envÂr-i hazret-İ pÎr - muzaffer ozak · mahmud cemâleddin el-hulvî, lemezât-ı hulviyye ez...

1

FAHREDDN EFEND HAZRETLERNNNN

HAYATI VE ESERLER

2

FAHRETTN EFENDNN HAYATI VE ESERLER 3

1.1. NESEB VE LES ____________________________________________________________ 3

1.2. TAHSL ____________________________________________________________________ 5

1.3. TARKATA NTSABI __________________________________________________________ 5 1.3.1. lk mridi: Amcas Yahy Glib Hayt _________________________________________________ 5 1.3.2. Dier mridi: Babas Mehmed Rzeddn Yaar _________________________________________ 6

1.4. TARKAT FAALYETLER _______________________________________________________ 7 1.4.1. skp/Koana Tekkesi eyhlii _______________________________________________________ 7 1.4.2. Hceg Tekkesi eyhlii _____________________________________________________________ 7 1.4.3. skdar Kapaas Arakiyeci Mescidi Tekkesi eyhlii _____________________________________ 7 1.4.4. Kumrulu Mescid Tekkesi eyhlii _____________________________________________________ 8 1.4.5. Karagz Tekkesi eyhlii ____________________________________________________________ 8 1.4.6. Cerrh sitnesi eyhlii ____________________________________________________________ 8

1.5. CENNET ODA GNLER_____________________________________________________ 11

1.6. VEFTI ___________________________________________________________________ 12

1.7.HALFELER ________________________________________________________________ 17 1.7.1. Hac Abdurrahman Ak ____________________________________________________________ 17 1.7.2. Yanyal Ali Glib Zhd _____________________________________________________________ 19 1.7.3. Ali Neet _______________________________________________________________________ 19 1.7.4. brhim Zikr _____________________________________________________________________ 20 1.7.5. mer Ltf Feyz _________________________________________________________________ 20 1.7.6. Ali Haydar _______________________________________________________________________ 20 1.7.7. Mehmed Cemleddin Fikr _________________________________________________________ 20 1.7.8. Mehmed Hsmeddn Trb _______________________________________________________ 21 1.7.9. Ahmed Hd Muhibb ______________________________________________________________ 21 1.7.10. Mehmed Kemleddin Sdk ________________________________________________________ 21 1.7.11. Mustafa Abdlhamd Ltf ________________________________________________________ 21 1.7.12. Ftma Mkerrem Muhabbetullah __________________________________________________ 22 1.7.13. Emine Binnaz ___________________________________________________________________ 22 1.7.14. Emine Nimet ___________________________________________________________________ 22

1.8. AHSYET _________________________________________________________________ 22

1.9. TARKAT KLTRNE HZMETLER _____________________________________________ 28

1.10. ESERLER ________________________________________________________________ 30 1.10.1. Envr- Hazret-i Pr Nreddn Cerrh ve Tabakt- Cerrhiyye ____________________________ 30 1.10.2. Sulnme-i bi-Tark- Hazret-i Pr Sultn Nreddn el-Cerrh _____________________________ 32 1.10.3. Tarft / Der-beyn- Ahvl-i Bat ez-Tark- Nreddn Cerrh (kuddise srruh) ______________ 33

3

FAHRETTN EFENDNN HAYATI VE ESERLER

1.1. NESEB VE LES

brhim Fahreddn evk Efendinin ablas Fatma Zehr Rn Hanmn torunlarndan Reat yibil

Beyefendi, Fahreddn Efendi eliyle kaleme alnm bir ile eceresini istifdemize sunmutur. Bu ecereye gre

Fahreddn Efendinin Hz. Peygambere uzanan thir nesebi yledir:

mm- Ali (k.v.) ve Ftmatz-Zehr, mm- Hseyin, Zeynelbidin, Muhammed Bkr, Cafer-i

Sdk, Ms Kzm, Hamza, Ksm, Ahmed el-Arab, Muhammed, smil, Muhammed, Cafer, brhim,

Muhammed, Hasan, Muhammed, Muhammed eref ah, Fruz ah, Ivaz el-Havvs, Muhammed, Reid, Slih,

Kutbddn, Slih, Cibrl, Safiyyddin shak Erdebil, Ms Sadrddn, Hoca Ali, brhim, Hasan, Baba Ysuf

Hakk, Ali, Mahmud, Abdlmmin, Emrullah, Hmid skdr, Yahy erefeddn, Abdekr,

Zeynelbidin, Abdlaziz Zihn, Mehmed Rzeddn Yaar, brhim Fahreddn evk.

Bu silsileye gre Fahreddn Efendi Safeviyye tarkatnn pri eyh Safiyyddin Erdebilnin soyundan

gelmektedir. Fahreddn Efendinin kaydettii bu ile eceresi Sdeddin Nzhet Ergunn Haty Dvn / ah

smil Safev, Hayt ve Eserleri isimli eserinde Safvets-saf1 isimli eserden naklettii Safiyyddn

Erdebilnin Hazret-i Peygambere uzanan nesebiyle hemen hemen ayndr.2 Safiyyddin Erdebil hakknda

nemli kaynaklardan biri olan Lemezt- Hulviyyede de eyh Safnin Hz. Peygambere dayanan silsilesi baz

farkllklarla birlikte nakledilmitir.3

Hz. brhim Fahrettin Efendi 28 Zilkde 1302 / 8 Eyll 1885 Sal gn le vakti Karagmrkte

Canfed Htun Cmii bitiiinde bulunan Hazret-i Nreddn sitnesinde dnyaya gelmitir.4 Derghn

onbeinci postnini Abdlaziz Zihn Efendinin (v.1270/1853)5 torunu, onyedinci postnini Mehmed

1 Sdeddin Nzhet Ergun, Haty Dvn, ah smil Safev, Hayt ve Eserleri, stanbul Maarif Kitaphanesi, s. 14: Saffets-saf

Safiyyddinin olu Sadreddn zamannda hicr 759a telf edilmitir. Mellifi Tevekkl b. smildir. Bir nshas Muallim

Cevdet kitaplar arasndadr. 2 Ergunun Saffets-safdan naklettii silsilede Reid ve Slih isimleri Reid Slih eklinde bir kii olarak gsterilmi, Reitten

nce gelen Muhammed de Reid Slihten sonra zikredilmitir. 3 Safiyyddin Erdebil; bizim rkmzda siydet vardr, amm bilmiyorum, Hseynlerden miyim, yoksa Ali b. Eb Tlibin

evldndaym dedii rivyet edilmitir. Onun seyyid olduunu kil olanlarn aktardklar silsile ise udur; mam Ms Kzm,

Hamza, Ahmed Arab, Seyyid Muhammed, smil, Muhammed, Fruz h, Avzul-Havvs, Slih, Red, Kutbddin, Eb Bekir,

Cibrl, eyh Safiyyddin. Bkz. Mahmud Cemleddin el-Hulv, Lemezt- Hulviyye ez Lemezt- Ulviyye, haz. Mehmet Serhan

Tay, Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Vakf Yaynlar, stanbul 1993, s. 327. 4 Erenden, Tabakt, V/140.

5 Fahrettin Efendi, Tabakt, IV/154. Abdlaziz Zihn efendinin babas sitnenin onuncu postnini Abdurrahman Hilmi efendi (v.

1215/1800)nin halfelerinden Zeynelbidin Dervi efendi (v. 1220/1805)dir. Zeynelbidin Dervi efendi skdar Arakiyeci

Mehmed Efendi Mescidinin imamdr. Abdlaziz Zihn efendinin annesi Morav Yahy efendi (v. 1184/1770)nin olu ve

sitnenin yedinci postnini Abdekr efendi (v. 118771773)nin kzdr. Tabakat, IV/153, 60, V/1.

Abdlaziz Zihn efendinin veftna dlen trih udur: Rh- eyh-i Abdlazzin priyle birlik oldu d / 1270.

Bir dier trih: Makm- eyh-i Azzi kurb-i kutb-i Kibriy oldu / 1270.

4

Rzeddn Yaar Efendinin (v.1331/1913)6 oludur. Babas Rzeddn Yaar efendi de 1262/1845 senesinde

sitnede dnyya geldi. Canfed Hatun Mektebinde ilk tahsilini tamamlayan Rzeddn Efendi alczde

Mehmed Efendiden balad hsn-i hat talmini Maktl Mustafa Paa Dergh eyhi Yahy Efendiden

tamamlayp 1280/1863 senesinde icazet ald. lim tahsilini Eyp Niancada eyh Murad / Murad Buhr

Tekkesi7 eyhi Hac Feyzullah Efendiden ikml etti. Farsay akrabalarndan Abdurrahman Smi Paadan8

renen Rzeddn Efendi ayn zamanda Mesnev ve Hfz Divnn okumutur. Tarkat terbiyesini edindii

babas Abdlaziz Zihn Efendiden 1284/1867de hilafetini ald. Kapaas Arakiyeci Mehmed Efendi

Cmiinin mehat babas Abdlaziz Zihn Efendinin vefatndan sonra aabeyi Yahy Glib (1248-1315)in9

izniyle kendisine verildi. Rzeddn Yaar Efendi yirmi sene boyunca her Perembe ihvnyla bu dergha

giderek mukbele icr etti. 1314/1896 Mrac gecesi Pr Nreddn sitnesinde ird makmna oturdu, 16 sene

postninlik vazifesini icr etti.10 Cenze namaz Beylerbeyi Bedev Dergh eyhi Seyyid Sad Efendi11

tarafndan kldrlmtr.12 Pr Nreddn Trbesine, Yahy Glib Efendinin sol tarafna defnedildi. Rzeddn

Efendinin on alt halfesi olduu bilinmektedir.13

Fahrettin Efendinin annesi (1272-1331) Rif meyhndan, Uzunar kethds Hac smail

Efendinin kz erife Emine Memnne hanmdr. Memnne hanmn annesi de Gelenbev14 evldndan Nefise

Hanm ile byk pederi Hac Abdullah Efendinin terbiyesinde yetimitir. H. 1286/1869-70 senesinde

Mehmed Rzeddn Yaar Efendi ile evlendikten sonra sitnenin Harem blmne yerleti, veftna kadar

hankhta dervilere hizmette bulundu.15 Einin veftnn zntsne dayanamayarak yirmi alt gn sonra dr-

bekya rhlet etti. Kabri trbede ei Rzeddn Yaar Efendinin sol tarafndadr.16

Fahrettin Efendinin erife Fatma Zehr Rn isminde bir kz ve Abdlaziz Zihn adnda bir erkek

kardei (aabey) vardr.17

6 Fahrettin Efendi, Tabakt, V/99.

7 Bah Tanman, Murad Buhr Tekkesi, DBA, V, 514

8 Abdurrahman Smi Paa hakknda bkz. Fazl Blent Kocamemi, Bir Trk ilesinin Drtyz Yllk yks Koca-memi Paa

ilesinin Trihesi, tken Yay., stanbul 2005. 9 Fahrettin Efendi, Tabakt, V/43, 50.

10 Fahrettin Efendi, Tabakt, V/91-100.

11 Baraz, Mehmed Rebi Hatem, Terft Merakls Beyzde Takmnn Oturduu Bir Kibar Semt: Beylerbeyi, I, stanbul Byk ehir

Belediyesi Kltr leri Dire Bakanl Yay., stanbul 1994, s. 80. 12

Rzeddn efendi (v. 1331/1912) bir nutkunda -gufrn kelimesi ile- kendi vefat trihini bildirmitir;

Rzeddn bu hle hayrn senin ismin drr Gufrn

Olur mu derdime dermn ya be nice h demeyem

13

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/103. 14

Gelenbev ilesi hakknda bilgi iin bkz. erfettin Glck, Metin Yurdagr, Gelenbev, DA, XIII, 552. 15

Trbeyle selamlk arasnda bulunan vaktiyle erbethne diye isimlendirilen ve kiler olarak kullanlan blmde, gnlk erzak

tekkenin asna Emine Memnune Hanm verirdi. Pirin verilirken dkldnde, okka ile yensin bir pirin tanesi ziyan olmasn

diyerek yere dklen pirinleri toplard. Fahrettin Efendinin akrabalarndan Nurten yibil hanmefendiden nakledilmitir. 16

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/112-113. 17

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/115-116.

5

Otuzlu yalarnda Ftih mcz dersimlarndan Dardereli Hoca Hseyin Vasfi Efendinin kz Rkiye

Hanm ile evlendi. Bu evliliklerden ocuklar olmayan Erenden ailesi drt evlat edinmilerdir. Fahreddn Efendi

kymetli halifelerinden Seyyid Safer Efendi hazretleri ve Kemal Baba (Evren)y mnev evlatlar olarak kabul

etmitir. Ei Rkiye Hanm Fahreddn Efendinin veftndan (1386/1966) yedi sene sonra vefat etmitir.

1.2. TAHSL

brhm Fahr, 1309/1891 balad Can Fed Kethd Hatun Mektebinde eyh hfz Kemal Efendiden

Kurn- Kerm tlm edip 1313/1895te mezun olmutur. lk mektepten sonra Nianca Cmii yaknlarndaki

Hadkatl-Marrif Rtiyesine devam etti. 1314-1315 yllar arasnda Mihrimah Sultan Cmii imam Ftih

Cmii dersimlarndan, imam ve hatip hfz Fzl Efendiden ilm-i sarf okudu, bu esnda devrin mehur

hattatlarndan Bakkal denilmekle marf Seyyid Hac Ahmed rif Efendiden sls ve nesih hatlarn talm

etmitir.18 On alt yanda (1318/1900) senesinde dnemin nemli sflerinden Abdlkdir Belhnin

mensuplarndan19, Glzr- Hakkat20 isimli eserin mellifi Fazlullah Rahm Efendiden Farsa gramer dersleri

okudu. Mtekip senelerde Eyp Sultanda bulunan zbekler Dergh eyhi Nak eyh Akl Maksum

Efendi21den Mesnev erf ile Hfz Dvnn okudu.22

1.3. TARKATA NTSABI

1.3.1. lk mridi: Amcas Yahy Glib Hayt

Fahrettin Efendinin tarikat terbiyesi ocuk yalarda kendisini irad eden amcas Yahy Glib Efendi23

eliyle balad. Yahy Glib Abdlaziz Zihn Efendiden sonra hankhn on yedinci postnidir. Ftih

dersimlarndan Palabyk Hoca Efendiden sarf, nahiv, mantk ve fkh tedrs etmi, ayn anda Sofular/Ordu

Cerrh Dergh eyhi Ahmed evki Yesr Efendiden sls ve nesih mekedip iczet almtr. Farsay Nak

Murd Molla Dergh eyhi Murd Efendiden tahsl etmi, ayrca Mesnev erf, Hfz Dvn ve farsa pek

18


Nihat Azamat, Fahreddn Efendi, DA, XII, 84 20

Mevln Celleddn Rm, Glzr- Hakkat:Mesnev-i erf hikyeleri, haz: Fazlullh Rahm, Dersaadet: Mekteb-i Tbbiye-i

Askeriye mat., 1328 21

Akl Efendi, Eyp ilesi Zal Paa caddesinde bulunan Kalenderhne ve kil Efendi Tekkesi olarak da bilinen zbekler tekkesinin

20. yy. balarndaki eyhlerindendir. Akil Mahmd Buhry olarak da anlmtr. Bkz. Bah Tanman, Kalenderhane tekkesi,

DBA, IV, 398-9 22


sitnenin 17. postninidir ve 17 sene postninlik yapmtr. Veftna dlen trih udur; Mrid-i gh Glib efendi gt

vh!. Safer Efendinin huss notlarndan naklen.

6

ok eseri Cerrh halfelerinden Abdurrahman Sm Paadan, muhtemelen Suphi Paa konanda24 tedrs

etmitir. Saatilik, alk ve diki-nak sanatlarn iyi bilirdi. Hatta ve msikde yed-i tl sahibi idi.25

Fahreddn Efendinin ilk eyhi Yahy Glib Efendi kendisine yedi yanda (1309/1891) arakiye

giydirmitir. On bir yanda kendi hattyla yazd Vird-i Sari okumasna iczet verildi, ayn sene kahve

nakiblii grevine getirildi.26

Fahri Baba olarak adlandrlan be alt yalarndaki Fahreddn Efendinin ocukluu

sitnede/Haremde orta oda diye tbir edilen yerin cumbasnda, kendi bana, def, kudm gibi sazlarla

biteviye, grltl yinler icr ederek gemitir. Bazen Haremdeki hanm dervilere Rif tlaryla brhan

gsterdii dah olurdu. Hatta byle bir brhan gsterisini babas Yaar Rzeddn Efendi tesadfen grm,

Fahri Babann yanandaki t Bu bizim erknmz deildir diyerek tuttuu gibi ekmitir. Bu defa ve ilk

olarak Fahri Babann yanandan kanlar akmaya balamtr.27

Fahreddn Efendinin ocukluuna dir anlatlan bir dier anekdot da udur; Sokakta bir grup kalabalk

Neyzen Tevfikin etrafn sarm, ney fleyen bu enteresan adam seyretmektedirler. Babasyla birlikte bu

kalabala karan be alt yalarndaki Fahri Baba arkada kalmtr ve Neyzeni grememektedir. Daha nce

karlamam olmalarna ramen Neyzen kalabala; yle ekilin, aln, Fahri Baba gremiyor diyerek

kalabal uyarm ve Fahri Babann kendisini dinlemesine imkan tanmtr.28

Babas Rzeddn Efendi bir keresinde Fahreddn Efendiyi Rif eyhi Bahvanc eyh rif Efendinin

dveti zerine rif Efendinin kendi adyla anlan tekkesine gtrr. eyh rif Efendi o akamki yine

meyhn ileri gelenlerini dvet etmitir. ocuk yalarda olan Fahreddn Efendi tarikat kisvesi iinde bu

geceye itirak etmi, Bahvanc rif Efendi ise o gece meydan Fahreddn Efendiye brakmtr. Bu yn-

dikkat hdise ile efrdnca nakledilmektedir.

1.3.2. Dier mridi: Babas Mehmed Rzeddn Yaar

1315 senesinde babas Rzeddn efendiye29 bat etti, bir sene sonra tennre, elim-lam-bend ve tomak30

giydirilerek er olarak vazfelendirildi. Bundan sonra a yama tayn edildi. 1318/1901 senesinde beyz

24

Konak bugn stanbul niversitesi Tp Fakltesine bal Tp Trihi Enstits olarak kullanlmaktadr. Suphi Paa Kona

hakknda bkz. Bah Tanman, Suphi Paa Kona, DBA, VII, 51-52. 25

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/43. Ynus Emrenin rde v eyd klan matlal beyti ile balayan nutkunu otuz iki beste zerine

okuduu rivyet olunmaktadr. 26


Bu hdiseyi dervilerinden Safer Efendi, Fahreddn Efendiden naklen anlatmlardr. 28

Safer Efendi (kuddise srruhul-l) hazretlerinden naklen. 29

Rzeddn Yaar efendi ile ilgili olarak Safer Efendi hadiseyi nakletmektedir; Hz. eyh Seyyid Muhammed Rzeddn Yaar

Efendiyyl-Cerrhyi skdarda vkeldan bir ztn konana mevlid cemiyetine dvet edilmitir. Kalabalk ve sekin bir

cemat huzrunda okunan mevld-i erften sonra hane shibi bir ufak ocuk getirerek efendi hazretleri ocuumuz hasta, ltfen

okur musunuz? diye ric eder. Hzrnun iinde bulunan devrin Shhiye Nzr Dr. Paa ocuk okunduktan sonra efendi

hazretleri, efendi hazretleri! Bu gibi hastalklar iin zamanmzda tabbet bir ok ilalar yapmtr. Siz mritler bu zavall milleti

ird edeceinize hl okumakla hastal geireceinizi zannediyorsunuz diye hakrette bulunur. Efendi hazretleri pr-cell,

Shhiye Nzr Paaya dnerek bre hayvan herif, kalbna baklrsa adama benziyorsun, sen ne eekmisin deyince, Shhiye

7

zeytin ekirdei taneli tesbih verilerek Hazret-i Pr Nreddn el- Cerrhnin trbedarlna getirildi. 19 yanda

(1321) babas tarafndan tc- erf, hrka ve seccde tekbirlenerek hilafet ald, hankha a tayn edildi.31

1.4. TARKAT FAALYETLER

1.4.1. skp/Koana Tekkesi eyhlii

1323/1905te skp Koana Tekkesi eyhi Mehmed Kemleddin Efendinin irtihli zerine olu

Ahmed Hakk Efendiye muvakketen veklet etmek zere babas tarafndan Koanaya gnderildi. skpe

gitmeden evvel Nevrekopda bir Halvet tekkesinde halvete girdi. skpe gittikten sonra Koana Tekkesine

bal bin iki yz derviin biatlarn yeniledi ve yz seksen iki kiiyi de dervi olarak kabul etti. skp dem

Baba Tekkesine, Mitroviaya, Yenipazara ve Akveye giderek buralarda dahi krk iki kiiden biat ald.32 Bu

seyahatinin ne kadar srdne dir Tabaktta bir bilgi bulunmamaktadr.

1.4.2. Hceg Tekkesi eyhlii

Bugn Hceg Rkm Mustafa Efendi Cmii olarak ibdete ak olan mahalde Cerrh sitnesine

bal Hceg Tekkesi33 bulunmaktayd. Tekkenin on ikinci postnini Mehmed Muhterem Efendi 1309/1891de

irtihal edince yerine olu Mehmed Abdlaziz Efendi getirildi. Mliyede memurluk yapan Abdlaziz Efendi

Tekkenin eyhliini 1322/1904te Ftih trbedr hfz Ziyeddin Efendiye brakmtr. Ziyeddin Efendi

Fahrettin Efendinin babas Rzeddn Yaar Efendinin halfesi olup Ftih Cmii hazresinde medfndur.34

Fahreddn Efendi skpten dndkten ksa bir sre sonra Hceg Tekkesi eyhliine veklet etti. Her hafta

Perembe gnleri bu tekkede tarkat yini icr etmitir.35

1.4.3. skdar Kapaas Arakiyeci Mescidi Tekkesi eyhlii

Cerrh sitnesi yedinci postnini Abdekr Efendinin (v. 1773) olu ve ondrdnc postnini

Mehmed rif Dede (v. 1238/1823) tarafndan bu mescide 1806 tarihinde mehat konmutur, bu sebeple eyh

Nzr Paann beti benzi uar. Asab bozularak titremeye balar. eyh Efendi hazretleri olum size ilacm iirttim, baknz bir

kt szmle nasl hasta oldunuz, kt szlerimin sizi hasta ettii gibi kintta en gzel sz Allah kelmdr, o gzel kelm de o

ocuu elbette iyi edecektir buyururlar. Paa yerinden kalkarak eyh efendinin elini dizini per, zr diler ve siz beni ird

ettiniz, teekkr ederim der. Bkz. Istlht- Sofiye, 254-255. 30

Tomak: Ayaa giyilen diz stne kadar uzayan izme. Tarkat cihazlarndandr. Tomak tekbri hkz. Fahrettin Efendi, Envr-

Hazret-i Pr Nreddin, I/121. 31


Fahrettin Efendi, Tabakt, V/1, 13. 33

Ftih Sinan Aa Mahallesi Kk Otluku Yokuu banda Hattat zzet Efendi Soka ile Hali Caddesinin birletii kededir.

Hceg Mescidine Cerrhiyeden mehat koyarak tekke haline getiren Nreddn-i Cerrhnin ikinci halfesi Mehmed

Hsmeddn-i Merddir. Cmi ve tekke 1338/1919 tarihinde yanm, bir sre sebze bostan ve iek bahesi olarak kullanlm,

sonra istimlk olup yola gitmitir. 1980-84 senelerinde mahalle sakinleri yardmlaryla cmi yaplarak yeniden ibadete almtr.

Dier Cerrh tekkeleri hakknda bkz. M. Cemal ztrk, Cerrhlik, Gelenek Yaynlar, 2004, s. 145-146; mer Turul naner-

Baha Tanman, Cerrhlik, DBA, II, 414. 34


Fahrettin Efendi, Tabakt, V/143.

8

Mehmed rif Dede Dergh olarak da bilinmektedir. Fahreddn evk Efendi, babas tarafndan 1328/1910

tarihinde bu tekkenin eyhliine ve vakf mtevelliine tyn edilmitir. Tekkelerin Seddi Knnu olan 4 Eyll

1925 tarihine kadar her hafta Perembe gnleri Arakiyeci Tekkesinde tarkat yini icr etmi ve yin

gnlerinde fukarya yemek karmtr. Mehur Kapaas emesi zerine bir oda in etmitir.36 Bu tekke

1930lu yllarda kan bir yangnda ortadan kalkmtr.37 1913te babas Rzeddn Efendinin irtihliyle sitne

postniinliini deruhte eden Fahreddn Efendi bu iki vazfeyi birlikte yrtmtr.

1.4.4. Kumrulu Mescid Tekkesi eyhlii

Yaklak otuz sene Kumrulu Tekkesi38 mehatn yrten Sertarkzde Ali Ziyeddin Efendinin

1335/1916 senesinde irtihliyle Fahreddn Efendi dergha vekil tyn edilmitir. Ayn gn Sal olduu iin

Sal Dergh olarak da isimlendirilen bu tekkede uzun mddet tarkat yini icr etmitir.39

1.4.5. Karagz Tekkesi eyhlii

Fahreddn Efendi, Zerdecizde hfz Hseyin Efendi (v. 1201/1786)40 tarafndan Cerrhiyye mehat

konan bu tekkede41 mehat vazfesini srdren Cerrh sitnesinin as Hseyin Hsn Efendi (v.

1928)nin hastal sresince, 1922 ile 1925 arasndaki muhtemel bir trihte her hafta aramba gnleri tarkat

yini icr etmek zere kendisine veklet etmitir.42

1.4.6. Cerrh sitnesi eyhlii

24 Mays 1913te pederinin dr- bekya rhletini mtekip boalan mehat yar hisse ile uhdesine

verildi. Dier yars amcasnn olu smil Nimetullah Efendide idi. 8 ubat 1914te asleten postnin

olmutur. Postnin oluuna Mrid-i reh-i Nreddn-i Cerrh43cmlesi ile trih dlmtr. 1 Temmuz

36


ztrk, Cerrhlik, 152. 38

1115/1703te Sivs Tekkesi sertarki eyh Abdullah Sabr iin skp kads Abdlgan Mustafa efendi yaptrmtr. nc

Cerrh postnini Mehmed Emin Efendi (1172/1759) zamannda Cerrhiyyeye intikal etmitir. 1919 Ftih yangnnda yanmtr.

Gnmzde yerinde apartmanlar ve arka sokanda iki kabir bulunmaktadr. Bkz. ztrk, Cerrhlik, s. 163 ve Ftih Cmileri Ve

Dier Trih Eserler, Haz.: Ftih Mfts A. Hki Demir bakanlnda Ramazan okda, Ahmed zgen, Hakk Alcep, Hseyin

Kutlu, Mustafa Yazc, Muharrem Ate, Duran Kmrc, Diynet leri Bakanl Ftih Mftl, stanbul 1991, s. 155. 39


Morav Yahy efendinin (v. 1184/1770) Zerdecizde Moradan tahsil iin geldii stanbulda Sadullah avu / Karagz mescidini

yenileyerek tekke haline getirmitir. Bu tekke/mescidde elli yla yakn mehat ve immette bulunmutur. Tekkenin hazresinde

medfndur. Hseyin Hsn Efendi hakknda bkz. Tabakt, V/136-138. 41

Silivrikap Llezrda Veled-i Karaba Mahallesi Tavanl eme ve Karagz Tekke sokann birletii yerdedir. 1083/1672de

Karagz Mehmed Paa tarafndan cmii yaknnda bir eme yapldndan bu isimle anlr. 1940larda harap olan mescid 1961de

eski temel zerine yeniden yaplmtr. Bkz. Hseyin Ayvansary, Hadkatl-Cevmi, stanbul 1868, I, 160; Ftih Cmleri, s.

141, 283; Tahsin z, stanbul Cmleri, c. I, Trk Tarih Kurumu yay., Ankara 1987, s. 82; Baha Tanman, Zerdecizde Hseyin

Efendi Tekkesi, DBA, VII, 547-48; naner, Cerrhlik, II, 415. 42


Fahreddn efendiye ziyde muhabbetiyle bilinen Uk dervilerinden Behet Beyin rd ettii medhiyesinden nakledilmitir. Bkz.


9

1914te amcazdesinin veftyla uhdesindeki yarm hisse mehat 26 Ocak 1915te dier yarm hisse ile

birletirilmi44, bu hdiseye de; Mrid-i tark- ak ibresiyle tarih dlmtr.45

Birinci Dnya Sava esnsnda bir mddet Edirnede askerlik grevinde bulunan Fahreddn Efendinin

askerlik vazfesini icr ettii bu gnlerde Sertarikzde Sal Tekkesi eyhi Seyyid Ali Ziyeddin Efendi, yedi ay

boyunca, muhtemelen 1915-16 yllar arasnda Pr Nreddn sitnesinde postninliine veklet etmitir.46

Fahreddn Efendi sitnede postnin olduu sre ierisinde Tekkede ve Trbede bir takm tmr ve

yeniliklerde bulundu. 1337/1918 senesinde Evkaf Nezreti tarafndan Tekkenin tmrini gerekletirdi,

1339/1920 senesinde de trbede eitli tmirler yaptrtt. Tekkelerin kapatlmasndan 1364/1945 tarihine kadar

baka herhangi bir tmr ve yenilemede bulunulmad iin Tekke harap hale gelmiti. 1364/1945 tarihinde

Fahreddn Efendinin sertark47 es-seyyid e-eyh Ali Haydar Efendi ile sitnenin kapcs ve Ordu-y

Hmyun Tekkesi eyhi Ali Baheddin Efendi ve Kemleddin Efendinin ihvndan ve baka hayr

shiplerinden topladklar yardmlarla Tekkenin insna kalkld; Trbe ve Tevhidhnenin sokak taraf ve

muvcehe-i erf penceresi kgr olarak yeniden yaptrld.48

Bu tmirler Fahreddn Efendinin halfelerinden Kemleddn Efendinin dostu olan mmar Pisikastn

nezretiyle gerekletiriliyordu. Trbe ve Tevhidhnenin kmek zere olan ats yeniden in edilmiti.

Mezkr mmar Pisikast yaplan ii kontrol iin geldiinde Tevhidhnede gz yalar iinde u ryay

anlatmtr; Dn gece ben burada imiim, gen kara sakall ve siyah sarkl bir eyh efendi bu pencelerin

mmrsi talyan usldr, imdi Trk tarz- mmrsi ve Mmar Sinan uslnde yaplacaktr diye bana emir

verdi ve trif etti. te bu trif gereince trbenin sokak taraf ve cm taraf in edilmitir. Trbenin tmrinde

mhade edilen tek sra d olay bu deildir. naat ameliyesi esnsnda renberin krei bir lahdin kapak

tana rastlar. Renber kazma ile lahdin kapa olan mermer ta kaldrnca defnedildii zamandan itibaren yz

yetmi sene gemi olan Cerrh postninlerinden Hazret-i eyh brhim el-Cerrh (v. 1193/1778)nin49

defnolunduu gibi, sadece zerindeki kefen sararm yatyor halde grrler. Rh- pr-fthuna ftihalar

okunarak lahdin kapa yeniden kapatlr.

Fahreddn Efendi bu tmirleri u beyitle tevsk etmitir;

Eridi himmet-i Prin sana Fahr dedin trih

44




Sertark, Hz. Pr Muhammed Nreddn el-Cerrh sitnesinde hizmetnin olan on drt (postnin, sertark, a, imam, zkirba,

trbedr, meydanc, nakb, erac, sk, sdar, ferr, kapc) cihetten biridir. Bkz. Safer Baba, Istlht- Sofiye f Vatan- Asliye,

Tasavvuf Terimleri, Heten Keten Yay., stanbul 1998, s. 87. 48


Sekizinci Cerrh postnini eyh brhim el-Cerrh hakknda u medhiye yazlmtr;

Burc- Nreddn-i Cerrhde bir necm-i Mnr

phesiz h- velyet-i puv-y evliy

Nice mrde dilleri etti serp mstenr

eyh brhim efendiye yzn yr Sadiy Bkz. Fahrettin Efendi, Tabakt, IV/21.

10

Yapld sitn- Pr Nreddn-i Cerrh

Ve tlik hat ile yazdrd (hakkettirdii) bu levhay sitnenin kapsnn i tarafna astrmtr.

Dervndan -Vakflar Mdrlnden emekli- smil Hakk Zhd Bey de tekkenin harap hlinden sonra

yenilenmesinden duyduu memnniyeti u medhiye ile dile getirmitir;

Fahriy fahr ile imdi gzyan nisr

Trbe-i hazret-i Pr artk edildi imr

Ne kadar alayp h eylediim

Hak ile bir ben bilirim

Her isbette o harb hle d emim alar

Yine prim efendim bu mbeccel ite

Bizi ird ederek etti kermet izhr

Bir tan koymaya bin bendesi dil-tene iken

Etti derhte iin bir dn-i gayr mimr

Dn-i gayr demee varmyor azm elhak

Eriir feyzine eyler o da tevhd ikrr 50

Evkf Mdrl tarafndan 1940 ylnda Derghn ve Trbenin atlye olarak ahslara kiraya

verilmek istenmesi zerine teebbs ederek be yl uratktan sonra sitnenin Mzeler Mdrlne

gemesini temin eden de Fahreddn Efendidir.51 stanbulu Sevenler Cemiyetinden salad para ile harap bir

hal alan Trbe ve Tevhidhneyi tmr ettirmi, daha sonraki yllarda da Derghn bakm ve onarm iin

gayret sarfederek bu hliyle gnmze ulamasn salamtr.52

Fahreddn Efendinin bir dier hizmeti, 17 Cemziyelevvel 1340/ 16 Ocak 1922 pazartesi gn Pr

Nreddin Cerrhnin Cerrahpaa Cmiinde muhfaza edilen53 arakiye ve yemenilerini Evkf Nezretinin

izniyle sitneye getirtmektir. Bu nakli yaptna dir o gnk gazetelere ilan vermeyi de ihmal etmez. Onun

Trbede yapt tmr ve yeniliklerin iinde Pr Nreddn Cerrhnin sanduka rtsn, trbe ve

50


Konu hakknda detayl bilgi iin bkz. Mustafa zdamar, Gnl Cerrh Nreddn Cerrh ve Cerrhler, Krkandil Yay., stanbul

1995, s. 171-72. 52

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/147; Azamat, Fahreddn Efendi, 84. 53

Cerrh sitnesine gelinceye kadar arakiye ve yemeniler her sene ramazann on beinden sonra Cerrahpaa Cmiinde ziyrete

alrd. Fahreddn efendi tarafndan sitneye getirildikten sonra bu emnetlerin arefe gnleri ziyaret edilmesi det haline

gelmitir.

11

tevhidhnenin perdeleri ile vize ve fnuslarn tmr ettirmek, trbede medfn bulunan dier meyhn

sandukalarnn banda bulunan tc- erfleri yenilemek de vardr.54

4 Eyll 1925 Tekkelerin Seddi Knnunu mtekip sitneden ayrlmam, kayd- hayat artyla fahr

trbedrlk vazfesini stlenmitir. Tekkenin mlkiyetini almas mmkn olduu halde mlkiyetine

geirmemi, Vakflara gemesini temn etmitir.

1925ten itibaren eser telfine, tekke ktphanesindeki mevcut arivi kayt altna almaya ve tarikat

kltrn yaatmaya devam etmitir.

1.5. CENNET ODA GNLER

Veftndan yedi sene evvel 1379/1959 senesinde Pr Nreddn el-Cerrhnin trbesinin yan taraf ve

kk trbe-i erf dam tmr edilirken Fahreddn Efendi meydn- Hz. Pre girerken sol tarafta kalan

maksreyi dergh bahesine doru byterek bir oda yaptrm, iine kabrinin yaplmasn emretmitir. Kabri

kazlnca, semhne temel duvarlarnda pek seyrek bulunan hava bacalarndan biri tam kabrin ba ucu tarafna

gelir. Kabrin ba ucuna gelen o krmz knkn boluundan bakldnda Pr Nreddin Cerrhnin kabrinin

duvar grlmektedir. Fahreddn Efendi bu hdise zerine gzyalar ile u msralar yazp bir ie ierisinde bu

boluun ierisine brakmtr:

Revzen-i d amadan bu sneye

Glen-i ak temadr garaz

Ve irtihlinde bu mekna defnedilmesini vasiyet etmitir. Muhibbnndan bazlar, Fahrettin Efendi

nmna, 1 Ekim 1965 tarihinde, Bakanlar Kuruluna sunulmak zere stanbul Mezarlklar Mdrlne bir

dileke yazmlardr.55 Trih ariv ve kitbeler uzman Cemleddin Server, dileke sahibi Fahrettin Efendinin

eyrek asr doldurup geen bir zamandan beri ecdadndan kalma irad postunda ilm ve mnev vazfesini,

byk bir liykatle f ettii, mrlerini dim irfn- Rabbn yolunda, insanl tedrs ve terbiye eylemi

olduklar vesikalarla sabit bulunan bu muhterem ilenin son deerli ocuu brhim Fahreddn Efendinin

veftnda Dergh- erfin trbesinde, ecddnn yanndaki yerine gmlmesi, trih bir ananeye de ayrca

sayg gsterilmesi bakmndan ok yerinde olaca eklindeki 12 Ekim 1965 trihli uzmanlk yazsyla

Hazret-i Nreddn sitnesine defnedilmesinin uygun olduu grn bildirir.56 Bu sralarda baz ihvn ve

ile efrd ile Bursaya gitmi olan Fahreddn evk Efendi Bursadan dndnde evrak Ankaradan gelmi,

Heyet-i vekleden izin resmen kmtr. Muhibbn tereddt etmekle birlikte bu haberi Fahreddn Efendiye

bildirmekte beis grmezler. Haberi ziyde memnniyetle ve gzyalar iinde karlayan Fahreddn Efendi

54


Belge iin bkz.: Ek-1. 56

Belge iin bkz.: Ek-2.

12

zaten kabri zerinde yayl bulunan seccdesi zerinde yaz ve k ibdetle megl olmaya devam etmitir. Bu

huss hlinin yedi sene devam ettii bilinmektedir.

Cennet oda tabir edilen bu mekndaki megliyeti u ekilde zetlenebilir. Gece yarsndan sonra

iinde kabr-i erfi bulunan Cennet odasna kar, yarm gnlk kaza namazndan sonra tehecct namaz, vird-i

kebri krattan sonra gnlk derslerini okumaya balard. Sabah namazn mtekip de bu dersler devam

ederdi. Nihyetinde birka cz Kurn- Kerm okumay da ihmal etmezdi. nk hfz- Kurn olanlarn her

gn en az bir cz Kurn okumak mecbriyetleri vardr.

Sadece Pazartesi sabahlar dervn kabul etti, sabah usl icr etti. Onunla azm lde vakit geiren

Hazret-i eyh Safer Efendi, Fahrettin Efendinin sabah vakti ibdet alkanl hussunda u bilgiyi

vermektedir: Mridim seyyid sultan brhim Fahreddn Cerrh (k.s.) efendimizin her seher, sabah

namazndan evvel ve sonra be buuk saat evrd ezkr, tesbh ve Kurn ile megliyyeti vard.57

Fahrettin Efendinin kendi kabrinde geirdii bu uzun vakitler hayret ve tecesss uyandryordu.

Derghn erbethnesinde Ali Bey isminde bir zt otururdu. Bir gn Fahreddn Efendiye; Efendiciim, bana

sen ldn gn seni uraya gmeceiz deseler, benim dm patlar; bakyorum da siz her gn kabrinizin

zerinde saatlerce oturuyorsunuz, hi korkmuyor musunuz? diye sul edince Fahreddn Efendi tebessm ile;

Hayatmn en tatl vaktini ben kabrim zerinde otururken geiriyordum buyurdular. Bu haz ve lezzeti tasvir

ettii beyitlerinden biri de udur;

Her seher var bb- ltfa vird-i sbhiye ile

Ref olur perde gnlden srr- zikrullh ile58

1.6. VEFTI

badetle geen bu yllarn ardndan Fahreddn Efendi hastaland. Kendisi hastalanan bir mminin

ynl tedavi olmasn tavsiye ederdi; hem doktora grnmeli, ila almal, hem Kurn okumal ve okutmalyd

ve bol sadaka vermeliydi. Rahatszlnn iddetle seyrettii gnlerden bir gn dervii Safer Efendi;

Efendiciim, bir hads-i erfte, hastalk mminler iin sebeb-i mafiret, gnh olmayan mminler iin terfi-

i derect olduunu ifde buyururdunuz? u terfnize yeter deyip de yataktan kalksanz olmaz m? diye

sorduunda tebessm ederek; ekmekte olduum ar ve acya eyvallah diyerek ve gnl hnesine eli ile

iret ederek; Buras yeter demiyor bir ocuu annesi dvse ne diye barr, anneciim der buyurdular.

Fahreddn Efendinin hastal gn getike artryordu. Bu gnlerden bir gn hizmetinden bir an ayrlmayan

57

Safer Baba, Istlht, 283. 58

Muzaffer Efendi hazretleri, Fahreddn Efendiyi anlatan bir kitap hazrlamak istemi, bata Safer Efendi olmak zere birka kiiden

Fahreddn efendinin irtihli hakknda bir risle yazmalarn talep etmitir. Bunun zerine Safer Efendi hazretleri, hazret-i eyh

Fahreddn efendinin son demlerinde ve cenzesinin defnine kadar ve defninden sonra olan hdista dair mhedeleri konulu 19

sahifelik bir risle kaleme almtr. Bu blmler eyh Muzaffer Efendinin olu Cneyt Ozakn huss ktphnesinde mevcut

olan bu risleden aktarlmtr. Bundan byle bu eseri Mhede olarak adlandracaz. Bu risle yaymlanmam bir eserin bir

blmn oluturduu iin olsa gerek sayfa numaras 365den balamaktadr.

13

dervii hazret-i eyh Safer Efendiyi tebessmle ve Sz lm getirmez szleriyle tesell ettikten sonra ona,

gasil59 ve cenze mersiminde60 okunacak ilhlere kadar detayl bir biimde vasiyetini aklamtr.

Ar ve aclarnn kesildii ve ayaa kalkabileceini ifade ettii 3 aban 1386 / 16 Kasm 1966

aramba gn ikindiden sonra bir mjde aldn syledi. Sordular, Biraz msde edin, syleyeceim

dedi. O gece saat 22.15te lem-i bekya irtihl buyurdu. 16 Kasm Perembe gn o gnk bir ok gazetelerde

kan ilanlardan biri de udur;

59

Gaslinde okunmasn istedii ilhlerden biri udur;

Yanmaktan usanmazam Mevlm

Pervnemiyem bilmem

Hi sonunu saymazam Mevlm

Dvnemiyem bilmem

Dilhne harb oldu Mevlm

Ykld trb oldu

Her cnibi bb oldu Mevlm

Vrnemiyem bilmem

Kalbimde ocan var Mevlm

Atete duran var

Snemde dan var Mevlm

Hep ynemiyem bilmem

Nuri dem-i dehette Mevlm

Bahr- gam- firkatte

Kariyemi hayrette Mevlm

Drdnemiyem bilmem

60

Mersimde okunmasn istedii ilhlerden biri de udur;

Hayf benim geen bunca mrme

Dervilik ne gzel sultanlk imi

H dedike saf verir canma

Dervilik ne gzel hnkrlk imi

Derviin birisi Beyazt Bestm

Dervilikten buldu derdine dermn

Tahtn terk etti brhim Edhem


Eb Bekir hrkasn ab bitiler

Ar arbn kana kana itiler

mer Osman Ali byle gtler


Derviin ayandadr nalini

Gider cennete saln saln

Allah bilir dervilerin hlini


Bakmaz msn u dnyann hline

Pdihlar are bulmaz lme

Dervi Ynus sen de kret hline


14

Hteml-mctehidn Hazret-i Nreddn-i Cerrh sitnesi postnini ve Cmilihan Hatbi stanbul

Vizlerinden el-Hc M. Ozak Efendinin peder-i lsi es-Seyyid brhim Fahreddn Erenden Efendi

hazretlerinin lem-i fnden, lem-i bekya rhlet ettii kederle arz olunur. Namaz 18 Kasm 1966 Cuma gn,

Ftih Cmiinde Cumay mtekip eda edilecek ve ceddinin yanna srlanacaktr. Rahmetullhi aleyh.61

Mezkr rislede tafslatl bir biimde anlatlan cenze mersimini u ekilde zetleyebiliriz; Perembe

gn ihvan ve muhibbn topland ve gasil mersimi mnev evlatlarndan eyh Muzaffer Efendi, eyh Safer

Efendi ve Kemal Baba eliyle gerekletirildi. Mersim esnsnda tarkatn kudemsndan eyh Hsmeddn

Trb el-Cerrh tarafndan zikr tevhide baland. Zkirler ilh okudular, dervn zikretti, techz ve tekfn

ii vasiyeti mucibi zere ifa edildi. Muhibbn ve bendegnn iktids ile Muzaffer Ozak tarafndan namaz

kldrld. db ve tazm ile Hz. Prin aya ucuna konuldu. O gece orada brakld. Fahreddn Efendinin

tabut- mualls ertesi Cuma gn Hz. Prin aya ucundan db ile alnarak adrvan avlusuna karld ve

hzirnun huzurunda tezkiye ve dua ile Ftih Cmiine doru yola karld. Sebilci Hseyin Efendi elini

kulana atm, tatl ve tesirli sesi ile mersiyeye balamt. eyh Hsmeddin Efendi zikre bakanlk ediyordu.

Bazen ilhler ve bazen kaside ve mersiyeler eliinde Ftih Cmiine getirildi. Cmnin avlusunda grup

ayr ayr zikrediyorlard. Birinci grup stanbulun zkirbas Kdir eyh Albay Selhaddin Efendi

bakanlnda, ikinci grup Rif Muhyiddin Ensr hazretlerinin bakanlnda, nc grup ise eyh Seyyid

Hsmeddin Trb el-Cerrhnin bakanlnda zikre devam ediyorlard. stanbulun btn mminleri sanki

bu mersimle bir araya gelmi, mft efendilerden, mezzin efendilere kadar, limler, hfzlar ve btn

tarkatlardan eyhler ve halfeleri, derviler, muhipler ve klar bu mnev mersimden, mnev rzklar

taksminden hisselerini almlard. M. Raif Ogann hoca eyh Muzaffer Efendiye; Hocam lmden her

mahlk korkar, ama, sana byle bir mersim yaplacak deseler imdi lmeye hazrm dedii nakledilmitir.

Nitekim Fahreddn Efendi kendi veft ile ilgili olarak; Barp armaynz, tra olunuz, temiz

elbiseler giyiniz, bu mtem deil, Hz. Mevln vuslat gecesi buyurmular diyerek vasiyette bulunmulard.

Safer Efendi hazretleri defin esnsnda mhede ettii bir kermeti de mezkr rislesinde nakletmitir;

sitne-i Hz. Pr efendimize vardmzda sokaklar dolmu, geme imkan zorlamt. Glkle dergh

kapsndan ieri girdik. Cennet odaya vsl olduk. Kabr-i erfinin zerindeki en ok kulland seccdeyi

vasiyeti gerei kabr-i erfin zeminine yaydk. Semhnenin ii ve d klarla dopdolu, zikrullah ile megul

idiler. Seyyid sultan brhim Fahreddn evkiyyl-Cerrhyi kucamza verdiler. N-pak olan cismimiz, o

veliyy-i pkn cism-i sadetine sarlm, ebed istirahatghna, Kutb- cihn seyyid sultan M. Nreddn-i Cerrh

efendimizin kurbiyyetine usulca koyduk. Efendimizin cism-i mbreki lk idi, yani uykuda olan bir insann

cismi gibi. Kbleye doru sa tarafna kendi dnd. Kefenin ba taraf kpkrmz kan olmutu. Kefen balarn

zdm, vech-i sadetini atm, merak ediyordum, bu kan nereden geliyordu. Hayretle grdm ki, bu taze kan

61

Safer Efendi, Mhede, 377.

15

mrid-i cihnn gzlerinden geliyordu. Efendimizin gaslinden sonra gzleri zerine hocamz tarafndan

dikdrtgen, yass ta eklinde Kerbel topra konulmutu. Elimi uzattm, sol gz zerindeki ta kaldrp, son

bir defa gzne bakacaktm. O ufack Kerbel toprandan maml ta, sanki oraya yapm, kuvvetlice

ekmeye altm, fakir ta ekiyor, efendimiz ban sa tarafa eviriyordu ki, yukardan hocamzn (Muzaffer

Efendi) gr sesi; Yeter k yukar diyerek barmas ile ta braktm. Kadem-i erflerini perek, eski

feracesini zerine rterek kabirden yukar ktm..

Defnedildii gnden itibaren yedi gece kurbanlar kesildi, yemekler piirildi. Hfzlara, fukar ve

dervna Fahreddn Efendinin vasiyeti gerei mangra kyarak ikramlarda bulunuldu. Kurn- Kerm

hatimleri ile her gece yetmi bin kelime-i tevhd okundu.62

Fahreddn Efendinin vasiyetlerinden biri de sandukann gsne yaptrlacak olan mermerin zerine

rhu iin el-Ftiha yazlmamas idi. Bu emre imtislen mehur Hattt Hmid Efendiye yazdrlp mermerciye

hakkettirilen yaz udur: Mermerin st ortasnda Hayy ism-i erfi, altnda 18 rakam63 ve onun altnda

Muzaffer Efendi hazretlerinin syledii trih msralar yer almaktadr:

H h deyp bast kadem

Makm- Firdevs-i lda civr- Mustafa

1386

Bu beytin altnda da; Kutbl-rifn Pr Muhammed Nreddn-i Cerrh hazretlerinin sitnesi 18.

postnini es-seyyid e-eyh brhim Fahreddn evkiyyl-Cerrh hazretlerinin halvetgh- manevsidir

yazldr.64

62

Safer Efendi, Mhede, 378-382. 63

18 rakam Hayy ism-i erfinin ebced karldr. Ve Fahreddn efendi 18. Cerrh postnidir. Hz. Pr Nreddn Cerrhnin

makm- iratta bulunduu sre de 18 yldr. 64

Safer Efendi, Mhede, 385. Safer Efendi hazretleri bu mahalde Fahreddn efendinin mezar ta vasiyeti ile ilgili bir htrasn

anlatyor; Muhibbnmzdan Hac Hfz sm efendi en-Nakbendnin bu hal (mezar tana rhuna el-Ftiha yazlmamas)

nazar- dikkatini ekmi, fakre Efendi, kabir tana niin Ftiha yazdrmad? diye sul etti. Fakir de kendilerine hl-i haytnda

bizlere buyurmu olduklar szleri ben hl-i haytmda ok Ftihalar okudum, Ftiha dilencisi deilim buyurduklarn syledim.

Hac Hafz sm efendi bu szleri dinledi, boynunu bkerek benim muhayyelem bunu kabul edemiyor, srrn da anlamyorum

dedi. Fakir de ster anla, ister anlama, mridimiz byle vasiyet buyurdu, byle yaptk dedim. Aradan ok bir zaman gememiti.

Bir gn Hac Hfz sm efendi fakre gelerek, hayrl bir yere gidiyorum, beraber gelip, bana arkada olur musun? dediinde

eyvallah deyip bir otomobil ile Eyp Sultan aleyhirrahmeti vel-gufrn efendimize gittik. Ziyretten sonra gel bakalm, imdi de

biraz yukar doru kalm dedi ve Kakarya doru kyor, nereye gittiimizi merak ediyordum. Tepeye doru mezarlk

ierisinde, st ak, demir ebekeli bir trbeye vardk. Merakla kabir tan okuduumda, Hz. eyh Kk Hseyin efendiyn-

Nakbend (k.s.a.)nin trbesine geldiimizi anladm. Hac sm efendinin Kk Hseyin efendinin bendelerinden olduunu

biliyor, velkin eyhinin trbesinin yerini bilmiyordum. Bu ziyretim ilk defa oluyordu. Dikkat ettim, Hz. eyhin kabir tanda

rhu iin el-Ftiha yazlmamt. Hemen kafamda bir imek akt. Ziyretimin sebebini anlamtm. Hfz sm efendiye

baktm. Hz. eyhin aya ucunda oturmu, gzleri kapal, Kurn okumakla meguld. Bekledim, okumas bitti, du edildi. Fakir

hemen Hfz abi sen eyhinin kabir tan hi okumadn m? diye sul ettim. Yzme bakt, ltfen bir daha oku dedim. Hac

Hfz efendi yava yava geldi, yazya bakt, biraz dnd, Allah Allah dedi, ben bunca senedir eyhimi ziyrete gelirim, hi

dikkat etmemiim, Safer beni hapt ettin? buyurdular. Fakir estafirullah, demek ki byklerin, mnev zenginlerin, ineye, yani

avu amaya ihtiyalar yokmu dedim. Bkz. Mhede, 386.

16

Bursada Niyzi Msr sitnesi postnini M. emseddin el-Msrnin olu ve halfesi eyh

Fehmeddin el-Msrnin Fahredden Efendinin irtihline yazm olduklar nede-i trihiyye:

Hazret-i Nreddn-i Hnkr dergehinde leyln nehr

Muhibbi dervna iderdi talim-i tevhd ezkr

Kalbinde ker-i hubb-i l muni olur bn-i Kerrr

Saf-y sadrnda ile ider yin okunur nt- Nebiyy-i Muhtr

Usl-i devrnda b-nazr eylemi bu yolda itihr

Tarknn db erknnda yegne idi ideriz ikrr

Byk ceddine mcvir oldu priyle bahtiyr

Izdrb- dnyaya tahamml kld emr-i Celle intizr

kt drt er dediler trh-i fevtinde vardr esrr

eyh Fahreddn-i Cerrh eyledi beky ihtiyr

1390-4= 1386 Sene-i hicr.65

Ayn ztn syledii dier trih:

Mte eyh-i Trk oldu veftn trih

1386

Safer Efendi hazretlerinin Fahreddn Efendinin irtihli zerine rd buyurduklar nutku:

Gavs- azam pr-i Nreddn-i Cerrh pr

Hazret-i Fahreddn kim Fahrl-asfiy

sitn- Prden on sekizinci postnin

Cismi ile rhuna zikrullh idi gd

nna lyk sz sylemek ne mmkn

Shibn-neseb ceddi pk-i Mustaf

Hayy ism-i erfi ebcedle on sekizdir

Zikr-i Hakkn nerinde ok ekti cef

Tekyeler yklrken o yaptrrd dergh

Derdi primin yolunda nice bin canm fed

65


17

Ahlk- Resl ile tarkn tecdd eyledi

Merebinde sbit kadem ilm-i lednne in

Halvet-mereb eyhim vris-i l-i Neb

Eylerdi telkn-i esm tlibn- ka

Yedi sene evvel yaptrnca kabrini

Halvetgh- manevimdir dedi, ad koydu cennet oda

Bir dah kaldrmad kabri stnden seccdeyi

Mirc- Neb hakdr Tr- Sn sanki cennet oda

Rhuna cismi kabir, kabri stnde cismi

Drt kere yedi esm, kbe kavseyni ev edn

Ala Muhibb ala, efendindir Fahrl-asfiy

yz seksen altda gt cennet odaya

1.7.HALFELER

brhim Fahreddn evk el-Cerrhnin tekkelerin kapatlmasna kadar geen sre iinde onsekiz

hulef-i tark bulunmaktadr.

1.7.1. Hac Abdurrahman Ak

1138 Muharreminde Abdurahman Efendi hankh- Hz. Pre geldi ve ihvn ile sohbet edilirken

sebeb-i ziyreti olan grd ryy anlatt. Grd zuhrt; hankhta eyh hcresinde post zerinde

oturmakta olan hazret-i pr Nreddn-i Cerrhnin Gel bakalm dervi Abdurrahmn szleriyle iltift ile

onu gark etmesiydi. Fahreddn Efendi; Biz dah derhl Abdurrahman Efendiyi rysnda grm olduu

eyh hcresine kardk, ryda grp bizlere tarif ettiin oda bu mudur? diye sorduk ifadeleriyle

nakleder. Bu emr-i manev zerine Fahreddn Efendiden tecdd-i bat etti. Ayn sene Muharremin 14.

Cuma gecesi tc- erf ve hrka giydirildi ve tarkatn yinini icr etmek sretiyle tarkn nerine mezn

klnd. Daha sonra Bursada kuzular Dergh66nda ihvn- tarkat yetitirerek hizmette bulundu.

Abdurrahman efendinin Hcnme ismini verdii gayr- matb bir eser-i knesi vardr. k, sdk,

muttak ve zhid bir zt olan Abdurrahman Efendi, doup byd Bursa ehrinde kimse kendisinden

incinmemi, kimsenin hukkuna tecvz etmemi melek haslet biriydi. Uzun boylu, ak sakall, ok sevimli

bir zt idi. Elde kalan ilhiyyt- knelerinden bir tanesi udur;

Seyyh olup bu lemi gezsen

66

kuzular/kozlar Dergh hakknda bkz. Mehmed emseddin, Bursa Derghlar/Ydigr- ems, Haz. Mustafa Kara, Kadir

Atlansoy, Uluda Yay. Bursa 1997, s. 147-161.

18

Pr Nreddn gibi bir er bulunmaz

Asln sorarsan nesl-i peygamber

Prim Nreddn gibi bir er bulunmaz

Hak bu lemi halk edip dzeli

Hb nazar eylemi ona ezel

Cmle prnn htemi genc gzeli

Pr Nreddn gibi bir er bulunmaz

Bendelerine kisvesi yarar

Akla cmlesi devrnda dolar

Salh der mrdleri Hakka ular

Pr Nreddn gibi bir er bulunmaz67

Bir dier nutku da udur:

Gel terk eyle sivy

Dilersen Mevly

Bulam dersen rzy

Gnl ver dervilie

Dervilik sultanlktr

Mnkre karanlktr

klk seyranlktr

Gnl ver dervilie

Yzm ak olsun dersen

Kalbim pak olsun dersen

Kamil iman dilersen

Gnl ver dervilie

Dilersen nrdan nect

67


19

Eyle Hakka mnct

stersen sen derect

Gnl ver dervilie

Abdurrahman dervi ol

Fahryi eyh bilmi ol

Bulam dersen doru yol

Gnl ver dervilie68

Abdurrahman Salh Efendi mbtel olduu hastalktan kurtulamayarak 15 Reblevvel 1353 / 27

Haziran 1934te yetmi drt yanda veft etti. kuzular Derghnn kabristannda kendi eliyle hazrlayp bir

hafta iinde halvetnin olduu kabrine defnedildi.69

1.7.2. Yanyal Ali Glib Zhd

1285/1868-69de Yanya vilyetinde dodu. Yanyann tannm limlerinden Hoca Hsn

Efendinin oludur. Memleketinde zamann ulemsndan tahsl grdkten sonra stanbula gelerek tahslini

ikml etti. Yldz Dede Dergh eyhi Nreddn el-Cerrhnin dmd oldu. Bu vesle ile Fahreddn

Efendiye bat ederek, 1340 senesi Regib gecesi tc- erf ve hrka giydirildi. 1354/ 1935te veft etti.

bid ve zhid biri olarak tannrd. Adapazarnda medfndur.70

1.7.3. Ali Neet

stanbulludur. 1279/1862-3da Hsrev Paa mahallesinde dodu. ocukluunda Fahreddn

Efendinin amcas Glib Efendinin nefes-i azziyle mbtel olduu hastalktan ifyb olan Ali Neet

Efendi daha sonra Rzeddn Yaar Efendiye intisb etmitir. Askerlik mesleine (Bahriyye) mensup olup

kol aalndan emekli olmutur. Fahreddn Efendiden ikml-i tarkat ederek 1333/1915te sitne-i Hz.

Prde kapc dede oldu. 1334/1916-17 senesinde sdr tayin edildi. 1340 senesi Berat gecesi tc- erf ve

hrka giyip iczet ald. Muttak ve zhid bir kimse olan Ali Neet Efendi aramba civrnda ikmet

ediyordu. 23 Ramazan 1349/11 ubat 1931de veft etti. Edirnekaps dnda Emin Baba Tekkesi civrnda

medfndur.71

68

Safer Efendi hazretlerinin huss notlarndan naklen. 69




20

1.7.4. brhim Zikr

Rumelide Ruscuk kasabasnda domutur. Mliye Nezreti ketebesinden ve Edirnekaps Cmii

mezzinlerinden bid ve zhid bir ztt; ezanc denilmekle marf, k, sdk bir zt idi. Fahreddn

Efendiye intisb ettikten sonra, az zamanda terakk edip 26 aban 1341/ 13 Nisan 1923 gecesi tc- erf

ve hrka giydirilip iczet ald. Ve sitnede imam tayin edildi. 8 Zilkde 1341/11 Haziran 1924te irtihal

etti. Edirnekaps hricinde medfndur.72

1.7.5. mer Ltf Feyz

1303/ 1885-86da Konya vilyetinin Belviran nhiyesinde domutur. Memleketinde balad

tahslini stanbulda ikml etmitir. Cerrh zviyelerinden Karagz Derghnn mescidine imam olmutur.

Fahreddn Efendiye intisb ederek 1342/1923-24te tc- erf ve hrka giydirildi, 1354/1935te iczet ald.

mer Ltf Efendi vizlik ve Byezidde Veliyyddin ktphnesinde hfz- ktplk yapmtr.73

1.7.6. Ali Haydar

1301/1884te sitne-i Hazret-i Nreddnin bulunduu Atik Ali Paa mahallesinde Klahlar

sokandaki hnelerinde dodu. Sal (Cerrh) Dergh eyhi Abdllatif Fazl Efendinin halfelerinden

Osman erefeddin Trbnin oludur. Annesi de sitne postniinlerinden Abdlaziz Zihn Efendi halifesi

Mustafa Tc Efendinin kz ve Fahreddn Efendinin stannesi erife Teslime Htundur. Ali Haydar

Efendi ilk tahslinden sonra Kurn- Kerm hfz oldu. Daha sonra Galata Gmrnde ve Shhiye

Diresinde alt. 1348 senesi Mevlid kandili gecesi tc- erf ve hrka giydirilip, zeytin ekirdei tesbih

ve seccde, tennre ve kemer ve kaln tekbriyle techz edildi. Balangta sitnenin zkirbas oldu, 7

Receb 1357/2 Eyll 1938de sitnede sertark tayin edildi. 1364/1945 senesinde trbe-i erf ve

tevhidhnenin yeniden yaplmasnda hizmetleri gemitir.74

1.7.7. Mehmed Cemleddin Fikr

Bursada kuzular mahallesinde domutur. Yukarda ismi zikredilen kuzular eyhi

Abdurrahman Salh Efendinin hemrezdesidir. Balagta intisb daysna olmutur. 5 Reblhir

1353/17 Temmuz 1934te Fahreddn Efendi eliyle tc- erf ve hrka giydirilip iczet verildi.75

72





21

1.7.8. Mehmed Hsmeddn Trb

1307 senesinde Karagmrkteki hnelerinde domutur. Yukarda zikri geen Osman erefeddin

Trbnin kk oludur. Ftih Asker Rdiyesinden ehdetnme ile kp, Asker mektepte tahslini ikml

ettikten sonra Askeriyyeye dhil oldu. Ho sohbet, mtlaaya merakl bir kimse idi. Hsmeddin Efendinin

balangta intisb Yaar Rzeddn Efendiye olmutur. Daha sonra Fahreddn Efendiye intisb ederek 11

Cemziyelevvel 1362/16 Mays 1943te tc- erf ve hrka giydirilip iczet almtr. 1337/1919da sitnenin

meydanc dedesi, daha sonra Karagz tekkesi eyhi Hseyin Hsn Efendinin irtihliyle de hankh- Hz. Pre

meydanc tayin edilmitir. Fahreddn Efendinin Hsmeddin Efendi hakkndaki nutku:

Semt-i Nreddn-i Cerrhde hk-i tark

eyh Hsmeddn efendi resm-i meydna dakk76

1.7.9. Ahmed Hd Muhibb

Nizm (Cerrh) Dergh eyhi Ahmed Rifat Efendinin oludur. 1316/1898-99da Ftih civrnda

Sargzel mahallesinde dodu. Harbiye Nezreti Kitbetinde alt. 1362 senesinin Berat gecesinde tc ve

hrka giydirilip iczet ald, kaln tekbr edildi.77

1.7.10. Mehmed Kemleddin Sdk

Ordu (Cerrh) Dergh eyhi Ali Baheddn Efendinin oludur. Ordu Derghnda domutur. stanbul

Belediyesinde mmeyyizdir. 14 aban 1362/16 Austos 1943te tc ve hrka giydirilip iczet ald.78 Fahreddn

Efendinin hemresi, Ftma Rn bacnn byk dmddr. Kapc dedelik vazfesinde bulunmutur.79

1.7.11. Mustafa Abdlhamd Ltf

1305/1887-88 senesinde sitneye yakn bir yerde bulunan hnesinde dodu. Byk pederi Kars

muhcirlerinden ve Nakibendiyye tarkati eyhlerinden Mehmed Sad Efendidir. Babas dah Nakibendiye

mntesiblerinden Ali Rz Efendidir. Abdlhamd Ltf Defterdrlktan emeklidir. 22 Cemziyelevvel 1364/5

Mays 1945te tc ve hrka giyerek hilfet ald. sitnede birok beden ve ml hizmetlerde bulunmutur.

1337/1919da Hz. Prin trbesine emr-i mnev ile trbedr oldu:

Pr Nreddn-i Cerrh yolundan eyh Hamd

Ermee maksda oldu ite bu mn cedd80

76

Fahrettin Efendi, Tabakt,V/175-76. 77



ztrk, Cerrhlik, 144.

22

1.7.12. Ftma Mkerrem Muhabbetullah

Sadrazam Mithat Paann ve Mevleviyye tarkat muhiblerinden Memdhe Hanmn kzlardr. Kendisi

lime ve zhide bir hanm olup birka lisana inyd. 1358/1939 senesinin Mirc gecesinde bat eden

Mkerrem hanm 1362/1943 senesinin Berat gecesinde de iczet ald.81

1.7.13. Emine Binnaz

Ukiye tarkatndan Kasmpaa Yahy Kethd Dergh eyhi Smi Efendinin mntesibi olan Emine

Binnz hanm, eyhinin irtihlinden sonra zuhratla Fahreddn Efendiye intisb etmitir. 27 Receb 1366/17

Haziran 1947de tc ve hrka giydirilip hilfet ald.82 5 abn 1380/ 22 Ocak 1961 Pazar gn vefat etmitir.

1.7.14. Emine Nimet

Tarkata intisbndan itibren pek ok hizmetlerde bulunmutur. sitnenin bitiiindeki Canfed

Htun Cmiinde sitnenin yevm-i mahssu olan Pazartesi gn Kuran hatmi olarak mukbele okutur. Ve

viz tutar, vaz u nashat olunur. Ve her sene Ramazn- erfte ayrca imam tutar. Ve her gece tervihten evvel

mukbele okutur. Hnesine namaz klmak ve evrd ezkr okumaya mahss halvethne in ettirmitir. 18

aban 1371/13 Mays 1952de sar tc- erf giydirilerek iczet almtr.83

eyh Safer Efendi hazretleri mezkr rislesinde bu ondrt kiiye drt isim daha ilve etmitir. Bunlar;

Hfz Mehmed Efendi el-Cerrh Doyran (Edirne merkez ky)da, Hac Mehmed Efendi el-Cerrh Bosnada,

Hfz M. Akiyyl-Cerrh stanbulda, Hac Hseyin Efendi el-Cerrh Bursadadr.

1.8. AHSYET

Dervileri tarafndan vris-i sultn- enbiy, mazhar- srr- Hd, rif-i billh, kutbl-mridn, shib-i

zamn, drl-emn, dertlilere derman, cedd-i pk h- merdn, kalb-i pk mazhar- nr- tecell, fahrl-

asfiy, ilm-i tabrde dn, mahbb- evliy, hmi-i fukar, hce-i dershne-i ilm-i lednn, bende-gn- Hz.

Prin nr- ayn, dervnn baba sultan, peder-i manevmiz, sebeb-i feyzimiz, ol ravza-y Resl-i ekrem ve

nebiyy-i muhterem (s.a.v.) efendimiz hazretlerinin velyet goncas gibi sfatlarla tavsf edilen84 Fahreddn

Efendi dervnnn btn ihtiyalaryla ilgiliydi. Baz dervileri ile mektuplar,85 hasta olan dervlere ihtimm

80



Fahrettin Efendi, Tabakt, V/179, 189. 83


Safer Efendi, Mhede, 365. 85

Halfelerinden Ms el-Cerrhye yazm olduu mektuplarn bir ksm mevcuttur. Bu mektuplarn bir numunesi Ek-3

gsterilmitir. El yazsnn bir rnei iin bkz.: Ek-4.

23

eder, veft edenlerin cenze namazlarndan, techz, tekfn ilemlerine kadar bizzt alkadar olduu86

bilinmektedir. Hatta baz dervilerinin vefatlarna mersiyler yazmtr.87 Mesleinin evresi iinde de fahre

deer bir insan olarak addedildiinden stanbulun aydn ve olgun eyhleri iinde kendisi Fahrl-meyh

ismiyle temyz etmitir.88

Servet-i Fnn irlerinden mehur ir Hseyin Sret Bey (1872-1959)89 brhim Fahreddn Efendi

hakknda u medhiyyeyi yazmtr;

Mridim bir bedr-i kmildir ki fahrul-asfiy

Kalb-i pki mazhar- nr- tecelldr bize

Dest-i Fahreddni tuttum destgrim oldu Pr

Tenh-y gamda Sret nee-bahdr bize90

Devrin irlerinden hicivleri ile mehur smet Beyefendinin91 (Fahrettin Efendiyi kastederek)

Efendimiz diye yazp gazete ve mecmualarda nerettii nutkun maktadr;

Zebn- primiz Fahr- fahrimiz

Srr- marifette man bahrimiz

Hz. Fahreddn Kevser skmiz

Gnlmz o nrun mbtelsdr92

brhim Fahreddn Efendi irlii ile de ne km bir mutasavvft. Ebced hesbyla trih drmede

de son derece mhirdi. Elmall Hamdi Hocann veftna syledii trih udur;

Sl-i fevtin yazmaa ecld Tefsrin kar

Vris olmu enbiyya Hamdi efendi phe yok

86

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/184-89 87

Fahrettin Efendi, Tabakt, V/185 88

Cemleddn Server Revnakolunun Fahrettin Efendiin trbeye defnine muvfakat iin verdii bilir kii raporundan naklen. 89

Smi Paann olu Hseyin Sret Beyin Fahreddn efendi ile arasnda geen u hdiseyi Safer Efendi hazretleri nakletmitir;

Adamn biri Sret Bey hakknda eddeli deb tabirini kullanr. Buna ok ierleyen Sret Bey gelir, o kimseyi Fahreddn

efendiye ikyet eder. Efendi bana deil, trbeye syle diye cevap verince denileni yerine getirir. Bir mddet sonra Sret Beyi

rencde eden szkonusu kiinin merdivenlerden derek kemiklerini krd iitilir. Bunun zerine Sret Bey u iirini ind

etmitir;

Srr- Nreddn-i Cerrhyi takds ederim

Yz sren dergh- Pre drt ba mamr olur

yle bir shib-kran kd- hct kim

Yan bakan ktmrine h olsa da makhr olur 90


smet Beyin mahlas Zebndir. 92


24

1370-9=1361 (m. 1942)93

1378 senesinde eyh Muzaffer Efendi hazretlerinin mkemmel bir hilfet cemiyeti ile tc- erf ve

hrkaya nil oluuna Fahreddn Efendinin rad buyurduu nutku udur;

Meydn- Pre nil oldu emr-i manev ile

Uyand dil-i em-i envr- zikrullh ile

Pr Cenb- Nreddnin ltfuna mazhar olup

Yd ola nm cihanda dil-i gh ile

kt doksan bir er dedi Fahri trihi

Buldu ziynet Hac Muzaffer kisve-i ehlullh ile

Sayidp bezl-i ml can ider dergh- Pre

Nil oldu tc hrkaya kerem-i Reslullh ile/ 1378

Derghlarn pek ounun ykld ya da satld yllarda o, derghn, bir kltr evi olarak korunmak

zere Vakflar Mdrlne devrini salam, bu amansz mcdele iinde unlar sylemitir94;

T devr-i demden yz srp geldim

Derghna senin prim Nreddn

Dp eiine ho niyz kldm


Asrnn kutbu erenler eri

Srr- hakkatin kenz-i madeni

Armaan etmiim can ile seri


Dervilerin oktur kl belden

Zerre dr olmazlar rh- Alden

Gnl bend eyledim t ezelden


93

Kemlettin Nomer, Erenden, stanbul Ansiklopedisi, X, 5159. 94

zdamar, Cerrhler, 172-173.

25

Deliden beri gnlme sevd

h u zr eylerim her subh u mes

Oldu cnm imdi blbl-i eyd


Prim Cerrhnin tutmuum elin

Kesseler bam terk etmem yolun

Ak u niyz eyler bu Fahr kulun

Derghna senin prim Nreddn95

Fahreddn Efendinin manev haytnn ess Pr Nreddn Cerrhye duyduu itiykt. Bu itiykn

anlatt kne nutuklarndan bazlar unlardr;

Benim efendim prim Nreddn-i Cerrh

Ol dim dest-girm Nreddn-i Cerrh

Gzn a bak ey kii sil gnlden tevi

Bitir srr ile her ii Nreddn-i Cerrh

Her kim benden olur hep mkili hal olur

Mrdesi ihy olur Nreddn-i Cerrh

Fahriye verdin hayat kalmad havf-i memt

Kapnda buldum nect Nreddn-i Cerrh

Bir Halvet olarak o zikir ehli idi. Meslek-i Nreddne dhil olanlarn tevhid nruyla dne revnk

vereceklerine kniydi.96 Bunu anlattklar bir baka nutuklar udur;

Dost bahesinin glleri

Cerrhler derler bize

Pr evinin blblleri


95


Safer Baba, Istlht, 46.

Nr- tevhidle revnk verir elbette dne

Kim slk ederse meslek-i Nreddne

26

Her dem baharda ilimiz

Alr nre glmz

Demler dker ol dilimiz


Gece gndz cnbleri

Hakk zikretmek ileri

Pr Nreddn dervileri


Giyerler al libsn

Silerler gnl psn

Duy Fahrnin nidsn

Cerrhler derler bize97

Baka bir nutku:

Tevhd etsin dilimiz

Pk olsun hem kalbimiz

Srlar grsn gzmz

L ilhe illallh

Derviler tevhd eder

Kalbinin pasn siler

Erenler yolun gder

L ilhe illallh

Tevhd man tapusu

Gider nrn korkusu

Aar cennet kapusu

L ilhe illallh

97

ztrk, Cerrhlik, 143.

27

Nreddnin yolunda

Fahr her an kapunda

Gece gndz dilinde

L ilhe illallh98

Zikrullh kendisine zevk edinmi bir sf olarak zikrullh maksada ulamada en etkin yol olarak

grrd. Nitekim nigh- iltift- Sultn- Enbiy (s.a.v.)e nil olduunda u beyti ind etmitir:

ema-y devrn olup da mahvolan ehl-i zikir

Kl eder kendy elbet subh- maksdu grr99

Aliyi sevmek ve onu mukted tanmak velyet anlaynn zetidir;

Nr- mikt- Muhammedle gnller mcmeli

Fahriy feyz felhm hubb- Hayderdir bel

Nara-i inn enallh atar kalb-i vel

Hsl Allah ile Allah bulmaktr hner100

brhim Fahreddn Efendinin tebrz eden nemli hussiyetlerinden biri de ry tabirinde yed-i tl

sahibi olmasdr.101 Bazen ry sahibine Senin bu ryay grmen mmkn deildir diyecek kadar ryya in

idi. Ancak eserlerinde ry tabiriyle ilgili herhangi bir bilgiye tesdf edilemez. Nitekim evinde ya da

ktphanesinde ry tabiriyle ilgili bir kitap bulundurmad ve bunu ho karlamad nakledilmitir.102

Dervi kazan ye yedir bir gnl ele getir

Bin Kabeden yedir bir gnl imreti

diyen Fahreddn Efendinin dn anlay pek tabi ki sfyne idi; u sahte haclar, u ham sofular, gnllerini

iyiden iyiye akla doldurmazlarsa abalamalar bounadr bilesin! Pimezlerse menfaatlktan kurtulamazlar.

Yemek imek yok, buyurun bol namaz var desen, ou kaar, etrafnda bir iki kii ya bulur, ya da bulamazsn

98

ztrk, Cerrhlik, 142. 99

Safer Baba, Mhede, 368. 100

Safer Baba, Istlht, 15. 101

Fahreddn efendinin istediim kiinin ryasna girer, istediim sz sylerim sz dervileri tarafndan nakledilir. 102

eyh Safer Efendi hazretlerinden naklen.

28

derlerdi.103 Pek ok mutasavvfta olduu gibi din shasnda aklcyd; hazert- enbiy ne kadar akll kiiler ki,

beeriyete din diye byle bir kanun vaz etmiler, azgn insanlara gem vurmular, hiretle tehdt etmiler,

tevhde armlar, muhabbeti tattrmlardr. Bu knn- ilhiyyeyi bu insanlardan kaldrmaa uramak kadar

aklszlk olur mu demitir. Beretten ok nezrete arlk veren viz tavrnn karsndayd. Ttn tiryakisi

olan eyh Fahreddn Efendi Ramazn- erifte iftardan sonra sigarasn yaknca komu cmnin imam Efendi

hazretleri ttn imek haramdr, nasl olur da zt- lniz bu haram olan ttn iiyorsunuz? deyince, Hocam,

ttn hakknda hurmiyyeti nereden karyorsun? Edille-i eriyye drttr. Birincisi kitap; Kurn- Kerimde

ttn hakknda yet yokkincisi snnet; Efendimiz zamannda ttn yokncs kyas; fukah

zamannda da ttn yokDrdncs icm- mmete gelince; mmet-i Muhammedin yzde sekseni bunu

ier. Allahn haram etmedii bir eye siz nasl haram dersiniz? diye sorar. Hoca efendi; Peki amma israfa

girmez mi?deyince eyh Fahreddn Efendi Hocam imdi siz ok fazla yemek yediniz bu israf deil mi? diye

cevap verdiler.104

1.9. TARKAT KLTRNE HZMETLER

Fahreddn Efendi 1925te tekkelerin kapatlmasndan sonra eser telf etmeye ve tarikat kltrn

yaatmaya almtr. Trkiye Antlar Dernei stanbul ubesi kurucularndan olup 1941 1945 yllar

arasnda Trk Tarih Kurumu Trk ve slm Devri Kitbelerinin Tetkik ve Derleme Heyetinin stanbul

besinde almalara katlmtr.105 Fahreddn Efendinin yolunda ve mesleinde ecddndan grp tevrs

ettii emsalsiz bir ihtissa sahip olduu, tarkat geleneklerinin canl bir ekilde yaad Nreddin Cerrh

sitnesindeki mevcdiyetiyle bu geleneklerin gnmze aktarlmasnda bir kpr vazifesi grd ifade

edilmitir.106

rticlen edbne dua etmede, usl ve erkn bilmede, devran ettirmede hakl bir hrete mlikti. Henz

yirmi iki yanda gen bir sitne eyhi iken Yenikap Mevlevhnesinin son tmiri mnsebetiyle yaplan

al mersiminde devrn ettirmi, Sultan Beinci Mehmed Read mukbeleden sonra yanna gelerek

Hakkaten kne hl ile devrn ettirdiniz, mahzz oldum diyerek iltifat etmitir.107

Trbelerin yklp yok olmamas iin hkmete bir arzuhal hazrlatp Ankaraya giden Fahreddn

Efendinin bu icraat hakknda Safer Efendi unlar nakletmitir;

Efendim, sebeb-i feyzim Hz. Nreddin-i Cerrh fahr trbedr- eyh Fahreddn Efendi Ankaraya

gider. Yolda bir zt elini perek Efendi hazretleri, Ankarada ne iiniz var? diye sul edince Hz. eyh elini

pen Hakk Kmil Beeye trbeler meselesini anlatr. Kamil Bey efendiciim bu akam bizim evde toplant

103

brhim Minnetolu, Huzur, Aydnlk, s. 5 Cemaleddin Server Revnakolu Arivi, dosya no: 54 104

Safer Baba, Istlht, 124-125. 105

Revnakolunun, Fahrettin Efendinin trbeye defnine muvfakat iin verdii bilir kii raporundan naklen. 106

Azamat, Fahreddn Efendi, 84. 107

ztrk, Cerrhlik, 139-140.

29

var, Bavekil kr Saraolu ve sir vekiller gelecek, siz de terif edin, meseleyi orada konuuruz der. O gece

Hakk Kmil Beenin evindeki toplantda Bavekil kr Saraolu Efendi hazretleri trbe nedir? diye sorar.

(Fahreddn Efendi) efendim, malm- lleri slmda heykel yoktur, (bunun yerine trbeler) memleketimizin

ilmine, irfnna, sanatna, askerliine byk hizmet edenlere yaptrlan bide-i slmdr. Trbelerin iki yn

vardr. Bir(incisi) o byk hizmet edenin nm yd olsun, iki(ncisi) geriden yetien evld- vatan da tevik

olsun. Saraolu tekrar sorar; Peki amma bir ok yerlerde uydurma, isimleri belirsiz gazi baba trbelerine ne

buyrulur? eyh efendi hazretleri tebessm buyurarak Efendim pek mhim bir noktaya temas buyurdunuz,

teky yani dervn askerdir, bu memlekette her nerede bir kar toprak alnmsa evvel dervi aya

basmtr. Dervndan ehid olan zevta yaptrlan bu trbeler geriden gelen dervn teviktir.108 Ban

vermeyen ehidi her halde okumusunuzdur. Bunun gibi yzlerce hdise gemiimizde bulunmaktadr.

Bavekil kr Saraolu ald bu gzel cevap karsnda glerek orada hazr bulunan Marif Vekili Hasan

Ali Ycel Beyi gstererek, efendi hazretleri biz Trkiyedeki btn trbeleri Marif Vekletine balarsak

Allah, Hasan Ali Beyin gnahn afv eder mi? deyince eyh efendi hazretleri dery-y rahmet-i ilhiye

yannda Hasan Ali Beyin gnah Akdenizdeki kum tanesinden bir tane deildir diye cevap verir.

Trkiyedeki btn st ak ve kapal trbeler, Marif Vekleti emrindeki Mzeler Mdrlgne

balanmtr.

Cumhuriyet dneminde yaplan ilk resm Mevlev yininin icrsnda da Fahreddn Efendinin

bilgilerinden istifde edilmitir. yinin eyhlii ilk olarak Yenikap Mevlevhnesi eyhlerinden Osman

Selhaddn Efendiye teklif edildi. Selhaddn Efendi Bu yini en iyi Fahreddn Efendi icr eder diyerek

Fahreddn Efendinin Mevlev yini hususundaki selhiyetine dikkat ekti. Fahreddn Efendi yini ynetmeyi

kabul etmemi olsa da bilgilerini istifdeye sunmutur. O, yini ayakta seyreden birka kiiden biriydi.109

Tarkatlar, tekkeler ve tarkat mensuplar hakkndaki bilgisi yaanlarak kazanlm olup, canl bir trih,

ayakl bir ktphane idi.110 stanbul tekkeleri ile ilgili almalaryla tannan Cemleddin Server Revnakolu

pek ok kez grt Fahreddn Efendiyi; dim okuyan ve ileyen mnevver kafas, mnevver smsyla

mmtaz bir yer igal eden, yolunda ve mesleinde gerek mnsyla mkemmel bir insan, irticl, edbne

dualar, geni tarih bilgisi, devran ettirmekteki byk iktidar ve ihtiss ile hret yapmtr ifadeleriyle

tantr.111

Tarkat ve ilmiye sark ve kavuklarn sarma ve dzeltme sanatnda devrin son stad kabul edilir.

stanbulun 500. fetih yl hazrlklar esnsnda Ftihin trbesindeki sandukann banda bozulmu halde duran

urf destr devrin klasik slbuna ve hussiyetlerine uygun olarak yeniden sarp dzeltmi ve yerine eliyle

108

Fahreddn efendi mill mcdele yllarnda elli kadar dervi zbiti Anadoluya harbe gndermitir. Dervilerinin ou ehit

edilmitir. Safer Efendi hazretlerinden naklen. 109

Safer Efendi hazretlerinden naklen. 110

Nomer, Erenden, 5159. 111

Cemleddin Server Revnakolu, Eski-klasik tasavvuf edebiyatmzda Mirciyeler, Cemleddn Server Revnakolu Arivi,

dosya no: 54

30

geirmitir.112 Kez Galata Mevlevhnesi trbesinde Kutb- Ny Osman Dedenin kafes destarndan

balayarak smil Rush Dede ile eyh Glibin ve dier Mevlev byklerinin trih destarlarn bizzat sarmak

sretiyle nemli hizmetlerde bulunmutur.113

1.10. ESERLER

1.10.1. Envr- Hazret-i Pr Nreddn Cerrh ve Tabakt- Cerrhiyye

Eser onsekiz fasldan ibrettir. Birinci fasl Pr Nreddn Cerrhye ve eserlerine tahss edilmitir. kinci

fasl Hazret-i Prden sonraki Cerrh postnini, ser-halfe denilmekle mehur eyh Veliyyddn Efendi ile

balayp, dier onyedi Cerrh postnininin terceme-i halleri ile devam etmektedir. Eser onsekizinci postnin

brhim Fahreddn evkiyyl-Cerrhnin biyografisi ile son bulmaktadr. Pr Nreddn Cerrhye tahss

edilen birinci fasl Envr olarak isimlendirilmi, dier meyha ayrlm blmlerin tamm ise Tabakt-

Cerrhiye olarak adlandrlmtr.

almamzda Cneyt Ozakn huss ktphnesinde bulunan nsha esas alnmtr. Mevcut nsha,

Fahreddn Efendinin birka kitap halinde kaleme ald yazma aslndan okunakl ve ilek bir rika ile istinsh

edilmitir. Mstensihi Ftih Nianc Cedd Mehmed Paa derghnn eyhi seyyid Abdlkdir Bahreddn el-

Kdir Eliolunun kk olu hfz seyyid Abdlhlm Nreddn Elioludur. Muzaffer Efendi hazretlerinin

delletiyle ihvnn istifdelerini temn maksadyla eserin istinshna baladn belirten Eliolu, 5 Muharrem

1393/ 9 ubat 1983 tarihinde istinsh tamamlamtr. Be defterden mteekkil nsha 882 sayfadr.

Fahreddn Efendi Tabakt- Cerrhiyyenin son blmnde eserinin mehzlar hakknda bilgi

vermektedir. Kaynaklar srasyla yledir; Talebesi Ahmed Bulknnin mam Osman ernbden naklen

kaleme ald Tabakt- ernb, Muhsinzde Sadrazam Mehmed Paann Menkb- Hazret-i Nreddn-i

Cerrh, zz Sleyman Efendinin Trihi, Abdlaziz Zihni Efendinin Menkb- Hazret-i Nreddni, Murd

Monla Dergh eyhi Mehmed Murad en-Nakbendnin Terceme-i Ahvl-i Hazret-i Nreddni, Hankhn

postninlerinden Yahy Glib Efendinin Terceme-i Ahvl-i Hazret-i Pr, Harrzdenin el-Kavll-mbn f

ahvl-i eyh Nreddn, Sal Dergh eyhi Abdllatif Fazl Efendinin Glen-i Azzn ve Mehir-i

Osmniyesi, Hseyin Ayvansarynin Mecmua-i Cevmsi, Bursal Thir Beyin Osmanl Mellifleridir.

Cerrhiyenin tarkat hussiyetleri ile ilgili pek ok konuyu ve Cerrh meyhnn biyografilerini

muhtev olan Envr ve Tabakt- Cerrhiyyenin ayrntl muhtevs yledir; Dibce-i kitb; Veldet-i

seniyye-i hazret-i Pr, Sebeb-i intisb- hazret-i Pr; Ahz- hilfet-i hazret-i Pr; Tercme-i hl-i hazret-i eyh

Aliyyl-Kstendil; Silsile-i tarkat-i hazret-i Pr; Canfed Htun Cmi-i erfi ittislindeki halvethne-i

sadetinde hazret-i Prin halvetnin olduklar; Hazret-i eyh mm ernbnin hazret-i Prin eref-zuhrunu

112

Nomer, Erenden, 5159. 113

Revnakolu, Mirciyeler, s.

31

bildirmesi; Bekir Efendi konann alnp hankh yaplmas; Hankh- erfin resm-i kd; Vird-i Kebr-i

Subhiyye-i hazret-i Pr; Niyz- hazret-i Pr; Salt- Kemliye; Vird-i Sar-i Mesiyye-i hazret-i Pr; Salt-

Mnciyye; Du-i Evrd- erf-i hazret-i Pr; Tercme-i evrd- kebr-i subhiyye ve sar-i mesiyye-i hazret-i

Pr; Tercme-i du-i evrd- erf-i hazret-i Pr; Tercme-i Salt- Kemliyye; Tercme-i Salt- Mnciyye;

Tarkat- Aliyye-i Cerrhiyyeye dhil olmakln beyn- usl; stihrenin trifi; Misk- kebr; Deve ty

arakiye tekbri ve it-y bat; Htunlara bat it etmek usl; db- tarkat, ahkm- tarkat, bin-i tarkat-

hazret-i Pr; Ahbb- tarkat-i hazret-i Pr; Ahbb- tarkat-i hazret-i Pr; Uslt- etvr- seba; Rtbe-i Tarkat-i

Aliyye-i Cerrhiyye; Makmt- Tarkat- Aliyye-i Cerrhiyye; Etvr- seba ve furt- esm-i erflerinin hafta

devriyeleri; Zikr-i erfin bis-i fth olmasna lzm gelen yirmi art; Hazret-i Prin Mrid-i Dervn risle-i

erfi; Tarkat- Aliyye-i Cerrhiyyede ilbs olunan cihz- tarkatn usl-i ilbs beyn ve yaplmasnn tarfi;

Dall arakiye-i erfin on aded sul ve cevb; Sa tekbr edilmesi usl; Halvete idhl etmek usl-i beyn;

Halvetin erit ve db; Yeil tc- erf tekbr edilmesi usl-i beyn; As tekbri; lbs- tc- erf ve hrka ve

it-y izn-i iczet mersimi beyn; Zevy-y tarkmzda cihz- tarkat ve ilbs- tc- erf ve hrka ve it-y

izn-i iczet mersimi; Hazret-i Prin tc- erfinin sar renkte olmas ilbsnn neye iret olduu; Tc- erfin

krk aded sul ve cevb; cze-i erfin sreti; Sebeb-i it-y icze-i erf; Hankh- erf-i hazret-i Prde

hizmetninler; ler meydannn kd; Meydanlarn kd; Meydan glbank; Hankh- erf-i hazret-i

Prde yedi hizmete tayn mersimi; Zevy-y tarkmzda hizmetninler ve eyhinin icls mersimi; Hankh-

erf-i hazret-i Prde makm- pre icls mersimi; Hazret-i Pr Yiitba Ahmed emseddin Marmaravnin

halfesi hazret-i eyh Abdlvehhb- mmnin etvr- seba hakkndaki nutk- erfi ve eyh Fzl Ali er-Rm

hazretlerinin nutk- lleri; Hankh- erf-i hazret-i Prde sabah usl; hankh- erf-i hazret-i Prde akam

usl; Trbe-i erf-i hazret-i Prde kd- kandl db; Hankh- erfi hazret-i Prde sofrada lokma etme

db; Hankh- erf-i hazret-i Prde yats usl; Zevy-y tarkmzda vakit uslnn beyn; Zevy-y

tarkmzda medfn eizze-i kirmn merkad-i erflerine kd- kandl usl beyn; Hankh- erf-i hazret-i

Prin yevm-i mahssu olan pazartesi gn mukbele-i erf icrs beyn; Zevy-y tarkmzda mukbele-i

erfeye girmek usl beyn; Halka-i zikr-i erfin resm-i tekli; Sfiyyenin ism-i H hakkndaki senetleri olan

yet-i kerme; Leyle-i celle-i mevlidin-Nebde hankh- erf-i hazret-i Prde icr edilen usl-i yn-i bihn-i

tarkat; Devrn hakknda nat- erf; Zikr devrn hakkndaki tana sfiyyenin cevaplar; Hazret-i Prin

menkb- lleri; Hazret-i Prin nutk- lleri ilh; Sr Tekke ve dier menkbe-i hazret-i Pr; Vaka-i irtihl-

i hazret-i Pr; Hilye-i erf-i hazret-i Pr; Hazret-i Prin irtihlinde rd edilen nede-i trihler; Hazret-i Prin

ziyret edilmekte olan emnt- erfleri ve medfen-i mbrekleri; Hazret-i Prin tercme-i lleri hakkndaki

eldeki senetler; Hazret-i Prin hankh- erfine postnin olmayan tarada irda memr buyurduu aded

hulefs hazertnn tercme-i lleri; Hazret-i eyh Sleyman Veliyyddn Cerrhnin tarkmzn evrd

ezkrna ziydt; Hazret-i eyh Sleyman Veliyyddn Cerrhnin db- tarkmza ziydt; Hazret-i eyh

Sleyman Veliyyddn Cerrhnin yn-i bihn-i tarkmza ziydt; Hankh- erf-i hazret-i Prde leyl-i

32

mbrekede edilecek mufassal du; Kandil gecelerinde kym usl ilhsi; Leyle-i celle-i Kadirde hazret-i

Prin emnt- mukaddeselerini ziyret usl beyn; Bayram sabahlarnda trbe-i erf, tevhd-i erfi usl

beyn; Nashat- hazret-i eyh Sleyman Veliyyddnil-Cerrh; Menkb- hazret-i eyh Sleyman

Veliyyddnil-Cerrh; eyh Sleyman Veliyyddn el-Cerrh hazretlerinin iki aded ilhiyt- kneleri;

Hilye-i erf; Hazret-i eyh Muhammed Hsmeddn Merd el-Cerrh; Hazret-i eyh Muhammed Hsmeddn

Merd el-Cerrh efendimizin rd buyurduklar iki adet nutk- erfleri; Hazret-i eyhin hankh- hazret-i

Prde mahfz bulunan merkad-i erfleri; Hazret-i eyhin hulefs; Hazret-i eyh Mehmed Emin Cerrh;

Hazret-i eyh Sertark M. Emin Cerrhnin ilhiyt- kneleri; Hazret-i eyh Sertark M. Emin Cerrhnin

elde mevcut kalan emnt- erfleri; Hazret-i eyh Sertark M. Emin Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh

Abdlaziz Efendi el-Cerrh; Hazret-i eyh Yahy erefeddn el-Cerrh; Hazret-i eyh Yahy erefeddn el-

Cerrhnin ilhiyt- kneleri; Hazret-i eyh Abdlaziz el-Cerrh; Hazret-i eyh Abdlaziz el-Cerrhnin

hulefs; Hazret-i eyh Yahy Morav el-Cerrh; Hazret-i eyh Yahy Morav el-Cerrh hulefs; Hazret-i

eyh Abdekr el-Cerrh; Hazret-i eyh Abdekr el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh brhim el-

Cerrh; Hazret-i eyh brhim el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Morav Mehmed Emin el-Cerrh; Hazret-

i eyh Morav Mehmed Emin el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Abdurrahman Hilmi el-Cerrh; Hazret-i

eyh Abdurrahman Hilmi el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Mehmed Sdk el-Cerrh; Hazret-i eyh

Mehmed Sdk el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Hfz Mustafa el-Cerrh; Hazret-i eyh Hfz Mustafa el-

Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Mehmed rif Dede el-Cerrh; Hazret-i eyh Mehmed rif Dede el-

Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh Abdlaziz Zihn el-Cerrh; Yahy Glib Hayt; Hazret-i eyh Abdlaziz

Zihn el-Cerrh; Yahy Glib Haytnin hulefs; Hazret-i eyh Mehmed Rzeddin Yaar el-Cerrh; Hazret-i

eyh Mehmed Rzeddin Yaar el-Cerrhnin hulefs; Hazret-i eyh brhim Fahreddn evk el-Cerrh;

Hazret-i eyh brhim Fahreddn evkiyyl-Cerrhnin hulefsdr.

1.10.2. Sulnme-i bi-Tark- Hazret-i Pr Sultn Nreddn el-Cerrh

Fahreddn evki Efendinin h. 1339/1920-21 senesinde vk olan Bursa seyhati esnsnda Cerrh

mntesiplerinden Dervi Mustafa Abdlhamd Efendinin sullerine cevben bir htra olmak zere kaleme

ald eseridir. Eserin giriinde Hankh- Hazret-i Prin dervnna mahss olduu yazldr. Eser

Cerrhiyyeye intisb edip etvr- sebann zt ksm olan drt direnin seyrini tamamlayarak kendisine dall

arakiye giydirilmi olan dervna, avamdan ve ihvanlardan gelecek muhtemel suallerin cevaplar olarak

tasarlanmtr. Sualnme 1339/1920-21 senesinde baslm olup 24 sahifedir. Eserin sonunda Cerrh

meyhnn ileri gelenlerinin yazm olduklar nutuklardan semeler yaplmtr.

33

1.10.3. Tarft / Der-beyn- Ahvl-i Bat ez-Tark- Nreddn Cerrh (kuddise srruh)

1342/1923-24 trihinde baslm olan eser 23 sahifedir. Kitabn Cerrhiyye tarkat ile ilgili olan ksm

18 sahifeden ibrettir. Eser Envr- Nreddnin baz blmlerinin hlsas mhiyetindedir. Muhtevs; db-

tarkat; Ahkm- tarkat; Erkn- tarkat; Bin-y tarkat; Ahbb- tarkat; Der-beyn- uslt- etvr- seba-y

kelime-i tevhd; Rteb; Makmt; Nrniyyet-i uslt- etvr- seba; sm-i mekkelt; Seyriyyt; lemiyyt;

Mahalliyt; Vridiyyt; Hletiyyt; Hafta devriyesi; db- tarkat ez tark- hazret-i Pr Nreddn; Tark-

hazret-i Pr Nreddn el-Cerrhde slikna giydirilen arkiyenin on iki adet suli cevbnn beyn;

Tarkmzda hulefya giydirilen tc- erfin krk esrr ve krk menzilt; Tarkmzda gerek hulef ve gerek

meyh olanlar zerlerine lzm olanlarn beyndr.

34

ENVR-I HAZRET- PR

NREDDN CERRH

(KUDDSE SIRRUHUL-FETTH)

VE

TABAKT-I CERRH

35

NDEKLER

FHRST ________________________________________________________________________ 38

ENVR-I HAZRET- PR NREDDN CERRH ____________________________________ 42 Birinci Fasl _____________________________________________________________________ 43

Veldet-i Seniyye-i Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr) ______________________________ 43 Sebeb-i ntisb- Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr) ________________________________ 43 Ahz-i Hilfet-i Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr) __________________________________ 44 Terceme-i Hl-i Hazret-i eyh Ali el-Kstendil el-Halvet (kuddise srruhul-l) ____________ 44 Silsile-i Tarkat-i Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr) ________________________________ 46 Hankh- erfin ittislindeki Canfed Htnun Cmi-i erfinin Yanndaki Halvethne-i erflerine Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr)in Mrid-i lleri Tarafndan Gnderilmesi ___________________________ 47 Derkenr: Tabaktul-Evliy kitbnda Hazret-i Pr ((kuddise srruhu)l-mnr)in eref-i zuhrunu 500 sene evvel haber veren ibresi ______________________________________________________________________ 49 Hnkh- erf-i Hazret-i Prin Resm-i Kd________________________________________ 50 Vird-i Kebr-i Subhiyye-i Hazret-i Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise srruhul-Fetth) ________ 51 Niyz- Hazret-i Pr (kuddise srruh) ______________________________________________ 57 Vird-i Kebr-i Subhiyyenin Kratinden Sonra Okunacak Salavt- erfe-i Kemliyye ________ 58 Vird-i Sagr-i Mesiye-i Hazret-i Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise sirruhul-Fetth) _________ 58 Vird-i erf-i Sagr-i Mesiyyenin Kratndan Sonra Ya Ya Be Ya Yedi Kere Okunacak Olan Salt- Mnciye 62 Du-i Evrd- Hazret-i Pr (kuddise srruhul-hatr) ____________________________________ 62 Ftihatl-Fukar-i Hazret-i Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise srruhul-l) ________________ 63 [I/37] Tercme-i Evrd- erf-i Kebr-i Subhiyye ve Sagr-i Mesiye-i Hazret-i Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise srrahul-Fetth) _____________________________________________________________________ 63 bu Zikrolunacak Kelimt Cenb- Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise srruhul-fetth) Hazretlerinin Evrd- erfe Dus ____________________________________________________________________________ 89 Ftihatl-Fukar Hazret-i Pr Nreddn el-Cerrh (kuddise srruhul-l) ve Tercmesi ______ 89 Salt- Kemliyye ve Tercmesi [I/74] _____________________________________________ 90 Salt- Mnciye ve Tercmesi ____________________________________________________ 91 Tarkat- Cerrhiyyeye Dhil Olmakln Usl Beyn Olunur __________________________ 91 stihrenin Tarfi ______________________________________________________________ 92 Msk- Kebr _________________________________________________________________ 92 Badel-Msk Olan Du _________________________________________________________ 93 Badeh eyh Efendinin Kede Edecei Glbang ____________________________________ 94 Der Beyn- Ahvl-i Bat ________________________________________________________ 94 db- Tark- Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhu) _________________________ 95 Ahkm- Tark- Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhu) _______________________ 96 Bin-y- Tark- Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhu) ________________________ 96 Ahbb- Tark- Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhu) ________________________ 96 Uslt- Etvr- Seba ___________________________________________________________ 96 Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhus-smi)nin Tarkat- liyyelerindeki Rtbeler 98 Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhul-la)nin Tarkat- liyyelerindeki makmt _ 98 Envr- Uslt- Etvr- Seba ____________________________________________________ 98 sm-i Mekkelt _______________________________________________________________ 98 Seyriyyt ____________________________________________________________________ 98 lemiyyt ____________________________________________________________________ 98 Mahalliyyt __________________________________________________________________ 99 Varidiyyt____________________________________________________________________ 99 Hliyyt _____________________________________________________________________ 99 Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhul-fettah)nin ictihd tark vechile etvr- seba99 Furt Esm-i erfleri __________________________________________________________ 99 nc Ksm: Tebdlt Esm-i erfleri ve Hafta Devriyesi ____________________________ 100 Tasarruft Esm-i erfleri Ve Hafta Devriyesi ______________________________________ 100 Zikr-i erfin Bis-i Fth Olmasna Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr)in Beyn Buyurduu Yirmi art: 103 [Mrid-i Dervn] ___________________________________________________________ 104 eyhun ve Seyyidn Muhammed Nreddn el-Cerrh (kuddise srruhul-fetth) Hazretlerinin Tarkat- Aliyyelerinin Cihz ve Usl-i lbs Beyn Olunur [Elif Arkiyye lbs] __________________________________ 116

36

[Arkiyye lbs] ______________________________________________________________ 117 Tomak Tekbri _______________________________________________________________ 117 [Tennre ve Elif-lm-bend Tekbr Edilmesi] ________________________________________ 118 Zeytin ekirdei Tesbh Tekbri __________________________________________________ 118 Haydariyye tekbri ____________________________________________________________ 118 Tennre Yelein Biiminin Tarfi ________________________________________________ 118 Elil- Lm-Bendin Biiminin Tarfi ________________________________________________ 119 Zeytin ekirdei Tesbhin Tarfi _________________________________________________ 119 Tennre Tekbrinin reti ______________________________________________________ 119 Elif-lm-bend tekbrinin ireti __________________________________________________ 119 Tesbhin zeytin ekirdei olmasnn ireti _________________________________________ 119 Dall Arkiyye Tekbri __________________________________________________________ 120 Dall Arkiyyenin Tarf-i mli __________________________________________________ 120 Dall Arkiyye lbsndaki retleri _______________________________________________ 121 Sa Tekbri __________________________________________________________________ 121 Halvete Girilmesi Usl ________________________________________________________ 122 Halvetin eriti ve db _______________________________________________________ 122 Yeil Tc- erfin Tekbrinin Tarfi _______________________________________________ 124 As-y erf Tekbri Mersimi ___________________________________________________ 126 lbs- Tc- erf ve Hrka-i Mnf ve t-y zn czet ve Tefhm-i Emnet Mersimi ______ 127 Tc- erfin Sar Renkte Olmasnn Sebepleri, Tc- erf Giymek Neye ret Olduu Beyn 129 Tc- erfin Krk Aded Sul ve Cevb ve reti: ____________________________________ 130 [I/154] cze-i erfin Sreti ____________________________________________________ 132 Hnkh- erf-i Hazret-i Prin Hizmetninleri ______________________________________ 136 Meydnlarn Kd___________________________________________________________ 136 Beyn Edilen Yedi Adet Hizmete Tayn Mersimi ___________________________________ 137 Trbedr Tayn Edilmesi Mersim ______________________________________________ 137 Meydnc Tayn Edilmesi Mersim ______________________________________________ 137 mm Tayn Edilmesi Mersimi _________________________________________________ 137 Zkirba Tayni Mersimi _____________________________________________________ 138 Ac Tayni Mersimi _________________________________________________________ 138 Sertark Tayni Mersimi ______________________________________________________ 138 Zevy-y Tarkmzda Hizmetninler _____________________________________________ 139 Zevy-y Tarkmzda cls Mersimi _____________________________________________ 139 Hnkh- erf-i Hazret-i Prde cls Mersimi ______________________________________ 140 Tc hrka ve post mersimleri hakknda pederim eyhim merhmdan mesmt- dervnem:144 Hazret-i Pr Nreddin Cerrh (kuddise srruhul-fetth)nin Tarkat-i Aliyyelerinin yin-i erfler Beyn 147 Sabah Usl _________________________________________________________________ 147 Akam Usl ________________________________________________________________ 150 Trbe-i erf-i Hazret-i Prde [kd]- Kandil _______________________________________ 151 Hnkh- erfte Sofra db ____________________________________________________ 151 Yats Usl __________________________________________________________________ 153 Zevy-y Tarkmzda Vakit Usl _____________________________________________ 153 Zevy-y Tarkmzda Medfn Eizze-i Kirm Hazertnn Merkad-i erflerinde kd- Kandil 153 Mukbele-i erf _____________________________________________________________ 153 Zevy-y Tarkmzda Mukbele-i erfe Girilmesi __________________________________ 154 Halka-i Zikr-i erfin Resm-i Tekli _______________________________________________ 155 Mevlidin-Neb (sallallhu aleyhi ve sellem) Kandilinde Hnkh- Hazret-i Prde cr Edilen Usl163 Bedev Topu yledir: _________________________________________________________ 164 Dalga Tevhdi yle yaplr ______________________________________________________ 165 Tavf Tevhdi yle edilir _______________________________________________________ 166 Hazret-i Pr Nreddn Cerrh (kuddise srruhul-fetth)nin Nashat-i lleri _____________ 171 Menkb- Hazret-i Pr Nreddin Cerrh (aleyhi sehb-i emtr-i tecelliytil-fetth) _______ 171 Vaka-i rtihl-i Hazret-i Pr Nreddn-i Cerrh (kuddise srruhul-bk) __________________ 177 Kabir Tevhd-i erfi yle cr Edilir ______________________________________________ 180 Hilye-i Hazret-i Pr (kuddise srruhul-mnr) _______________________________________ 181

37

Hazret-i Pr-i Mnr (kuddise srruhul-hatr) irtihllerine yanan kn- bendegn tarafndan rd edilen nede-i tarhiyyeler _____________

envÂr-i hazret-İ pÎr - muzaffer ozak · mahmud cemâleddin el-hulvî, lemezât-ı hulviyye ez...

Documents