enzimi kbh fs 2008

Prof. dr. Ivana epelak

Ak.god. 2007/2008.

KliniKlinikaka

enzimologijaenzimologija kkorioritenje podataka o aktivnostima tenje podataka o aktivnostima enzimaenzima

uu

dijagnostidijagnostike svrheke svrhe

1. 1. Uroene greUroene greke metabolizma ke metabolizma

nasljedne, nasljedne, genetski uvjetovane bolesti (genetski uvjetovane bolesti (enzimopatijeenzimopatije))

22. . SteSteeni deficit enzima eni deficit enzima

obiobino zbog promjene no zbog promjene funkcije organa funkcije organa ((sinteza)sinteza)

33. . Razna patoloRazna patoloka stanja ka stanja

ooteteenje stanica i enje stanica i izlazak enzima u izlazak enzima u izvanstaniizvanstaninunu

tekutekuinu inu ((

aktivnostaktivnost))

Enzimi u stanicamaEnzimi u stanicama

a)a)

konstitutivni konstitutivni (sintetiziraju se stalnom brzinom (sintetiziraju se stalnom brzinom

nprnpr. . kreatinkreatin kinazakinaza,CK,CK proporcionalna masi miproporcionalna masi miiinih stanica, pojava u serumu nih stanica, pojava u serumu

uglavnom posljedica nekroze )uglavnom posljedica nekroze )

b)b)

InducibilniInducibilni

(sinteza enzima mijenja se u ovisnosti o (sinteza enzima mijenja se u ovisnosti o koncentraciji supstrata; najkoncentraciji supstrata; najeee enzimi koji pregrauju tvari e enzimi koji pregrauju tvari apsorbirane iz probavnog trakta; apsorbirane iz probavnog trakta; glukokinazaglukokinaza))

Enzimi Enzimi u u

serumuserumu

MiMiiinanaaktivnostaktivnost

Tkivn

a

Tkivn

a

sekre

cija

sekre

cija

Krvne

Krvne stanice

stanice

Obnova

Obnova stanica

stanica

Endo

tel

Endo

tel

ilaila

SadrSadraj enzima u krvi u svakom aj enzima u krvi u svakom trenutku uzimanja uzorka krvi rezultat trenutku uzimanja uzorka krvi rezultat

je:je:

oslobaanja iz stanicaoslobaanja iz stanica

nanaina ulaska u cirkulacijuina ulaska u cirkulaciju

nanaina eliminacije iz cirkulacijeina eliminacije iz cirkulacije

StaniStanini enzimi dospijevajuni enzimi dospijevajuu plazmu kao posljedica u plazmu kao posljedica obnove stanicaobnove stanica

StaniStanini enzimi pojani enzimi pojaanoanodospijevaju u plazmu kao dospijevaju u plazmu kao posljedica oposljedica oteteenja ilienja iliproliferacije stanicaproliferacije stanica

oslobaanje iz stanicaoslobaanje iz stanica

Plazma membrana (ALP, GGT)Plazma membrana (ALP, GGT)

Citoplazma (ALT, AST, LD, CK)Citoplazma (ALT, AST, LD, CK)

Mitohondrij (GLD, AST, CK)Mitohondrij (GLD, AST, CK)

Lizosom (ACP, NAG)Lizosom (ACP, NAG)

Mikrosomi (GGT)Mikrosomi (GGT)

oslobaanje iz stanicaoslobaanje iz stanica

Normalna stanica

Oteenje stanice

Smrt stanice

SadrSadraj enzima u krvi u svakom aj enzima u krvi u svakom trenutku uzimanja uzorka rezultat je:trenutku uzimanja uzorka rezultat je:


nanaina ulaska u cirkulacijuina ulaska u cirkulaciju(Mr, stupanj sinteze,stupanj o(Mr, stupanj sinteze,stupanj oteteenja stanice)enja stanice)

nanaina eliminacije iz cirkulacijeina eliminacije iz cirkulacije

nanaini ulaska u cirkulacijuini ulaska u cirkulaciju

vrlo permeabilna direktno

jetrabazalna membrana ulaze u slezena

stanica blizu kapilare krv

semi-permeabilna djelomino

srcebazalna membrana ili potpuno

guteraa stanica dalje od kapilare putem limfe

prostata

nepermeabilna obvezno

skeletnibazalna membrana putem

miii stanica daleko od kapilare limfe

MrMr

dijagnostidijagnostiki vaki vanih enzimanih enzima

LipazaLipaza 48 00048 000 AmilazaAmilaza 50 00050 000 KreatinKreatin kinazakinaza,CK,CK 80 00080 000 AspartatAspartat--aminotransferazaaminotransferaza, AST, AST 90 00090 000 AlaninAlanin--aminotransferazaaminotransferaza, ALT, ALT 180 000180 000 Kisela Kisela fosfatazafosfataza, ACP, ACP 100 000100 000 LaktatLaktat--dehidrogenazadehidrogenaza, , LDLD 140140 000000 Alkalna Alkalna fosfatazafosfataza, ALP, ALP 140 000140 000 --glutamilglutamil transferazatransferaza, GGT, GGT 82 000, 300 000, 82 000, 300 000,

1 000 1 000 000000

SadrSadraj enzima u krvi u svakom aj enzima u krvi u svakom trenutku uzimanja uzorka rezultat je:trenutku uzimanja uzorka rezultat je:


nanaina ulaska u cirkulacijuina ulaska u cirkulaciju

nanaina eliminacije iz cirkulacije;ina eliminacije iz cirkulacije;(RES, eliminacija bubrezima(RES, eliminacija bubrezima--manje znamanje znaajna)ajna)

nanaini eliminacije iz cirkulacijeini eliminacije iz cirkulacijeOTPUOTPUTANJETANJE

RASPODJELARASPODJELADIFUZIJADIFUZIJA

ELIMINACIJAELIMINACIJA

indirektno direktno

Intersticijskotkivo krv

limfa

mokraaOrgani za eliminaciju

Bioloki poluivot

enzima u plazmi

LDLD11 53 53

173 sata173 sataLDLD55 8 8

12 sata12 sata

CKCK 15 sati15 sati

ASTAST 12 12

22 sata22 sata

ALTALT 37 37

57 sata57 sata

ALPALP 3 3 7 dana7 dana

GGTGGT 3 3 7 dana7 dana

Enzimi kao Enzimi kao tkivnitkivni

biljezibiljezi

Osjetljivost:Osjetljivost: proizlazi iz odnosa proizlazi iz odnosa aktivnosti enzima u plazmi i pojedinim aktivnosti enzima u plazmi i pojedinim stanicama, odnosno tkivimastanicama, odnosno tkivima

SpecifiSpecifinost:nost: organorgan--specifispecifini enzimi (ni enzimi (i i izoenzimiizoenzimi)) /organ nespecifi/organ nespecifini enzimini enzimi

enzimi kao enzimi kao tkivnitkivni biljezibiljezi

ASTASTALTALTLDLDCKCK

SerumSerum EritrocitiEritrociti JetraJetra SrceSrce MiMiii

TkivnaTkivna

osjetljivostosjetljivost TkivnaTkivna

specifispecifinostnost

Enzimski profilEnzimski profil

Podjela enzima prema mjestu djelovanjaPodjela enzima prema mjestu djelovanja

Aktivnost u serumuAktivnost u serumuStaniStanini enzimini enzimi(AST, ALT, LD, GLD,(AST, ALT, LD, GLD,aldolazaaldolaza, CK, GGT i , CK, GGT i drdr.).)

U pravilu se poveU pravilu se poveavaavaprilikom oprilikom oteteenja stanica koje ihenja stanica koje ihsadrsadre.e.

Sekrecijski enzimiSekrecijski enzimiDjeluju u krvnoj plazmi (Djeluju u krvnoj plazmi (kolinesterazakolinesteraza, , Smanjuje se zbog funkcionalneSmanjuje se zbog funkcionalnefaktori koagulacije)faktori koagulacije)

insuficijencijeinsuficijencije

uzrokovaneuzrokovaneooteteenjem stanicaenjem stanica. .

Djeluju u probavnom traktu (Djeluju u probavnom traktu (amilazaamilaza, , lipazalipaza,,pepsinpepsin, , tripsintripsin

i i drdr.).)

PovePoveava seava sezbog ozbog oteteenja stanica u kojima seenja stanica u kojima seenzimi sintetiziraju, ili se smanjuje zbogenzimi sintetiziraju, ili se smanjuje zbogfunkcionalnog ofunkcionalnog oteteenja organa.enja organa.

Enzimi u plazmiEnzimi u plazmi

Enzimi iz Enzimi iz jetrejetreUloga u cirkulacijiUloga u cirkulaciji

Plazma specifiPlazma specifini enzimini enzimi Plazma nespecifiPlazma nespecifini enzimini enzimi

SerinSerin

proteazeproteaze::trombintrombin, faktor XII, faktor XIIFibrinolitiFibrinolitikiki

enzimienzimi

Enzimi sekrecijeEnzimi sekrecijeLipazaLipazaAmilazaAmilaza

ProstatiProstatinana

kisela kisela fosfatazafosfataza

StaniStanini enzimini enzimiLD, AST, ALTLD, AST, ALT

Plazma specifiPlazma specifini enzimini enzimi

Djeluju u plazmiDjeluju u plazmi Sintetiziraju se u Sintetiziraju se u jetrijetri U plazmi su prisutni u veU plazmi su prisutni u veim koncentracijama nego im koncentracijama nego

u tkivuu tkivu KliniKliniki znaki znaajna:ajna:aktivnostaktivnost Promjene Promjene pokazatelj funkcije pokazatelj funkcije jetrejetre

Plazma nespecifiPlazma nespecifini enzimini enzimi (aktivnosti (aktivnosti

u plazmi nego u tkivima)u plazmi nego u tkivima)

a)a)

enzimi sekrecijeenzimi sekrecije

egzokrineegzokrine

ljezdeljezde

(pankreas, prostata, (pankreas, prostata, mukozamukoza

eludca); eludca);

klinikliniki znaki znaajno: ajno: , zbog poja, zbog pojaane sinteze ili oteane sinteze ili oteaneaneeliminacije)eliminacije)KliniKliniki znaki znaajno: ajno:

(stanice o(stanice oteteene ili nekrotiene ili nekrotine)ne)

b)b)

Enzimi Enzimi intermedijarnogintermedijarnog

metabolizmametabolizma

koncentracije u koncentracije u tkivima vrlo visoke; otkivima vrlo visoke; oteteenje ili nekroza stanica enje ili nekroza stanica omoguomoguuje uje bijegbijeg

enzima u plazmu (CK, LD, AST, enzima u plazmu (CK, LD, AST,

ALT....)ALT....)

Referentni intervali za enzimeReferentni intervali za enzime

99 vrijeme uzimanja uzorka krvi vrijeme uzimanja uzorka krvi

99 dobdob

99 spolspol

99 rasarasa

99 fizifizika aktivnostka aktivnost

Promjene Promjene katalitikatalitikeke

aktivnosti enzima u serumuaktivnosti enzima u serumu

PojaPojaana sintezaana sinteza

PoremePoremeaj propusnosti staniaj propusnosti stanine membranene membraneNekroza staniceNekroza stanice

Smetnje u izluSmetnje u izluivanjuivanju

Smanjena sintezaSmanjena sinteza

PojaPojaana eliminacija uz normalnu sintezuana eliminacija uz normalnu sintezu

Uzroci oUzroci oteteenja stanicaenja stanica

HipoksijaHipoksija (gubitak krvi, anemije,...)(gubitak krvi, anemije,...) KemikalijeKemikalije ((iva, olovo, .....)iva, olovo, .....) Fizikalna oFizikalna oteteenjaenja ((smrzotine, opekotine, radijacija...)smrzotine, opekotine, radijacija...) MikrobioloMikrobioloki agensiki agensi (bakterije, gljivice, virusi...)(bakterije, gljivice, virusi...) ImunoloImunoloki mehanizmiki mehanizmi ((citotokicitotokinostnost)) Nutritivni Nutritivni imbeniciimbenici (nedostatak proteina, vitamina, (nedostatak proteina, vitamina,

minerala...)minerala...)

Glavni enzimiGlavni enzimi--klinikliniko znako znaenjeenje

Kisela Kisela fosfatazafosfataza

, ACP, ACP

karcinom prostatekarcinom prostateALTALT

bolesti bolesti jetrejetre

ALPALP

bolesti bolesti jetrejetre

i kostijui kostijuAmilazaAmilaza

akutni akutni pankreatitispankreatitis

ASTAST

infarkt infarkt miokardamiokarda,,bolesti bolesti jetrejetre, mi, miiinene

bolestibolestiCKCK

infarkt infarkt miokardamiokardamimiiine bolestine bolesti

GGTGGT

bolesti bolesti jetrejetreLipazaLipaza

akutni akutni pankreatitispankreatitis

LDLD

karcinom, infarkt karcinom, infarkt miokardamiokardabolesti bolesti jetrejetre

PseudokolinesterazaPseudokolinesteraza

otrovanja otrovanja organofosfornimorganofosfornimspojevimaspojevima

LAKTAT DEHIDROGENAZA (LD)LAKTAT DEHIDROGENAZA (LD)EC 1.1.1.27.EC 1.1.1.27.

LL--laktatlaktat: NAD: NAD++

oksidoreduktazaoksidoreduktaza

CH3HCOHCOOH

+ NAD+pH 8.8-9.8 LD

pH 7.4-7.8

CH3C = OCOOH

+

NADH+H+

infarktinfarkt

miokardamiokarda

megaloblastimegaloblastika ka anemijaanemija

akutnoakutno

oboljenjeoboljenje

jetrejetre

akutnoakutno

oboljenjeoboljenje

bubregabubrega

((mokramokraa)a)

infarktinfarkt

plupluaa

razlirazliitiiti

tipovitipovi

oboljenjaoboljenja

mimiiiaa

maligna maligna oboljenjaoboljenja

HH44

HH33

MM

HH22

MM22

HH11

MM33

MM44

LDLD11

LDLD22

LDLD33

LDLD44

LDLD55

EnzimEnzim

se se sastojisastoji

odod

4 4 polipeptidnapolipeptidna

lancalanca

kojikoji pripadajupripadaju

tiputipu

H (H (heartheart--srcesrce) i M () i M (musclemuscle--mimiii))

5 5 izoenzimaizoenzima--organ organ specifispecifinini

izoenzimiizoenzimi

ASPARTAT AMINOTRANSFERAZA (AST)ASPARTAT AMINOTRANSFERAZA (AST)EC 2.6.1.1.EC 2.6.1.1.; ; LL--aspartataspartat--22--oksoglutarat oksoglutarat aminotransferazaaminotransferaza

UuUunutarnutar

stanicestanice

nalazinalazi

se u se u citoplazmicitoplazmi

((izoenzimizoenzim

C; AST I; 35%) IC; AST I; 35%) Immmitohondrijimamitohondrijima

((izoenzimizoenzim

M; AST II; 65%)M; AST II; 65%)

infarktinfarkt

miokardamiokarda

virusnivirusni

hepatitishepatitis, , infektivniinfektivni

hepatitishepatitis,,

T tokT tokoksioksinni hepatitisi hepatitis, , cirozaciroza, , primarniprimarni

i i metastatskimetastatski

tumoritumori

jetrejetre,,muskularnamuskularna

distrofijadistrofija

LL--aspartataspartat

+ + --ketoglutaratketoglutarat

ASTAST

ooksalacetatksalacetat

+ L+ L--glutamatglutamatreverzibilna reakcija !reverzibilna reakcija !

AALANINLANIN

AMINOTRANSFERAZA (AAMINOTRANSFERAZA (ALLT)T)EC 2.6.1.EC 2.6.1.22..; ; LL--alaninalanin--22--oksoglutarat oksoglutarat aminotransferazaaminotransferaza

UuUunutarnutar

stanicestanice

nalazinalazi

se u se u citoplazmicitoplazmi

virusnivirusni

hepatitishepatitis, , infektivniinfektivni

hepatitishepatitis, , toksitoksikiki

hepatitishepatitis,,cirozaciroza

komplikacijekomplikacije

nakon infarkta, akutni nakon infarkta, akutni pankreatitispankreatitis

LL--alaninalanin

+ + --ketoglutaratketoglutarat

AALLTT

piruvatpiruvat

+ L+ L--glutamatglutamatreverzibilna reakcija !reverzibilna reakcija !

KREATIN KINAZA (CK)KREATIN KINAZA (CK)EC 2.7.3.2.EC 2.7.3.2.; ; ATPATP--kreatin Nkreatin N--fosfotransferazafosfotransferaza

EnzimEnzim

u u citoplazmicitoplazmi

stanicastanica

je je aktivanaktivan

kaokao

dimer dimer polipeptidpolipeptidaa

tipatipa

M (M (musclemuscle) i ) i polipeptidapolipeptida

tipatipa

B (B (brainbrain))

3 3 izoenzimaizoenzima

CKCK--BBBB

(CK(CK--1)1), , CKCK--MBMB

(CK(CK-- 2)2)

i CKi CK--MMMM

(CK(CK--3)3)

KliniKlinikiki

je je znaznaajnaajna

razlirazliita ita raspodjelaraspodjela

izoenzimaizoenzima

u u skeletnimskeletnim

i i srsranomanom

mimiiiu (CKu (CK--MB)MB)

KREATIN KINAZA, CKKREATIN KINAZA, CK

U citoplazmi ili membrani (CKU citoplazmi ili membrani (CK--MtMt) ) mitohondrijamitohondrija stanica stanica skeletnih miskeletnih miiia, srca, mozga (prostate, uterusa), a, srca, mozga (prostate, uterusa),

KreatinKreatin + ATP + ATP pH 9 pH 9 kreatinkreatin--P + ADPP + ADP

pH 6,7 pH 6,7

bbolesti skeletnih miolesti skeletnih miiiaa,b,bolesti srcaolesti srca, t, traumeraumecentralnog nervnog sustava, centralnog nervnog sustava, ttumori pluumori plua,a,prostate, mjehura, dojkeprostate, mjehura, dojke

......

ALKALNA FOSFATAZA (ALKALNA FOSFATAZA (ALPALP))EC 3.1.3.1.EC 3.1.3.1.; ; OrtofosfatOrtofosfat

monoester monoester fosfohidrolazafosfohidrolaza

AlkalneAlkalne

fosfatazefosfataze

(optimalni pH 9,8(optimalni pH 9,8--10,5)10,5)

susu

skupinaskupina glikoproteinaglikoproteina

smjesmjetenatena

uglavnomuglavnom

unutarunutar

stanistaninene

membranemembrane.

osteoblastiosteoblasti

kostijukostijustanicstanicee

hepatobilijarnoghepatobilijarnog

traktatrakta

stijenstijenkaka

crijevacrijevatubuli tubuli bubregabubrega

placentplacentaa. Bolesti kostijuBolesti kostiju(rahitis, (rahitis, PagetPaget))

Bolesti Bolesti jetrejetre(opstruktivne)(opstruktivne)Maligne bolesti Maligne bolesti

ALPALP

Djeluje na Djeluje na monoesteremonoestere fosforne fosforne kiseline stvarajukiseline stvarajui alkohol i fosfati alkohol i fosfat

Prirodni supstrat za ALP joPrirodni supstrat za ALP jo uvijek uvijek nepoznat; mnogo sintetskih supstratanepoznat; mnogo sintetskih supstrata

RazliRazliiti iti izoenzimskiizoenzimski oblici oblici ((elektroforezaelektroforeza, , izoelektriizoelektrinono fokusiranje, inaktivacija toplinom...)fokusiranje, inaktivacija toplinom...)

Kisela Kisela fosfatazafosfataza, ACP, ACP EC 3.1.3.2; EC 3.1.3.2; ortofosfatortofosfat

monoestermonoester

fosfohidrolazafosfohidrolaza

FosfatazeFosfataze s optimalnim pH

Ovisno o porijekluOvisno o porijeklu::

Inhibicija Inhibicija izoenzimaizoenzima

L(+) L(+) taratarattaratarat

formladehidformladehid

ProstataProstata

potpunapotpuna

minimalnaminimalna

EritrocitiEritrociti

minimalnaminimalna

znaznaajnaajna

Ostala tkivaOstala tkiva

znaznaajnaajna

umjerenaumjerena

!!! Tartarat

rezistentna ACP-

podrijetlom iz osteoklasta

(TR-ACP)

GLUTAMIL TRANSFERAZA (GLUTAMIL TRANSFERAZA (--GT)GT)EC 2.3.2.2.EC 2.3.2.2.; ; --glutamilglutamil--peptid:aminokiselinapeptid:aminokiselina

--glutamiltransferazaglutamiltransferaza

--glutamilglutamil

transferazatransferaza

((--GT) GT) najvinajvie se e se nalazinalazi

u u bubregububregu, , jetrijetri, , pankreasupankreasu

i i bilijarnombilijarnom

traktutraktu

PkataliziraPkatalizira

reakciju prijenosa reakciju prijenosa glutamilglutamil

skupine sa skupine sa supstrata davatelja na supstrat primateljsupstrata davatelja na supstrat primatelj

kKkKlinilinikiki

znaznaajnoajno

je je odreodreivanjeivanje

u u serumuserumu bolesnikabolesnika::

oboljenjaoboljenja

jetrejetre, , lijekovilijekovi, , alkoholalkohol

((indukcijaindukcija enzimaenzima))

AMILAZAAMILAZAEC 3.2.1.1.EC 3.2.1.1.; ; --1,41,4--glukan,4glukan,4--glukano glukano hidrolazahidrolaza

AmilazaAmilaza

u u serumuserumu

uglavnomuglavnom

potjepotjee e iziz

acinarnihacinarnihstanicastanica

guguteraterae, e, lijezdalijezda

slinovnicaslinovnica

((testisatestisa, , ovarijaovarija, ,

pluplua i a i masnogmasnog

tkivatkiva))

AmilazaAmilaza

ima ima malumalu

molekulskumolekulsku

masumasu

pa je pa je jedanjedan

odod

enzimaenzima iziz

serumaseruma

kojikoji

se se normalnonormalno

nalazinalazi

ii

u u mokramokraii

--amilazaamilaza

((endoamilazaendoamilaza) ) nalazinalazi

se u se u ljudiljudi

i i ivotinjaivotinja

a a hidrolizirahidrolizira

linearnelinearne

iliili

razgranaterazgranate

ugljikohidrateugljikohidrate

sastavljenesastavljene

odod

--D D glukozeglukoze

bilobilo

gdjegdje

u u lanculancu

stvarajustvarajui i brzobrzo

smjesusmjesu

dekstrinadekstrina, , maltozemaltoze

i i glukozeglukoze..

KOLINESTERAZA (ChE)KOLINESTERAZA (ChE) EC 3.1.1.8 EC 3.1.1.8 acilkolinacilkolin

acilhidrolazaacilhidrolaza

Dvije Dvije kolinesterazekolinesteraze, , tzvtzv. nespecifi. nespecifina ili na ili pseudokolinesterazapseudokolinesteraza, ChE, ChE((acilkolinacilkolin--acilhidrolazaacilhidrolaza) ili ) ili butirilkolinesterazabutirilkolinesteraza

i tragovi specifii tragovi specifinene

kolinesterazekolinesteraze, , AChEAChE

((acetilkolinacetilkolin--acetilacetil

hidrolazahidrolaza, EC. 3.1.1.7;, EC. 3.1.1.7;kolinesterazakolinesteraza

I). Dva enzima pokazuju razliI). Dva enzima pokazuju razliitu specifiitu specifinost premanost prema

raznim supstratima.raznim supstratima.

ChE u serumu potjeChE u serumu potjee pretee preteno od enzima koji se sintetizira u no od enzima koji se sintetizira u jetrijetri

i lui luiiu krv. u krv.

PseudokolinesterazaPseudokolinesteraza

je preteje preteno no tetramertetramer, a o, a okombinaciji kombinaciji podjedinicapodjedinica

ovisi njen ovisi njen izoenzimskiizoenzimski

sastav. Inhibira sesastav. Inhibira se

organofosfornimorganofosfornim

spojevima, spojevima, kvarternimkvarternim

amonijevimamonijevim

solima isolima idrugim drugim inhibitorimainhibitorima. .

ChE ChE hidrolizirahidrolizira razne estere razne estere kolinakolina, a najve, a najveu u aktivnost pokazuje prema aktivnost pokazuje prema butirilkolinubutirilkolinu

U dijagnostiU dijagnostike svrhe aktivnost ChE u serumu ke svrhe aktivnost ChE u serumu odreuje se prvenstveno kod jetrenih bolestiodreuje se prvenstveno kod jetrenih bolesti, , zatim kao indikator moguzatim kao indikator mogueg trovanja eg trovanja insekticidima te u otkrivanju bolesnika s atipiinsekticidima te u otkrivanju bolesnika s atipinim nim oblicima enzima, kod kojih postoji rizik oblicima enzima, kod kojih postoji rizik produproduenog odgovora na neke mienog odgovora na neke miiine ne relaksanserelaksanse((nprnpr. . sukcinildikolinsukcinildikolin, , mivakuriummivakurium) prilikom ) prilikom operativnih zahvata.operativnih zahvata.

. aktivnost !!!. aktivnost !!!

LIPAZALIPAZA EC 3.1.1.3; EC 3.1.1.3; triacilgliceroltriacilglicerol

acilacil

hidrolazahidrolaza

LipazaLipaza

hidrolizirahidrolizira

estere estere glicerolaglicerola

i i dugolandugolananihanih

masnih kiselina (u masnih kiselina (u --polopoloaju, na 1. i 3. C atomu). Aktivna je u kompleksu s aju, na 1. i 3. C atomu). Aktivna je u kompleksu s kolipazomkolipazom, a, aaktiviraju je aktiviraju je uune soli, kalcij i albumin.. ne soli, kalcij i albumin..

aktivnost u akutnom i kroniaktivnost u akutnom i kroninom nom pankreatitisupankreatitisu, , ileusileus, akutni , akutni kolecistitiskolecistitis, nekroza pankreasa, nekroza pankreasa

LipazaLipaza

se smatra organse smatra organ--specifispecifinim enzimomnim enzimompankreasa, iako je nepankreasa, iako je neto ima i u to ima i u elucu, sluznici tankogelucu, sluznici tankogcrijeva, leukocitima, masnim stanicama i mlijeku. crijeva, leukocitima, masnim stanicama i mlijeku. Nema je u mokraNema je u mokrai, jer iako se zbog male molekularnei, jer iako se zbog male molekularnemase filtrira u mase filtrira u glomerulimaglomerulima, potpuno se , potpuno se reapsorbirareapsorbira

uu

proksimalnimproksimalnim

tubulimatubulima..

enzimi kao enzimi kao tkivnitkivni biljezibiljezi

Karakteristike profila enzima u infarktu miokarda

satisati danidani

Metode za odreivanje Metode za odreivanje katalitikatalitikeke

aktivnosti enzimaaktivnosti enzima

O kojim O kojim imbenicima ovisi imbenicima ovisi katalitikatalitikaka aktivnost enzima ???aktivnost enzima ???

pH, pH, vrstevrste

i i ionskeionske

jakostijakosti

puferapufera

temperaturetemperature

koncentracijekoncentracije

supstratasupstrata


aktivatoraaktivatora


inhibitorainhibitora

Metode Metode kontinuiranog kontinuiranog

mjerenjamjerenja

Metode Metode diskontinuiranog diskontinuiranog

mjerenjamjerenja

Metode za odreivanje katalitiMetode za odreivanje katalitike aktivnosti enzimake aktivnosti enzima


mjerenjamjerenja

Metode Metode diskontinuiranog diskontinuiranog

mjerenjamjerenjaMetode Metode

jedne ili (dvije) tojedne ili (dvije) tokeke

OptiOptiki testki test

Metode s umjetnim supstratimaMetode s umjetnim supstratima



mjerenjamjerenja

OptiOptiki testki test

Metode s umjetnim supstratimaMetode s umjetnim supstratima

OptiOptiki test 1. stupnjaki test 1. stupnja




Kataliziraju istu kemijsku reakcijuKataliziraju istu kemijsku reakciju

Imaju razliImaju razliite fizikalnoite fizikalno--kemijske kemijske osobineosobine

(izozimi, izoforme, varijante enzima, subfrakcije, podtipovi, (izozimi, izoforme, varijante enzima, subfrakcije, podtipovi, podoblici...)podoblici...)

RazliRazliiti oblici istog enzimaiti oblici istog enzima

Izoenzimi (pravi)Izoenzimi (pravi) monomono--ili ili eee multimerni e multimerni izoenzimi nastali pod kontrolom genaizoenzimi nastali pod kontrolom gena

Multipli enzimski obliciMultipli enzimski oblici nastali posttranslacijskim nastali posttranslacijskim mehanizmima mehanizmima in vivoin vivo ili ili in vitroin vitro

KovalentneKovalentne//nekovalentnenekovalentne

modifikacije modifikacije (u organizmu, tijekom pro(u organizmu, tijekom proiiavanja, izolacije, pohranjivanja..)avanja, izolacije, pohranjivanja..)

DeamidacijaDeamidacija DjelomiDjelomino cijepanje no cijepanje polipeptidnogpolipeptidnog lancalanca PromjenjenaPromjenjena fosforilacijafosforilacija AcilacijaAcilacija Promjene u ugljikohidratnom dijelu lancaPromjene u ugljikohidratnom dijelu lanca AgregacijaAgregacija Povezivanje s drugim Povezivanje s drugim biomolekulamabiomolekulama ((makroenzimimakroenzimi)) KoinozimiKoinozimi....

Razlike i sliRazlike i slinostinosti

Pravi Pravi izoenzimiizoenzimi

MultipliMultipli

oblicioblici

RazliRazliiti po iti po katalitikatalitikimkim

i i imunokemijskimimunokemijskim, nema razlika u , nema razlika u katalitikatalitikimkimsvojstvima, stabilnosti, naboju,svojstvima, stabilnosti, naboju,

svojstvima, svojstvima, imunokemijskiimunokemijski

susu

vrlo male razlike u vrlo male razlike u MrMr

slislini, male razlike uni, male razlike ustabilnosti, razlike u naboju,stabilnosti, razlike u naboju,velike razlike u velike razlike u MrMr

IzoenzimiIzoenzimi

u kliniu klinikoj praksikoj praksi

KreatinKreatin kinazakinaza LaktatLaktat dehidrogenazadehidrogenaza Alkalna Alkalna fosfatazafosfataza Kisela Kisela fofatazafofataza** AmilazaAmilaza KolinesterazaKolinesteraza GlukozaGlukoza--66--fosfat fosfat dehidrogenazadehidrogenaza** NN--acetilacetil--betabeta--DD--glukozaminidazaglukozaminidaza FosfoglukomutazaFosfoglukomutaza** AspartatAspartat aminotransferazaaminotransferaza GamaGama--glutamiltransferazaglutamiltransferaza AdenozinAdenozin deaminazadeaminaza*....*.... ...................... ____________________________________________________ * * sudska medicinasudska medicina

LaktatLaktat

dehidrogenazadehidrogenaza

(LD(LD

11--55

))

--

akutni infarkt akutni infarkt miokardamiokarda, , hemolitihemolitikeke

bolesti, toksibolesti, toksini ni hepatitishepatitis

--

virusni hepatitis, progresivna mivirusni hepatitis, progresivna miiina distrofija, infektivna na distrofija, infektivna mononukleozamononukleoza, maligne bolesti, maligne bolesti

akutni infarkt akutni infarkt miokardamiokarda

(LD(LD11

))bolesti bolesti jetrejetre

(LDH(LDH44

i LDHi LDH55

))progresivna miprogresivna miiina distrofija na distrofija (LD(LD55

))maligne bolesti maligne bolesti (LD(LD55

/LD/LD11

< 1,3< 1,3))

ElektroforetskaElektroforetska

slika slika izoenzimaizoenzima

LDH LDH (celuloza(celuloza--acetatni gel)acetatni gel)

KreatinKreatin

kinazakinaza

(3 (3 izoenzimaizoenzima))

MrMr

80 00080 000

CKCK--MMMM**

CKCK--MM1, CKMM1, CK--MM2, MM2, CKCK--MM3MM3CKMBCKMB**

CKCK--MB1, MB1, CKCK--MB2MB2

CKCK--BB BB CKCK--BBBB, , (pseudo(pseudo--MB)MB)

MrMr

> 200 000> 200 000

a) CKa) CK--imunoglobuliniimunoglobulini

makroCKmakroCK

tip 1tip 1

(autoimune bolesti)(autoimune bolesti)

b) CKb) CK--MiMiMiMi

makroCKmakroCK

tip 2tip 2

) ) maligne bolesti)maligne bolesti)((dimerdimer))

((oligomeroligomer))

Alkalna Alkalna fosfatazafosfataza

izoenzimiizoenzimi

izoEizoE genetska kontrolagenetska kontrola MrMr______________________________________________________________________________________________________PlacentaPlacenta

odvojeni genodvojeni gen

7400074000

intestinalnaintestinalna

odvojeni genodvojeni gen

9200092000

kokotana/tana/

9400094000jetrena/jetrena/

9240092400bubrebubrenana

zajednizajedniki genki gen

9580095800__________________________________________________________________________________________________________! Samo u slu! Samo u sluaju aju placentarnogplacentarnog

izoEizoE--

alelnealelne

varijacije; kod ostalih,varijacije; kod ostalih,heterogenost je posljedica heterogenost je posljedica posttranslacijskihposttranslacijskih

modifikacija enzimske molekulemodifikacija enzimske molekule

--

Alkalna Alkalna fosfatazafosfataza izoenzimiizoenzimi

StarostStarost

ALP ALP izoenzimiizoenzimi

(%)(%)kostkost

jetrajetra

ostali (intestinalni)ostali (intestinalni)________________________________________________________________________________________________________________________DjecaDjeca

8585

55

< 10< 10

OdrasliOdrasli

4545

4545

< 10< 10

Starije osobeStarije osobe

3030

6060

< 10< 10______________________________________________________________________________________________________________________normalna raspodjela normalna raspodjela

ZnaZnaenje enje razlirazliithith

oblika istog enzimaoblika istog enzima

Bez obzira na mehanizam nastanka Bez obzira na mehanizam nastanka izoenzimaizoenzima

osiguravaju poveosiguravaju poveane ane

mogumogunosti u diferencijalnoj nosti u diferencijalnoj dijagnostici razlidijagnostici razliitih bolesti !!!itih bolesti !!!

SluSluajaj--1.1.

54 godi54 godinji munji mukarac s karac s povjepovjeuu

infarktainfarktamiokardamiokarda

primljen je u bolnicu nakon akutneprimljen je u bolnicu nakon akutne

grudne boli 3 sata grudne boli 3 sata predhodnopredhodno. Rezultati EKG su. Rezultati EKG subili dvosmisleni. Rezultati za enzime su:bili dvosmisleni. Rezultati za enzime su:

VrijemeVrijemeCK CK 1150 1150 (

ODGOVOR:ODGOVOR:

PovePoveanje CK je bilo vrlo umjereno i brzo.anje CK je bilo vrlo umjereno i brzo.Bolesniku je dana Bolesniku je dana intramuskularnointramuskularno

injekcijainjekcija

analgetika (njegov lijeanalgetika (njegov lijenik) prije nego jenik) prije nego jehospitaliziran i to mohospitaliziran i to moe uzrokovati odreenoe uzrokovati odreenopovepoveanje enzima. Ne postoje drugi dokazianje enzima. Ne postoje drugi dokaziinfarkta infarkta miokardamiokarda..

SluSluaj 2aj 2..

65 godi65 godinji munji mukarac dolazi u ambulantu s vidljivom karac dolazi u ambulantu s vidljivom uticom kojauticom kojaje intenzivne boje. Nema bolova ali je zamijetio da gubi teje intenzivne boje. Nema bolova ali je zamijetio da gubi teinu iinu ida je njegova stolica blijeda. On umjereno pije i nije na nikakvda je njegova stolica blijeda. On umjereno pije i nije na nikakvojojterapiji lijekovima. Njegovi funkcijski jetreni testovi su:terapiji lijekovima. Njegovi funkcijski jetreni testovi su:

BilirubinBilirubin 250 250 mol/L (mol/L (33--20 20 mol/L)mol/L) ASTAST 87 U/L (87 U/L (1111--38)38) ALTALT 92 U/L 92 U/L (12(12--48)48) ALPALP 850 U/L 850 U/L (60(60--142)142)

to bi bila diferencijalna dijagnoza?to bi bila diferencijalna dijagnoza? Koja druga ispitivanja bi bila od pomoKoja druga ispitivanja bi bila od pomoi za postaviti dijagnozu?i za postaviti dijagnozu?

ODGOVOR:ODGOVOR:

U ovom sluU ovom sluaju najvjerojatnija dijagnoza je karcinomaju najvjerojatnija dijagnoza je karcinomglave pankreasa koji opstruira zajedniglave pankreasa koji opstruira zajedniki ki uuni kanal.ni kanal.To klasiTo klasino daje bezbolnu no daje bezbolnu uticu s bilirubinom od okouticu s bilirubinom od oko250 250 umolumol/L. To je nekomplicirana opstruktivna /L. To je nekomplicirana opstruktivna uticauticakoja je karakterizirana s aktivnokoja je karakterizirana s aktivnou ALP koja je viu ALP koja je vieenego tri puta iznad gornje referentne vrijednosti. ASTnego tri puta iznad gornje referentne vrijednosti. ASTi ALT ne pokazuju tei ALT ne pokazuju teko ko hepatocelularnohepatocelularno

ooteteenje.enje.

Daljnja korisna ispitivanja ukljuDaljnja korisna ispitivanja ukljuuju slikanjeuju slikanjestruktura u blizini glave pankreasa i struktura u blizini glave pankreasa i zajdnizajdnikogkog

uunognog

kanala da se vidi uzrok opstrukcije.kanala da se vidi uzrok opstrukcije.

SluSluaj 3.aj 3.

5454--godigodinja nja ena ena dovedoveenaena

je u hitnuje u hitnusluslubu s akutnom abdominalnom boli ubu s akutnom abdominalnom boli utrajanju od 4 sata. Bol je trajanju od 4 sata. Bol je epigastriepigastrinana

i i iri seiri se

u lea Kod ispitivanja bolesnica je bolna iu lea Kod ispitivanja bolesnica je bolna ihipotenzivnahipotenzivna, postoji , postoji epigastriepigastrinana

mekomekoa.a.

Ispitivanja pokazuju da je Ispitivanja pokazuju da je amilazaamilaza

u serumuu serumu6 500 U/L 6 500 U/L (23(23--91 U/L).91 U/L).

Koja je najvjerojatnija Koja je najvjerojatnija

dijagnozadijagnoza

ODGOVOR:ODGOVOR:

Postoje mnogi uzroci povePostoje mnogi uzroci poveanja serumske anja serumske amilazeamilaze, ali, alivrijednosti 10x vevrijednosti 10x vee od gornje granice normale sue od gornje granice normale sugotovo uvijek uzrokovane akutnim gotovo uvijek uzrokovane akutnim pankreatitisompankreatitisom, pa, paje klinije klinika slika u ovom sluka slika u ovom sluaju sukladna ovoj dijagnozi.aju sukladna ovoj dijagnozi.Umjerenije poveUmjerenije poveanje (>5x) moanje (>5x) moe biti uzrokovanoe biti uzrokovanopankreatitisompankreatitisom

ali i drugim uzrocima abdominalne boli,ali i drugim uzrocima abdominalne boli,

kao perforiranim kao perforiranim peptipeptikimkim

irom. Blago poveirom. Blago poveanjeanjevidljivo je u bubrevidljivo je u bubrenom poremenom poremeaju, buduaju, budui se i se amilazaamilazaisti bubrezimaisti bubrezima..

Hvala na paHvala na panji !nji !

Slide Number 1Klinika enzimologijakoritenje podataka o aktivnostima enzima u dijagnostike svrheEnzimi u stanicamaSlide Number 4Slide Number 5Slide Number 6Slide Number 7Slide Number 8Slide Number 9Slide Number 10Mr dijagnostiki vanih enzimaSlide Number 12Slide Number 13Slide Number 14Enzimi kao tkivni biljeziSlide Number 16Podjela enzima prema mjestu djelovanjaSlide Number 18Plazma specifini enzimiPlazma nespecifini enzimi(aktivnosti u plazmi nego u tkivima)Slide Number 21Promjene katalitike aktivnosti enzima u serumuUzroci oteenja stanicaGlavni enzimi-kliniko znaenje Slide Number 25Slide Number 26Slide Number 27Slide Number 28Slide Number 29KREATIN KINAZA, CKSlide Number 31ALPKisela fosfataza, ACPEC 3.1.3.2; ortofosfat monoester fosfohidrolazaOvisno o porijeklu:Slide Number 35Slide Number 36KOLINESTERAZA (ChE)EC 3.1.1.8 acilkolin acilhidrolazaSlide Number 38LIPAZAEC 3.1.1.3; triacilglicerol acil hidrolazaSlide Number 40Slide Number 41Metode za odreivanje katalitike aktivnosti enzimaSlide Number 43Slide Number 44Slide Number 45Slide Number 46Slide Number 47Slide Number 48Slide Number 49Kovalentne/nekovalentne modifikacije (u organizmu, tijekom proiavanja, izolacije, pohranjivanja..) Razlike i slinostiIzoenzimi u klinikoj praksiLaktat dehidrogenaza (LD 1-5)Elektroforetska slika izoenzima LDH (celuloza-acetatni gel)Kreatin kinaza (3 izoenzima)Alkalna fosfataza izoenzimiAlkalna fosfataza izoenzimiZnaenje razliith oblika istog enzimaSluaj-1.ODGOVOR:Sluaj 2.ODGOVOR:Sluaj 3.ODGOVOR:Slide Number 66

enzimi kbh fs 2008

Documents