AUGUSTUS 2019 - 24e jaargang nr. 68 - ISSN: 1574-9584 www.vok.nl - redactie@vok.nl

NIEUW VERENIGINGSJAAR 2019-2020 Bij deze VOKabulaire treft u de factuur aan voor de contributie voor het verenigingsjaar 2019-2020. U wordt vriendelijk verzocht vóór 1 oktober aanstaande uw bijdragen over te maken onder vermelding van uw lidnum-mer! Dit nummer treft u aan op het etiket met uw adres. Natuurlijk kunnen de ereleden, ‘Leden voor het Leven’ en zij die de contributie al hebben betaald de factuur negeren.

David Burggraaff, penningmeester

In verband met de huidige en voorziene samenstelling van het bestuur zoeken wij naar

ENTHOUSIASTE, INITIATIEFRIJKE OUD-KWEKELINGEN met bij voorkeur aantoonbare ervaring in een bestuurlijke functie. Men wordt geacht een wezenlijke bij-

drage te leveren aan de uitvoering van het VOK-beleidsplan. Met name zijn wij op zoek naar kandida-

ten die geschikt en bereid zijn de functie van voorzitter, secretaris of penningmeester op termijn over te

nemen.

Leden wordt verzocht hun belangstelling voor een bestuursfunctie zo spoedig mogelijk per

e-mail of brief te melden bij de Secretaris,

Maarten Zier, secretaris@vok.nl, of Voltastraat 16, 1171 BP Badhoevedorp.

Op zaterdag 4 mei dit jaar vond de jaarlijkse herdenking bij het Nationaal Monument voor de Koopvaardij De Boeg op het Leuvehoofd te Rotterdam plaats. Kransen werden gelegd namens het gemeentebestuur door burge-meester Aboutaleb en diverse maritieme organisaties. Namens onze vereniging werd een krans gelegd door onze voorzitter Wil Koper (jvi 1959) en onze penning-meester David Burggraaff (jvi 1978).

VOK-MOTORTOERTOCHT, zondag 1 september De rit start bij de ANAC Nijmegen, daarna gaan we naar Opoe Sientje, een oud binnenvaartschip in Nijmegen waar onder het genot van koffie en/of gebak iets wordt verteld over de historie van dit binnenschip. We gaan door naar de Achterhoek, de Sallandse Heuvelrug om vervolgens te eindigen in Raalte, tevens eindpunt, waarbij we eerst het motormu-seum gaan bezichtigen en daarna kunnen eten bij dat museum. De totale route zal ongeveer 130 km bedragen. De organisatie is in handen van Maxime Mensert (jvi 1991),

mmensert@live.nl. Zie aanmeldingsformulier op de website. VOK-AUTOTOERTOCHT, zondag 1 september Voor de 9e VOK-Autotoertocht op zondag 1 september aanstaande ver-wachten wij dat de aangemelde deelnemers tussen halfelf en elf uur in Joure aankomen. Na ontvangst met koffie, Friese koek en uitleg zal de tocht aanvangen en gaat ons leiden door het landelijke Zuidwest-Fries-land. Het ochtenddeel eindigt in Hindelopen waar de lunch gebruikt zal worden. Het middagdeel gaat van Hindelopen terug naar Joure voor een gezellig nagepraat tijdens een drankje en diner.

De directie is in handen van Bert Kamsteeg (jvi 1971),

e mail: ha.kamsteeg@planet.nl. Bij uw aanmelding graag EUR 30,- per

equipe van 2 personen overmaken op rekening

NL12 RABO 0375 2843 03 t.n.v. H.A. Kamsteeg. Zie aanmeldingsformulier op de website. Het ontwerp van het toertochtbord is als vanouds van de hand van Henk van Willigenburg. Zie blz. 2.

2

COLOFON

Vereeniging van Oud-Kweekelingen van de

Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam

Opgericht te Amsterdam 1 augustus 1917, KvK-nr. 40532337

Secretariaat en ledenadministratie:

mr. M.W. Zier, Voltastraat 16, 1171 BP Badhoevedorp, tel. 020 659 59 92 (secretaris@vok.nl) Financiële administratie: D. Burggraaff, Harmoniehof 13, 1507 TX Zaandam, tel. 075 670 16 07, (penningmeester@vok.nl) Redactie:

Anneke Mäkel; Willem van Rooij; Joop Vermeulen; Fred Klop, corrector; Kees Polderman, webmaster; Hans de Ruiter (redactie@vok.nl). Kopij voor het Jaarboekje en VOKabulaire naar: VOK-redactie, p/a J.C.C. de Ruiter, Korenbloemstraat 87A, 2821 TC Stolwijk, tel. 0182 341954. Tekst (niet opgemaakt) en beeldmateriaal in afzonderlijke digitale documenten versturen op cd-r of per e-mail geadresseerd aan redactie@vok.nl. Handgeschreven of uitgetypte teksten met los beeldmateriaal worden natuurlijk ook verwerkt. Sluitingsdatum kopij voor het oktobernummer van VOKabulaire: 1 oktober 2019 Sluitingsdatum kopij voor het Jaarboekje 2018-2019: 7 januari 2020

VERENIGINGSNIEUWS Het bestuur heeft de droeve plicht u in kennis te stellen van het overlijden

van de volgende leden, ontvangen in de periode van 8 maart tot 23 juli

2019:

A.A.H. Niekus (jvi 1960) overleden 25 januari 2019

S. Rendering (jvi 1961) overleden 6 maart 2019

C. Dekker (jvi 1946) overleden 17 maart 2019

G. Koster (jvi 1965) overleden 3 april 2019

J.W.A. Groenbos (jvi 1964) overleden 6 april 2019

H.A. Rijpstra (jvi 1945) overleden 11 april 2019

J.J. Veldman (jvi 1962) overleden 21 april 2019

K. Lemmen (jvi 1950) overleden mei 2019

F.J. van Wijnen (jvi 1958) overleden 27 mei 2019

H.J.G. Walenkamp (jvi 1955) overleden 29 mei 2019

E. Bismeyer (jvi 1958) overleden 19 juni 2019 Wij betuigen de nabestaanden en naaste dierbaren onze deelneming.

AGENDA 2019 VOK-MOTORTOERTOCHT, zondag 1 september De tocht zal plaatsvinden tussen Nijmegen en Raalte. De organisatie is in

handen van Maxime Mensert (jvi 1991), mmensert@live.nl.

VOK-AUTOTOERTOCHT, zondag 1 september Deze 9e tocht wordt een rit door Friesland. De directie is in handen van

Bert Kamsteeg (jvi 1971), e-mail: ha.kamsteeg@planet.nl. ROEIPLOEG za 12 oktober 33e Grachtenrace Amsterdam za 2 en zo 3 november 28e Sloepenrace Muiden-Pampus-Muiden JAARLIJKSE VOK-REUNIE: zaterdag 14 december.

Opgave voor de rubriek Agenda naar: redactie@vok.nl

Oud-kwekeling Ruud Lehman (jvi 1959) informeerde

de redactie dat hij op 10 mei jl. tijdens een

plechtigheid op het voormalige vliegveld Ypenburg

uit handen van Roy de Ruiter, drager van de

Militaire Willems-Orde, het Mobilisatie-

Oorlogskruis ontving. De onderscheiding werd

postuum verleend aan zijn vader H.K.J. Lehman,

destijds eerste officier bij de Gouvernements Marine

in Nederlands-Indië.

3

HET SCHEEPVAARTMUSEUM HEEFT

EEN NIEUWE HUISSTIJL Peter Lok (jvi 1985), een zeer goede roeier en tevens gezag-voerder op een van de containerschepen van het Deense Maersk, koerst in zijn motorsloepje regelmatig met familie en vrienden rond door de wateren van Amsterdam. In het Oosterdok richting Nieuwevaart ter hoogte van het oude Kweekschoolgebouw was hem al een aantal malen een nieuwe vlag op Het Scheepvaartmuseum opgevallen. Aan-gemoedigd door vragen van zijn gasten berichtte hij het vol-gende aan het museum. Goedemiddag, Ik heb nu een paar keer bij het passeren van uw prachtige museum de vraag gehad, wat de vlag op uw dak betekent.

Helaas moest ik mijn familie het antwoord op deze vraag schuldig blijven. Kunt u aangeven waar de vlag voor staat? Met vriendelijke groet, Peter Lok Het antwoord kwam al een dag later. Geachte heer Lok, Sinds begin mei heeft Het Scheepvaartmuseum een nieuwe huisstijl, met een nieuw logo ed. Sinds die tijd wappert in de huisstijl een ‘Scheepvaartmuseum’-vlag op het gebouw. Dit is dus geen officiële vlag, maar de ‘huisvlag’ van ons mu-seum. Ik neem aan dat u deze blauwe vlag met witte lijnen erin bedoelt? De lijnen zijn gebaseerd op het patroon zoals die in de glazen overkapping van onze binnenplaats zijn te zien. Dit patroon is weer gebaseerd op de kompaslijnen zo-als die op zeekaarten tot in de 18de eeuw waren weergege-ven. Ik hoop dat dit uw vraag beantwoordt. Met groet, Diederick Wildeman conservator zeevaartkunde & bibliotheek collecties/curator of navigation & library collections het scheepvaart national maritime museum

HERDENKINGSVAARTOCHT

STICHTING KOOPVAARDIJPERSONEEL 1940 1945 Op 27 augustus 2019 organiseert de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940 1945 haar jaarlijkse vaartocht in het Rotterdamse havengebied. De Stichting heeft hiervoor het fraaie partyschip Smaragd gereserveerd. De vaartocht duurt van 10.30 tot 16.30 uur en zal worden opgeluisterd met een optreden van het trio ‘Tres Hombres’. Vanzelfsprekend is er de nodige aandacht voor de ‘inwendige mens’. De kosten van het evenement bedragen € 37,50 per persoon, inclusief lunchbuffet en drankjes. De Smaragd is goed toegankelijk voor mindervaliden. Belangstellenden kunnen zich aanmelden met behulp van het contactformulier op de VOK-website, uw aanmelding zal dan aan de secretaris van de Stichting worden doorgezonden. Uw aanmelding is overigens pas definitief na overmaking – uiterlijk 12 augustus – van € 37,50 op rekeningnummer NL96 INGB 0005 3629 74 t.n.v. de penningmeester van de Stich-ting, onder vermelding van ‘Smaragd 2019’. Na uw aanmelding ontvangt u tijdig nog nadere zeilaanwijzingen van de Stichting.

REUNIE JVI 1964: WOENSDAG 23 OKTOBER 2019

Het is alweer vijf jaar geleden dat een groot aantal oud-kwekelingen van jvi 1964 elkaar hebben ontmoet op de woonboer-derij van Bert van Leersum in Zoelmond. Aangezien dat evenement het organiserende comité als zeer geslaagd is bijge-bleven, is nu het plan opgevat om deze JVI-reünie opnieuw te organiseren. Inmiddels zijn de activiteiten daarvoor van start gegaan en kan er, wat datum en locatie betreft, alvast een tipje van de sluier worden opgelicht: op woensdag 23 oktober 2019 hoopt de reüniecommissie de jaargenoten een interessant programma aan te kunnen bieden in het centrum van Amsterdam. De deelnemers aan de reünie van 2014 hebben we inmiddels al benaderd, maar als we je niet per e mail hebben kunnen bereiken en je toch wilt meedoen aan dit evenement stuur dan een mailtje aan henkvw@telfort.nl, zodat we je op de hoogte kunnen houden van de ontwikkelingen en de nadere invulling van die dag.

Henk van Willigenburg (jvi 1964)

4

IN MEMORIAM JAN GROENBOS (JVI 1964) Op 6 april van dit jaar werd oud-kwekeling Jan Groenbos getroffen door een fatale hartstilstand, 71 jaar oud. Het be-richt van zijn overlijden verspreidde zich binnen enkele da-gen door de kringen waar Jan tijdens zijn leven deel van

heeft uitgemaakt. Dat bracht bij mij een herinne-ring boven van onze tijd op de Kweekschool. Jan zat weliswaar niet bij mij in de klas, maar hij kwam tijdens het dagelijkse en wekelijkse corvee regel-matig in beeld als lid van de glazenwassersploeg. Samen met Jim Brittijn deed hij dan de ronde door de school en liet daarbij geen gelegenheid

onbenut om links en rechts een gezellig praatje te maken. Jan bracht zijn jeugd door in Arnhem en bezocht met zijn latere jaargenoot Wim Zieleman de Lorentz-HBS. Na zijn Kweekschoolperiode bracht Jan als leerling en stuurman en-kele jaren bij de VNS door, en werd net als vele andere oud-kwekelingen opgeroepen voor het vervullen van zijn mili-taire dienstplicht bij de Koninklijke Marine. Na zijn opleiding als aspirant-reserveofficier (ARO) in 1970 werd Jan met jaargenoot Bert van Leersum als waarnemer bij het vliegtuigsquadron VSQ 320 van de Marine Lucht-vaartdienst (MLD) geplaatst. Deze eenheid was toen al en-kele jaren uitgerust met de Lockheed PV2 Neptune, maar door de bezuinigingsdrift van het kabinet-Den Uyl was het aantal beschikbare vlieguren drastisch gereduceerd, hoewel de daaraan verbonden toeslag ad fl. 400,- per maand, con-form de ambtelijke regelgeving, keurig werd uitbetaald. Het militaire leven beviel Jan blijkbaar zo goed dat hij zijn loopbaan daar heeft voortgezet, eerst als Kort Verband Vrij-williger, maar vanaf 1977 als beroepsofficier, nog steeds bij de MLD, waar de Neptune in 1981 werd ingeruild voor de P3C Orion. Op dat toestel heeft Jan eerst als waarnemer-na-vigator gevlogen en later als tactical coordinator (tacco), de derde man in de cockpit, direct achter de vliegers. Hierbij zij terloops vermeld dat de voornaamste taak van de Orions be-stond uit het opsporen en schaduwen van meestal onder water varende, met ballistische raketten uitgeruste Sovjet-onderzeeboten. Zijn periode op Valkenburg, waarin hij veel van zijn col-lega’s heeft opgeleid, werd afgewisseld met verschillende staffuncties in Den Helder. Jan beëindigde zijn militaire loopbaan in 2002, op 55-jarige leeftijd, als kapitein-luitenant-ter-zee. Opvallend genoeg keerde hij daarna voor enkele rei-zen terug naar de koopvaardij, want de marine vroeg hem om als supercargo te gaan varen voor het begeleiden van zeetransporten van Nederlands defensiematerieel. Als postactieve heeft Jan zich ingezet als voorzitter van de IJsclub Eendracht Maakt Macht in zijn woonplaats Sint Maartensbrug, waar Jan met echtgenote Betty en zijn kin-deren Mariëlle en Bas was neergestreken. Daarnaast had Jan zich toegelegd op de golfsport, waarvan hij een enthousiast

beoefenaar was. Zo kwam hij ook weer in contact met jaar-genoot Henk de Rooy, die hij ruim 10 jaar geleden tegen-kwam op een VOK-Golftoernooi. Het klikte als vanouds en daarna ontmoetten de twee elkaar regelmatig op dit jaarlijkse evenement. In dezelfde periode waren Jan en Henks zus Joyce, zonder dit van elkaar te we-ten, lid van dezelfde golfclub. Enkele jaren na het overlijden van Jans echtgenote en de scheiding van Joyce de Rooy kwa-men beiden door bemiddeling van Henk met elkaar in con-tact, maar helaas heeft dat niet tot een romance mogen lei-den, zoals Jan vorig jaar nog aan Henk toevertrouwde. Nu hij aan zijn laatste reis is begonnen resten ons deze her-inneringen aan Jan Groenbos, een warme en sociale per-soonlijkheid, een beminnelijke kameraad en collega.

Henk van Willigenburg (jvi 1964) IN MEMORIAM FRED VAN WIJNEN (JVI 1958) Op 27 mei jl. overleed in zijn woonplaats Waddinxveen oud-kwekeling Fredrik Julius (Fred) van Wijnen, jvi 1958. Fred doorliep na de Kweekschool alle stuurmansrangen en ein-digde zijn varende carrière in 1995 als gezagvoerder bij de Nedlloyd. Fred van Wij-nen verwierf vervolgens brede bekendheid en er-kenning als bestuurslid van de Nederlandse Ver-eniging van Kapiteins ter Koopvaardij (NVKK) en tot 2011 als hoofdredac-teur van de door de NVKK uitgegeven Mede-delingen voor de gezag-voerder. Vanaf 1997 was hij voorts secretaris-gene-raal van de Confedera-tion of European Shipmasters’ Associations (CESMA), en in die hoedanigheid drijvende kracht achter deze Europese ka-piteinsvereniging. De nieuwsbrief CESMA NEWS werd vaak door Fred in zijn eentje volgeschreven, en vanuit de CESMA zette hij zich jarenlang in als onvermoeibaar verte-genwoordiger van belangen en nautische expertise in aller-hande Europese maritieme dossiers, van navigatiesystemen tot ruimtelijke ordening op zee. Ook de ‘fair treatment’ van zeevarenden ging hem zeer ter harte, zo heeft Fred zich in-tensief ingezet voor de rechtvaardige behandeling van on-der meer de kapiteins van de Erika, de Prestige en de Costa Concordia in het kader van de strafrechtelijke procedures die tegen deze kapiteins werden ingezet na de rampen met ge-noemde schepen. Freds gedreven en deskundige inbreng in deze en dergelijke dossiers zal zeer worden gemist. Terecht werd Fred van Wij-nen door zowel de NVKK als de CESMA tot erelid be-noemd.

Kees Polderman (jvi 1965)

5

IN MEMORIAM HANS WALENKAMP (JVI 1955) Op 29 mei jl. overleed op 81 jarige leeftijd oud-kwekeling Hans Walenkamp (jvi 1955). Na het doorlopen van de BS opleiding aan de Kweekschool voor de Zeevaart (E klas) be-gon Hans zijn varende loopbaan bij de Koninklijke Rotter-damsche Lloyd, waar hij in de periode 1956-1972 alle stuurmansrangen doorliep. Eind 1972 kwam Hans te-recht bij Smit Internatio-nale, als assistent-ber-gingsinspecteur. Zijn eer-ste grote klus bij Smit was een omvangrijk wrakop-ruimingsproject in Ban-gladesh. In 1973 was hij betrokken bij de berging van het op de Noordzeekust gestrande schip van Radio Ver-onica, een operatie die veel media-aandacht trok. Ook was hij in 1974 betrokken bij de berging van de Metula in Straat Magelhaen. Vele kleinere en grotere bergingsklussen zou-den volgen, waaronder de bergingen van de Mont Louis, de Olympic Dream en de tanker Tiburon. Als towmaster raakte Hans in de loop der jaren ook zeer vertrouwd met het sleep-vaartbedrijf. Begin 1987 had Hans Walenkamp de leiding bij de berging van de Herald of Free Enterprise, de bij Zeebrugge veronge-lukte passagiersferry. Mede naar aanleiding van deze ber-gingsoperatie werd hem in 1989 de gouden De Ruyterme-daille uitgereikt. In de jaren negentig bekleedde Hans diverse directiefuncties bij Smit, en was hij een drietal jaren voorzitter van de Inter-national Salvage Union (ISU). Ter gelegenheid van zijn pen-sionering werd hij eind 2000 benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Hans Walenkamp zat ook na zijn pensioen nog niet stil. Zo was hij een aantal jaren voorzitter van de Stichting Oud Sas-senheim, die zich richt op behoud van het historische erf-goed van zijn woonplaats. Meer in de maritieme sferen was hij daarnaast onder meer nog buitengewoon lid van de On-derzoeksraad voor de Veiligheid, jurylid van de Maritime Innovation Award, lid van de Raad van Toezicht van het museumschip Hudson en lid van de Board of Appeal van het maritieme certificeringssysteem Green Award. Hans was een enthousiast lid van onze vereniging, slechts zelden sloeg hij een reünie over. Tijdens de ALV op 16 de-cember 2017 werd Hans gehuldigd vanwege 60 jaar lidmaat-schap van de VOK.

Kees Polderman (jvi 1965)

Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

6

1986: DE LAATSTE REIS VAN DE GABRIELLA De Gabriella was kort voor de schenking van het model ten onder gegaan. Het schip was op 17 juli 1986 uit de haven van Higashi-Harima (Japan) vertrokken, geladen met onderdelen voor een nieuwe staalfabriek in Port Kembla aan de zuidoostelijke kust van Australië. De zwaarste twee van deze onderdelen wogen elk tegen de 240 ton, maar berekeningen vooraf hadden uitgewezen dat de Gabriella, gespecialiseerd in het vervoer van zware lading, deze klus zonder problemen zou moeten kunnen klaren. Na aankomst te Port Kembla op 10 augustus werd vrijwel meteen gestart met het lossen van de lading. Dat verliep in eerste instantie zonder problemen, maar bij het lossen van de tweede zware last ging het op 14 augustus goed mis. Ten gevolge van een kabelbreuk viel de 240 ton zware ‘hijs’ uit de kraan, in reactie waarop het schip zwaar over bakboord rolde, water maakte en binnen 15 seconden zonk. Gelukkig was de haven ondiep en bleef de stuurboordzijde van het schip net boven water. De 11-koppige bemanning bleef

ongedeerd, twee aan boord aanwezige inspecteurs van klassenbureaus verloren echter het leven. De Gabriella werd total loss verklaard en werd op 10 december 1986 uit de haven gesleept om op volle zee tot zinken te worden gebracht. Het wrak ligt sindsdien op zo’n 2000 meter diepte, op ongeveer 34°34’Z 151°30’O. 1976: DE VERGETEN RAMP BIJ NEWFOUNDLAND Tien jaar eerder, in oktober 1976, was de Gabriella echter een veel grotere ramp overkomen, waarbij liefst 13 opvarenden het leven lieten. Deze ramp kreeg destijds relatief weinig aandacht, reden waarom wel wordt gesproken van ‘een vergeten ramp’. Op donderdag 7 oktober 1976 vertrekt de Gabriella uit Algiers voor een reis naar Toronto. Het schip vaart in ballast, na in Algiers een aantal locomotieven te hebben gelost. In Toronto zullen opnieuw locomotieven bestemd voor Algiers worden opgehaald. Aan boord zijn een 14-koppige bemanning en de echtgenote van de hoofdwerktuigkundige. De oversteek verloopt in eerste instantie voorspoedig, maar op 18 oktober begint het weer te verslechteren. De Gabriella bevindt zich dan op de Grand Banks en begint met de sterk toenemende wind steeds zwaarder te slingeren. Bij het ontbreken van goede ankergrond besluit de kapitein de storm op open zee af te wachten. In de vroege ochtend van 19 oktober wakkert de storm verder aan tot orkaankracht. Het schip blijkt praktisch onbestuurbaar en maakt een toenemende slagzij, naar later blijkt veroorzaakt door het uit de sjorringen breken van tussendekse pontonluiken en het ten gevolge daarvan lek raken van een ballasttank. Om 09.00 uur wordt een mayday-bericht verzonden, onmiddellijk beantwoord door St. Lawrence Radio op Newfoundland. Kort daarop is de slagzij echter toegenomen tot 30 graden, met slingeringen tot zelfs 50 graden. Het containerschip Trans America, onderweg van Le Havre naar Boston, heeft op de noodoproep gereageerd en is snel in de nabijheid van de Gabriella gekomen. De kapitein besluit daarom om 09.30 uur tot ‘schip verlaten’. Ten gevolge van de hevige wind en de ruige zee gaat het na de lancering van het eerste reddingsvlot snel fout. De overkapping van het vlot scheurt af, het vlot zelf wordt uit het water gelicht en drie bemanningsleden komen in het koude zeewater terecht. Het vlot loopt vol water waardoor het onmogelijk wordt het dichter naar het schip te trekken. Ook de overkapping van het tweede vlot scheurt na lancering meteen af, maar 11 opvarenden slagen erin om in het – eveneens met ijskoud water volgelopen – vlot te geraken, een van de matrozen springt naast het vlot.

MS GABRIELLA – ‘EEN VERGETEN RAMP’ door Kees Polderman (jvi 1965)

Jongere oud-kwekelingen zullen het zich nog wel herinneren. Vanaf 1987 stond in de eetzaal – pal onder het beeld van

‘Kaatje’ – een model van het motorschip Gabriella, geschonken door Jumbo Scheepvaart Maatschappij.

Waren de kwekelingen zich destijds ook bewust van de lotgevallen van het schip tijdens de nog geen 13 jaar dat het de

zeeën bevoer? Wisten zij dat het schip een tweetal rampen was overkomen waarbij in totaal 15 doden vielen? Hoe dit

ook zij, zoals in de loop van dit artikel zal blijken zijn er goede redenen om op de lotgevallen van de Gabriella terug te

komen.

7

In eerste instantie richt de bemanning van de Trans America zich op het redden van de vier te water geraakte drenkelingen. Daarvan blijken er inmiddels drie overleden, de vierde – 2e werktuigkundige Van der Slikke – overlijdt na vruchteloze reanimatiepogingen nog diezelfde avond aan boord van de Trans America. Het tweede reddingsvlot wordt pas halverwege de middag gevonden. Aan boord daarvan zijn inmiddels zeven opvarenden aan de barre omstandigheden bezweken, twee anderen overlijden tijdens de reddingsoperatie. Uiteindelijk worden slechts twee van de 15 opvarenden van de Gabriella gered, kapitein In ’t Veld door de Trans America en 2e stuurman Senf door een spectaculaire reddingsactie van een inmiddels gearriveerde SAR-helikopter.i Tijdens deze noodlottige gebeurtenissen is de Gabriella blijven drijven, alleen scheepshond Texas is aan boord gebleven. Een stuurman en een werktuigkundige van de Trans America worden met behulp van een motorsloep aan boord van het stuurloze schip gebracht. De slagzij van de Gabriella is inmiddels aanzienlijk verminderd, en men slaagt erin de hoofdmotor weer aan de praat te krijgen. Begeleid door de Trans America zet de Gabriella in de ochtend van 20 oktober koers naar St. John’s, waar zij diep in de nacht zal arriveren. Het schip wordt voor nader onderzoek afgemeerd en verzegeld. Na het onderzoek en noodzakelijke reparaties keert de Gabriella weer terug naar zee en zal tot het noodlottige einde bij Port Kembla nog vele reizen maken. Omdat de Gabriella onder Nederlands-Antilliaanse vlag voer wordt het onderzoek naar de ramp bij Newfoundland uitgevoerd door de op de Antillen gevestigde Commissie van Onderzoek. Eind 1977 komt de Commissie van Onderzoek tot de conclusie dat de kapitein geen verwijt treft ten aanzien van het sjorren van de tussendekse pontonluiken en dat zijn beslissing om het schip te verlaten terecht kon worden genomen.

2016: OPNIEUW ‘DE LAATSTE REIS’

Tot de 13 slachtoffers van de ramp bij Newfoundland behoorde 2e werktuigkundige Adriaan van der Slikke. Dat heeft zijn jongere broer, Texelaar Jan Aris van der Slikke, nooit losgelaten. Hij heeft zich vele jaren intensief beziggehouden met naspeuringen rond de ramp en heeft daarbij vele betrokkenen en nabestaanden gesproken. Op basis daarvan heeft hij in 2016 het fraaie boekwerk ‘De laatste reis’ gepubliceerd, waarin hij erin slaagt om als het ware een ooggetuigenverslag te doen van de noodlottige dagen in oktober 1976. Het boek is in eerste instantie vooral

i Het feit dat de Canadese SAR-helikopter vanaf zijn basis op Prince

Edward Island zo’n 500 mijl moest afleggen en pas 6 uur na het eerste

geschreven ter nagedachtenis aan zijn broer, maar door de uitgebreide en heldere beschrijving van de ramp is het veel meer geworden dan dat: het boek ontrukt de ramp met de Gabriella terecht aan de vergetelheid. 2019: ALSNOG BOVEN WATER?

Ondanks alles wat er mede door de naspeuringen van de heer Van der Slikke over de Gabriella bekend is geworden blijft er een belangrijk raadsel over. Bij de sluiting van de Kweekschool voor de Zeevaart in 2000 zijn de meeste van de in de Kweekschool aanwezige ‘stukken’ ondergebracht bij de collectie van het Vaderlandsch Fonds. Dat blijkt echter niet te gelden voor het model van de Gabriella, en het is onbekend waar het wel is gebleven. De heer Van der Slikke zou gaarne achterhalen waar het model is gebleven. Daarom namens hem de oproep aan degenen die hem op het spoor zouden kunnen zetten: waar is het model van de Gabriella gebleven? Natuurlijk zijn uw tips welkom. Deze kunnen worden gezonden aan j.a.v.d.slikke@kpnplanet.nl. Belangstellenden voor het boek ‘De laatste reis’ kunnen het eveneens via dit mailadres bestellen, de heer Van der Slikke heeft nog enkele exemplaren in voorraad tegen een prijs van € 15,00, inclusief verzendkosten.

noodsignaal op de rampplek arriveerde veroorzaakte destijds veel ophef in

de Canadese pers. Dit heeft ertoe geleid dat al snel daarna ook in Gander

op Newfoundland SAR-helikopters werden gestationeerd.

v.l.n.r. de heer J.A. van der Slikke, kapitein C. in ’t Veld en stuurman P. Senf.

De foto werd genomen op 19 oktober 2016, exact 40 jaar na de ramp, bij de

presentatie van het boek ‘De laatste reis’. De scheepsbel is afkomstig van de

Gabriella.

ms Gabriella

Bouwjaar: 1973, opgeleverd 1 januari 1974

Gebouwd bij: BV v/h Scheepswerven Gebr. van Diepen

Eigenaar: Jumbo Scheepvaart Maatschappij NV

Geëxploiteerd door: Kahn Scheepvaart BV

Loa x b x h: 88 x 15 x 7,5m

Tonnage: 1327 BRT

Voortstuwing: 9 cilinder MAK diesel, enkelschroefs

8

Voor een kennismaking met het in goede banen leiden van het scheepvaartverkeer en andere nautische aspecten van het Havenbedrijf werd het gezelschap met koffie en thee ontvangen in een futuristisch ogende, maar onbemand deel van de verkeerspost. Daar waren alle beeldschermen met operationele informatie over het scheepvaartverkeer online. Deze worden als back-up stand-by gehouden voor een tweede, identieke ruimte, waar een team van verkeers(bege)leiders aan het werk was. In tegenstelling tot de luchtvaartwereld ligt de veilige afwikkeling van het scheepvaartverkeer primair in handen van de loodsen, de kapiteins en de schippers van de verschillende vaartuigen en hebben de medewerkers van de VC meer coördinerende en begeleidende taken, zoals ons werd uitgelegd in een presentatie die door oud-kwekeling Rob Gutteling (jvi 1977), manager Verkeersafhandeling en plaatsvervangend (Rijks)havenmeester bij het HbR, en zijn collega Ed van Golden werd gegeven. Door de enorme groei van de Chinese economie is Rotterdam al lang niet meer de grootste haven ter wereld – de Maasstad is nu verdrongen naar de tiende plaats op deze ranglijst, die gedomineerd wordt door een lange rij van bekende en onbekende havens in de Volksrepubliek – maar nog altijd met een overslag van bijna 500 miljoen ton veruit de grootste Europese zeehaven, die per jaar wordt aangedaan door meer dan 29.000 zee- en 105.000 binnenvaartschepen. Het havengebied strekt zicht over een lengte van 42 km uit van de Tweede Maasvlakte tot de Waalhaven en beslaat een oppervlakte van 6.000 hectare. Dit geheel is in beheer bij het geprivatiseerde Havenbedrijf Rotterdam, met de rijksoverheid en de gemeente Rotterdam als aandeelhouders.

Gaandeweg de lezing werd ons duidelijk dat, geheel in overeenstemming met de hedendaagse opvattingen bij bedrijfsleven en overheid, de meeste aandacht uitgaat naar de inrichting en sturing van de processen binnen de organisatie. In het routinegeval van een binnenkomend zeeschip begint zo’n proces met een aanmelding bij het Haven Coördinatiecentrum van het Havenbedrijf. De verkeersbegeleiding start dan bij het invaren van de vaargeul van Hoek van Holland, 60 km buitengaats, en eindigt na het afmeren van het schip op de ligplaats. Gemiddeld neemt dit proces, gerekend vanaf het moment dat de loods aan boord komt, zo’n drie uur in beslag, tegen in de haven van Antwerpen zes en in die van Hamburg negen uur, een ander voordeel van Rotterdam boven deze twee concurrenten. Gedurende dit tijdsverloop wordt het schip eerst begeleid door de VC Hoek van Holland en vervolgens door de VC Rotterdam, die ook de zeehaven Dordrecht tot haar werkterrein mag rekenen. In de presentatie kwam ook de selectie, opleiding en certificering van de VC-operators ter sprake, en het functioneel leeftijdsontslag bij het bereiken van de 55-jarige leeftijd. Aansluitend verplaatsten de oud-kwekelingen, onder wie twee oud-voorzitters en ereleden Jaap Ruygrok (jvi 1951) en Kees Polderman (jvi 1965), zich naar de groenstrook die het dorp Rozenburg scheidt van het omliggende haven- en industriegebied, waar in het Educatief Informatie Centrum Mainport Rotterdam (EIC) onze lunch in gereedheid was gebracht. Voordat we daar een lezing over ontwikkelingen en innovaties in het scheepvaart-verkeersmanagement mochten bijwonen werden we in de gelegenheid gesteld om, net als de doelgroep van het EIC, spelenderwijs onze interesse te laten wekken in een van de verschillende beroepen en loopbaanmogelijkheden in en rond de havens in het Rijnmondgebied. Gelet op de gemiddelde leeftijd van de bezoekers van dat moment mag worden aangenomen dat die doelstelling tijdens ons bezoek niet gehaald is, maar deze ‘experience’ zal zeker hebben bijgedragen tot meer kennis en inzicht met betrekking tot zaken als, om maar iets te noemen, het besturen van een RIB of het sjorren van containers. De tweede presentatie van de dag werd verzorgd door Raymond Seignette, programmamanager bij het Haven-

VOORJAARSEVENEMENT 2019 De VOK te gast bij het Havenbedrijf Rotterdam door Henk van Willigenburg (jvi 1964)

In het hart van de Europoort verzamelde zich op 26 april

van dit jaar een groepje oud-kwekelingen, deels

vergezeld door hun partner, op de parkeerplaats van een

van de twee Verkeerscentrales (VC) van het Havenbedrijf

Rotterdam, waar de Oude Maas in de Waterweg uitmondt.

9

bedrijf, en daarin werd ons een blik op de toekomst van het scheepvaartverkeer gegund. Nog maar net gewend aan het begrip ‘verkeersbegeleiding’ in plaats van ‘verkeersleiding’ moesten we onze denkbeelden nu alweer bijstellen, want de inleider maakte duidelijk dat de focus gaat verschuiven naar ‘verkeersmanagement’, uiteraard aangeduid met de goed-Engelse omschrijving Vessel Traffic Management, of VTM. Wat wel blijft is de centrale positie van de daarbij te onder-kennen processen. Dat die processen bestuurd zullen moe-ten worden, wilden we graag geloven. Daarbij wordt een plaats ingeruimd voor alle zogenoemde actoren. Nu kwam de spreker even op bekend terrein, want daarmee worden verschillende functies aangeduid, variërend van gezagvoer-der en loods tot slepers en roeiers, met de havenmeester en de terminaloperator op de achtergrond. Waar we ons ook iets bij konden voorstellen is de ontwikkeling van een inter-netkoppeling tussen verschillende meteorologische en hy-drografische meetpunten in de regio, waarvan de parame-ters op de beeldschermen van de VC-operators overzichte-lijk worden weergegeven. Vervolgens voerde de presentatie ons langs het ambtelijke en organisatorische speelveld van de maakbaarheid. In dat landschap kom je allerlei zegenrijke luchtspiegelingen te-gen, waaruit ik hier een willekeurige greep doe: beleid, re-geldrukvermindering en transformatie, in combinatie met planning, performance en informatievoorziening en niet te

vergeten digitalisering. Het zal in de toekomst allemaal be-ter worden, dat werd ons wel duidelijk, met proces- en ver-andermanagement en competentieontwikkeling in alle be-stuurslagen, te beginnen bij de IMO en eindigend bij het Mi-nisterie van Infrastructuur en Waterstaat (als die organisatie tegen die tijd nog zo heet). Dat alles tegen een achtergrond van onstuitbare innovaties, culminerend in het autonoom varende schip. Voor het zover is zullen we nog worden ge-confronteerd met de ‘digital twin’ als tussenfase: de virtuele en synchrone representatie van een schip in de echte wereld, waarvan alle systemen aan boord op afstand digitaal wor-den gedupliceerd en zichtbaar gemaakt op rustgevende beeldschermen en de besturing van het scheepsbedrijf plaatsvindt met muis en toetsenbord. Tijdens de afsluitende borrel kwam de gedachtegang naar voren dat dat laatste dan zal moeten worden toevertrouwd aan een team van operators, comfortabel ondergebracht in een verkeersleidingscentrum met airco, ergens op de Filipij-nen, want daar zullen tegen die tijd nog voldoende nauti-sche en maritieme kennis en vaardigheden aanwezig zijn om deze taken te vervullen. Voor een oplossing dichter bij huis komen de pensionado’s onder de VOK-leden niet in aanmerking, gelet op het leeftijdscriterium van het Haven-bedrijf Rotterdam, de organisatie die wij op deze plaats har-telijk danken voor hun gastvrijheid en inbreng als bijdrage aan een geslaagd VOK-Voorjaarsevenement.

10

VERSLAG VAN DE 17e VOK-GOLFDAG door Evert-Jan van Drent (jvi 1966) Op 22 mei jongstleden kwamen ze van heinde en verre, de oud-kwe-kelingen om tegen een klein balletje te gaan meppen met een golf-club, een soort hockeystick, maar dan anders. Bij aankomst rond 10 uur kreeg iedereen de nodige informatie en koffie met wat lekkers. Het was prachtig weer! Ook dit jaar ging het er weer om: wie wordt de beste VOK-golfer. Om halftwaalf sloeg de eerste flight, een groep van 3 spelers, af. En dat ging niet altijd echt goed natuurlijk, maar dat is het leuke van dit spelletje, als je de eerste hole verziekt, dan mag je het nog 17 keer weer proberen. Er zijn 18 holes en lukt het op hole 18 nog niet dan baal je, zou je denken. Niets is echter minder waar, want dan weet je vrijwel zeker dat je het toernooi het volgend jaar niet hoeft te organiseren. Als winnaar van de wedstrijd in 2018 heb ik het toernooi moeten or-ganiseren met medewerking van Ronald Otten (jvi 1975). Toch wel bijzonder, oud-kwekelingen die golfen, wie had dat ge-dacht eind jaren 50 en 60 dat twee oud-kwekelingen uit de jaren 1965, 1966 een belangrijke rol speelden voor de VOK-Golf van dit jaar. Ten eerste Joop Strikwerda (jvi 1965) die dit jaar met de Henk Post-Trofee aan de haal ging en de schrijver van dit verslag, de organisa-tor dit jaar omdat hij vorig jaar won. Joop deed het heel erg goed en werd echt een glorieuze overwinnaar. Niemand kon ook maar een beetje bij hem in de buurt komen. Iedereen was zeer tevreden over het weer, de baan, zijn flightgeno-ten, de borrel met een vracht bitterballen, het avonddiner, de koffie na, en natuurlijk over Ronald en ook mij werd lof toegezwaaid. Er was nog iets bijzonders, een van de deelnemers die in 1979 intrad op het internaat, doch niet met de bedoeling om naar zee te gaan, nee, hij volgde de opleiding tot BWK (boordwerktuigkundige). Vroeger, nog niet zo erg lang geleden, zaten er nou eenmaal ‘machi-nisten’ in de cockpit van vliegtuigen. Zijn naam is Bouke Barnas en hij is inmiddels lid van de VOK. Hij hoopt dat zijn jaargenoten op het internaat die dit lezen zullen besluiten om ook te gaan golfen en wanneer ze dat al doen zich zullen inschrijven voor de VOK-Golfdag in 2020. We kunnen wel wat jongere golfers gebruiken, de oudere raken nog niet echt óp, maar de problemen met knieën, heupen en andere lichamelijke ongemakken zijn wat talrijker geworden. Er waren afzeggingen van mensen die in voorgaande jaren er altijd bij waren. Spijtig. Tijdens de weken voor het toernooi hebben Ronald en ik bezorgd gekeken naar het aantal opgegeven deelnemers, tot 2 weken voor het toernooi hadden we nog maar 13 of 14 deelnemers genoteerd. Ge-lukkig werden het er uiteindelijk 25, joepie! Gezien de zorg over het teruglopend aantal deelnemers werd tijdens de maaltijd een voorstel besproken om vanaf volgend jaar ook part-ners te laten meedoen. Het voorstel leidde tot een levendige discus-sie, maar vond uiteindelijk geen meerderheid binnen de groep van VOK-golfers. De dames oud-kwekelingen die lid zijn van de Vereeniging van Oud-Kweekelingen kunnen zich voor de VOK-Golf van 2020 na-tuurlijk wel inschrijven. Beste lezer, ik ga stoppen. Joop Strikwerda (jvi 1965) was de grote winnaar van dit jaar. Succes met de organisatie, Joop. Tot volgend jaar en ik hoop dat we volgend jaar met meer dan 30 deelnemers zullen zijn.

11

2E SLAAG OP MOOJER MAOS Een bericht over deelname van sloep Kaatje aan de wedstrijd op de Maas bij Maastricht vindt u niet terug in de agenda van het jongste Jaarboekje. ’t Was vorig jaar toch wel gezellig daar in het zuiden. Dus werd er na enig beraad ingeschreven voor de 2e Slaag op Moojer Maos. Het roei-evenement vond plaats op zaterdag 29 juni. De organisator, de Maastrichtsche Watersportclub (MWC), ontving ons met vlaai en koffie. Het was iets warmer dan vorig jaar, een graad of 35, wat tot gevolg had dat het roei-traject was ingekort tot ongeveer 11,5 km, en een flink aantal roeiploegen die zich hadden ingeschreven thuisbleven. Uit-eindelijk namen er maar 11 sloepen en 4 andere vaartuigen aan deel. Vorig jaar werd het eerste start-schot gelost door de Gou-verneur van Limburg, dit jaar hanteerde wethouder Sport van Maas-tricht het start-pistool. Een jaar terug leek het ons een leuke geste om de MWC over ons te informeren met ons Jubile-umboek. Desondanks werd Kaatje weggeschoten met, ‘kwe-kelingen, oude grijze onderwijzers met een hoog voorhoofd’ of woorden van die strekking. Dat was omstreeks halfeen in

de middag. Het was echt warm. Eén voor één kreeg iedere roeier in Kaatje met de regelmaat van de klok de gelegenheid te drinken en voor de noodzakelijke verkoeling het hoofd-deksel door het Maaswater te halen. Een 1500 meter van de eindstreep volgde wederom de opgave voor de stuurlieden om met de sloep een slalom door de vier bogen van de Sint Servaasbrug te maken. Vorig jaar verbaasde het ons dat onze schipper Joost van Kessel (jvi 1963) hiermee geen prijs had gewonnen. Dit jaar ging het echter helemaal mis. Te veel kapiteins aan boord, lijkt het. We hadden het nog wel geoe-fend van tevoren. Met de brandende zon op z’n hoogst ging Kaatje na 1 uur en 18 minuten over de eindstreep. De dag werd besloten met een etentje op het Vrijthof waar een tafel werd gereserveerd voor alle 9 roeiers en vier van hun dames die waren meegereisd naar Maastricht. Natuurlijk krijgt u antwoord op uw vraag, en de uitslag? Kaatje werd 9e. Onze dank gaat uit naar Joost van Kessel (jvi 1963) die in gezelschap van ons erelid zijn vrouw Anneke de sloep heen en weer reed naar het zuiden. KIKAROW 2019 De leukste roei-ervaringen die in de herinnering blijven han-gen zijn toch de aankomsten op West-Terschelling na het voltooien van de Harlingen-Terschelling roeirace. Ook aan het kanonschot met het luiden van de klokken op het San Marcoplein aan de start van de Vogalonga in Venetië wordt vaak teruggedacht. Zondag 7 juli jl. omstreeks vijf uur in de middag was er ook zo’n onvergetelijk moment. In het oktobernummer van VOKabulaire, de pdf is nog te vinden op de website, informeert oud-kwekeling Sip Wie-benga (jvi 1965) over KiKaRoW. De initiatiefnemer van dit evenement is Albert Vuil (jvi 1965) die een kleinzoon verloor aan kinderkanker. Net als 10 jaar terug roeide men met een wisselende bemanning, een yole de mer genaamd The Vin 1400 km door het land. De roeiboot werd vergezeld door een voormalige reddingboot van de KNRM de Tjerck Hiddes. De tocht voerde in etappes van de ene roei- en zeilvereniging naar de ander. Het leek de Roeiploeg een aardig idee om met Kaatje een van laatste etappes mee te roeien. Gekozen werd voor het traject vanaf de Oranjesluizen over het IJ en een stukje Noordzee-kanaal naar de Zaanlandsche Zeilvereeniging aan de weste-lijke oever van Zijkanaal G. Op het IJ gekomen vanaf Twellegea lieten wij ons langzaam oplopen door de The Vin en de Tjerck Hiddes. Een derde

VAN DE ROEIPLOEG door Hans de Ruiter (jvi 1966) Voor Kaatje moest een nieuwe ligplaats in Amsterdam worden gevonden. Het werd Jachthaven Twellegea. De jachtha-ven vindt men aan de zo hier en daar nog pittoreske Nieuwendammerdijk van het gelijknamige dorp dat in 1921 door de hoofdstad werd geannexeerd. Via Zijkanaal K komt men op het IJ. Het is dan een halfuurtje stevig roeien naar het centrum van de stad waar als van-ouds op zaterdag in de schaduw van de Westertoren koffie wordt gedronken. Daarna wordt er weer teruggeroeid en kan de ochtend besloten worden met een bezoek aan een leuke bruine kroeg die ook op de dijk te vinden is.

Inmiddels is het aantal VOK-leden dat lid is van de Roeiploeg gestegen naar 34. Een deel van hen roeit op de woensdag-

avonden. Tussen de zaterdagploeg en de mannen die op woensdag roeien, het moet gezegd worden, is er enig verschil

in opvatting wat stevig doorroeien is.

12

vaartuig, de Nieuw Statendam, het nieuwste cruiseschip van de Holland America Line sloot zich hierbij aan. Het ontmoe-tingspunt is gefilmd door Peter Lok (jvi 1985) vanuit zijn motorsloep. Het filmpje is te vinden op onze website. Door de Nieuw Statendam werden wij verrast met diverse stoten van de scheepshoorn. Wat een begroeting! De loods op het schip, oud-kwekeling Hans Piso (jvi 1978), die zelf tweemaal met de fiets de Mont Ventoux voor een dergelijk doel had beklommen, had ons al in een eerder sta-dium opgemerkt. Hij had overlegd met de kapitein en de verkeersbegeleiding – ook weer oud-kwekelingen Bas van Wieringen (jvi 1985) en Chris Borghardt (jvi 1980), naar wij vernemen – die het een prachtig idee vonden. Of de passa-giers het ook leuk hebben gevonden is natuurlijk de vraag. Zij zaten allen naar het WK-damesvoetbal te kijken. Na een biertje bij de Zaanlandsche Zeilvereeniging werd Kaatje richting Twellegea teruggesleept door Peter zijn mo-torsloep. MOSSELRACE 2019

Om deel te kunnen nemen aan de Mosselrace in Bruinisse op zaterdag 20 juli was het voor dag en dauw opstaan. Met vier anderen van de ploeg in zijn auto vertrok Patrick Schoonenberg (jvi 1974) al ver voor zeven met Kaatje van Nieuwendam naar Zeeland. De vier andere roeiers zijn op eigen gelegenheid naar het Zeeuwse afgereisd. Om kwart over acht kon er al gekraand worden. Met de sloep in het

water was het nog een kwartier roeien naar de startstreep waar om halftwaalf de eerste sloep zou worden weggescho-ten. Zover kwam het jammer genoeg niet. Donkere lucht en veel gerommel voorspelde niet veel goeds. Om elf uur kwam de beslissing van de wedstrijdorganisatie, ‘We gaan niet de Oosterschelde op. We lopen te veel risico.’ Terug naar de kraan ontwikkelde zich nog een wedstrijdje tussen de leerlingen van het STC uit Katwijk en Kaatje met hun le-raar Artto Brakkee (jvi 1978) aan een van de riemen. De leer-lingen wonnen tot hun groot genoegen. Erg teleurstellend was het feit dat we ons niet onmiddellijk hebben kunnen inschrijven voor het volgend jaar.

Foto: Peter Lok (jvi 1985)

De Nieuw Statendam, The Vin, Tjerck Hiddes en Kaatje.

Foto: Fred Klop (jvi 1957)