชวตของยายคา” 1. ใหผรบการอบรมทกคนหลบตา เกรนนาถงการทางานทผานมาทอาจไดพบเจอและตองดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอด 2. เปดเทปเสยง เรอง “ชวตของยายคา” 3. ตงคาถามวา “หลงจากไดฟงเทบเสยง “ชวตของยายคา” แลว คณรสกอยางไร” 4. ใหผรบการอบรมแลกเปลยนความคดเหนในคาถามดงกลาว

• สรป สรปภาพรวมความรสก ทศนคตของผรบการอบรมโดยเขยนบนกระดานฟลปชารทเพอไวเปรยบเทยบความรสก ทศนคตของผรบการอบรมหลงสนสดการอบรม

40 นาท 10 นาท

20 นาท

10 นาท

เทปเสยง เรอง “ช ว ต ข อ ง ย า ยคา”

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 13

แผนการสอนท 2

11

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

ตอนท 2 กลมใหญ

หวขอ เรอง “ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด”

• เกรนนา ตงคาถามเชอมโยงจากเทปเสยงยายคาวา “ทาไมเพอน

รวมงานจงรงเกยจยายคา”

• กระบวนการดาเนนงาน ชแจงใหผรบการอบรมเตรยมจดขอมลเพอตอบคาถามจาก

การดวดทศน เรอง “มตรภาพคอพลง 1. ตงคาถามหลงจากผรบการอบรมดวดทศนเสรจสนแลว ดงน 1.1 วณโรคปอดตดตอกนไดอยางไร 1.2 อาการของวณโรคปอดมอะไรบาง 1.3 ตองรกษาวณโรคปอดนานแคไหนถงจะหาย

1.4 ผดแลมความสาคญตอการรกษาวณโรคปอดใหหายไดอยางไร 2. เฉลยคาตอบทถกตองในแตละขอ (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 1)

40 นาท

10 นาท

30 นาท

1.วด ทศน เร อง “ม ต ร ภ า พ ค อพลง” 2.สไลดนาเสนอ (Power point)

3. บรรยายความรเรองวณโรคปอดดวยการเปดสไลดนาเสนอ (Power point)

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม14

แผนการสอนท 2

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ ตอนท 3 กลมยอย

หวขอ เรอง “มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ” • เกรนนา

แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน จากการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก)

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. แจกใบงานท 1 และบตรคาเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอดใหแตละกลม 2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกบตรคาเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอดเขยนลงในกระดาษฟลปชารท (flip chart) 3. เฉลยคาตอบทถกตองเมอผรบการอบรมทากจกรรมกลมเสรจสนเปนทเรยบรอย (ดใบเฉลยท 1)

• สรป 1.ทบทวนความรเรองอาการนาสงสยวณโรคปอด (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 2) พรอมกบเชอมโยงไปสบทบาทของผดแลในการชวยคดกรองอาการนาสงสยวณโรคปอด 2. เปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

40 นาท 10 นาท 20 นาท 10 นาท

1.ใบงานท 1 2.บตรคาเกยวกบอาการนาสงสย วณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 15

แผนการสอนท 2

13

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

ตอนท 4 กลมใหญ

หวขอ เรอง “การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค การปองกนตนเองขณะดแลผปวยและการจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด”

• เกรนนา ตงคาถามเชอมโยงจากการทากจกรรมกลม “มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ” วา “จะมวธการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและปองกนตนเองขณะดแลผปวยอยางไร”

• กระบวนการดาเนนงาน การปองกนการแพรกระจายเชอดวย “การใชหนากาก

อนามย” 1. บรรยายดวยการเปดสไลดนาเสนอ (Power point) 2. เปดสอวดทศน เรอง “ฮโรพนธใหม ใสใจสวมหนากาก” โดยใหผรบการอบรมฝกการใสหนากากอนามยทถกตองตามทไดรบชมจากสอวดทศน 3. แนะนาวธการใสทถกตองเมอพบวาผรบการอบรมใสหนากากอนามยไมถกตอง การปองกนการแพรกระจายเชอดวย “การฝกลางมอ” 1. เปดวดทศน เรอง “เพลงลางมอ” ใหผรบการอบรมฝกรองเพลงตามโดยมเนอเพลงลางมอประกอบบนกระดานฟลปชารท 2. สาธตวธการลางมอทง 7 ขนตอนพรอมใหผรบการอบรมไดฝกลางมอในแตละทา 3. เปดวดทศน เรอง “เพลงลางมอ” โดยใหผรบการอบรมฝกลางมอประกอบเพลงอกครง

• สรป 1.ใหผรบการอบรมสรปถงวธการปองกนการแพรกระจายเชอและความสาคญของการใสหนากากอนามยและการลางมอทถกวธ 2.ทบทวนความรในหวขอดงกลาวพรอมเปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

45 นาท

5 นาท

30 นาท

10 นาท

1. สไลดนาเสนอ (Power point) 2 . ส อ ว ด ท ศ น เรอง “ฮโรพนธใหม ใส ใจสวมหนากาก” 3 . ห น า ก า กอนามย 4. วดทศนเรอง “เพลงลางมอ” 5. เนอเพลง “มาล า ง ม อ ก นเถอะ”

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม16

แผนการสอนท 2

14

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

ตอนท 5 กลมยอย

หวขอ เรอง “จะปองกนอยางไร ไมใหตนเองและผอนตดโรค”

• เกรนนา แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน จากการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก)

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. แจกใบงานท 2 ซงเปนกรณศกษาใหสมาชกกลมอานทาความเขาใจและระดมสมองเพอตอบคาถามในประเดนทกาหนดไวในใบงาน โดยใหสมาชกกลมเขยนคาตอบลงกระดาษฟลปชารท (Flip chart) 2. ใหตวแทนแตละกลมนาเสนอความคดเหนของกลมโดยใหผรบการอบรมทานอนรวมกนอภปราย 3. เฉลยคาตอบทถกตองเมอผรบการอบรมทากจกรรมกลมเสรจสนเปนทเรยบรอย (ดใบเฉลยท 2)

• สรป 1. ทบทวนความรเรองการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค การปองกนตนเองขณะดแลผปวยและการจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 3) 2. เปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

40 นาท 10 นาท

25 นาท

5 นาท

1.ใบงานท 2 2.กระดาษฟลปช า ร ท ( Flip chart)

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 17

แผนการสอนท 2

15

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ

ตอนท 6 กลมยอย

หวขอ เรอง “กาจดหนากากอนามย เสมหะ ทาความสะอาดเสอผา เครองนอนอยางไร..ใหถกตอง”

• เกรนนา แบงผรบการอบรมดวยการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก) ออกเปน 3 กลม โดยใหกลมมจานวนสมาชกเทากน

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. ใหแตละกลมสงผแทนจบฉลากเพอเรมทากจกรรม 2.สมาชกกลมรวมกนระดมสมองในประเดนทกลมไดจากการจบฉลากซงเปนประเดนเกยวกบเรองใดเรองหนงตอไปน 2.1 การหาวธการกาจดเสมหะ 2.2 การกาจดหนากากอนามยและ 2.3 การทาความสะอาดสงของตาง ๆ ของผปวยทถกตองโดยสมาชกสามารถเลอกใช อปกรณ ททางคณะทางานไดจดเตรยมไวให 3.ใหแตละกลมนาเสนอผลการระดมสมองของกลม

• สรป 1. ทบทวนความรเรองการการกาจดหนากากอนามย การกาจดเสมหะและการทาความสะอาดเสอผา เครองนอนทถกตอง (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 4) 2. เปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

35 นาท

10 นาท

15 นาท

10 นาท

1.ใบงานท 3 2. อปกรณทใชในการแบงกลมฝกปฏบต

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม18

แผนการสอนท 2

9

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ ตอนท 7 กลมยอย

หวขอ เรอง “ควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรค”

• เกรนนา แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน จากการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก)

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. แจกใบงานท 4 และบตรคาสงทควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรคใหแตละกลม 2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกบตรคาสงทควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรคเขยนลงในกระดาษฟลปชารท (flip chart) 3. เฉลยคาตอบทถกตองเมอผรบการอบรมทากจกรรมกลมเสรจสนเปนทเรยบรอย (ดใบเฉลยท 3)

• สรป 1. ทบทวนความรเรองการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรค (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 5) 2. เปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

30 นาท

5 นาท

15 นาท

10 นาท

1.ใบงานท 4 2.กระดาษฟลปช า ร ท ( Flip chart)

แผนการสอนท 2

• ใบความรสาหรบวทยากร

• ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

• ใบงาน ใบเฉลย

• ใบความร

• ตวอยางแบบบนทกการสงตอ เมอมผมอาการนาสงสยวณโรคปอด

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 19

แผนการสอนท 2

17

ใบความรสาหรบวทยากร

เรอง “ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด”

สถานการณวณโรค

วณโรคเปนโรคตดตอทกาลงเปนปญหาสาธารณสขในหลายประเทศ สาหรบประเทศไทย องคการอนามยโลกไดคาดการณขนาดปญหาวณโรคไววาในป 2552 จะมอตราความชกของวณโรคประมาณ 189 ตอแสนประชากร อบตการณของผปวยวณโรคคดเปนอตรา 137 ตอแสนประชากร การตรวจพบรายปวยคดเปนอตรา 65,940 ตอแสนประชากร ในภาพรวมของประเทศนนในป 2551 พบอตราความสาเรจของการรกษา (Treatment success) ของผปวยรายใหมเสมหะพบเชอคดเปนรอยละ 82 อตราตายคดเปนรอยละ 7 อตราการขาดยาคดเปนรอยละ 41

กลมประชากรทเสยงตอการปวยเปนวณโรค ประกอบดวย กลมผสงอาย กลมผตดเชอเอชไอว หรอผปวยเอดส กลมผปวยโรคเบาหวาน กลมผมประวตเคยตองขงในเรอนจาหรอผตดสารเสพตดชนดฉด และกลมผทอาศยรวมบาน หรอผใกลชดกบผปวยวณโรคปอด จากขอมลรายงานการเฝาระวงโรค ประจาป 2549 พบวากลมผสงอายทมอาย ตงแต 65 ปขนไปเปนกลมทปวยเปนวณโรคมากกวาชวงอายอนโดยพบวามอตราปวยเปนวณโรคถงรอยละ 21.82 อยางไรกตาม ขอมลสถตสาธารณสขประจาป พ.ศ. 25473 ไดสารวจสาเหตการตายในกลมผสงอายตงแตป 2543 – 2546 พบวาวณโรคตด 1 ใน 10 ของโรคทเปนสาเหตการตายในกลมผสงอายและมแนวโนมทจะเพมขนเรอย ๆ จากป 2543 พบอตราการตายดวยวณโรครอยละ 10.1 และเพมขนเปนรอยละ 11.0 ในป 2546 ปญหาทสาคญของการควบคมวณโรค คอ ผปวยขาดยา หรอกนยาไมตอเนอง สมาเสมอ สงผลใหเกดเชอวณโรคดอยา ขอมลจากการสารวจวณโรคดอยาทางหองปฏบตการของประเทศไทยครงท 3 ในป พ.ศ. 2549 พบวาอตราผปวยวณโรคดอยาหลายขนานรายใหมคดเปนรอยละ 1.65 และอตราผปวยวณโรคดอยาหลายขนานทเคยรกษามากอน รอยละ 34.54 และมอตราความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานรายใหม คดเปนรอยละ 53 และอตราความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานทเคยรกษามากอนอยทรอยละ 53.4 ในขณะทพบอตราการตายของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานรายใหมสงถงรอยละ 19.34 สถานการณวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม

เนองจากความกาวหนาทางการแพทยและสาธารณสข ประกอบกบสภาพเศรษฐกจ สงคมทเปลยนไปทาใหประชากรผสงอายมจานวนเพมมากขนและมอายยนยาวขน ผสงอายจานวนหนงไมสามารถอยรวมกบสมาชกในครอบครวตองออกไปเรรอน หรอบางรายมความสมครใจทจะอยในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมกบผสงอายทาใหมผสงอายจานวนหนงปวยเปนวณโรคดวย จากการสารวจสถานการณวณโรคปอดในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมกบผสงอายจานวน 14 แหง และในสถานสงเคราะหคนไรทพงจานวน 11 แหง พบวามผใชบรการปวยเปนวณโรคปอด รอยละ 0.6 และ 1.7 ตามลาดบ5-6 ในขณะท รอยละ 33.3 เสยชวตระหวางรกษาวณโรค5 เนองจากผใชบรการในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมประกอบดวยกลมประชากรหลก คอ กลมผสงอาย กลมคนไรทพง คนเรรอน ซงถอเปนกลมประชากรทเสยงตอการปวยเปนวณโรค เพราะเปนกลม

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม20

แผนการสอนท 2

18

ทมภมตานทานออนแออนเนองจากสภาพรางกายทเปลยนแปลงไปตามวย และการมสขอนามยทไมด อกทงกลมประชากรดงกลาวถอเปนกลมทยากตอการเขารบบรการตรวจรกษาอนเนองจากปจจยทางดานงบประมาณดานการตรวจสขภาพของหนวยงานทาใหผทมความเสยงตอการปวยเปนวณโรคไมไดรบการรกษาวณโรคอยางทนทวงททาใหเกดการแพรกระจายเชอวณโรค ผลกระทบจากความลาชาในการรกษา มดงน

1.ความรนแรงของโรคมเพมมากขนเพราะเชอโรคจะมการพฒนาตวอยตลอดเวลา โดยเชอโรคจะไปทาลายเนอปอดจนทาใหเกดแผลโพรงทปอด

2. ความทกขทรมานมมากขน ความรนแรงของโรคทมเพมมากขนยงสงผลใหบคคลผนนไดรบความทกขทรมานจากการอาการปวยทมเพมมากขน บางรายมอาการเหนอย หอบมาก ไอออกมาเปนเลอด รางกายซบผอมจนไมมแรงไปทางาน ตองออกจากงานทาใหขาดรายได

3. เกดการแพรกระจายเชอ ความลาชาในการรกษายงสงผลใหผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดไมไดปองกนตนเองทาใหเกดการแพรกระจายเชอไปสผอนไดงาย ความรเบองตนเรองวณโรค วณโรค...คออะไร

วณโรค เปนโรคตดตอเกดจากเชอแบคทเรยทมองไมเหนดวยตาเปลาซงออกมาพรอมละอองเสมหะจากการไอ จาม โดยไมปดปาก ปดจมกของผปวยวณโรค วณโรค…พบไดบอยทอวยวะไหน

วณโรคมกพบทปอดเราจงเรยกวา “วณโรคปอด” ในขณะเดยวกนกยงพบทอวยวะสวนอน ๆ ได แตจะเรยกกนวา “วณโรคนอกปอด” เชน วณโรคกระดก วณโรคตอมนาเหลอง วณโรคเยอหมสมอง เปนตน กลมคนประเภทใด...ทเสยงตอการปวยเปนวณโรค

• กลมผสงอาย

• กลมผตดเชอเอชไอว หรอผปวยเอดส

• กลมผปวยโรคเบาหวาน

• กลมผมประวตเคยตองขงในเรอนจาหรอผตดสารเสพตดชนดฉด

• กลมผทอาศยรวมบาน หรอผใกลชดกบผปวยวณโรคปอด รไหม....อาการของวณโรคปอดมอะไรบาง พวกเราจะรไดอยางไรวาคนไหนนาจะเปนวณโรคปอด กสงเกตจากอาการใดอาการหนงตอไปน

• ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห

• ไอเปนเลอด

• มไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 21

แผนการสอนท 2

19

• กนอาหารไดนอยลงจากเดม นาหนกลด ออนเพลย

• เจบหนาอก รสกเหนอยงาย หายใจเรวขนกบกจกรรมทเคยทาเปนปกต ควรทาอยางไร…เมอพบผมอาการนาสงสยวณโรคปอด

หากสงเกตพบผทมอาการอยางใดอยางหนงขางตน ผดแลควรแจงใหพยาบาลทราบทนท (ในกรณทหนวยงานไมมพยาบาลใหแจงเจาหนาททดแลดานสขภาพ) เพอพาไปหาคณหมอและรบการตรวจเพมเตมทโรงพยาบาล ทงนควรใหผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดปองกนการแพรกระจายเชอดวยการใสหนากากอนามยหรอใชผาขนหนปดปากขณะไอ จาม และจดภาชนะทมฝาปดไวสาหรบขากเสมหะ

จะรไดอยางไร.....วาเปนวณโรคปอด เมอพาผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดไปพบคณหมอทโรงพยาบาล ควรแจงอาการปวยและโรคประจาตวของผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดใหคณหมอทราบดวย ในขณะเดยวกน คณหมอจะสอบถามอาการเจบปวยเพมเตมและสงตรวจ

• เสมหะ 3 ครง โดย 1 ใน 3 ครง เปนเสมหะทเกบหลงจากตนนอนตอนเชา

• เอกซเรยปอด

วณโรคปอด รกษาหายหรอไม วณโรคปอดรกษาหายได...โดยผปวยตองกนยาทกวนตดตอกนอยางนอย 6-8 เดอน สงสาคญทจะรกษาวณโรคปอดใหหายคอ... ตองมผดแลคอยดผปวยกนยาทกครงวาผปวยไดกลนยาลงไปทกเมด เพราะถาใหผปวยกนยาเอง ผปวยอาจจาไมไดวาตนเองกนยาไปหรอยง หรอไมยอมกนยา ซงถาเปนเชนนการรกษาวณโรคปอดทเปนอยกจะมความยงยาก และซบซอนมากขน โดยเฉพาะถาเกดปญหาเชอดอยา

Tip box : ผปวยวณโรครกษาหาย เราปลอดภยจากการตดเชอวณโรค

ความสมพนธระหวางวณโรคและโรคอน ๆ โรคเอดสและโรคเบาหวานเปนโรคทมความสมพนธกบวณโรค เนองจากเปนโรคททาใหภมตานทานในรางกายออนแอ ผตดเชอเอชไอว ผปวยเอดส และผปวยโรคเบาหวาน จงมกปวยดวยโรคตาง ๆ ไดงายรวมถงวณโรค

ดงนน ผตดเชอเอชไอว ผปวยเอดส ผปวยโรคเบาหวานและประชากรกลมเสยงตอการปวยเปนวณโรค ประกอบดวยผสงอาย ผมประวตเคยตองขงในเรอนจาหรอผตดสารเสพตดชนดฉด ผทอาศยรวมบานหรอผใกลชดกบผปวยวณโรคปอดควรไดรบการตรวจเอกซเรยปอดเปนประจาทกปหรอเมอมอาการนาสงสยวณโรคปอด

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม22

แผนการสอนท 2

20

เอกสารอางอง 1. World Health Organization. Tuberculosis Control in the South-East Asia Region (The Regional Report: 2011). New Delhi, India. 2011 2. สรปรายงานการเฝาระวงโรค ประจาป 2549 . เรอง โรควณโรค. http://epid.moph.go.th 3. สถตสาธารณสขประจาป พ.ศ. 2547. กระทรวงสาธารณสข. นนทบร. 2548 4. สานกวณโรค. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. รายงานสถานการณและผลการดาเนนงาน วณโรคของไทย. ประจาไตรมาสท 1 ปงบประมาณ 2554 . ฉบบท 2 ปท 1 เมษายน 2554. 5. ทศนย มนญพาณชยและคณะ. รายงานผลการดาเนนการตดตามโครงการสบสานพระเมตตาดแลผสง วยใหปลอดภยจากวณโรค. มปท. 2552. 6. ผลสารวจเพอพฒนาแกนนาทดแลผปวยวณโรคในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม. เอกสาร ยงไมไดตพมพ, 2554.

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 23

แผนการสอนท 2

21

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 1

เรอง “ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน 1. หลงจากผรบการอบรมไดชมวดทศนและตอบคาถามของวทยากรเสรจสนเปนทเรยบรอยแลว

วทยากรเฉลยคาถามดงน 1.1 วณโรคปอดตดตอกนไดอยางไร

คาตอบ วณโรคปอดตดตอกนไดจากการไอ จาม โดยไมปดปาก ปดจมกของผปวย 1.2 อาการของวณโรคปอดมอะไรบาง คาตอบ 1.2.1 ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห 1.2.2 ไอเปนเลอด 1.2.3 มไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน 1.2.4 กนอาหารไดนอยลงจากเดม นาหนกลด ออนเพลย

1.2.5 เจบหนาอก รสกเหนอยงาย หายใจเรวขนกบกจกรรมทเคยทาเปนปกต

1.3 ตองรกษาวณโรคปอดนานแคไหนถงจะหาย คาตอบ วณโรคปอดสามารถรกษาใหหายไดดวยการกนยาอยางตอเนองสมาเสมอเปนระยะเวลาอยางนอย 6 เดอน 1.4 ผดแลมความสาคญตอการรกษาวณโรคปอดใหหายไดอยางไร คาตอบ การมผดแลกากบการกนยาตอหนาจะชวยใหกาลงใจและตรวจสอบการกนยาอยางตอเนองโดยใหผปวยปฏบตตามคาแนะนาของแพทยและพยาบาลอยางเครงครด 2. สรปเนอหาสาคญจากการเปดสอวดทศนดงกลาว ดงน 2.1 ความสาคญของการมผดแลในการกากบการกนยาจะเปนการยาเตอนไมใหผปวยลมกนยาซงการลมกนยาอาจจะสงผลใหเกดเชอวณโรคดอยาได 2.2 ผดแลมความสาคญในการใหกาลงใจแกผปวยและทาใหเขาใจวาวณโรคปอดไมใชโรคทนารงเกยจ เปนโรคทสามารถปองกนได และสามารถรกษาใหหายไดหากผปวยกนยาอยางตอเนอง สมาเสมอจนครบกระบวนการรกษา

2.3 การปฏบตเมอมผปวยวณโรคปอดคอการใหผปวยออกกาลงกายอยางสมาเสมอตามสภาพรางกายของผปวย การใหผปวยกนอาหารทมประโยชน ถกสขลกษณะ

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม24

แผนการสอนท 2

22

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 2

เรอง “มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน

เฉลยคาตอบ (ดใบเฉลยท 1) พรอมทบทวนความรเบองตนเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด ดงน 1. อาการนาสงสยวณโรคปอด ประกอบดวย ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห

ไอเปนเลอด ไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน กนอาหารไดนอยลงจากเดม นาหนกลด ออนเพลย เจบหนาอก รสกเหนอยงาย และหายใจเรวขนกบกจกรรมทเคยทาเปนปกต 2. กลมผใชบรการทเสยงตอการปวยเปนวณโรค ผใชบรการทอยในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคมกบผสงอาย และสถานสงเคราะหคนไรทพงนนจดไดวาเปนกลมทเสยงตอการปวยเปนวณโรค เพราะผใชบรการสวนใหญประกอบดวยผสงอาย คนเรรอน ซงเปนกลมทมสภาพรางกายออนแอทาใหงายตอการตดเชอและปวยเปนวณโรค

3. วธปฏบตเมอพบผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอด เมอผดแลพบผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดควรแจงใหพยาบาลทราบทนท (ในกรณทหนวยงานไมมพยาบาลใหแจงเจาหนาททดแลดานสขภาพ)

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 25

แผนการสอนท 2

23

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 3

เรอง “จะปองกนอยางไร ไมใหตนเองและผอนตดโรค”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน

เฉลยคาตอบ (ดใบเฉลยท 2) พรอมทบทวนวธการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคปอดสผอน การปองกนตนเองและการทาความสะอาดทถกตอง ดงน

วธการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคปอดสผอน 1. การใสหนากากอนามย ผาขนหนทสะอาดปดปากขณะไอ จาม

การปองกนการตดตอของโรคตดตอทางเดนหายใจทดทสดนน คอการใหผทมอาการไอ จามใชหนากากอนามย หรอผาขนหนทสะอาดปดปากเพราะเปนวธปองกนทตนเหตไมใหเกดการแพรกระจายเชอ ทงนผดแลควรแนะนาใหผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดหรอผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดใสหนากากอนามยใหถกตองดวย (ดขนการตอนการใสหนากากอนามยทใบความร)

2. การใชภาชนะทมฝาปดสาหรบบวนเสมหะ เนองจากวณโรคปอดเปนโรคตดตอทางเดนหายใจ ตดตอกนไดทางไอ จาม และเสมหะ

ดงนน นอกจากการใหผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดใสหนากากอนามยใหถกตองแลว ผดแลควรจดหาภาชนะทมฝาปดใหผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดไวสาหรบบวนเสมหะเพอปองกนการแพรกระจายเชอ

การปองกนตนเองของผดแล

เนองจากผดแลเปนบคลากรทดแล ใกลชดกบผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอด ดงนนการปองกนตนเองจงเปนสงสาคญ เพราะหากผดแลปวยเปนวณโรคปอด หนวยงานกจะขาดบคลากรหลกในการดแลผใชบรการ

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม26

แผนการสอนท 2

24

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 4

เรอง “กาจดหนากากอนามย เสมหะ ทาความสะอาดเสอผา เครองนอนอยางไร..ใหถกตอง”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน

สรปและทบทวนเนอหาสาคญ ดงน 1. วธการกาจดหนากากอนามย การกาจดเสมหะและการทาความสะอาดเสอผา เครองนอนของ

ผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดทถกตองเปนสงสาคญเพราะหากกาจดหนากากอนามย หรอกาจดเสมหะไมถกวธ ไมมการทาความสะอาดเสอผา เครองนอนของผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดจะยงทาใหเกดการแพรกระจายเชอไปสผอนได (ดวธการกาจดหนากากอนามย การกาจดเสมหะ และการทาความสะอาดเสอผา เครองนอนของผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดทใบความร) 2. ระยะเวลาหรอความถในการกาจดหนากากอนามย การกาจดเสมหะและการทาความสะอาด เสอผา เครองนอนของผใชบรการทปวยเปนวณโรคปอดควรทาเปนประจาทกวนยกเวนเครองนอนสามารถทาความสะอาดไดอยางนอยอาทตยละครง

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 27

แผนการสอนท 2

25

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากรท 5

เรอง “ควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรค”

ขนตอนการดาเนนการ และหนาทของวทยากร มดงน เฉลยคาตอบ (ดใบเฉลยท 4) พรอมทบทวนความรเกยวกบการดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรค

ปอดในดานอน ๆ เชน การใหผปวยพกผอนใหเพยงพอ การออกกาลงกายตามสภาพรางกายและดานโภชนาการเพอใหผปวยมสขภาพรางกาย จตใจทด ทงนการใหผปวยทากจกรรมตาง ๆ ควรคานงถงสภาพรางกายของผปวยและการปองกนการแพรกระจายเชออยางถกตอง

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม28

แผนการสอนท 2

ใบงานท 1 “มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ”

ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน

2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกบตรคาเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอดเขยนลงใน กระดาษฟลปชารท (Flip chart) (เวลา 10 นาท)

บตรคาอาการ

ไอเรอรงตดตอกนนานกวา 2 สปดาห

นาหนกลด

หายใจตดขด

เบออาหาร ชาตามปลายมอ ปลายเทา เจบหนาอก

มไข (มกเปนชวงบาย เยน หรอตอนกลางคน)

ไอมเลอดปน หนามด เวยนศรษะ

มผน/ตม ขนตามตว

หวขาวบอย ๆ เลอดออกตามไรฟน

ถายเปนเลอด ปวดตามขอ คดจมก จาม นามกไหล

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 29

แผนการสอนท 2

ใบเฉลยใบงานท 1

“มารจกอาการของวณโรคปอดกนเถอะ”

บตรคาอาการ

อาการนาสงสยวณโรคปอด ใช ไมใช 1. ไอเรอรงตดตอกนนานกวา 2 สปดาห 2. นาหนกลด 3. หายใจตดขด

4. เบออาหาร 5.ชาปลายมอ ปลายเทา

6.เจบหนาอก 7.มไข (มกเปนชวงบาย เยน หรอตอนกลางคน) 8.ไอมเลอดปน 9.หนามด เวยนศรษะ

10.มผน/ตม ขนตามตว 11.หวขาวบอย ๆ

12.เลอดออกตามไรฟน

13.ถายเปนเลอด

14.ปวดตามขอ

15. คดจมก จาม นามกไหล

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม30

แผนการสอนท 2

ใบงานท 2 “จะปองกนอยางไร ไมใหตนเองและผอนตดโรค”

ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน

2. ใหสมาชกกลมอานทาความเขาใจใบงานท 2 ซงเปนกรณศกษา และระดมสมองโดยใหสมาชกกลมสมมตตวเองวาเปนดาว และเขยนคาตอบลงบนกระดาษฟลปชารท (Flip chart) (เวลา 15 นาท)

คาถาม “ถาทานเปนดาว ทานจะแนะนาใหยายคาปฏบตตวอยางไรไมให แพรกระจายเชอไปสผอน”

3. ใหแตละกลมเลอกผแทนจานวน 1 คนเพอนาเสนอความคดเหนของกลม

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 31

แผนการสอนท 2

กรณศกษา ดาว (นามสมมต) อาย 40 ป ทางานในตาแหนงผดแลของสถานสงเคราะหแหงหนงมาเปนระยะเวลา 10 ป โดยมหนาทดแลผสงอายในสถานสงเคราะห ดาวสงเกตเหนวายายคาไอเรอรงมารวม 3 เดอนแลว แตเพงมอาการไอเลอดออกเมอ 2 วนทผานมา ดาวจงไปแจงกบพยาบาล ซงพยาบาลประเมนอาการแลวเหนควรพายายคาไปพบแพทย โดยแพทยตรวจพบวายายคาเปนวณโรค เมอกลบมาถงสถานสงเคราะห พยาบาลแจงเรองดงกลาวใหผปกครองสถานสงเคราะหและผดแลทราบ เมอดาวทราบวายายคาปวยเปนวณโรคกมความวตกกงวล กลวจะตดวณโรค เนองจากดาวเปนผดแลประจาทดแลเรอนนอนทยายคาพกอย ดาวจงไดรบมอบหมายจากพยาบาลใหทาหนาทเปนผทคอยกากบการกนยาของยายคาตามทเจาหนาทของโรงพยาบาลไดแนะนามา ตงแตดาวทางานเปนผดแลในสถานสงเคราะหแหงนมายงไมเคยเหนผสงอายคนไหนเปน วณโรค ดาวจงไมมความรเรองวณโรคเลย ใจหนงดาวกสงสารและเหนใจยายคาแตอกใจหนงดาวกกลวตนเองและผสงอายคนอนจะตดโรคนไปดวย ประเดนคาถาม

1. “ถาทานเปนดาว ทานจะแนะนาใหยายคาปฏบตตวอยางไรไมใหแพรกระจายเชอไปสผอน” 2. “ทานจะมวธการปองกนตนเองขณะดแลยายคาอยางไร”

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม32

แผนการสอนท 2

ใบเฉลยใบงานท 2 “จะปองกนอยางไร ไมใหตนเองและผอนตดโรค”

ขอพงระวง เนองจากกจกรรมดงกลาวเปนกจกรรมทใหสมาชกกลมรวมแสดงความคดเหนอาจทาใหผรบการอบรมไมกลาแสดงความคดเหน เนองจากเกรงวาความคดเหนของตนอาจเปนวธการหรอการกระทาทไมถกตองตามทวทยากรไดบรรยาย ดงนน ในการเฉลยคาตอบ วทยากรจงตองระวงไมใหการเฉลยคาตอบของตนเปนลกษณะการตาหน โดยควรสอสารในประเดนของบรบท หรอลกษณะของหนวยงานทมความแตกตางกน เชน สงกดของหนวยงานจงทาใหคาตอบของผรบการอบรมมความแตกตางกนได เฉลยคาตอบทถกตอง 1.คาถาม “ถาทานเปนดาว ทานจะแนะนาใหยายคาปฏบตตวอยางไรไมใหแพรกระจายเชอไปสผอน” คาตอบ 1. จะใหผปวยใชหนากากอนามย หรอผาเชดหนา หรอผาขนหนทสะอาด ปดปาก ปดจมกทกครงเวลาไอ หรอจาม 2. หากระปองหรอกระโถนทมฝาปดโดยใสนายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอผงซกฟอกหรอใสนาผสมดางทบทมไวใหผปวยบวนเสมหะ 3. เนองจากหนวยงานไมมหองแยกโรค กจะนาผปวยไปนอนอยมมใดมมหนงของหอง โดยจะจดใหอยใกลหนาตางเพอใหอากาศถายเทสะดวกและแสงแดดสองถง 4. จะกาจดเสมหะของยายคาดวยการนาเสมหะไปเผาหรอฝงหรอทงลงโถสวมในวนถดไป และทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนนนโดยนาไปผงแดดใหแหง 5. ทาความสะอาดภาชนะใสอาหารของยายคาทกวนและนาออกไปผงแดด 6.ทาความสะอาดเสอผาของยายคาทกวนและนาไปผงแดด ยกเวนเครองนอนทจะทาความสะอาด 1 ครงตออาทตย 7.แยกทาความสะอาดผาขนหนหรอผาปดปากทยายคาใชปดปากเวลาไอจามตางหากไมรวมกบเสอผาของผอน และนาไปผงแดดทกวน 8. ทงหนากากอนามยทยายคาใชปดปากเวลาไอจามลงในถงขยะตดเชอ 2. คาถาม “ทานจะมวธการปองกนตนเองขณะดแลยายคาอยางไร” คาตอบ 1.ควรรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง กนอาหารใหครบ 5 หม และพกผอนใหเพยงพอ 2. ไมสมผสเสมหะของผปวยโดยตรง 3. กรณทพเลยงปวยเปนโรคเบาหวาน หรอมภมตานทานตา ควรหลกเลยงการดแลผปวยวณโรคอยางนอย 2 สปดาหแรกของการรกษา

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 33

แผนการสอนท 2

ใบงานท 3 “กาจดหนากากอนามย เสมหะ ทาความสะอาดเสอผา เครองนอนอยางไร...ใหถกตอง”

ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมออกเปน 3 กลม โดยใหกลมมจานวนสมาชกเทากน

2. ใหแตละกลมสงผแทนจบฉลากเพอเรมทากจกรรม 3. สมาชกกลมรวมกนระดมสมองในประเดนทกลมไดจากการจบฉลากโดยสมาชกสามารถ

เลอกใชอปกรณททางคณะทางานไดจดเตรยมไวให (15 นาท) 3.1 กลมทไดฉลากท 1 ใหระดมสมองหาวธการกาจดเสมหะทถกตองใน 2 กรณ คอ

3.1.1 กรณภาชนะทใชไดครงเดยว เชน ถงพลาสตกหรอกระปองทไมมนาหลอ 3.1.2 กรณภาชนะทนากลบมาใชซาได เชน กระปองทมนาหลอ 3.2 กลมทไดฉลากท 2 ใหระดมสมองหาวธการทาความสะอาดสงของตาง ๆ ของ ผปวยทถกตองและระยะเวลาหรอความถในการทาความสะอาดสงของตาง ๆ ดงน 3.2.1 เสอผา 3.2.3 เครองนอน

3.3 กลมทไดฉลากท 3 ใหระดมสมองในประเดนการกาจดหนากากอนามย ดงน 3.3.1 บอกขนตอนการถอดหนากากอนามยทถกตอง 3.3.2 วธการกาจดหนากากอนามยทถกตอง

4. ใหแตละกลมนาเสนอผลการระดมสมองของกลม

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม34

แผนการสอนท 2

ใบงานท 4 “ควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรค”

ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน

2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกบตรคาสงทผปวยวณโรคควรและไมควรปฏบต เขยนลงในกระดาษฟลปชารท (Flip chart) (เวลา 10 นาท)

บตรคา

กนอาหารทมประโยชน

กนอาหารประเภททอด มน

ออกกาลงกายตามสภาพรางกาย

ทางานหนก

นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ

สบบหร

ดมเหลา

ดมนาเยน

เขารวมกจกรรมกบผอน

กนอาหารรอน

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 35

แผนการสอนท 2

ใบเฉลยใบงานท 4 “ควร...ไมควรเกยวกบการดแลสขภาพทวไปของผปวยวณโรค”

ควรปฏบต ไมควรปฏบต 1. กนอาหารทมประโยชน 2. ออกกาลงกายตามสภาพรางกาย 3. นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ 4. กนอาหารรอน 5. เขารวมกจกรรมกบผอน

1. กนอาหารประเภททอด มน 2. ทางานหนก 3. สบบหร 4. ดมนาเยน 5. ดมเหลา

หมายเหต: พเลยงหรอผดแลสามารถใหผใชบรการทปวยเปนวณโรคเขารวมกจกรรมกบผ อนไดทงนควรคานงถงสภาพรางกายของผปวยและการปองกนการแพรกระจายเชออยางถกตอง

หมายเหต: กรณทผปวยยงมอาการไอ การกนอาหารประเภททอด มน หรอนาเยนจะกระตนใหเกดการไอมากขน

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม36

แผนการสอนท 2

34

ใบความร

ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด

วณโรค...คออะไร

วณโรค เปนโรคตดตอเกดจากเชอแบคทเรยทมองไมเหนดวยตาเปลาซงออกมาพรอมละอองเสมหะจากการไอ จาม โดยไมปดปาก ปดจมกของผปวยวณโรค วณโรค…พบไดบอยทอวยวะไหน

วณโรคมกพบทปอดเราจงเรยกวา “วณโรคปอด” ในขณะเดยวกนกยงพบทอวยวะสวนอน ๆ ได แตจะเรยกกนวา “วณโรคนอกปอด” เชน วณโรคกระดก วณโรคตอมนาเหลอง วณโรคเยอหมสมอง เปนตน

กลมคนประเภทใด...ทเสยงตอการปวยเปนวณโรค

• กลมผสงอาย

• กลมผตดเชอเอชไอว หรอผปวยเอดส

• กลมผปวยโรคเบาหวาน

• กลมผมประวตเคยตองขงในเรอนจาหรอผตดสารเสพตดชนดฉด

• กลมผทอาศยรวมบาน หรอผใกลชดกบผปวยวณโรคปอด

รไหม....อาการของวณโรคปอดมอะไรบาง พวกเราจะรไดอยางไรวาคนไหนนาจะเปนวณโรคปอด กสงเกตจากอาการใดอาการหนงตอไปน

• ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห

• ไอเปนเลอด

• มไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน

• กนอาหารไดนอยลงจากเดม นาหนกลด ออนเพลย

• เจบหนาอก รสกเหนอยงาย หายใจเรวขนกบกจกรรมทเคยทาเปนปกต

ควรทาอยางไร…เมอพบผมอาการนาสงสยวณโรคปอด หากสงเกตพบผทมอาการอยางใดอยางหนงขางตน ผดแลควรแจงใหพยาบาลทราบ

ทนท (ในกรณทหนวยงานไมมพยาบาลใหแจงเจาหนาททดแลดานสขภาพ) เพอพาไปหาคณหมอและรบการตรวจเพมเตมทโรงพยาบาล ทงนควรใหผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดปองกนการแพรกระจายเชอดวยการใสหนากากอนามยหรอใชผาขนหนปดปากขณะไอ จาม และจดภาชนะทมฝาปดไวสาหรบขากเสมหะ

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 37

แผนการสอนท 2

35

วณโรคปอด รกษาหายหรอไม วณโรคปอดรกษาหายได...โดยผปวยตองกนยาทกวนตดตอกนอยางนอย 6-8 เดอน สงสาคญทจะรกษาวณโรคปอดใหหายคอ... ตองมผดแลคอยดผปวยกนยาทกครงวาผปวยไดกลนยาลงไปทกเมดเพราะถาใหผปวยกนยาเอง ผปวยอาจจาไมไดวาตนเองกนยาไปหรอยงหรอไมยอมกนยาซงถาเปนเชนนการรกษาวณโรคปอดทเปนอยกจะมความยงยากและซบซอนมากขนโดยเฉพาะถาเกดปญหาเชอดอยา

Tip box : ผปวยวณโรครกษาหาย เราปลอดภยจากการตดเชอวณโรค

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม38

แผนการสอนท 2

36

การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค การปองกนตนเองขณะดแลผปวยและ

การจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด

การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค ม 2 วธ คอ 1. ใหผปวยวณโรคปอดใสหนากากอนามยหรอใชผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาดปดปากและปดจมกทกครง เวลาไอหรอจาม

2. ใหผดแลจดหากระปองหรอกระโถนบวนเสมหะใหกบผปวย

วธท 1. ใหผปวยวณโรคปอดใสหนากากอนามยหรอใชผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาดปดปากและ ปดจมกทกครง เวลาไอหรอจาม

ความสาคญของหนากากอนามย

เพอปองกนการแพรกระจายเชอไปสผอนและคนทอยใกลชด

ขอปฏบตในการใสหนากากอนามย 1. ขณะใสหนากากอนามยสามารถดมนาหรอรบประทานอาหารไดโดยใหดงหนากากมาไวใตคาง

เมอดมนาหรอรบประทานอาหารเสรจกดงหนากากกลบมาปดปากปดจมกเชนเดม

2. เปลยนหนากากอนามยเมอเปยกนาจากการแปรงฟน ลางหนา หรออาบนา

3. เปลยนหนากากอนามยทกวน ไมเกบหนากากอนามยไวใชซาเพราะอาจแพรกระจายเชอไป

ตามทตางๆ ได

4. ผปวยควรใสหนากากอนามยตลอดเวลาเมออยรวมกบผอน

5. เมอหยดไอ กไมจาเปนตองใสหนากากอนามย

ขนตอนการใสหนากากอนามยทถกตอง ควรปฏบตดงน

• ใหผปวยใชหนากากอนามยหรอผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาด ปดปาก ปดจมกทกครงเวลาไอหรอจาม โดยถอวาเปนวธการปองกนการแพรกระจายเชอไปสผอนไดดทสด เนองจากเปนการปองกนทตวผปวย

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 39

แผนการสอนท 2

37

ภาพท 1 ขนตอนการใสหนากากอนามยทถกตอง

1. ลางมอกอนใสหนากากอนามย

2.ใหดานสเขมอยดานนอก โดยใหขอบลวดอยดานบนสนจมก

ขอบลวด ดานส

เขม/ดานนอก

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม40

แผนการสอนท 2

38

ภาพท 1 ขนตอนการใสหนากากอนามยทถกตอง (ตอ)

3.ดงสายคลองหทง 2 ขาง ไมจบบรเวณผาของหนากากอนามย

4. กดขอบลวดใหตดกบดงจมก

ขอบลวด

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 41

แผนการสอนท 2

39

ภาพท 1 ขนตอนการใสหนากากอนามยทถกตอง (ตอ)

5.ดงหนากากลงมาใหปดจมกและปากใหกระชบ

ใสหนากากไมกระชบ

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม42

แผนการสอนท 2

40

• กาจดหนากากอนามยอยางไร….. ใหถกตอง

ภาพท 2 การกาจดหนากากอนามยทถกตอง

1.จบสายคลองหทง 2 ขาง ไมจบบรเวณผาของหนากากอนามย

2.นาหนากากอนามยไปทงลงถงขยะตดเชอทมฝาปดหรอเผาทาลาย ไมทงลงพนหรอทงรวมกบขยะทวไป

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 43

แผนการสอนท 2

41

ภาพท 2 การกาจดหนากากอนามยทถกตอง (ตอ)

3. ลางมอทกครงหลงถอดและทงหนากากอนามย

หมายเหต ถาผปวยใชหนากากผา ผาเชดหนา หรอผาขนหนแทนหนากากอนามย ควรแยกทาความสะอาดตางหากจากเสอผา โดยซกทาความสะอาด และนาออกไปผงแดดทกวน

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม44

แผนการสอนท 2

42

วธท 2 ใหผดแลจดหากระปองหรอกระโถนบวนเสมหะใหกบผปวย

ภาพท 3 ภาพภาชนะบวนเสมหะและการกาจดเสมหะทถกตอง

กาจดเสมหะอยางไรใหถกตอง

1. จดหากระปองหรอกระโถนทมฝาปด

2. ถาไมมฝาปดใหใสนายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอนาละลายผงซกฟอกหรอใสนาผสมดางทบทมไวใชบวนเสมหะ

นายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอนาละลายผงซกฟอกหรอใสนาผสมดางทบทม

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 45

แผนการสอนท 2

43

ภาพท 4 การกาจดเสมหะทถกตอง

หมายเหต 1. การทาความสะอาดกระปองหรอกระโถน พเลยงหรอผดแลควรใสหนากากอนามย และถงมอเพอเปนการปองกนการตดเชอวณโรคปอด

2. สกอตไบรททนามาใชทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนควรแยกใชตางหากไมนามาใชรวมกบการทาความสะอาดกระปองหรอกระโถน

1.กรณภาชนะทใชไดครงเดยว เชน ถงพลาสตกหรอกระปองทไมมนาหลอควรกาจดทงในวนเดยวกนโดยเผาทาลายหรอทงลงถงขยะตดเชอทมฝาปด ไมทงรวมกบขยะทวไป โดยไมนาภาชนะนนมาใชซาอก 1.1 กรณบวนเสมหะลงในถงพลาสตก ใหมดถงพลาสตกใหแนนกอนกาจดทง

1.2 กรณบวนเสมหะลงในกระปองท ไมมนาหลอใหนาถงพลาสตกมาใสและมดถงพลาสตกใหแนนกอนกาจดทง

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม46

แผนการสอนท 2

44

ภาพท 4 การกาจดเสมหะทถกตอง (ตอ)

2. กรณภาชนะทนากลบมาใชซาได เชน กระปองทมนาหลอ ใหนาเสมหะไปเผาหรอฝงหรอ เททงลงโถสวมในวนถดไป ไมนาเสมหะทงลงถงขยะทวไป

3. ทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนแลวนาไปผงแดดใหแหง

หมายเหต 1. การทาความสะอาดกระปองหรอกระโถน ผดแลไมจาเปนตองใสถงมอเนองจากเสมหะทอยในกระปองหรอกระโถนไดผานการฆาเชอโรคแลว 2. สกอตไบรททนามาใชทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนควรแยกใชตางหากไมนามาใชรวมกบการทาความสะอาดภาชนะอน

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 47

แผนการสอนท 2 แผนการสอนท 2

45

• การจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด 1. กรณหนวยงานมหองแยกโรค

ภาพท 5 การจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด

2. กรณหนวยงานไมมหองแยกโรค

• หองควรมลกษณะโลง ปลอดโปรง สะอาด • เปดหนาตางใหอากาศถายเทสะดวก แสงแดดสองถง เพราะแสงแดดจะชวยฆาเชอโรคได

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม48

แผนการสอนท 2

46

2. กรณหนวยงานไมมหองแยกโรค ภาพท 6 การจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด

ทาความสะอาดหองอยางไร….. ใหถกตอง

• ทาความสะอาดหองอยางไร.....ใหถกตอง ควรทาความสะอาดพนหองทกวนดวยการถพน เนองจากละอองฝอยเสมหะมโอกาสหลนลงพนขณะผปวยไอ จาม

• ทาความสะอาดเครองนอน เสอผา ภาชนะใสอาหารของผปวย อยางไร….. ใหถกตอง

เครองนอน ควรซกทาความสะอาดหรอนาออกมาผงแดดอยางนอยอาทตยละครง

เสอผา ควรซกทาความสะอาดแลวนาออกมาผงแดดทกวน

ภาชนะใสอาหาร

• ควรจดทพกแยกเปนสดสวนโดยใหผปวยอยมมใดมมหนงของหอง ซงโดยทวไปใชเวลา 2 สปดาห ถง 2 เดอน โดยทพกควรอยใกลหนาตางและอยใตลม

• หองควรมลกษณะโลง ปลอดโปรง สะอาด • เปดหนาตางใหอากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองถง

จดใหผปวยอยมมใดมมหนงของหอง

แผนการสอนท 2

47

ควรลางทาความสะอาดและนาออกมาผงแดดทกวน • การปองกนตนเองของผดแล

ภาพท 7 การปองกนตนเองของผดแล

1.ควรรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง กนอาหารใหครบ 5 หม และพกผอนใหเพยงพอ

2. ไมสมผสเสมหะของผปวยโดยตรง ถาสมผสตองรบลางมอทาความสะอาดโดยเรว

3. กรณทผดแลปวยเปนโรคเบาหวานหรอมภมตานทานตา ควรหลกเลยงการดแลผปวยวณโรคอยางนอย 2 สปดาหแรกของการรกษา

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 49

แผนการสอนท 2

47

ควรลางทาความสะอาดและนาออกมาผงแดดทกวน • การปองกนตนเองของผดแล

ภาพท 7 การปองกนตนเองของผดแล

1.ควรรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง กนอาหารใหครบ 5 หม และพกผอนใหเพยงพอ

2. ไมสมผสเสมหะของผปวยโดยตรง ถาสมผสตองรบลางมอทาความสะอาดโดยเรว

3. กรณทผดแลปวยเปนโรคเบาหวานหรอมภมตานทานตา ควรหลกเลยงการดแลผปวยวณโรคอยางนอย 2 สปดาหแรกของการรกษา

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม50

แผนการสอนท 2

48

การดแลดานสขภาพทวไปของผปวยวณโรค

• การกนอาหาร 1. ควรใหผปวยกนอาหารทมประโยชน ปรงสกและสะอาด

2. ลดอาหารประเภททอด มน หรอนาเยน เพราะอาหารเหลานจะทาใหเกดอาการไอมากขน

3. ดมนาสะอาดอยางนอยวนละ 6-8 แกว

4. งดสบบหร ยาเสนเพราะบหรและยาเสนทาใหเสมหะเหนยวและออกมายากจงทาใหเกดอาการ

ไอมากขน

5. งดเหลา ของมนเมาทกชนดเพราะยาวณโรคมผลตอตบ การดมของมนเมาทกชนดจะเปน

อนตรายตอตบ

• การดแลสขภาพทวไป

1. ควรใหผปวยพกผอนอยางเพยงพอ

2. ควรใหผปวยเดนหรอออกกาลงกายตามสภาพรางกาย

3. ไมควรใหผปวยยกของหนกเพราะจะทาใหผปวยมอาการเจบหนาอกและไอออกมาเปนเลอด

4. ผปวยควรไดรบกาลงใจจากบคคลรอบขาง

5. ควรใหผปวยเขารวมกจกรรมกบผอน ทงนควรคานงถงสภาพรางกายของผปวยและการปองกน

การแพรกระจายเชออยางถกตอง

แผนการสอนท 2

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 51

ตวอยาง แบบบนทกการสงตอเมอมผมอาการนาสงสยวณโรคปอด

เรยน งานพยาบาล วนท ….23…ส.ค….54 ชออาคาร/เรอนนอน………กลวยไม…………….. ชอผรบบรการ …………………นายหวล…………งานด………………………………………………… กรณาทาเครองหมาย หนาขอททานเหนวาผปวยมอาการหรอมการเปลยนแปลงเกดขน อาการนาสงสยวณโรคปอด

( ) ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห ( ) นาหนกลด ออนเพลย ( ) ไอเปนเลอด ( ) กนอาหารไดนอยลงจากเดม

( ) เจบหนาอก ( ) รสกเหนอยงาย หายใจเรวขน กบการทากจกรรมทเคยทาเปนปกต

( ) มไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน ( ) อน ๆ ..............................................................................................................

.............................................................................................................. ระยะเวลาทมอาการทงหมดประมาณ ……………….. วน/สปดาห/เดอน/ป

จงเรยนมาเพอโปรดทราบ

ลงชอ ……………………..….. (ผดแล)

แผนการสอนท 2

แผนการสอนท 3

การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 53

แผนการสอนท 3

50

แผนการสอนท 3 การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด

ศรนยา / ทศนย / กาญจนา

วตถประสงค เพอใหผรบการอบรม

1. ตระหนกถงความสาคญของการใหผปวยกนยาอยางตอเนองและผลกระทบทเกดขนหาก ผปวยกนยาไมตอเนอง

2. มความรและวธปฏบตทถกตองเมอผปวยเกดอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด สาระสาคญ 1. ความสาคญของการกนยา

2. สาเหตของการกนยาไมตอเนอง 3. ทาอยางไรใหผปวยกนยาอยางตอเนอง โดยใชหลก 3 ต.

4. การบนทกการกนยา 5. อาการผดปกตจากการกนยาทผดแลตองแจงพยาบาล กระบวนการ 1.ชมวดทศน

2.บรรยาย 3. แบงกลมระดมสมอง สอ/อปกรณ 1. วดทศน เรอง “การรบประทานยารกษาวณโรคอยางครบถวน ตอเนอง และสมาเสมอ”

(เวลา 5 นาท) 2. ใบงาน

3. ใบความร 4. สไลดนาเสนอ (Power point) 5. กระดาษฟลปชารท (Flip chart) เวลา 1 ชวโมง 30 นาท

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม54

แผนการสอนท 3

51

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ ตอนท 1 กลมใหญ

หวขอ เรอง “การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด” เกรนนา

เชอมโยงบทบาทของผดแลโดยตงคาถาม “หนาทของทานในการดแลผปวยวณโรคมอะไรบาง”

กระบวนการดาเนนงาน เร มกระบวนการดวยการเปดว ดทศน เร อง “การ

รบประทานยารกษาวณโรคอยางครบถวน ตอเ นองและสมาเสมอ” เมอผรบการอบรมชมวดทศนดงกลาวเสรจสนเรยบรอยแลวจงเรมบรรยายในหวขอดงกลาว

สรป ทบทวนความรในหวขอดงกลาวโดยเนนการใชหลก 3 ต. เพอใหผปวยกนยาอยางตอเนองพรอมเปดโอกาสใหผรบการอบรมไดซกถาม

30 นาท 5 นาท

20 นาท

5 นาท

1. วดทศน เรอง “การรบประทานยารกษาวณโรคอ ย า งครบถ วน ต อ เ น อ ง แ ล ะสมาเสมอ” 2.สไลดนาเสนอ (Power point)

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 55

แผนการสอนท 3

52

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ ตอนท 2 กลมยอย

หวขอ เรอง “ทาอยางไร…. หากผปวยไมกนยาและวธทาใหผปวยกนยาอยางตอเนอง”

เกรนนา แบงผรบการอบรมตามรปแบบการดแลของผรบการอบรม เชน ผรบการอบรมทมาจากหนวยงานดานผสงอายใหอยกลมเดยวกน เพอทากจกรรมรวมกน

กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. แจกใบงานท 1 ใหสมาชกกลมระดมสมองเพอหาวธการใหผปวยกนยาอยางตอเนองและหาวธการแกปญหากรณผปวยไมยอมกนยา โดยเขยนคาตอบลงในกระดาษฟลปชารท (Flip chart) 2. ใหแตละกลมสงผแทนนาเสนอผลการระดมสมองของกลม กลมละ 3-5 นาท

สรป สรปวธการและเทคนคตาง ๆ ทชวยสนบสนนใหผปวยกนยาอยางครบถวนถกตองจากแตละกลมพรอมเสนอแนะวธการอนทนอกเหนอจากทแตละกลมแสดงความคดเหนมารวมถงเสนอแนะวธการแกปญหากรณผปวยไมยอมกนยา

40 นาท

5 นาท

20 นาท

15 นาท

ใบงานท 1

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม56

แผนการสอนท 3

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม (ตอ)

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ ตอนท 3 กลมยอย

หวขอ เรอง “อาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด... รกอน ผปวยปลอดภย”

• เกรนนา แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน จากการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก)

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. แจกใบงานท 2 พรอมบตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด 2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกเฉพาะบตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดจานวน 10 ใบ เขยนลงในกระดาษ ฟลปชารท (Flip chart) 3. เฉลยคาตอบทถกตองของแตละกลม (ดใบเฉลย)

• สรป ทบทวนความรในหวขอดงกลาวขางตนดวยการใหผรบการอบรมอานอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดทผดแลตองแจงพยาบาลทง 10 ขอ พรอมกน (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากร) พรอมแจกชดใบความร

20 นาท

5 นาท

10 นาท

5 นาท

1.ใบงานท 2 2. บตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด 3.ชดใบความร

แผนการสอนท 3

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร ใบงาน ใบเฉลย

ใบความร

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 57

แผนการสอนท 3 แผนการสอนท 3

57

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

เรอง “อาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด... รกอน ผปวยปลอดภย”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร

สรปเนอหาสาคญของการทากจกรรม ดงน 1. อาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดทตองแจงพยาบาล มดงน

1.1.1 ชาตามปลายมอ ปลายเทา 1.1.2 ปวดตามขอ 1.1.3 แพแสง 1.1.4 อาการคลายไขหวด 1.1.5 วงเวยน เดนเซ การทรงตวผดปกต หออ ไมไดยนเสยง 1.1.6 ตามวมากขน 1.1.7 ตวเหลอง ตาเหลอง 1.1.8 คลนไสอาเจยนมาก 1.1.9 เปนจาเลอด

2. ลกษณะอาการทไมไดเกดจากการกนยาวณโรคปอด มดงน 2.2.1 ทองผก 2.2.2 อยากอาหาร 2.2.3 กระหายนา 2.2.4 ปสสาวะบอย 2.2.5 กลามเนอกระตก

* ปสสาวะเปนสสมแดง -- ในเบองตนผดแลสามารถแนะนาใหผปวยดมนาใหเพยงพอเพราะจะชวยใหสปสสาวะจางลง

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม58

แผนการสอนท 3

ใบงานท 1

ทาอยางไร…. หากผปวยไมกนยาและวธทาใหกนยาอยางตอเนอง ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมตามรปแบบการดแลของผรบการอบรม เชน ผรบการอบรมทมาจาก

หนวยงานดานผสงอายใหอยกลมเดยวกน 2. ใหสมาชกกลมระดมสมอง เพอหาวธการรวมกน ดงน

2.1 วธการแกปญหากรณผปวยวณโรคปอดไมยอมกนยา 2.2 วธทาอยางไรใหผปวยกนยาตอเนอง โดยใชหลก 3 ต.

โดยเขยนคาตอบลงในกระดาษฟลปชารท (Flip chart) 3. สงผแทนกลมนาเสนอผลการระดมสมอง กลมละ 3-5 นาท

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 59

แผนการสอนท 3

ใบงานท 2

อาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอด...รกอน ผปวยปลอดภย

ภารกจ 1. แบงผรบการอบรมออกเปนกลม ๆ ละ 4-5 คน เพอเรมทากจกรรม 2. ใหสมาชกกลมระดมสมองเลอกเฉพาะบตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดท

ผดแลตองแจงพยาบาล จานวน 10 ใบ เขยนลงในกระดาษฟลปชารท (Flip chart)

บตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดทผดแลตองแจงพยาบาล

ชาปลายมอปลายเทา

กลามเนอกระตก

มผนเปนจาเลอด คลนไส อาเจยนมาก

ปวดตามขอ

ตาเหลอง ตวเหลอง

อยากอาหาร ปสสาวะบอย

กระหายนา ตามวมากขน

วงเวยน เดนเซ การทรงตวผดปกต หออ ไมไดยนเสยง

แพแสง

ปสสาวะเปนสสมแดง ทองผก

อาการคลายไขหวด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม60

แผนการสอนท 3

ใบเฉลยใบงานท 2

บตรคาอาการผดปกตจากการกนยาวณโรคปอดทผดแลตองแจงพยาบาล

อาการจากการกนยาวณโรคปอด

ทตองแจงพยาบาล ไมใชอาการทพบไดจากการกนยาวณโรคปอด

1.ชาตามปลายมอปลายเทา 2.ปสสาวะเปนสสมแดง 3.ปวดตามขอ 4.แพแสง 5.อาการคลายไขหวด 6.วงเวยน เดนเซ การทรงตวผดปกต หออ ไมไดยนเสยง 7.ตามวมากขน 8.ตวเหลอง ตาเหลอง 9.คลนไสอาเจยนมาก 10.มผน เปนจาเลอด

1.ทองผก 2.อยากอาหาร 3.กระหายนา 4.ปสสาวะบอย 5.กลามเนอกระตก

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 61

แผนการสอนท 2

58

ใบความร การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด

ความสาคญของการกนยาวณโรคปอด

1. เพอกาจดเชอวณโรคอยางรวดเรว

2. ลดการเกดการดอยา เนองจากการใชยาไมถกตอง เชน กนไมสมาเสมอ

3. ปองกนการกลบเปนซาของโรค

หลกการรกษาวณโรคปอดใหไดผล

1. กนยาวณโรคอยางนอย 6-8 เดอน ในระยะสองเดอนแรกของการรกษาวณโรคปอด แพทยจะให

การรกษาดวยยาอยางนอย 4 ชนด แตเมอผลเสมหะของผปวยเมอสนเดอนทสองอยในระยะไมแพรเชอ

แพทยจะลดยาเหลอเพยง 2 ชนด

2. ตองมพเลยงในการดแลกากบการกนยาทกวน

สาเหตของการกนยาไมสมาเสมอ 1. จานวนเมดยาทตองกนมจานวนมาก

2. มอาการแพยาซงเกดขนไดบอยโดยเฉพาะชวง 2 เดอนแรกของการรกษา

3.เนองจากระยะเวลาในการรกษาวณโรคนาน ผปวยจะรสกดขนมากจนคดวาตวเองหายแลวและ

เลกกนยาเอง ทาใหเกดการเสยงตอเชอดอยาวณโรคได

ผลของการกนยาไมสมาเสมอ 1. มระยะเวลาในการแพรเชอใหคนอน ๆ ในชมชนไดนานขน

2. มอาการรนแรงขนและอาจตายจากการปวยเรอรง

3.เชอวณโรคจะกลายเปนชนดดอยาตองใชระยะเวลาในการรกษานาน 18-24 เดอน สงผลใหยากตอ

การรกษาและควบคมวณโรค

ทาอยางไรใหกนยาตอเนอง ใชหลกการปฏบตตว 3 ต. ตอตานวณโรค (ในบรบทของหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม)

ต.ทหนง.....ตอง กนยาตอหนา ต.ทสอง.....ตอง รกษาตอเนอง ต.ทสาม.....ตก บตรหลงกนยา

ขอพงระวง กรณทผดแลลมใหผปวยกนยา ใหผดแลนายาใหผปวยกนทนททนกได และกนตอตาม

กาหนดเดม แตถาหากเวลาททานนกไดวาลมครงกอน ใกลถงเวลาการกนยาครงตอไปไมควรกนยาครงทลม ใหกนยาครงตอไปตามปกตไดเลย มฉะนนผปวยอาจไดรบยาสงเกนขนาด

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม62

แผนการสอนท 2

59

หลกการใหยาวณโรคปอด 1. หยบยาใหกน

2. ดเขากลนยา

3. เสรจแลวบนทก

ความสาคญของการบนทกการกนยา 1. สามารถตรวจสอบการกนยา ซงทาใหมนใจไดวาผปวยไดรบยาถกตอง

2. รอาการผดปกตทเกดจากการกนยา

3. ในกรณทผดแลมการเปลยนเวร ผดแลทมารบเวรตอสามารถทราบขอมลทไดมการบนทกไวกอนหนา

นไดอยางสมาเสมอ

ตวอยางแบบบนทกการกนยา

*** กาเครองหมาย ลงบนวนทผปวยกนยา และกาเครองหมาย X ในวนทผปวยไมไดกนยา *** บนทกเฉพาะอาการหรอความผดปกตทเกดขนจากการกนยา

เดอน พฤศจกายน 2554 เดอนท 1 ของการรกษา

อาทตย จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร เสาร

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 เรมกนยา

11 12 13 คนตามตว * แจงพยาบาลแลว

14 ยงคนอย

15 มผนขน แจงพยาบาลแลว

16 คลนไส ผน

17 อาเจยน ผนพยาบาลพาไปพบหมอ

18 คลนไส ผนลดลง

19 ผนลดลง

20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30

แผนการสอนท 3

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 63

แผนการสอนท 3

อาการผดปกตทผดแลตองแจงใหพยาบาลทราบ อาการทสามารถสงเกตไดดวยตา

1. ตวเหลอง ตาเหลอง 2. มจาเลอด 3. คลนไส อาเจยนมาก 4. ชอก

อาการทตองซกถามจากตวผปวยหรอคนรอบขาง 1. ปวดขอ 2. ชาปลายมอปลายเทา 3. ปวดศรษะ อาการคลายไขหวด 4. เบออาหาร ออนเพลย 5. ปวดทอง 6. ผนคนเลกนอย หมายเหต ปสสาวะเปนสสมแดง -- ในเบองตนผดแลสามารถแนะนาใหผปวยดมนาใหเพยงพอเพราะจะชวยใหสปสสาวะจางลง สาเหตทตองแจงพยาบาล

1. อาการไมรนแรง พยาบาลใหยารกษาตามอาการ เชน ถาคลนไส ใหกนยาแกคลนไส เปนตน 2. อาการรนแรง พยาบาลพจารณาพาผปวยไปพบแพทยทนท

การเกบยารกษาวณโรค ไมเกบไวในทชน รอนหรอแสงแดด และไมแกะยาออกจากแผงยา

เกรดความร.....

ควรกนยาวณโรคขณะทองวางหรอกอนอาหาร 1 ชวโมงหรอหลงอาหาร 2 ชวโมง เพราะอาหารมผลตอการดดซมของยา

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม64

แผนการสอนท 4

การเสรมสรางศกยภาพในการทางาน โดยการแสดงบทบาทสมมต

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 65

แผนการสอนท 4

61

แผนการสอนท 4

การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต

วตถประสงค เพอ 1. ทบทวนความรเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการ ปองกนการตดเชอวณโรคปอด 2. ใหผรบการอบรมเกดความมนใจและสามารถนาความรทไดรบจากการอบรม กลบไปปฏบตงานได

สาระสาคญ การเสรมสรางศกยภาพในการทางาน กระบวนการ แบงกลมระดมสมอง สอ/อปกรณ 1. ใบงาน

2. อปกรณทใชในการฝกปฏบต ประกอบดวย ถงพลาสตก กระปองม-ไมมฝาปด ถงขยะ ถงดา ขวดนาเปลา ยาฆาเชอ ผงซกฟอก กะละมง เสอผา ผาขนหน เปนตน

เวลา 3 ชวโมง 30 นาท

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม66

แผนการสอนท 4

62

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ กลมยอย

หวขอเรอง “การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต”

เกรนนา แบงผรบการอบรมดวยการทากจกรรมสนทนาการ (เลอกกจกรรมสนทนาการทภาคผนวก) ออกเปน 3 กลม โดยใหกลมมจานวนสมาชกเทากน

กระบวนการดาเนนงาน เรมกจกรรมกลมตามขนตอน ดงน 1. ชแจงการทากจกรรมพรอมแจกใบงานโดยใหสมาชกกลมรวมกนระดมสมองเพอแสดงละครตามโจทยทไดมอบหมายไว 2. ใหแตละกลมแสดงละครตามโจทยทไดรบ กลมละ 15 นาท จนครบทง 3 กลม 3. ใหผรบการอบรมรวมกนอภปรายพรอมแสดงความคดเหนของแตละกลมวาแตละกลมนนไดแสดงละครทมเนอหาและบทสนทนาตามทโจทยไดกาหนดไวหรอไม

สรป ทบทวนประเดนสาคญและบทบาททสาคญของผดแลในการปองกนและการดแลผปวยวณโรคปอด (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากร)

210 นาท

15 นาท

150 นาท

45 นาท

1.ใบงาน 2. อปกรณตาง ๆ ท ใ ช ใ น ก า ร ท ากจกรรม

แผนการสอนท 4

แผนการสอนท 4

• ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

• ใบงาน

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 67

แผนการสอนท 4

63

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

เรอง “การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน เหตการณท 1 ณ สถานสงเคราะหคนไรทพงแหงหนง ผดแลสงเกตวา “สดสวย” มอาการไอมานาน…… คาถามท 1

“ผดแลในสถานสงเคราะหแหงนจะดาเนนการอยางไร เมอสงเกตเหน “สดสวย” มอาการไอมานาน” ประเดนเฉลย

1.ผดแลควรสอบถามระยะเวลาทมอาการไอและอาการอน ๆ รวมดวย เพราะอาการนาสงสยวณโรคปอดประกอบดวยหลายอาการ เชน ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห หรอมไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน หรอนาหนกลด เจบหนาอก เหนอยงาย

2. แนะนาใหผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดใชหนากากอนามยหรอผาขนหนทสะอาด ปดปากเมอมอาการไอ จาม

3.จดหาภาชนะทมฝาปดไวใหผใชบรการขากเสมหะพรอมแนะนาการกาจดเสมหะทถกตอง 4.แนะนาการกาจดหนากากอนามยประเภทใชวนเดยวหรอทาความสะอาดหนากากอนามยท

เปนลกษณะผาหรอผาขนหนและภาชนะสาหรบขากเสมหะใหถกตอง ทงนเพอเปนการปองกนการแพรกระจายเชอไปสผอน

5.แจงพยาบาลใหทราบเพอดาเนนการตอไป

คาถามท 2 “เมอ “สดสวย” ถกตรวจพบวาเปนวณโรคปอด ผดแลจะดาเนนการปองกนการแพรกระจายเชอ การปองกนตนเองของผดแล การทาความสะอาดภาชนะใสอาหาร เสอผา เครองนอน การกาจดเสมหะ และการกาจดหนากากอนามยของสดสวยอยางไร” ประเดนเฉลย

• การปองกนการแพรกระจายเชอ ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1. ใหผปวยใชหนากากอนามยหรอผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาด ปดปาก ปดจมก

ทกครงเวลาไอ หรอจาม 2. หากระปองหรอกระโถนทมฝาปดโดยใสนายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอผงซกฟอกหรอใสนาผสมดางทบทมไวใหผปวยบวนเสมหะ

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม68

แผนการสอนท 4

64

3. ทาความสะอาดภาชนะใสอาหาร เสอผาทกวนและนาไปผงแดด ยกเวนเครองนอนทจะทาความสะอาด 1 ครงตออาทตย

4. กาจดเสมหะทกวนดวยการนาเสมหะไปเผา ฝงหรอเททงลงโถสวมแลวราดนาตามหลาย ๆ ครง รวมถงทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนแลวนาไปผงแดดใหแหง

5. กาจดหนากากอนามยโดยทงหนากากอนามยลงในถงขยะตดเชอหรอเผาทาลาย

• การปองกนตนเอง ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1.ควรรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง กนอาหารใหครบ 5 หม และพกผอนให

เพยงพอ 2. ไมสมผสเสมหะของผปวยโดยตรง 3. กรณทพเลยงปวยเปนโรคเบาหวานหรอมภมตานทานตา ควรหลกเลยงการดแลผปวยวณโรคปอดอยางนอย 2 สปดาหแรกของการรกษา

คาถามท 3

“สดสวย” มาบอกผดแลวามปสสาวะสสมแดงและเปนผนหลงจากการกนยาวณโรค ผดแลจะดาเนนการอยางไรให “สดสวย” กนยาอยางตอเนองอยางไร ประเดนเฉลย

ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1. ด “สดสวย” กนยาตอหนาทกวนพรอมบนทกการกนยาทกครง 2. ใหกาลงใจ “สดสวย” ในการกนยาใหตอเนองและชมเชย “สดสวย” ทกครงทสามารถกลน

กนยาไดอยางครบถวนทกครง 3. สอบถามอาการผดปกตอน ๆ ทเกดขนจากการกนยาพรอมบนทกรายละเอยดอาการทพบ 4. เมอ“สดสวย”มาบอกผดแลวามปสสาวะสสมแดงและเปนผนหลงจากการกนยาวณโรค

ผดแลควรแจงใหพยาบาลทราบทนท

***********************

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 69

แผนการสอนท 4

65

เหตการณท 2 ณ สถานสงเคราะหคนชราหรอศนยพฒนาการจดสวสดการดานผสงอายแหงหนง “ยายสา” ผสงอายทสมครใจมาอยทนประมาณ 5-6 ป ชอบสบยาเสนและกนยายาก วนหนง “ยายสา” มอาการไอเรอรงและผดแลสงเกตเหนวา “ยายสา” ผอมลง….และทายสดแพทยตรวจพบวา “ยายสา” เปนวณโรคปอด คาถามท 1

“ผดแลจะใหคาแนะนา “ยายสา” เกยวกบการปฏบตตวเมอปวยเปนวณโรคปอดอยางไร” ประเดนเฉลย

• ชวงท “ยายสา” เรมมอาการนาสงสยวณโรคปอด ผดแลควรแนะนา “ยายสา” ใหปฏบตตว ดงน 1. ผดแลควรสอบถามระยะเวลาทมอาการและอาการอน ๆ รวมดวย เพราะอาการนาสงสย

วณโรคปอดประกอบดวยหลายอาการ เชน ไอตดตอกนนานเกนกวา 2 สปดาห หรอมไขตา ๆ ตอนบาย ๆ เหงอออกมากตอนกลางคน หรอนาหนกลด เจบหนาอก เหนอยงาย

2. แนะนาใหผใชบรการทมอาการนาสงสยวณโรคปอดใชหนากากอนามยหรอผาขนหนทสะอาด ปดปากเมอมอาการไอ จาม

3. จดหาภาชนะทมฝาปดไวใหผใชบรการขากเสมหะพรอมแนะนาการกาจดเสมหะทถกตอง 4. แนะนาการกาจดหนากากอนามยประเภทใชวนเดยวหรอทาความสะอาดหนากากอนามยท

เปนลกษณะผาหรอผาขนหนและภาชนะสาหรบขากเสมหะใหถกตอง ทงนเพอเปนการปองกนการแพรกระจายเชอไปสผอน

5. แจงพยาบาลใหทราบเพอดาเนนการตอไป

• เมอแพทยตรวจพบวา “ยายสา” เปนวณโรคปอด ผดแลควรแนะนา “ยายสา” ใหปฏบตตว ดงน 1. งดสบบหร ยาเสนเพราะบหรและยาเสนทาใหเสมหะเหนยวและออกมายากจงทาใหเกด

อาการไอมากขน 2. ใชหนากากอนามยหรอผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาด ปดปาก ปดจมกทกครงเวลาไอ

หรอจาม 3. บวนเสมหะลงในภาชนะทจดเตรยมไวใหโดยไมควรใหเสมหะกระเดนออกมาจากภาชนะ และนาเสหะไปเททงในโถสวม (กรณทยายสาไมสามารถชวยเหลอตวเองได ผดแลควรเปนผกาจดเสมหะแทนยายสา)

4. ลดอาหารประเภททอด มน หรอนาเยน เพราะอาหารเหลานจะทาใหเกดอาการไอมากขน 5. กนยาใหครบทกเมด ทกมอ ทกวนตอเนองจนครบการรกษา

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม70

แผนการสอนท 4

66

คาถามท 2 “ผดแลจะดาเนนการอยางไรใหยายสาเตมใจกนยาอยางครบถวนและตอเนอง” ประเดนเฉลย

ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1. ใหกาลงใจ “ยายสา” ใหกนยาอยางตอเนอง สมาเสมอ พดชมเชยหรอใหรางวลเมอ

“ยายสา” ใหความรวมมอในการกนยา 2. บอกความสาคญของการกนยาวณโรคเพราะจะชวยลดการแพรกระจายเชอไปสผอนและทา

ให “ยายสา” หายจากวณโรค 3. บอกถงผลเสยทเกดขนหาก “ยายสา” ไมยอมกนยาวณโรคหรอกนยาวณโรคไมตอเนอง

สมาเสมอ เพราะจะทาให “ยายสา” ปวยเปนวณโรคดอยาหลายขนานไดในอนาคต

*********************** เหตการณท 3

ณ สถานสงเคราะหคนชราหรอศนยพฒนาการจดสวสดการดานผสงอายแหงหนง

“ตาสน” ผสงอายทมสขภาพรางกายแขงแรง สามารถชวยเหลอ ดแลตวเองไดเปนอยางด ตาสนชอบทาอาหารจงอาสาชวยเหลองานครว อยมาวนหนง “ตาสน” เรมมอาการปวย คาถามท 1 “เมอ “ตาสน” ถกตรวจพบวาเปนวณโรคปอด ผปกครองขอให “ตาสน” หยดงานครวซงเปนงานทตนชอบ “ตาสน” รสกนอยใจมาก ผดแลจะดาเนนการอยางไร” ประเดนเฉลย

ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1. ปลอบใจและทาความเขาใจกบ “ตาสน” วาผปกครองไมไดรงเกยจ “ตาสน” แตเปนเพราะอยากให “ตาสน” พกรกษาตวใหหายกอนเพราะผปวยวณโรคควรไดรบการพกผอนทเพยงพอ ไมควรตรากตราทางานหนกหรอยกของหนก 2. ใหกาลงใจ “ตาสน” วาวณโรครกษาหายดวยการกนยาอยางตอเนองสมาเสมอ เพราะเมอ “ตาสน” หายจากวณโรค ผปกครองจะอนญาตให “ตาสน” กลบไปชวยงานครวไดเหมอนเดม 3. มอบหมายงานเลก ๆ นอย ๆ ท “ตาสน” สามารถทาไดเพอ “ตาสน” จะไดไมรสกวาตนถกลดคณคาลง

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 71

แผนการสอนท 4

67

คาถามท 2 “อยมาวนหนงผใชบรการคนอน ๆ ถามถง “ตาสน” ทหายไปจากงานครว ผดแลจะบอกกบผใชบรการคนอน ๆ อยางไร” ประเดนเฉลย

ผดแลควรดาเนนการ ดงน 1. บอกความจรงแกผใชบรการคนอน ๆ วา “ตาสน” ปวยเปนวณโรคปอด ผปกครองจงตองการให “ตาสน” พกรกษาตวใหหายกอนเพราะผปวยวณโรคควรไดรบการพกผอนทเพยงพอ ไมควรตรากตราทางานหนกหรอยกของหนก

2. ใหขอมลทถกตองแกผใชบรการคนอน ๆ วาวณโรคปอดไมใชโรคทนารงเกยจ เพราะปจจบนวณโรคปอดเปนโรคทรกษาใหหายไดหากผปวยกนยาอยางตอเนอง ซงจะทาใหเชอวณโรคลดลงและหมดไปได โดยผใชบรการคนอน ๆ ควรใหกาลงใจแก “ตาสน” พดคย หรอปฏบตกบ “ตาสน” เชนเดมเสมอนวา “ตาสน” ไมไดปวยเปนวณโรคปอด

3. ทาความเขาใจใหผใชบรการคนอนๆ เขาใจวาการทตาสนหยดทางานครวซงเปนงานทตนเองรกและชอบเพราะไมอยากใหผใชบรการคนอนๆ มความเสยงทจะตดโรคจาก “ตาสน” ถงแมวณโรคจะเปนโรคทสามารถปองกนไดหากผปวยมการปองกนการแพรกระจายเชอทถกตองแต “ตาสน” ยอมเสยสละความสขสวนตวโดยการใหความรวมมอแกผปกครองดวยการหยดทางานครว

4. กรณทผใชบรการคนอนๆ ยงแสดงทาทรงเกยจ ไมเขาใจ “ตาสน” ผดแลควรแจงพยาบาลใหมาชวยสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบวณโรค

***********************

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม72

แผนการสอนท 4

68

ใบงาน การเสรมสรางศกยภาพในการทางานโดยการแสดงบทบาทสมมต

ภารกจ 1. ใหสมาชกกลมระดมสมองเพอกาหนดผเลนในบทบาทตาง ๆ ทงน เพอใหการ

แสดงละครมเนอหาครบถวน สมบรณตามโจทยทไดกาหนดไว (วทยากรจะเปนผเลอกโจทยให) (90 นาท)

2. แสดงละครพรอมสรางบทสนทนาตามโจทย โดยใหแตละกลมแสดงละคร กลมละ 15 นาท จนครบทง 3 กลม (45 นาท) 3. ใหผรบการอบรมรวมกนอภปรายพรอมแสดงความคดเหนของแตละกลมวาแตละ กลมนนไดแสดงละครทมเนอหาและบทสนทนาตามทโจทยไดกาหนดไวหรอไม (45 นาท)

เหตการณท 1 ณ สถานสงเคราะหคนไรทพงแหงหนง ผดแลสงเกตวา “สดสวย” มอาการไอมานาน……

โจทยท 1 1. ผดแลในสถานสงเคราะหแหงนจะดาเนนการอยางไร เมอสงเกตเหน “สดสวย” มอาการไอมานาน 2. เมอ “สดสวย” ถกตรวจพบวาเปนวณโรคปอด ผดแลจะดาเนนการปองกนการแพรกระจายเชอ การปองกนตนเองของผดแล การทาความสะอาดภาชนะใสอาหาร เสอผา เครองนอน การกาจดเสมหะ และการกาจดหนากากอนามยของสดสวยอยางไร

3. “สดสวย” มาบอกผดแลวามปสสาวะสสมแดงและเปนผนหลงจากการกนยาวณโรค ผดแลจะดาเนนการอยางไรให “สดสวย” กนยาอยางตอเนองอยางไร

****************

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 73

แผนการสอนท 4

69

เหตการณท 2

ณ สถานสงเคราะหคนชราหรอศนยพฒนาการจดสวสดการดานผสงอายแหงหนง “ยายสา” ผสงอายทสมครใจมาอยทนประมาณ 5-6 ป ชอบสบยาเสนและกนยายาก วนหนง “ยายสา” มอาการไอเรอรงและผดแลสงเกตเหนวา “ยายสา” ผอมลง….และทายสดแพทยตรวจพบวา “ยายสา” เปนวณโรคปอด

โจทยท 2

1. ผดแลจะใหคาแนะนา “ยายสา” เกยวกบการปฏบตตวเมอปวยเปนวณโรคปอด

อยางไร 2. ผดแลจะดาเนนการอยางไรใหยายสาเตมใจกนยาอยางครบถวนและตอเนอง

****************

เหตการณท 3

ณ สถานสงเคราะหคนชราหรอศนยพฒนาการจดสวสดการดานผสงอายแหงหนง “ตาสน” ผสงอายทมสขภาพรางกายแขงแรง สามารถชวยเหลอ ดแลตวเองไดเปนอยางด ตาสนชอบทาอาหารจงอาสาชวยเหลองานครว อยมาวนหนง “ตาสน” เรมมอาการปวย

โจทยท 3 1. เมอ “ตาสน” ถกตรวจพบวาเปนวณโรคปอด ผปกครองขอให “ตาสน” หยดงานครวซงเปนงานทตนชอบ “ตาสน” รสกนอยใจมาก ผดแลจะดาเนนการอยางไร 2. อยมาวนหนงผใชบรการคนอน ๆ ถามถง “ตาสน” ทหายไปจากงานครว ผดแลจะบอกกบผใชบรการคนอน ๆ อยางไร

****************

แผนการสอนท 4

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม74

แผนการสอนท 5

เสยงสะทอนของผรบการอบรม

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 75

70

แผนการสอนท 5

เสยงสะทอนของผรบการอบรม

วตถประสงค เพอ 1. ใหวทยากรและผจดการอบรมทราบถงการตอบสนองความตองการและความ คาดหวงของผรบการอบรมเมอสนสดการอบรม 2. ใหผรบการอบรมสะทอนความคดเหน ความรสกตอการเขารบการอบรม 3. ประเมนความร และทศนคตเกยวกบวณโรคของผรบการอบรมเมอสนสดการอบรม

สาระสาคญ การรบฟงความคดเหน ความรสกของผรบการอบรมเมอสนสดการอบรม

กระบวนการ กจกรรมกลม สอ/อปกรณ 1. แบบประเมนความรและทศนคต

2. กระดาษฟลปชารท (flip chart) 3. กระดาษสรปหวใจ

4. กาว 2 หนาแบบบาง 5. วดทศน เรอง“การดแลผปวยวณโรคดวยหวใจ” (เวลา 13 นาท )

เวลา 1 ชวโมง

แผนการสอนท 5

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม76

แผนการสอนท 5

บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม

กลม บทบาทของวทยากรและการดาเนนกจกรรม เวลา เอกสาร/สอ กลมใหญ

หวขอ เรอง “เสยงสะทอนของผรบการอบรม”

• เกรนนา นาผรบการอบรมเขาสกจกรรม

• กระบวนการดาเนนงาน เรมกระบวนการรบฟงเสยงสะทอนของผรบการอบรม ดงน

1.แจกแบบประเมนความรและทศนคตหลงเขารบการอบรมใหแกผรบการอบรมทกคน 2. หลงจากนนแจกกระดาษสรปหวใจครงแผนใหผรบการอบรมทกคนเพอตอบคาถามวา “ในชวงระยะเวลา 2 วน ททานไดเขารบการอบรมนน ความตองการและความคาดหวงของทานกอนเขารบการอบรมไดรบการตอบสนองหรอไม อยางไร” 3. ขออาสาสมครจานวน 4-5 คนเพออานคาตอบของตนเอง เมออานเสรจใหผรบการอบรมทกคนนากระดาษสรปหวใจครงแผนของตนไปตดคกบกระดาษสรปหวใจครงแผนทตนไดตดไวในวนแรกของการอบรม

• สรป 1. สรปภาพรวมการทากจกรรมโดยนาประเดนทไดจากผเขารบการอบรมในหวขอ เรอง “ทศนคตเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอด” มาสรปประมวลทศนคตของผเขารบการอบรมอกครง 2. เปดวดทศนเรอง “การดแลผปวยวณโรคดวยหวใจ” พรอมสรปสาระสาคญจากวดทศน (ดใบสรปประเดนสาหรบวทยากร)

60 นาท 5 นาท

25 นาท

30 นาท

1. แบบประเมนค ว า ม ร แ ล ะทศนคตหลงเขารบการอบรม 2.กระดาษฟลปช า ร ท ( flip chart) 3. กระดาษสรปหวใจครงแผน 4. วดทศนเรอง “การดแลผปวยว ณ โ ร ค ด ว ยหวใจ”

แผนการสอนท 5

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

แผนการสอนท 5

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 77

แผนการสอนท 5

72

ใบสรปประเดนสาหรบวทยากร

เรอง “เสยงสะทอนของผรบการอบรม”

ขนตอนการดาเนนการและหนาทของวทยากร มดงน

1. สรปภาพรวมการตอบสนองความตองการและความคาดหวงของผรบการอบรมหลงจากทผรบการอบรมไดอานการตอบสนองความตองการ และความคาดหวงครบทกคนแลว โดยชแจงวาผรบการอบรมสวนใหญไดรบการตอบสนองความตองการและความคาดหวงมากนอยเพยงใด

2. สรปภาพรวมการทากจกรรมโดยนาประเดนทไดจากผรบการอบรมในหวขอ เรอง “ทศนคตเกยวกบการดแลผปวยวณโรคปอด” มาสรปประมวลทศนคตของผรบการอบรมอกครง

3. สรปสาระสาคญจากวดทศน เรอง “การดแลผปวยวณโรคดวยหวใจ” โดยพระมหาวฒชย วชรเมธ หรอทาน ว. วชรเมธ ไดใหขอแนะนาในการรบมอกบปญหาวณโรควาถาพบผมอาการปวยควรสงใหหมอดแลรกษา ญาตและผปวยตองใหกาลงใจซงกนและกน ไมแสดงทาทรงเกยจ และทานยงใหขอคดสาหรบเจาหนาทสาธารณสขททาหนาทดแลรกษาผปวยวณโรควาเปนการทาบญทยงใหญเพราะการดแลผปวยวณโรคคนหนงใหหายเทากบคณกาลงเยยวยาสงคมไทยทงประเทศรวมถงการดแลผปวยยงเปนการฝกบรหารอารมณและสตสมปชญญะทจะแกไขปญหาตอไปในอนาคต ดงนน การทผปวยรกษาหายถอเปนความสาเรจในชวตของเรา

*********************

แผนการสอนท 5

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม78

ภาคผนวก

• สไลดนาเสนอประกอบการบรรยาย • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมผดแล (แผนการสอนท 2) • ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด (แผนการสอนท 3)

• สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม • ตวอยางกจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม – กจกรรมสนทนาการ • เทคนคการเกบเสมหะ • ความเชอ ความเขาใจเรองวณโรคปอด • การเกบรกษายา • การเกดปฏกรยาระหวางยากบยา(drug-drug interaction) และ

ยากบอาหาร (drug-food interaction) • แบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) • แบบประเมนทศนคตกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) • เฉลยแบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม • แนวทางประเมนผลการอบรม • แบบคดกรองผมอาการสงสยวณโรคปอดและการสงตอเพอตรวจวนจฉยและรกษา (ICF) • หนวยงานทใหบรการดานผสงอาย คนไรทพงและคนไขจตทเลาแยกตาม สคร. • คาสงแตงตงคณะทางาน

ภาคผนวก

• สไลดนาเสนอประกอบการบรรยาย • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล • ความรทวไปเกยวกบวณโรคสาหรบกลมผดแล (แผนการสอนท 2) • ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด (แผนการสอนท 3)

• สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม • ตวอยางกจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม – กจกรรมสนทนาการ • เทคนคการเกบเสมหะ • ความเชอ ความเขาใจเรองวณโรคปอด • การเกบรกษายา • การเกดปฏกรยาระหวางยากบยา(drug-drug interaction) และ

ยากบอาหาร (drug-food interaction) • แบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) • แบบประเมนทศนคตกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-post test) • เฉลยแบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม • แนวทางประเมนผลการอบรม • แบบคดกรองผมอาการสงสยวณโรคปอดและการสงตอเพอตรวจวนจฉยและรกษา (ICF) • หนวยงานทใหบรการดานผสงอาย คนไรทพงและคนไขจตทเลาแยกตาม สคร. • คาสงแตงตงคณะทางาน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 79

ความรทวไปเกยวกบวณโรคสำาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม80

ความรทวไปเกยวกบวณโรคสำาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 81

ความรทวไปเกยวกบวณโรคสำาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม82

ความรทวไปเกยวกบวณโรคสำาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 83

ความรทวไปเกยวกบวณโรคสำาหรบกลมพยาบาล/ผปฏบตงานพยาบาล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม84

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 85

07/12/55

1

การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค การปองกนตนเองขณะดแลผปวยและจดทพกทเหมาะสมแกผปวยวณโรคปอด

ใหผปวยวณโรคปอดใสหนากากอนามยหรอใชผาเชดหนาหรอผาขนหนทสะอาด ปดปากและปดจมกทกคร ง เวลาไอหรอจาม

ใหผดแลจดหากระปองหรอกระโถนบวนเสมหะใหกบผปวย

ความสาคญของหนากากอนามย เพอปองกนการแพรกระจายเชอไปสผอนและคนทอยใกลชด

ขอปฏบตในการใสหนากากอนามย 1. ขณะใสหนากากอนามยสามารถดมนาหรอรบประทานอาหารไดโดยใหดงหนากากมาไว

ใตคาง เมอดมนาหรอรบประทานอาหารเสรจกดงหนากากกลบมาปดปากปดจมกเชนเดม

2. เปลยนหนากากอนามยเมอเปยกนาจากการแปรงฟน ลางหนา หรออาบนา 3. เปลยนหนากากอนามยทกวน ไมเกบหนากากอนามยไวใชซ าเพราะอาจแพรกระจายเชอ

ไปตามทตางๆ ได 4. ผปวยควรใสหนากากอนามยตลอดเวลาเมออยรวมกบผอน5. เมอหยดไอ กไมจาเปนตองใสหนากากอนามย

1. ลางมอกอนใสหนากากอนามย

2. ใหดานสเขมอยดานนอก โดยใหขอบลวดอยดานบนสนจมก

ขอบลวด

ดานสเขม/ดาน

นอก

ดานสจาง/ดานใน

3. ดงสายคลองหท ง 2 ขาง ไมจบบรเวณผาของหนากากอนามย

 

 

 

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม86

07/12/55

2

4. กดขอบลวดใหตดกบดงจมก

ขอบลวด

5.ดงหนากากลงมาใหปดจมกและปากใหกระชบ

ใสหนากากไมกระชบ

  

1. จบทสายคลองหท ง 2 ขาง ไมจบบรเวณผาของหนากากอนามย

 

 

2. นาหนากากอนามยไปทงลงถงขยะตดเชอทมฝาปดหรอเผาทาลาย ไมทงลงพนหรอทงรวมกบขยะทวไป

 

 

3. ลางมอทกคร งหลงถอดและทงหนากากอนามย 1. จดหากระปองหรอกระโถนทมฝาปด

ภาพกระปองหรอกระโถนบวนเสมหะทถกตอง

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 87

07/12/55

3

2. ถาไมมฝาปดใหใสนายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอนาละลายผงซกฟอกหรอใสนาผสมดางทบทมไวใชบวนเสมหะ

นายาฆาเชอ หรอนายาซกผาขาวหรอนาละลายผงซกฟอกหรอใสนาผสม

ดางทบทม

1.กรณภาชนะทใชไดคร งเดยว เชน ถงพลาสตกหรอกระปองทไมมนาหลอควรกาจดทงในวนเดยวกนโดยเผาทาลายหรอทงลงถงขยะตดเชอทมฝาปด ไมทงรวมกบขยะทวไป โดยไมนาภาชนะนนมาใชซาอก

1.1 กรณบวนเสมหะลงในถงพลาสตก ใหมดถงพลาสตกใหแนนกอนกาจดทง

1.2 กรณบวนเสมหะลงในกระปองทไมมนาหลอใหนาถงพลาสตกมาใสและมดถงพลาสตกใหแนนกอนกาจดทง

2. กรณภาชนะทนากลบมาใชซาได เชน กระปองทมนาหลอ ใหนาเสมหะไปเผาหรอฝงหรอเททงลงโถสวมในวนถดไป ไมนาเสมหะทงลงถงขยะทวไป

3. ทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนแลวนาไปผงแดดใหแหง

หมายเหต 1. การทาความสะอาดกระปองหรอกระโถน ผดแลไมจาเปนตองใสถงมอเนองจากเสมหะทอยในกระปองหรอกระโถนไดผานการฆาเชอโรคแลว 2. สกอตไบรททนามาใชทาความสะอาดกระปองหรอกระโถนควรแยกใชตางหากไมนามาใชรวมกบการทาความสะอาดกระปองหรอกระโถน

หองควรมลกษณะโลง ปลอดโปรง สะอาด เปดหนาตางใหอากาศถายเทสะดวก แสงแดดสองถง เพราะแสงแดดจะชวยฆาเชอโรคได

กรณหนวยงานมหองแยกโรค

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม88

07/12/55

4

ควรจดทพกแยกเปนสดสวนโดยใหผปวยอยมมใดมมหนงของหอง ซงโดยทวไปใชเวลา 2 สปดาห ถง 2 เดอน โดยทพกควรอยใกลหนาตางและอยใตลม

หองควรมลกษณะโลง ปลอดโปรง สะอาด เปดหนาตางใหอากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองถง

กรณหนวยงานไมมหองแยกโรค

จดใหผปวยอยมมใดมมหนงของหอง

ควรทาความสะอาดพนหองทกวนดวยการถพน เนองจากละอองฝอยเสมหะมโอกาสหลนลงพนขณะผปวยไอ จาม

เครองนอน ควรซกทาความสะอาดหรอนาออกมาผงแดดอยางนอยอาทตยละคร ง

เสอผา ควรซกทาความสะอาดแลวนาออกมาผงแดดทกวน

ภาชนะใสอาหาร ควรลางทาความสะอาดและนาออกมาผงแดดทกวน

1.ควรรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง กนอาหารใหครบ 5 หม และพกผอนให เพยงพอ

2. ไมสมผสเสมหะของผปวยโดยตรง ถาสมผสตองรบลางมอทาความสะอาดโดยเรว

3. กรณทผดแลปวยเปนโรคเบาหวานหรอมภมตานทานตา ควรหลกเลยงการดแลผปวยวณโรคอยางนอย 2 สปดาหแรกของการรกษา

1. ฝามอถกน

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 89

07/12/55

5

2. ฝามอถหลงมอและนวถซอกนว 3.ฝามอถฝามอและนวถซอกนว

4.. หลงนวมอถฝามอ 5. ถนวหวแมมอ

6. ปลายนวถขวางฝามอ 7. ถรอบขอมอ

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม90

07/12/55

6

ความรทวไปเกยวกบวณโรค สำาหรบกลมผดแล

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 91

07/12/55

1

1

ความรเรองยาวณโรค

2

หนาทของทานในการดแลผปวยวณโรคมอะไรบาง ?

3

ความสาคญของการกนยาวณโรคจดประสงคหลกในการรกษาวณโรค กาจดเชอวณโรคอยางรวดเรว

ลดการเกดการดอยา

ปองกนการกลบเปนซาของโรค

หลกในการรกษาวณโรคใหไดผล กนยาวณโรคอยางนอย 6-8 เดอน

ตองมพเลยงในการดแลกากบการกนยาทกวน

“คณหายเราปลอดภย” 4

สาเหตของการกนยาไมตอเนอง

1. จานวนเมดยาทตองกนมจานวนมาก2. มอาการแพยาซงเกดบอยโดยเฉพาะ 2 เดอนแรก3. ระยะเวลาในการรกษานาน ผปวยตองกนยาอยางนอย 6-8 เดอน4. เมอผปวยกนยาประมาณ 2 เดอน ผปวยจะรสกดขนมากจนคดวาตวเอง

หายแลว และเลกกนยาเอง ทาใหเกดการเสยงตอเชอดอยาวณโรคได

* วณโรครกษาดวยยาได แตการใหกาลงใจไมทอดทง สาคญยงกวาสงใด

5

เกดอะไรขนเมอกนยาไมสมาเสมอ

1. มระยะเวลาในการแพรเชอใหคนอน ๆ ในชมชนไดนานขน2. มอาการรนแรงขน และอาจตายจากการปวยเรอรงได 3. เชอวณโรคจะกลายเปนชนดดอยา ทาใหยากตอการรกษาและ

ควบคมวณโรค

* วณโรครกษาดวยยาได แตการใหกาลงใจไมทอดทง สาคญยงกวาสงใด 6

ทาอยางไรใหกนยาตอเนอง

ใชหลกการปฏบตตว 3 ต. ตอตานวณโรค ต. ทหนง…...ตอง กนยาตอหนาต. ทสอง…...ตอง รกษาตอเนองต. ทสาม…...ตก บตรหลงกนยา

กรณลมกนยากนยา ใหแจงพยาบาลใหทราบทนท เพอใหพยาบาลมการใหยา ในเวลาทเหมาะสมตอไป

ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม92

ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 93

07/12/55

3

13

การเกดปฏกรยาของยาวณโรค

ยาวณโรคกบยาอน เชน ยากนชก ยาคมกาเนด เปนตน ยากบอาหาร ควรกนตอนทองวางเพราะอาหารมผลตอการดดซมยา หรอใหยากอนนอน

14

การเกบรกษายา

“ยาน นมคณอนนต แต กอาจมโทษมหนต ถาใชยาไมถกตอง

โดยเฉพาะยาทเสอมสภาพ หรอ ยาหมดอาย”

15

การเกบรกษายาวณโรค

ไมแกะยาจากแผงยา

ไมเกบยาในทชน รอนหรอแสงแดดจด

16

ความรทวไปเกยวกบการกนยาวณโรคปอด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม94

87

สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม 1. แผนการสอนท 2 เรอง การปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคและการปองกนการตดเชอวณโรคปอด

หวขอ เรอง “ความรทวไปเกยวกบอาการนาสงสยวณโรคปอด การตดตอของวณโรคปอด ระยะเวลาการรกษาวณโรคปอด”

สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม มดงน 1.1 สอวดทศนเรอง “รกยกยก กกพยาบาล”

1.2 สอวดทศนเรอง “วณโรครทน รกษาหาย” 1.3 สอวดทศนเรอง “เพอน.. แมกเปนวณโรควะ” 1.4 สอวดทศนเรอง “กดบาย มสเตอร ทบ” 2. แผนการสอนท 3 การดแลเรองการกนยาวณโรคปอด สอวดทศนประกอบการอบรมเพมเตม มดงน 2.1 สอวดทศนเรอง “ความรกของคณฉย ตอนโรคนตองมพเลยง” 2.2 สอวดทศนเรอง “โรคนตองมเธอ” หมายเหต : วทยากรสามารถเลอกสอวดทศนทเหมาะสมเพอใชประกอบการอบรมและอานเนอหาอยางยอแตละสอวดทศนไดในหนาถดไป

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 95

88

เพอน.... แมกเปนวณโรควะ

ธรและเพอน ๆ นดสมภาษณแพทยผเชยวชาญดานวณโรคโดยแพทยไดใหความรเกยวกบวณโรควาวณโรคเกดจากเชอแบคทเรยทชอ “ไมโครแบคทเรย ทเบอรคโลซส” เกดขนไดในทกอวยวะของรางกายทพบมากทสดคอทปอด ตดตอไดจากการทผปวยวณโรคไอ จามโดยไมปดปาก ปดจมก ผทรบเชอวณโรคไมจาเปนตองปวยเปนวณโรคทกคนเพราะรางกายแตละคนจะมภมคมกนโรค

วณโรค.. ไมใชโรคทนากลวและนารงเกยจ แตเปนทโรคทรกษาใหหายได โดยปฏบตตวตามคาแนะนาของแพทยอยางเครงครด ทงนญาตควรใหกาลงใจและดแลผปวยอยางใกลชด

***************************************************

รกยกยกกกพยาบาล

แจสเหนปายประชาสมพนธการอบรมใหความรเรองวณโรคจงเกดความสนใจและเขาฟงการ

อบรมทาใหทราบวาอาการออนเพลย เบออาหาร เหงอออกเวลากลางคน ไอแหงๆ คออาการนาสงสยวณโรคปอด ทาใหนกถงชาวบานทมอาการปวยดงกลาวแตถกสนซงเปนหมอผหลอกลวงวาเปนเพราะผเขาและรกษาดวยวธทางไสยศาสตรทาใหชาวบานไมไดรบการรกษาทถกตองและมาพบแพทยเมออาการหนกมากแลว

“วณโรค ปองกนได พบกอนรกษาหาย ไมแพรกระจาย”

*************************************************

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม96

89

วณโรค.... รทน รกษาหาย

เปาหมายการจดกจกรรมวนวณโรคโลกซงตรงกบวนท 24 มนาคมของทกปนนเพอใหประชาชนมความร และเกดความตระหนกหากมอาการนาสงสยวณโรคปอดโดยใหรบไปพบแพทยเพอตรวจและรกษาโรคใหหาย เพราะการตระหนกตออาการนาสงสยวณโรคปอดและการรกษาวณโรคใหหายเมอปวยเปนวณโรคเปนการปองกนโรคทดทสดเพราะเปนการตดวงจรการแพรกระจายเชอ

*************************************************

การรบประทานยารกษาวณโรคอยางครบถวน ตอเนองและสมาเสมอ

คณหมอใหกาลงใจแกมาลซงตรวจพบวาเปนวณโรคปอดวาไมตองกงวลเพราะวณโรคสามารถรกษาใหหายไดดวยหลก 5 ต. คอ

1.ตอหนา คอ กนยาตอหนาโดยเฉพาะเจาหนาทสาธารณสขหรออาสาสมครทไดรบการอบรม 2.ตอเนอง คอ รกษาตอเนอง เพราะตองกนยาอยางตอเนอง สมาเสมอ อยางนอย 6 เดอน 3.ตกบตร คอ พเลยงททาหนาทกากบการกนยาตองตกบตรการกนยาเมอผปวยกนยา 4.ตดตามการรกษา คอ มาพบแพทยตามนดทกครง 5.เตมใจรกษา คอ ทงพเลยงและเจาหนาทสาธารณสขทกคนรวมมอรวมใจในการรกษาวณโรค

ทงน ในชวง 2 เดอนแรกของการรกษา ผปวยอาจมอาการผดปกตทเกดขนจากการกนยา เชน

ผนขน คลนไส ผปวยไมควรหยดยาเองแตควรมาพบแพทยยกเวนในรายทมอาการตวเหลอง ตาเหลอง ตามว เปนตน แพทยจะพจารณาใหหยดยาและปรบขนาดของยาใหผปวย

*********************************************

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 97

90

กดบาย มสเตอร ทบ

ภายในปอดของลงบญสมเตมไปดวยประชากรวณโรคแตเมอลงบญสมกนอยางตอเนองสมาเสมอทาใหประชากรวณโรคทยอยตายเพมมากขนจงทาใหประชากรวณโรคคดหาวธทจะยายไปอยทใหมแตกลมเหลวเนองจากลงบญสมใชผาปดปากทกครงและนาผาไปซกอยางสะอาดทาใหเชอวณโรคไมสามารถแพรกระจายไปสผอนได เมอเชอวณโรคในปอดของลงบญสมถกทาลายหมดลงบญสมจงหายจากการปวยเปนวณโรค

*******************************

ความรกของคณฉย ตอนโรคนตองมพเลยง

คณฉยไปเยยมลงชนซงมอาการไอ เจบหนาอก ออนเพลยและไดพาลงชนไปหาหมอทสถานอนามยใกลบาน ลงชนเลาความจรงใหคณหมอฟงวาตนเคยปวยเปนวณโรคมากอนแตพออาการดขนกหยดกนยาไมไปหาหมอตามนด คณหมอทสถานอนามยจงแนะนาใหคณฉยพาลงชนไปพบคณหมอทโรงพยาบาลเพอทาการตรวจใหม การรกษาวณโรคครงใหมนคณหมอใหคาแนะนาลงชนวาหามหยดกนยาเองเพราะอาจทาใหเกดวณโรคดอยาและรกษาไมหาย โดยคณฉยอาสาเปนพเลยงในการกากบการกนยาจนลงชนรกษาวณโรคหาย

“วณโรคสามารถรกษาใหหายได ถาผปวยกนยาอยางสมาเสมอ”

********************************

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม9891

โรคนตองมเธอ

ลงคาชอบสบยาเสนจนถงขนไอเลอดออก เดอนจงพาลงคาไปหาหมอ ผลการตรวจพบวาลงคาปวยเปนวณโรคปอดหรอทชาวบานเรยกวา “โรคปอด” “ฝในทอง” ลงคาเสยใจและสงเสยเดอนเปนการใหญ คณหมอใหคาแนะนาวาวณโรครกษาใหหายได ทงน ควรมพเลยงดผปวยกนยาตอหนาทกวนเพอใหแนใจวาผปวยไดกนยาทกวนเพราะหากใหผปวยกนยาเอง ผปวยอาจกนยาไมครบหรอไมมความอดทนซงจะทาใหตองเรมตนรกษาใหม เกดการสนเปลองและทาใหเกดการดอยาได อยางไรกตามผปวยสามารถกลบมาเปนวณโรคซาไดอก ดงนนจงควรพกผอนใหเพยงพอ กนอาหารทมประโยชน อยาตรากตราทางานหนก ไมดมเหลาหรอสบบหร เพราะถารางกายออนแอกจะกลบมาเปนวณโรคได

******************************

มตรภาพคอพลง

ตอบไมบอกใหใครรวาตนปวยเปนวณโรคปอดเพราะรสกวาตนเหมอนสตวประหลาดและคดวาคนอนกรงเกยจคนเปนโรคนดวย เมอกลบมาถงทหองพกตอบไลพทใหไปอยทอนเพราะกลววาพทซงเปนเพอนรกจะตดวณโรค พทไมโกรธแตกลบใหกาลงใจและบอกวาคนเปนวณโรคตองมคนดแล พทอาสาเปนคนดแลตอบตงแตการจดหองใหมโดยบอกตอบวาใหเปดหนาตางเพอใหอากาศถายเทเพราะวณโรคแพแสงแดดและพทยงทาหนาทเปนพเลยงดแลการกนยาของตอบจนตอบหายปวยและกลบมาใชชวตอยางปกตอกครง

*****************************************

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 99

92

การดแลผปวยวณโรคดวยหวใจ

ณ อาศรมอสรชน อ. เมอง จ. เชยงราย พระมหาวฒชย วชรเมธ หรอทาน ว. วชรเมธ ไดใหขอแนะนาในการรบมอกบปญหาวณโรค

วาถาพบผมอาการปวยควรสงใหหมอดแลรกษา ญาตและผปวยตองใหกาลงใจซงกนและกน ดแลกนอยางใกลชด ไมแสดงทาทรงเกยจ และทานยงใหขอคดสาหรบเจาหนาทสาธารณสขททาหนาทดแลรกษาผปวยวณโรควาใหมองโลกเชงบวก นนคอ การดแลผปวยวณโรคคนหนงใหหายเทากบคณกาลงเยยวยาสงคมไทยทงประเทศเปนอานสงสทยงใหญ รวมถงการดแลผปวยยงเปนการฝกบรหารอารมณและสตสมปชญญะทจะแกไขปญหาตอไปในอนาคต ดงนน การทผปวยรกษาหายถอเปนความสาเรจในชวตของเรา

********************************************

วณโรคหายได ... รวมใจชวยรกษาและปองกน วณโรคเปนโรคตดตอระบบทางเดนหายใจ แคเพยงสวมหนากากอนามยทกครงเมอมอาการไอกเทากบเปนการปองกนการแพรเชอโรคได วณโรคสามารถปองกนไดดวยวธตาง ๆ ดงน

1. รกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง 2. ออกกาลงกายสมาเสมอ 3. ไมเสพยาเสพตด 4. ไมสาสอนทางเพศ 5. ทาความสะอาดทพกเปนประจา 6. ตรวจเอกซเรยเปนประจาทกป

“แสดงความรก ความรบผดชอบตอสงคมและคนรอบขางดวยการสวมหนากากอนามย”

**************************************

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม10093

กจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม – กจกรรมสนทนาการ

กจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม คณะทางานไดบรรจกจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลมการฝกแบงปฏบตในแตละแผนการสอนเพอใหวทยากรไดเลอกใชไวจานวน 5 กจกรรม ดงน

1. เพลง ลมเพลมพด 2. เพลง ลองเรอ 3. เพลง ไก 4. กจกรรมนบโอย 5. เกมรวมเหรยญ

กจกรรมสนทนาการ สาหรบกจกรรมสนทนาการซงเปนกจกรรมทใชดาเนนการในชวงหลงจากพกรบประทานอาหารกลางวนและหลงจากพกรบประทานอาหารวาง มจานวน 8 กจกรรม ดงน

1. กจกรรม ลางมอ (วทยากรควรเลอกกจกรรมนเนองจากเปนกจกรรมททาใหผรบการอบรมไดมการทบทวนวธการลางมอทถกตอง)

2. กจกรรม นบ 1-5 3. กจกรรม เสยงสตวรอง 4. กจกรรม กระรอกเปลยนรง 5. กจกรรม กระตายหมายจนทร 6. กจกรรม เพลง ซกผา 7. กจกรรม เพลง ห ตา จมก 8. กจกรรม เพลง ดง โครง ดง

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 10194

กจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม

เพลง ลมเพลมพด

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.ใหผรบการอบรมรวมกนรองเพลงลมเพลมพด ซงมเนอเพลงดงน

“ลมเพลมพดโบกสะบด พดมาไว ไว ลมเอย ลมพดอะไรๆ ฉนจะบอกให

พดใหคน .... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกน”

2. วทยากรสงใหผรบการอบรมจบกลมกลมละ .... คน (วทยากรตองการใหกลมมจานวนกคน กสงไปตามตองการ)

**************

เพลง ลองเรอ

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. ใหผรบการอบรมยนจบมอเปนวงกลม 1 วง และบอกใหขวาหน 2. วทยากรสอนใหผรบการอบรมรองเพลงลองเรอ พรอมกบสอนทาทางประกอบเพลงคอทาราวง โดยใหเดนราวงไปเปนวงกลม

เนอเพลง ลองเรอ

“ลองเรอไปตามธารา เหนหอย ป ปลา แหวกวาย เวยนวน พายเรอกนมาหลายคน เรอจะชน เรอจะชนกนเอง

เรอกาลงจะลม เรอกาลงจะลม ใหคน ...... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกน”

3. เมอวทยากรรองเพลงถงเนอเพลงทวาใหคน... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกนนน วทยากรตองการใหผรบการอบรมรวมกลมกลมละกคนกใหระบจานวนลงไ

94

กจกรรมเพอใชประกอบการแบงกลม

เพลง ลมเพลมพด

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.ใหผรบการอบรมรวมกนรองเพลงลมเพลมพด ซงมเนอเพลงดงน

“ลมเพลมพดโบกสะบด พดมาไว ไว ลมเอย ลมพดอะไรๆ ฉนจะบอกให

พดใหคน .... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกน”

2. วทยากรสงใหผรบการอบรมจบกลมกลมละ .... คน (วทยากรตองการใหกลมมจานวนกคน กสงไปตามตองการ)

**************

เพลง ลองเรอ

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. ใหผรบการอบรมยนจบมอเปนวงกลม 1 วง และบอกใหขวาหน 2. วทยากรสอนใหผรบการอบรมรองเพลงลองเรอ พรอมกบสอนทาทางประกอบเพลงคอทาราวง โดยใหเดนราวงไปเปนวงกลม

เนอเพลง ลองเรอ

“ลองเรอไปตามธารา เหนหอย ป ปลา แหวกวาย เวยนวน พายเรอกนมาหลายคน เรอจะชน เรอจะชนกนเอง

เรอกาลงจะลม เรอกาลงจะลม ใหคน ...... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกน”

3. เมอวทยากรรองเพลงถงเนอเพลงทวาใหคน... คน (จานวนคน) จบกลมรวมกนนน วทยากรตองการใหผรบการอบรมรวมกลมกลมละกคนกใหระบจานวนลงไ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม102

95

เพลง ไก

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.วทยากรสอนใหผรบการอบรมรองเพลง ไก ซงมเนอเพลงดงตอไปน “ไก 1 ตว 1 ตว ไปหาอาหาร เดนมาถงนอกชาน ถกแมบานเอาอโตไลจบ วบแชวบ แชวบ แชวบ ไก 2 ตว 2 ตวไปหาอาหาร เดนมาถงนอกชาน ถกแมบานเอาอโตไลจบ วบแชวบ แชวบ แชวบ ไก 3 ตว ……………………..” 2. วทยากรสาธตทาประกอบเพลงไก โดยการงอแขนทาปกไก และงอเขาหบขาเขาออก และใหผรบการอบรมทาทาประกอบเพลง ตวอยางเชน ถาเนอเพลงขนตนวา ไก 1 ตว ใหผรบการอบรมแตละคนตางคนตางทาทาไกของตนเอง ถาเนอเพลงขนตนวา ไก 2 ตว ใหผรบการอบรมจบคและทาทาไกของตนเอง

ถาเนอเพลงขนตนวา ไก 3 ตว ใหผรบการอบรมรวมกลมใหได 3 คนและทาทาไกของตนเอง 3. วทยากรเรมรองเพลงโดยวทยากรตองการใหผรบการอบรมรวมกลมกนกคนกบอกจานวนไกไปตามทตองการ

**************

กจกรรมนบโอย ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. ใหผรบการอบรมยนเปนวงกลม 1 วง 2. ใหผรบการอบรมนบเลขเพอแบงกลม โดยวทยากรตองการใหสมาชกในกลมมกคน กใหนบเลข 1 ถงจานวนทตองการ เชน วทยากรตองการใหแบงกลม 5 กลม กใหผรบการอบรมคนแรกนบเลข 1 คนถดไปนบ 2 , 3 , 4 แตคนท 5 จะตองไมออกเสยงวา 5 แตจะใหออกเสยงอทานเมอรสกตกใจหรอดใจ เชน โอย วาย เปนตน โดยเสยงอทานนนจะตองไมซากน 3.เมอผรบการอบรมนบไดครบทกคนแลว วทยากรกจะใหคนทนบเลขเหมอนกนไปอยกลมเดยวกนและคนทออกเสยงอทาน กใหไปอยกลมเดยวกน 4.วทยากรตองการใหมการแบงกลมกลมละกคนกสามารถกาหนดไดตามทตองการ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 10396

เกมรวมเหรยญ

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. วทยากรสมมตใหผรบการอบรมทกคนเปนเหรยญ 1 บาท เหรยญ 5 บาท หรอเหรยญ 10 บาท (ตามความตองการของวทยากร) 2. วทยากรตองการแบงกลมโดยใหกลมมจานวนสมาชกกลมกคน ใหวทยากรเปนผสงใหผรบการอบรมรวมเหรยญตามจานวนคนทวทยากรตองการ เชน วทยากรตองการแบงกลมโดยใหกลมมจานวนสมาชกกลม 6 คน วทยากรกาหนดใหผรบการอบรมทกคนเปนเหรยญ 1 บาท เมอวทยากรสงวารวมเหรยญใหได 6 บาท ผรบการอบรมกจะตองรวมกลมกนใหได 6 คน

**************

กจกรรมสนทนาการ

กจกรรมลางมอ

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. แบงผรบการอบรมออกเปน 7 กลม 2. วทยากรเปดวดทศน เรอง “เพลงลางมอ” พรอมสาธตวธการลางมอทถกตองทง 7 ขนตอนใหผรบการอบรมไดฝกทาตาม 3. วทยากรเปดวดทศน เรอง “เพลงลางมอ” อกครง เมอเพลงขนถงขนตอนลางมอขนตอนไหนและวทยากรชมอไปทกลมใด กลมนนจะตองลกขนและทาทาลางมอตามขนตอนนนใหถกตอง ดาเนนการเชนนจนครบทง 7 กลม 4. วทยากรเปดวดทศน เรอง “เพลงลางมอ” อกครง วทยากรใหทกกลมทาทาลางมอทง 7 ขนตอนทถกตองพรอมกนอกครงหนง เทคนคการจาขนตอนการลางมอ 1.ปนดนนามน (ฝามอถกน) 2.ทาแมงมม (ฝามอถหลงมอ และนวถซอกนว) 3.ขยมด (ฝามอถฝามอและนวถซอกนว) 4.คารวะ (หลงนวมอถฝามอ) 5.หมนไอตม (ถนวหวแมมอโดยรอบ ดวยฝามอ) 6.ปลายนวถขวางฝามอ (ปลายนวถขวางฝามอ) 7.ใสกาไล (ถรอบขอมอ)

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม10497

กจกรรม นบ 1-5

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. ใหผรบการอบรมยนเปนวงกลม 1 วง 2. เมอวทยากรนบ 1 ใหผรบการอบรมทกคนยกมอซายและแบมอไปทางซาย 3. เมอวทยากรนบ 2 ใหผรบการอบรมทกคน ใชนวชมอขางขวาชขนไปดานบน 4. เมอวทยากรนบ 3 ใหผรบการอบรมทกคน ใชนวชขางขวาชลงบนฝามอดานซายของเพอนทกาลงแบมออย 5. เมอวทยากรนบ 4 ใหผรบการอบรม ใชนวชดานขวาวนบรเวณฝามอดานซายของเพอนทแบอย 6. เมอวทยากรนบ 5 ใหผรบการอบรมทแบมออย จบนวชของเพอนทกาลงวนอยบนฝามอของตนใหไดและ คนทกาลงใชนวชวนฝามอของเพอนกตองรบดงมอกลบไมใหเพอนจบมอไวได 7. ผรบการอบรมทานใดถกเพอนจบนวไดจะถกทาโทษดวยการเตนหนาเวท

**************

กจกรรม เสยงสตวรอง

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. ใหผรบการอบรมยนเปนวงกลม 1 วง 2. ใหผรบการอบรมคนท 1 นบ 1 โดยใหผรบการอบรมคนถดไป นบ 2 3 4 3. ใหผรบการอบรมคนทนบ 5 10 15 20 25 30 ..... ออกเสยงเปนเสยงของสตวอะไรกได แทนการนบตวเลข โดยการออกเสยงเปนเสยงสตวนนตองไมซากน 4. ผรบการอบรมททาผดกตกาจะถกทาโทษดวยการเตนหนาเวท

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 105

98

กจกรรมกระรอกเปลยนรง

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.วทยากรใหผรบการอบรมแบงกลมๆละ 3 คน 2.ในกลม 3 คน กาหนดให 2 คนเปนรง โดยเอามอทงสองขางจบกนหนหนาเขาหากน และอก 1 คน เปนกระรอกอยในรง (อยในวงแขนของเพอนในกลมอก 2 คน) 3.เมอวทยากรสงวา “กระรอกเปลยนรง” คนทเปนกระรอกจะตองวงไปหารงใหม โดยคนทเปนรงจะอยทเดมไมเคลอนยายไปไหน 4.เมอวทยากรสงวา “รงเปลยนกระรอก” กใหคนทเปนรงเคลอนทไปหากระรอกตวใหม โดยคนทเปนกระรอกจะตองอยทเดมไมเคลอนยายไปไหน 5.เมอวทยากรสงวา “กระรอกแตกรง” กใหสลายรงและจบกลมเปนรงเปนกระรอกกนใหม 6. รงไหนหรอกระรอกตวไหน เชองชาหารงไมเจอหรอรงไหนหากระรอกไมเจอกจะถกทาโทษ

**************

กจกรรม เพลง ห ตา จมก ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. วทยากรสอนใหผรบการอบรม รองเพลง ห ตา จมก เนอเพลงมดงตอไปน

“หตาจมก จบใหถก จบจมกตาห จบใหม จบใหฉนด จบใหม จบใหฉนด

จบจมกตาห จบ หตาจมก” 2.ใหผรบการอบรมจบท “ห” เมอตรงกบเนอเพลงวา “ห” 3.ใหผรบการอบรมจบท “ตา” เมอตรงกบเนอเพลงวา “ตา” 4.ใหผรบการอบรมจบท “จมก” เมอตรงกบเนอเพลงวา “จมก” 5. ใหผรบการอบรมรองเพลง ห ตา จมก พรอมทาทาทางประกอบเพลง พรอม ๆ กน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม106

99

กจกรรม กระตายหมายจนทร

ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1. วทยากรรองเพลงลมเพลมพดเพอแบงผรบการอบรมออกเปน 4 กลม 2. แจกบตรคาเนอเพลง “กระตายหมายจนทร” ใหกบกลม กลมละ 1 ประโยค โดยใหสมาชกกลมรวมกน คดทาทางประกอบเนอเพลงประโยคทกลมไดรบ พรอมฝกรองเพลงเพอแสดงใหกลมอนไดด 3. วทยากรชมอไปทกลมไหน กลมนนจะตองลกขนยนและรองเพลงประโยคทกลมไดรบพรอมทงทาทาทาง ประกอบเพลง

เนอเพลงลมเพลมพด

ลมเพลมพดโบกสะบด พดมาไว ไว ลมเอย ลมพดอะไรๆ ฉนจะบอกให พดใหคน ....(จานวนคน) จบกลมรวมกน

บตรคาเนอเพลง กระตายหมายจนทร ประโยคท 1 ฉนอยากจะบน บนไปใหถงดวงจนทร ประโยคท 2 ตาบอกบนนน วามกระตายหลายตว ประโยคท 3 ฉนอยากจะขอ ใหฉนไดไหม 1 ตว ประโยคท 4 เจาอยาเมามว เลยนะ กระตายหมายจนทร

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 107100

กจกรรม เพลง ซกผา ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.วทยากรสอนใหผรบการอบรมรองเพลง ซกผา พรอมสาธตทาทางประกอบเพลง เนอเพลงมดงตอไปน

“เรามาซกผากน มาซกผากน ม 4 ขนตอน

1. ขย ขย (ทาทาขย) 2. บด บด (ทาทาบด)

3. สะบด สะบด (ทาทาสะบด) 4. แลวกเอาไปตาก (ทาทาตาก) ขย ขย บด บด สะบด สะบด

แลวกเอาไปตาก (ทาทาขย บด สะบดและตากตามลาดบ)” 2.ใหผรบการอบรมรองเพลง ซกผา พรอมทาทาทางประกอบเพลง พรอม ๆ กน

**************

กจกรรม เพลง ดง โครง ดง ขนตอนการดาเนนกจกรรม 1.วทยากรสอนใหผรบการอบรม รองเพลง ดงโครงดง พรอมสาธตทาทางประกอบเพลง ซงเนอเพลงมดงตอไปน

“ดง ดง ดง ดงโครงดง ดงโครงดง ดงโครงดง ปากดง โครงดง”

2.ใหผรบการอบรมจบท “ดงจมก” เมอตรงกบเนอเพลงวา “ดง” 3.ใหผรบการอบรมจบท “สขาง” เมอตรงกบเนอเพลงวา “โครง” 4.ใหผรบการอบรมจบท “ปาก” เมอตรงกบเนอเพลงวา “ปาก” 5. ใหผรบการอบรมรองเพลง ดงโครงดง พรอมทาทาทางประกอบเพลง พรอม ๆ กน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม108

101

เทคนคการเกบเสมหะ

ขนตอนท 1 เตรยมผปวยเพอขากเสมหะในบรเวณทโลงหรอหองทมอากาศถายเทดและ แสงแดดสองถง ขนตอนท 2 ควรใหผปวยบวนปากใหสะอาดกอนเพอไมใหมเศษอาหารปะปน ขนตอนท 3 หมนฝาเกลยวเปดกลองเกบเสมหะถอฝาและกลองไวคนละมอ

ขนตอนท 4 สดหายใจเขาลกๆ กลนหายใจชวคร

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 109

102

ขนตอนท 5 ไอลกๆ แรงๆ

ขนตอนท 6 เสมหะทออกมาจากลาคอ ตองมลกษณะเปนกอน/ยวง สขนเขมคลายหนอง ขนตอนท 7 ยกกลองเสมหะชดรมฝปากลาง คอยๆปลอยใหเสมหะไหลลงในกลอง ระวงอยาถม เสมหะใสกลองจนเลอะเปรอะเปอนออกมาภายนอกกลอง

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม110

103

ขนตอนท 8 ปดฝากลองและหมนฝาเกลยวใหแนน

ขนตอนท 9 ลางมอใหสะอาด

ขนตอนท 10 นากลองเสมหะสงเจาหนาทชนสตรหรอพยาบาล หมายเหต ผปวยทไมมอาการไอ หรอไอแลวไมมเสมหะ ควรปฏบตดงน

1. ใหผปวยดมนามาก ๆ รอสกครแลวไอ หรอ 2. ใชนาเปลาหรอนาเกลอกลวคอ หรอ 3. ฉดละอองนาเกลอเขาหลอดลม หรอ 4. ใหผปวยนอนควาใชหมอนหนนหนาอกใหศรษะหอยลงใชฝามอเคาะดานหลงเบา ๆ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 111

104

ความเชอ ความเขาใจเรองวณโรคปอด 1. วณโรคปอดตดตอทางอาหารและทางเสอผาไดไหม

ขอตอบวา : วณโรคปอดไมตดตอทางอาหาร และทางเสอผา แตเปนโรคตดตอระบบ

ทางเดนหายใจเมอผปวยไอ จาม เชอจะแพรกระจายออกมากบละอองเสมหะ ดงนน พ ๆ สามารถทาความสะอาดของใชของผปวยทเปนวณโรคปอดรวมกบของคนอนได 2. การรบเชอหรอการตดเชอวณโรคทาใหปวยเปนวณโรคปอดเสมอไปไหม

ขอตอบวา : การรบเชอวณโรคทาใหเกดการตดเชอขนในรางกาย แตยงไมถอวาปวยเปนวณโรคปอด

การตดเชอ หมายถง ผนนไดรบเชอวณโรคปอดมาและมการตดเชอแตเนองจากรางกายมความแขงแรงจงยงไมปวยเปนวณโรคปอด การปวยเปนวณโรคปอด หมายถง ผทตดเชอวณโรคมรางกายออนแอทาใหไมสามารถตอสกบเชอวณโรคได จงทาใหปวยเปนวณโรคปอด

3. วณโรคปอดเปนโรคทนารงเกยจจรงหรอเปลา

ขอตอบวา : วณโรคปอดไมใชโรคทนารงเกยจ เพราะปจจบนวณโรคปอดเปนโรคทรกษาใหหายไดหากผปวยกนยาอยางตอเนอง ซงจะทาใหเชอวณโรคลดลงและหมดไป 4. เจาหนาทใชผาปดปากปดจมกหลาย ๆ ชนชวยปองกนเชอวณโรคไดหรอเปลา

ขอตอบวา : ไมสามารถปองกนเชอวณโรคไดเพราะการปองกนการแพรกระจายเชอทดทสด คอ ใหผปวยเปนผใชผาปดปากและจมกขณะไอ จาม ทสาคญยงกวานนคอการรกษาผปวยใหหายจากโรคโดยเรว 5. วณโรคนอกปอดตดตอกนไดหรอไม ขอตอบวา : คนทเปนวณโรคนอกปอดไมสามารถตดตอไปสผอนไดคะ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม112

105

6. เมอผปวยกนยาแลวอาการดขน ใหหยดกนยาเลยไดไหม

ขอตอบวา : หามเดดขาด เพราะการรกษาวณโรคปอดใชระยะเวลาในการรกษา 6-8 เดอน การหยดยาเองทาใหผปวยกนยาไมตอเนอง จะสงผลใหการรกษามความยงยาก ซบซอนมากขนและเกดปญหาดอยาตามมา 7. ทาไมตองมผดแลคอยดเวลากนยาดวย ผปวยกกนยาเองได

ขอตอบวา : จาเปนเพราะตามหลกการรกษาวณโรคปอดนน กาหนดใหมผดแลดการกนยาตอหนาจนครบการรกษา ถงแมผปวยจะมวนยในการกนยาหรอกนยาเองกได แตบางครงอาจลมกนยา หรอทายาตกหลนโดยไมรตว หรออาจกนยาซาซอนได 8. ผดแลแคใหยาและดผปวยกนยากเพยงพอแลว

ขอตอบวา : ไมเพยงพอเพราะ ผปวยอาจอมยาแลวบวนยาทง ซงผดแลควรดวาผปวยกลนกนยาลงไปแลวพรอมกบบนทกการกนยาซงจะชวยตรวจสอบการกนยาของผปวยได 9. ผปวยวณโรคปอดตองใหหยดพกงานทเคยทาไวหรอไม และตองแยกผปวยใหไปอยทอนดวยหรอไม ขอตอบวา : คณหมอบอกวาวณโรคนตดตอสคนอนได ดงนนหากตรวจพบเชอวณโรคในเสมหะของผปวย ควรจดใหผปวยมทพกแยกเปนสดสวนจนกวาผลการตรวจเสมหะจะไมพบเชอวณโรค ซงโดยทวไปใชเวลา 2 สปดาห ถง 2 เดอน และเมอตรวจไมพบเชอวณโรคในเสมหะแลว ผปวยกสามารถทางานหรอทากจกรรมกบผอนไดตามปกต แตถาผปวยมอาการไอ จามตองใชผาปดปากและจมก 10. หาก พ ๆ ลมใหผปวยวณโรคกนยา หรอผปวยวณโรคทายาตกระหวางกนยา ควรทาอยางไรด

ขอตอบวา : กรณเชนนพ ๆ ควรแจงพยาบาลหรอเจาหนาททดแลดานสขภาพไดทราบคะ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 113

106

การเกบรกษายา

สงทมผลตอคณภาพของยา โดยทวไปไดแก ความรอน, ความชน, และ แสงแดด

ขอควรปฏบตในการเกบรกษายา

กรณยารกษาวณโรคทจดมาเปนชดแลว (ในหนงซองมยาหลายชนด) ใหเกบยาทอณหภมหองบรเวณทไมรอน และ ไมมแสงแดดสอง หามทงยาไวในรถยนต เพราะเมอจอดรถกลางแดด แมเพยงไมนานอณหภมในรถจะรอนมาก ทาใหยาเสอมไดงาย

ถายารกษาวณโรคไมไดจดเปนชดแตอยในแผงยา ไมตองแกะออกมาเตรยมไวลวงหนา ควรแกะเมอจะกนยาเทานน เพราะอาจถกความชน และแสงแดด ทาใหยาเสอมคณภาพได

กรณยาทระบวาใหเกบยาไวในตเยน หามแชแขง หมายถงใหเกบในตเยนชองปกต ไมควรเกบทชนใกลชองแชแขง เพราะมความเยนจดจนทาใหเปนนาแขงได หรอเกบทประตตเยน เพราะอณหภมอาจไมเยนพอ จากการทมการเปด ปด ประตตเยน บอย ๆ

ยาทบรรจในขวดสชา หมายถงยาทตองปองกนไมใหถกแสง ไมควรเปลยนภาชนะบรรจยาไปเปนแบบใสหรอ ขาว เพราะจะทาใหยาเสอมไดจากแสง

ยาทตองระมดระวงเรองความชนควรใสสารกนชน (มกเหนเปนซองเลกๆ ภายในมเมดกนชนอยสอดอยในขวดยา) ไวตลอดเวลา และ ปดภาชนะบรรจใหแนน

ควรเกบยาไวในภาชนะบรรจเดมซงมสลากระบชอยาและวนทไดรบยานน จะทาใหสามารถพจารณาระยะเวลาทควรเกบยาทเหลอนนได

ควรเกบไวใหพนมอเดก หรอมผปวยคนอนทเสยงจะหยบยาไปใชได เชน ผปวยทมอาการทางจต ประสาท เปนตน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม114

107

การเกดปฏกรยาระหวางยากบยา(drug-drug interaction) และ ยากบอาหาร (drug-food interaction)

ยารกษาวณโรคขนพนฐาน ประกอบดวย ยากนอยางนอย 4 ตว และยาฉด 1 ตว ซงมดงน

1. ไอโสไนอาซด (ISONIZID/INH/H) เปนยาหลกในการปองกนและรกษาวณโรค เปนยาฆาเชอทมฤทธสงมาก มอนตรายนอย

ราคาถก

ขนาดทใชในผใหญ 300 มลลกรมตอวน ในเดก 5-10 มลลกรมตอกโลกรมตอวน

ผลขางเคยง คอ เกดเหนบชาทมอ เทา แตจะพบในผปวยทไดยาขนาดสง หรอขาดอาหารปองกน โดยใหวตามน บ 6 ขนาด 25-50 มลลกรมตอวน

อาจเกดตบอกเสบได ระวงการใชยาในผปวยโรคตบ

มปฏกรยากบยาปองกนโรคลมชกและหากใชรวมกนจะตองลดขนาดของยากนชก

2. ไรแฟมปซน (RIFAMPICIN/R/RMP)

เปนยาทมประสทธภาพทงในดานทาลายและระงบเชอวณโรคทอยทงภายในเซลลและภายนอกเซลล ถกดดซมไดด ขบถายออกทางนาดและปสสาวะ (พบวาผปวยจะมปสสาวะสสมแดง)

ขนาดทใชกบผใหญ คอ 300-600 มลลกรมตอวน ขนาดทใชกบเดก คอ 10 มลลกรมตอกโลกรมตอวน

มปฏกรยากบยากบยาอน ๆ โดยจะทาใหยาอน ๆ ถกทาลายเรวยงขน เชน หากใชรวมกบยาเมดคมกาเนด อาจทาใหการคมกาเนดไมไดผล

ผลขางเคยง ไดแก การเกดปฏกรยาทผวหนง โดยมอาการผนแดง คน อาการคลายไขหวด คลนไส เบออาหาร ตบอกเสบ ซด

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 115

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม116

1

แบบประเมนความรกอนเขารบการอบรม (pre - test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน

1

แบบประเมนความรกอนเขารบการอบรม (pre - test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 117

2

7. ควรกาจดเสมหะของผปวยอยางไร ก. นาเสมหะไปทงถงขยะรวม ข. นาเสมหะไปเผาไฟ หรอฝงดน ค. ถกทกขอ 8. พเลยงควรมบทบาทอยางไร ในการดแลผปวยกนยาวณโรค ก. ดผปวยวณโรคกนยาตอหนาทกราย ข. จดยาใหผปวยกนยาเอง ค. ใหเพอนทนอนเตยงขาง ๆ ชวยดการกนยา 9. ควรทาอยางไร เมอผปวยมอาการผดปกตจากการกนยาวณโรค ก. แนะนาใหผปวยหยดกนยาวณโรคทนท ข. จดยาแกอาการผดปกตทเกดขนใหกบผปวยกน ค. แจงใหพยาบาลทราบทนท 10. ขอใดถกตองเกยวกบผปวยวณโรค ก. ควรอยในบรเวณทปดมดชด ข. ควรออกกาลงกายอยางหกโหม ค. ควรกนอาหารใหครบ 5 หม

*********** ขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอ ***********

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม118

4

แบบประเมนความรหลงสนสดการอบรม (post-test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน

4

แบบประเมนความรหลงสนสดการอบรม (post-test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 119

5

7. ควรกาจดเสมหะของผปวยอยางไร ก. นาเสมหะไปทงถงขยะรวม ข. นาเสมหะไปเผาไฟ หรอฝงดน ค. ถกทกขอ 8. พเลยงควรมบทบาทอยางไร ในการดแลผปวยกนยาวณโรค ก. ดผปวยวณโรคกนยาตอหนาทกราย ข. จดยาใหผปวยกนยาเอง ค. ใหเพอนทนอนเตยงขาง ๆ ชวยดการกนยา 9. ควรทาอยางไร เมอผปวยมอาการขางเคยงจากการกนยาวณโรค ก. แนะนาใหผปวยหยดกนยาวณโรคทนท ข. จดยาแกอาการขางเคยงใหกบผปวยกน ค. แจงใหพยาบาลทราบทนท 10. ขอใดถกตองเกยวกบผปวยวณโรค ก. ควรอยในบรเวณทปดมดชด ข. ควรออกกาลงกายอยางหกโหม ค. ควรกนอาหารใหครบ 5 หม โปรดแสดงความคดเหนวาเมอกลบไปถงหนวยงานของทาน ทานจะนาความรทไดจากการอบรมในครงน กลบไปทาอะไร และจะทาอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………….……..

*********** ขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอ ***********

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม120

3

แบบประเมนทศนคตกอน-หลงเขารบการอบรม

โปรดทาเครองหมาย ในชองทตรงกบความคดเหนของทาน

ท ประเดน เหนดวยอยางยง

เหนดวย ไมแนใจ

ไมเหนดวย

ไมเหนดวยอยางยง

1. ทานเตมใจทจะดแลผปวยวณโรค 2. ทานยนดจะปลอบโยนและใหกาลงใจ

เมอเหนผปวยวณโรคไดรบการแสดงทาทรงเกยจจากผอน

3. ท าน ร ส ก ร ง เ ก ย จ ผ ป ว ย วณ โ รค ใน เรอนนอนของทาน

4. ทานร สกเหนใจ และสงสารเมอเหนผปวยวณโรคไดรบความทกขทรมาน

5. ทานเ หนดวยกบการขม ข บงคบใหผใชบรการปฏบตตาม เชน การกนยา

ถาพดถง “วณโรค” ทานคดอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………. ……………………………………………………………………………………………………..…………………….……………………………………………………………………………………………………..…………………….……………………………………………………………………………………………………..…………………….

*********** ขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอ ***********

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 121

เฉลยแบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน เฉลยแบบประเมนความรกอน-หลงเขารบการอบรม (pre-test) โปรดทาเครองหมาย X ในขอทถกตอง 1. ขอใดคออาการนาสงสยของวณโรคปอด ก. ไขสง ปวดเมอยตามตว ไมมแรง ออนเพลย ข. ไอเรอรงเกน 2 สปดาห เหนอย หอบ เบออาหาร นาหนกลด ค. เบออาหาร เหนอยหอบ หายใจมเสยงวด 2. เมอพบผทมอาการนาสงสยวณโรคปอดในสถานสงเคราะห ทานควรทาอยางไร ก. แจงพยาบาลใหทราบโดยทนท ข. ปดเปนความลบ

ค. จดยาใหกนเอง 3. จะยนยนไดอยางไรวาปวยเปนวณโรคปอด ก. สงเกตจากอาการ ข. จบชพจร ค. ตรวจเอกซเรยปอด และตรวจเสมหะ 4. เชอวณโรคปอดตดตอไดอยางไร ก. จบมอกน ข. กนอาหารรวมกน ค. ไอ จามไมปดปาก 5. วณโรคเปนโรคตดตอทสามารถรกษาใหหายไดในระยะเวลากเดอน ก. 2-3 เดอน ข. 6-8 เดอน ค. 12 เดอน 6. เมอมผปวยวณโรค ควรมการปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยางไร ก. ใหผปวยใชผาปดปาก-จมก เวลาไอ จาม ข. ใหผปวยบวนเสมหะทงลงโถสวมหรอในภาชนะทมฝาปด แลวนาไปทาความ

สะอาด ค. ถกทง ขอ ก และ ข

คะแนน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม122

7. ควรกาจดเสมหะของผปวยอยางไร ก. นาเสมหะไปทงถงขยะรวม ข. นาเสมหะไปเผาไฟ หรอฝงดน ค. ถกทกขอ 8. พเลยงควรมบทบาทอยางไร ในการดแลผปวยกนยาวณโรค ก. ดผปวยวณโรคกนยาตอหนาทกราย ข. จดยาใหผปวยกนยาเอง ค. ใหเพอนทนอนเตยงขาง ๆ ชวยดการกนยา 9. ควรทาอยางไร เมอผปวยมอาการขางเคยงจากการกนยาวณโรค ก. แนะนาใหผปวยหยดกนยาวณโรคทนท ข. จดยาแกอาการขางเคยงใหกบผปวยกน ค. แจงใหพยาบาลทราบทนท 10. ขอใดถกตองเกยวกบผปวยวณโรค ก. ควรอยในบรเวณทปดมดชด ข. ควรออกกาลงกายอยางหกโหม ค. ควรกนอาหารใหครบ 5 หม

*********** ขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอ ***********

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 123

แนวทางประเมนผลการอบรม

วตถประสงคของการประเมนผลการอบรม

1. เพอประเมนความร ความเขาใจทถกตองเกยวกบวณโรคทงดานการปองกนการแพรกระจายเชอและ

การดแลการกนยาแกผปวยของผผานการอบรม

2. เพอทราบปญหา อปสรรคหรอขอจำากดในการนำาความรทไดรบการอบรมไปปฏบตในหนวยงาน

แนวทางการประเมนผลการอบรม มดงน

1. คณะผจดการอบรมมการประเมนผลหลงการอบรม 6 เดอน โดยใชแบบประเมนผลการอบรมและแบบ

ประเมนความร (เอกสารแนบ) ทงนวธการประเมนผลอาจใชการสงแบบประเมนผลไปใหผผานการอบรม

ทำาและหรอการสมภาษณ พดคยตลอดจนสงเกตการปฏบตหนาทของผผานการอบรมในการดแลผปวย

วณโรค

2. คณะผจดการอบรมสามารถขอรบคำาแนะนำาดานวชาการในการประเมนผลการอบรมไดจากงานแนะแนว

ทางการแพทยและสงคม กลมสาธตบรการวณโรค สำานกวณโรค

3. คณะผจดการอบรมควรพจารณานำาขอมลทไดจากการประเมนผลการอบรมมาปรบใชในการจดอบรมครง

ตอไปเพอใหการอบรมสอดคลองกบความตองการของผรบการอบรมและเพอใหเกดประโยชนสงสดในการ

ดำาเนนงานปองกน ดแลผปวยวณโรคในหนวยงาน

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม124

แบบประเมนผลสำาหรบผผานการอบรมหลกสตรการดแลผปวยวณโรค

ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม รนท......

เมอวนท ..............................................

ณ .......................................................

**********************************************************************

วนททตอบแบบประเมน ..........................................................

ชอหนวยงาน ........................................................................................

1. หลงจากททานผานการอบรมหลกสตรฯ มผใชบรการทปวยเปนวณโรคทอยในการดานดแลของทาน

หรอไม

( ) ไมม (ขามไปตอบขอ 2)

( ) ม จำานวน.................คน

1.1 ถาทานมผใชบรการทปวยเปนวณโรคทอยในการดแลของทาน ทานมวธปองกนการ

แพรกระจายเชออยางไร

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 125

1.2 ทานมการทำาความสะอาดทพก ภาชนะสำาหรบขากเสมหะ ผาปดปากของผใชบรการทปวยเปน

วณโรคทอยในการดแลของทานหรอไม อยางไร (ทำ�เครองหม�ย 3 ในชองทตรงกบท�นและเขยนวธก�รทำ�คว�ม

สะอ�ด

การทำาความสะอาด ทำา วธการทำาความสะอาด ไมไดทำา

1. ทพก

2. ภาชนะสำาหรบขากเสมหะ

3. ผาปดปาก

1.3 ทานมวธการปองกนตนเองขณะดแลผใชบรการทปวยเปนวณโรคทอยในการดแลของทาน

อยางไร

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม126

1.4 ทานมวธการอยางไรในการดแลผปวยวณโรคใหกนยาอยางตอเนองจนครบการรกษา

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

1.5 กรณทผใชบรการทปวยเปนวณโรคทอยในการดแลของทาน มอาการผดปกตทเกดขนจากกนยา

รกษาวณโรค ทานทำาอยางไร

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

2. หลงจากททานผานการอบรมหลกสตรฯ ทานสงเกตหรอพบเหนผใชบรการทมอาการนาสงสยทจะเปนวณโรค

หรอไม

( ) ไมม

( ) ม จำานวน.................คน

อาการทพบ ...................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

เมอพบแลว ทานทำาอยางไร ..........................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

3. หลงจากเสรจสนการอบรม ทานมการดำาเนนการอยางไรเพอไมใหความรของทานหายไป

(ทำาอยางไรไมใหลม)

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 127

4. ทานมการแนะนำา/บอกตอความรทไดรบจากการอบรมแกผดแลทานอนหรอไม อยางไร

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

5. เอกสารประกอบการอบรมและสอ (โปสเตอร แผนพลก คมอ) ทไดรบจากการเขารบการอบรม ทานไดนำามาใช

ในการปฏบตงานในหนวยงานของทานหรอไม อยางไร (ทำาเครองหมาย 3 ในชองทตรงกบทานและเขยนวธการ

ทำาความสะอาด)

ชอเอกสาร นำามาใช วธการนำาไปใช ไมนำามาใช

1. เอกสารประกอบการ

อบรม (รวมเลม)

2. รทนวณโรค ...

(คมอสำาหรบพเลยงในสถาน

สงเคราะหคนชรา

3. แผนพลก เรอง “ทกชวต

ใสใจ เพอโลกสดใส

ปลอดภยวณโรค”

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม128

ชอเอกสาร นำามาใช วธการนำาไปใช ไมนำามาใช

4. แผนพลก เรอง ครบทก

เมด ครบทกมอ ไมดอยา

6. อปสรรคหรอขอจำากดในการนำาความรทไดรบการอบรมไปปฏบตในหนวยงาน

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

7. ขอเสนอแนะ

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 129

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม130

แนวทางการคดกรองผมอาการสงสยวณโรคปอดและการสงตอเพอตรวจวนจฉยและรกษา สาหรบผดแลในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม (ICF)

สถานสงเคราะห โรงพยาบาล (คลนกวณโรค)

ผดแล

1. ซกถาม สงเกตอาการผใชบรการทกวนกรณพบผมอาการสงสยวณโรคใหบนทกขอมลในแบบคดกรอง ( ICF) สวนท 1 (หากมอาการในขอใดขอหนงในขอ 1.4 ) 2. สงแบบคดกรอง (ICF) ใหงานพยาบาล

1. บนทกวนทพาผใชบรการไปพบแพทยในแบบคดกรอง (ICF) สวนท 1 2. นาผมอาการสงสยวณโรคสงเจาหนาทคลนกวณโรคของโรงพยาบาลเพอตรวจวนจฉยพรอมแบบคดกรอง (ICF)

งานพยาบาล

1. TB Clinic ประเมนการคดกรองจากแบบคดกรอง (ICF) และอาการของผใชบรการกอนสงพบแพทยเพอตรวจวนจฉย 2. บนทกขอมลในแบบคดกรอง (ICF) สวนท 2 3. คนแบบคดกรอง (ICF) แกเจาหนาทสถานสงเคราะห

1. รวบรวมแบบคดกรอง (ICF) แผนสขาวทงหมดทงทเปนวณโรคและไมเปนวณโรค 2. สงคนสานกวณโรคทก 3 เดอน (มนาคม มถนายน กนยายนและธนวาคม) ของทกป

เมอมผลวนจฉยและไดรบการรกษา

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 131

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม132

หนวยงานกรงเทพฯ 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางแค

2. สถานสงเคราะหคนชราบานบางแค 2 สคร 1

ปทมธาน 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายจงหวดปทมธาน 2. สถานสงเคราะหคนไขโรคจตทเลาบานกงวถชาย จ.ปทมธาน 3. สถานสงเคราะหคนไขโรคจตทเลาหญงบานกงวถ จ.ปทมธาน 4. สถานสงเคราะหคนไรทพงชายธญญบร ปทมธาน 5. สถานสงเคราะหคนไรทพงหญงธญญบร ปทมธาน

อยธยา 6. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายวาสนะเวศมสคร 2

สระบร 1. สถานสงเคราะหคนไรทพงทบกวาง จ.สระบร ลพบร 2. สถานสงเคราะหคนชราบานลพบร จ.ลพบร

สคร 3ชลบร 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางละมงจนทบร 2. สถานสงเคราะหคนชราบานจนทบร จ.จนทบร

สถานสงเคราะห

หนวยงานทใหบรการดานผสงอาย คนไรทพงและคนไขจตทเลาแยกตาม สคร.

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 133

สคร 4 กาญจนบร 1. สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร จ.กาญจนบร

(หลวงพอล าใยอปถมภ)นครปฐม 2. สถานสงเคราะหคนชราบานนครปฐม จ.นครปฐม

3. สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร จ.นครปฐม (หลวงพอเปนอปถมภ)

เพชรบร 4. สถานสงเคราะหคนไรทพงกมสะแก จ.เพชรบรประจวบครขนธ 5. สถานสงเคราะหประจวบครขนธ จ.ประจวบครขนธ

สคร 5 นครราชสมา 1. สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ วดมวง นครราชสมา

2. สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณโพธกลาง นครราชสมา3. สถานสงเคราะหคนไรทพงบานเมตตา จ.นครราชสมา

บรรมย 4. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบรรมยสคร 6

มหาสารคาม 1. สถานสงเคราะหคนชราบานมหาสารคาม จ.มหาสารคามสคร 7

นครพนม 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายจงหวดนครพนมศรสะเกษ 2. สถานสงเคราะหบานนคมปรอใหญ จ.ศรสะเกษ

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม134

สคร 8นครสวรรค 1. สถานสงเคราะหคนชราบานเขาบอแกว จ.นครสวรรค

สคร 9พษณโลก 1. สถานสงเคราะหคนไรทพงวงทอง จ.พษณโลก

สคร 10 เชยงใหม 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานธรรมปกรณ (เชยงใหม) 2. สถานสงเคราะหคนชราวยทองนเวศน จ.เชยงใหม3. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายจงหวดล าปาง

สคร 11นครศรธรรมราช 1. สถานสงเคราะหคนไรทพงภาคใต จ.นครศรธรรมราชภเกต 2. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายภเกตชมพร 3. สถานสงเคราะหคนชราบานอทอง-พนงตก จ.ชมพร

สคร 12 ยะลา 1. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณสงขลา 2. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายจงหวดสงขลาตรง 3. สถานสงเคราะหคนชราบานศรตรง จ.ตรง

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 135

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม136

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 137

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม138

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 139

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม140

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม 141

หลกสตรการดแลผปวยวณโรค ในหนวยงานทใหบรการดานสวสดการสงคม142