employability skill athawale s. r., ci(copa), govt. iti ballarpur. … · 2014-03-20 · fdd floppy...
TRANSCRIPT
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 1
EMPLOYABILITY SKILL
UNIT - I
IT LITERACY
Short form - Long form
Short form Long form
CPU Central Processing Unit
ALU Arithmetic Logic Unit
CU Control Unit
RAM Random access memory
SRAM Static Random access memory
DRAM Dynamic Random access
memory
ROM Read only memory
PROM Programmable read only memory
EPROM Erasable Programmable read only
memory
UVEPROM Ultraviolet erasable
programmable read only memory
EEPROM Electrically erasable
programmable read only memory
FDD Floppy disk drive
HDD Hard disk drive
CD Compact disc
CD-ROM Compact disc read only memory
CD-R Compact disc recordable
CD-RW Compact disc rewritable
DVD-ROM Digital video disc read only
memory
DVD-R Digital video disc recordable
DVD-RW Digital video disc rewritable
WORM Write once read many
DVD Digital video disk
Digital versatile disk
VDU Video display unit
CRT Cathode ray tube
LCD Liquid crystal display
TFT Thin film transistor
LED Light emitting diode
ppm Page per minute
dpi Dot per inch
OCR Optical character recognition
MICR Magnetic ink character
recognition
OBCR Optical barcode recognition
OMR Optical mark recognition
.txt Notepad / Text file
.rtf Wordpad/Rich text format file
.bmp Paintbrush / Bitmap picture file
.doc MS-WORD / Document file
.xls Excel / Spreadsheet file
.clp Clipboard file
.ico Icon file
LAN Local area network
MAN Metropolitan area network
WAN Wide area network
ARPANET American Advance research
project agency network
ISDN Integrated services digital
network
ADSL Asymmetric digital subscriber
line
WWW World wide web
URL Uniform resource locator
HTTP Hypertext transfer protocol
FTP File transfer protocol
SMTP Small message transfer protocol
SNMP Simple network management
protocol
NNTP Network new transfer protocol
TCP/IP Transmission control protocol
and internet protocol
POP Post office protocol
PPP Point to point protocol
E-Mail Electronic mail
UTP Unshielded twisted pair cable
STP Shielded twisted pair cable
COAX Coaxial cable
FOC Fiber optic cable
ISP Internet service provider
BSNL Bharat sanchar nigam limited
VSNL Videsh sanchar nigam limited
HTML Hypertext markup language
DHTML Dynamic hypertext markup
language
XML Extensible markup language
GUI Graphical user interface
USB Universal serial bus
ASCII American standard code for
information interchange
EBCID Extended binary coded decimal
interchange code
BCD Binary coded decimal code
UNICODE Universal code
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 2
MODEM Modulation and demodulation
JPEG Joint picture expert group
MPEG Motion picture expert group
GIF Graphical interchange format
IC Integrated circuit
SSIC Small scale integrated circuit
MSIC Medium scale integrated circuit
LSIC Large scale integrated circuit
VLSIC Very large scale integrated circuit
UPS Uninterrupted power supply
SMPS Switch mode power supply
BIOS Basic input output system
AVI Audio video interleave
ATM Automated trailer machine
ENIAC Electronic Numerical Integrated
and Calculator
EDVAC Electronic Discrete Variable
Automatic computer
EDSAC Electronic delay storage
automatic computer
UNIVAC-I Universal automatic computer-I
KB Kilo byte
MB Mega byte
GB Giga byte
TB Tera byte
MHz Mega Hertz
GHz Giga Hertz
MIPS Million instructions per second
IQ Intelligence quotient
DTP Desktop publishing
VHF Very high frequency
UHF Ultra high frequency
PDA Personnel digital assistant
HDTV High definition television
CMOS Complementary metal oxide
semiconductor
NIC Network interface card /
National informatics center
VGA Video graphics array
SVGA Super video graphics array
XGA Extended graphics array
SXGA Super extended graphics array
UXGA Ultra extended graphic array
PS/2 Play station 2
RJ-45 Register Jack-45
OS Operating system
ASP Active server page
CGI Computer graphic interface
IBM International business machine
DBMS Database management system
SIMM Single inline memory module
DIMM Dual inline memory module
SIPP Single inline pin package
DIPP Dual inline pin package
MIPS Million instructions per second
DOS Disk operating system
WYSIWYG What you see is what you get
ppm Page per minute
cps Character per second
lpm Line per minute
BLOCK DIAGRAM
INPUT
Keyboard
Mouse
Scanner
Mice
CPU
OUTPUT
Monitor
Printer
Plotter
Speaker
CU
ALU
PRIMARY
MEMORY
RAM ROM
Secondary
Memory
FDD, HDD, CD, DVD,
Magnetic Tape,
Control Flow
Data Flow
Input Devices
1. Keyboard
a. Traditional Keyboard
b. Ergonomic Keyboard
c. Flexible Keyboard
d. Wireless keyboard
e. Mini Keyboard
2. Mouse
a. Mechanical Mouse
b. Optical Mouse
c. Wireless Mouse
3. Scanner
a. Optical scanner
i. Flat bed scanner
ii. Paper feeder scanner
b. Character and Mark
recognition
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 3
i. OBCR (Optical bar
code recognition)
ii. MICR (Magnetic ink
character recognition)
iii. OCR (Optical
character recognition)
iv. OMR (Optical mark
recognition)
4. Mice
Output Devices
1. Monitor
a. CRT (Cathod ray tube)
b. LCD (Liquid crystal display)
c. TFT (Thin film transistor)
d. LED (Light emitting diode)
e. HDTV (High definition television)
f. Data Projector
2. Printer
a. Impact printer
i. Character printer
1. Dot matrix
printer
2. Daisy wheel
printer
ii. Line printer
1. Chain printer
2. Drum printer
b. Non-impact printer
i. Inkjet printer
ii. Laser printer
iii. Thermal printer
c. Other printer
i. Plotter
ii. Photo printer
iii. Portable printer
3. Speaker
Primer memory
1. RAM (Random Access Memory)
a. Static RAM
b. Dynamic RAM
2. ROM (Read Only Memory)
a. PROM (Programmable read
only memory)
b. EPROM/UVEPROM (Erasable
programmable read only
memory/Ultra violet Erasable
programmable read only memory
c. EEPROM(Electrically erasable
programmable read only
memory
Secondary Storage Devices
1. Sequential Access
a. Magnetic Tape
2. Random Access
a. Magnetic Devices
i. Floppy Disk
1. 5.25" inch -
1.22 mb
2. 3.5" inch -
1.44 mb
ii. Hard Disk
1. Fixed Disk/
Winchester Disk
2. Disk Pack
3. Removable
Hard Disk
b. Optical Devices
i. CD
1. CD-ROM
2. CD-R / WORM
3. CD-RW
ii. DVD
1. DVD-ROM
2. DVR-R / WORM
3. DVD-RW
3. Removable Storage Devices
a. Flash drives
i. Pen drives
b. Flash Cards
i. SD
ii. Mini SD
GENERATIONS OF COMPUTER
•úÖò´¯µÖã™ü¸ü“µÖÖ ×¯Öœü¶Ö / ¯ÖßœüßµÖÖÑ
Generation Period Key device
FIRST 1946-58 Vacuum tube
SECOND 1958-65 Transistor
THIRD 1965-75 Integrated Circuit (IC) :
SSIC (Small Scale Integrated
Circuit), MSIC (Medium Scale
Integrated Circuit)
FOURTH 1975-89 Integrated Circuit (IC) :
LSIC (Large Scale Integrated
Circuit), VLSIC (Very Large
Scale Integrated Circuit)
FIFTH 1989-till Integrated Circuit (IC) :
ULSIC (Ultra Large Scale
Integrated Circuit
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 4
Basic of Computer
1. �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ×ÃÖÙüß´Ö“µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ³ÖÖîןÖ�ú ˆ¯Ö�ú¸ü�ÖÖÃÖ ___
µÖÖÖê †Öêôû�Ö»µÖÖ •ÖÖŸÖê.
†) ÆüÖ›Ôü¾Öꆸü ü ²Ö) ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü
•ú) ±ú´ÖÔ¾Öꆸü ›ü) ×ÃÖÙüß´Ö ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü
2. ___ µÖÖ ‡Ö¯Öã™ü ˆ¯Ö�ú¸ü�ÖÖ“ÖÖ ¯ÖãÂ�úôû �úÖò ¯µÖã™ü¸ü �Öê´Ö´Ö¬µÖê
¾Ö �úÖÆüß ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖ�ú �úÖµÖÖÔŸÖ ´Öã�µÖŸÖ: ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ
µÖêŸÖÖê.
†) »ÖÖ‡Ô™ü ¯ÖêÖ ü ²Ö) ´ÖÖ‰úÃÖ
•ú) •ÖÖòµÖÛÙü�ú ›ü) •úß-²ÖÖê›Ôü
3. DOS “ÖÖ †£ÖÔ ____ †ÖÆêü.
†) ›üÖµÖ êüŒ™ü †Öò Ö¸êü™üà�Ö ×ÃÖÙüß´Ö
²Ö) ›ü²Ö»Ö †Öò Ö êü™üà�Ö ×ÃÖÙüß´Ö
•ú) ×›üÃ�ú †Öò¯Ö¸êü™üà�Ö ×ÃÖÙüß´Ö
›ü) ›êüÃ�ú †Öò Ö êü™üà�Ö ×ÃÖÙüß´Ö
4. �ÖÖ»Öᯙ ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ ¯ÖÖê™ìü²Ö»Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
´Æü�ÖæÖ ¾Ö�Öá�éúŸÖ �êú»ÖÖ †ÖÆêü.
†) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ²Ö) ÃÖæ Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
•ú) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ›ü) »Öò¯Ö™üÖò¯Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
5. �ÖÖ»Öᯙ ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ ¾Ö•ÖÖÖŸÖ Æü†Ö�úÖ üÖŸÖ
šüÖêÃÖ (�úÖò ¯ÖòŒ™ü) ¾Ö ¾Ö•ÖÖÖŸÖ Æü»Ö�úÖ †ÃÖŸÖÖê.
†) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ²Ö) ÃÖæ Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
•ú) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ›ü) »Öò¯Ö™üÖò¯Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
6. ÃÖß.¯Öß.µÖã. (CPU) “ÖÖ †£ÖÔ †ÃÖŸÖÖê ___ .
†) ÃÖë™Òü»Ö ¯ÖÖ¾Ö¸ü µÖã×Ö™üü ²Ö) ÃÖë™Òü»Ö ¯ÖÏÖêÃÖêØÃÖ�Ö µÖã×Ö™ü
•ú) ÃÖë™Òü»Ö دÖÏ™üà�Ö µÖã×Ö™üü ›ü) �úÖò ¯µÖã™üà�Ö µÖã×Ö™ü
7. �úÖê�ÖŸÖêÆüß ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü •Öê × ü›ü †ÖêÖ»Öß ´Öê Ö¸üß“µÖÖ
þֹý¯ÖÖŸÖ Ã™üÖꆸü †ÃÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ____ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) ÆüÖ›Ôü¾Öꆸü ü ²Ö) ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü
•ú) ±ú´ÖÔ¾Öꆸü ›ü) ×ÃÖÙüß´Ö ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü
8. �ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß Æêü ‹�ú ˆ¯ÖµÖÖê�Öß ÃÖÖò±ú™ü¾Öꆸü †ÖÆêü.
†) MS-Excelü ü ²Ö) MS-Window
•ú) MS-Word ›ü) Anti-Virus
9. ‡Ö¯Öã™ü ÃÖÖ¬ÖÖ �úß •µÖÖŸÖ ‹�ú Ø�ú¾ÖÖ †Öê�ú ²Ö™üÃÖ
†ÃÖŸÖÖŸÖ ¾Ö ŸµÖÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ”û¯ÖÖ‡Ô Ø�ú¾ÖÖ ›ÒüÖ‡Õ�Ö �ú× üŸÖÖ
ÆüÖêŸÖÖê †ÃÖê ÃÖÖ¬ÖÖ ____
†) Light pen ü ²Ö) Mouse
•ú) Joystick ›ü) Keyboard
10. •úÖò ¯ÖµÖã™ü¸ü ÃÖ¾ÆÔü¸ü ÆüÖ ___ ÃÖÖšüß ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ.
†) ¿Öꆸüà�Ö ›üÖ™üÖ ¾Ö ׸üÃÖÖìÃÖêÃÖ ²Ö) ±úŒŸÖ ¿Öꆸüà�Ö ×¸üÃÖÖêÃÖìÃÖ
•ú) ±úŒŸÖ ›üÖ™üÖ ¿Öꆸüà�Ö ›ü) ¾Ö ü߻֯Öî•úß ÖÖÆüß
11. †Ö•Ö ŸÖµÖÖ ü ÆüÖê�ÖÖ êü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü Æêü �ú¿ÖÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¹ýÖ
ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖÖŸÖ.
†) ‡Ó™üß�ÖÏê™êü›ü ÃÖ�úá™ü ü ²Ö) ™ÒüÖÓ×—ÖÙü¸ü
•ú) ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö ›ü) ™ÒüÖÓ×—ÖÙü¸ü ¾Ö ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö
12. ÃÖ¬µÖÖ“Öê ´ÖÖò×Ö™ü¸ü Æêü ___ †ÖÆêüŸÖ.
†) CGA ü ²Ö) SVGA
•ú) VGA ›ü) EGA
13. •ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ¯ÖÏà™ü¸ü ˆ““Ö �ÖŸÖß ¾Ö ÖÖòÖ ‡´¯ÖòŒ™ü
دÖÏ™ü¸ü †ÖÆêü.
†) Inkjet ü ²Ö) Laser
•ú) Dot Matrix ›ü) Line
14. •Öê ÃÖÖ¬ÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ×ÃÖÙüß´Ö ´Ö¬µÖê ‡Ö¯Öã™ü/†Öˆ™ü Öã™ü
¤üÖêÆüß �úÖµÖÔ �ú¸üŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ __ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) Input device ü ²Ö) Terminal
•ú) Output device ›ü) CPU
15. •ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ‡Ö¯Öã™ü ×›ü¾ÖÖ‡ÔÃÖ ÖÖÆüß.
†) Monitor ü ²Ö) Mouse
•ú) Keyboard ›ü) Joystick
16. ×¾Ö›üÖê•Ö ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÔ ÃÖê™üà�Ö ¾Ö ±úÖ‡Ô»Ö ÃÖê¾Æü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
ÃÖÖÓ�Ö�Öê �úß •µÖÖ´Öãôêû ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ²ÖÓ¤ü �ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö µÖÖ
¯ÖÏוÎúµÖêÃÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) Close down ü ²Ö) Turn down
•ú) Shut down ›ü) Put off
17. ‹�úÖ ´Ö»™üß×´Ö›üßµÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ´Ö¬µÖê †Ö¾Ö¿µÖ�úŸÖÖ †ÃÖŸÖê
____ .
†) •êú¾Öôû ¯ÖßÃÖßü ²Ö) ¯ÖßÃÖß ¾Ö ÃÖß›üß ¸üÖê Ö
•ú) ¯ÖßÃÖß + ÃÖß›üß üÖê Ö + ¬¾ÖÖß �úÖ›Ôü
›ü) ¯ÖßÃÖß + ÃÖß›ü߸üÖê´Ö + ¬¾ÖÖß �úÖ›Ôü + ïÖß�ú¸ü
18. ¯Ö×Æü»µÖÖ ¯ÖßœüߟÖᯙ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ´Ö¬µÖê ___ “ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö
�êú»µÖÖ •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ.
†) ¾ÆòüŒµÖã´Ö ™üµÖã²Ö ²Ö) ™ÒüÖ—ÖßÙü¸ü
•ú) ‡Ó™üß�ÖÏê™êü›ü ÃÖ�úá™ü ›ü) ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö+™ÒüÖ—ÖßÙü¸ü
19. ×›üÃ�ú ´Ö¬µÖê •Ö´ÖÖ �êú»Öê»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ___ ´Ö¬µÖê •Ö´ÖÖ
†ÃÖŸÖê.
†) ±úÖ‡Ô»Ö ²Ö) ×›ü êüŒ™ü¸üß
•ú) ›ÒüÖ‡Ô¾Æüü ›ü) ˆ¯Ö×›ü êüŒ™ü¸üß
20. ×¾Ö›üÖê•Ö ´Ö¬µÖê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖÓÖÖ Ã�ÎúßÖ“µÖÖ ¯ÖÖÀ¾ÖÔ
�Öê¡ÖÖ»ÖÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ²Ö) ›êüÃ�ú ¾ÆüµÖæ
•ú) ±ÏÓú™ü ÕÎúßÖü ›ü) ÕÎúßÖ ¾ÆüµÖæ
21. •úÖò ¯µÖã™ü¸ü“ÖÖ ²ÖÎêÖ Æüß »ÖÆüÖÖ ×“Ö¯Ö †ÃÖŸÖê ¾Ö ×ŸÖ»ÖÖ ___
´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) RAM ²Ö) Microprocessor
•ú) ROM ›ü) IC
22. •µÖÖ ¯Ö¨üŸÖßŸÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü“Öê ³ÖÖ›êü ¤ê‰úÖ •Ö�ÖÖ´Ö¬Öß»Ö
¾µÖŒŸÖàÖÖ ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß ²ÖÖê»ÖŸÖÖ µÖêŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ___
´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) Internet ²Ö) Communication
•ú) Network ›ü) LAN
23. Ã�òúÖ ü ÆüÖ ___ †ÃÖŸÖÖê.
†) †Öò¯™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ
²Ö) †Öò ™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ •ÖÖê ±úÖê™üÖê �úÖò Ö߆¸ü ÃÖÖ¸ü�Öê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖÖê
•ú) †Öò ™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ �úß •ÖÖê ‡´Öê•Ö“Öê �úØ™ü�Ö ¾Ö ¯ÖêÙüà�Ö
�ú¸ü�µÖÖ�ú× üŸÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖŸÖ †Ö�ÖŸÖÖê
›ü) †Öò¯™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ •Öê ‡´Öê•Ö“Öê †Ó�úÖŸÖ ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸ü �ú¹ýÖ
×›üÃ�ú´Ö¬µÖê ÃÖÖšü¾ÖæÖ šêü¾ÖŸÖÖê.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 5
24. RAM †ÃÖŸÖê ___
†) ¾ÖÖê»ÖÖ™üÖ‡Ô»Ö ´Öê´Ö¸üßü ²Ö) ÃÖê�Óú›ü¸üß ´Öê Ö¸üß
•ú) ÖÖòÖ ¾ÖÖê»ÖÖ™üÖ‡Ô»Ö ´Öê´Ö¸üß ›ü) ãÖÖµÖß ´Öê Ö¸üß
25. •ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ‹�ú ‡Ó ¯ÖòŒ™ü ¯ÖÏà™ü ü †ÖÆêü.
†) ‡Ó�ú•Öê™ü ¯ÖÏà™ü¸ü ²Ö) »Öê—Ö¸ü ¯ÖÏà™ü¸ü
•ú) ›üÖò™ü ´Öò™ÒüߌÃÖ ¯ÖÏà™ü ü ›ü) µÖÖ¯Öî•úß ÖÖÆüß
26. ¾ÖîµÖŒŸÖß�ú �úÖò ¯µÖã™ü¸ü �ú¿ÖÖ“µÖÖ †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ µÖêŸÖÖê.
†) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ²Ö) ´ÖÖ‡�ÎúÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
•ú) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ›ü) ÃÖã Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
27. •ÖÖ»Öᯙ ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ †Ö‰ú™ü¯Öã™ü ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ †ÖÆêü.
†) ÃÖ߯ÖßµÖãüü ²Ö) ‡Ó�ú•Öê™ü ¯ÖÏà™ü¸ü
•ú) ´ÖÖ‰úÃÖüü ›ü) »ÖÖ‡Ô™ü ¯ÖêÖ
28. �ÖÖ»Öᯙ ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸµÖÖ ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ
™êü»Öß±úÖêÖ¾Ö¸ü ÃÖæ“ÖÖÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸üßŸÖ Ø�ú¾ÖÖ �ÖÏÆü�Ö �ú¸üŸÖÖê.
†) Modem ²Ö) Mobile
•ú) Transreceiver ›ü) Cordless phone
29. ×�ú²ÖÖê›Ôü ¾Ö Ã�ÎúßÖ µÖÖÓ“Öê ‹�úסÖ�ú¸ü�Ö ×�ú •µÖÖ»ÖÖ
ÃÖÓ�Ö�Ö�úßµÖ ¿ÖŒŸÖß ÖÃÖŸÖê †Ö×�Ö •Öê ×´ÖÖß Ø�ú¾ÖÖ ´ÖêÖ±Ïêú´Ö
�úÖò ¯µÖã™ü¸ü»ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ‡Ö¯Öã™ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖŸÖ
†Ö�Ö»Öê •ÖÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) Dumb Terminal
²Ö) Intelligence Terminal
•ú) Stand alone Terminal
ݟ) Remote Computer
30. •Öã Ö ´ÖÖêšüÖ †Ö�úÖ ü ŸÖÃÖê“Ö �Öã¯Ö •ÖÖÃŸÖ �úÖµÖÔ�Ö´ÖŸÖÖ Æüß
�úÖê�ÖŸµÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ¯ÖÏ�ÖÖ»Öß“Öß ¾Öî׿Ö™üµÖê †ÖÆêüŸÖ.
†) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ²Ö) ´ÖÖ‡�ÎúÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü
•ú) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ›ü) ÃÖã¯Ö¸ü •úÖò´¯µÖã™ü¸ü
31. ×›ü.™üß.¯Öß. DTP “ÖÖ ×¾ÖßÖÖ¸ü___
†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯Ö²»Öß¿Öà�Öüü ²Ö) ›êüÃ�ú ™æü ¯Ö²»Öß¿Ö¸ü
•ú) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯Ö²»Öß¿Ö¸üüü ›ü) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯ÖÏà™ü¸ü
31. ¸üÖ‡Ô›ü ¯ÖÏÖê™êüŒ™êü›ü (Write protected) ×›üÃ�ú«üÖ êü Æêü
�ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê.
†) ±úÖ‡Ô»Ö �úÖò Öß �ú¸ü�Öê ²Ö) ±úÖ‡Ô»ÃÖ ×›ü»Öß™ü �ú¸ü�Öê
•ú) †ÃÖã¬ÖÖ¸üßŸÖ ±úÖ‡Ô»Ö ¾ÖÖ“Ö�Öê(Files read only not write)
›ü) ±úÖ‡Ô»Ö ¾ÖÖ“Ö�Öê ¾Ö ×»Ö×Æü�Öê (Read and Write)
32. •úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÃÖ¾ÆÔü¸ü“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¿ÖÖÃÖÖšüß �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê ?
†) †Ö�ú›êü¾ÖÖ¸üß ¾Ö áÖÖêŸÖ µÖÖÓ“µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß
Data and Sources Sharing
²Ö) ±úŒŸÖ †Ö�ú›êü¾ÖÖ¸üß“µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß
•ú) ±úŒŸÖ áÖÖêŸÖ “µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß
›ü) ¾Ö üᯙ ¯Öî•úß ÖÖÆüß
Window
ÃÖÓ•Ö•Ö•ú ÃÖã¹ý •ú¸ü•Öê ¾Ö ²ÖÓ¤ü •ú¸ü•Öê µÖÖ ¯ÖÏוÎúµÖê»ÖÖ Booting
†ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Booting “Öê 2 ¯ÖÏ�úÖ ü †ÖÆêüŸÖ : Cold booting,
Warm booting
¯Öã�ÖÔŸÖ: ²ÖÓ¤ü †ÃÖ»Öê»Öê ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ÃÖã¹ý �ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Cold
booting
ÃÖã¹ý †ÃÖ»Öê»Öê ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ¯Ö üŸÖ/¯ÖãÖ:¿“Ö ÃÖã¹ý �ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê
Warm booting
Data ´ÖÖ×ÆüŸÖß store �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ŸÖß File ´Ö¬µÖê Save
�ú¸üŸÖÖŸÖ.
Folder ÆüÖ File ÃÖÖšü×¾Ö�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ
Mouse ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖÓÖÖ •ÖÖê Arrow פüÃÖŸÖÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Pointer
´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
ˆ³Öß êüÂÖ •Öß Typing “Öß •ÖÖ�ÖÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Cursor
•úÃÖÔ ü ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
±úÖ‡Ô»Ö ¾Ö ±úÖê»›ü¸ü move ‹�úÖ •ÖÖ�Öê¾Ö¹ýÖ ¤ãüÃÖ·µÖÖ •ÖÖ�Öê¾Ö ü
Öê�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ Cut ¾Ö Paste †Ö×�Ö Drag ¾Ö Drop Æüß
¯Ö¨üŸÖ †¾Ö»ÖÓ²Ö×¾ÖŸÖÖŸÖ.
Delete �êú»Ö껵ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ±úÖ‡Ô»Ö ÊÖ Recycle bin ´Ö¬µÖê
•ÖÖŸÖÖŸÖ.
Recycle bin ´Ö¬ÖæÖ ¯Ö üŸÖ ‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß Restore �ú´ÖÖÓ›ü
†ÖÆêü.
Recycle bin × ü�úÖ´ÖÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Empty
Recycle bin Æüß �ú´ÖÖÓ›ü †ÖÆêü.
Desktop ¾Ö ü Bottom »ÖÖ •ÖÖê ²ÖÖ ü †ÖÆêü ŸµÖÖ»ÖÖ
Taskbar ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Desktop ¾Ö ü •Öê ”ûÖê™êü ”ûÖê™êü ד֡ÖÖÓ�úßŸÖ Ã¾Ö¹ý¯ÖÖ“Öê “ÖÖî�úÖêÖ
†ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Icon ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
My computer ´Ö¬µÖê ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“Öê ÃÖ¾ÖÔ ›ÒüÖ‡Ô¾Æü Drive,
دÖÏ™ü¸ü, �Óú™ÒüÖê»Ö ¯ÖòÖ»Ö †¿ÖÖ ‘Ö™ü�úÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´ÖôûŸÖê
•µÖÖ ²Ö™üÖ ¾Ö¹ýÖ �úÖ´Ö ÃÖã¹ý �êú»Öê •ÖÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Start
Button ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
•úÖê�ÖŸµÖÖÆüß Windows “ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¾Ö¸ü“ÖÖ ²ÖÖ ü ÆüÖ Title
²ÖÖ ü †ÃÖŸÖÖê. ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸµÖÖ Window “Öê ÖÖ¾Ö ŸÖÃÖê“Ö ˆ•Ö¾µÖÖ
�úÖê Ö·µÖÖŸÖ Control Box †ÃÖŸÖÖê ŸµÖÖŸÖ Minimize,
Maximize/Restore ŸÖÃÖê“Ö Close button
†ÃÖŸÖÖŸÖ.
•úÖê�ÖŸÖÆüß Window ²ÖÓ¤ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Alter+F4 Æüß
Shortcut �ú´ÖÖÓ›ü †ÖÆ êü.
±úÖ‡Ô»Ö ¾Ö ±úÖê»›ü¸ü ¾Ö¸ü †Öò¯Ö êü¿ÖÖ
•úÖò Öß COPY Control + C
•ú™ü CUT Control + X
¯ÖêÙü PASTE Control + V
×›ü»Öß™ü DELETE Del button
Select All Control + A
Menu bar †òŒ™üß¾Æü
ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß
F 10
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 6
MS-Office
1. MS-WORD
Office Automation Package ´Ö¬µÖê ‹�ãú�Ö 4
†ò »Öß�êú¿ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. MS-WORD, MS-EXCEL,
MS-POWER POINT, MS-ACCESS.
Microsoft Word “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö »ÖÖ Document
´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Microsoft Word “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö“Öê Extension :
.doc, Ø�ú¾ÖÖ .docx †ÖÆêü.
MS-Word »ÖÖ WYSIWYG (What you see is
what you get) †ÃÖê ÃÖã üÖ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
MS-Word ÆüÖ †�Ö¸üÖÓÖÖ Word Wrap �ú¸üŸÖÖê ´Æü�Ö•Öê
þ֟Ö:ÆæüÖ �ÖÖ»Öß ‘ÖêŸÖ �ÖãÓ›üÖôûŸÖÖê.
MS-Word ´Ö¬µÖê ¯Ö¡Öê Letter, ´ÖÖ×ÆüŸÖ߯֡Ö�êú
Circulars, ÖÖê™üÃÖË Notes, ¯ÖãßÖ�êú Books ŸÖµÖÖ ü
�êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ
•úÖê�ÖŸÖßÆüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¯ÖÏà™ü �ú¸ü�µÖÖ¯Öæ¾Öá Print Preview
¯ÖÖÆü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.
MS-Word : Shortcut Command
New ±úÖ‡Ô»Ö ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + N
Open ±úÖ‡Ô»Ö ˆ‘Ö›ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + O
Save ±úÖ‡Ô»Ö •ÖŸÖÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + S
Save As ‹�ú ±úÖ‡Ô»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ ÖÖ¾ÖÖÖê •ÖŸÖÖ
�ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
F2
Print ±úÖ‡Ô»Ö Ø¯ÖÏ™ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + P
Close File ±úÖ‡Ô»Ö ²ÖÓ¤ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + W
Find ‹�úÖ¤üÖ ¿Ö²¤ü ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß Control + F
Replace ¿ÖÖê¬Ö»Öê»ÖÖ ¿Ö²¤ü ²Ö¤ü»Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß Control + H
Find Again ŸÖÖê“Ö ¿Ö²¤ü ¯Ö üŸÖ ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß F3
Goto ×¾Ö׿Ö™ü ¯ÖÖÖ �Îú´ÖÖÓ�úÖ¾Ö¸ü •ÖÖ�µÖÖÃÖÖšüß Control + G,
F5
Spelling and Grammar ïÖê»Öà•Ö ¾Ö
�ÖÏÖ´Ö¸ü ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
F7
F1 ´Ö¤üŸÖ ×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß Help
Undo ´ÖÖ�Öᯙ �ú´ÖÖÓ›ü ¾Ö ü µÖê�µÖÖÃÖÖšüß Control + Z
Redo ¯Öãœüᯙ �ú´ÖÖÓ›ü ¾Ö ü •ÖÖ�µÖÖÃÖÖšüß Control +Y
Bold †�Ö¸ü šüôû�ú �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + B
Italic †�Ö êü ןָü�úÃÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + I
Underline †�Ö¸üÖÓÖÖ †¬ÖÖê êü�ÖߟÖ
�ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
Control + U
Left Alignment †�Ö êü ›Ö¾µÖÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ
‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß
Control + L
Right Alignment †�Ö êü ˆ•Ö¾µÖÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ
‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß
Control + R
Center Alignment †�Ö êü ´Ö¬ÖÖê´Ö¬Ö
‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß
Control + E
Justify Alignment †�Ö êü Margin to
margin ‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß
Control + J
Select All ÃÖÓ Öã�ÖÔ ´ÖÖ×ÆüŸÖß Select
•ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
Control + A
Grow font ±úÖò™ü ¾ÖÖœü×¾Ö�Öê Control + >
Shrink font ±úÖò™ü ‘Ö™ü×¾Ö�Öê Control + <
´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö›ü¾µÖÖ ¾Ö ˆ³µÖÖ “ÖÖî�úÖÓÖÖÓ Ö¬µÖê ×»Ö×Æü�Öê ´Æü�Ö•Öê
Table ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸ü�Öê ÆüÖêµÖ
Table ´Ö¬µÖê ˆ³Öê Column †ÃÖŸÖÖŸÖ ŸÖ¸ü †Ö›ü¾µÖÖ
Row †ÃÖŸÖÖŸÖ
Column ¾Ö Row •ÖߣÖê ×´ÖôûŸÖÖŸÖ ŸÖê£Öê ‹�ú Cell ŸÖµÖÖ ü
ÆüÖêŸÖê.
Table ÆüÖ Insert ´ÖêÖã ´Ö¬ÖãÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê
¤üÖêÖ Ø•ú¾ÖÖ †×¬Ö�ú cell »ÖÖ ‹�úסÖ�ú �ú¸ü�µÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ×�ÎúµÖê»ÖÖ
Cell Merging †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Tab ÆüµÖÖ ²Ö™ü�ÖÖ“µÖÖ ÃÖÆüÖµµÖÖÖê †Ö¯Ö�Ö ¾Öê�Ö¾Öê�ÖôûµÖÖ Cell
´Ö¬µÖê ×±ú¹ý ¿Ö�úŸÖÖê.
2. MS-EXCEL
MS-Excel Æêü Spreadsheet †ò »Öß�êú¿ÖÖ †ÖÆêü •Öê
†Ö�ú›êü ÖÖê›üß �ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ.
MS-Excel “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö»ÖÖ Workbook ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
‹�úÖ Workbook ´Ö¬µÖê †Öê�ú Worksheets
†ÃÖŸÖÖŸÖ.
‹�úÖ Worksheet ´Ö¬µÖê †Öê�ú Rows †Ö×�Ö
Columns †ÃÖŸÖÖŸÖ.
MS-Excel ´Ö¬µÖê ‹�ãú�Ö 16384 Rows ¾Ö
1048576 Columns †ÖÆêüŸÖ.
Row †Ö×�Ö column “ÖÖ ×´ÖôæûÖ Cell ŸÖµÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖê
MS-Excel ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖß»ÖÖ Ö¾ÖßÖ ±úÖ‡Ô»Ö ‘ÖêŸÖ»µÖÖ¾Ö¸ü
3 Worksheet þ֟Ö:ÆæüÖ“Ö ×´ÖôûŸÖÖŸÖ.
Cell ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß Æüß Formula bar ´Ö¬µÖê
פüÃÖŸÖê.
MS-Excel ´Ö¬µÖê Chart ŸÖµÖÖ ü �ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖÖŸÖ.
¯ÖÏŸµÖê�ú Cell »ÖÖ Address †ÃÖŸÖÖê ŸÖÖê Column “Öê
†�Ö¸ü ¾Ö Row “ÖÖ ÖÓ²Ö ü µÖÖÖê ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖÖê •ÖÃÖê �úß D4,
D5, H45.
»Ö�ÖŸÖ“µÖÖ •ÖÖê›æüÖ ˆ³µÖÖ ¾Ö †Ö›ü¾µÖÖ ‹�úÖ ¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ Cell
“Öß Range ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖê. •ÖÃÖê �úß C1:C5, D10:D16.
MS-Excel ´Ö¬µÖê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖÖÓÖÖ Mouse pointer “ÖÖ
†Ö�úÖ ü ÆüÖ Plus (+) דÖÆüÖÃÖÖ ü�ÖÖ ×¤üÃÖŸÖÖê.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 7
Tab ²Ö™ü�Ö ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell ˆ•Ö¾Öß�ú›êü •ÖÖŸÖÖê ¾Ö
Shift+Tab ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell ›üÖ¾Öß�ú›êü •ÖÖŸÖÖê †Ö×�Ö
Enter ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell �ÖÖ»Ö“µÖÖ ×¤ü¿ÖêÖê µÖêŸÖÖê.
Basic Formula †Ö×�Ö ¾ÖÖ¯Ö¸ü
Formula ¾ÖÖ¯Ö¸ü
=Sum() Addition ²Öê üß•Ö �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
=Average() Average ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß �úÖœü�µÖÖÃÖÖšüß
=Max() Maximum ´ÖÖêšüµÖÖŸÖ ´ÖÖêšüÖ ÖÓ²Ö ü
¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Min() Minimum »ÖÆüÖÖÖŸÖ »ÖÆüÖÖ ÖÓ²Ö ü
¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Sqrt() ¾Ö�ÖÔ Öãôû ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß Square root
=Count() †Ó�úÖÖß ³Ö ü»Ö껵ÖÖ Cell ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Countblank() × ü�úÖ´µÖÖ Cell ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Upper() Text †�Ö êü ´ÖÖêšüµÖÖ Capital letter
´Ö¬µÖê ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
=Lower() Text †�Ö êü »ÖÆüÖÖ Lower case
letter ´Ö¬µÖê ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß
=Len() Text †�Ö êü ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Mod() Remainder ³ÖÖ•ÖÖ•úÖ ü •ú¹ýÖ ²ÖÖ•úß
¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Today() †Ö•Ö“Öß ŸÖÖ üß�Ö ×¤üÃÖ�µÖÖÃÖÖšüß
=now() †Ö•Ö“Öß ŸÖÖ üß�Ö ¾Ö ¾Öêôû ×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß
=Round() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖᯙ ÃÖÓ�µÖÖ �úÖÆüß
†¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ ´ÖµÖÖÔ¤üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß. To
rounds the number upto
specified decimal places
=Roundup() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖᯙ ÃÖÓ�µÖÖ ŸµÖÖ¯Öê�ÖÖ ¾Ö ü“µÖÖ
¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ ¾ÖÖœü×¾Ö�µÖÖ�ú× üŸÖÖ. To
rounds the number upto the
upper integer number
=Rounddown() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖᯙ ÃÖÓ�µÖÖ ŸµÖÖ¯Öê�ÖÖ �ÖÖ»Öü“µÖÖ
¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ �ú´Öß �ú¸ü�µÖÖ�ú× üŸÖÖ. To
rounds the number upto the
lower integer number
=if() šü¸Ö¾Öß�ú Condition ¾Ö ü †Ö¬ÖÖ üßŸÖ ˆ¢Ö ü
×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß, If the condition is
true, true part executes, else
false part executes
Internet ¾Ö Web Browser
Internet Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú “Öê Öê™ü¾Ö�Ôú †ÖÆêü ´Æü�Ö•Öê“Ö ŸÖê ‹�úÖ
³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú ³ÖÖ�ÖÖŸÖᯙ Öê™ü¾Ö�Ôú“Öê ¤ãüÃÖ·µÖÖ ³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú
³ÖÖ�ÖÖŸÖᯙ Öê™ü¾Ö�Ôú¿Öß ÃÖÆü•Ö •ÖÖê›ü»Öê»Öê †ÃÖŸÖê. †ÃÖê †Öê�ú
Öê™ü¾Ö�Ôú •ÖÖê›æüÖ ŸµÖÖ¯ÖÃÖãÖ Internet ŸÖµÖÖ ü —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü.
•Ö�ÖÖŸÖᯙ ¯Ö×Æü»Öê Öê™ü¾Ö�Ôú ´Æü�Ö•Öê : ARPANET
(American Advanced Research Project
Agency Network)
Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú †´Öê¸üß�êú“µÖÖ Defence ×¾Ö³ÖÖ�ÖÖŸÖ ¯ÖÏ£Ö´ÖŸÖ:
1957 ´Ö¬µÖê ˆ³ÖÖ ü�µÖÖŸÖ †Ö»Öê.
Internet ¾Ö üᯙ ´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ´Ö¬µÖê Save
•ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Download
†Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ´Ö¬Öᯙ ´ÖÖ×ÆüŸÖß Internet ¾Ö ü Save
•ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Upload
WWW : World wide web Æüß ÃÖÓ•ú»¯ÖÖÖ CERN
(Center for European Nuclear Research,
Switzerland) µÖê£Öê Tim Berners Lee µÖÖÓÖß 1992
´Ö¬µÖê ´ÖÖÓ›ü»Öß
Internet ¾ÖÖ¯Ö üÖÃÖ ¤êü•µÖÖ·µÖÖ ÃÖÓãÖê»ÖÖ Internet
Service Provider ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
BNSL, VSNL, AT&T, World Net, IBM
Global Network, MCI, Netcom, UUNET,
PSINET Æêü ÃÖ¾ÖÔ ‡Ó™ü¸üÖê™ü ÃÖ¾ÆüáÃÖ ¯ÖÏÖê¾ÆüÖ‡Ô›ü¸ü †ÖÆêüŸÖ.
ÃÖÓ�Ö�Ö�ú Öê™ü¾Ö�Ôú ´Ö¬µÖê ‹�ú´Öê�úÖ¿Öß Data Sharing
•ú¸üŸÖÖŸÖ ´Æü�Ö•Öê“Ö †Ö¯Ö†Ö¯ÖÃÖÖŸÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö �ú¹ýÖ ¤êüŸÖÖÖÖÓ •Öê
×ÖµÖ´Ö ¯ÖÖôû»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Protocol ¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö
´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Öê™ü¾Ö�Ôú´Ö¬µÖê ±úÖ‡Ô»Ö ™ÒüÖÓñú¸ü �ú¸ü�ÖÖ¸üÖ ¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö ´Æü�Ö•Öê
FTP
•µÖÖ Application ´Ö¬µÖê ‡Ó™ü¸üÖê™ü¾Ö üᯙ ¯Öê•Ö open �êú»Öê
•ÖÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Browser †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ
•úÖê�ÖŸÖÆüß website ¯ÖÖÆü�µÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ•Ö•Ö•ú + ´ÖÖò›êü Ö +
‡Ó™ü¸üÖê™ü •ÖÖê›ü�Öß + ²ÖÎÖˆ—Ö¸ü Æêü ÃÖ¾ÖÔ »ÖÖ�ÖŸÖê.
Internet explorer, Mozzilla firefox, Opera,
Netscape navigator, Google chrome Æêü ÃÖ¾ÖÔ
²ÖÎÖˆ—Ö ü †ÖÆêüŸÖ.
ÃÖÓ•Ö•Ö•úÖ¾Ö üᯙ Web page Æêü HTML (Hypertext
Markup Language) ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öê †ÃÖŸÖê.
HTTP (Hypertext transfer protocol) ÆüÖ
¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö ‹“Ö™üß‹´Ö‹»Ö ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öê ›üÖòŒµÖã Öë™ü
Öê™ü¾Ö�Ôú¾Ö ü Share �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.
http : // www . google . com
protocol www domain domain
concept name code
¾Ö üᯙ address »ÖÖ URL (Uniform Resource
Locator) ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Internet ¾Ö ü �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê�ÖÖ·µÖÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ üÖ»ÖÖ e-
commerce ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 8
Web page Æêü ‹�ú ‡»ÖꌙÒüÖò×ÖŒÃÖ ¯Öê•Ö †ÖÆêü •Öê
‹“Ö™üß‹´Ö‹»Ö µÖÖ ³ÖÖÂÖêŸÖ ×»Ö×Æü»Öê †ÖÆêü.
Website Æêü †Öê�ú ¾Öê²Ö ¯Öê•ÖêÃÖ “ÖÖ ÃÖÓ“Ö †ÖÆêü †Ö×�Ö
ŸµÖÖŸÖᯙ ¯Ö×Æü»Öê ¯ÖÖÖ ´Æü�Ö•Öê Home page †ÃÖŸÖê.
Google, yahoo, altavista, exite, hotbot,
infoseek, search Æêü ÃÖ¾ÖÔ Search Engine †ÖÆêüŸÖ.
ÃÖ“ÖÔ ‡ÓוÖÖ ´Æü�Ö•Öê Æüß ‹�ú ¾Öê²ÖÃÖÖ‡Ô™ü †ÃÖŸÖê •Öß“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü
¾Öê�Ö¾Öê�ÖôûµÖÖ ¯ÖÏ�úÖ ü“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß •ú¸üŸÖÖŸÖ.
‡Ô Öê»Ö ¾Ö¸ü ‹�ÖÖ¤üß FILE ¯ÖÖšü×¾Ö�Öê ´Æü�Ö•Öê ŸµÖÖ»ÖÖ
Attachment †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
‹�ÖÖ¤üß ¾Öê²ÖÃÖÖ‡Ô™ü †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ¸Óü¾ÖÖ ü ²Ö‘ÖµÖÖ“Öß †ÃÖ»µÖÖÃÖ
ŸÖß»ÖÖ Favorite ´Ö¬µÖê Add �ú¸üÖ¾Öê
‡Ô Öê»Ö “Öê ŸÖßÖ ¯ÖÖ™Ôü †ÃÖŸÖÖŸÖ.
1. Header : To, CC, BCC
2. Message body : Message
3. Signature : Details of sender
‹�ÖÖ¤üê ¾Öê²Ö¯Öê•Ö ÃÖê¾Ö/ÃÖÖšü¾ÖæÖ šêü¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß †£Ö¾ÖÖ
›üÖ‰úÖ»ÖÖê›ü �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ŸÖê HTML ÆüµÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö ¹ý¯ÖÖŸÖ“Ö ÃÖê¾Ö
ÆüÖêŸÖê.
ÃÖÖ‡Ô™ü †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ Óü¾ÖÖ¸ü ²Ö‘ÖµÖÖ“Öß †ÃÖ»µÖÖÃÖ ŸÖß»ÖÖ
Favorite ´Ö¬µÖê Add •ú¸üÖ¾Öê
‡Ó™ü¸üÖê™ü¾Ö¸ü ¯ÖÏŸµÖê�ú ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ»ÖÖ ‹�ú µÖã×Ö�ú †ò›ÒêüÃÖ †ÃÖŸÖÖê
ŸµÖÖ»ÖÖ IP Address †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ
i. ŸÖÖê IP Address ‹�ãú�Ö 4 Octate “ÖÖ ²ÖÖ»Öê»ÖÖ
†ÃÖŸÖÖê
ii. ‹�úÖ Octate ´Ö¬µÖê 8 bit †ÃÖê ‹�ãú�Ö 32 ²Öß™ü“ÖÖ
IP Address †ÃÖŸÖÖê.
iii. ˆ¤üÖ. IP Address ÆüÖ •ÖÖ»Ö߻֯ÖÏ ÖÖ�Öê ›êüÃÖß´Ö»Ö
¹ý¯ÖÖŸÖ †ÃÖŸÖÖê
iv. 216.27.61.137 v. ŸµÖÖ“Öê Binary ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸ü �ÖÖ»Öᯙ ¯ÖÏ ÖÖ�Öê -
vi. 11011000.00011011.00111101.10001001
ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“µÖÖ Öê™ü¾Ö�Ôú“µÖÖ ³ÖÖîןÖ�ú Physical Layout »ÖÖ
Network Topology ™üÖê ÖÖê»ÖÖò•Öß †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
‹�ãú�Ö 4 ™üÖê ÖÖê»ÖÖò•Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ ´Æü�Ö•Öê BUS, RING,
STAR & MESH.
LAN : Local area network
Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ‹�ÖÖªÖ ”ûÖê™ü¶Ö¿µÖÖ ‡´ÖÖ¸üŸÖß´Ö¬µÖê, Ø�ú¾ÖÖ •Ö¾Öôû
†ÃÖ»Öê»ÖµÖÖ ‹�úÖ¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ‡´ÖÖ üŸÖß´Ö¬µÖê �êú²Ö»Ö“µÖÖ
ÃÖÆüÖµµÖÖÖê ÃÖÓ•Ö•Ö•úÖÓÖÖ ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê
•ÖÖŸÖê.
†ÃÖê Öê™ü¾Ö�Ôú Æêü ÃÖÖ¬ÖÖ ü�ÖŸÖ: 1 �úß»ÖÖê Öß™ü¸ü ¯ÖµÖÕŸÖ“µÖÖ ëü•Ö
•ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.
µÖÖŸÖ ´Öã�µÖŸ¾Öê CAT-5 �êú²Ö»Ö“ÖÖ“Ö ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¸üŸÖÖŸÖ
MAN : Metropolitan Area Network
Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ‹�ÖÖªÖ ¿ÖÆü¸üÖŸÖ ¤ãü¸ü¾Ö¸ü †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ¤üÖêÖ †Öò±úßÃÖ
†£Ö¾ÖÖ ˆªÖê�Ö µÖÖŸÖᯙ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ
ŸÖÃÖê“Ö ¤üÖêÖ ¿ÖÆü¸üÖÓ Ö¬Öᯙ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú Öê™ü¾Ö�Ôú´Ö¬µÖê ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß
•ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê •ÖÖŸÖê.
†ÃÖê Öê™ü¾Ö�Ôú Æêü ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�ÖŸÖ: 50 �úß»ÖÖê Öß™ü¸ü ¯ÖµÖÕŸÖ“µÖÖ ëü•Ö
�ú¸üߟÖÖ ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.
µÖÖŸÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ CAT �êú²Ö»Ö,
Coaxial �êú²Ö»Ö, Fiber optic �êú²Ö»Ö, ´ÖÖ‡Ô�ÎúÖê¾Öê¾Ö
™üÖ¾Ö¸ü ‡. ÃÖÖ¬ÖÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¸üŸÖÖŸÖ.
WAN : Wide Area Network
Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ŸÖµÖÖ ü �ú¸üŸÖÖÓÖÖ •ÖÖ�ÖÖ ¾Ö †ÓŸÖ¸ü µÖÖÓÖÖ ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÖÖÆüß.
†Ö•Ö ÃÖÓ Öæ�ÖÔ •Ö�ÖÖŸÖ •Öê Internet ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê •ÖÖŸÖê ŸÖê µÖÖ“Ö
Öê™ü¾ÖÔ�ú “Öê ˆ¤üÖÆü ü�Ö †ÖÆêü.
Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú �Öã¯Ö ´ÖÖêšüµÖÖ ³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú �Öê¡ÖÖ¾Ö ü ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê.
µÖÖŸÖ ÃÖÓ�Ö•Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üߟÖÖ CAT �êú²Ö»Ö,
Coaxial �êú²Ö»Ö, Fiber optic �êú²Ö»Ö, ´ÖÖ‡Ô�ÎúÖê¾Öê¾Ö
™üÖ¾Ö¸ü, ™êü×»Ö±úÖêÖ, ÃÖò™êü»ÖÖ‡Ô™ü/ˆ¯Ö�ÖÏÆü ‡. ÃÖÖ¬ÖÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü
�ú¸üŸÖÖŸÖ.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 9
UNIT - II
ENGLISH LITERACY
þָü Vowels (5) : A E I O U
¾µÖÓ•ÖÖê Consonents (21) : B C D F G H J K L
M N P Q R S T V W X Y Z.
Y ÆüÖ �ú¬Öß �ú¬Öß Ã¾Ö¸üÖÓÃÖÖ¸ü�ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê
•ÖÃÖê - Policy, Tyre, Valley, Type, Dyke,
Typhoid
Pronunciation
Silent ˆ““ÖÖ¸ü
B Silent
Comb •úÖê Ö •Óú•Ö¾ÖÖ
Thumb £Ö´Ö †Ó�ÖšüÖ
Doubt ›üÖ‰ú™ü ¿ÖÓ•úÖ
Debt ›êü™ü •ú•ÖÔ
C Silent
Scent ÃÖë™ü ÃÖã•ÖÓ¬Ö
Scene ÃÖßÖ ¤êü•ÖÖ¾ÖÖ
D silent
Fridge ±Ïúß•Ö ×¿ÖŸÖ¯Öê™üß
Bridge ²ÖÎß•Ö ¯Öæ»Ö
Judge •Ö•ÖË µÖÖµÖÖ¬Öß¿Ö
Lodge »ÖÖò•Ö †Ö üÖ´Ö�ÖéÆü
E Silent
White ¾ÆüÖ‡Ô™ü ¯ÖÖÓœü¸üÖ
Shine ¿ÖÖ‡ÔÖ “Ö´Ö�ú�Öê
Life »ÖÖ‡Ô±ú •Öß¾ÖÖ
Pipe ¯ÖÖ‡Ô¯Ö Öôûß
G Silent
Sign ÃÖÖ‡ÔÖ ÃÖÆüß
Design ×›ü—ÖÖ‡ÔÖ Ö•Öß
H Silent
Honour †ÖòÖ¸ü †Ö¤ü ü
Hour †¾Ö ü ŸÖÖÃÖ
Honest †Öò×ÖÙü ¯ÖÏÖ´ÖÖו֕ú
K Silent
Knife ÖÖ‡Ô±ú ÃÖã üß
Knock ÖÖò•ú £ÖÖ¯Ö
Knot ÖÖò™ü •ÖÖšü
Knowledge ÖÖò»Öê•Ö –ÖÖÖ
L Silent
Walk ¾ÖÖò•ú “ÖÖ»Ö�Öê
Calf •úÖ±ú ¾ÖÖÃÖ¹ý
Folk ±úÖê•ú »ÖÖê•ú
Palm ¯ÖÖ´Ö ŸÖôûÆüÖŸÖ
Calm •úÖ´Ö ¿ÖÖÓŸÖ
N Silent
Column •úÖò»Ö´Ö ßÖÓ³Ö
Damn ›ëü Ö ×¬ÖŒ�úÖ ü�Öê
Autumn †Öò™ü´Ö ¿Ö ü¤üŠúŸÖã
P Silent
Psychology ÃÖÖµÖ�úÖò»ÖÖò•Öß ´ÖÖÖÃÖ¿ÖÖáÖ
Pneumonia µÖæ ÖÖê×ÖµÖÖ µÖæ ÖÖê×ÖµÖÖ
Receipt ¸üßÃÖß™ü ¯ÖÖ¾ÖŸÖß
S Silent
Island †ÖµÖ»ÖÓ›ü ²Öê™ü
T Silent
Listen ×»ÖÃÖÖ ‹ê�ú�Öê
Often †Öò±úÖ ²Ö êü“Ö¤üÖ
Hasten ÆêüÃÖÖ ‘ÖÖ‡Ô
Whistle Û¾ÆüÃÖ»Ö ×¿Ö¼üß
U Silent
Guard •ÖÖ›Ôü ¯ÖÆüÖ üÖ
Guest •ÖêÙü ¯ÖÖÆãü•Öê
Guess •ÖêÃÖ ŸÖ�Ôú
W Silent
Wrapper òü¯Ö ü †Ö¾Ö¸ü�Ö
Wrong ¸üÖÑ•Ö “Öã�ú
Answer †ÑÃÖ¸ü ˆ¢Ö ü
Write ¸üÖ‡Ô™ü ×»Ö×Æü•Öê
Awkward †Öò�ú¾Ö›Ôü ²ÖÖê•Ö›ü
Bowling ²ÖÖê»Öà•Ö •ÖÖê»ÖÓ¤üÖ•Öß
Wrist ¸üßÙü ´ÖÖ�Ö™ü
Gh Silent
High ÆüÖµÖ ˆÓ“Ö
Thigh £ÖÖµÖ ´ÖÖÓ›üß
Flight ±ú»ÖÖ‡Ô™ü ˆøüÖ�Ö
Delight ×›ü»ÖÖ‡Ô™ü †ÖÖÓ¤ü
Sight ÃÖÖ‡Ô™ü ¥ü¿µÖ
Bright ²ÖÎÖ‡Ô™ü “Ö´Ö�ú¤üÖ ü
Weight ¾Öê™ü ¾Ö•ÖÖ
Neigh Öê Ø•Ö•úÖôû•Öê
Though ¤üÖê •Ö üß
Though £ÖÖò™ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü
Cough •ú±ú •ÖÖê•ú»ÖÖ
Enough ‡Ö±ú ¯Öã êü
Plough ¯»ÖÖ‰ú ÖÖÓ•Ö¸ü•Öê
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 10
‹�úÃÖÖ¸ü�µÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ“Öê ¿Ö²¤ü Similar Pronunciation
Know No There Their
See Sea To Too
Hear Here Too Two
Whole Hole Through Threw
Bough Bow Hour Our
1. ¿Ö²¤ü ˆ““ÖÖ üŸÖÖÓÖÖ ¿Ö²¤üÖÓ¾Ö¸ü •ÖÖê¸ü ¤êü�µÖÖŸÖ µÖêŸÖÖê ŸµÖÖ»ÖÖ
___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) ÙÒêüÃÖü/stress/•ÖÖê¸ü ²Ö) ¯ÖÏê¿Ö¸ü
•ú) ÙÒüà�Öü ›ü) ¾Öê™ü
2. ‹�ú ¯ÖÏ�úÖ ü ÃÖê ²ÖÖê»Ö�Öê �úÖ ´Ö¬Öæ ü ŸÖ¸üß�úÖ •ÖÖê �úÖ±úß Æü¤ü
ŸÖ�ú �ÖÖµÖÖ �úß ŸÖ¸üÆü ²ÖÖê»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ˆÃÖ ___ �úÆüŸÖê Æîü.
- Intonation/»ÖµÖ/Æêü»Ö
Complete the Simple sentence using
General words
1. My new box is very ____ - Big.
2. The glass product is very ____ - Fragile
(ÖÖ•Öã�ú)
3. My new dress is ___ in colour. - Green
4. My father is a ___. - Farmer
5. Rajesh is my ____ . - Friend.
6. I think it will start at ___. - 6 O'Clock
7. The keyboard is used to ___ data into the
computer. - Feed
8. What do you ___ - Want
9. Sun rises in the ____ - East
10. The ___ fort stands on the bank of river
Yamuna. - Red
11. Always respect your ___ . - Elders
12. Do not waste your precious ___ - Time
13. Please bring me a glass of ___ - Water
14. __ a fine day !. - What
15. ___ a nonsense you talk !. - What
16. ___ ! I have won the first prize - Hurrah
!
17. There are ___ members in his family. -
Ten
18. There are ___ families in the village. -
Hundred
19. This is a ___ book. - Good
20. Those are your ___. - Books.
21. ___ are you reading ? - What
22. ___ books are you reading ? - What
23. ___ of your relatives came here. - None.
24. ___ of them can do this work - Anyone.
25. This is the book ___ I bough. - Which
26. Read the book ___ you like. - That
27. The students helped ___ . - One another.
28. The children are ___ a match. - Playing.
29. The cow ___ slowly. - Walks
30. The moon is ___. - Shining
31. The bus ___. - Stopped.
32. The school bell ___. - Rang.
33. ___ is a good exercise. - Walking.
34. ___ is injurious to health.
35. There are ___ boys in the class. - Seven.
36. Sunday is the ___ day of the weak. -
First
37. We should not believe everything we
read ___ the newspaper. - In
38. I met Sachin ___ college. - At.
39. Shweta is ___ a meeting. - In.
40. The college students were travelling ___
the roof of the bus. - On.
41. This was the best lunch __ the world. -
In.
42. My house is ___ the third floor. - At
43. There were a lot of people ___ in the
party. - In.
44. We had dinner __ the train. - In.
45. The children love playing in the ___
park. - Beautiful.
46. There is a tall ___ bookshelf in the
corner of this room. - Red.
47. There is a __ screen television in the
right corner of the room. - wide.
48. The room has a ___ window at the left
side. - Blue
49. There is a ___ dirty chair near the table. -
Small.
50. My pen writes ___ than yours. - Better
51. The surface of your table is ___ than the
surface of mine. - Smoother.
52. Ram is ___ than Soham. - Tallest
53. Sita is ___ beautiful than Sarla. - Most.
54. You pencil is ___ than mine. - Sharper.
55. Geeta cut her ___ hair before the party. -
Beautiful.
56. The old mans ___ face was very
disturbing - Scowling.
57. The little girls ___ eyes revealed her
mischief. - Twinkling.
58. The guests were charmed by the ___
baby. - Chubby.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 11
59. Due to severe fever, the girl became very
___ . - Wrinkled week.
60. The new employee was scared to see the
___ boss. - Mischievous .
61. The ___ waster in the ocean was so
beautiful to see. - Bluish green.
62. The ___ old man missed the number of
bus. - Short sighted.
63. Asha was wearing a ___ skirt. - Long.
64. The surface of my desk is very ___ . -
Smooth.
65. I cut the vegetables with a very ___
knife. - Sharp.
66. Sita is a ___ girl. - Beautiful.
67. Sohan is an ___ man. - Old.
68. Ram is a ____ boy. - Naughty.
69. The sky is ___. - Blue.
70. ___ Hair : Long, short, spiky, tamed,
way.
71. ____ Nose : Beaky, blunt, crooked, snub,
sharp.
72. ____ Eyes. : Brown eyed, lively, sad,
twinkling.
73. ___ Face : Diamond, Oval, Square,
heart-shaped.
74. ___ Lips : puffy, rosy, smiling, thin,
wide.
75. Who is this ? : This is meera.
76. What is that ? : That is an ipod.
77. Where is my mobile phone ? : On the
table.
78. When did the accident happen ? : At
10:30 last night.
79. Why did you leave early yesterday ? :
Because I was seek.
80. How did you send the message ? : By e-
mail.
81. Where is the meeting ? : It is at the
auditorium.
82. When do we have to go there ? : At 2.00
pm.
83. What are those round objects there ? :
They are old coins.
84. How do you come everyday ? : By bus.
85. Who is the speaker at the function ? : I
think it is a movie star.
86. Why do you always carry such a heavy
bag ? : I have so many books in it.
87. ___ is the movie interesting ? - Is.
88. ___ the students ready ? - Are.
89. ___ you coming now ? - Are.
90. ___ my phone with you ? - Is.
91. ___ they your brothers ? - Are.
92. ___ you reading a book ? - Are.
93. I went to the ___ . - Cinema.
94. She worked as a ___ . - School teacher.
95. They took ___ in the park everyday. -
Walk.
96. My mother ___ on the chair. - Sat.
97. Madan work ___ hard. - Very.
98. Sundar has a ___ book. - Nice.
99. He is ___ writing a letter. - Not.
100. Good ___. - Morning.
101. I am ___ - student.
101. I am studying ____ - Copa trade.
102. I come from ___ - Rajura.
103. I like to ___ - computer.
104. ___ is a good exercise. - Walking
105. ___ is injurious to health. - Smoking
106. His favourite hobby is ___. - Gardening
A, An, The µÖÖ Articles “ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü
Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü ¾µÖÓ•ÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê A
A A Cup, a horse, a book
Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü þָü ÆüÖê ŸÖÖê An
An An Apple, an elephant, an inkpot, an
orange
Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü H ÆüÖê †Öî¸ü ¾ÖÆü Silent ¸üÆêü
ŸÖÖê An
An An hour, an honest man, an heir, an
honorable man, an historical novel
Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸üVowel ÆüÖê ¯Ö¸ÓüŸÖã ˆÃÖ�úÖ
ˆ““ÖÖ ü�Ö Consonents •ÖîÃÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê A
A A university, a unit, a useful book, a
European
Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ Consonant ÆüÖê ¯Ö ÓüŸÖã
ˆÃÖ�úÖ ˆ““ÖÖ ü�Ö üVowel •ÖîÃÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê An
An An M.A., an M.P., an M.L.A., an
S.D.O
Noun �úê ¯ÖÆü»Öê Adjective ×¾Ö¿ÖêÂÖ�Ö ÆüÖê ŸÖÖê A ‹¾ÖÓ
An •úÖê ×¾Öê¿ÖÂÖ•Ö ˆ““Ö“ÖÖ¸ü�Ö �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖϵÖãŒŸÖ �ú¸üŸÖê
Æîü, ÃÖ–ÖÖ �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ÖÆüß •ÖîÃÖê
A, An A big elephant, An old women, An
ugly child, a useful book, a black
umbrella.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 12
Ö¤üß, ¯ÖÆüÖ›ü, ÃÖ´Öã¦ü, ´ÖÆüÖÃÖÖ�Ö¸ü, ´Öî¤üÖÖ, ¸êü×�ÖßÖÖÖ,
•ÖÖ›üß, ÖÆü¸ü, ׫ü¯ÖÃÖ´ÖãÆü •êú ÖÖ´Ö ÃÖê ¯ÖÆü»Öê The »Ö•ÖÖµÖÖ
•ÖÖŸÖÖ Æîü.
The The Ganga, the Yamuna, the Himalaya,
The Alps, The Read sea, The India
Ocean, The Sahara Desert, The Persian
Gulf, The Sharda Canal, The Laccadive
Island.
•ãú”û ¯ÖÏÖÓŸÖÖê, ¤êü¿ÖÖê, ³ÖÖî•ÖÖê×»Ö•ú ÖÖ´ÖÖë •êú ¯ÖÆü»Öê The
The The United States, The Punjab, The
South Poles, The Equator.
‹�ú¾Ö“ÖÖ Common Noun •Ö²Ö ÃÖ´ÖÃŸÖ •ÖÖŸÖß �êú
×»Ö‹ ¯ÖϵÖãŒŸÖ ÆüÖë ŸÖÖê ˆÖÃÖê ¯ÖÆü»Öê The
The The cow, The dog
¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯ÖãßÖ�úÖê �êú ÖÖ´Ö �êú ¯ÖÆü»Öê The
The The Gita, The Ramayana, The Bible,
The Koran
“ÖÖ üÖê פü¿ÖÖ†Öë �êú ÖÖ´Ö �êú ÃÖÖ´ÖÖê The
The The east, The west, The south, The
north
Superlative degree •êú Adjective •êú ÃÖÖ´ÖÖê
The The best, The highest, the Darkest, the
tallest, the smallest, the biggest
Dialogue
Cinema
Shall we go to enjoy a
movie today ?
Yes why not !
Do you known, when the
movie going to start ?
I think it will start
at 6O'Clock
Then lets go, now it is
5O'Clock
Yes, lets go.
Bank
Excuse me sir ! Yes, tell me what
you want ?
I want to open a saving
account.
Very good, you
certainly can open
an account today
Classroom
Can you help me with my
works ?
Sorry, I can't.
Why can't you help me ? Because, today I
have lots of
homework to do
Degrees
Positive Comparative Superlative
Big Bigger Biggest
Small Smaller Smallest
Beautiful More beautiful Most beautiful
Little Less Least
Mad Madder Maddest
Black Blacker Blackest
Ugly Uglier Ugliest
Bad Worse Worst
Good Better Best
Able Abler Ablest
Long Longer Longest
Well Better Best
Much More Most
Excellent More excellent Most excellent
Safe Safer Safest
Excellent More excellent Most excellent
True Truer Truest
Dry Drier Driest
Gloomy Gloomier Gloomiest
Difficult More difficult Most difficult
Few Fewer Fewest
Merry Merrier Merriest
Many More Most
Happy Happier Happiest
Simple Simpler Simplest
Clever Cleverer Cleverest
Gentle Gentler Gentlest
Synonyms ÃÖ´ÖÖÖÖ£Öá ¿Ö²¤ü
Transparent ¯ÖÖ ü¤ü¿ÖÔ•ú Lucid
High ˆÓ“Ö Tall
Grandeur ³Ö¾µÖŸÖÖ Magnificence
Inception ˆŸ¯Ö¢ÖßãÖÖÖ Beginning
Colossal ¯ÖÏ“ÖÓ›ü Enormous
Paradox ×¾Ö üÖê¬ÖÖ³ÖÖÃÖ Puzzle
Propitious †Öã�ÖÏÆüß Favourable
Penury ¤üÖ üߦüµÖ Destitution
Affront †¯Ö´ÖÖÖ �ú¸ü�Öê Indignity
Amicable ´Öî¡Öß“Öê ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Harmonious
Provoked ¸üÖ�ÖÖ“Öê �úÖ ü�Ö Aggravated
Arid ÖÖ¯Öß•ú Dry
Industrious ¯Ö× üÁÖ´Öß Diligent
Affection ¯ÖÏê´Ö Fondness
Indigenous ¤êü¿Öß Native
Macabre ׳֟ÖߤüÖµÖ�ú Gruesome
Authenticated ¯ÖÏ ÖÖ�ÖßŸÖ Legitimate
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 13
Cherished •úÖôû•Öß ‘Öê�Öê Protected
lovingly
Unequivocally †ÃÖÓ׬Ö�¬Ö¯Ö�Öê Plainly
Quack œüÖë�Öß ¾Öîª Salturn
Explicit ïÖ™ü¯Ö�Öê Fake, fraud
×“Ö¡Ö ¯ÖÖÆæüÖ ŸµÖÖŸÖᯙ ¾ÖßÖæ, ¾µÖŒŸÖß, �úÖ´Öê †Öêôû�Ö�Öê
ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“Öê ×“Ö¡Ö Computer
¤ãü ü¬¾ÖÖß ‘Öê‰úÖ ²ÖÖê»ÖŸÖ
†ÃÖ»Öê»Öß Ã¡Öß“Öê ד֡Ö
Receiptionist
•úÖÆüß �ú´ÖÔ“ÖÖ üß ‹�úÖ ×šü�úÖ�Öß
²ÖÃÖæÖ ²ÖÖê»ÖŸÖ †ÃÖ»Öê»Öê ד֡Ö
Meeting
‹�ú ¾µÖŒŸÖß ±úôûµÖÖ¾Ö ü
׿Ö�ú¾ÖßŸÖ †ÖÆêü
Instructor
‹�ú ¾µÖŒŸÖß �ú¸ü¾ÖŸÖßÖê »ÖÖ�ãú›ü
•úÖ¯ÖŸÖ †ÖÆêü
Carpenter
‹�ú ¾µÖŒŸÖß ¾Öê»›üà�Ö ´Ö¿ÖßÖ
“ÖÖ»Ö¾ÖŸÖ †ÖÆêü
Welder
™êü²Ö»ÖÖ¾Ö¸ü ÃÖÓ�Ö�Ö�ú šêü¾ÖæÖ †ÃÖ�Öê Computer table
×�Ö›ü�úß“Öê ×“Ö¡Ö Window
¯Ö»ÖÓ�ÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Bed
™êü²Ö»ÖÖ¾Ö¸ü פü¾ÖÖ †ÃÖ»Öê»Öê ×“Ö¡Ö Table Lamp
¤üÖ üÖ¾Ö¸ü“Öê ¯Ö¸ü¤êü Curtains
•ú¯Ö›êü †ÃÖ»Öê»Öß †»Ö´ÖÖ üß Wardrobe
¯ÖÖµÖ·µÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Stairs
´Ö¿ÖßÖ ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸üßŸÖ †ÃÖ»Ö껵ÖÖ
¾µÖŒŸÖß“Öê ד֡Ö
Mechanic
Öôû ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸ü�ÖÖ·µÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Plumber
¾ÖÖÆüÖ “ÖÖ»Ö×¾ÖŸÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ
¾µÖŒŸÖß
Driver
¯ÖãßÖ�úÖÓ“Öê �ú¯ÖÖ™ Shelf
Ö¤üß River
׳֕úÖ üß Beggar
•úÖ´Ö•ÖÖ¸ü Servant
¯ÖŸÖÓ�Ö Kite
‘ÖÓ™üÖ Bell
†¾Ö•ÖÖ êü šêü¾Ö»Öê»ÖÖ ™êü²Ö»Ö Work table
“ÖÖ�ãú Knife
ÆüŸÖÖê›üÖ Hammer
¯Öê“Ö�úÃÖ Screw Driver
Curriculum Vitae / Bio Data/Resume
1. Full name : Sanjay Sharma.
(in block letters )
2. Department / Branch : COPA
3. Residential address : At post rajura,
taluka Ballarpur,
dist chandrapur.
4. Telephone : 0717-2233445.
5. Date of birth / Age : 01/03/1996, 17 yrs.
6. Gender : Male
7. Fathers/guardian name : Rajendra Sharma
8. Nationality : Indian
9. Mother tongue : Marathi
10. Language known : Marathi, hindi,
English.
11. Educational qualification
Name of
exam
Board/
University
Passing
year Percentage Grade
SSC Nagpur 2010 60.23 A
HSSC Nagpur 2012 45.36 B
ITI-
COPA
NCVT, New
Delhi
2013 75.36 A
12. Experience
Employer
Name Post
Period Reason
to leave From To
Infosys
computer
education
Instructor 01/07/2013 31/12/2014 --
Declaration
The above furnished information is true
and correct to the best of the my knowledge.
(Sanjay Sharma)
Date :
Place.
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 14
Simple Application
From : Sanjay Sharma
B-55, Teachers Colony,
Maholi Road, Nagpur
To,
L&T Ltd.
Masani Road,
Nagpur-444012
Subject : Application for the post of
Computer Operator.
Reference : Your advertisement in the
Daily News dated 12/02/2013.
Respected sir,
With the reference to the above
mentioned subject, I would like to apply for
the post of Computer Operator in your reputed
organization.
I am an ITI NTC holder in COPA
(Computer Operator and Programming
Assistant) trade. I worked with leading
company for the post two years. Now I am on
the lookout for opportunities in my hometown.
I believe that I possess the
qualification and experience that you require
for the job that you had advertised for.
I am enclosing my resume for your
perusal. It will tell you in greater detail about
my skills and experience. I would be glad to
appear for the personal interview at a
commence date to represent my credential.
Thanking You.
Yours Sincerely
(Sanjay Sharma)
Enclosure :
1. Resume/ CV/Biodata
2. Xerox Copies of all Qualification
Certificates.
Date :
Place :
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 15
UNIT - III
COMMUNICATION SKILLS
1. Communication Skills ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Ö •úÖî¿Ö»µÖ
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü
|------------------------------------|
¿ÖÖÛ²¤ü•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü / ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö Verbal
Communication
|--------------------|
×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü /
†¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Ö
NonVerbal
Communication
¾ÖÖדÖ�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ /
´ÖÖîו֕ú ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Öü
Oral
Communi-
cation
×»Ö×�ÖŸÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤ /
×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Öü
Written
Communi-
cation
¥ü¿µÖ ÃÖÓ�êúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ
(Visual signal
language), ÁÖ¾µÖ
ÃÖÓ�êúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ
(Audio Signal
language), ²ÖÖò›üß
»ÖÑ�¾Öê•Ö (Body
language),
†ŸÖ¸üÖ»Ö ¯ÖϳÖÖ¾Öß
ÃÖãÖÖÖ (Effective
listening),
ÆüÖ¾Ö³ÖÖ¾Ö
(Gestures),
¿ÖÖÓŸÖŸÖÖ (Silence),
´Öã¦üÖ ³ÖÖ¾Ö (facial
expression)
†Ö´ÖÖê-ÃÖÖ´ÖÖê Face
to Face
•úÖ�Ö•Ö ¯Ö¸ü
On paper
•Ö¯¯ÖÖ Talks,
³ÖÖÂÖ•Öê Speech,
“Ö“ÖÖÔ/ÃÖÖ´ÖãÆüß�ú
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü
Discussion,
²Öîšü�ú/ÃÖ³ÖÖ‹Ó
Meetings,
´ÖÖ×ÆüŸÖßÃÖ¡Öê
Seminars,
ÃÖ´Öã¯Ö¤êü¿ÖÖ
Counselling,
¤ãü¸ü³ÖÖÂÖ ¯Ö¸ü ¾ÖÖŸÖÖÔ»ÖÖ¯Ö
Talk on
Telephone,
¸êü×›ü†Öê ¯ÖÏÃÖÖ ü�Ö
Radio
Broadcasting,
ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü
Interviews,
ÃÖ´´Öê»ÖÖ
‘ÖÖêÂÖ�ÖÖ‹Ó
¯Ö× ü¯Ö¡Ö•ú
Circular,
ÃÖæ“ÖÖÖ Notice,
“ÖÖî�ú¿Öß
Enquiries,
¯ÖÏןÖÃÖÖ¤ü
Replies,
´Ö滵֚ü¸üÖ¾Ö
Quatations,
Æü�úß�úŸÖ �úôû×¾Ö�Öê
Reporting,
¯ÖãßÖ�êú Books,
Æãü•æú´Ö Orders,
ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯Ö¡Ö
News paper,
Æîü�›ü²Öã�ú
´ÖîµÖㆻÃÖ
²Öã»Öê™üßÖ
•ú´µÖã×Ö�êú¿ÖÖ / ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö �êú ´Öã�µÖ �Óú¯ÖÖêÖ™ËüÃÖ
1. ×¾Ö“ÖÖ¸ü/ˆ�Ö´Ö(Idea/source)
2. ÃÖë›ü¸ü/ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê¾ÖÖ»ÖÖ (Sender)
3. ÃÖÓ¤êü¿Ö(Message)
4. ‹Ö�úÖêØ›ü�Ö(Encoding)
5. ´ÖÖ¬µÖ´Ö †Öî¸ü “ÖîÖ»Ö (Media or Channel)
6. ׸üÃÖß¾Ö¸ü/ÃÖÓ¤êü¿Ö Ûþ֕úÖ¸ü •ú¸ü•Öê¾ÖÖ»ÖÖ(Receiver)
7. ×›ü�úÖêØ›ü�Ö(Decoding)
8. �éú×ŸÖ (Action)/ ±úß›ü²Öò�ú/¯ÖÏןÖ×�ÎúµÖÖ (Feedback)
ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´Öê †ÖÖê¾ÖÖ»Öß ²ÖÖ¬ÖÖÓ‹Ñ
1. ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ²ÖÖ¬ÖÖµÖë
2. ¤üÖêÂÖ¯Öæ�ÖÔ ˆ§êü¿Ö
3. Ûã֟Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
4. ÃÖ´ÖµÖÖ³ÖÖ¾Ö
5. ÃÖÓ�ÖšüÖÖŸ´Ö�ú ÃÖÓ ü“ÖÖÖ
6. ÁÖ¾Ö•Ö
7. ³ÖÖî•ÖÖê×»Ö•ú ¤æü üß
8. ³ÖÖ¾ÖÖÖŸ´Ö�ú ¬ÖÖ¸ü�ÖÖ‹Ñ
9. ¯Ö¤üÖê®Ö×ŸÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ
10. ´ÖÖÖ×¾ÖµÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´Öê †ÖÖê¾ÖÖ»Öß ²ÖÖ¬ÖÖ†Öë �úÖê ¤æü¸ü •îúÃÖê •ú¸êü
1. ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö µÖÖê•ÖÖÖ
2. ³ÖÖÂÖÖ
3. ¯ÖÏŸµÖ�Ö ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö
4. ¯ÖÖ üïÖÖ׸ü•ú ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ
5. †“”êû ´ÖÖÖ×¾ÖµÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
6. ÃÖæ“ÖÖÖ Ã¡ÖÖêŸÖÖë
7. ÃÖÓãÖÖ�ÖŸÖ ÖêŸÖéŸ¾Ö ÃÖ�Ö´Ö ÆüÖê
8. ¯ÖÏ׿֕֕Ö
9. ÃÖÓŸÖã×»ÖŸÖ ÃÖÓ�ÖšüÖ ÃÖÓ ü“ÖÖÖ
10. †“”êû ÁÖÖêŸÖÖ ²ÖÖê
1. †Ö¯Ö»µÖÖ ´ÖÖÖŸÖᯙ �ÖÖê™üß ¤ãüÃÖ·µÖÖ ¾µÖŒŸÖß»ÖÖ ÃÖ´Ö•ÖÖ¾ÖæÖ
ÃÖÖÓ�Ö�µÖÖÃÖÖšüß ¾µÖŒŸÖß •µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ �ÖÖê™üß �ú¸üßŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ
ŸµÖÖ»ÖÖ ____ †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) “Ö“ÖÖÔ ²Ö) ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Ö
•ú) ²ÖÖê»Ö“ÖÖ»Ö ›ü) ÃÖÓ�êúŸÖ
2. ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æüß ____ ¯ÖÏ�ÎúßµÖÖ †ÖÆêü.
†) ‹�êú¸üß ²Ö) ¤ãüÆêü¸üß
•ú) ןÖÆêü¸üß ›ü) ×Ö ÓüŸÖ¸ü
3. ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ ´Öãôû ×¾Ö“ÖÖ¸ü, �ú»¯ÖÖÖ •Ö¿Öß“µÖÖ ŸÖ¿Öß ¿Öê¾Ö™ü“µÖÖ
™ü¯¯µÖÖÓ¯ÖµÖÔŸÖ •ÖÖŸÖ ÖÖÆüß �úÖ ü�Ö ¯ÖÏŸµÖê�ú ¤üÖêÖ ™ü¯¯µÖÖÓ“µÖÖ
¤ü ü´µÖÖÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ¯ÖÏ×�ÎúµÖêŸÖ †›ü£Öôêû ×Ö´ÖÖÔ�Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ.
µÖÖ †›ü£ÖôûµÖÖÓÖÖ ____ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.
†) Disturbance ²Ö) Interferences
•ú) Barriers ›ü) Stoppage
4. ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ¯ÖÏ×�ÎúµÖêŸÖ �ú´ÖßŸÖ �ú´Öß ____ ‘Ö™ü�ú
†ÃÖÖ¾Öê“Ö »ÖÖ�ÖŸÖÖŸÖ.
†) 2, ÃÖÓ¤êü¿Ö ¯ÖÖšü×¾Ö•ÖÖ¸üÖ ¾Ö ÃÖÓ¤êü¿Ö Ûþ֕úÖ¸ü•ÖÖ¸üÖ
²Ö) 1, ÃÖÓ¤êü¿Ö ¯ÖÖšü×¾Ö�ÖÖ¸üÖ Sender
•ú) 1, ÃÖÓ¤êü¿Ö Ûþ֕úÖ ü•ÖÖ¸üÖ Receiver
›ü) ¾Ö üᯙ ¯Öî•úß ÖÖÆüß.
5. ÃÖÓ¾ÖÖ¤Ö“Öê/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Ö ´Öã�µÖ ¤üÖêÖ ¯ÖϾÖÖÆü †ÖÆêüŸÖ. †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü (Formal) ¾Ö †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü
(Informal).
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 16
6. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß, ²Öîšü�úß, ÃÖÖ¤ü üß�ú¸ü�Ö, ‡. ¿ÖÖ²¤üß�ú
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö †Ö×�Ö ¯Ö¡Öê, ×Ö¾Öê¤üÖê, ÃÖã“ÖÖÖ ‡. »Öê�Öß
ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æêü ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü µÖÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖŸÖ
´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.
†) †Öî¯Ö“ÖÖ¸üß�ú ²Ö) †ÖÖî Ö“ÖÖ üß•ú
•ú) ×Ö:¿Ö²¤ü ›ü) ¾Ö üᯙ ¯Öî�úß ÖÖÆüß.
7. �ú´ÖÔ“ÖÖ·µÖÖÓ“µÖÖ †Ö¯ÖÖ¯ÖÃÖÖŸÖᯙ “Ö“ÖÖÔ, �Ö¯¯ÖÖ, �ãú•Ö²Öã•Ö, ‡.
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æêü ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü µÖÖ ¯ÖϾÖÖÆüÖŸÖ
´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ
†) †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú ²Ö) †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú
•ú) ×Ö:¿Ö²¤ü ›ü) ¾Ö üᯙ ¯Öî•úß ÖÖÆüß.
8. †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü Æüß ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öß †ŸµÖÓŸÖ
___ ¯Ö¨üŸÖ †ÖÆêü.
†) Æüôãû¾ÖÖ¸ü ²Ö) •Ö»Ö¤ü
•ú) ÛÃ£Ö üü ›ü) �úšüß�Ö
9. †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü Æüß ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öß †ŸµÖÓŸÖ
___ ¯Ö¨üŸÖ †ÖÆêü.
†) Æüôãû¾ÖÖ ü ²Ö) •Ö»Ö¤ü
•ú) ÛÃ£Ö üü ›ü) �úšüß�Ö
10. ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“Öê/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ¤üÖêÖ ´Öã�µÖ ¯ÖÏ�úÖ ü ¿ÖÖ²¤üß�ú
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö (Verbal) ¾Ö ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö
(Non-verbal).
11. ¿ÖÖ²¤üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“Öê 2 ¯ÖÏ�úÖ ü ¾ÖÖדÖ�ú/´ÖÖî×�Ö�ú (Oral)
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö †Ö×�Ö ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü
(Written).
12. ÃÖ´ÖÖê üÖÃÖ´ÖÖê ü •êú»Öê»Öê ÃÖÓ³ÖÖÂÖ•Ö, •Ö¯¯ÖÖ, ¤ãü¸ü¬¾ÖÖß ¾Ö üß»Ö
ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö, “Ö“ÖÖÔ, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ____ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö
´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.
†) ¾ÖÖדÖ�úü/´ÖÖîו֕ú ²Ö) ×»Ö×�ÖŸÖ
•ú) ³ÖÖ×ÂÖ•úüü ›ü) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß
13. ÃÖã“ÖÖÖ, ¯Ö¡Öê, ôָü�Ö¯Ö¡Öê, �úÖµÖÖÔ»ÖµÖßÖ ×ÖµÖ´Ö,
´ÖÖ×ÆüŸÖ߯֡Ö�êú, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ____ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.
†) ¾ÖÖדÖ�úü ²Ö) ×»Ö×�ÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö
•ú) ³ÖÖ×ÂÖ•úüü ›ü) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß
14. ‡Ô-´Öê»Ö ´Æü�Ö•Öê ____ .
†) Electronic Mail ü ²Ö) Easy Mail
•ú) Essential Mail ›ü) Emergency Mail
15. ___ Æêü ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖϳÖÖ¾Öß †Ö×�Ö �ú´Öß �Ö“ÖÖÔ“Öê
‹�ú´Öê¾Ö ÃÖÖ¬ÖÖ †ÖÆêü.
†) Electronic Mail ü ²Ö) Easy Mail
•ú) Essential Mail ›ü) Emergency Mail
16. ‡Ó™ü¸üÖê™ü“ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ׬Ö�ú ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ____ ÃÖÖšüß“Ö �ú¸üŸÖÖŸÖ.
†) Electronic Mail ü ²Ö) Easy Mail
•ú) Essential Mail ›ü) Emergency Mail
17. ÆüÖ¾Ö³ÖÖ¾Ö, Ö•Ö êüŸÖãÖ ˆ´Ö™ü�ÖÖ·µÖÖ ”û™üÖ, �ú¯ÖÖôûÖ¾Ö¸ü
ˆšü�ÖÖ·µÖÖ †ÖšüµÖÖ, ¯ÖÏÃÖ®Ö ÆüÖõÖ, ¿ÖÖÓŸÖ ¸üÖÆü�Öê, ˆ³Öê †£Ö¾ÖÖ
²ÖÃÖ�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, “ÖÖ»Ö�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, þ֟Ö:»ÖÖ Ø�ú¾ÖÖ
ÃÖ´ÖÖê ü“µÖÖ ¾µÖŒŸÖß»ÖÖ Ã¯Ö¿ÖÔ �ú¸ü�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ×Ö•Öá¾Ö
¾ÖßÖã ÆüÖŸÖÖôû�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ
´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.
†) ¿ÖÖ²¤ß�úü ü ²Ö) ×Ö¿Ö²¤ü/¤êüÆü²ÖÖê»Öß
•ú) »Öê•Öß ›ü) ´ÖÖîו֕ú
18. ¾ÖÖŒµÖÖŸÖæÖ ›üÖê�úÖ¾Ö�ÖÖ üß ×Ö:¿Ö²¤üŸÖÖ •ÖÃÖê †Ö¾ÖÖ•ÖÖ“Öß ¯ÖÏŸÖ,
ÃŸÖ ü, ׯ֓Ö, ן־ÖΟÖÖ, ²ÖÖê»Ö�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ ŸÖÃÖê“Ö šêü�úÖ, »ÖµÖ,
ˆ““ÖÖ üÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ‡. ___ ´Ö¬µÖê µÖêŸÖê.
†) ¯ÖÏןֳÖÖÂÖÖParalanguage ü ²Ö) ³ÖÖÂÖÖ Language
•ú) †³ÖÖÂÖß•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ›ü) ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü
19. ‡Ô-´Öê»Ö ÃÖ¾ÆÔü¸ü ÃÖÓ¤êü¿Ö ÛþÖ�úÖ üŸÖÖê, ¯Öãœêü ¯ÖÖšü×¾ÖŸÖÖê †Ö×�Ö
_____.
†) ¯ÖãÃÖãÖ ™üÖ�úŸÖÖê ü ²Ö) ÃÖÖšü×¾ÖŸÖÖê
•ú) ²Ö¤ü»Ö×¾ÖŸÖÖê ›ü) ´ÖÖ�Öê ¯ÖÖšü×¾ÖŸÖÖê
20. ___ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÖ¬ÖÖ ü•Ö¯Ö•Öê ¿ÖÖÛ²¤ü•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“ÖÖ“Ö/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö
¯ÖÏ�úÖ ü ÃÖ´Ö•Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.
†) êü•ú•Öê ü ²Ö) ¿Ö²¤ü üÆüßŸÖ �ÖÖ�µÖÖŸÖᯙ ŸÖÖÖ
•ú) ÃÖÖÓ�êúןÖ�ú ³ÖÖÂÖÖ, »Öê�ÖÖ ›ü) ¾Ö ü߻֯Öî•úß ÖÖÆüß
21. �ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖß ×�ÎúµÖÖ †¿Öß †ÖÆêü •µÖÖŸÖ ×Ö:¿Ö²¤ü
ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/†¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ŸÖÖë›üß ´Öã§üÖ ÛþÖ�úÖ ü Ø�ú¾ÖÖ
†¬ÖÖê êü×�ÖŸÖ �ú¹ý ¿Ö�úŸÖÖê.
†) ×¾ÖÃÖÓ�ÖŸÖß ü ²Ö) ¯ÖµÖÖÔµÖß
•ú) •ÖÖê¸ü�úÃÖ šüÖê�ú�Öê ›ü) ¯ÖãÖ¹ýŒŸÖß
22. ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ�êúŸÖ Æêü ___ †ÃÖŸÖÖŸÖ.
†) ±úŒŸÖ ¥ü¿µÖ þֹý¯ÖÖŸÖ ü ²Ö) ±úŒŸÖ ïֿÖÔ¹ý¯Öß
•ú) ±úŒŸÖ ¾ÖÖדÖ�ú þֹý¯ÖÖŸÖ ›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
23. †Ö¬Öã×Ö�ú ÃÖ´¯ÖÏêÂÖ�Ö �êú �úÖîÖ-•úÖîÖ ÃÖê ¯ÖÏ•úÖ ü Æîü ?
†) ¾Ö›Ôü ¯ÖÏÖêÃÖêØÃÖ�Ö ü ²Ö) ‡Ô-´Öê»Ö
•ú) ¾ÖÖ‡ÔÃÖ ´Öê»Ö ›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
24. †Ö¬Öã×Ö�ú ÃÖ´¯ÖÏêÂÖ�Ö �êú �úÖîÖ-•úÖîÖ ÃÖê ¯ÖÏ•úÖ ü Æîü ?
†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯ÖÛ²»Ö�êú¿ÖÖ ü ²Ö) ‡»ÖꌙÒüÖò×ÖŒÃÖ ›êü™üÖ ‹ŒÃÖ“Öë•Ö
•ú) †Ö‡Ô-¾Öê ÃÖæ“ÖÖÖ ›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
25. †Ö¬Öã×Ö�ú ÃÖ´¯ÖÏêÂÖ�Ö �êú �úÖîÖ-•úÖîÖ ÃÖê ¯ÖÏ•úÖ ü Æîü ?
†) ‡»ÖꌙÒüÖò×ÖŒÃÖ ¯ÖÛ²»ÖØ¿Ö�Ö ü ²Ö) ×¾Ö›üßµÖÖê ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö
•ú) ¯ÖÏןÖ×»Ö¯Öß ›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
26. †¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö �êú ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.
†) ×¾ÖÀ¾ÖÃÖÖßµÖŸÖÖ ü ²Ö) ¯Öæ•ÖÔ •Öã•Ö¿ÖÖ»Öß
•ú) ¥ü™üß�úÖêÖ ÃÖ´Ö—ÖÖê ´Öê ÃÖÆüÖµµÖ•ú
›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 17
27. ´ÖÖî×�Ö�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ÃÖê ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.
†) µÖÆü ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê �úÖ ŸÖß¾ÖÎŸÖ´Ö œÓü�Ö Æîü ŒµÖÖÓê�úß ‡ÃÖ´Öë ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê
×»Ö�ÖÖê �úß †Ö¾Ö¿µÖ�úŸÖÖ ÖÖÆüß ÆüÖêŸÖß
²Ö) ‡ÃÖ´Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �êú ²ÖÖ êü ´Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ�úŸÖÖÔ «üÖ¸üÖ ŸÖã ÓüŸÖ ±úß›ü²Öî�ú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ
ÆüÖêŸÖß Æîü ŸÖ£ÖÖ †�Ö¸ü �úÖê‡Ô ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ�úÖê ŸÖã üŸÖ ¤æü ü •ú¸üÖê
�úÖ ¾ÖŒŸÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü.
•ú) ‡ÃÖ´Öê Ûã֟Öß �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸üÖë ´ÖêÓ ²Ö¤ü»ÖÖ¾Ö �ú¸üÖê �úÖ ´ÖÖî�úÖ
×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü…
›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
28. ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ÃÖê ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.
†) »ÖÓ²Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê ´Öë ˆ¯ÖµÖÖê�Öß Æîü… ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¤êü¿Ö ¤æü¸ü ³Öê•ÖÖÖ Æîü
†Öî ü ˆÃÖ�êú •Ö¾ÖÖ²Ö �úß •Ö»¤üß ÖÆüß ŸÖ²Ö µÖÆü ÃÖ²Ö ÃÖê �ú´Ö �Ö“ÖÔ¾ÖÖ»ÖÖ
ŸÖ¸üß�úÖ Æîü…
²Ö) ³Ö×¾Ö嵅 �êú ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖ²ÖãŸÖ ¸üÆüŸÖÖ Æîü…
•ú) ‡ÃÖÃÖê ïÖ™ü ÃÖÓ¤êü¿Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü… ²ÖÖŸÖÖë ´Öê ÃÖ´ÖµÖ ²Ö¸ü²ÖÖ¤ü ÖÆüß
×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ
›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî•úß ÃÖ¾ÖÔ
29. ‡Ó™ü¸üÖê™ü«üÖ¸üÖ ¯ÖϤüÖÖ �úß •ÖÖÖê ¾ÖÖ»Öß ÃÖê¾ÖÖ‹Ñ �úÖîÖ ÃÖß Æîü…
†) WWW(World wide web), FTP(File transfer
protocol), Email(Electronic mail)
²Ö) Mailing List, News groups
•ú) Telnet, Telephony.
›ü) ¾Ö¸ü߻֯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ
30. ‡Ô Öê»Ö ¯ÖÏÖê�ÖÏÖ´Ö �êú ±úß“ÖÃÖÔ ŒµÖÖ Æîü ?
†) ™êüŒÃÖ ‹›üß™ü¸ü וÖÃÖÃÖê ÃÖÓ¤êü¿Ö ×»Ö�Öê †Öî¸ü �úÖÓ™êü-”ûÖ™êü •ÖÖ ÃÖ�êú…
²Ö) ‹�ú ¯ÖŸÖê �úß ×�úŸÖÖ²Ö ×•ÖÃÖ´Öë ÖÖ´Ö †Öî ü ‡Ô Öê»Ö ¯ÖŸÖê ÙüÖê ü ×�ú‹
•ÖÖ‹ …
•ú) ²ÖÖÆü ü •ÖÖÖê¾ÖÖ»Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê ¯ÖÖêÙü †Öò±úßÃÖ ÃÖ¾ÖÔ ü ´Öê ³Öê•ÖÖê
ŸÖ£ÖÖ †ÖÖê¾ÖÖ»Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê ‡Ô Öê»Ö ÃÖ¾ÖÔ¸ü ´Öê ³Öê•ÖÖê �úß �Ö´ÖŸÖÖ …
›ü) ³Öê•Öê �Ö‹ ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê ÙüÖê ü �ú¸üÖê �úß �Ö´ÖŸÖÖ
‡Ô) ‹�ú ‡Ô Öê»Ö ÃÖÓ¤êü¿Ö ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ êü ˆ¯Ö³ÖÖꌟÖÖ†Öë �úÖê ³Öê•ÖÖê �úß
•Ö´ÖŸÖÖ
‡) ˆ¯Ö¸üß ÃÖ³Öß
2. MOTIVATION
Ethics and Values (×Öן֟֟¾Öê †Ö×�Ö ´Ö㻵Öê)
1. ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖᯙ “ÖÖÓ�Ö»Öê ¾ÖÖ‡Ô™ü, µÖÖê�µÖ-†µÖÖê�µÖ šü¸ü×¾Ö�ÖÖ¸êü ŸÖŸ¾Öê
´Æü�Ö•Öê ____ ÆüÖêµÖ.
†) ´Ö㻵Öê ²Ö) ÖߟÖߟ֟¾Öê
•ú) ´ÖÖÖê¬ÖîµÖÔ ›ü) ¾Ö“ÖÖ²Ö¨üŸÖÖ
2. ×ÖŸÖߟ֟¾ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ ´Æü�Ö•Öê ____ .
†) “ÖÖ�Ö»µÖÖ ¾ÖÖ‡Ô™üÖ“ÖÖ ¿ÖÖê¬Ö ‘Öê�Öê
²Ö) Ûþ֕úÖ ü-Ö�úÖ ü šü ü×¾Ö�Öê
•ú) µÖÖꕵÖ-†µÖÖê�µÖÖ“Öê –ÖÖÖ ×´Öôû×¾Ö•Öê
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
3. ×ÖŸÖߟ֟¾Öê _____ µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ¾Ö ü ×Ö´ÖÖÔ�Ö —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ.
†) ÆêüŸÖæ¯Öã¸ü:Ã¯Ö ü �ãú�ÖÖ»ÖßÆüß ‡•ÖÖ, ¡ÖÖÃÖ Ö ¤êü•Öê
²Ö) ¯ÖÏŸµÖê�úÖ»ÖÖ †ÖŸ´ÖÃÖ´ÖÖÖÖÖê •Ö�Ö�µÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö †ÖÖÓ¤ü
×´Öôû×¾Ö�µÖÖ“ÖÖ †×¬Ö�úÖ¸ü †ÃÖ�Öê.
•ú) ´ÖÖÖ¾ÖÖ“µÖÖ �úÖ ü�Öê ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖ“µÖÖ, ×Ö�ÖÔµÖ ‘Öê�µÖÖ“µÖÖ ¯Ö¨üŸÖß“Öê
´Ö´ÖÔ ÃÖ´Ö•ÖæÖ ‘Öê ãÖ ŸµÖÖ �Ö´ÖŸÖÖÓ“ÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖ �ú¸ü�Öê.
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
4. ¾µÖŒŸÖß Ø�ú¾ÖÖ ‹�ÖÖªÖ ÃÖÓãÖêÖê þ֟Ö:ÆæüÖ šü¸ü×¾Ö»Öê»Öß
×¾Ö“ÖÖ¸üÖÓ“Öß †Ö¤ü¿ÖÔ “ÖÖî�ú™ü ¾Ö ŸµÖÖ “ÖÖî�ú™üßŸÖ Ã¾ÖŸÖ:ÆæüÖ
¯ÖÖôû»Öê»Öê ×ÖµÖ´Ö ´Æü�Ö•Öê ____´Ö滵Öê ÆüÖêµÖ.
†) ´Ö㻵Öê ²Ö) ÖߟÖߟ֟¾Öê
•ú) ´ÖÖÖê¬ÖîµÖÔ ›ü) ¾Ö“ÖÖ²Ö¨üŸÖÖ
5. ___ Æüß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ¾µÖŒŸÖß�ÖŸÖ Ø�ú¾ÖÖ ÃÖÓãÖÖŸ´Ö�ú ´Ö滵Öê
†ÖÆêüŸÖ.
†) †Ö´Æüß †£Ö�ú ¯Ö׸üÁÖ´ÖÖ«üÖ¸êü ¯ÖÏ�ÖŸÖß �ú¹ý
²Ö) •ÖÏÖÆü�úÖÓ“Öê ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖÖ ÆüÖê‡Ô»Ö †ÃÖê“Ö ˆŸ¯ÖÖ¤üÖ �ú¹ý
•ú) ¾µÖŒŸÖß´ÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖ ‘Ö›ü¾ÖæÖ †Ö�Öæ
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
Career Planning
1. †Ö¯Ö»Öê ×ÖµÖ×´ÖŸÖ ×¿Ö�Ö�Ö/ŸÖÖÓסÖ�ú ׿Ö�Ö�Ö ‡. ´Öã»Ö³ÖæŸÖ
׿Ö�Ö�Ö ÃÖÓ Ö»µÖÖÖæ ü †Ö¯Ö�Ö ÖÖê�ú¸üß �ú¸ü�ÖÖ¸ü �úß Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö
¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ �ú¸ü�ÖÖ¸ü †ÖÆüÖêŸÖ µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ �ú¸ü�Öê
´Æü�Ö•Öê ____ ÆüÖêµÖ
†) ¾Öêôêû“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ ²Ö) ׿Ö�Ö�ÖÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ
•ú) ¸üÖê•Ö�ÖÖ¸ü�Ö´ÖŸÖê“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ ›ü) µÖ¿ÖÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ
2. ÖÖê�ú¸üß �ú¸ü�ÖÖ¸ü †ÃÖ»ÖÖŸÖ ŸÖ ü ___ Æêü �ú¸üÖ.
†) ÖÖê�ú¸üßÃÖÖšüß ¯Öã êüÃÖê ¿Öî�Ö×�Ö�ú –ÖÖÖ ŸÖã´Æüß ‘ÖêŸÖ †ÖÆüÖŸÖ �úß
×Ö¾¾Öôû ¯Ö× ü�ÖÖ ¯ÖÖÃÖ ÆüÖêŸÖ †ÖÆüÖŸÖ Æêü šü¸ü¾ÖÖ
²Ö) ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖ¸ü�úÖ üß, ×Ö´ÖÃÖ¸ü�úÖ üß, �ÖÖ•Ö�Öß �Óú¯ÖµÖÖÓ“Öß •Ö´Öê»Ö
ŸÖê¾Öœüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß �ÖÖêôûÖ �ú¸üßŸÖ ¸üÆüÖ.
•ú) ´Öã•µÖ ¿Öî•Öו֕ú –ÖÖÖÖ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ¸üßŸÖ �úÖî¿Ö»µÖÖ ¾µÖןÖ× üŒŸÖ
‡¸üŸÖÆüß �úÖî¿Ö»µÖê †ÖŸ´ÖÃÖÖŸÖ �ú¸üÖ
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
3. þ֟ÖÓ¡Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ (Self Employer) �ú¸ü�ÖÖ¸ü
†ÃÖ»ÖÖŸÖ ŸÖ ü ___ Æêü �ú¸üÖ.
†) •úÖê�ÖŸÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ �ú¸ü�ÖÖ¸ü, ²ÖÖ•ÖÖ ü¯Öêšü �úÖê�ÖŸÖß, ï֬ÖÔ�ú �úÖê�Ö
Æüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ‘µÖÖ.
²Ö) ˆªÖê�ÖÖÃÖÖšüß •ÖÖ�ÖÖ, ³ÖÖÓ›ü¾Ö»Ö, �ú““ÖÖ ´ÖÖ»Ö, �ú•ÖÔ ¤êü�ÖÖ·µÖÖ
ÃÖÓãÖÖ µÖÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ªÖ
•ú) šü¸ü×¾Ö»Ö껵ÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖ²Ö§ü»Ö †ªµÖÖ¾ÖŸÖ –ÖÖÖ, ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¾Ö
�úÖî¿Ö»µÖê †Ö×�Ö †Öã³Ö¾Ö ×´Öôû¾ÖÖ.
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 18
Self awareness
1. þ֟Ö: ²Ö§ü»Ö“Öß ÃÖ¾ÖÔ •ÖÖ�Öß¾Ö †ÃÖ�Öê, þ֟Ö:»ÖÖ †Öêôû�Ö�Öê
´Æü�Ö•Öê ___ . - þ֕ÖÖ�Ö / Self awareness.
2. þ֕ÖÖ�ÖŸÖê ÃÖÖšüß (Self Awareness) ÃÖÖšüß �ÖÖ»Öß»Ö
�ÖÖê™ü �êú»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê.
†) ŸÖã´Ö“µÖÖ •Ö¾Öôû“µÖÖ ×ÆüŸÖØ“ÖŸÖ�úÖÓÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ ²Ö§ü»Ö µÖÖê�µÖ
†×³Ö¯ÖÏÖµÖ ªÖµÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ�ÖÖ
²Ö) þ֟Ö:¿Öß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ¸üÖÆæüÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ¾ÖÖ�Ö�Öã�úß“ÖÖ •Ö´ÖÖ�Ö“Ö Ô
´ÖÖÓ›üÖ
•ú) •µÖÖÓ“µÖÖ²Ö§ü»Ö †Ö¤ü ü †ÖÆêü †¿ÖÖÓÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖŸÖ �úÖµÖ ²Ö¤ü»Ö
†¯Öê�Öᯙ †ÖÆêüŸÖ ŸÖê ÖÃÖÓ�úÖê“Ö ×¾Ö“ÖÖ¸üÖ
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
Goal Setting
3. ¬µÖêµÖ¯ÖãŸÖáÃÖÖšüß (Achieving Goal) �ÖÖ»Öᯙ ²ÖÖ²Ö
•ú¸üÖ¾Öß.
†) ¬µÖêµÖÖ“ÖÖ ÃÖŸÖŸÖ ¬µÖÖÃÖ
²Ö) ¯Ö üŸÖß“Öê ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ�ÖÔ †Ö¯Ö»µÖÖ ÆüÖŸÖÖÖê ŸÖÖê›æüÖ ²ÖÓ¤ü �ú¸üÖ.
•ú) µÖ¿ÖþÖߟÖêÃÖÖšüß ÃÖŸÖŸÖ ¯Ö쵅م �ú¸üÖ.
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
3. ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖãÖÖ¯ÖÖ / ÃÖ´ÖµÖ ¯Öϲ֬ÖÖ •úÖî¿Ö»µÖ
Time Management
1. ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖãÖÖ¯ÖÖÖ“ÖÖ (Time management) ___
“ÖÖ 80:20 ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ †ÃÖê ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖÖê �úß ¾Öêôêû“Öê
¾µÖ¾ÖãÖÖ¯ÖÖ �êú»µÖÖ 80% ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß �úÖ´Öê ‹�ãú�Ö
¾ÖÖ¯Ö¸ü»Ö껵ÖÖ ¾Öêôêû“µÖÖ 20% ¾ÖêôêûŸÖ“Ö ÆüÖêŸÖÖŸÖ †Ö×�Ö 20%
¤ãüµµÖ´Ö �úÖ´Öê ‹�ãú�Ö ¾ÖÖ¯Ö ü»Ö껵ÖÖ ¾Öêôêû“µÖÖ 80% ¾ÖêôêûŸÖ
†Ö¯Ö�Ö �ú¸üŸÖÖê.
†) ¯Öò¸üÖê™ü ²Ö) •òú¸üÖê™ü
•ú) ™òü¸üÖê™ü ›ü) †ò üÖê™ü
2. �ÖÖ»Öᯙ ²ÖÖ²Ö ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖãÖÖ¯ÖÖêŸÖ (Time
management) †›ü£Öôêû ×Ö´ÖÖÔ�Ö �ú¸üŸÖê.
†) �úÖ´ÖÖ“Öê ´ÖÆüŸ¾Ö †Ö×�Ö �úÖ´ÖÖÓ“Öß ŸÖÖŸÖ›üß µÖÖÓ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÖÃÖ»Öê»Öß
•úÖ´ÖÖ“Öß µÖÖ¤üß
²Ö) †×ŸÖ¸üߌŸÖ †ÖŸ´Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ (Over confidence), ×¾ÖÁÖÖÓŸÖß“Ö Ö
‘Öê�Öê, פü¸Óü�ÖÖ‡Ô Ø�ú¾ÖÖ “ÖÖ»Öœü�ú»Ö (Procrastination)
•ú) †Öôû¿Ö߯Ö�ÖÖ, �Ö´ÖŸÖê Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ �úÖ´Öê †Ó�ÖÖ¾Ö¸ü ‘Öê�Öê
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
3. �úÖ´ÖÖ“µÖÖ µÖÖ¤üß´Öãôêû (To do List) �ÖÖ»Öᯙ ±úÖµÖ¤üÖ
ÆüÖêŸÖÖê.
†) ¯ÖÏŸµÖê�ú �úÖ´Ö »Ö�ÖÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖê, �úÖ´Öê ˆ¸ü�ú�µÖÖÃÖ �ú´Öß ¾Öêôû »ÖÖ�ÖŸÖÖê
²Ö) ŸÖã Ö“Öß ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖÆÔüŸÖÖ ¾ÖÖœüŸÖê, ŸÖã Æüß ŸÖ�ÖÖ¾Ö´ÖãŒŸÖ ¸üÖÆãü »ÖÖ�ÖŸÖÖ
•ú) ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ �úÖ´ÖÖÃÖÖšüß •ÖÖÃŸÖ ¾Öêôû ×´ÖôûŸÖÖê, µÖ¿ÖÖ“Öß ¾ÖÖ™ü“ÖÖ»Ö ÃÖã¹ý
ÆüÖêŸÖê
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
4. Facing Interviews
ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü / ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ / Interview
ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü/Interview �êú ˆ§êü¿Ö
1. ÃÖ´´Öã�Ö ÃÖ´¯Ö�Ôú «üÖ üÖ ÃÖæ“ÖÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú¸üÖÖ
2. ¾µÖÛŒŸÖ�ÖŸÖ ÃÖæ“ÖÖÖ†Öë �úÖ ¯ÖŸÖÖ »Ö�ÖÖÖÖ
3. ¯ÖÏÖ£ÖÔÖÖ ¯Ö¡Ö �úß ÃÖæ“ÖÖÖ†Öë �úß •ÖÖÑ“Ö
4. †¾Ö»ÖÖê�úÖ �úÖ †¾ÖÃÖ¸ü
5. ´ÖÖî×�Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖÛ²¤ü�ú ¾µÖ¾ÖÆüÖ üÖë �úÖ †¬µÖµÖÖ
ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü/Interview »ÖêŸÖê ÃÖ´ÖµÖ Candidate ´Öê µÖÆü
²ÖÖŸÖê ¬µÖÖÖ ´Öê »Öê
1. ¿ÖÖ ü߸üß�ú ²ÖÖÖ¾Ö™ü
2. ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ
3. ÃÖÖ´ÖÖµÖ ²Öã üß
4. ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ¯ÖµÖ㌟֟ÖÖ
5. †×³Ö¹ý“Öß
6. ¯ÖϲÖÓ¬Ö
7. ¯Ö× üÛã֟ÖßµÖÖÑ
ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü �êú ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ¿ÖÖë �êú ˆ¢Ö¸ü �îúÃÖê ¤êüÖê “ÖÖ×Æü‹ …
1. ¯ÖÏ¿Ö •úÖê ÃÖ´Ö—Öê
2. †»Ö�Ö ÃÖÖê“Ö ×¾Ö�úÃÖßŸÖ �ú êü
3. ¸ü�ÖÖŸ´Ö�ú ¹ý�Ö Ö †¯ÖÖÖ‹Ñ
4. ¯ÖϤü¿ÖÔÖ ˆŸÃÖÖÆü•ÖÖ�ú ÆüÖê …
5. ÃÖÖ ü�ÖÙ³ÖŸÖ ²µÖÖê üÖ ¤êü …
1. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß»ÖÖ/Interview/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü •ÖÖŸÖÖÓÖÖ Ã¡ÖßµÖÖÓÖß
___ ¯ÖêÆü¸üÖ¾Ö •ú¸üÖ¾ÖÖ.
†) ÃÖÖ›üß, ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ›ÒêüÃÖ, •ÖßÃÖ �ãú›üŸÖÖ †ÃÖÖ ÃÖ³µÖ
²Ö) †�Ö¤üß ±òú¿ÖÖê²Ö»Ö �ú¯Ö›êü
•ú) ³Ö›ü�ú Óü�ÖÖ“Öê �ú¯Ö›êü ¾Ö ˆ�ÖÏ ¾ÖÖÃÖ“Öß †¢Ö êü
›ü) •ÖãÖÖ™ü ¾Ö ´Öôû»Öê»Öê †Ã¾Ö“”û �ú¯Ö›êü
2. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß“µÖÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ךü�úÖ�Öß †Ö¯Ö»ÖÖ ³ÖÏ´Ö�Ö¬¾ÖÖß
Mobile ____ šêü¾ÖÖ¾ÖÖ.
†) ÃÖã¹ý ²Ö) ²ÖÓ¤ü/Silent
•ú) •ú´Öß †Ö¾ÖÖ•ÖÖŸÖ ›ü) ´ÖÖêšüµÖÖ †Ö¾ÖÖ•ÖÖ¾Ö¸ü
3. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ߯Öã¾Öá“Öß/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ŸÖµÖÖ üß �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ___ Æêü
•ú¸üÖ»Ö.
†) ÖêÆü´Öß Ã¾ÖŸÖ:“ÖÖ Biodata ŸÖµÖÖ¸ü šêü¾ÖÖ
²Ö) •µÖÖ †ÖãÖÖ¯ÖÖÖŸÖ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖßÃÖÖšüß •ÖÖ�ÖÖ¸ü †ÖÆüÖŸÖ ×ŸÖ“µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ
ÃÖÓ Öã�ÖÔ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´Öôû¾ÖÖ
•ú) •µÖÖ ¯Ö¤üÖ�ú¸üߟÖÖ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü ÆüÖêŸÖ †ÖÆêü ŸµÖÖ ¯Ö¤üÖ“µÖÖ
•Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ·µÖÖ †Ö×�Ö �úÖî¿Ö»µÖê µÖÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß �ú¹ýÖ ‘µÖÖ.
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
4. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß�ú¸üߟÖÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ —ÖÖ»µÖÖ¾Ö ü Æêü ___
•ú¸üÖ¾Öê.
†) ÃÖ¾ÖÔ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ �úŸµÖÖÕÖÖ †Ö¾Ö•ÖãÔÖ †×³Ö¾ÖÖ¤üÖ �ú¸üÖ
²Ö) •ÖÖê ÖµÖÕŸÖ †Ö–ÖÖ/¯Ö¸ü¾ÖÖÖ�Öß ×´ÖôûŸÖ ÖÖÆüß ŸÖÖê¾Ö¸ü �Öã“ÖáŸÖ †Ö¯Ö•ÖÆæüÖ
²ÖÃÖã Ö•úÖ
•ú) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß ÃÖ�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú šêü¾ÖÖ
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ
Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.
Page | 19
5. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß ¤ü ü´µÖÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ †Ö¬Öß“µÖÖ ÖÖê�ú¸üß²Ö§ü»Ö ___
Æêü ÃÖÖÓ•Öæ Ö•úÖ.
†) ŸÖã´Ö“µÖÖ †�ÖÖê¤ü ü“µÖÖ ÖÖê�ú¸üß²Ö§ü»Ö ´ÖÖÆüߟÖß
²Ö) ŸÖã Æüß †Ö¬Öß“µÖÖ �úÖ´ÖÖ“µÖÖ ×šü�úÖ�Öß �ú¹ýÖ ¤üÖ�Ö×¾Ö»Öê»Öê
ÖÖ×¾Ö•µÖ¯Öã•ÖÔ •úÖ´Ö
•ú) ÖÖê�ú¸üß ÃÖÖê›ü�µÖÖ“Öê �úÖ ü�Ö
›ü) †Ö¬Öß“µÖÖ †ÖãÖÖ¯ÖÖÖ, ŸµÖÖŸÖᯙ ´ÖÖ�ÖÃÖê, ŸÖê£Öᯙ �úÖ´Ö
µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ Ö�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú ²ÖÖ²Öß
5. BEHAVIOR SKILL
Attitude
1. ‹�ÖÖªÖ ²Ö§ü»Ö“Öß †Ö¾Ö›ü †£Ö¾ÖÖ ÖÖ¾Ö›ü ´Æü�Ö•Öê ___ .
†) †Ö¾Ö›üß ü ²Ö) ×Ö¾Ö›üß
•ú) ¥ü™üß�úÖêÖ/Attitude ›ü) ×¾Ö“ÖÖ¸ü
2. ¥ü™üß�úÖêÖÖ“Öê ¤üÖêÖ ¯ÖÏ�úÖ ü - ÃÖ• Ö üÖŸ´Ö�ú ¥ü™üß�úÖêÖ
Positive Attitute†Ö×�Ö Ö�úÖ üÖŸ´Ö�ú ¥ü™üß�úÖêÖ
Negative Attitute.
3. ´ÖÖ—µÖÖ¾Ö ü •Ö üß ×™ü�úÖ —ÖÖ»Öß ŸÖ¸üß ×ŸÖ“ÖÖ ´Ö»ÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ“Ö
ÆüÖê�ÖÖ¸ü †ÖÆêü �úÖ ü�Ö ŸµÖÖ´Öãôêû ´ÖÖ—µÖÖŸÖᯙ ¤üÖêÂÖ »Ö¾Ö�ú¸üÖŸÖ
»Ö¾Ö�ú¸ü »Ö�ÖÖŸÖ µÖê¾ÖæÖ ´Öß †×¬Ö�ú ÃÖ�Ö´Ö ÆüÖê‡Ô»Ö Æêü ___
¥ü™üß�úÖêÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê. - ÃÖ• Ö¸üÖŸ´Ö�ú ¥ü™üß�úÖêÖ
Positive attitude
4. ÃÖ¾ÖÔ•ÖÖ ´Ö»ÖÖ ÖêÆü´Öß ¤üÖêÂÖ“Ö ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. ´Öß �úÖê�ÖÖ»ÖÖ“Ö
³Öê™ü�ÖÖ¸ü ÖÖÆüß Æêü ___ ¥ü™üß�úÖêÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê - Ö�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú
¥ü™üß�úÖêÖ Negative Attitute.
5. •ÖÖ»Ö߻֯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖ�úÖ üÖŸ´Ö�ú ¥ü™üß�úÖêÖ
(Positive Attitude) ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖÖê.
†) Æêü •úÖ´Ö ´ÖÖ—µÖÖ�ú›æüÖ ÆüÖê�ÖÖ¸ü“Ö
²Ö) •ãúšü»µÖÖÆüß †›ü£ÖôûµÖÖ»ÖÖ ´Öß ‘ÖÖ²Ö üŸÖ ÖÖÆüß
•ú) ´Öß ‹�ú ˆ¢ÖŸÖ ¾µÖŒŸÖß †ÖÆêü, ´ÖÖ—µÖÖŸÖ †Öê�ú �úÖî¿Ö»µÖê †ÖÆêüŸÖ.
›ü) ¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔ