el epaciente y las redes sociales completo · 2014. 3. 5. · 2.2 comunidades virtuales para...
TRANSCRIPT
Salud 2
.0
El ePaciente
y
las r
edes s
ociales
Vic
en
te T
rave
r Sa
lce
do
Luis
Fe
rná
nd
ez-
Luq
ue
Coordinadores:
El ePaciente y las redes sociales
El
eP
ac
ien
te y
la
s re
de
s so
cia
les
es
un
lib
ro q
ue
ab
ord
a e
n
pro
fun
did
ad
el t
em
a d
e lo
s p
ac
ien
tes
y la
s re
de
s so
cia
les,
es
de
cir la
we
b 2
.0 a
plic
ad
a a
la s
alu
d d
esd
e la
pe
rsp
ec
tiva
de
l p
ac
ien
te. A
sí, a
tra
vé
s d
el l
ibro
se
ha
ce
un
est
ud
io d
eta
llad
o
de
est
e m
ovim
ien
to p
art
icip
ativo
, a
na
liza
nd
o s
us
luc
es
y s
us
som
bra
s, se
p
rese
nta
n lo
s p
rin
cip
ale
s re
cu
rso
s d
isp
on
ible
s re
lac
ion
ad
os
y s
e p
lan
tea
n la
s te
nd
en
cia
s d
e f
utu
ro.
El ePaciente
y las r
edes s
ociales
ww
w.salud20.es
97
88
46
94
41
10
7
El ePaciente
y
las r
edes s
ociales
Coord
inadore
s:
Vicente
Tra
ver
Salcedo
Luis F
ern
andez-
Luque
E
dita: Publid
isa
D
eposito legal:
ISBN: 978
-84-6
94-4
110-7
I
II
INDIC
E
III
IV
Índ
ice
PR
ES
EN
TA
CIÓ
N
IX
PR
ÓL
OG
O
X
III
BR
EV
ES
BIO
GR
AF
ÍAS
DE
LO
S A
UT
OR
ES
X
IX
INT
RO
DU
CC
IÓN
1
A
lain
Och
oa
1. L
A W
EB
CO
MO
FU
EN
TE
DE
CO
NO
CIM
IEN
TO
1
.1 I
ntr
od
uc
ció
n
1
9
An
do
ni C
arr
ión
,C
arl
os
Nú
ñe
z
1.2
Nu
ev
as
te
cn
olo
gía
s,
nu
ev
os
ac
tore
s
2
1
Ma
nu
el A
rma
yon
es,
Ca
rlo
s L
uis
Sá
nch
ez
1.3
Co
mp
art
ir i
nfo
rma
ció
n s
an
ita
ria
.
eP
ac
ien
tes
: c
om
un
ica
ció
n e
in
tera
cci
ón
47
Ign
aci
o B
asa
go
iti,
Lu
is F
ern
án
de
z-L
uq
ue
1.4
Lo
s e
Pa
cie
nte
s c
om
o g
en
era
do
res
de
co
no
cim
ien
to
6
9
Lu
is F
ern
ánd
ez-
Lu
qu
e,
Ign
aci
o B
asa
go
iti
1.5
Re
fle
xio
ne
s s
ob
re e
l L
ibro
Bla
nc
o d
el
E-p
ac
ien
te
85
Ca
rlo
s L
uis
Sá
nch
ez,
Elia
Ga
ba
rró
n,
Arm
an
do
Ru
iz-B
aq
ué
s
2. C
OM
UN
IDA
DE
S V
IRT
UA
LE
S D
E P
AC
IEN
TE
S
2.1
In
tro
du
cc
ión
10
3
Lu
is F
ern
ánd
ez-
Lu
qu
e
V
2.2
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
Pa
ra P
ac
ien
tes
10
5
Imm
acu
lad
a G
rau
, Jo
sé A
nto
nio
Ga
lleg
o,
F
ranc
isco
J.
Gra
jale
s II
I
2
.3 S
alu
d 2
.0:
el e
Pa
cie
nte
y l
as
re
de
s s
oc
iale
s
11
9
Ma
nu
el (
Ma
nn
y) H
ern
án
de
z
2.4
Co
mu
nid
ad
es
vir
tua
les
de
pro
fes
ion
ale
s y
pa
cie
nte
s e
n M
un
do
s V
irtu
ale
s
13
3
Ca
rlo
s A
lme
nd
ro
3. S
AL
UD
IN
TE
GR
AD
A:
PA
CIE
NT
ES
Y P
RO
FE
SIO
NA
LE
S M
EJ
OR
CO
MU
NIC
AD
OS
3.1
In
tro
du
cc
ión
14
7
Lu
is F
ern
ánd
ez-
Lu
qu
e
3.2
Sis
tem
as
de
Sa
lud
Pe
rso
na
les
e H
isto
ria
s d
e S
alu
d P
ers
on
ale
s
14
9
Fra
nci
sco
Lu
piá
ñe
z-V
illa
nu
eva
3.3
Sa
lud
Pú
bli
ca
2.0
1
61
Cla
ra B
erm
úd
ez,
Jo
sé F
ran
cisc
o G
arc
ía,
J
aim
e J
imé
ne
z
3.4
Sa
lud
Mó
vil
17
9
Dia
nn
e S
ulli
van
, Je
roe
n V
ee
nh
ove
n
3.5
Sis
tem
as
sa
nit
ari
os
má
s c
erc
an
os
1
87
Alb
ert
o O
rtiz
de
Zá
rate
3.6
Ma
nif
ies
to S
alu
d 2
.0
20
3
VI
4. C
AT
AL
IZA
DO
RE
S Y
BA
RR
ER
AS
HA
CIA
EL
FU
TU
RO
4.1
In
tro
du
cc
ión
20
7
Vic
en
te T
rave
r
4.2
Pri
va
cid
ad
y d
ile
ma
s é
tic
os
20
9
Pila
r S
ala
4.3
Re
tos
le
ga
les
de
l e
-pa
cie
nte
21
9
Cé
sar
Igle
sia
s
4.4
Am
bie
nt
As
sis
ted
Liv
ing
y W
eb
2.0
2
35
S
erg
io G
uill
én
, M
arí
a T
ere
sa A
rre
do
nd
o
4
.5 C
on
clu
sio
ne
s y
te
nd
en
cia
s d
e f
utu
ro (
e-p
ac
ien
te)
24
7
Mig
ue
l Án
ge
l Má
ñe
z, J
ulio
Ma
yol
5. R
EC
UR
SO
S A
DIC
ION
AL
ES
5
.1 I
ntr
od
uc
ció
n
2
59
Vic
en
te T
rave
r
5
.2 C
atá
log
o d
e r
ec
urs
os
de
sa
lud
2.0
2
61
Aito
r G
uita
rte
5.3
Na
ve
ga
ció
n s
eg
ura
en
In
tern
et
27
7
S
erg
io G
arc
ía
5.4
Glo
sa
rio
2
93
Ig
na
cio
Ba
sag
oiti
AG
RA
DE
CIM
IEN
TO
S
VII
VII
I
PRESENTACIO
N
IX
X
PR
ES
EN
TA
CIÓ
N
Pa
rece
q
ue
so
mo
s b
ast
an
tes
los
qu
e
no
s p
reo
cup
am
os
po
r la
so
ste
nib
ilid
ad
y vi
ab
ilid
ad
de
nu
est
ro a
ctu
alm
en
te b
ue
n s
iste
ma
de
sa
lud
, ta
nto
en
el
ám
bito
pú
blic
o co
mo
en
el
pri
vad
o.
So
bre
to
do
en
el
pri
me
ro,
de
ma
ne
ra q
ue
ést
e s
e m
an
ten
ga
sin
m
en
osc
ab
o
de
la
ca
lida
d
de
l se
rvic
io
y si
n g
en
era
r co
ste
s a
dici
on
ale
s p
ara
lo
s p
aci
en
tes,
ca
rga
qu
e é
sto
s, e
n l
a m
ayo
ría
de
lo
s ca
sos,
no
po
drí
an
afr
on
tar.
Un
si
ste
ma
de
sa
lud
es
just
o c
ua
nd
o of
rece
un
a m
ed
icin
a d
e m
áxi
ma
ca
lida
d p
ara
tod
os
los
ciu
da
dan
os
con
inde
pe
nd
en
cia
de
su
po
sici
ón
o c
on
dic
ión
. L
a F
un
da
ció
n V
od
afo
ne
sí
est
á c
om
pro
me
tida
co
n e
ste
pla
nte
am
ien
to y
lo h
ace
a t
ravé
s d
e p
roye
cto
s d
e I
+D
+i
l d
e
asis
tenc
ia s
ani
tari
a y
soci
al
con
el
conc
urs
o d
e l
a t
ecno
log
ía.
Ad
emá
s d
e a
po
yar
su d
ivu
lga
ció
n.
El
libro
qu
e tie
ne
en
tre
sus
ma
no
s –
pro
yect
o d
el
qu
e n
os
sen
timo
s es
pe
cia
lme
nte
sa
tisfe
cho
s d
e h
ab
er
cola
bo
rad
o c
on e
l In
stitu
to I
TA
CA
- o
fre
ce a
ltern
ativ
as
pa
ra h
ace
r vi
ab
le n
ue
stro
sis
tem
a s
an
itari
o.
Alte
rna
tiva
s q
ue
pa
san
po
r re
no
var
con
cep
tua
l y
ma
teri
alm
en
te e
l so
po
rte
lo
gís
tico
de
nu
est
ra s
alu
d y
co
nve
rtir
lo e
n e
con
óm
ica
me
nte
vi
ab
le
y te
cno
lóg
icam
en
te
act
ua
liza
do
. A
ltern
ativ
as
qu
e
tien
en
co
mo
so
por
te
fun
da
me
nta
l la
s n
ue
vas
Te
cno
log
ías
de
la I
nfo
rma
ció
n y
la C
om
un
ica
ción
(T
IC).
Cie
rta
me
nte
, e
sta
s T
ecn
olo
gía
s, m
óvi
les
y u
bic
ua
s, s
e h
an i
do
in
corp
ora
nd
o n
o s
in
esf
ue
rzo
a la
sa
nid
ad
y e
stá
n c
om
en
zan
do
a m
ost
rar
sus
apo
rta
cio
ne
s d
e u
na
ma
ne
ra
con
vin
cen
te a
la
s o
rgan
iza
cio
nes
sa
nita
ria
s, l
os
pa
cie
ntes
y l
os
pro
fesi
on
ale
s de
la
sa
lud
. E
xist
e
un
n
úm
ero
cr
eci
en
te
de
p
roye
cto
s d
e
de
mo
stra
ció
n
e in
sta
laci
one
s p
ráct
ica
s q
ue s
e s
irve
n d
e P
DA
s, s
ma
rtp
ho
ne
s y
term
ina
les
mó
vile
s a
lgo
má
s si
mp
les,
e
n u
n e
nto
rno
do
nd
e p
rima
n d
e m
an
era
de
finiti
va l
as
com
un
ica
cio
nes
in
alá
mb
rica
s y
las
red
es
de
sen
sore
s. .
Est
e l
ibro
, si
ng
ula
r y
cla
rific
ad
or,
an
aliz
a d
esd
e l
a c
on
verg
en
cia
de
los
con
cept
os
Inte
lige
nci
a A
mb
ien
tal y
e-S
alu
d,
pa
san
do
po
r la
s n
ue
vas
po
sib
ilid
ad
es
que
ofr
ece
n la
s re
de
s d
e c
omu
nic
aci
ón
ap
lica
da
s a
est
e c
am
po,
los
sist
ema
s d
e t
ele
me
dic
ina
y d
e
pre
ven
ció
n
mó
vil,
pe
nsa
do
s p
ara
p
ers
on
as
ma
yore
s o
e
nfe
rmo
s cr
ón
ico
s,
ind
ep
en
die
nte
de
l en
torn
o e
n e
l qu
e s
e e
ncu
en
tre
n.
El
tra
ba
jo
qu
e
ah
ora
p
rese
nta
mo
s
tam
bié
n
ab
ord
a
el
surg
imie
nto
, e
n
tod
os
los
niv
ele
s, d
e u
n n
ue
vo m
od
elo
de
ate
nci
ón
sa
nita
ria
y u
na
nu
eva
re
laci
ón
pro
fesi
on
al d
e
la
san
ida
d-p
aci
en
te
(qu
e
ha
brá
q
ue
m
ejo
rar
de
m
an
era
co
nst
an
te
pa
ra
qu
e
las
rela
cio
ne
s en
tre
lo
s p
rofe
sio
na
les
de l
a s
alu
d y
los
pa
cie
nte
s n
o s
ólo
no
se d
ete
rio
ren
si
no
qu
e,
en l
a m
ed
ida
de
lo
po
sib
le,
se i
ncr
em
en
te l
a c
on
fian
za e
n vi
rtu
d d
e u
na
a
sist
en
cia
má
s fle
xib
le y
rá
pid
a).
Y c
on
ig
ua
l in
teré
s a
bor
da
lo
s n
uev
os
en
torn
os
de
tra
ba
jo e
me
rge
nte
s p
ara
lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la
san
ida
d,
en
lo
s d
ifere
nte
s e
sce
na
rio
s e
n l
os
qu
e p
rest
an
su
s se
rvic
ios
(ho
spita
les,
ce
ntr
os
de
ate
nci
ón
pri
ma
ria
, e
tc)
y d
el
nu
evo
pe
rfil
qu
e s
up
on
e e
l e-P
aci
en
te
Efe
ctiv
am
en
te,
de
est
e n
ue
vo m
arc
o r
ela
cio
nal
y d
e l
os
apo
yos
TIC
se
visl
um
bra
un
n
ue
vo p
aci
en
te;
loca
lizab
le,
imp
erc
ep
tible
, p
ero
efic
azm
en
te m
on
itori
zad
o;
es
el
qu
e
reci
be
el n
omb
re d
e e
-pa
cie
nte
o p
acie
nte
ele
ctró
nic
am
en
te a
sist
ido
allí
do
nd
e s
e h
alle
y
de
ma
ne
ra a
bso
luta
me
nte
dis
cre
ta.
XI
El
con
jun
to d
el
an
ális
is d
e t
od
o l
o a
nte
rio
rme
nte
se
ña
lad
o co
nfo
rma
la
ap
ort
aci
ón
qu
e
“El
e-P
aci
en
te y
la
s re
de
s so
cial
es”
o
fre
ce a
la
co
mu
nid
ad
te
cno
lóg
ica
, so
cia
l y
san
itari
a.
Est
am
os
seg
uro
s q
ue
su
lect
ura
va
a r
esu
ltar
útil
e i
nte
resa
nte
pa
ra t
od
os
los
qu
e c
on
tinú
en
po
r la
s p
ág
ina
s si
gu
ien
tes.
Sa
ntia
go
Mo
ren
o F
ern
án
de
z D
ire
cto
r G
en
era
l F
un
da
ció
n V
od
afo
ne
Esp
añ
a
XII
PROLO
GO
XII
I
XIV
PR
ÓL
OG
O
“Tu
blo
g,
no
sé
mu
y b
ien
pa
ra q
ué
sir
ve
, p
ero
… e
stá
s c
om
ien
do
bie
n?
”
Fu
e l
a r
esp
ue
sta
qu
e m
e d
io m
i m
ad
re c
ua
nd
o l
e i
nfo
rmé
qu
e e
sta
ba
la
nza
nd
o m
i b
log
de
g
est
ión d
el c
on
oci
mie
nto
y c
om
un
ica
cio
ne
s e
n lo
s in
icio
s d
el 2
00
9.
Para
pod
er
ente
nder
la v
erd
ad
era
ese
nci
a q
ue e
stá
de
trás
de e
sos
dos
sim
ple
s num
erito
s div
idid
os
por
un
punto
, 2.0
, n
ece
sita
mo
s a
cepta
r,
en
tre
otr
as
cosa
s,
tres
import
an
tes
conce
pto
s:
1)
que
nos
desa
rrolla
mos
en
redes
pers
ona
les
y pro
fesi
ona
les
dentr
o
de
un
co
nte
xto
so
cia
l d
e c
onv
erg
en
cia
cog
niti
va,
cultu
ral,
tecn
oló
gic
a y
ge
ne
raci
on
al;
2)
qu
e v
ivim
os
en
un
a v
ida
co
ne
cta
da
; y
3)
qu
e s
i qu
ere
mo
s se
r 2
.0 n
ece
sita
mo
s a
cep
tar
nu
evo
s p
ara
dig
ma
s.
A s
u v
ez,
las
rede
s en la
s que v
ivim
os
y co
nvi
vim
os,
tie
ne
n u
n e
spaci
o d
e c
onve
rge
nci
a q
ue s
e
da
en
la
dim
en
sió
n d
e l
os
con
ten
ido
s q
ue
se
pro
du
cen
y f
luye
n y
en
lo
s flu
jos
po
r d
on
de
tra
nsi
tan
y s
e p
rod
uce
la c
on
verg
en
cia
. L
a r
ed
es
en
ge
ne
ral,
de
re
laci
on
amie
nto
est
raté
gic
o,
de
gest
ión
del
conoci
mie
nto
, te
má
tica
s o
soci
ale
s,
siem
pre
e
stán
gen
era
nd
o
y d
isem
inando
co
nte
nid
os
que,
de
un
a
u
otr
a
form
a,
pasa
n
a
ser
uno
de
lo
s princi
pale
s ac
tivos
y eje
s co
nd
uct
ore
s d
e la
s re
laci
on
es,
co
ne
xio
ne
s y
con
oci
mie
nto
qu
e s
e p
rod
uce
n e
n la
s re
de
s, e
n la
s re
des
de r
edes
y en
los
am
bie
nte
s 2.0
.
Co
nsi
de
rand
o l
a e
volu
ció
n d
e la
s te
cno
log
ías,
ob
serv
am
os q
ue
ho
y p
ue
de
n l
lega
r a
co
nviv
ir hast
a
4
ge
nera
ciones
pro
fesi
onale
s dife
rente
s en
la
mis
ma
re
d.
Est
a
situ
aci
ón
debe
ser
en
ten
did
a y
co
nsi
de
rada
co
mo
asp
ect
o e
sen
cia
l d
e c
onv
erg
en
cia
pa
ra q
ue
, la
s co
ne
xio
nes
, co
mu
nic
aci
one
s e
in
terc
am
bio
d
e
info
rma
ció
n
y co
no
cim
ien
to,
fort
ale
zca
n
el
bu
en
fu
nci
onam
iento
de
las
mis
mas
y se
alc
ance
n lo
s re
sulta
dos
2.0
esp
era
do
s.
En
am
bie
nte
s 2
.0 c
oe
xist
en
y c
on
verg
en
co
noc
imie
nto
s e
in
tera
ccio
ne
s d
ive
rsa
s, b
asa
do
s e
n
exp
erie
nci
as d
e v
ida
pe
rso
na
l y
pro
fesi
on
al
de
lo
s ac
tore
s. C
on
lo
s ci
ud
ad
an
os
con
ne
cta
do
s,
coe
xist
en
idi
om
as
y cu
ltura
s q
ue
se
va
n m
ezc
lan
do
y q
ue
ha
cen
de
la
s re
de
s u
n e
spa
cio
de
a
pre
nd
izaje
co
ntin
uo
e
in
tera
cció
n,
en
e
l á
mb
ito
tem
átic
o
y ta
mb
ién
e
n
los
com
po
ne
nte
s co
mu
nic
aci
ona
les
y cu
ltura
les.
Al
mis
mo
tie
mp
o,
est
o h
ace
que l
as
pers
on
as
este
n m
ejo
res
info
rmada
s d
e
la
evi
de
nci
a
medic
a
mas
reci
ente
, qu
e
pueda
n
en
contr
ar
a
gente
co
n
pe
nza
mie
nto
s,
con
oci
mie
nto
s,
y/o
e
nfe
rme
da
de
s e
n
com
un
, u
ltim
am
en
te
cre
an
do
un
e
cosi
ste
ma
de
info
rma
cio
n y
re
laci
on
es.
Cu
an
do
nos
re
ferim
os
a l
a c
on
verg
en
cia
dig
ital,
no
s e
sta
mo
s re
firie
nd
o a
mie
mb
ros
de
la
s re
des,
o a
mbie
nte
s 2.0
, qu
e h
an e
sta
do e
n c
onta
cto (
pers
ona
l o p
rofe
sion
al) c
on lo
s dife
ren
tes
est
ados
de e
volu
ción
de la
s te
cnolo
gía
s y
que p
or
tan
to,
tiene
n d
ivers
idad e
n lo
que r
esp
ect
a a
la
ad
ap
tab
ilid
ad
a la
s m
ism
as
y su
ap
lica
bili
da
d s
oci
al y
pro
fesi
on
al.
P
ero
lo
má
s im
po
rta
nte
, e
s q
ue
en
un
am
bie
nte
2.0
, e
sta
mo
s co
nvi
vie
ndo
en
tre
pe
rso
na
s q
ue
h
an
co
me
nza
do
su
co
nta
cto
co
n la
s te
cno
log
ías
cua
nd
o lo
s te
léfo
no
s ce
lula
res
era
n d
e t
am
añ
o
de
un
a c
aja
de
za
pa
tos
o a
un
ma
yore
s, ju
nto
co
n o
tra
s q
ue
ni s
iqu
iera
lle
ga
ron
a c
on
oce
rlo
s y
qu
e p
ort
an
ce
lula
res
del
ta
ma
ño
de
su
de
do
me
ñiq
ue
. Y
se
en
cue
ntr
an
ah
ora
, e
n e
spa
cio
s
XV
virt
ua
les
pro
fesi
on
ale
s o
pe
rso
na
les
(re
de
s so
cia
les)
, co
n p
ers
on
as
y co
leg
as,
qu
e d
iscu
ten
y
de
ba
ten
al
mis
mo
niv
el
inte
lect
ua
l, p
ero
qu
e h
an
co
me
nza
do
su
ca
rre
ra p
rofe
sio
na
l e
n u
n
mu
nd
o e
n e
l cu
al
Inte
rne
t p
ue
de
lle
ga
r h
ast
a l
a p
ue
rta
de
un
a h
ela
de
ra o
ha
sta
un
asi
en
to d
e
avi
ón
, en
tre
mu
cho
s o
tro
s lu
ga
res.
Est
a e
volu
ció
n d
e l
as
tecn
olo
gía
s, e
sta
s n
ue
vas
form
as
de
re
laci
on
am
ien
to s
oci
al
en
esp
aci
os
virt
ua
les
y n
ue
vas
me
tod
olo
gía
s d
e t
rab
ajo
, si
n d
ud
a u
na
de
las
má
s ve
rtig
ino
sas
de
la h
isto
ria
d
e l
a h
um
an
ida
d,
ha
ce q
ue
las
rel
aci
on
es
inte
rpe
rso
na
les
sea
n m
ás
com
ple
jas,
pe
ro m
ás
en
riq
ue
ced
ora
s. S
in e
mb
arg
o,
tam
bié
n t
rae
n c
on
sig
o n
ueva
s fo
rma
s d
e e
xclu
sió
n s
oci
al
y n
ue
vas
bre
cha
s d
e
con
oci
mie
nto
q
ue
se
p
rod
uce
n
po
r a
spe
cto
s so
cio
-cu
ltura
les
qu
e
se
repre
senta
n m
uch
as
vece
s en la
s re
laci
ones
entr
e p
ers
onas
(rede
s),
que e
n m
uch
as
oca
sio
nes
lleg
an
a n
o co
no
cers
e n
un
ca p
ers
ona
lme
nte
. E
n o
tra
s p
ala
bra
s, h
oy
som
os
“co
lega
s” y
ha
sta
“a
mig
os”
de
p
ers
onas
que
nunca
vi
mos
y que
mu
y p
rob
able
mente
nunca
ve
rem
os.
E
n
resu
men,
est
o q
ue
no e
s o
tra c
osa
que e
l re
sulta
do d
e e
sta
mara
villa
lla
mada I
nte
rnet,
red d
e
red
es
po
r e
xce
len
cia
, y
a l
o q
ue
Al
Go
re,
mu
cho
s a
ño
s a
trá
s d
efin
ió c
om
o “
Un
a n
ueva f
orm
a
de
so
cie
da
d o
rie
nta
da
a la
s p
ers
on
as
.”
Cu
an
do
no
s re
ferim
os
a l
a c
on
verg
en
cia
cu
ltura
l d
eb
em
os
ser
cap
ace
s d
e c
om
un
ica
rno
s co
n
pe
rso
na
s d
e d
ive
rsa
s n
acio
na
lida
de
s, r
elig
ion
es
y cu
ltura
s q
ue
co
nvi
ven
en
un
mis
mo
esp
aci
o
virt
ua
l, p
rese
nci
al o
te
má
tico
. E
s d
eci
r, q
ue
bu
sca
n,
al p
art
icip
ar
de
un
a r
ed
, a
lca
nza
r o
bje
tivo
s co
mu
ne
s o
sim
ilare
s, y
es
imp
ort
an
te e
nte
nd
er
tam
bié
n q
ue
lo
s a
lum
no
s d
e h
oy
(en
ero
de
l 2
01
1)
ya i
nic
ian
sus
est
ud
ios
pro
fesi
on
ale
s en
la
era
de
la i
nfo
rma
ción,
Inte
rnet, e
Health
, F
ace
book,
Tw
itter,
y
otr
as
tecn
olo
gía
s y
me
tod
olo
gía
s de t
rabajo
o s
oci
ale
s q
ue 1
0 a
ños
atr
ás
era
n im
pe
nsa
ble
s.
Es
mu
y im
port
an
te e
nte
nder
que
el c
once
pto
de
2.0
tra
e c
onsi
go la
So
cie
da
d d
e la
In
form
aci
ón
;el
cual
de
be
ser
aplic
ado
por
todas
las
inst
ituci
on
es
y p
ers
onas
que d
ese
en s
er
par
te i
nte
gra
l d
e e
ste
mo
de
lo.
El
con
cep
to 2
.0 e
s u
n c
am
bio
de
pa
rad
igm
a e
n l
a I
nte
rne
t e
n d
on
de
lo
s u
sua
rio
s d
eja
n d
e s
er
sim
ple
s le
cto
res
y p
asa
n a
in
tera
ctu
ar
con
lo
s co
nte
nid
os
qu
e p
ub
lica
n
las
inst
ituci
on
es
y lo
s p
aci
en
tes
pa
san
a in
tera
ctu
ar
con
los
pro
fesi
on
ale
s p
or
inte
rme
dio
de
las
tecn
olo
gía
s d
e i
nfo
rma
ció
n.
Dic
ho
s co
nte
nid
os
pu
ed
en
se
r m
ejo
rad
os,
critic
ad
os
y so
bre
to
do
ca
lific
ad
os
po
r lo
s le
cto
res
de
lo
s si
tios
web
e
xist
en
tes
y lo
s p
aci
en
tes
pu
ed
en
re
cib
ir
tra
tam
iento
s o i
nte
ract
uar
con p
rofe
sionale
s de
la
sa
lud
, d
esd
e y
ha
cia
lu
ga
res
rem
oto
s q
ue
a
nte
s e
ran
hu
ma
na
me
nte
imp
en
sad
os.
Po
r e
llo e
s cr
ític
o e
nte
nd
er,
asi
mila
r y
ad
op
tar
las
sig
uie
nte
s p
rem
isa
s e
n t
od
os
los
niv
ele
s de
o
pe
raci
ón
y f
un
cio
na
mie
nto
de
las
inst
ituci
on
es
y e
n n
ue
stra
s m
en
tes
pa
ra e
ntr
ar
y a
pro
vech
ar
est
o c
on
oci
do
co
mo
2.0
:
Pre
mis
a N
º1:
Pas
amo
s a
to
mar
acc
ion
es
en
co
nju
nto
Pa
sam
os
de
le
er
a c
omp
art
ir,
de
co
mp
art
ir a
cola
bora
r, y
de c
ola
bora
r a t
om
ar
acc
ion
es
en
conju
nto
Pre
mis
a N
º2:
No
má
s c
réd
ito
s i
nd
ivid
ua
les
Ace
pta
r q
ue
en
un
a s
ocie
da
d 2
.0,
nin
gu
na
pe
rso
na
pu
ed
e t
om
ar
el
cré
dito
de
alg
o q
ue
fu
e
pro
du
cid
o c
ole
ctiv
am
en
te, a
un
qu
e h
aya
sid
o “
su”
ide
a.
XV
I
Pre
mis
a N
º3:
De
cis
ion
es
co
lec
tiv
as
- r
es
po
ns
ab
ilid
ad
es
co
mp
art
ida
sT
en
er
cla
ro q
ue
de
cisi
on
es
cole
ctiv
as
cre
an
re
spo
nsa
bili
dad
es
com
pa
rtid
as;
Pre
mis
a N
º4:
Ide
nti
da
de
s c
ole
cti
va
sS
ab
er
y a
cep
tar
qu
e m
i id
entid
ad e
s la
ide
ntid
ad
de
l gru
po
.
Pre
mis
a N
º5:
La
s i
de
as
so
n d
el c
ole
cti
vo
S
er
con
scie
nte
qu
e c
ua
nd
o e
xpo
ngo
un
a (
mi) id
ea
en
la w
eb
, e
sa id
ea
pa
sa a
se
r d
el c
ole
ctiv
o
y n
un
ca m
ás
pu
ed
o r
ecl
am
ar
cré
dito
po
r e
lla.
Pre
mis
a N
º6:
To
do
s s
om
os
un
po
co
de
to
do
…A
ctuar
sabie
ndo
que
en
la W
eb 2
.0 t
od
os
som
os
pro
du
cto
res
de c
onte
nid
os,
to
dos
som
os
periodis
tas
urb
ano
s, tod
os
est
am
os
“pre
sente
s” y
po
r ta
nto
, to
dos
som
os
un
poco
de
todo…
Pre
mis
a N
º7:
Pro
du
cir
, e
sc
rib
ir,
y p
ub
lic
ar
Est
imu
lar
a p
rod
uci
r co
nte
nid
os
en
lug
ar
de
re
pri
mir
en
no
mb
re d
e la
calid
ad
.
Pre
mis
a N
º8:
Un
a vi
da
en
co
nve
rge
nc
iaS
ab
er,
en
ten
de
r y
ace
pta
r q
ue
en
un
a s
oci
ed
ad 2
.0 c
on
vivi
mo
s e
n u
na
so
cie
da
d m
ulti
cultu
ral y
m
ulti
ling
üe
en
do
nd
e s
e p
rod
uce
un
a c
on
verg
en
cia
dig
ital,
cog
niti
va,
cultu
ral
y g
en
era
cio
na
l re
laci
ona
da c
on la
adop
ción y
el u
so d
e t
ecn
olo
gía
s d
e in
form
aci
ón y
de
com
unic
aci
on
.
Viv
imo
s e
n u
n m
un
do
do
nd
e s
e p
ued
e a
cce
der
a i
nfo
rma
ció
n,
de
ma
yor
o m
en
or
calid
ad
, a
tr
avé
s d
e m
últi
ple
s ca
min
os.
Sin
em
ba
rgo
, te
ne
r la
fo
rma
ció
n p
ara
sa
be
r có
mo
acc
ed
er
a e
lla y
su
ve
rda
de
ro v
alo
r y
ap
titu
d e
s u
n p
rivi
leg
io q
ue
no
est
á a
l alc
an
ce d
e to
da
s la
s p
ers
on
as.
Pa
ra c
ua
lqui
er
tra
ba
jad
or,
en
el
ma
rem
ág
nu
m d
e i
nfo
rma
ció
n q
ue
ma
neja
n h
oy
en
día
la
s in
stitu
cio
ne
s, d
om
ina
r lo
s m
éto
do
s y
las
he
rra
mie
nta
s q
ue
sirve
n p
ara
dis
cern
ir l
o q
ue
es
rea
lme
nte
útil
se
ha
co
nve
rtid
o e
n u
na
de
la
s h
ab
ilid
ad
es
má
s d
em
an
da
da
s e
n e
l m
un
do
la
bo
ral,
est
a p
reca
rie
da
d d
el
exc
eso
co
ntr
ast
a c
on
la
frá
gil
form
aci
ón
de
un
a g
ran
ma
yorí
a d
e
pe
rso
na
s.
Es
allí
, en l
os
am
bie
nte
s 2
.0,
dond
e s
e h
ace
n r
ealid
ad l
as
conexi
ones
, co
nta
cto
s, a
pre
ndiz
aje
, div
ers
iones
, le
ctura
s,
conve
rsaci
ones
y to
do
tip
o
de
inte
racc
iones
hum
anas,
ta
nto
se
an
p
ers
on
ale
s co
mo
p
rofe
sio
na
les.
E
s im
po
sib
le,
en
la
so
cie
da
d
de
la
in
form
aci
ón
, d
esc
on
ect
arn
os
de
la
s re
de
s e
n d
on
de
no
s m
an
eja
mo
s p
rofe
sio
na
l y
pe
rso
na
lme
nte
y e
ste
lib
ro,
el
eP
aci
en
te y
la
s R
ed
es
So
cia
les,
no
s e
xplic
a d
eta
llad
am
en
te t
od
o l
o q
ue
ne
cesi
tam
os
sab
er
pa
ra d
esa
rro
llarn
os
fun
cio
na
lme
nte
en
la
So
cie
da
d d
e l
a I
nfo
rma
ció
n y
pa
ra q
ue
, co
mo
d
ijo l
a D
ra.
Mir
ta R
ose
s P
eria
go
, D
ire
cto
ra d
e l
a O
rga
niz
aci
ón
Pa
na
me
rica
na
de
la
Sa
lud
/
Org
an
iza
ción
Mu
nd
ua
l d
e l
a S
alu
d,
sea
po
sib
le r
efle
jar
má
s e
qu
itativ
am
en
te e
n l
as r
ea
lida
des
lo
cale
s, lo
s a
van
ces
qu
e s
e lo
gra
n e
n s
alu
d p
úb
lica
, en
los
niv
ele
s n
aci
on
ale
s o
re
gio
na
les.
Ma
rce
lo D
’Ag
ost
ino
XV
II
Bre
ve C
V
Es
Analis
ta d
e S
iste
mas
de l
a U
niv
ers
idad d
e B
elg
ran
o,
Arg
entin
a y
Ma
gís
ter
en D
ire
cció
n d
e
Info
rma
ció
n
y G
est
ión
d
el
Co
no
cim
ien
to
de
la
U
nive
rsid
ad
A
bie
rta
d
e
Ca
talu
ña
, E
spa
ña
. E
mp
ezó
a t
rab
aja
r e
n la
OP
S/O
MS
en
19
87
co
mo
pro
gra
ma
do
r, e
n e
l Ce
ntr
o P
an
am
erica
no
de
Z
oo
no
sis.
E
n
19
91
fu
e
con
sulto
r e
n
el
áre
a
de
si
ste
ma
s d
e
info
rma
ció
n
en
e
l C
en
tro
P
an
am
erica
no
de
Fie
bre
Aft
osa
. E
n 1
99
2 i
ng
resó
al
Inst
ituto
Pa
na
me
rica
no
de
Pro
tecc
ión
de
A
limen
tos
y Z
oono
sis
(IN
PP
AZ
), c
om
o A
nalis
ta P
rogra
mad
or,
don
de
en 2
00
2 a
ctu
ó c
om
o J
efe
d
el
Áre
a
de
T
ecn
olo
gía
d
e
la
Info
rma
ció
n.
En
2
00
2
em
pe
zó
a
tra
ba
jar
en
la
B
IRE
ME
(OP
S/O
MS
), d
on
de
ocu
pó
el c
arg
o d
e C
oo
rdin
ado
r d
el C
on
ven
io d
e C
oo
pe
raci
ón
Té
cnic
a e
ntr
e
ese
Ce
ntr
o y
la A
ge
nci
a N
aci
on
al d
e V
igila
nci
a S
an
itaria
de
Bra
sil (
AN
VIS
A)
y e
n 2
00
5 a
sum
ió
el c
arg
o d
e g
ere
nte
de
pro
yect
os,
ma
rke
ting
e in
no
vaci
ón
. E
se m
ism
o a
ño
asu
mió
el p
ue
sto
de
A
seso
r R
egi
ona
l en
Dis
em
inaci
ón
de
Info
rmaci
ón
del
Áre
a
de
Info
rmaci
ón
y G
est
ión
del
Co
no
cim
ien
to,
resp
on
sab
le d
el s
itio
we
b,
Intr
an
et
y B
iblio
teca
Ce
ntr
al d
e la
OP
S/O
MS
. E
n ju
nio
d
e
20
10
as
um
ió
com
o
Ase
sor
Sr.
d
e
Ge
stió
n
de
l C
on
oci
mie
nto
, te
nie
nd
o
ad
em
ás
la
resp
on
sab
ilid
ad
de
lid
era
r lo
s g
rup
os d
e p
rod
ucc
ión
cie
ntí
fica
y s
erv
icio
s e
dito
ria
les,
eH
ea
lth y
tr
ad
ucc
ion
es.
E
n
ag
ost
o
de
2
01
0
asu
mió
co
mo
G
ere
nte
d
e
Ge
stió
n
de
l C
on
oci
mie
nto
y
Co
mu
nic
aci
on
es
en
do
nd
e s
e a
gre
ga
n l
as
resp
on
sab
ilid
ade
s d
e c
oo
rdin
ar
tod
os
los
pu
nto
s a
nte
s m
en
cio
na
do
s m
as
los
de
: 1
) In
form
aci
ón
P
úb
lica
y
Ma
nejo
d
e
me
dio
s,
2)
Ima
ge
n
inst
ituci
on
al
y 3
) P
rod
ucc
ión
Mu
ltim
ed
ial.
Ad
em
ás,
act
úa
co
mo
Ed
itor
Adju
nto
de
la
Re
vist
a d
e
Medic
ina y
Seg
uridad
de
l Tra
bajo
del I
nst
ituto
Carlos
III
de
Esp
aña
.
Ha
p
ub
licad
o,
en
tre
o
tro
s,
los
sig
uie
nte
s a
rtíc
ulo
s ci
ent
ífic
os:
1
) S
AN
Z-V
AL
ER
O,
Javi
er,
D
’AG
OS
TIN
O,
Ma
rce
lo J
osé
, C
AS
TIE
L,
Luis
Davi
d e
t al.
La
inic
iativ
a O
pen A
cce
ss,
una v
isió
n
de c
on
junto
. M
ed
. se
gu
r. t
rab
. 2
00
7,
vol.
53
, n
o.
20
7
2)
Myr
na
Ca
rolin
a M
art
i, Jo
rge
Ve
iga
De
C
ab
o,
Ma
rce
lo
José
D
´Ag
ost
ino
, Ja
vie
r S
aen
z V
ale
rio
. D
igita
l L
itera
cy
in
the
In
form
atio
n
So
cie
ty.
Me
d.
segur.
tra
b.
200
8,
vol.
54,
no
. 210
y 3
) Ja
vier
Sanz-
Va
lero
, Jo
rge
Veig
a D
e C
ab
o,
Ca
rlo
s R
ojo
-Alo
nso
, M
arc
elo
Jo
sé
D´A
go
stin
o,
Ca
rmin
aw
an
de
n-B
erg
he
, Jo
sep
X
avi
er
Esp
ulg
ue
s P
elli
cer,
C
rist
ina
R
od
rig
ue
s G
uila
m,
los
filtr
os
me
tod
oló
gic
os:
a
plic
aci
ón
a
la
me
dic
ina
de
l tra
bajo
esp
añ
ola
. . M
ed
. se
gur.
tra
b. 2
00
8, v
ol.
55, n
o. 211.
Ha
da
do
coo
pe
raci
ón
té
cnic
a e
n l
os
sig
uie
nte
s p
aís
es:
Arg
en
tina
, B
arb
ad
os,
Be
lize
, B
razi
l, C
ost
a R
ica,
Colo
mbia
, C
on
go (
AF
RO
-HQ
), C
uba,
El
Paso
(U
S-M
exi
co b
ord
er)
, E
l S
alv
ado
r,
Engla
nd
, G
en
eva
(W
HO
-HQ
),
Gu
yan
a,
Gua
tem
ala
, Ja
maic
a,
Mexi
co,
Nic
ara
gua,
Pa
na
má
, P
ara
gua
y, P
eru
, Uru
gu
ay,
Unite
d S
tate
s, S
pa
in,
Tri
nid
ad
& T
ob
ag
o a
nd
Ve
ne
zue
la.
XV
III
Bre
ve
s b
iog
rafí
as
so
bre
los
au
tore
s
Ala
in O
ch
oa
Esp
eci
alis
ta e
n M
ark
etin
g c
on
má
s d
e 1
2 a
ño
s d
e e
xpe
rie
nci
a e
n c
omu
nic
aci
ón
, la
ma
yorí
a
cen
tra
do
en
con
ten
ido
s p
ara
el
sect
or
san
itario
. A
ctu
alm
en
te d
ed
ica
do a
fo
rta
leci
mie
nto
de
m
arc
a y
de
sarr
ollo
de
ne
go
cio
pa
ra D
iari
om
ed
ico
.co
m,
ha
sid
o c
oo
rdin
ad
or
de
la
se
cció
n d
e P
olít
ica
Sa
nita
ria
en
Dia
rio
Mé
dic
o.
Co
nfe
ren
cia
nte
ha
bitu
al
en
fo
ros
sob
re s
alu
d y
We
b 2
.0 y
co
lab
ora
do
r a
cad
ém
ico
en
la U
niv
ers
ida
d C
om
plu
ten
se d
e M
ad
rid
. E
s co
-au
tor
de
l mo
no
grá
fico
'La
nu
eva
sa
nid
ad
y l
os
nu
evo
s p
aci
en
tes
en
la
We
b 2
.0'.
Blo
gu
ero
ha
bitu
al
tan
to e
n M
éd
ica
B
log
s ('A
hí
vie
ne
la p
laga
') co
mo
en
su
pro
pia
pág
ina
(h
ttp
://a
lain
och
oa
.co
m).
Alb
ert
o O
rtiz
de
Zá
rate
Lic
en
cia
do
en
psi
colo
gía
, e
s D
ire
cto
r d
e A
ten
ció
n C
iud
ad
an
a e
n e
l De
pa
rta
me
nto
de
Ju
stic
ia y
A
dm
inis
tra
ció
n P
úb
lica
de
l G
ob
iern
o V
asc
o.
En
tre
lo
s a
ño
s 2
00
4 y
20
09
ha
eje
rcid
o c
om
o
resp
on
sab
le
de
p
roye
cto
s e
n
la
Ofic
ina
p
ara
la
M
od
ern
iza
ció
n
de
la
Ad
min
istr
aci
ón
, d
el
Go
bie
rno
Va
sco
. H
a t
rab
aja
do
die
z a
ño
s e
n la
ge
stió
n d
e se
rvic
ios
pú
blic
os
san
itari
os,
te
nie
ndo
e
n s
u h
ab
er
seis
añ
os
de
exp
eri
en
cia
co
mo
co
nsu
ltor
de e
mp
resa
s. H
a p
ub
lica
do
el
libro
"M
an
ua
l d
e u
so d
el
blo
g e
n l
a e
mp
resa
: có
mo
pro
spe
rar
en
la
so
cied
ad
de
la
co
nve
rsa
ció
n"
(In
fon
om
ía,
20
08
). P
art
icip
a e
n e
l lib
ro c
ole
ctiv
o “
Op
en
Go
vern
me
nt:
Go
bie
rno
Ab
iert
o”,
(A
lgó
n
Ed
itore
s, 2
010
).
An
do
ni
Ca
rrió
n y
Ca
rlo
s N
úñ
ez
En
ferm
ero
s a
sist
enc
iale
s e
n e
l H
osp
ital
de
La L
íne
a (
Ser
vici
o A
nd
alu
z d
e S
alu
d).
Usu
ari
os
inte
nsi
vos
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
y p
art
icip
an
tes
activ
os
en
la
Blo
go
sfe
ra S
an
itari
a.
Ed
itore
s d
el
blo
g
La
C
om
isió
n
Ge
sto
ra™
(l
aco
mis
ion
ge
sto
ra.b
log
spot
.co
m)
y C
arl
os
au
tor
de
l b
log
Ho
mo
san
itari
us
(ho
mo
san
itari
us.
blo
gsp
ot.
com
). C
oa
uto
res
de l
a g
estió
n,
ed
ició
n y
difu
sió
n d
el
Ma
nifi
est
o A
bla
20
10
. A
ctu
alm
en
te e
n v
ari
os
pro
yect
os
rela
cio
na
do
s co
n la
e-s
alu
d y
la s
an
idad
p
art
icip
ativ
a.
Arm
an
do
Ru
iz-B
aq
ué
s
Lic
en
cia
do
en
Ve
teri
na
ria
po
r la
Un
ive
rsid
ad
Au
tón
om
a d
e B
arc
elo
na (
UA
B).
Po
stg
rad
o e
n
Alim
en
taci
ón
y S
alu
d p
or
la U
niv
ers
ida
d d
e B
arc
elo
na
(U
B)
y M
ást
er
en
Lid
era
zgo
y G
est
ión
de
la
Cie
nci
a y
la
In
no
vaci
ón
po
r ID
EC
-Un
ive
rsid
ad
Po
mp
eu
Fa
bra
(U
PF
). S
oci
o f
un
da
do
r d
e
To
pp
ing
m
ed
ica
l re
sea
rch
, un
a
spin
-off
de
la
U
AB
q
ue
lid
era
e
l p
roye
cto
w
ww
.Id
ea
sen
Sa
lud
.co
m:
un
a in
icia
tiva
pio
ne
ra e
n in
vest
iga
ció
n p
art
icip
ativ
a y
en
el f
utu
ro d
e la
m
ed
icin
a 2
.0 b
asa
do
en
el a
po
de
ram
ien
to d
e lo
s e
pa
cie
nte
s. E
l pro
yect
o c
ue
nta
co
n e
l ap
oyo
y
fina
nci
aci
ón
de
la F
EC
YT
de
l Min
iste
rio
de
Cie
nci
a e
In
no
vaci
ón
.
Ta
mb
ién
es
con
sulto
r en
Bio
me
dic
ina
e in
no
vaci
ón
en
el O
bse
rva
tori
o d
e la
Cie
nci
a d
e la
UA
B
y p
art
icip
a e
n d
ive
rsa
s in
icia
tiva
s em
pre
nd
ed
ora
s e
n e
l cam
po
de
la s
alu
d.
XIX
Ca
rlo
s A
lme
nd
ro
Ca
rlo
s A
lme
nd
ro e
s m
éd
ico
esp
eci
alis
ta e
n m
ed
icin
a d
e F
am
ilia
y C
om
un
itari
a,
Eje
rce
en
la
act
ua
lida
d c
om
o T
écn
ico
de
Sa
lud
en
la
Ge
ren
cia
de
Ate
nci
ón
Pri
ma
ria
de
Cu
en
ca.
Dir
ect
or
cie
ntí
fico
de
la W
eb
de
Se
mfy
c d
esd
e 2
00
6.
Ha
pu
blic
ad
o di
fere
nte
s a
rtíc
ulo
s o
rien
tad
os
ha
cia
el
de
sarr
ollo
pro
fesi
ona
l co
ntin
uo
y l
as
TIC
s. H
a c
ola
bo
rad
o e
n e
l d
esa
rro
llo d
e p
lata
form
as
form
ativ
as
y p
roye
cto
s e
Le
arn
ing
, tu
tori
zaci
ón
on
line
y e
valu
aci
ón
fo
rma
tiva
en
el
ám
bito
de
la
m
ed
icin
a.
Exp
ert
o
en
te
cno
log
ías
y p
ed
ag
og
ía
ed
uca
tiva
e
n
en
torn
os
on
line
. A
ctu
alm
en
te
tra
ba
ja e
n la
de
term
ina
ció
n d
e c
om
pe
ten
cia
s in
form
aci
on
ale
s e
n e
l ám
bito
de
la S
alu
d.
Ca
rlo
s L
uis
Sá
nc
he
z
Ing
en
iero
en
In
form
átic
a d
e G
est
ión
po
r la
Un
ive
rsid
ad
de
Má
lag
a y
má
ste
r e
n S
oft
wa
re L
ibre
p
or
la U
OC
. P
roce
so d
e d
ato
s e
n la
De
leg
aci
ón
de
Eco
no
mía
, In
no
vaci
ón
y C
ien
cia
en
Má
lag
a
en
la
Ju
nta
de
An
da
lucí
a.
Co
lab
ora
do
r y
con
sulto
r té
cnic
o e
n e
Sa
lud
y S
oft
wa
re L
ibre
pa
ra
div
ers
as
fun
da
cio
ne
s y
aso
cia
cion
es.
A
uto
r d
e
div
ers
os
art
ícu
los
sob
re
eP
aci
en
tes,
re
des
so
cia
les
y sa
lud
.
Cé
sa
r Ig
lesia
s
Lic
en
cia
do
en
D
ere
cho
p
or
ICA
DE
, U
niv
ers
ida
d
Po
ntif
icia
d
e C
om
illa
s;
Lic
en
cia
do
e
n E
con
óm
ica
s p
or
la
UN
ED
; In
tern
atio
na
l E
xecu
tive
M
BA
p
or
el
Inst
ituto
d
e
Em
pre
sa.
Ha
d
ese
mp
eñ
ad
o p
ue
sto
s d
e a
seso
ram
ien
to j
urí
dic
o r
ela
cio
nad
o c
on
nu
eva
s te
cno
log
ías
tan
to e
n
Ad
min
istr
aci
on
es
Pú
blic
as,
na
cio
na
les
y e
uro
pe
as,
co
mo
en
el s
ect
or
pri
vad
o.
En
la a
ctu
alid
ad
e
s a
bo
ga
do
esp
eci
alis
ta e
n n
ue
vas
tecn
olo
gía
s y
de
sarr
ollo
de
ne
goci
o d
e U
me
r &
Co
y
con
sulto
r e
xte
rno
pa
ra W
ea
rab
le I
nfo
rma
tion
Te
chn
olo
gie
s, S
.L.
Cla
ra B
erm
úd
ez
D
oct
ora
e
n
Eco
no
mía
d
e
la
Sa
lud
y
Má
ste
r e
n
Sa
lud
P
úb
lica
y G
est
ión
S
an
itari
a.
Inve
stig
ad
ora
de
la
Esc
ue
la A
nd
alu
za d
e S
alu
d P
úb
lica
(G
ran
ad
a,
Esp
añ
a)
y d
el
CIB
ER
de
E
pid
em
iolo
gía
y
Sa
lud
P
úb
lica
(C
IBE
RE
SP
).
Co
ord
ina
do
ra
de
la
U
nid
ad
p
ara
A
po
yar
la
Inve
stig
aci
ón d
el H
osp
ital U
niv
ers
itari
o V
irg
en
de
las
Nie
ves.
Dia
nn
e S
ull
iva
n
Do
cto
ra
en
B
ioq
uím
ica
, D
ian
ne
S
ulli
van
h
a
tra
ba
jado
co
mo
in
vest
iga
do
ra
en
te
ma
s re
laci
on
ad
os c
on
el
cán
cer,
así
com
o a
seso
ra c
ien
tífic
a e
n e
l g
rup
o V
od
afo
ne
Re
sea
rch
&
De
velo
pm
en
t.
En
la
a
ctu
alid
ad
o
cup
a
el
pue
sto
d
e
Ma
na
ge
r S
én
ior
en
In
vest
iga
ció
n &
D
esa
rro
llo p
ara
la
s so
luci
on
es
mH
ea
lth (
mo
bile
He
alth
, S
alu
d m
óvi
l) d
e V
od
afo
ne
. A
sim
ism
o,
tien
e e
n s
u h
ab
er
div
ers
as
pu
blic
acio
ne
s ci
en
tífic
as
en
el c
amp
o d
e la
bio
qu
ímic
a.
Eli
a G
ab
arr
ón
Lic
en
cia
da
en
P
sico
logí
a
y d
oct
ora
nd
o
en
la
U
niv
ers
ida
d
Au
tón
om
a
de
B
arc
elo
na
(U
AB
).
Act
ua
lme
nte
de
sarr
olla
ndo
su
te
sis
do
cto
ral s
obr
e e
pa
cie
nte
s y
red
es
soci
ale
s, b
ajo
la d
ire
cció
n d
e l
a U
niv
ers
ida
d A
utó
no
ma
de
Ba
rce
lon
a (
UA
B)
y la
Un
ive
rsita
t O
be
rta
de
Ca
talu
nya
(U
OC
).
Cu
en
ta c
on
un
a a
mp
lia t
raye
cto
ria
en
in
vest
iga
ció
n c
línic
a e
n e
mp
resa
s p
úb
licas
y p
riva
da
s, y
e
s a
uto
ra d
e n
um
ero
sos
art
ícu
los
cie
ntí
ficos
en
re
vist
as
mé
dic
as
na
cion
ale
s e
in
tern
aci
on
ale
s.
Act
ua
lme
nte
co
ord
ina
pro
yect
os
de
inve
stig
aci
ón
en
la
spin
-off
de
la U
AB
To
pp
ing
Me
dic
al
XX
Re
sea
rch
, a
la v
ez
qu
e e
s p
rom
oto
ra y
dir
ect
ora
de
l p
roye
cto
Id
ea
sEnS
alu
d y
co
nsu
ltora
de
l O
bse
rva
tori
o d
e D
ifusi
ón d
e la
Cie
ncia
de
la U
AB
.
Fra
nc
isc
o J
. G
raja
les I
II
Fra
n(c
isco
) J.
Gra
jale
s II
I (C
isco
giii
en
la w
eb
), e
s vi
ce-p
resi
de
nte
de
l gru
po
de
tra
ba
jo e
n r
ed
es
soci
ale
s d
e la
O
rga
niz
aci
ón
In
tern
aci
on
al
de
Info
rmá
tica
M
éd
ica
y e
x co
nsu
ltor
de
la
O
rga
niz
aci
ón M
un
dia
l d
e l
a S
alu
d (
Gin
eb
ra,
Su
iza
), B
an
co M
un
dia
l (W
ash
ing
ton
. D
C,
EU
A),
y
la O
rga
niz
ació
n P
an
am
eri
can
a d
e S
alu
d (
Wa
shin
gto
n,
DC
, E
UA
). S
u in
vest
iga
ció
n d
e m
ae
strí
a
(Un
ive
rsid
ad
de
Co
lum
bia
Bri
tán
ica)
y d
oct
ora
l (M
ass
ey
Co
lleg
e,
Un
ive
rsid
ad
de
To
ron
to)
est
á
cen
tra
da
en
los
div
ers
os
uso
s d
e la
we
b 2
.0 p
ara
la s
an
ida
d.
Fra
nc
isc
o L
up
iáñ
ez-
Villa
nu
eva
Pro
feso
r C
ien
cia
s d
e l
a I
nfo
rma
ció
n y
la
Co
mu
nic
aci
ón
– U
niv
ers
itat
Ob
ert
a d
e C
ata
lun
ya
(UO
C).
In
vest
iga
do
r G
rup
o d
e I
nve
stig
aci
ón
In
terd
isci
plin
ari
a s
ob
re la
s T
IC (
i2T
IC)
de
l In
tern
et
Inte
rdis
cipl
ina
ry I
nst
itute
(IN
3)
e I
nve
stig
ad
or
visi
tan
te S
cien
ce a
nd
Tec
hn
olo
gy
Stu
die
s U
nit
(SA
TS
U)
–
Un
ive
rsity
o
f Y
ork
. A
ctu
alm
en
te
tra
ba
ja
com
o
inve
stig
ad
or
en
e
l In
stitu
te
for
Pro
spe
ctiv
e T
ech
no
log
ica
l Stu
die
s (I
PT
S)
de
la C
om
isió
n E
uro
pe
a.
Ign
ac
io B
asa
go
iti
Mé
dic
o d
e A
ten
ció
n P
rim
ari
a e
In
vest
iga
do
r d
el i
nstit
uto
IT
AC
A d
e la
Un
ive
rsid
ad
Po
lité
cnic
a d
e
Va
len
cia
. C
om
pa
gin
a d
esd
e h
ace
14
añ
os
su l
ab
or
asi
sten
cia
l co
n e
l d
esa
rro
llo d
e p
roye
cto
s e
n
los
cam
po
s d
e
la
e-S
alu
d,
Sa
lud
2
.0,
env
eje
cim
ien
to
act
ivo
y
me
dic
ina
p
art
icip
ativ
a.
Act
ua
lme
nte
es
Dir
ect
or
Mé
dic
o d
el
gru
po
de
Te
cno
log
ias
pa
ra l
a S
alu
d y
el
Bie
ne
sta
r (T
SB
) w
ww
.tsb
.up
v.e
s y
coo
rdin
a
pro
yect
os
com
o
Sa
lup
ed
ia
(ww
w.s
alu
pe
dia
.co
m)
y O
bse
rva
tics
(ww
w.o
bse
rva
tics.
org
). E
s co
ed
itor
de
l blo
g w
ww
.sa
lud
cola
bo
rativ
a.o
rg,
do
nd
e a
po
rta
su
vis
ión
p
ers
on
al d
e la
sa
lud
y la
tecn
olo
gía
.
Imm
ac
ula
da
Gra
u
Lic
en
cia
da
en
Co
mu
nic
aci
ón
Au
dio
visu
al
e I
nge
nie
ro T
écn
ico
de
Te
leco
mu
nic
aci
one
s p
or
la
Un
ive
rsita
t R
am
ón
L
lull,
P
ost
gra
do
en
O
rga
niz
aci
ón
T
ecn
oló
gic
a
(UR
L)
y d
oct
ora
nd
a
en
S
oci
olo
gía
po
r la
Un
ive
rsita
t O
be
rta
de
Ca
talu
nya
. H
a t
rab
aja
do
en
Te
levi
sió
de
Ca
talu
nya
, e
n
el H
osp
ital U
niv
ers
itari
o L
a P
rin
cesa
de
Ma
dri
d,
y e
n e
l Ho
spita
l Clín
ic d
e B
arc
elo
na
, e
n e
l qu
e a
ctu
alm
en
te e
s la
re
spo
nsa
ble
de
la
un
ida
d d
e D
ivu
lga
ció
n e
Im
ag
en
y d
esd
e d
on
de
dir
ige
el
pro
gra
ma
foru
mcl
inic
. H
a s
ido
co
lab
ora
do
ra d
oce
nte
de
lo
s e
stu
dio
s d
e s
eg
un
do
cic
lo d
e
Co
mu
nic
aci
ón
A
ud
iovi
sua
l d
e
la
Un
ive
rsita
t O
be
rta
d
e
Ca
talu
nya
(U
OC
) y
de
l In
tern
et
Inte
rdis
cipl
ina
ry I
nst
itute
(IN
3)
de
la U
OC
en
est
ud
ios
sob
re e
-He
alth
.
Ja
ime
Jim
én
ez
Inve
stig
ad
or
de
la
Esc
ue
la A
nd
alu
za d
e S
alu
d P
úb
lica
(E
AS
P).
In
ge
nie
ro d
e O
rga
niz
aci
ón
In
du
stri
al,
esp
eci
alis
ta e
n e
l a
ná
lisis
de
re
de
s vi
rtu
ale
s y
tecn
olo
gía
s d
e l
a i
nfo
rma
ció
n e
n
ám
bito
sa
nita
rio
.
XX
I
Je
roe
n V
ee
nh
ove
n
Lic
en
cia
do
en
B
usi
ne
ss
Ad
min
istr
atio
n
po
r la
H
an
zeh
og
esc
ho
ol
Gro
nin
ge
n,
en
los
Pa
íse
s B
ajo
s. P
ose
e t
am
bié
n e
stu
dio
s de
po
stg
rad
o e
n M
ark
etin
g I
nte
rna
cio
na
l. E
n l
a a
ctu
alid
ad
e
jerc
e e
l ca
rgo
de
An
alis
ta d
e M
erc
ad
o p
ara
la
s so
luci
one
s m
He
alth
(m
ob
ile H
ea
lth,
Sa
lud
m
óvi
l) e
n
Vo
da
fon
e G
lob
al E
nte
rpri
se:
ge
stio
na
y d
esa
rro
lla la
est
rate
gia
de
me
rca
do
, a
ná
lisis
y
pro
pu
est
as
com
erc
iale
s p
ara
la n
ue
va lí
ne
a d
e n
eg
oci
o e
n V
od
afo
ne
de
no
min
ad
a “
Vo
da
fon
e
mH
ea
lth S
olu
tion
s”.
Jo
sé
An
ton
io G
all
eg
o
So
cia
l m
ed
ia m
an
ag
er
de
l g
rup
o B
BV
A,
pre
sid
en
te y
fu
nd
ad
or
de
Ae
rco
(a
soci
aci
ón
esp
añ
ola
d
e
resp
on
sab
le
de
co
mu
nid
ad
es
on
line
) y
ad
viso
r d
e
Fo
rum
C
línic
(H
osp
ital
Clín
ic
de
B
arc
elo
na
).
Lic
en
cia
do
en
C
ienc
ias
Eco
nóm
ica
s y
Em
pre
sari
ale
s p
or
la
Un
ive
rsid
ad
C
om
plu
ten
se d
e M
ad
rid
, y
exe
cutiv
e m
ast
er
en
el I
E B
usi
ne
ss S
cho
ol.
Co
nfe
ren
cia
nte
y
pro
feso
r in
vita
do
en
nu
me
rosa
s u
niv
ers
ida
de
s .
Blo
g:
com
un
ida
de
nla
red
.co
m
Jo
sé
Fra
nc
isc
o G
arc
ía
Mé
dic
o.
Do
cto
r y
Esp
eci
alis
ta
en
M
ed
icin
a
Pre
ven
tiva
y
Sa
lud
P
úb
lica.
P
rofe
sor
de
la
E
scu
ela
A
nd
alu
za
de
S
alu
d
Pú
blic
a
(Gra
na
da
, E
spañ
a).
A
seso
r R
egi
on
al
Te
mpo
ral
de
l Á
rea
de
Sis
tem
as
y S
erv
icio
s d
e S
alu
d d
e l
a O
rga
niz
aci
ón
Pa
na
me
rica
na
de
la S
alu
d (
Wa
shin
gto
n D
C,
US
A) .
Ju
lio
Ma
yo
l
Pro
feso
r T
itula
r d
e C
irug
ía d
e la
Uni
vers
ida
d C
om
plu
ten
se d
e M
ad
rid
. D
ire
cto
r d
e I
nn
ova
ció
n y
Je
fe d
e S
ecc
ión
de
Cir
ug
ía G
en
era
l y
Dig
est
iva
de
l H
osp
ital
Clín
ico
Sa
n C
arl
os
de
Ma
dri
d.
Má
ste
r e
n G
est
ión
Sa
nita
ria
po
r la
Un
ive
rsid
ad
Co
mp
lute
nse
de
Ma
dri
d.
Mie
mb
ro d
e la
Re
al
Aca
de
mia
Na
cio
na
l de
Me
dic
ina
.
Lu
is F
ern
án
de
z-L
uq
ue
Ing
en
iero
inf
orm
átic
o p
or
la U
niv
ers
ida
d d
e S
evi
lla.
Ya
du
ran
te s
us
est
ud
ios
de
info
rmá
tica
e
stu
vo t
rab
aja
nd
o e
n d
ive
rso
s p
roye
cto
s d
e e
Sa
lud
en
Ale
ma
nia
, V
ale
nci
a y
Se
villa
. E
n 2
00
7
pa
só a
fo
rma
r p
art
e d
el T
rom
sø T
ele
me
dic
ine
La
bo
rato
ry,
ww
w.t
ele
me
d.n
o/t
tl, d
on
de
rea
liza
su
tesi
s d
oct
ora
l co
n e
l ce
ntr
o d
e in
vest
iga
ció
n N
oru
t y
la U
niv
ers
ida
d d
e T
rom
sø.
Re
cie
nte
me
nte
e
stu
vo
de
e
sta
nci
a d
e in
vest
iga
ció
n
en
la
U
niv
ers
ida
d
de
H
arv
ard
y
la
Un
ive
rsid
ad
d
e
Min
ne
sota
. E
n lo
s ú
ltim
os
6 a
ño
s h
a t
rab
aja
do
en
má
s d
e 6
pro
yect
os
de
I+
D t
an
to n
aci
on
ale
s co
mo
in
tern
aci
on
ale
s y
acu
mu
la m
ás
de
20
pu
blic
aci
on
es.
Act
ua
lme
nte
es
el
secr
eta
rio
de
l g
rup
o d
e t
rab
ajo
de
So
cia
l M
ed
ia d
e l
a I
nte
rna
tion
al
Me
dic
al
Info
rma
tics
Ass
oci
atio
n (
IMIA
),
htt
p:/
/imia
soci
alm
ed
ia.w
ord
pre
ss.c
om
XX
II
Ma
nu
el
Arm
ayo
ne
s
Do
cto
r e
n P
sico
log
ía p
or la
Un
ive
rsid
ad
de
Ba
rce
lon
a.
Inve
stig
ad
or
de
l Gru
po
de
In
vest
iga
ció
n P
SiN
ET
d
el
Inte
rne
t In
terd
isci
plin
ary
Inst
itute
(I
N3
) d
e
la
Un
ive
rsita
t O
be
rta
d
e
Ca
talu
nya
(U
OC
). P
rofe
sor
de
l M
ást
er
Ofic
ial,
Psi
colo
gía
, S
alu
d y
Ca
lida
d d
e V
ida
en
la
So
cied
ad
de
la
In
form
aci
ón
y e
l Co
no
cim
ien
to (
UO
C).
Ma
nu
el (M
an
ny)
He
rná
nd
ez
Ma
nu
el
(Ma
nn
y) H
ern
án
de
z e
s u
n d
efe
nso
r d
e l
os
pa
cien
tes
con
dia
be
tes
y u
n e
xpe
rto
en
m
ed
ios
soci
ale
s a
plic
ado
s a
la
sa
lud
. E
n
el
20
07
, fu
nd
ó
Tu
Dia
be
tes.
org
(e
n
ing
lés)
y
EsT
uD
iab
ete
s.o
rg (
en
esp
añ
ol)
, d
os
de
la
s m
ás
imp
ort
an
tes
red
es
soci
ale
s p
ara
pe
rso
na
s co
n d
iab
ete
s. H
a p
ub
lica
do
lib
ros
sob
re m
ed
ios
soci
ale
s, h
a h
abl
ad
o s
ob
re m
ed
ios
soci
ale
s y
salu
d e
n e
ven
tos
com
o B
log
Wo
rld
Exp
o,
eP
atie
nt
Co
nn
ect
ion
s y
He
alth
2.0
, y
ha
sid
o e
ntr
evi
sta
do
p
or
el
Ne
w Y
ork
Tim
es,
NP
R,
Fo
x N
ew
s H
ea
lth,
Un
ivis
ión y
El
Pa
ís.
Ma
nu
el
tam
bié
n a
yud
a a
o
tro
s a
na
veg
ar
las
ag
uas
de
los
med
ios
soci
ale
s p
ara
el b
ien
co
mú
n.
Ma
ría
Te
resa
Arr
ed
on
do
Co
mo
D
ire
cto
ra
de
L
ife
Su
pp
ort
ing
T
ech
no
log
ies
y d
e
act
ivid
ad
es
tan
to
doc
en
tes
com
o
inve
stig
ad
ora
s,
Ma
ría
T
ere
sa
Arr
ed
on
do
cu
enta
co
n
una
a
mp
lia
exp
eri
en
cia
e
n
las
má
s a
van
zad
as
áre
as
de
Inv
est
iga
ció
n,
tale
s co
mo
In
telig
en
cia
Am
bie
nta
l, m
-Sa
lud
, m
-In
clu
sió
n
So
cia
l, In
fo-b
io-n
an
o-c
ogn
o T
ecn
olo
gía
s, I
nte
rfa
ces
Ad
ap
tativ
as
cen
tra
da
s e
n e
l u
sua
rio
de
ú
ltim
a g
en
era
ció
n,
Sis
tem
as
Co
mp
lejo
s d
e R
ea
lida
d V
irtu
al,
Se
rvic
ios
So
cio
-Sa
nita
rio
s p
ara
la
m
ejo
ra d
e l
a C
alid
ad
de
Vid
a,
figu
ran
do
co
mo
mie
mb
ro d
el
foro
de
“In
de
pe
nd
en
t L
ivin
g”
de
la
U
nió
n E
uro
pe
a.
Su
pe
rma
ne
nte
co
nta
cto
co
n l
a I
nd
ust
ria
y c
on
Ce
ntr
os
de
In
vest
iga
ció
n y
D
oce
nci
a,
hace
n q
ue
te
ng
a u
na
cla
ra v
isió
n d
e l
a s
itua
ción
act
ua
l e
n D
om
ótic
a,
Inte
lige
nci
a
Am
bie
nta
l, In
terf
ace
s A
da
pta
tiva
s,
etc
, q
ue
la
si
túa
n
com
o
un
a
ase
sora
fr
ecu
en
te
en
e
l p
ara
dig
ma
act
ua
l d
el
mu
nd
o d
e l
a I
nve
stig
aci
ón
en
Sa
lud
Ele
ctró
nic
a,
así
co
mo
en
In
clu
sión
S
oci
al d
e D
isca
pa
cita
dos
y P
ers
on
as
Ma
yore
s co
n n
ece
sid
ade
s e
spe
cia
les.
Mig
ue
l Á
ng
el M
áñ
ez
Lic
en
cia
do
en
Cie
nci
as
Eco
nó
mic
as
po
r la
Un
ive
rsid
ad
de
Va
len
cia
. S
ub
dir
ect
or
Eco
nó
mic
o d
el
De
pa
rta
me
nto
de
Sa
lud
Alic
an
te -
Sa
nt
Joa
n.
Má
ste
r e
n A
dm
inis
tra
ció
n S
an
itari
a p
or
la E
scu
ela
N
aci
on
al d
e S
an
ida
d y
Pro
gra
ma
de
Alta
Dir
ecc
ión
de
In
stitu
cio
ne
s S
an
itari
as
(IE
SE
). A
uto
r d
el
blo
g d
e g
est
ión
sa
nita
ria
"Sa
lud
co
n C
osa
s".
Pil
ar
Sa
la
Ing
en
iera
De
Te
leco
mu
nic
aci
on
es p
or
la U
niv
ers
ida
d P
olit
écn
ica
de
Va
len
cia
en
el
20
01
, su
ca
rre
ra p
rofe
sio
na
l se
ce
ntr
a e
n l
a a
plic
aci
ón
de
la
s T
IC e
n e
l á
rea
de
la
sa
lud
y l
a a
ten
ció
n
soci
o-s
ani
tari
a,
do
nd
e v
ien
e p
art
icip
an
do
en
pro
yect
os
de
in
vest
iga
ció
n d
esd
e e
l V
Pro
gra
ma
M
arc
o d
e l
a U
E,
sie
nd
o a
ctu
alm
en
te c
oo
rdin
ado
ra t
écn
ica
de
un
ST
RE
P y
un
IP
en
el
áre
a d
e
e-I
ncl
usi
on.
De
sde
20
07
ta
mb
ién
co
lab
ora
co
mo
exp
ert
a e
xte
rna
co
n la
Un
ida
d d
e G
ob
ern
an
cia
y É
tica
de
la
UE
asi
stie
nd
o a
la
Co
mis
ión
Eu
rop
ea
en
la
s e
valu
aci
on
es é
tica
s d
e p
roye
cto
s d
e
inve
stig
aci
ón.
XX
III
Se
rgio
Ga
rcía
Mé
dic
o d
e f
am
ilia
, a
seso
r in
de
pe
nd
ien
te e
n e
l se
cto
r sa
nita
rio
, h
ab
iend
o t
rab
aja
do
lo
s ú
ltim
os
on
ce a
ño
s co
mo
dir
ect
or
ge
ren
te d
e c
en
tro
s h
osp
itala
rios
pri
vad
os
y co
mo
co
nsu
ltor
pa
ra
HO
N(.
ch),
Ne
tdo
cto
r, I
TA
CA
-UP
V y
TS
B.
Fo
rma
ció
n c
en
tra
da e
n g
est
ión,
ma
rke
ting
, e
du
caci
ón
u
niv
ers
itari
a y
tele
me
dic
ina
.
Se
rgio
Gu
illé
n
Es
Ing
en
iero
en
Ele
ctró
nic
a
y D
oct
or
en
Te
leco
mu
nic
aci
one
s p
or
la U
niv
ers
ida
d P
olit
écn
ica
de
V
ale
nci
a
(UP
V).
D
esd
e
19
74
tr
ab
ajó
e
n
I+D
e
n
Ing
en
ierí
a
Bio
mé
dic
a
en
d
ise
ño
de
in
stru
me
nta
ció
n m
éd
ica.
En
19
98
cre
a e
n l
a U
PV
el
Gru
po
de
In
vest
iga
ció
n T
SB
(T
ecn
olo
gía
s p
ara
la S
alu
d y
el B
ien
est
ar)
pa
ra e
l de
sarr
ollo
de
so
luci
one
s T
IC e
n lo
s ca
mp
os
de
sa
lud
y d
e
inte
gra
ció
n s
oci
al.
En
20
00
co
-fu
nda
el
Inst
ituto
IT
AC
A d
en
tro
de
la
mis
ma
UP
V e
n d
on
de
se
inte
gra
T
SB
. C
om
o
inve
stig
ad
or
cie
ntí
fico
, h
a
pa
rtic
ipa
do
e
n
má
s d
e
50
pro
yect
os
inte
rna
cio
nal
es
de
I+
D
en
n
um
ero
sos
caso
s co
mo
C
oo
rdin
ad
or
de
Pro
yect
o
y T
ech
nic
al
Ma
na
ge
r.
Ha
p
ub
lica
do
má
s d
e
80
p
ap
ers
e
n
revi
sta
s n
aci
on
ale
s e
in
tern
aci
ona
les
y e
s co
nfe
ren
cian
te e
n s
em
ina
rio
s, c
ong
reso
s y
con
fere
nci
as
na
cio
na
les
e i
nte
rna
cion
ale
s. C
om
o
em
pre
nd
ed
or,
a p
rin
cipi
os
de
20
08
fu
nd
a la
em
pre
sa T
SB
, sp
in-o
ff d
el g
rup
o I
TA
CA
-TS
B.
En
la
act
ua
lida
d e
s C
EO
de
TS
B y
co
ord
ina
do
r d
el
TS
B G
RO
UP
, fo
rma
do
po
r la
s e
mp
resa
s y
el
cen
tro
de
I+
D.
Vic
en
te T
rave
r
Dr.
In
ge
nie
ro
en
T
ele
com
un
ica
cion
es
po
r la
U
niv
ers
ida
d
Po
lité
cnic
a
de
V
ale
nci
a.
Su
s a
ctiv
ida
de
s d
e I
+D
+i
y tr
an
sfe
ren
cia
tecn
oló
gic
as e
stá
n c
ent
rad
as
en
tel
em
ed
icin
a y
e-s
alu
d,
dir
igie
nd
o e
l g
rup
o d
e T
ecn
olo
gía
s p
ara
la
Sa
lud
y e
l B
ien
est
ar
de
IT
AC
A.
Pro
feso
r d
e l
a
Un
ive
rsid
ad
P
olit
écn
ica
de
V
ale
nci
a,
imp
art
e
de
sde
2
001
la
a
sig
natu
ra
de
‘S
iste
ma
s d
e
Te
lem
ed
icin
a’ e
n la
ET
SIT
, d
e d
on
de
es
Su
bd
ire
cto
r d
e R
ela
cio
ne
s co
n E
mp
resa
s. M
iem
bro
de
la
C
om
isió
n
Aca
dé
mic
a
de
l M
ást
er
Inte
run
ive
rsita
rio
d
e
Ing
en
ierí
a
Bio
mé
dic
a,
de
d
on
de
ta
mb
ién
es
pro
feso
r.
Ha
pa
rtic
ipa
do
en
má
s d
e 1
5 p
roye
cto
s e
uro
pe
os
y n
aci
on
ale
s d
e I+
D y
8 c
on
ven
ios
de
in
vest
iga
ción
co
n e
mp
resa
s e
n e
l se
cto
r d
e la
te
lem
ed
icin
a y
la e
-sa
lud
. A
uto
r d
e 9
art
ícu
los
en
re
vist
a
inte
rna
cio
na
l y
8
en
re
vist
a
na
cio
nal,
y m
ás
de
8
0 po
ne
nci
as
en
con
gre
sos
inte
rna
cio
nal
es
y n
aci
ona
les.
XX
IV
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
1
Intr
od
ucc
ión
Ala
in O
cho
a
Esp
eci
alis
ta e
n M
ark
etin
g,
Co
mu
nic
aci
ón
y S
alu
d e
n D
iari
om
ed
ico
.co
m,
a
lain
.och
oa@
gm
ail.
com
, @
ala
ino
cho
a
1. In
tern
et y
so
cied
ad
Cu
an
do
pe
nsa
mo
s e
n I
nte
rne
t, la
pri
me
ra im
ag
en
qu
e n
os v
ien
e a
la c
abe
za e
s u
no
de
e
sos
ran
king
s te
levi
sivo
s co
n
los
víd
eo
s m
ás
vist
os
de
Yo
uT
ub
e:
niñ
os
dá
ndo
se
go
lpe
s to
nto
s, a
do
lesc
ente
s te
nie
ndo
ca
ída
s a
ún m
ás
ton
tas,
y a
lgú
n q
ue
otr
o g
atit
o
ha
cie
nd
op
layb
ack
. S
ólo
ha
y o
tra
s d
os
ace
pci
on
es
de
In
tern
et
qu
e s
urg
en
de
fo
rma
e
spo
ntá
ne
a: “
rep
osi
tori
o m
un
dia
l de
po
rno
gra
fía
” y
“pe
ligro
so p
ara
los
me
no
res”
.
Fig
ura
1.
Da
ve
de
Bro
nk
art
. F
oto
gra
fía
: R
og
er
Ra
mir
ez,
C
ha
rio
t P
ho
to.
Lic
en
cia
: C
rea
tiv
e C
om
mo
ns
Ha
sta
qu
e n
ue
stra
vid
a c
am
bia
. D
avi
d d
e
Bro
nka
rt
[1]
lo
de
fine
com
o
un
m
om
en
to
de
reve
laci
ón
, u
n i
nst
an
te p
reci
so e
n e
l q
ue
un
o p
asa
d
e q
ue
su
sa
lud
le
pre
ocu
pe
“lo
no
rma
l”…
a q
ue
le
im
po
rte
de
ve
rda
d.
A q
ue
qu
iera
sa
be
r d
e m
em
ori
a
los
resu
ltado
s d
e
tod
os
sus
an
ális
is
de
sde
q
ue
n
aci
ó.
Y c
omp
ren
de
r q
ué
sig
nifi
ca c
ad
a c
ifra
. E
se
inst
an
te s
uel
e c
oin
cid
ir c
on
el
dia
gnó
stic
o d
e a
lgo
ma
lo,
mu
y m
alo
o
in
clu
so
sin
esp
era
nza
. D
e
Bro
nka
rt e
stu
vo e
n e
l ex
tre
mo
má
s so
mb
río
de
esa
ba
lanz
a c
ua
nd
o l
e d
iag
no
stic
aro
n
un
cá
nce
r qu
e t
en
ía a
pare
jad
a u
na
me
dia
na
de
su
pe
rviv
en
cia
de
ap
ena
s se
is m
ese
s.
En
ton
ces
quis
o s
ab
erlo
to
do
de
su
his
tori
al c
línic
o,
sus
enfe
rme
da
de
s a
nte
rio
res,
el
tipo
de
tu
mo
r a
qu
e s
e e
nfr
en
tab
a,
los
nu
evo
s tr
ata
mie
nto
s, l
as
his
tori
as
de
otr
os
en
ferm
os
pa
reci
do
s. ¿
Y p
or
dó
nd
e e
mp
ezó
? P
or
Go
og
le,
na
tura
lme
nte
.
¿N
atu
ralm
en
te?
Pa
ra c
ua
lqu
ier
pe
rso
na
na
cid
a a
pa
rtir
de
19
90
, In
tern
et
es
alg
o q
ue
ha
est
ad
o s
iem
pre
ah
í. P
ero
, in
clu
so p
ara
lo
s de
má
s, e
s fá
cil
olv
ida
r qu
e G
oo
gle
só
lo
exi
ste
de
sde
ha
ce 1
2 a
ño
s (n
aci
ó co
mo
pro
yect
o d
e i
nve
stig
aci
ón
en 1
99
6 y
co
mo
e
mp
resa
en
19
98
); s
in e
mb
arg
o,
se h
a c
on
vert
ido
en
alg
o ta
n o
mn
ipre
sen
te q
ue
lo
s a
ng
lop
arl
an
tes
ya l
o c
on
jug
an
co
mo
ve
rbo
. L
a R
ed
en
su
co
nju
nto
no
est
alló
com
o
me
dio
ma
sivo
ha
sta
los
no
ven
ta,
pe
ro e
l m
un
do
ya
es
inco
nce
bib
le s
in e
lla.
Po
r In
tern
et
se p
ue
de
ir a
l ba
nco
, h
ace
r la
co
mp
ra,
pa
sar
po
r la
lib
rerí
a,
pa
ga
r a
Ha
cie
nda
. S
e p
ue
de
n e
nvi
ar
y re
cib
ir c
art
as,
fot
os,
víd
eo
s, c
an
cio
ne
s. S
e p
ue
de
sa
be
r q
ué
me
nú
p
on
en
en
lo
s d
iez
rest
au
ran
tes
que
te
ro
de
an m
ien
tra
s d
as
un
pa
seo
, lla
ma
r p
or
vid
eo
con
fere
nci
a,
con
sulta
r m
ap
as
ultr
ad
eta
llad
os
de
cu
alq
uie
r lu
ga
r… D
e u
n p
rim
er
vist
azo
, p
are
ce e
l in
vent
o s
up
rem
o:
un
a t
ecn
olo
gía
qu
e s
irve
pa
ra t
od
o.
Era
cu
est
ión
d
e t
iem
po
qu
e la
util
izá
ram
os
pa
ra lo
qu
e m
ás
no
s im
po
rta
: n
ue
stra
pro
pia
sa
lud
.
Al
fin y
al
cab
o,
ya e
s p
art
e d
e n
uest
ra v
ida
co
tidia
na
: m
ás
de
la
mita
d d
e t
od
a la
p
ob
laci
ón
esp
añ
ola
se
co
ne
cta
a I
nte
rne
t; a
de
má
s, l
a m
ayo
ría
de
lo
s q
ue
util
izan
la
R
ed
lo h
ace
n p
ráct
ica
me
nte
a d
iari
o [2
, 3
].
Intr
od
ucc
ión
2
Y,
al
usa
rla
a t
od
as
ho
ras
y p
ara
to
do
… l
a h
em
os
tra
nsf
orm
ad
o e
n a
lgo
se
me
jan
te a
n
oso
tro
s m
ism
os.
Po
r e
so s
e h
a v
ue
lto s
oci
al.
O m
ejo
r d
ich
o,
la h
em
os
he
cho
soc
ial.
1.1.
E
l ho
mb
re, a
nim
al s
oci
al
No
he
mo
s p
od
ido
evi
tarl
o.
Lo
s p
rim
ate
s so
n a
nim
ale
s so
cia
les
po
r d
efin
ició
n y
lo e
ran
m
uch
o a
nte
s d
e q
ue
se
inve
nta
se e
l ord
en
ad
or.
El a
ntr
op
ólo
go
bri
tán
ico
Ro
bin
Du
nb
ar
lleg
a a
afir
ma
r q
ue
la
pri
me
ra r
ed
so
cial
nac
ió a
nte
s q
ue e
l le
ng
ua
je…
cu
an
do
los
pri
me
ros
ho
mín
ido
s se
de
spa
rasi
tab
an
mu
tua
me
nte
[4
]. S
u t
eo
ría
es
qu
e l
os
ho
mo
sa
pie
ns,
com
o o
tro
s p
rim
ate
s, s
e a
cica
lab
an
y re
aliz
ab
an
dive
rso
s cu
ida
do
s lo
s u
nos
a
los
otr
os,
lo c
ua
l era
un
a s
util
fo
rma
de
tra
nsm
itir
qu
é p
osi
ción
ocu
pa
ba
ca
da
un
o e
n e
l g
rup
o y
qu
ién
era
alia
do
de
qu
ién
. H
oy,
no
s h
ace
mo
s se
gu
ido
res
de
alg
uie
n e
n T
witt
er,
lo
cita
mo
s e
n n
ue
stro
blo
gro
llo
le
fe
licita
mo
s e
l cu
mp
lea
ño
s e
n F
ace
bo
ok.
Y
est
am
os
ate
nto
s a
ve
r qu
ién
no
s si
gue
a n
oso
tro
s y
qu
ién
no
s ci
ta.
Las
he
rra
mie
nta
s ca
mb
ian
; la
co
nd
uct
a,
no t
an
to.
Du
nb
ar
tam
bié
n e
s co
noci
do
po
r ha
be
r e
sta
ble
cid
o u
n n
úme
ro q
ue
lle
va s
u n
om
bre
. E
n s
u o
pin
ión
, h
ay
un
lím
ite c
og
niti
vo a
la c
an
tida
d d
e r
ela
cio
ne
s so
cia
les
est
ab
les
que
u
na
pe
rso
na p
ue
de
ges
tion
ar
y e
se l
ímite
est
á e
n u
nos
15
0 [
5].
En
efe
cto
, ca
da
ve
z h
ay
má
s d
eb
ate
so
bre
la p
rofu
nd
ida
d d
e la
s re
laci
on
es
qu
e a
po
rta
In
tern
et
en
un
a e
ra
en
qu
e u
no
pu
ed
e t
en
er
fáci
lme
nte
mile
s d
e “
am
igo
s” e
n d
ive
rsa
s w
eb
s. ¿
Cu
án
tos
son
ge
nte
co
n la
qu
e d
e v
erd
ad
pu
ed
e u
no c
on
tar?
Pe
ro e
l n
úm
ero
de
Du
nb
ar
es
un
a t
eo
ría
mu
y co
nte
sta
da
. H
ay
qu
ien
es
afir
ma
n q
ue
e
se “
15
0,
má
s o
me
no
s” e
s la
re
spu
est
a a
un
a p
reg
un
ta e
qu
ivo
cad
a.
El
en
orm
e
po
ten
cia
l de
las
nu
eva
s re
laci
on
es
virt
ua
les
pa
rece
est
ar
en
las
po
de
rosa
s ve
nta
jas
de
lo
s lla
ma
dos
vín
culo
s dé
bile
s [6
]. A
lo
la
rgo
de
los
añ
os,
dive
rso
s e
stud
ios
y a
uto
res
ha
n s
ug
eri
do q
ue
la
s co
ne
xio
ne
s so
cia
les
má
s in
form
ale
s –
los
con
oci
dos
de
nu
est
ros
con
oci
do
s– s
on
mu
cho
má
s ú
tile
s a
la h
ora
de
en
con
tra
r tr
ab
ajo
o r
eso
lve
r p
rob
lem
as
de
to
do
tip
o
[7,8
].
Es
así
p
orq
ue
los
vín
culo
s m
ás
fue
rte
s y
est
ab
les
tien
den
a
re
laci
on
ar
a u
n i
nd
ivid
uo
co
n l
os
ento
rno
s q
ue
ya c
on
oce
, m
ien
tra
s q
ue
lo
s lla
ma
do
s d
éb
iles
pu
ede
n a
bri
rle
pu
ert
as
y p
ers
pe
ctiv
as
qu
e v
an
mu
cho
má
s a
llá.
De
fo
rma
si
mila
r, l
a a
ctiv
ida
d o
nlin
e n
o s
up
lan
ta n
i su
stitu
ye a
lo
s a
mig
os
de
to
da
la
vid
a –
al
me
no
s, n
o e
n in
div
idu
os
san
os–
sin
o q
ue
añ
ad
e n
ue
vas
rela
cio
ne
s. P
on
e e
n c
on
tact
o a
pe
rso
na
s d
e t
od
o e
l m
un
do
co
n l
os
mis
mo
s in
tere
ses
o lo
s m
ism
os
pro
ble
ma
s, d
e
form
a q
ue
pu
ed
en
in
terc
am
bia
r d
esd
e a
po
yo e
mo
cio
na
l h
ast
a u
n a
pre
nd
iza
je m
utu
o,
con
un
a e
sca
la q
ue
ha
ce u
no
s a
ño
s h
ub
iera
sid
o c
ate
gó
rica
me
nte
imp
osi
ble
.
1.2.
In
tern
et s
e vu
elve
so
cial
: W
eb 2
.0
A e
se u
so s
oci
al
de
Int
ern
et
es
a l
o q
ue
se
lla
ma
po
mp
osa
me
nte
“W
eb
2.0
”, p
ara
d
ifere
nci
arl
a d
e l
a p
rim
era
eta
pa
de
la
Re
d,
cua
nd
o a
ún
se
co
mp
ort
ab
a c
om
o u
n
me
dio
de
co
mu
nic
aci
ón
de
ma
sas
a la
an
tigu
a u
san
za:
po
ca g
en
te h
ab
lan
do
y m
uch
a
esc
uch
an
do
(ve
r ta
bla
1).
Ta
bla
1.
Dif
ere
nc
ias
We
b 1
.0 v
s W
eb
2.0
(a
da
pta
do
de
Tim
O’R
eil
ly)
[9]
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
3
seconstruye
mayoritariamentedesdelosusuarios
Loscreadoresdepáginastienenpocoque
decirsobresucontenidoydestinofinal,
servicio
enlanube,
Intr
od
ucc
ión
4
LongTail:
En
re
sum
en
: a
ho
ra,
tod
o e
l m
un
do
pu
ed
e t
en
er
voz.
Lo
ca
ract
erí
stic
o d
el
2.0
es
má
s e
sa a
ctitu
d,
y lo
qu
e p
rovo
ca,
qu
e c
ua
lqu
ier
inno
vaci
ón
te
cno
lóg
ica
. P
or
pri
me
ra v
ez,
la
s tr
ibu
s se
fo
rma
n c
on
su
jeto
s q
ue e
stá
n e
n e
squ
ina
s o
pue
sta
s d
el
pla
ne
ta.
Y v
an
n
aci
en
do
nue
vas
soci
eda
de
s co
nst
ante
me
nte
de
ntr
o d
e n
ue
stra
so
cie
da
d.
2. L
as
co
mu
nid
ad
es
vir
tua
les
y la
lle
ga
da
de
l e-
pac
ien
te
Pe
ro ‘
soci
eda
d’
pu
ed
e s
ign
ifica
r co
sas
mu
y d
istin
tas.
La
pri
nci
pa
l d
ifere
nci
a e
ntr
e l
as
do
s p
rim
era
s a
cep
cio
nes
qu
e le
da
la R
ea
l Aca
de
mia
Esp
añ
ola
es
qu
e p
ue
de
te
ne
r u
n
ob
jetiv
o c
omú
n o
ca
rece
r d
e é
l:
1.
f. R
eu
nió
n m
ayo
r o
me
no
r d
e p
ers
on
as,
fa
mili
as,
pu
eb
los
o n
aci
on
es.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
5
2.
f.
Ag
rup
aci
ón
n
atu
ral
o
pa
cta
da
d
e
pe
rso
na
s,
qu
e
con
stitu
yen
u
nid
ad
d
istin
ta d
e c
ad
a u
no
de
su
s in
div
idu
os,
co
n e
l fin
de
cum
plir
, m
ed
ian
te l
a m
utu
a
coo
pe
raci
ón,
to
do
s o
alg
un
o d
e lo
s fin
es
de
la v
ida
.
Ba
sta
un
po
co d
e o
bse
rva
ció
n p
ara
co
ncl
uir
qu
e l
a m
ayo
ría
de
las
mic
roso
cie
dad
es
qu
e n
ace
n o
nlin
e s
urg
en,
pre
cisa
me
nte
, a
lre
de
do
r d
e u
n p
rop
ósi
to o
un
a in
qu
ietu
d q
ue
u
ne
a t
od
os
sus
indi
vid
uo
s. L
os
dia
bé
tico
s b
usc
an
a o
tro
s d
iab
étic
os
pa
ra s
ab
er
con
tro
lar
me
jor
su e
nfe
rme
da
d y
pa
ra p
od
er
cha
rla
r co
n g
en
te q
ue
co
mp
ren
da
lo
qu
e
sig
nifi
ca v
ivir
a d
iari
o c
on
est
a p
ato
log
ía c
rón
ica.
El r
esu
ltad
o:
má
s d
e 1
8.0
00
usu
ari
os
reg
istr
ad
os
en
las
vers
ion
es
ing
lesa
y e
spa
ño
la d
e T
uD
iab
ete
s.o
rg.
Co
nve
rsa
nd
o e
ntr
e
ello
s. A
pre
ndie
nd
o lo
s un
os
de
los
otro
s. E
l uso
sa
nita
rio
y e
l uso
so
cial
de
In
tern
et
se
me
zcla
n d
e fo
rma
na
tura
l en
co
mu
nid
ad
es
de
est
e t
ipo
.
Tu
Dia
be
tes.
org
y
su
he
rma
na
e
n
esp
añ
ol
Est
ud
iab
ete
s.o
rg
son
co
mu
nid
ad
es
de
p
aci
en
tes
que
co
mp
art
en
la
mis
ma
en
ferm
ed
ad
. S
u c
read
or
tam
bié
n:
se t
rata
de
un
in
ge
nie
ro v
en
ezo
lan
o,
Ma
nn
y H
ern
án
de
z, q
ue e
mp
ren
dió
est
a l
ab
or a
ra
íz d
e su
p
rop
io d
iagn
óst
ico
. A
un
qu
e m
uch
os
usu
ario
s va
lora
n a
nte
to
do
el
ap
oyo
mo
ral
de
pe
rso
na
s qu
e
est
án
p
asa
nd
o
po
r e
l m
ism
o
tra
nce
, H
ern
án
de
z as
eg
ura
q
ue
los
be
ne
ficio
s va
n m
ás
allá
: m
uch
os
ha
n l
og
rad
o r
ed
uci
r su
s n
ive
les
de
he
mo
glo
bin
a
glu
cosi
lad
a (
un
a m
ed
ida
in
dir
ect
a d
e l
os
niv
ele
s d
e g
luco
sa p
rom
ed
io e
n l
os
últi
mo
s tr
es
me
ses)
a r
aíz
de
lo q
ue
ha
n a
pre
nd
ido
de
otr
os
pa
cie
nte
s e
n la
com
un
ida
d [
10
].
En
la
dia
be
tes
est
e a
pre
nd
iza
je p
ued
e s
er
esp
eci
alm
en
te r
ele
van
te,
ya q
ue
un
ma
l co
ntr
ol
de
la
do
len
cia
es
lo q
ue
ori
gin
a l
a m
ayo
ría
de
la
s co
mp
lica
cion
es,
alg
un
as d
e
ella
s fa
tale
s. P
ero
eso
no
sig
nific
a q
ue
lo
s d
iabé
tico
s se
an
lo
s ú
nic
os
en m
ovi
liza
rse
: e
xist
en
po
rta
les
sim
ilare
s p
ara
otr
as
con
dic
ione
s, c
om
o e
l má
s a
mp
lio P
atie
nts
Lik
eMe
y
otr
os.
Cu
alq
uie
r e
nfe
rmo
qu
e lo
de
see
tie
ne
al m
en
os
la o
po
rtu
nid
ad
de
po
ne
r d
e s
u
lad
o e
l má
xim
o d
e c
on
oci
mie
nto
dis
po
nib
le.
Y
un
m
ayo
r co
no
cim
ien
to
sie
mp
re
tien
e
con
secu
en
cia
s.
Así
, lo
s p
aci
en
tes
van
ca
mb
ian
do
. C
am
bia
su
re
laci
ón
co
n s
u p
rop
ia e
nfe
rme
da
d,
con
su
re
spo
nsa
bili
dad
p
ers
on
al
en
su s
alu
d.
Ah
ora
qu
iere
n p
art
icip
ar
en
la
to
ma
de
de
cisi
one
s. C
am
bia
su
re
laci
ón
co
n lo
s d
ato
s sa
nita
rio
s. A
ho
ra q
uie
ren
te
ne
r a
cce
so a
su
his
tori
a c
línic
a y
p
od
er
com
pre
nd
erl
a.
Ca
mb
ia,
po
r su
pu
est
o,
su r
ela
ció
n c
on
un
a t
ecn
olo
gía
qu
e e
s ca
da
ve
z m
ás
am
iga
ble
y m
ás
fáci
l d
e u
sar.
Po
r e
so s
e h
a d
ad
o e
n l
lam
arl
os
e-
pa
cie
nte
s, s
ob
re t
od
o a
pa
rtir
de
un
lib
ro b
lanc
o q
ue
de
finió
la
s b
ase
s d
el m
ovi
mie
nto
[1
1].
La
ela
bo
raci
ón
del
do
cum
en
to y
a f
ue
en
sí
mis
ma
to
da
un
a d
ecl
ara
ció
n:
un
text
o
esc
rito
e
ntr
e
casi
u
na
vein
ten
a
de
p
ers
on
as
qu
e
incl
uía
n
mé
dic
os
de
d
istin
tas
esp
eci
alid
ade
s, e
nfe
rmo
s, i
nfo
rmá
tico
s, e
sta
dís
tico
s… L
os
nue
vos
act
ore
s d
el
mu
nd
o
san
itari
o t
rae
n u
n a
bo
rda
je m
ulti
dis
cip
lina
r y
un
a a
pe
rtu
ra d
e i
de
as
com
o n
o s
e h
ab
ía
vist
o.
El m
an
ifie
sto
se
ab
re c
on
un
a c
ita q
ue
hu
bie
ra r
esu
ltad
o u
na
he
rejía
un
os
añ
os
an
tes:
“E
l o
bje
tivo
no
so
n m
ejo
res
ho
spita
les,
ni
me
jore
s p
ráct
icas
clín
icas
, n
i e
qu
ipa
mie
nto
m
ás
sofis
tica
do
, si
no
pac
ien
tes
má
s sa
no
s y
má
s fe
lices
”.
En
bu
en
a l
óg
ica
, ca
mb
ia t
am
bié
n l
a r
ela
ció
n d
e e
sto
s e
nfe
rmo
s co
n s
u m
éd
ico
. Y
de
a
lgú
n m
od
o e
xig
en
qu
e e
l fa
culta
tivo
ca
mb
ie e
n c
on
secu
enci
a.
Ah
í e
s d
on
de
lle
gan
a
lgu
no
s m
ale
nte
nd
ido
s. P
rim
ero
, lo
s si
ste
ma
s p
úb
lico
s d
e s
alu
d s
e v
en
go
lpe
ad
os
por
la r
ea
lida
d y
pa
ra e
llos
sup
on
e u
n a
taq
ue
po
r so
rpre
sa.
Ha
sta
ah
ora
, h
ab
ían
act
uad
o
com
o s
i lo
qu
e s
uce
die
ra e
n I
nte
rne
t –
es
de
cir,
en
la
ca
lle–
no
fu
era
co
n e
llos.
De
p
ron
to,
en
terr
ar
la c
ab
eza
en
la
are
na
ya
no
es
un
a o
pci
ón
. P
ero
olv
ida
n q
ue
lo
s d
efe
nso
res
de
la
sa
lud
2
.0
afir
ma
n
qu
e
est
e
en
foq
ue
pu
ed
e
lleva
r a
m
ejo
res
resu
ltad
os
con
me
no
res
cost
es.
Pa
ra c
ua
lqu
ier
ad
min
istr
aci
ón
, e
so lo
co
nvi
ert
e e
n u
na
p
osi
bili
da
d q
ue
le
co
nvi
en
e e
xplo
rar.
Só
lo q
ue
el
surg
imie
nto
de
un
a n
ue
va v
oz,
qu
e
ha
bla
co
n a
uto
rid
ad
de
su
s n
ece
sida
de
s, n
o s
iem
pre
es
fáci
l de
dig
eri
r.
Intr
od
ucc
ión
6
2.1.
N
aveg
ació
n o
nlin
e y
salu
d:
aum
ento
len
to
per
o im
par
able
E
n e
fect
o,
la R
ed
ha
fa
cilit
ad
o q
ue l
os
con
sum
ido
res
com
pre
n y
co
mp
are
n m
ejo
r,
ga
na
nd
o a
sí p
od
er
fre
nte
a l
as
em
pre
sas,
oblig
án
do
las
a ca
mb
iar
su a
pro
xim
aci
ón
a
un
me
rca
do
qu
e a
nte
s e
ra m
uch
o m
ás
pa
sivo
. L
a R
ed
ha
te
nid
o u
n e
fect
o a
ná
logo
en
la p
olít
ica
: la
ap
ert
ura
de
l mu
nd
o d
igita
l ha
he
cho
alz
ar
la v
oz
en
fa
vor
de
de
mo
cra
cia
s m
ás
pa
rtic
ipa
tiva
s y
ha
in
cre
me
nta
do
la
tra
nsp
are
nci
a d
e l
a a
ctiv
ida
d g
ub
ern
am
en
tal,
mu
cha
s ve
ces
a p
esa
r d
e l
os
pro
pio
s g
ob
ern
ante
s, c
om
o s
e h
a v
isto
co
n l
a fil
trac
ión
d
e d
ato
s so
bre
la
gu
err
a d
e I
rak
po
r p
art
e d
e W
ikile
aks
[12
]. C
om
o u
na
co
nse
cuen
cia
lóg
ica
, lo
s pa
cie
nte
s ta
mb
ién
ga
na
n f
ue
rza
y h
ace
n n
ota
r su
nu
eva
inf
lue
nci
a e
n lo
s si
ste
ma
s sa
nita
rio
s.
Est
o n
o e
s e
l de
l to
do
cie
rto
aú
n.
Po
r m
uch
o q
ue
se
dig
a lo
co
ntr
ari
o,
el c
am
bio
tra
ído
p
or
Inte
rne
t o
p
or
la W
eb
2
.0
no
est
á
sie
ndo
u
na
re
volu
ció
n.
No
tien
e
na
da
de
ru
ptu
rist
a,
ráp
ido
n
i ra
dic
al.
De
h
ech
o,
la
pro
pia
e
xpre
sió
n
“We
b
2.0
” lle
va
en
ci
rcu
laci
ón
cin
co a
ño
s: f
ue
acu
ña
da
en
un
a c
on
fere
nci
a o
rga
niz
ad
a p
or
O’R
eill
y M
ed
ia
[13
]a
fin
ale
s d
e 2
00
4.
No
ha
y, p
or
tan
to,
mo
tivo
pa
ra a
larm
ars
e a
nte
nin
gu
na
ext
rañ
a
mo
da
su
rgid
a d
e la
na
da.
La
Re
d e
stá
pro
voca
nd
o m
ás
bie
n u
na
le
nta
evo
luci
ón
. L
a m
ayo
ría
de
lo
s u
suar
ios
sig
ue
n s
iend
o c
om
o a
nte
s y
sólo
un
se
cto
r p
ide
co
sas
dife
ren
tes.
Po
r e
so a
ún
ha
y e
spa
cio
pa
ra l
os
cín
icos
y l
os
esc
ép
tico
s. P
or
eso
aú
n h
ay
con
seje
ros
de
leg
ad
os
de
g
ran
de
s co
mp
añ
ías
y p
rim
ero
s m
inis
tro
s q
ue
no
sab
en
en
via
r su
s p
ropi
os
e-m
ails
. S
on
u
na
esp
eci
e e
n v
ías
de
ext
inci
ón
, p
ero
aú
n n
o h
a l
leg
ad
o s
u ú
ltim
o d
ía y
asi
stim
os
a
un
a t
ran
sici
ón
má
s la
rga
de
lo q
ue
pre
veía
n lo
s e
ntu
sia
stas
de
lo d
igita
l.
Sin
e
mb
arg
o,
no
h
ay
vue
lta
atr
ás.
L
o
imp
ort
an
te
es
que
e
sos
usu
ari
os
qu
e ha
n
cam
bia
do
so
n l
os
pri
me
ros
pe
ro n
o s
erá
n l
os
últi
mo
s: y
a e
stá
cla
ro q
ue
la
te
nd
en
cia
de
los
e-p
aci
en
tes
es
imp
ara
ble
.
Ta
bla
2.
Cre
cim
ien
to 2
00
5-2
00
7 d
el
us
o d
e I
nte
rne
t e
n g
en
era
l y
de
In
tern
et
pa
ra
bú
sq
ue
da
s d
e s
alu
d e
n s
iete
pa
íse
s d
e E
uro
pa
(%
)
País
Dinamarca
Alemania
Grecia
Letonia
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
7
Noruega
Polonia
Portugal
Así
lo
re
vela
n
los
dato
s.
En
E
sta
do
s U
nid
os,
u
n
son
de
o
de
la
o
rga
niz
ació
n
ind
ep
en
die
nte
Pe
w I
nte
rne
t [1
4]
ind
ica
qu
e e
l 83
po
r ci
en
to d
e l
os
usu
ari
os
de
la
Re
d
bu
sca
n in
form
aci
ón
re
laci
on
ad
a c
on
la s
alu
d,
un
ha
llazg
o q
ue e
s co
nsi
ste
nte
a lo
larg
o d
e d
ive
rso
s e
stu
dio
s. D
el t
ota
l de
pe
rso
na
s q
ue
ha
cen
bú
sque
da
s so
bre
su
sa
lud
, se
is
de
ca
da
d
iez
ha
n
teni
do
a
lgu
na
act
ivid
ad
ca
lific
ab
le
com
o
“2.0
”:
con
sulta
r lo
s co
me
nta
rio
s d
e u
n b
log,
bu
sca
r o
pin
ion
es
de
otr
os
usu
ari
os s
ob
re u
n h
osp
ital
o un
m
éd
ico
e
n
con
cre
to,
esc
uch
ar
pod
cast
s,
etc
. E
s u
na
te
nd
en
cia
cla
ram
en
te
en
a
um
en
to,
sob
re t
od
o e
ntr
e l
os
usu
ari
os
qu
e s
e c
on
ect
an
co
n d
isp
ositi
vos
mó
vile
s. Y
co
ne
cta
rse
a t
ravé
s d
e a
pa
rato
s m
óvi
les
es
a s
u v
ez
un
a c
orr
ien
te q
ue
est
á c
reci
en
do
a
ma
rch
as
forz
ad
as.
En
efe
cto
, se
gú
n d
ato
s d
e 2
01
0,
do
s d
e c
ad
a c
inco
ad
ulto
s e
sta
do
un
ide
nse
s (4
0 p
or
cie
nto
) h
an
acc
ed
ido
a l
a R
ed
de
sde
su
te
léfo
no
mó
vil
[15
], u
n c
reci
mie
nto
de
och
o
pu
nto
s e
n u
n a
ño
. A
de
má
s, e
l d
ato
es
mu
cho
ma
yor
(65
po
r ci
en
to)
en
la
s p
ers
on
as
de
en
tre
18
y 2
9 a
ño
s, y
su
be
a g
ran
ve
loci
dad
en
lo
s us
ua
rio
s d
e e
ntr
e 3
0 y
49
. E
n
Eu
rop
a o
ccid
en
tal,
ad
emá
s, e
s e
l a
tra
ctiv
o d
e u
sar
las
red
es
soci
ale
s lo
qu
e e
stá
lle
van
do
a q
ue
má
s y
má
s p
ers
on
as
util
ice
n I
nte
rne
t d
esd
e d
isp
osi
tivo
s m
óvi
les,
se
gú
n
la c
on
sulto
ra C
om
Sco
re [
16
].
Ta
bla
3.
Us
o d
e r
ed
es
so
cia
les
de
sd
e e
l m
óv
il
Uso
de
red
es s
oci
ale
s d
esd
e el
móvil
Med
ia e
n e
l tr
imes
tre
an
teri
or
(fin
ali
zan
do e
n n
ovie
mb
re d
e 2008)
Base
: P
ose
edore
s d
e te
léfo
no m
óvil
en
Ale
man
ia, F
ran
cia, It
ali
a, E
spañ
a y
Rei
no U
nid
o
Fu
ente
: co
mS
core
M:M
etri
cs
% U
sua
rio
s d
e re
des
soci
ale
s d
esd
e el
móvil
qu
e só
lo
uti
liza
n e
l te
rmin
al
para
acc
eder
a r
edes
soci
ale
s
Cam
bio
in
tera
nu
al
en
uso
de
red
es s
oci
ale
s a
tra
vés
de
nav
ega
do
r w
eb
o a
pli
caci
on
es
Porc
enta
je d
e
usu
ari
os
del
tel
éfon
o
móvil
qu
e lo
uti
liza
n
para
acc
eder
a r
edes
soci
ale
s
Ale
man
ia
39.1
%
145%
3.3
%
Esp
aña
46.5
%
114%
5.0
%
Fra
nci
a 21.6
%
167%
4.5
%
Ital
ia
38.2
%
151%
4.7
%
Intr
od
ucc
ión
8
Rei
no U
nid
o
29.7
%167%
9.2
%
Tota
l 33.5
%
152%
5.4
%
Y m
ás
con
ect
ivid
ad
2.0
se
gu
irá
sig
nific
an
do
má
s in
teré
s p
or c
on
ten
ido
s sa
nita
rio
s. L
a
fun
da
ció
n H
ea
lth O
n t
he
Ne
t -l
a m
ism
a q
ue
acr
ed
ita l
as
we
bs
qu
e s
igu
en
el
cód
igo
H
ON
de
bu
en
as
prá
ctic
as-
re
aliz
ó e
n 2
00
5 s
u ú
ltim
o s
on
de
o s
ob
re e
l co
mp
ort
am
ien
to
de
lo
s in
tern
au
tas
en
re
laci
ón
a l
a sa
lud
[1
7].
Lo
pri
me
ro q
ue
de
cía
esa
en
cue
sta
es
qu
e la
ca
ntid
ad
de
usu
ari
os
de
In
tern
et
no
ha
de
jad
o d
e c
rece
r d
esd
e q
ue
em
pe
zó s
u
ext
en
sió
n e
n 1
99
3 y
qu
e e
l uso
de
la R
ed
po
r m
otiv
os
san
itari
os
ha
ido
en
pa
rale
lo.
El
fen
óm
en
o p
are
ce s
er
esp
on
tán
eo
e i
ne
vita
ble
: a
má
s n
ave
ga
ció
n,
má
s n
ave
ga
ció
n
rela
tiva
a la
sa
lud
.
En
Eu
rop
a,
el
au
me
nto
de
la
na
veg
aci
ón
re
laci
on
ad
a c
on
la
sa
lud
ha
sid
o e
no
rme
en
to
do
s lo
s gr
up
os
de
ed
ad
en
los
últi
mo
s a
ños
y, a
de
má
s, l
os
qu
e lle
van
tie
mp
o
ha
cié
nd
olo
tie
nd
en
a p
rofu
nd
iza
r y
pa
san
a r
ela
cio
na
rse
on
line
co
n o
tro
s p
aci
en
tes
o co
n s
us
méd
ico
s [1
8].
El
cam
bio
en
la
s n
ece
sid
ad
es
de
lo
s p
aci
en
tes
ya e
ra p
ate
nte
en
20
05
, se
gú
n e
l e
stu
dio
HO
N:
el
90
po
r ci
en
to d
e l
os
usu
ari
os
en
tre
vist
ad
os
de
sea
ba
qu
e s
u m
éd
ico
s le
ori
en
tase
, le
su
gir
iese
fu
en
tes
de i
nfo
rma
ció
n f
iab
le s
obre
sa
lud
en
In
tern
et.
Ja
y P
ark
inso
n,
fun
da
do
r d
e H
ello
He
alth
, ya
an
ticip
ó e
n 2
00
8 q
ue
el
futu
ro t
rab
ajo
de
l p
rofe
sio
na
l p
asa
ría
po
r p
resc
rib
ir e
nla
ces
de
ca
lida
d y
no
só
lo m
ed
ica
me
nto
s [1
9].
Es
un
me
nsa
je q
ue
va
ca
lan
do
y y
a s
e e
mp
ieza
a v
er
refle
jad
o e
n b
log
s d
e f
acu
ltativ
os
esp
añ
ole
s [2
0].
3. E
spañ
a, ¿
po
sib
le lí
der
?
De
he
cho
, E
spa
ña
no
va
a l
a z
aga
en
ad
opc
ión
de
nue
vas
tecn
olo
gía
s n
i e
n la
p
rop
ue
sta
de
su
s u
sos
san
itari
os.
Au
nq
ue
las
adm
inis
tra
cion
es
y lo
s m
éd
ico
s ju
egu
en
a
l de
sco
no
cim
ien
to,
la R
ed
ya
es
util
iza
da
po
r e
l 63
po
r ci
en
to d
e lo
s h
abi
tan
tes,
se
gún
In
tern
et
Wor
ld S
tats
. E
s e
l d
écim
o p
aís
co
n m
ás
usu
ari
os
de
Fac
ebo
ok
en
tod
o e
l m
un
do
[2
1]
y, e
n g
en
era
l, u
na
de
la
s n
aci
on
es d
on
de
má
s u
so s
e h
ace
de
la
s re
des
soci
ale
s,
seg
ún
re
con
oce
n
div
ers
as
fue
nte
s [2
2,2
3].
A
leja
nd
ro
Jad
ad,
dir
ect
or
de
l e
He
alth
In
no
vatio
n C
en
ter
(Ca
na
dá
) y
un
o d
e l
os
esp
eci
alis
tas
má
s re
spe
tad
os
de
l m
un
do
en
el
ám
bito
de
la
e-s
alu
d,
ha
re
calc
ado
en
va
ria
s a
pa
rici
on
es p
úb
lica
s qu
e
Esp
añ
a t
iene
to
da
s la
s co
nd
icio
nes
pa
ra a
sum
ir u
n p
ap
el d
e lid
era
zgo
mu
nd
ial e
n e
ste
ca
mp
o.
No
est
á s
olo
: lo
s m
ed
ios
ext
ran
jero
s e
mp
ieza
n a
to
ma
r co
mo
re
fere
nci
a l
os
esf
ue
rzo
s es
pa
ño
les
en t
err
en
os
com
o l
a e
xte
nsi
ón
de
la
his
tori
a c
línic
a e
lect
rón
ica
[2
4].
Qu
ed
a m
uch
o p
or
ha
cer
y e
s ci
ert
o q
ue
Est
ad
os
Un
idos
de
sta
ca p
or
su o
fert
a d
e
info
rma
ció
n s
an
itari
a e
n c
ast
ella
no
con
el
pro
yect
o M
ed
line
Plu
s [2
5],
pe
ro a
lgu
na
s in
stitu
cio
ne
s a
uto
nó
mic
as
ya
est
án
la
bra
nd
o
du
ram
en
te
el
cam
po
d
e
la
e-s
alu
d
esp
añ
ola
.
3.1.
E
jem
plo
s d
e p
ion
ero
s es
pañ
ole
s A
sí,
el I
nstit
uto
Va
sco
de
In
no
vaci
ón S
an
itari
a O
+B
err
i ya
est
á la
nza
ndo
la C
om
un
ida
d
Va
sca
de
Pa
cie
nte
s, u
na in
icia
tiva
dig
ital q
ue
na
ce p
orq
ue
el G
ob
iern
o a
uto
nó
mic
o h
a
com
pre
nd
ido
el
valo
r es
tra
tég
ico
de c
on
tar
con
pa
cie
nte
s ca
da
ve
z m
ás
invo
lucr
ado
s (e
s d
eci
r, f
orm
ad
os
e im
plic
ad
os
en
las
de
cisi
on
es q
ue
afe
cta
n a
su
sa
lud
). L
a E
scu
ela
A
nd
alu
za d
e S
alu
d P
úbl
ica
no
sólo
an
aliz
a e
l est
ad
o a
ctu
al d
e la
We
b 2
.0 s
an
itaria
en
E
spa
ña
, si
no q
ue
tie
ne
vari
os
pro
yect
os
pa
ra f
orm
ar
pa
cie
nte
s y
de
sarr
olla
–a
ún
en
fase
de
pru
eb
as-
la
com
un
ida
d v
irtu
al
Mi
Sa
lud
en
Re
d.
El
mu
nd
o d
igita
l es
tá e
n
eb
ulli
ció
n,
con
ce
rca
de
30
0 b
log
s sa
nita
rio
s a
ctiv
os
en
ca
ste
llan
o s
eg
ún u
na
re
cien
te
reco
pila
ció
n [2
6].
El
inte
rés
es
tal
qu
e y
a s
e h
a c
ele
bra
do
un
pri
me
r C
on
gre
so d
e l
a
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
9
Blo
go
sfe
ra S
an
itari
a,
con
el
ap
oyo
de
la
Fu
nd
aci
ón
Ga
spa
r C
asa
l, y
se p
rep
ara
el
seg
un
do
.
En
aq
ue
l fo
ro s
e p
ud
o c
om
pro
ba
r la
va
rie
da
d d
e p
rofe
sio
na
les
sani
tari
os
y o
tro
s a
cto
res
del
se
cto
r (p
aci
en
tes,
fa
mili
are
s) q
ue
ap
oya
n l
a s
alu
d 2
.0 y
tra
tan
de
ap
ort
ar
alg
o a
su
ava
nce
de
sde
dis
tinta
s d
isci
plin
as.
Ha
y im
plic
ad
os
ge
sto
res
(Se
rgio
Min
ué
),
eco
no
mis
tas
(Mig
ue
l Á
ng
el
Má
ñe
z),
esp
eci
alis
tas
en
salu
d p
úb
lica
(M
an
ue
l O
ño
rbe
),
oft
alm
ólo
go
s (R
ub
én
P
asc
ua
l),
ciru
jan
os
(Jul
io
Ma
yol)
, o
torr
ino
lari
ngó
log
os
(Em
ilio
D
om
íng
ue
z),
urg
en
ció
log
os
(Mó
nic
a
La
lan
da),
p
aci
en
tes
(Ma
nn
y H
ern
án
de
z),
fam
ilia
res
de
e
nfe
rmo
s (M
an
ue
l A
rma
yon
es,
M
igu
el
Án
ge
l y
Te
resa
d
e h
ttp
://w
ww
.eld
iari
od
ep
ed
ro.o
rg/ )
, e
tc.
La
ma
yorí
a d
e e
llos
son
blo
gu
ero
s y
ad
em
ás
usu
ari
os
activ
os
de
otr
as
he
rra
mie
nta
s 2
.0,
com
o T
witt
er
o F
ace
bo
ok.
No
ob
sta
nte
, e
l co
lect
ivo
pro
fesi
ona
l q
ue
má
s d
est
aca
po
r su
im
plic
aci
ón
es
el
de
la
a
ten
ció
n p
rim
ari
a,
los
mé
dic
os
de
cab
ece
ra d
e t
od
a la
vid
a,
qu
e e
scri
ben
de
sde
to
dos
los
rin
con
es
de
Esp
añ
a:
Ext
rem
ad
ura
(E
nri
qu
e G
avi
lán
), A
stu
ria
s (R
afa
el
Co
fiño
), y
p
or
sup
ue
sto
Ma
dri
d (
Julio
Bo
nis
, R
afa
el
Bra
vo,
Fe
rna
nd
o C
asa
do
). S
u i
mp
ort
an
cia
ra
dic
a e
n q
ue
so
n lo
s fa
culta
tivo
s co
n u
n c
on
tact
o m
ás
dir
ect
o c
on
los
en
ferm
os,
y s
u
eje
mp
lo a
yud
a a
pre
dis
po
ne
r a
lo
s d
em
ás
pa
ra c
om
un
ica
rse
me
jor
con
est
os
nu
evo
s u
sua
rio
s q
ue a
cud
en
a la
vis
ita d
esp
ué
s d
e h
ab
erse
info
rma
do
act
iva
me
nte
.
Alg
un
os
de
est
os
pro
fesi
on
ale
s se
e
xpre
san
a t
ravé
s d
e m
ed
ios
de
co
mu
nic
aci
ón
tr
ad
icio
na
les
ya s
ea
n g
en
era
lista
s –
com
o l
a s
ecc
ión
Có
dig
o S
alu
d d
e E
lmu
nd
o.e
s- o
e
spe
cia
liza
dos
–co
mo
e
l p
ort
al
Mé
dic
a
Blo
gs
de
D
iari
om
ed
ico
.co
m-.
P
ero
o
tro
s m
uch
os,
in
clu
ido
s a
lgu
nos
de
lo
s q
ue
tie
ne
n m
ás
seg
uid
ore
s, r
ecu
rre
n a
pla
tafo
rma
s g
ratu
itas
indi
vid
ua
les
com
o B
log
ge
r o
Wo
rdp
ress
, e
xact
am
en
te ig
ua
l que
co
mo
su
ele
n
ha
cerl
o lo
s m
uch
os
pa
cie
nte
s q
ue
ta
mb
ién
ap
ort
an
su
exp
eri
en
cia
a t
ravé
s d
e la
Re
d.
Se
a
cua
l se
a
su
ub
ica
ció
n,
no
su
ele
n
ace
pta
r co
nsu
ltas
pa
rtic
ula
res
a
tra
vés
de
In
tern
et
–se
ría
ne
glig
ent
e e
ile
ga
l- p
ero
sí
son
mu
y a
cce
sib
les
pa
ra r
eso
lve
r d
ud
as
ge
ne
rale
s.
4. U
n s
ec
tor
aú
n p
or
de
fin
ir
Lo
s e
sfu
erz
os
pú
blic
os
esp
añ
ole
s en
est
os
cam
po
s so
n in
com
ple
tos
y e
stá
n ll
en
os
de
p
rob
lem
as,
ci
ert
o,
de
sde
e
l D
ira
ya
an
da
luz
al
Ab
uca
sis
vale
nci
an
o,
pa
san
do
po
r so
ftw
are
s de
ayu
da
a la
pre
scri
pció
n q
ue
no
sie
mp
re r
esu
elv
en
má
s p
rob
lem
as
de
los
qu
e c
rea
n,
ya s
e t
rate
de
l Fie
rab
rás
cast
ella
no
-ma
nch
eg
o o
de
l AP
-Ma
dri
d.
Pe
ro t
od
os
son
, a
l fin
y
al
cab
o,
exp
eri
en
cia
s p
ion
era
s e
n
un
ca
mp
o
qu
e
toda
vía
se
e
stá
d
efin
ien
do
. N
i si
qu
iera
la
s to
do
po
de
rosa
s m
ulti
na
cio
na
les
de
la
in
form
átic
a h
an
sid
o
cap
ace
s to
daví
a d
e d
ar
con
un
a s
olu
ció
n u
niv
ers
alm
en
te s
atis
fact
ori
a: G
oo
gle
He
alth
y
Mic
roso
ft H
ea
lth V
au
lt a
ún
no
se
ha
n g
an
ad
o a
la
ma
yorí
a d
e l
os m
édic
os
ni
de
los
en
ferm
os.
Es
má
s, D
ave
de
Bro
nka
rt p
rob
ó a
vo
lca
r su
his
tori
a c
línic
a e
n G
oo
gle
He
alth
y l
as
cosa
s n
o s
alie
ron
co
mo
est
ab
a p
revi
sto
. É
l p
rete
nd
ía d
ar e
jem
plo
pa
ra a
po
yar
el
de
rech
o d
e t
od
os
los
paci
en
tes
a d
isp
on
er
de
su p
rop
io h
isto
ria
l y
ha
cerl
o a
cces
ible
o
nlin
e a
dis
tinto
s m
éd
ico
s y
cen
tro
s. L
o q
ue
ap
are
ció
fu
e t
al
cole
cció
n d
e e
rro
res
e
ine
xact
itud
es q
ue
se
pro
vocó
un
se
rio
de
ba
te p
úblic
o s
ob
re la
ne
cesi
dad
de
me
jora
r la
se
gu
rid
ad
de
est
os
sist
em
as
[27
]. P
ara
en
ton
ces,
De
Bro
nka
rt y
a h
ab
ía s
up
era
do
su
cán
cer
con
tra
to
do
pro
nó
stic
o y
se
ha
bía
co
nve
rtid
o e
n u
na
voz
influ
yen
te d
el
mu
nd
o
san
itari
o d
esd
e s
u b
log
Th
e N
ew
Life
of
E-P
atie
nt
Da
ve.
Lo
qu
e l
e pa
só e
s só
lo u
n e
jem
plo
de
los
te
mo
res
qu
e s
urg
en
cu
an
do s
e h
abl
a d
e
acc
ed
er
on
line
a
in
form
aci
ón
se
nsi
ble
d
e
tipo
sa
nita
rio
. L
os
ba
nco
s y
Ha
cie
nd
a
pa
rece
n c
apa
ces
de
op
era
r d
e f
orm
a s
eg
ura
en
la R
ed
, p
ero
ta
nto
el p
úblic
o c
om
o lo
s p
rofe
sio
na
les
con
sid
era
n q
ue
lo
s re
gis
tro
s sa
nita
rio
s so
n m
ate
ria
les
má
s d
elic
ad
os y
q
ue
no
se
ha
co
nse
gu
ido
ga
ran
tiza
r n
i su
pri
vaci
da
d n
i su
ve
raci
da
d.
Intr
od
ucc
ión
10
Es
sólo
un
o d
e l
os
pe
ligro
s q
ue
se
ach
aca
n a
In
tern
et.
En
lo
s ú
ltim
os
añ
os
ha
y q
uie
n
ha
u
tiliz
ad
o la
s re
de
s so
cia
les
para
p
rom
ove
r h
áb
itos
po
co
salu
dab
les
com
o la
a
no
rexi
a,
el
sexo
si
n
pro
tecc
ión
o
e
l co
nsu
mo
d
e
dro
ga
s.
So
n
caso
s q
ue
h
an
p
rovo
cad
o l
a c
om
pre
nsi
ble
in
qui
etu
d y
qu
e,
peo
r a
ún
, h
an
lleva
do
mu
cha
s ve
ces
a
sob
ree
stim
ar
los
pro
ble
ma
s q
ue
pu
ed
e g
en
era
r la
We
b 2
.0.
Mu
cho
s se
ap
oya
n e
n e
sto
s e
jem
plo
s p
ara
pre
gu
nta
r q
ué
ocu
rrir
á s
i al
gu
ien
se
fía
de
in
form
aci
ón
err
óne
a
sob
re s
u t
rata
mie
nto
o s
u p
ato
log
ía.
4.1.
L
os
dat
os
no
res
pal
dan
los
tem
ore
s en
to
rno
a
la W
eb 2
.0
Pe
ro l
os
da
tos
van
en
otr
a d
ire
cció
n. E
l B
ritis
h M
ed
ica
l Jo
urn
al
an
aliz
ó u
na
co
no
cida
lis
ta d
e d
istr
ibu
ció
n d
e p
aci
en
tes
con
cá
nce
r (A
CO
R)
y d
esc
ub
rió
que
el
con
ten
ido
e
rró
ne
o e
ra,
en
su
in
me
nsa
ma
yorí
a,
corr
eg
ido
po
r la
pro
pia
co
mu
nid
ad
en
cu
est
ión
d
e h
ora
s [2
8].
Lo
s e
stu
dio
s d
e P
ew
In
tern
et
señ
ala
n q
ue
el 6
0 p
or
cie
nto
de
los
e-p
aci
en
tes
(es
dec
ir,
de
lo
s q
ue
usa
n l
a R
ed
pa
ra i
nfo
rma
rse
so
bre
sa
lud
) a
firm
an
qu
e e
llos
o a
lgu
ien
qu
e
con
oce
n s
e h
an
be
ne
ficia
do
de
l co
nse
jo c
ons
eg
uid
o o
nlin
e.
Só
lo u
n 3
po
r ci
en
to
pu
ed
en
de
cir
qu
e e
llos
o a
lgu
ien
qu
e c
on
oce
n h
an
te
nid
o a
lgú
n r
esu
ltad
o n
eg
ativ
o,
“un
a c
ifra
que
ad
em
ás
se m
an
tien
e e
sta
ble
de
sde
20
06
” [2
9].
Ta
bla
4.
Imp
ac
to d
e l
as
bú
sq
ue
da
s o
nli
ne
so
bre
sa
lud
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
11
Jad
ad
lo
re
sum
e d
e u
n m
od
o m
ás
taja
nte
: “V
ari
os
est
ud
ios
ha
n t
rata
do
de
me
dir
el
efe
cto
pe
rjud
icia
l d
e In
tern
et
y lo
qu
e s
e h
a p
od
ido
ve
r e
s m
uy
dé
bil.
No
ha
y u
na
e
vid
en
cia
qu
e r
efu
erc
e n
ue
stra
pre
ocu
pa
ció
n”
[30
].
La
pre
ocu
pa
ció
n,
sin
em
ba
rgo
, p
erm
an
ece
. R
ed
es
esp
añ
ola
s co
mo
Viv
ela
salu
d –
au
spic
iad
a p
or
DK
V-
na
cen
pre
cisa
me
nte
pa
ra q
ue
la
co
nve
rsa
ció
n e
ntr
e p
aci
ente
s si
em
pre
est
é b
ajo
la
vig
ilan
cia
y po
sib
le m
od
era
ció
n d
e pe
rso
na
l m
édic
o.
Ha
y, p
ue
s,
alte
rna
tiva
s p
ara
q
uie
n
no
se
si
en
ta
cóm
od
o
en
u
n e
nto
rno
co
mp
leta
me
nte
a
uto
ge
stio
nad
o p
or
en
ferm
os
com
o T
uD
iab
ete
s o
Pa
tien
tsL
ike
Me
5. M
édic
o-p
acie
nte
, un
a re
laci
ón
po
r re
des
cub
rir
Te
nie
nd
o
en
cue
nta
qu
e
no
h
ay
ob
stá
culo
s té
cnic
os
insa
lva
ble
s a
la
se
gu
rida
d
info
rmá
tica
de
los
da
tos
ni a
la c
om
pro
ba
ció
n d
e s
u e
xact
itud
y q
ue
la p
ura
inte
racc
ión
en
tre
usu
ari
os,
co
mo
sub
raya
Ja
da
d,
no
ha
de
mo
stra
do
nin
gún
efe
cto
no
civo
, p
are
ce
qu
e e
l ve
rda
de
ro o
rig
en
de
la
in
qu
ietu
d p
or
pa
rte
de
l co
lect
ivo
mé
dic
o e
s e
l te
mo
r a
e
sos
cam
bio
s q
ue
le
s e
xig
en
lo
s e
-pa
cie
nte
s. S
ob
re t
od
o,
al
cam
bio
de
la
re
laci
ón
mé
dic
o-e
nfe
rmo
.
No
ob
sta
nte
, lo
s fa
culta
tivo
s d
eb
en
co
mp
ren
de
r q
ue
no
tie
nen
na
da
que
te
me
r. I
gu
al
qu
e l
os
en
ferm
os
de
be
n s
er
mu
y co
nsc
ient
es
de
qu
e I
nte
rne
t n
o p
ue
de
su
stitu
ir a
l cu
ida
do
mé
dic
o.
Las
he
rra
mie
nta
s 2
.0 a
bre
n p
osi
bili
da
des
, a
mp
lific
an t
od
o l
o qu
e
exi
stía
an
teri
orm
en
te…
pe
ro c
om
o c
om
ple
me
nto
, n
o c
om
o r
ee
mp
lazo
. E
s m
ás,
su
rge
la p
ara
do
ja d
e q
ue
ta
nto
lo
s m
éd
ico
s co
mo
lo
s p
aci
en
tes
red
esc
ub
ren
, p
or
el
des
vío
de
In
tern
et,
los
valo
res
má
s a
ntig
uo
s d
e l
a p
ráct
ica
clín
ica
: la
im
por
tan
cia
de
un
a
rela
ció
n d
e c
on
fian
za,
del
tra
to p
ers
on
al,
etc
., so
n e
lem
en
tos
qu
e v
ue
lve
n a
l p
rim
er
pla
no
de
l de
ba
te d
esp
ué
s d
e u
n p
ar
de
dé
cad
as
en
qu
e t
od
o a
van
ce p
are
cía
pa
sar
po
r in
ven
tar
nu
eva
s re
son
an
cia
s m
ag
né
tica
s.
Po
r co
ntr
ad
icto
rio
q
ue
p
are
zca
, e
l in
terc
am
bio
dig
ital
ha
vu
elto
a p
on
er
de
ma
nifi
est
o l
a i
mp
ort
an
cia
de
la
co
mu
nic
aci
ón
pe
rso
na
l.
Así
, u
n
est
ud
io
de
l N
atio
na
l C
an
cer
Inst
itute
d
e
Est
ad
os
Un
ido
s h
a
de
mo
stra
do
reci
en
tem
en
te q
ue
la
Re
d l
leva
a t
al
sob
rea
bun
da
nci
a d
e in
form
aci
ón
qu
e e
l p
acie
nte
co
nfí
a m
ás
qu
e n
un
ca e
n s
u m
éd
ico
[3
1].
“C
uan
to m
ás
ruid
oso
se
vue
lve
el
en
torn
o,
má
s n
ece
sita
s u
n f
acu
ltativ
o p
ara
de
scifr
arl
o”,
exp
lica
Bra
dfo
rd W
. H
ess
e,
un
o d
e lo
s a
uto
res
de
l tr
ab
ajo
. “A
l p
úb
lico
ge
nera
l le
cu
est
a d
isce
rnir
la
in
form
aci
ón
bu
en
a d
e l
a
ma
la.
Pe
ro
los
mé
dic
os
resu
ltan
cre
íble
s po
r su
a
mp
lia
form
aci
ón
al
resp
ect
o,
y p
ue
de
n a
yud
ar
a d
iscr
imin
ar
qu
é i
nfo
rma
ció
n e
s va
liosa
”. E
n c
am
bio
, se
de
splo
ma
la
cr
ed
ibili
da
d o
torg
ad
a a
otr
os
me
dio
s d
e c
om
un
ica
ció
n c
om
o la
te
levi
sión
.
Intr
od
ucc
ión
12
Fig
ura
2
Se
gú
n e
ste
tra
ba
jo,
el
enfe
rmo
em
pie
za d
ocu
me
ntá
nd
ose
en
In
tern
et,
bu
sca
a p
art
ir
de
su
s sí
nto
ma
s. Y
lu
eg
o l
leva
esa
in
form
aci
ón
a s
u m
éd
ico
pa
ra q
ue
la
re
vise
n y
d
iscu
tan
ju
nto
s.
Su
san
na
h
Fo
x,
dir
ect
ora
a
soci
ad
a
de
P
ew
In
tern
et,
a
po
yó
est
e
est
ud
io
y co
nfir
mó
q
ue
o
tra
s e
sta
dís
tica
s va
n
en
e
sta
m
ism
a
dir
ecc
ión
: “H
ay
inst
ituci
on
es
qu
e n
o v
an
a v
ers
e d
esp
laza
da
s y
la v
isita
mé
dic
a e
s u
na
de
ella
s” [
32
].
De
he
cho
, lo
má
s in
tere
san
te d
el
son
de
o H
ON
de
20
05
es
qu
e t
am
bié
n d
ab
a p
ista
s so
bre
lo q
ue
ha
cen
los
en
ferm
os
de
spu
és
de
co
nsu
ltar
la R
ed
. A
sí,
el 5
4 p
or
cie
nto
de
lo
s p
aci
ent
es q
ue
bu
scan
in
form
aci
ón
so
bre
su
sa
lud
afir
ma
ron
qu
e h
ab
lab
an
de
sus
h
alla
zgo
s co
n s
u m
éd
ico
. E
l 8
8 p
or
cie
nto
afir
mó
qu
e,
si s
e d
ocu
me
nta
ba
en
In
tern
et,
la c
on
sulta
era
lue
go
de
me
jor
calid
ad
… c
osa
en
la q
ue
, so
rpre
nd
en
tem
en
te,
coin
cid
ió
la m
ayo
ría
de
los
facu
ltativ
os
(77
po
r ci
en
to).
Lo
mis
mo
le
pa
só a
e-P
atie
nt
Da
ve.
Su
his
tori
a e
s n
ota
ble
, e
ntr
e o
tra
s co
sas,
po
rqu
e
su b
úsq
ue
da e
mp
ezó
en
Go
og
le p
ero
no
te
rmin
ó a
llí.
Cie
rto
, su
en
cuen
tro
co
n re
des
soci
ale
s d
e p
aci
en
tes
le r
esu
ltó m
uy
valio
so y
fu
e e
l in
icio
de
su
act
ivis
mo
: h
oy
en
día
e
s u
n c
on
fere
nci
an
te p
rofe
sio
na
l qu
e se
de
dic
a a
an
ima
r a
otr
os
en
ferm
os
a p
art
icip
ar
má
s e
n e
l di
señ
o d
e l
os s
iste
ma
s de
sa
lud
. A
un a
sí,
tien
e m
uy
cla
ro q
ue
no
de
be
su
su
pe
rviv
en
cia
a I
nte
rne
t si
no
a s
us
mé
dic
os,
au
nq
ue
la
in
form
aci
ón
co
nse
gu
ida
po
r la
R
ed
le a
yud
ara
. L
o d
igita
l no
vie
ne
a s
ust
ituir
a n
ad
ie,
en
la f
iloso
fía
de
e-P
atie
nt
Da
ve,
sin
o a
ayu
da
r a
to
do
s. A
él
le g
usta
cita
r a
un
fa
culta
tivo
qu
e d
efin
ía l
as
nu
eva
s re
laci
on
es
dic
ien
do
que
lo
s m
éd
ico
s h
ace
n d
e e
ntr
en
ad
or
y lo
s e
nfe
rmo
s so
n l
os
jug
ad
ore
s. L
os
me
jore
s re
sulta
do
s lle
ga
n c
ua
ndo
se
esc
ucha
n m
utu
am
en
te y
tra
ba
jan
ju
nto
s.
Es
un
a c
onc
ep
ció
n d
e l
a s
alu
d 2
.0 q
ue
co
mp
arte
n o
tro
s m
uch
os.
Cu
rio
sam
en
te,
los
qu
e m
an
ifie
sta
n r
ece
los
y te
mo
res
son
ma
yori
tari
am
en
te l
os
qu
e n
o h
an
te
nid
o u
na
e
xpe
rie
nci
a d
ire
cta
co
n lo
qu
e la
Re
d p
ue
de
ha
cer
po
r la
sa
lud
. L
os
qu
e s
e r
esi
sten
a
pro
ba
r.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
13
Pe
ro c
ad
a v
ez
es
má
s se
nci
llo e
nco
ntr
ar
a e
spe
cia
lista
s co
n o
tra
act
itud
. A
sí,
un
e
stu
dio
enc
arg
ad
o p
or
Go
og
le d
escu
bri
ó q
ue u
na
ma
yorí
a a
pla
sta
nte
de
mé
dic
os
est
ad
ou
nid
ense
s (8
6
por
cie
nto
) ya
re
curr
e
a
Inte
rne
t p
ara
d
ocu
me
nta
rse
so
bre
cu
est
ion
es r
ela
cio
na
das
so
bre
su
tra
ba
jo,
lo q
ue c
on
vie
rte
a l
a R
ed
en
la
fu
en
te m
ás
con
sulta
da
po
r lo
s fa
culta
tivo
s. Y
no
es
un
a cu
estió
n a
isla
da
ya q
ue
la m
ayo
ría
(5
8 p
or
cie
nto
) d
icen
re
aliz
ar
búsq
ue
da
s m
ás
de
un
a v
ez
al
día
. U
n t
erc
io d
e l
os
facu
ltativ
os
en
tre
vist
ad
os
reco
no
ció
qu
e
ha
bía
n
inic
iad
o
un
n
ue
vo
tra
tam
ien
to
o
cam
bia
do
e
l e
xist
en
te a
ra
íz d
e la
info
rma
ció
n c
on
sulta
da
en
form
ato
dig
ital.
Co
ncl
usi
ón
: e
l 78
po
r ci
ento
de
los
mé
dic
os
dijo
qu
e I
nte
rne
t h
ab
ía h
ech
o m
ás
fáci
l su
tra
ba
jo d
iari
o y
, e
n s
u p
ráct
ica
clín
ica
, e
l 83
po
r ci
en
to s
e f
ía m
ás
de
lo q
ue
en
cue
ntr
a
do
cum
en
tán
do
se e
n la
Re
d q
ue
de
su
s e
xpe
rien
cia
s p
asa
das
[33
].
6. U
n f
utu
ro p
rom
eted
or
par
a el
2.0
P
are
ce q
ue
en
mu
cha
s co
nsu
ltas
se e
stá
pe
rdie
nd
o e
l m
ied
o a
la
nu
eva
in
tera
cció
n
con
el
pac
ien
te q
ue
se
ha
he
cho
po
sib
le c
on
la
We
b 2
.0.
Lo
s vi
ejo
s tó
pic
os
sob
re e
l m
un
do
dig
ital v
an
ca
yen
do
. U
n a
nál
isis
de
Pe
w I
nte
rne
t e
ntr
e c
asi
50
0 e
xpe
rto
s re
veló
q
ue
el
85
po
r ci
en
to c
on
sid
era
qu
e e
n l
os
pró
xim
os
die
z a
ño
s e
l a
ug
e d
e I
nte
rne
t h
ab
rá m
ejo
rad
o l
as
rela
cio
ne
s so
cia
les
[34
]. L
as
ilim
itad
as p
osi
bili
dad
es
de
co
nta
cta
r co
n o
tra
s p
erso
na
s a
un
me
no
r co
ste
(co
n m
en
os
“fri
cció
n”
en
la c
om
un
ica
ció
n)
fue
ron
e
l pri
nci
pal
arg
um
en
to.
En
po
cos
añ
os
lo d
ifíci
l se
rá e
nco
ntr
ar
un
mé
dic
o q
ue
no
tra
ba
je c
on
ect
ad
o.
Po
r o
tra
p
art
e,
los
paci
en
tes
tend
erá
n a
re
curr
ir a
él
me
no
s a
me
nud
o,
ya q
ue
gra
cia
s a
lo
s g
rup
os
de
ap
oyo
y l
as
red
es
soci
ale
s te
nd
rán
fá
cil
acc
eso
a t
od
a l
a i
nfo
rma
ció
n
ne
cesa
ria
pa
ra r
eso
lve
r p
rob
lem
as
me
no
res
y p
ara
viv
ir c
on
há
bito
s m
ás
salu
da
ble
s.
El
en
torn
o a
yud
a c
ad
a v
ez
má
s a
l d
esa
rro
llo d
e l
a S
alu
d 2
.0.
Lo
s g
ob
iern
os
est
án
to
ma
nd
o c
art
as
en
el a
sun
to,
incl
uye
nd
o e
l de
Est
ad
os
Un
ido
s.
En
su
nu
eva
eta
pa
de
vo
z p
úb
lica
de
los
pa
cien
tes,
De
Bro
nka
rt a
cabó
sie
nd
o a
seso
r in
dir
ect
o d
e la
re
form
a O
ba
ma
. A
de
má
s d
e d
ar
cob
ert
ura
sa
nita
ria
a m
illo
ne
s d
e
pe
rso
na
s q
ue c
are
cía
n d
e e
lla,
esa
re
form
a h
a p
ue
sto
so
bre
la
me
sa g
ran
de
s su
ma
s d
e d
ine
ro p
ara
in
cen
tiva
r e
l u
so d
e t
ecn
olo
gía
s d
e l
a i
nfo
rma
ció
n p
or
pa
rte
de
lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la
salu
d (
má
s e
spe
cífic
am
ent
e,
el
uso
de
re
gis
tro
s d
igita
liza
dos
).
To
do
est
á li
sto
pa
ra q
ue lo
s fa
culta
tivo
s se
mo
de
rnic
en
. T
odo
so
n f
aci
lida
de
s p
ara
qu
e
se s
ub
an
al
tre
n l
os
qu
e d
ud
ab
an
. Y
esa
te
nd
en
cia
aca
bar
á l
leg
an
do
ig
ua
lme
nte
a
Eu
rop
a.
Ta
mb
ién
e
n
Eu
rop
a
est
án
g
an
an
do
ma
sa
críti
ca
los
usu
ari
os
de
P
atie
nts
Lik
eMe
, E
stu
dia
be
tes.
org
y
otr
as
red
es
soci
ale
s,
mie
ntr
as
surg
en
co
mu
nid
ad
es
sim
ilare
s e
nfo
cad
as
esp
ecí
fica
me
nte
a
l p
úblic
o
de
un
o
u
otr
o
pa
ís.
El
fen
óm
en
o
no
e
s e
sta
do
un
iden
se,
ni
mu
cho
me
no
s: y
a e
s u
n m
ovi
mie
nto
glo
ba
l, y
cad
a d
ía s
e n
ota
rá
má
s e
n E
spa
ña
. E
so s
í, a
lgu
no
s m
éd
ico
s d
e a
pie
so
n l
os
qu
e v
an
ab
rie
nd
o c
am
ino
, m
ás
qu
e la
s in
stitu
cio
nes
. Y
la p
rim
era
ge
ne
raci
ón
de
e-p
acie
nte
s es
pañ
ole
s te
nd
rá la
re
spo
nsa
bili
da
d d
e c
on
ven
cer
a t
odo
s –
a lo
s m
éd
ico
s y
a o
tro
s e
nfe
rmo
s- d
e q
ue
est
e
nu
evo
en
foq
ue
de
la s
ani
da
d e
s m
ejo
r p
ara
to
do
s.
Lo
qu
e d
ep
ara
rá e
l fu
turo
es
difí
cil d
e p
red
eci
r. P
or
ah
ora
, lo
qu
e e
s se
gu
ro e
s q
ue
las
red
es
soci
ale
s cr
ece
n d
e u
n m
od
o im
pa
rab
le.
Se
gú
n N
iels
en,
a u
n r
itmo
su
pe
rio
r a
l 80
p
or
cie
nto
an
ua
l e
n c
uan
to a
l tie
mp
o q
ue
se
les
de
dic
a [
35]
. D
eb
ido
a e
llo,
ha
y vo
ces
qu
e
con
side
ran
q
ue
o
tra
s te
cno
log
ías
com
o
el
corr
eo
ele
ctró
nic
o h
an
q
ue
da
do
su
pe
rad
as.
Ha
ce p
oco
, la
dir
ect
iva
de
Fa
ceb
ook
Sh
ery
l Sa
nd
be
rg a
firm
ó q
ue
el e
-ma
il “p
rob
ab
lem
en
te v
a a
de
sap
are
cer”
[3
6].
No
pa
rece
ir
de
sen
cam
ina
da
. H
ace
añ
os
qu
e
tod
o
ind
ica
qu
e
los
má
s jó
ven
es
no
u
tiliz
an
el
corr
eo
e
lect
rón
ico
e
incl
uso
lo
co
nsi
de
ran
“co
sa d
e vi
ejo
s”[3
7].
Má
s a
ún
: u
n re
cie
nte
an
ális
is d
e C
om
Sco
re y
Mo
rga
n
Intr
od
ucc
ión
14
Sta
nle
y a
firm
a
qu
e
las
red
es
soci
ale
s ya
h
an
su
pe
rad
o a
l e
-ma
il e
n
nú
me
ro
de
u
sua
rio
s e
n to
do
el m
un
do
y e
n e
l tie
mp
o q
ue
se
les
de
stin
a [
38
].
Eso
de
be
sig
nifi
car
alg
o p
ara
el
mu
nd
o d
e l
a s
alu
d y
en
Esp
añ
a t
od
aví
a h
ay
mu
cho
m
arg
en
d
e
me
jora
. C
lara
B
erm
úd
ez,
d
e
la
Esc
ue
la
And
alu
za
de
S
alu
d
Pú
blic
a,
pre
sen
tó u
n e
stu
dio
so
bre
uso
de
We
b 2
.0 e
n si
tios
san
itari
os e
spa
ñol
es.
Lo
hiz
o e
n e
l X
III
Co
ng
reso
de
la
Soc
ied
ad
Esp
añ
ola
de
Sa
lud
Pú
blic
a y
Ad
min
istr
aci
ón
Sa
nita
ria
(S
esp
as)
, ce
leb
rad
o e
n m
arz
o d
e 2
00
9 e
n S
evi
lla.
Lo
má
s d
eso
lad
or
no
era
n lo
s d
ato
s d
el
po
bre
uso
qu
e l
as
we
bs
ha
cen
de
la
s te
cno
log
ías
a s
u a
lca
nce
, si
no
el
pro
pio
te
stim
on
io d
e la
au
tora
: d
ura
nte
la p
rese
nta
ció
n d
el t
rab
ajo
, m
uch
os
de
los
facu
ltativ
os
asi
ste
nte
s n
o
ten
ían
m
uy
cla
ro
el
con
cep
to
de
W
eb
2
.0
ni
la
utili
da
d
de
esa
s h
err
am
ien
tas.
“L
os
ciu
dad
an
os
sí b
usc
an
est
os
recu
rso
s, e
s p
art
e d
el
pro
ceso
de
m
ayo
r im
plic
aci
ón
de
l p
aci
en
te e
n la
to
ma
de
de
cisi
on
es,
y te
rmin
an
co
nsu
ltan
do
re
de
s so
cia
les
y co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
sob
re e
nfe
rme
da
de
s co
ncr
eta
s, c
om
o c
án
cer
o
pa
tolo
gía
s ra
ras,
do
nd
e o
btie
ne
n la
info
rma
ció
n d
e s
us
pa
res,
de
otr
os
enfe
rmo
s”[3
9].
En
de
finiti
va,
los
pa
cie
nte
s ya
ha
n c
am
bia
do
y n
o v
an
a v
olv
er
atr
ás.
Co
mo
Da
ve d
e
Bro
nka
rt,
mu
cha
s p
ers
ona
s p
asa
n c
ad
a d
ía p
or
el t
rau
má
tico
de
spe
rta
r q
ue
su
po
ne
el
dia
gn
óst
ico
de
un
a e
nfe
rme
da
d g
rave
, se
a a
gu
da
o c
rón
ica.
Ho
y m
ism
o,
qu
izá
en
est
e m
ism
o in
sta
nte
, le
s e
star
á p
asa
nd
o a
mu
cho
s. L
a p
ers
on
a q
ue
em
pie
ce h
oy
ese
du
ro
pro
ceso
qu
errá
, co
mo
De
Bro
nka
rt e
n s
u d
ía,
sab
erl
o t
od
o.
Y a
cud
irá
en
pri
me
r lu
gar
a G
oo
gle
. L
a d
ifere
nci
a es
qu
e e
l pac
ien
te d
e h
oy
se e
nco
ntr
ará
co
n t
odo
un
ab
an
ico
de
re
curs
os
útil
es
a s
u d
isp
osi
ció
n,
mu
cho
s m
ás
qu
e l
os
que
tu
vo E
-Pa
tien
t D
ave
en
20
07
. N
ing
ún
en
ferm
o o
fa
mili
ar
de
en
ferm
o r
en
un
cia
rá a
to
do
ese
po
ten
cia
l. N
i h
ay
mo
tivo
p
ara
q
ue
lo
h
ag
a.
So
bre
to
do
p
orq
ue
e
se
plu
s d
e
con
oci
mie
nto
s p
ue
de
con
vert
irse
en
un
a a
yud
a p
ara
su
fa
culta
tivo
. P
ara
qu
e j
un
tos
en
cue
ntr
en
la
me
jor
solu
ció
n.
Re
cord
em
os
qu
e e
se p
aci
en
te,
má
s q
ue
nu
nca
, n
ece
sita
ap
oya
rse
en
su
mé
dic
o.
Lo
s ch
ips
y lo
s a
mig
os
virt
ua
les
nu
nca
sust
ituir
án
al
pro
fesi
ona
l d
e l
a sa
lud
. N
o h
ay
mo
tivo
pa
ra c
rea
r u
na
en
em
ista
d a
rtifi
cia
l e
ntr
e e
l 2
.0 y
lo
s m
éd
ico
s o
cre
er
qu
e e
l 2.0
es
un
ca
mp
o d
e b
ata
lla e
ntr
e m
éd
ico
s y
usu
ari
os.
No
es
así
. L
o d
em
ue
stra
n
los
da
tos,
lo
d
em
ue
stra
n
las
pa
lab
ras
de
e
-pa
cie
nte
s re
pre
sen
tativ
os
com
o
De
B
ron
kart
.
El f
utu
ro d
e la
sa
lud
pu
ede
se
r m
ejo
r p
ara
to
do
s, h
ay
mu
cho
qu
e g
an
ar
a a
mb
os
lad
os
de
la
me
sa d
e l
a c
on
sulta
. B
ast
a c
on
qu
e l
os
facu
ltativ
os
asu
ma
n q
ue
no
pu
ed
en
lu
cha
r co
ntr
a l
a s
alu
d 2
.0…
y q
ue
ta
mp
oco
lo
ne
cesi
tan
. P
orq
ue
ese
mo
vim
ien
to,
ese
ca
mb
io d
e a
ctitu
d h
echo
po
sib
le p
or
las
nue
vas
tecn
olo
gía
s, e
s u
n a
liad
o p
ara
ello
s.
Un
a h
err
am
ien
ta e
spe
ran
do
se
r u
sad
a.
A s
u v
ez,
ca
da
en
ferm
o d
eb
e a
pre
nd
er
a
dis
fru
tar
de
un
a l
ibe
rta
d y
un
a c
ap
aci
da
d d
e d
eci
sió
n s
in p
rece
de
nte
s, a
lgo
qu
e a
ve
ces
pu
ed
e
resu
ltar
ab
rum
ad
or
pe
ro
qu
e
le
rep
ort
ará
in
nu
me
rab
les
ven
taja
s.
Y
am
bo
s d
eb
en
a
pre
nd
er
a
con
fiar
el
un
o
en
el
otr
o.
Fre
nte
a
la
vi
eja
re
laci
ón
p
ate
rna
lista
, em
erg
e la
ne
cesi
da
d d
e co
op
era
r pa
ra v
en
cer
a la
en
ferm
ed
ad
.
Lo
bu
en
o e
s q
ue
su
ma
rse
al
fen
óm
en
o e
stá
al
alc
an
ce d
e t
od
os,
no
es
ne
cesa
rio
se
r u
n e
nte
nd
ido
de
la
in
form
átic
a.
La
gra
nd
eza
de
lo
s n
ue
vos
de
sarr
ollo
s –
y lo
qu
e h
a
pe
rmiti
do
qu
e e
xplo
ten
en
fo
rma
de
re
de
s so
cial
es-
es
pre
cisa
me
nte
qu
e s
on
ca
da
ve
z m
ás
fáci
les
de
usa
r.
To
do
est
á a
fa
vor
de
l fu
turo
y d
el
pa
pe
l d
e l
os p
aci
en
tes
en
él.
La
We
b 2
.0 e
s m
ás
sen
cilla
d
e lo
q
ue
ap
are
nta
y
tien
e
me
no
s p
elig
ros
de
los
qu
e to
do
s se
h
abí
an
im
ag
ina
do
. S
i hu
bie
se q
ue
tra
nsm
itir
un
so
lo m
en
saje
a lo
s p
aci
en
tes
esp
añ
ole
s, s
erí
a
est
e:
ap
rove
che
n l
a o
port
un
ida
d y
exp
lore
n e
ste
nu
evo
mu
nd
o.
Po
r su
pro
pio
bie
n y
po
r e
l de
to
dos.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
15
7. R
efer
enci
as
[1]
htt
p:/
/ep
atie
ntd
ave
.co
m/
[2]
Ba
róm
etr
o d
e O
pin
ión
. E
stu
dio
nº2
.83
6.
Ce
ntr
o d
e I
nve
stig
aci
on
es
Soc
ioló
gic
as;
M
ayo
20
10
.
[3]
Ja
ime
Jim
én
ez-
Pe
rne
tt,
An
ton
tio O
lry
de
La
bry
-Lim
a,
Cla
ra B
erm
úd
ez-
Ta
ma
yo,
Jose
Fra
nci
sco
Ga
rcía
-Gu
tiérr
ez,
Ma
ria
de
l Ca
rme
n S
alc
ed
o-S
án
che
z. U
se o
f th
e
inte
rne
t a
s a
sou
rce
of
hea
lth in
form
atio
n b
y S
pa
nis
h a
do
lesc
en
ts.
BM
C M
ed
ica
l In
form
atic
s a
nd
De
cisi
on M
aki
ng
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.b
iom
ed
cen
tra
l.co
m/1
47
2-6
94
7/1
0/6
. A
cce
sse
d:
201
0-1
0-3
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tr
dsv
me
W)
[4]
Du
nb
ar,
R G
roo
min
g,
Go
ssip
, a
nd t
he
Evo
lutio
n o
f L
an
gua
ge
. H
arv
ard
Un
ive
rsity
P
ress
; 1
99
8.
[5]
Ale
ks K
roto
ski.
Ro
bin
Du
nb
ar:
we
ca
n o
nly
eve
r h
ave
15
0 f
rie
nd
s a
t mo
st…
Th
e
Ob
serv
er.
UR
L:h
ttp
://w
ww
.gu
ard
ian
.co
.uk/
tech
nolo
gy/
20
10
/ma
r/1
4/m
y-b
rig
ht-
ide
a-
rob
in-d
un
bar
. A
cce
sse
d: 2
01
0-1
0-3
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tr
eB
n2
MN
)
[6]
Gra
no
vett
er,
M T
he
Str
en
gth
of
We
ak
Tie
s. A
m J
of
So
cio
log
y 1
97
3
Ma
y;V
ol.7
8,6
:13
60
-13
80
.
[7]
Ta
cca
G. N
etw
ork
ing
en
acc
ión
. E
sad
e;
20
10
Ab
r 2
6;
Ma
drid
, E
spa
ña
.
[8]
Mo
rga
n,
J. W
hy
Du
nb
ar's
Nu
mb
er
Is I
rre
leva
nt.
So
cia
l Me
dia
To
da
y.
UR
L:h
ttp
://w
ww
.so
cia
lme
dia
tod
ay.
com
/SM
C/1
69
13
2.
Acc
ess
ed
: 2
01
0-0
8-0
9.
(Arc
hiv
ed
b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rrV
UL
TR
f)
[9]
Tim
O’R
eill
y. W
ha
t Is
We
b 2
.0. O
’Re
illy.
UR
L:h
ttp
://o
reill
y.co
m/w
eb
2/a
rch
ive
/wh
at-
is-w
eb
-20
.htm
l. A
cce
ssed
: 2
01
0-0
8-1
3.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5rx
UC
UL
Ni)
[10
] L
uq
ue
L,
Tra
ver
V e
t a
l. L
a n
ue
va s
an
ida
d y
los
nu
evo
s p
aci
en
tes
en la
We
b 2
.0.
Ma
dri
d,
Esp
: D
iari
om
ed
ico
.co
m;
20
10
.
[11
] h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/q
ue
ry?
url
=h
ttp
%3
A%
2F
%2
Fe
-p
atie
nts
.ne
t%2
F&
da
te=
20
10
-09
-03
[12
] N
ick
Da
vie
s, J
on
ath
an
Ste
ele
an
d D
avi
d L
eig
h.
Ira
q w
ar
log
s: s
ecre
t fil
es
sho
w
ho
w U
S ig
no
red
to
rtu
re.
20
10
-10
-30
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.g
ua
rdia
n.c
o.u
k/w
orl
d/2
01
0/o
ct/2
2/ir
aq
-wa
r-lo
gs-
mili
tary
-le
aks
. A
cce
sse
d:
201
0-1
0-3
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tr
cFL
ZP
4)
[13
] W
eb
2.0
Co
nfe
ren
ce.
O’R
eill
y C
on
fere
nce
s.
UR
L:h
ttp
://c
on
fere
nce
s.o
reill
yne
t.co
m/w
eb
2co
n/.
Acc
ess
ed
: 20
10
-08
-09
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rrS
bxI
IP)
[14
] S
usa
nna
h F
ox,
Sid
ne
y Jo
ne
s. T
he
So
cia
l Life
of
He
alth
In
form
atio
n.
Pe
w
Re
sea
rch
Ce
nte
r’s
Inte
rne
t &
Am
eri
can
Life
Pro
ject
.
Intr
od
ucc
ión
16
UR
L:h
ttp
://w
ww
.pe
win
tern
et.
org
/Re
po
rts/
20
09
/8-T
he
-So
cia
l-Life
-of-
He
alth
-In
form
atio
n.a
spx.
Acc
ess
ed
: 2
01
0-0
8-1
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5rs
j7n
iYd
)
[15
] A
aro
n S
mith
. M
ob
ile A
cce
ss 2
010
. P
ew
Re
sea
rch
Ce
nte
r’s
Inte
rne
t & A
me
rica
n
Life
Pro
ject
. UR
L:h
ttp
://w
ww
.pe
win
tern
et.
org
/Re
po
rts/
20
10
/Mo
bile
-Acc
ess
-2
01
0.a
spx?
r=1
#_
ftn
1.
Acc
ess
ed:
201
0-0
8-1
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5rs
k9V
s7D
)
[16
] M
ob
ile S
oci
al N
etw
ork
ing
Dri
vin
g G
row
th o
f th
e M
ob
ile I
nte
rne
t in
Eu
rop
e,
Acc
ord
ing
to
com
Sco
re.
C
om
Sco
re.U
RL
:htt
p:/
/ww
w.c
om
sco
re.c
om
/Pre
ss_
Eve
nts
/Pre
ss_
Re
lea
ses/
20
09
/1/M
ob
ile
_S
oci
al_
Ne
two
rkin
g_
Eu
rop
e/(
lan
gua
ge
)/e
ng
-US
. A
cce
sse
d: 2
01
0-0
8-1
0.
(Arc
hiv
ed
b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rt5
rs8
OY
)
[17
] A
na
lysi
s o
f 9
th H
ON
Su
rve
y o
f H
ea
lth a
nd
Me
dic
al I
nte
rne
t U
sers
. He
alth
On
Th
e
Ne
t F
ou
nd
atio
n.
UR
L:h
ttp
://w
ww
.ho
n.c
h/S
urv
ey/
Su
rve
y20
05
/re
s.h
tml.
Acc
ess
ed
: 2
01
0-
08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rsxf
rDT
m)
[18
] (J
Me
d I
nte
rne
t R
es
20
08
;10
(4):
e4
2)
do
i:10
.21
96
/jmir
.10
23
[19
] S
err
an
o,
N.
Jay
Pa
rkin
son
: “T
ene
mo
s q
ue
ap
ren
de
r a
pre
scri
bir
link
s”.
Dia
rio
M
éd
ico
20
08
Dic
03
.
[20
] Jo
sé C
ristó
ba
l Bu
ñue
l. In
form
aci
ón
sa
nita
ria
dir
igid
a a
pac
ien
tes:
pre
scri
bir
e
nla
ces.
Ped
iatr
ía b
asa
da
en
pru
eb
as.
U
RL
:htt
p:/
/ww
w.p
ed
iatr
iab
asa
da
en
pru
eb
as.
com
/20
10
/08
/info
rma
cio
n-s
an
itari
a-
dir
igid
a.h
tml.
Acc
ess
ed
: 20
10
-08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rt4
6u
oO
Q)
[21
] C
ha
rle
s A
rth
ur,
Nic
k B
urc
he
r. Y
ou
wa
nt
an
inte
ract
ive
ma
p o
f w
he
re F
ace
bo
ok
is
use
d?
Ha
pp
y to
he
lp.
Th
e G
ua
rdia
n T
ech
no
log
y B
log
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.g
ua
rdia
n.c
o.u
k/te
chn
olo
gy/
blo
g/2
01
0/ju
l/22
/face
bo
ok-
cou
ntr
ies-
po
pu
latio
n-u
se#
da
ta.
Acc
ess
ed
: 2
010
-08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rsm
Po
XX
Y)
[22
] L
as
rede
s so
cial
es
est
án
te
nie
ndo
un
de
sarr
ollo
exp
on
en
cia
l de
más
de
un
90
%
en
Esp
añ
a. R
ed
.es.
UR
L:h
ttp
://r
ed
.es/
art
icle
s/de
tail.
act
ion
?se
c=3
26
&id
=2
66
6.
Acc
ess
ed
: 20
10
-08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rsn
HfE
jy)
[23
] T
ue
nti
Mo
st P
op
ula
r S
oci
al N
etw
ork
ing
Site
in S
pa
in.
Co
mS
core
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.c
om
sco
re.c
om
/Pre
ss_
Eve
nts
/Pre
ss_
Re
lea
ses/
20
09
/2/S
ocia
l_N
etw
ork
in
g_
Sp
ain
/(la
ng
ua
ge
)/e
ng
-US
. A
cce
sse
d:
20
10-
08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rt6
DM
XR
w)
[24
] S
tep
he
n S
tra
uss
. E
lect
ron
ic H
ealth
Re
cord
s: W
hy
Sp
ain
Is
Ge
ttin
g It
Rig
ht.
CB
C
Ne
ws.
UR
L:h
ttp
://w
ww
.cb
c.ca
/he
alth
/sto
ry/2
01
0/0
5/2
7/f
-vp
-str
au
ss-s
pa
in-e
lect
ron
ic-
he
alth
-re
cord
s.h
tml.
Acc
ess
ed
: 2
01
0-0
8-1
0.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5rs
nd
Nh
nl)
[25
] h
ttp
://w
ww
.nlm
.nih
.go
v/m
ed
line
plu
s/sp
an
ish
/
[26
]htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/qu
ery
?u
rl=
htt
p%
3A
%2
F%
2F
ww
w.s
om
osm
ed
icin
a.c
om
%2
F2
01
0%
2F
03
%2
Fa
ctu
aliz
aci
on
-blo
gs-
san
itari
os-
en
.htm
l&d
ate
=2
01
0-0
9-0
4
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
17
[27
] W
an
gsn
ess
, L
. E
lect
ron
ic h
eal
th r
eco
rds
rais
e d
ou
bt.
The
Bo
sto
n G
lob
e 2
00
9 A
pr
13
.
[28
] E
squ
ive
l, A
, F
. M
eri
c-B
ern
sta
m,
et
al.
Acc
ura
cy a
nd
se
lf co
rre
ctio
n o
f in
form
atio
n
rece
ive
d f
rom
an
inte
rne
t b
rea
st c
anc
er
list:
co
nte
nt
an
aly
sis.
BM
J 2
00
6
33
2(7
54
7):
93
9-4
2.
[29
] S
usa
nna
h F
ox,
Sid
ne
y Jo
ne
s. T
he
So
cia
l Life
of
He
alth
In
form
atio
n.
Pe
w
Re
sea
rch
Ce
nte
r’s
Inte
rne
t &
Am
eri
can
Life
Pro
ject
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.p
ew
inte
rne
t.o
rg/R
ep
ort
s/2
00
9/8
-Th
e-S
oci
al-L
ife-o
f-H
ea
lth-
Info
rma
tion
.asp
x. A
cce
sse
d:
20
10
-08
-10
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
rsj7
niY
d)
[30
] L
uq
ue
L,
Tra
ver
V e
t a
l. L
a n
uev
a s
an
ida
d y
los
nu
evo
s p
aci
en
tes
en la
We
b 2
.0.
Ma
dri
d,
Esp
: D
iari
om
ed
ico
.co
m;
20
10
.
[31
] H
ess
e B
, M
ose
r R
, R
utt
en
L.
Su
rve
ys o
f P
hys
icia
ns a
nd
Ele
ctro
nic
He
alth
In
form
atio
n.
NE
JM 2
01
0 M
ar
4;3
62
(9):
85
9-6
0.
[32
] H
ea
lthD
ay
Ne
ws.
Pe
op
le S
till T
rust
Th
eir
Do
cto
rs R
ath
er
Th
an
th
e I
nte
rne
t.
Mid
dle
tow
n J
ou
rna
l. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.m
idd
leto
wn
jou
rna
l.co
m/li
fest
yle
/oh
io-h
ea
lth-
ne
ws/
pe
op
le-s
till-
trus
t-th
eir
-do
cto
rs-r
ath
er-
tha
n-t
he
-in
tern
et-
57
88
25
.htm
l?cx
typ
e=
rss_
ne
ws_
57
99
38
. A
cce
sse
d:
20
10
-08
-11
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
ruK
ER
db
C)
[33
] C
on
ne
ctin
g w
ith P
hys
icia
ns
On
line
: S
ea
rch
ing
fo
r A
nsw
ers
. H
all
& P
art
ne
rs,
No
v 2
00
9.
Cita
do
y a
cce
sib
le e
n P
am
ela
Le
wis
Do
lan
. 8
6%
Of
Ph
ysic
ian
s U
se I
nte
rne
t T
o
Acc
ess
He
alth
In
form
atio
n.
Am
eri
can
Me
dic
al N
ew
s. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.a
ma
-a
ssn
.org
/am
ed
ne
ws/
20
10
/01
/04
/bis
c01
04
.htm
. A
cce
sse
d:
201
0-0
8-1
1.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5ru
MlM
4n
z)
[34
] J
an
na
An
de
rso
n,
Le
e R
ain
ie.
Th
e F
utu
re O
f S
oci
al R
ela
tion
s. P
ew
Re
sea
rch
C
en
ter’
s In
tern
et
& A
me
rica
n L
ife P
roje
ct.
UR
L:h
ttp
://w
ww
.pe
win
tern
et.
org
/Re
po
rts/
20
10
/Th
e-f
utu
re-o
f-so
cia
l-re
latio
ns.
asp
x?r=
1.
Acc
ess
ed
: 20
10
-08
-11
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
ruO
Sn
BJj
)
[35
] L
ed
by
Fa
ceb
oo
k, T
witt
er,
Glo
ba
l Tim
e S
pe
nt
on
So
cia
l Me
dia
Site
s u
p 8
2%
Ye
ar
ove
r Y
ea
r. N
iels
en
wir
e. U
RL
:htt
p:/
/blo
g.n
iels
en.c
om
/nie
lsen
wir
e/g
lob
al/l
ed
-by-
face
bo
ok-
twitt
er-
glo
ba
l-tim
e-s
pe
nt-
on
-so
cia
l-m
edia
-site
s-u
p-8
2-y
ea
r-o
ver-
yea
r.
Acc
ess
ed
: 20
10
-08
-11
. (A
rch
ive
d b
y W
eb
Cite
® a
t h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
ruO
krsc
q)
[36
] C
arr
, A
. F
ace
bo
ok
CO
O S
he
ryl S
an
db
erg
Is
Em
bra
cin
g t
he
En
d o
f E
ma
il, H
ere
's
Wh
y. F
ast
Co
mp
an
y 2
01
0 J
un
16
.
[37
] C
ha
d L
ore
nz.
Th
e D
ea
th O
f E
-ma
il. S
late
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.s
late
.co
m/id
/21
77
96
9/.
A
cce
sse
d:
201
0-0
8-1
1.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5ru
PU
Ge
gN
)
[38
] I
nte
rnet
Tre
nd
s. M
org
an
Sta
nle
y 2
01
0 A
pr.
[39
] A
lain
Och
oa
. L
os
we
bs
esp
añ
ole
s n
o e
stá
n a
l día
. D
iari
o M
éd
ico
. U
RL
:htt
p:/
/ww
w.d
iari
om
ed
ico
.co
m/2
009
/03
/10
/are
a-p
rofe
sio
nal/t
ecn
olo
gia
/los-
we
bs-
Intr
od
ucc
ión
18
esp
an
ole
s-no
-est
an
-al-
dia
. A
cce
sse
d: 2
01
0-0
8-1
1.
(Arc
hiv
ed
by
We
bC
ite®
at
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5ru
QC
Ue
Oz)
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
19
Blo
qu
e 1
.- L
a W
eb
co
mo
Fu
en
te d
e C
on
oci
mie
nto
Cap
ítu
lo 1
.1.-
In
tro
du
cció
n
An
do
ni C
arr
ión
ab
ou
t.m
e/a
nd
on
ica
rrio
n E
nfe
rme
ro a
sist
en
cia
l en
el H
osp
ital d
e L
a L
íne
a (
Se
rvic
io A
nd
alu
z d
e S
alu
d).
Usu
ari
o in
ten
sivo
d
e lo
s S
oci
al M
ed
ia y
pa
rtic
ipa
nte
act
ivo
en
la B
log
osf
era
Sa
nita
ria
. Ed
itor
de
l blo
g L
a C
om
isio
n
Gest
ora
™ (
laco
mis
ionge
stora
.blo
gsp
ot.
com
). C
oa
uto
r d
e la
ge
stió
n, e
dic
ión
y d
ifusi
ón
de
l M
an
ifie
sto
Ab
la 2
01
0, @
an
do
nic
arr
ion
Ca
rlo
s N
úñ
ez
ab
ou
t.m
e/c
arlo
snu
ne
z E
nfe
rme
ro a
sist
en
cia
l en
el H
osp
ital d
e L
a L
íne
a (
Se
rvic
io A
nd
alu
z d
e S
alu
d).
Usu
ari
o in
ten
sivo
d
e lo
s S
oci
al M
ed
ia y
pa
rtic
ipa
nte
act
ivo
en
la B
log
osf
era
Sa
nita
ria
. Ed
itor
de
l blo
g L
a C
om
isio
n
Gest
ora
™ (
laco
mis
ionge
stora
.blo
gsp
ot.
com
). A
uto
r d
el b
log
Ho
mo
san
itari
us
(ho
mosa
nita
riu
s.blo
gsp
ot.c
om
). C
oa
uto
r d
e la
ge
stió
n, e
dic
ión
y d
ifusi
ón
de
l Ma
nifi
est
o A
bla
201
0, @
carlosn
unezo
Gra
cias
a l
os
últi
mo
s ava
nce
s de
Inte
rne
t (r
apid
ez,
com
odid
ad,
acc
esi
bili
dad,
ba
jo c
ost
e)
se
po
drí
a d
eci
r q
ue
est
am
os
má
s q
ue
nu
nca
en
la r
ed
de
re
de
s, o
mejo
r d
ich
o e
n u
na
co
mu
nid
ad
g
lob
al d
e p
erso
na
s. A
lo la
rgo
de
los
cap
ítulo
s d
e e
sta
se
cció
n,
los
au
tore
s d
esa
rro
llan
có
mo
la
Web
se h
a t
ran
sform
ad
o e
n u
na d
e la
s m
ayo
res
fuente
s d
e c
on
oci
mie
nto
en
el s
ect
or
san
itario
. U
n c
onoci
mie
nto
gen
era
do d
e m
an
era
co
labora
tiva
po
r lo
s d
istin
tos
act
ore
s.
En
e
l ca
pítu
lo
“Nu
evas
te
cno
log
ías,
N
ue
vos
act
ore
s”
de
M
an
ue
l A
rma
yon
es
y C
arlo
s L
. S
án
che
z B
oca
ne
gra
se
de
talla
n c
óm
o s
e h
a p
rod
uci
do
la
evo
luci
ón
de
la
We
b y
co
mo
est
os
cam
bio
s h
an s
urg
ido
nu
evo
s a
cto
res.
Dic
ho
re
pa
so d
e l
os d
istin
tos
role
s q
ue
sur
ge
n e
n l
a
Salu
d 2
.0 e
s vi
tal p
ara
com
pre
nde
r e
ste n
uevo
fenó
me
no.
Dic
hos
act
ore
s h
an
de
in
tera
ctu
ar,
en
esp
eci
al
acc
ed
er
y co
mp
art
ir i
nfo
rma
ció
n.
Ese
es
el
eje
del
capít
ulo
esc
rito
po
r Ig
naci
o
Basa
goiti
y
Lu
is
Fern
ande
z Lu
que.
El
capít
ulo
“A
cceso
y
com
part
ició
n d
e l
a in
form
aci
ón”
pro
po
rcio
na m
uch
os
eje
mplo
s de
cóm
o e
l co
mp
art
ir e
s un
o d
e
los
eje
s e
n la
re
laci
ón
en
tre
pa
cie
nte
s y
pro
fesi
on
ale
s e
n la
We
b 2
.0.
Lo
s m
ism
os
au
tore
s n
os
brin
da
n
un
ca
pítu
lo
ad
icio
nal
, “P
aci
en
tes
com
o
ge
ne
rad
ore
s d
e
conoci
mie
nto
”, c
en
tra
do
en
el
fenó
me
no d
e los
eP
aci
en
tes
y có
mo
ést
os
se h
an c
onve
rtid
o e
n
gen
era
dore
s de
co
noci
mie
nto
. E
n d
icho
capítu
lo,
se m
uest
ran
cla
ros
eje
mplo
s d
e c
óm
o la
Web
2.0
ha
fo
me
nta
do l
a a
parici
ón d
e p
aci
ente
s em
po
dera
dos,
qu
e t
om
an u
n p
apel
má
s act
ivo e
n
Intr
odu
cció
n
20
su s
alu
d.
Fenóm
eno
que s
e a
com
pa
ña d
e s
ituaci
ones
nad
a d
ese
able
com
o c
om
un
idades
que
p
rom
ue
ven
la a
no
rexi
a o
dile
ma
s é
tico
s re
laci
on
ad
os
con
la p
riva
cid
ad
.
El
últi
mo
ca
pít
ulo
de
l b
loq
ue
lo
cie
rra
n E
lia G
ab
arr
ón
, A
rma
nd
o R
uiz
-Ba
qu
és
y C
arlo
s L
. S
án
che
z B
oca
ne
gra
en
el q
ue
no
s ex
plic
an
el f
en
óm
en
o d
el e
Pa
cie
nte
y c
óm
o é
sto
s n
os
est
án
lle
van
do
ha
cia
un
a m
ed
icin
a m
ás
pa
rtic
ipa
tiva
. E
l ca
pítu
lo “
Re
flexi
on
es
sob
re e
l L
ibro
Bla
nco
d
el e
-Pa
cie
nte
” cu
en
ta c
on
eje
mp
los
brilla
nte
s e
xtra
ído
s d
e d
ich
o li
bro
ed
itad
o p
or
la S
oci
ety
of
Pa
rtic
ipa
tory
Me
dic
ine
, y
eje
mp
los
na
cio
na
les.
El
cap
ítu
lo e
s u
n l
lam
am
ien
to h
aci
a u
n m
od
elo
m
ás
ho
rizo
nta
l y c
erc
ano.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
21
Blo
qu
e 1
.- L
a W
eb
co
mo
fuen
te d
e C
on
oci
mie
nto
Cap
ítu
lo 1
.2.-
Nu
evas
tec
no
log
ías,
nu
evo
s ac
tore
s
Ma
nu
el A
rma
yon
es
Gru
po
de
In
vest
iga
ció
n P
siN
ET-
In
tern
et
Inte
rdis
cip
linary
In
stitu
te (
IN3).
Un
ivers
itat
Obert
a d
e
Ca
talu
nya
, m
arm
ayo
ne
s@u
oc.
ed
u, @
arm
ayo
ne
s
Ca
rlo
s L
uis
Sá
nch
ez
Co
nsu
ltor
tecn
oló
gic
o. P
roce
so d
e D
ato
s d
e la
Ju
nta
de
An
da
lucí
a.
Má
ste
r e
n S
oft
wa
re L
ibre
de
la
UO
C.
Ing
en
iero
en
In
form
átic
a, ca
rlo
sl.s
an
chez
@ju
nta
de
an
da
luci
a.e
s, @
red
esk
ako
1.
Intr
od
ucc
ión
En
est
e c
ap
ítu
lo v
am
os
a d
esc
rib
ir b
reve
me
nte
co
nce
pto
s co
mo
So
cia
l M
ed
ia a
soci
ad
os
a l
os
de
We
b 2
.0 y
“C
on
ten
ido
Ge
ne
rad
o p
or
el U
sua
rio
” [1
]. A
naliz
are
mos,
por
tan
to,
cuál p
ue
de s
er
el
efe
cto
qu
e e
l u
so i
nte
nsi
vo d
e l
os
So
cia
l M
ed
ia p
ue
de
te
ne
r e
n u
n c
am
po
co
mo
el
de
la
S
alu
d y
no
s ce
ntr
are
mo
s so
bre
to
do
en
lo
s d
os
gra
nd
es
gru
po
s d
e a
cto
res
en
el
ám
bito
sa
nita
rio
: pa
cie
nte
sy
su
s f
am
ilia
res
co
n l
a t
ute
la p
rofe
sio
na
l.
Pa
ra f
ina
liza
r, o
fre
cem
os
un
a p
an
orá
mic
a d
e c
uá
l e
s e
l p
ap
el
qu
e l
os
de
sarr
olla
do
res
de
so
ftwa
re,
esp
eci
alm
en
te
de
so
ftwa
re
libre
, p
ue
de
n
ten
er
en
e
ste
ca
mb
io
de
m
ira
da
d
e
pa
cie
nte
s y
pro
fesi
on
ale
s re
spe
cto
al c
uid
ad
o d
e la
sa
lud
y h
are
mo
s u
n e
jerc
icio
de
re
flexi
ón
y
pro
spe
ctiv
a e
n r
ela
ció
n a
cu
ál p
ue
de
se
r e
l esc
en
ari
o a
me
dio
pla
zo a
tra
vés
de
l an
ális
is d
e u
na
se
rie
de
dim
en
sio
ne
s q
ue
co
nsi
de
ram
os
rele
van
te e
n e
l á
mb
ito:
la t
ecn
olo
gía
al
serv
icio
de
la
sa
lud
de
lo
s u
sua
rio
s, e
l p
ap
el
de
l a
po
de
ram
ien
to i
nd
ivid
ua
l y
cole
ctiv
o,
un
a m
ira
da
ha
cia
el
futu
ro
y e
l e
ncu
en
tro
d
e
los
pa
rad
igm
as
em
erg
en
tes:
e
l u
sua
rio
co
mo
p
rod
uct
or
de
co
noci
mie
nto
útil
pa
ra la
inve
stig
aci
ón.
2.
Las
nu
evas
tec
no
log
ías:
So
cia
l M
ed
ia,
más
all
á d
e
la W
eb
Ha
y p
oco
s co
nce
pto
s ta
n d
ifíci
les
de
de
finir e
n u
na
s p
oca
s p
ala
bra
s co
mo
el d
e “
So
cia
l Me
dia
”,
qu
izá
s p
orq
ue
est
am
os
má
s a
cost
um
bra
do
s e
n e
l te
rre
no
de
las
Tecn
olo
gía
de
la I
nfo
rma
ció
n y
la
s C
om
unic
aci
one
s (T
IC)
a r
efe
rirn
os
a
con
cep
tos
más
o m
enos
unív
oco
s y
el
de
Soci
al
Me
dia
no
se
aju
sta
a e
se m
od
elo
.
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
22
Un
a b
ue
na
ma
ne
ra d
e d
efin
ir S
oci
al M
ed
ia e
s e
mp
eza
r p
or
lo q
ue
no
es:
So
cia
l Me
dia
no
es
un
g
rup
o
de
p
rog
ram
as
info
rmá
tico
s,
pe
ro
de
term
ina
do
s p
rog
ram
as
son
h
err
am
ien
tas
So
cia
l M
ed
ia-q
ue
pu
ed
en
ofr
ece
rse
co
mo
se
rvic
ios
ais
lad
os
o i
nte
gra
do
s e
n o
tro
s m
ás
com
ple
jos-
. Ta
mp
oco
la
s re
de
s so
cia
les
son
sin
ón
imo
s d
e S
oci
al M
ed
ia,
au
nq
ue
las
red
es
soci
ale
s so
n u
n
ele
me
nto
cla
ve e
n e
l fe
nó
me
no
So
cia
l Me
dia
. Ta
mp
oco
es
un
a m
od
a,
un
co
nce
pto
ge
né
rico
, o
si
mp
lem
en
te u
na
pa
lab
ra c
om
od
ín a
un
qu
e e
s ci
ert
o q
ue
ap
are
ce r
eite
rad
am
en
te e
n b
log
s, p
ost
e
n T
witt
er,
Fa
ceb
oo
k y
otr
as
he
rra
mie
nta
s S
oci
al M
ed
ia, p
reci
sam
en
te.
Sig
uie
nd
o
a
Ka
pla
n
y H
ae
nle
in
[2],
co
nsi
de
rare
mo
s S
oci
al
Me
dia
co
mo
: “u
n
gru
po
d
e
ap
lica
cio
ne
s b
asa
da
s e
n I
nte
rne
t q
ue
co
nst
ruid
as
sob
re l
a b
ase
te
cno
lóg
ica
e i
de
oló
gic
a d
e l
a
We
b 2
.0 p
erm
iten
la
cre
aci
ón
e i
nte
rca
mb
io d
e c
on
ten
ido
s cr
ea
do
s p
or
los
pro
pio
s u
sua
rio
s”,
favo
reci
endo l
a i
nte
racc
ión c
ontin
ua y
din
ám
ica
en
tre
usu
arios
y co
nte
nid
os,
tal
y co
mo
la
defin
e W
atk
ins
[3].
Y
en
la
W
ikip
edia
[4
] se
hace
re
fere
nci
a
a
Soci
al
Med
ia
com
o
la
transf
orm
aci
ón
de
un
“m
on
ólo
go
en
un
diá
log
o”
en
tre
lo
s u
sua
rio
s g
raci
as
a l
a p
osi
bili
da
d d
e c
rea
r, e
dita
r y
difu
nd
ir
conte
nid
os
de
mane
ra c
ola
bora
tiva
en
tre
dis
tinta
s p
ers
onas
y qu
e a
su
vez
pu
eden s
er
edita
dos
y vu
elto
s a
difu
nd
ir p
or
otr
as
dis
tinta
s d
an
do
lug
ar
a la
cre
aci
ón
de
co
nte
nid
os.
En
la
de
finic
ión d
e K
ap
lan
y H
ae
lein
se
ha
ce r
efe
ren
cia
a d
os
con
cep
tos
cla
ves,
la W
eb
2.0
, se
gú
n
la
de
fine
O
’Re
illy
[5]
com
o
un
co
nju
nto
d
e
ap
lica
cio
ne
s q
ue
pe
rmite
n
el
tra
ba
jo
cola
bo
rativ
o,
la
inte
rop
era
bili
da
d
y co
mp
art
ir
con
oci
mie
nto
. Ta
mb
ién
se
h
ace
re
fere
nci
a
al
con
cep
to “
Co
nte
nid
os
Ge
ne
rad
os
po
r e
l U
sua
rio”
(UG
C e
n s
u a
cep
ció
n i
ng
lesa
) q
ue
se
gú
n l
a
Org
an
iza
ción
p
ara
la
C
oo
pe
raci
ón
y e
l D
esa
rro
llo
(OC
DE
) [6
] im
plic
a
qu
e
pa
ra
qu
e
un
co
nte
nid
o s
ea
co
nsi
de
rad
o U
GC
de
be
al
me
no
s: s
er
pu
blic
ad
o e
n u
n e
spa
cio
acc
esi
ble
vía
In
tern
et,
ha
ber
repre
senta
do
un
esf
uerz
o c
rea
tivo p
ara
su
s a
uto
res
(evi
tando
así
el
“cort
a y
p
eg
a”)
y
ha
be
r si
do
cre
ad
o f
ue
ra d
e l
os
cau
ces
pro
fesi
on
ale
s h
abi
tua
les
(evi
tan
do
así
el
conte
nid
o g
ene
rado p
or
mo
tivo
s pro
fesi
onale
s y/
o c
on in
teré
s eco
nóm
ico
).
Est
os
do
s co
nce
pto
s, W
eb
2.0
y “
Co
nte
nid
os
ge
ne
rad
os
po
r e
l u
sua
rio
” (U
GC
) so
n l
os
qu
e s
e
po
ne
n e
n ju
eg
o e
n la
de
finic
ión
de
“S
oci
al M
ed
ia”
qu
e d
esd
e n
ue
stro
pu
nto
de
vis
ta a
po
rta
un
a
dim
ensi
ón d
iná
mic
a a
am
bos,
en
ta
nto
que
da
cuen
ta d
e u
n p
roce
so,
de
una
filo
sofí
a d
e u
so
qu
e v
a m
ás
allá
de
la
s si
mp
les
util
ida
de
s, o
in
clu
so d
e la
pro
pia
ge
ne
raci
ón d
e c
on
tenid
os
po
r p
art
e
de
lo
s u
sua
rio
s,
intr
od
uci
en
do
e
lem
en
tos
me
taco
gn
itivo
s e
n
form
a
de
p
reg
un
tas
y re
flexi
on
es
en
to
rno
al
pro
pio
pro
ceso
de
cre
aci
ón
y e
dic
ión
de
co
nte
nid
os
po
r p
art
e d
e l
os
usu
ario
s.
Así
la
pre
gu
nta
a l
a q
ue
de
be
mo
s re
spo
nd
er
al
pe
nsa
r e
n q
ué
ap
lica
cio
ne
s W
eb
2.0
pu
ed
en
se
rno
s ú
tile
s se
ría
la
de
: ¿
Co
n q
ué
?,
y e
n e
l ca
so d
el
con
cep
to “
con
ten
ido
ge
ne
rad
o p
or
el
usu
ari
o”
serí
a:
¿P
ara
qué
?.
So
cia
l M
ed
ia p
or
tan
to n
o e
s m
ás
que
la i
nte
racc
ión
din
ám
ica
, so
ste
nid
a e
n e
l tie
mp
o,
y e
n p
len
a e
volu
ció
n d
e e
sta
s d
os
pre
gu
nta
s, q
ue
tie
ne
n r
esp
ue
sta
s dis
tinta
s en
dis
tinto
con
text
o y
para
dis
tinto
s usu
arios.
Pre
gu
nta
rno
s e
l “¿
Co
n q
ué
?”
se e
stá
ha
cie
nd
o u
n “
uso
so
cia
l d
e l
os
me
dio
s” n
o e
s b
ala
dí.
La
re
spue
sta v
ariará
en
cada
mom
en
to,
para
ca
da c
on
text
o y
en
fu
nci
ón d
el
“¿P
ara
qu
é?
” d
e l
os
usu
ari
os.
Así
po
r e
jem
plo
el “
¿C
on
qu
é?
” d
e h
ace
un
os
añ
os
po
día
n s
er
los
blo
gs
[7],
y q
uiz
ás
act
ua
lme
nte
lo
so
n t
an
to o
má
s o
tro
tip
o d
e a
plic
aci
on
es
com
o w
ikis
[8
], m
un
do
s vi
rtu
ale
s o
re
de
s so
cia
les
qu
e i
nte
gre
n t
od
as
est
as
ap
lica
cio
ne
s q
ue
a s
u v
ez
est
án
en
la
esf
era
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
. P
ero
en
tra
nd
o e
n h
err
am
ien
tas
con
cre
tas
ten
em
os
qu
e h
ast
a h
ace
un
os
po
cos
añ
os
MyS
pa
ce [
9]
pa
recí
a e
sta
r d
est
ina
do
a s
er
un
o d
e l
as
he
rra
mie
nta
s cl
ave
s e
n S
oci
al
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
23
Me
dia
y e
stá
sie
nd
o d
esb
an
cad
a p
or
ap
lica
cion
es
com
o F
ace
bo
ok,
y
qu
izá
s e
n p
oco
s a
ño
s h
ab
lare
mo
s d
e F
ace
bo
ok
com
o a
ho
ra lo
ha
cem
os
de
MyS
pa
ce.
Pa
ra v
isu
aliz
ar
nu
est
ra a
firm
aci
ón
po
de
mo
s ve
r co
mo
de
sde
20
05
(fig
ura
1)
ha
sta
la a
ctu
alid
ad
h
a
de
cre
cid
o
el
inte
rés
po
r M
ySp
ace
e
n
rela
ció
n
al
inte
rés
en
tre
lo
s in
tern
au
tas
po
r a
plic
aci
on
es
com
o F
ace
bo
ok
y T
witt
er.
Fig
ura
1. V
alo
res
de
us
o p
ara
la
ca
teg
orí
a d
e “
Red
es S
oci
ale
s y
Co
mu
nid
ades
”. F
uen
te:
Es
tad
ísti
ca
s d
e G
oo
gle
-
Nue
vas
tecn
olo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
24
Fig
ura
2. V
alo
res
de
us
o d
e “
sa
lud
”. F
ue
nte
Go
og
le E
sta
dís
tic
as
Y s
i nos
centr
am
os
esp
ecí
fica
men
te e
n l
a c
ate
gorí
a “
Salu
d”
(fig
ura
2)
vere
mos
com
o u
na
a
plic
aci
ón
So
cia
l M
ed
ia c
om
o F
ace
bo
ok
est
á s
ien
do
de
sde
20
07
un
a d
e l
as
qu
e m
ás
se
b
usc
an
en
re
laci
ón
a t
em
as
de
Sa
lud
.
La
pre
gu
nta
“¿
Co
n q
ué
he
rra
mie
nta
s se
est
á h
aci
en
do
So
cia
l M
ed
ia?
” se
gu
irá
sie
nd
o t
an
vi
ge
nte
en
un
os
po
cos
añ
os
com
o lo
pu
ed
e s
er
ah
ora
; p
ue
sto
qu
e e
l co
nce
pto
de
So
cia
l Me
dia
n
o v
a e
stri
cta
me
nte
lig
ad
o a
nin
gú
n t
ipo
de
h
err
am
ien
tas,
y n
os
atr
eve
mo
s a
de
cir
qu
e s
eg
uir
á
evo
luci
on
and
o i
ncl
uso
de
spu
és
de
qu
e c
on
cep
tos
com
o l
a p
rop
ia “
We
b 2
.0”
vaya
n q
ue
da
nd
o
sup
era
do
s (q
uiz
ás
po
rqu
e n
o s
e c
on
cib
a la
We
b d
e o
tra
ma
ne
ra y
no
se
a n
ece
sario
dife
ren
cia
r entr
e 1
.0, 2
.0 y
“n.0
”).
En
re
alid
ad
el
con
cep
to S
oci
al
Me
dia
, d
esd
e n
ue
stro
pu
nto
de
vis
ta,
no
de
be
lim
itars
e a
se
r e
nte
nd
ido
co
mo
un
gru
po
de
aplic
aci
on
es,
alg
un
as
de
la
s cu
ále
s lis
tam
os
en
la
fig
ura
3;
sin
o
qu
e e
s u
na
nu
eva
mira
da
, u
na
nu
eva
ma
ne
ra d
e r
ela
cio
na
rse
, d
e c
rea
r co
nte
nid
os,
de
tra
baja
r co
lab
ora
tiva
me
nte
y e
n d
efin
itiva
de
“e
sta
r e
n la
re
d”.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
25
Fig
ura
3. F
ue
nte
Fre
dC
av
azz
a.n
et (
20
09
)
Nu
est
ro “
¿C
on
qu
é?
” p
or
tan
to v
a a
de
pe
nd
er
de
l “¿
Pa
ra q
ué
?”
y e
n c
iert
o s
entid
o e
s el
ob
jetiv
o d
e l
os
usu
ari
os
el
“¿p
ara
qu
é?
” q
uie
ren
util
iza
r la
s te
cno
log
ías
soci
ale
s e
l q
ue
en
un
b
ucl
e d
e r
etr
oa
lime
nta
ció
n c
on
tinu
a v
a a
ir d
efin
ien
do
la h
err
am
ien
ta q
ue
en
ca
da
mo
me
nto
se
u
tilic
e.
Así
po
r e
jem
plo
pa
ra u
n t
rab
ajo
co
lab
ora
tivo
po
día
, y
de
he
cho
pu
ed
e,
ser
útil
un
blo
g
pe
ro l
o e
s a
ún
má
s u
n w
iki,
y q
uiz
ás
lo s
ea
má
s u
n w
iki
inte
gra
do
en
re
de
s so
cia
les
con
un
rep
osi
torio
de
có
dig
o y
qu
izá
s m
ás,
si
le a
ña
dié
ram
os
a l
a r
ed
so
cia
l m
un
do
s vi
rtu
ale
s p
ara
a
soci
ar
ava
tare
s (r
ep
rese
nta
cio
ne
s tr
idim
en
sio
nale
s d
e s
uje
tos)
qu
e p
ers
on
aliz
an
e i
de
ntif
ica
n
grá
fica
me
nte
a lo
s usu
ari
os.
El
“¿P
ara
qu
é?”
po
r ta
nto
de
term
ina
el
tipo
de
he
rra
mie
nta
s, d
e a
plic
aci
on
es
qu
e v
am
os
a
util
iza
r, y
el c
aso
de
la S
alu
d e
mp
ieza
n a
ha
be
r m
uch
as
resp
ue
sta
s a
l “¿
Pa
ra q
ué
?”,
alg
un
as
de
la
s cu
ále
s h
an
sid
o a
na
liza
da
s p
or
Fo
x [1
0]
qu
e r
efie
re q
ue
en
el
caso
de
en
ferm
ed
ad
es
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
26
cró
nic
as
Inte
rne
t si
rve
a l
os
inte
rna
uta
s p
ara
: b
usc
ar
info
rma
ció
n,
bu
sca
r re
spu
est
as
a s
us
pre
gunta
s, c
on
tact
ar
con
pro
fesi
ona
les
y co
nta
ctar
con
otr
os
paci
en
tes,
en
tre
otr
as.
Así
po
de
mo
s co
mo
usu
ario
s d
e S
oci
al M
ed
ia r
ela
cio
na
do
s co
n la
sa
lud
po
de
mo
s p
or
eje
mp
lo:
cre
ar
un
blo
g p
ara
co
mp
art
ir c
on
otr
os
nu
est
ras
exp
erie
nci
as
en
re
laci
ón
a u
na
en
ferm
ed
ad
cr
ón
ica
, y
pe
rmiti
r q
ue
otr
os
usu
ario
s n
os
de
n s
us
pu
nto
s d
e v
ista
s e
in
clu
so h
ag
an
en
tra
da
s.
Nu
est
ro “
¿p
ara
qu
é?
” p
od
ría
se
r si
mila
r a
l q
ue
ap
un
ta F
ox:
da
r a
co
no
cer
la e
nfe
rme
da
d,
bu
sca
r e
l a
po
yo d
e a
mig
os
o s
imp
lem
en
te p
ara
ma
nte
ne
r a
fa
mili
are
s y
am
igo
s in
form
ad
os
sob
re la
evo
luci
ón
de
la e
nfe
rme
da
d
Podrí
am
os
tam
bié
n d
iseña
r u
n w
iki
e i
r tr
ab
aja
ndo c
ola
bora
tiva
men
te c
on o
tro
s paci
en
tes,
a
soci
aci
on
es,
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rio
s, in
vest
iga
do
res
y cu
alq
uie
r p
ers
on
a in
tere
sad
a.
El “
¿p
ara
qué
?”
de
l u
so d
e u
n w
iki
po
drí
a s
er:
da
r a
co
no
cer
la e
nfe
rme
da
d,
con
stru
ir c
on
oci
mie
nto
útil
para
otr
os
paci
ente
s,
reco
ger
evi
denci
as
y exp
eri
en
cia
s ú
tile
s p
ara
la
in
vest
iga
ció
n
o
sim
ple
me
nte
p
ara
a
yud
arn
os
a
“ord
en
ar
la
info
rma
ció
n”,
y
po
r q
ué
n
o,
ext
rae
r m
ejo
res
exp
erie
nci
as y
prá
ctic
as
de
eso
s ca
sos.
De
la m
ism
a m
an
era
po
drí
am
os
cre
ar
pe
rfile
s e
n r
ed
es
soci
ale
s, t
an
to R
ed
es
Ge
nera
les
com
o
Fa
ceb
oo
k, T
witt
er
[11
], S
on
ico
[1
2]
o c
ua
lqu
ier
otr
a o
en
re
de
s e
spe
cífic
as
san
itaria
s co
mo
P
atie
nts
Lik
eM
e [
13
], A
PT
IC [
14
], P
eS
CA
[15
], m
isalu
den
red [
16
], e
tc.
Tanto
en u
no
com
o e
n
otr
o c
aso
, la
s p
osi
bili
da
des
son
nu
me
rosa
s y
vario
pin
tas;
ve
rem
os
alg
un
os
eje
mp
los
con
cre
tos
en c
apít
ulo
s si
guie
nte
s. E
n e
ste
caso
el
com
o s
ea e
l “p
ara
qué
” p
od
ría
se
r e
l mis
mo
qu
e e
n e
l ca
so d
e l
os
Blo
gs,
y “
Wik
is,
y ta
mb
ién
en
el
de
lo
s F
óru
ms,
o d
e p
erf
iles
cre
ad
os
en
esp
aci
os
com
o Y
ou
tub
e [1
7]
y cu
alq
uie
r o
tra
ap
lica
ció
n s
imila
r.
En
re
alid
ad
lo
im
po
rta
nte
es
ten
er
en
cu
en
ta q
ue
el
foco
de
in
teré
s n
o e
stá
ta
nto
en
la
te
cno
log
ía c
om
o e
n la
s p
ers
on
as
qu
e h
ace
n u
so d
e e
lla,
qu
e s
e a
pro
pia
n d
e e
lla,
qu
e la
util
iza
n
con
un
a f
ina
lida
d “
pa
ra a
lgo
”, q
ue
pu
ed
e s
er
incl
uso
d
istin
to a
l q
ue
ha
bía
n p
lan
ea
do
lo
s d
ise
ña
do
res.
Así
ta
l y c
om
o s
eñ
ala
Fo
x e
l he
cho
de
pa
de
cer
un
a e
nfe
rme
da
d c
rón
ica
au
me
nta
la
s p
osi
bili
dad
es
de
util
iza
r In
tern
et
y co
ncr
eta
me
nte
he
rra
mie
nta
s S
oci
al
Me
dia
co
mo
blo
gs,
si
ste
ma
s d
e in
terc
am
bio
de
info
rma
ció
n y
va
lora
ció
n d
e p
rofe
sio
na
les
y ce
ntr
os
san
itari
os
o u
so
de
po
dca
st (
au
dio
ge
ne
rad
o p
or
usu
ario
s).
Qu
izá
s e
ste
au
me
nto
en
el
uso
de
te
cno
log
ías
So
cia
l M
ed
ia v
en
ga
de
term
ina
do
po
rqu
e e
ste
tip
o d
e u
sua
rio
s e
ncu
en
tra
n u
n m
otiv
o p
ara
h
ace
rlo
má
s in
tere
san
te y
sig
nifi
cativ
o p
ara
ello
s y
sus
fam
ilia
s q
ue
otr
as
pe
rso
na
s.
Los
usu
ario
s so
n
los
pro
tag
onis
tas
en
el
cam
bio
de
e
ra
com
o
me
nci
ona
Jadad
[19
],
los
paci
ente
s in
tera
ctú
an
en la
So
cial M
ed
ia,
usa
da é
sta
co
mo
herr
am
ien
ta d
ire
cta
en
la b
úsq
ueda
d
e in
form
aci
ón
so
bre
su
sa
lud
. L
o m
ás
difí
cil e
n e
ste
ca
so e
s ir a
yud
an
do
a lo
s u
sua
rio
s a
qu
e
en
cue
ntr
en
re
spu
est
as
a l
as
ne
cesi
da
de
s q
ue
esp
era
n v
er
satis
fech
as
a t
ravé
s d
el
uso
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
. E
n
los
pró
xim
os
ap
art
ados
vam
os
a
ir h
aci
énd
olo
y
en
pró
xim
os
cap
ítulo
s m
ost
rare
mo
s eje
mplo
s co
ncr
eto
s y
clarific
adore
s d
e d
istin
tos
uso
s d
e l
os
So
cia
l M
ed
ia e
n e
l ám
bito
de
la S
alu
d.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
27
3.
So
cia
l Me
dia
y S
alu
d
En e
l ap
art
ado a
nte
rior
nos
hem
os
centr
ado e
n d
os
pre
gunta
s cl
ave
s en
rela
ción a
lo
s S
oci
al
Media
, una
era
la
pre
gu
nta
de
“¿
Co
n q
ué
?”
(re
ferid
a a
la
s h
err
am
ien
tas
y a
plic
aci
on
es
So
cia
l M
ed
ia)
y o
tra
la
de
“¿
Pa
ra q
ué
?”
(re
laci
on
ad
a c
on
lo
s m
otiv
os
y n
ece
sid
ad
es
qu
e s
e e
spe
ran
sa
tisfa
cer)
; pero
am
bas
no p
ueden s
er
resp
ondid
as
sin a
tende
r al
“Quié
n”;
y e
n e
l “Q
uié
n”
es
do
nd
e a
pa
rece
n lo
s a
cto
res,
las
pe
rso
na
s q
ue
util
iza
n lo
s S
oci
al M
ed
ia p
ara
bu
sca
r re
spu
est
as
o
form
ula
r p
reg
un
tas,
p
ara
co
mp
art
ir,
cre
ar,
cr
itica
r y
en
d
efin
itiva
pa
ra
trabaja
r co
lab
ora
tiva
me
nte
.
En
el á
mb
ito d
e la
Sa
lud
la u
tiliz
aci
ón
de
los
So
cia
l Me
dia
est
á s
ien
do
lid
era
da
bá
sica
me
nte
po
r d
os
gru
po
s d
e u
sua
rio
s: l
os
pa
cie
nte
s y
sus
fam
ilia
res
po
r u
n l
ad
o y
po
r o
tro
lo
s p
rofe
sio
na
les
de
los
sist
em
as
san
itari
os.
Ob
via
me
nte
ni
un
o n
i o
tro
co
lect
ivo
po
drí
an
ha
cer
un
uso
in
ten
sivo
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
sin
el
con
curs
o d
e d
esa
rro
llad
ore
s. L
os
de
sarr
olla
do
res
est
án
co
ntr
ibu
yen
do
de
ma
ne
ra c
rític
a a
qu
e
los
usu
ario
s d
isp
on
ga
n e
n c
ad
a m
om
en
to d
e l
as
he
rra
mie
nta
s q
ue
va
n p
reci
san
do
pa
ra c
ub
rir
sus
obje
tivo
s. E
n m
uch
os
caso
s tr
ab
aja
nd
o c
ola
bo
rativ
am
en
te c
on
la
filo
sofí
a d
el
So
ftwa
re
Lib
re [2
0].
Si
ha
bla
mo
s d
e S
oci
al
Me
dia
y S
alu
d e
s re
lativ
am
en
te f
áci
l e
nco
ntr
ar
info
rme
s [2
2]
de
co
mo
d
ive
rsa
s in
stitu
cio
ne
s sa
nita
ria
s, t
an
to p
úb
lica
s co
mo
priva
da
s, e
stá
n h
aci
en
do
un
uso
inte
nsi
vo
de
est
as
he
rra
mie
nta
s.
Así
so
n y
a n
um
ero
sos
los
cen
tro
s sa
nita
rio
s [2
3]
qu
e h
an
ab
iert
o c
an
ale
s e
n a
plic
aci
on
es
Soci
al
Med
ia,
com
o Y
outu
be
, F
ace
book,
Tw
itte
r, S
lide
sha
re y
en
de
finiti
va u
n g
ran
nú
me
ro d
e
aplic
aci
on
es
So
cial
Me
dia
qu
e s
on e
mp
leada
s co
n d
istin
tos
pro
pó
sito
s entr
e l
os
que c
abe
d
est
aca
r:
a)
Se
rvic
ios
a lo
s u
sua
rio
s:
E
j. O
rga
niz
an
do
sis
tem
as
pa
ra a
ten
de
r d
ud
as
y co
nsu
ltas
de
lo
s u
sua
rio
s a
tra
vés
de
ca
nale
s co
mo
Fa
ceb
ook,
Tw
itte
r.
b)
Ext
ensi
ón d
e la
Co
mu
nid
ad:
Ej.
Po
ten
cia
r e
l in
terc
am
bio
y l
a c
ola
bo
raci
ón
en
tre
pa
cie
nte
s y
pro
fesi
on
ale
s a
tra
vés
de
Re
de
s so
cia
les,
wik
is, e
tc.
c) A
ccio
ne
s d
e c
om
un
ica
ció
n-r
ela
cio
ne
s p
úb
lica
s:
Ej.
Cre
an
do
ca
na
les
de
Tw
itte
r, F
ace
bo
ok,
Yo
utu
be
co
mo
est
rate
gia
de
difu
sió
n d
e
act
ivid
ades
del C
entr
o
d)
Recl
uta
mie
nto
de
cola
bo
rado
res:
Ej.
Util
iza
r ca
na
les
com
o
Lin
ked
in [
24
] o
Fa
ceb
oo
k p
ara
bu
sca
r p
ers
on
as
con
lo
s p
erf
iles
que
pre
cise
la o
rga
niz
aci
ón
.
e)
Ge
stió
n d
e c
risi
s:
Ej.
Cre
an
do
ca
na
les
en
ap
lica
cio
ne
s co
mo
T
witt
er,
Tu
en
ti [2
5],
etc
. p
ara
cre
ar
un
flu
jo
de
info
rma
ció
n c
on
tinu
o y
co
ntin
ua
me
nte
act
ua
liza
do
so
bre
un
tem
a d
ete
rmin
ad
o.
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
28
f) A
ná
lisis
de la
ma
rca
: p
ara
an
aliz
ar
cuá
l es
la im
ag
en
de
la m
arc
a e
n la
so
cie
da
d.
Ej.
Cre
ar
sist
em
as
de
en
cuest
as
onlin
e,
valo
raci
ón e
n e
spa
cios
com
o F
ace
book
para
ana
lizar
la e
volu
ción d
e la
“im
agen
de m
arc
a”
g)
Ed
uca
ció
n p
ara
la S
alu
d: a
tra
vés
de
ca
na
les
de
víd
eo
.
Ej.
Po
ten
cia
r la
cre
aci
ón
de c
on
ten
ido
s ú
tile
s p
ara
la
Ed
uca
ció
n p
ara
la
Sa
lud
pa
ra s
er
dis
trib
uid
os
a t
ravé
s d
e d
istin
tos
can
ale
s (
Blo
gs,
You
tub
e, V
ime
o, e
tc).
Co
mo
eje
mp
lo f
ina
l de
la g
en
era
lizac
ión
de
los
So
cial M
ed
ia e
n c
entr
os
san
itario
s direm
os
qu
e
seg
ún
Be
nn
et
[26
] lo
s 1
4 h
osp
itale
s e
sta
do
un
ide
nse
s e
valu
ad
os
com
o “
los
mejo
res”
tie
ne
n
imp
lem
en
tad
as
y u
tiliz
an
act
iva
me
nte
he
rra
mie
nta
s S
oci
al M
ed
ia.
3.1
N
ue
vo
s
ac
tore
s
en
lo
s
sis
tem
as
s
an
ita
rio
s:
e
pa
cie
nte
s
Lo
s u
sua
rio
s e
n g
en
era
l y
los
pa
cie
nte
s e
n p
art
icu
lar
em
pie
zan
a h
ace
r u
n u
so d
e l
os
So
cia
l M
ed
ia y
en
ge
ne
ral
de
to
do
s lo
s re
curs
os
de
la
re
d q
ue
va
mu
cho
má
s a
llá d
e l
a s
imp
le
“co
nsu
lta d
e in
form
aci
ón
en
inte
rne
t” q
ue
po
día
ha
cer
un
os
añ
os
pa
ra e
ntr
ar
a u
tiliz
ar
tod
o t
ipo
d
e h
err
am
ien
tas
So
cia
l M
ed
ia.
El
cam
po
de
la
Sa
lud
no
es
un
a e
xce
pci
ón
y l
os
da
tos
ind
ica
n
qu
e p
au
latin
am
en
te a
um
en
ta e
l nú
me
ro d
e in
tern
au
tas
qu
e u
tiliz
a la
re
d c
on
fin
es
san
itari
os.
Da
tos
reci
ente
s d
el
Pe
w I
nte
rne
t R
ese
arc
h (
20
09
) in
dic
an
qu
e p
ráct
icam
en
te e
l 8
0%
de
la
pob
laci
ón a
dulta
de
EE
.UU
util
iza inte
rne
t co
n f
ines
san
itari
os
[27
], m
ientr
as
que
en E
spaña
el
la ú
ltim
a e
ncu
est
a d
e I
nst
ituto
Naci
onal d
e E
sta
dís
tica
[2
8]
se p
one e
n e
viden
cia q
ue e
l 53
,7%
d
e lo
s in
tern
au
tas
util
iza
n I
nte
rne
t co
n f
ine
s sa
nita
rio
s y
lleg
an
do
a v
alo
res
de
l 6
0%
en
el
caso
del g
én
ero
fe
me
nin
o.
Tal
y co
mo
po
de
mo
s o
bse
rva
r e
n l
a f
igu
ra 4
no
s e
nco
ntr
am
os
el
gra
n s
alto
qu
e e
xist
e e
n e
l a
cce
so a
In
tern
et
en
co
nce
pto
s re
lativ
os
a l
a s
alu
d,
un
sa
lto d
e c
erc
a d
e 1
0%
in
cre
me
nta
les
en
tre
las
fra
nja
s 1
8-2
5 a
ño
s y
66
-83
añ
os
(la
muje
r e
s la
qu
e m
ás
ha
ce e
se u
so f
ren
te a
l va
rón
).
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
29
Fig
ura
4.
Inte
rne
t y
us
o d
e la
sa
lud
en
Inte
rne
t e
n 2
00
5 y
20
07
, po
r a
ño
y s
ex
o. [
29
]
Si
la
de
no
min
ad
a
We
b
1.0
(no
part
icip
ativ
a)
perm
itía
la
si
mple
b
úsq
ue
da
de
info
rmaci
ón
“e
stá
tica
” e
n
pá
gin
as
We
b
las
he
rra
mie
nta
s S
oci
al
Me
dia
ca
mb
ian
a
bso
luta
me
nte
e
ste
p
an
ora
ma
. A
sí e
mp
ieza
n a
pro
life
rar
inic
iativ
as
en
la
re
d,
qu
e s
erá
n d
eta
llad
as
en
pró
xim
o
cap
ítulo
s, e
n l
as
qu
e l
os
pa
cie
nte
s, f
am
ilia
res
y e
n g
en
era
l p
ers
on
as
inte
resa
da
s e
n d
istin
tas
con
dic
ion
es
de
sa
lud
, co
mp
art
en
in
form
aci
ón
, d
esc
rib
en
e
xpe
rie
nci
as,
se
p
rest
an
a
po
yo
em
oci
on
al y
en
de
finiti
va “
com
pa
rte
n s
u e
nfe
rme
da
d”.
A e
ste
cole
ctiv
o d
e u
sua
rio
s s
e le
s vi
en
e
de
no
min
an
do
: “e
-pa
cie
nte
s”.
Un
o d
e l
os
pri
me
ros
au
tore
s e
n u
tiliz
ar
el
térm
ino
e-p
aci
en
te f
ue
Fe
rgu
son
[3
0].
El
au
tor
se
refie
re g
ené
rica
mente
al
e-p
aci
ente
com
o u
n:
pa
cie
nte
pro
act
ivo
, co
n b
ue
no
s co
no
cim
ien
tos
sob
re t
ecn
olo
gía
s, im
plic
ad
o e
n e
l ma
nte
nim
ien
to d
e s
u s
alu
d e
inte
resa
do
en
co
ntr
ibu
ir n
o s
olo
a
l tra
tam
ien
to e
inve
stig
aci
ón
so
bre
dete
rmin
ad
as
con
dic
ione
s d
e s
alu
d s
ino
ta
mbié
n a
me
jora
r e
l sis
tem
a d
e a
sist
en
cia
sa
nita
ria
”. Y
a a
nte
s Ja
da
d, R
izo y
En
kin
[31
] esc
rib
iero
n u
n a
rtíc
ulo
co
n
el s
ug
ere
nte
títu
lo:
“So
y u
n b
ue
n p
aci
en
te lo
cre
an
o n
o”
(“I’m
a g
oo
d p
atie
nt
be
live
d i
t o
r n
ot”
) d
on
de
ap
un
tab
an
ha
cia
el n
ue
vo p
ap
el d
e l
os
pa
cie
nte
s y
tam
bié
n a
la
s d
ificu
ltad
es
qu
e e
sto
s se
podía
n e
nco
ntr
ar
fre
nte
a u
n s
iste
ma
sanita
rio c
on g
ran
re
sist
enci
a a
l cam
bio
.
Las
nueva
s te
cnolo
gía
s y
part
icula
rmen
te e
l cre
cie
nte
nú
me
ro d
e a
plic
aci
on
es
So
cial M
ed
ia n
o
ha
n h
ech
o m
ás
qu
e p
ote
nci
ar
y fa
vore
cer
alg
o q
ue
sie
mp
re h
a e
xist
ido
; p
ers
on
as,
pa
cie
nte
s,
usu
ario
s, r
ea
cio
s a
ce
de
r e
l co
ntr
ol
de
su
sa
lud
al
sist
em
a s
an
itario
y q
ue
de
ma
ne
ra m
ás
o
me
no
s a
ctiv
a
ha
n
qu
erid
o
pa
rtic
ipa
r e
n
las
de
cisi
on
es
qu
e
se
tom
ab
an
e
n
rela
ció
n
a
su
tra
tam
iento
. E
l p
roble
ma q
ue
ten
ían e
stas
pers
onas
era
un
acc
eso
lim
itado
a u
nas
fuen
tes
de
co
no
cim
ien
to q
ue
tie
nd
en
a s
er
cad
a v
ez
má
s a
bie
rta
s.
En
est
os
mom
en
tos
ha
y un
mo
vim
ien
to
creci
ente
d
e
paci
en
tes
inte
resa
dos
en
h
ace
rse
co
rre
spo
nsa
ble
s d
e s
u p
rop
ia s
alu
d.
Exi
ste
n a
soci
aci
on
es q
ue
se
est
án
co
nfig
ura
nd
o c
om
o
verd
ad
ero
s “a
dvo
cate
s” e
n t
od
o l
o r
ela
tivo
a p
ote
nci
ar
el
rol
de
l p
aci
en
te e
n l
a g
est
ión
de
su
p
rop
ia e
nfe
rme
da
d (
en
mu
cha
s o
casi
on
es
con
dici
on
es
cró
nica
s).
Co
mo
eje
mp
lo p
od
em
os
cita
r la
in
icia
tiva
“E
-pa
tien
ts”
cuyo
siti
o W
eb
: e-p
atie
nts
.ne
t [3
2],
re
com
en
da
mo
s e
nca
reci
da
me
nte
vi
sita
r,
cuyo
lem
a e
s: “
Po
rqu
e lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la s
alu
d n
o p
ue
de
ir s
olo
s” (
“Be
cau
se h
ea
lth
pro
fess
ion
als
ca
n’t
do
it a
lon
e”)
, lo
cu
al e
s un m
en
saje
cla
ro d
e c
ola
bo
raci
ón c
on p
rofe
sio
nale
s sa
nita
rios
en p
art
icu
lar
y co
n s
iste
mas
sanita
rios
cada v
ez
más
sobre
carg
ados
qu
e a
bogan p
or
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
30
fom
enta
r p
reci
sam
ente
el
au
tocu
idado
y el
com
pro
mis
o
de
lo
s usu
arios
de
los
sist
em
as
san
itario
s co
n s
u p
rop
ia s
alu
d [
33
].
3.2
Hac
ia n
uevo
s p
ara
dig
mas
en i
nves
tig
ació
n:
Pat
ien
t
Cen
tere
d R
esea
rch
Un
re
sulta
do
esp
era
ble
de
la in
teg
raci
ón
de
ap
lica
cio
ne
s, S
oci
al M
ed
ia,
o n
o q
ue
fa
vore
zca
n la
p
art
icip
aci
ón
act
iva
y la
co
nst
rucc
ión
de
co
no
cim
ien
to,
tra
nsf
orm
an
do
las
com
un
ida
de
s cl
ási
cas
de
usu
ario
s q
ue
co
mp
art
en
in
form
aci
ón
y e
xpe
rie
nci
as,
y q
ue
de
“fa
cto
” so
n “
com
un
ida
de
s d
e
prá
ctic
a”
tal y
co
mo
las
de
fine
We
ng
er
[34
] e
n c
om
un
ida
de
s q
ue
“g
en
ere
n c
on
oci
mie
nto
s” y
qu
e
son
ta
mb
ién
de
no
min
ad
as
“co
mu
nid
ad
es
ep
isté
mic
as”
se
gú
n l
as
de
finió
K
no
r-C
etin
a [
35
] pod
ría s
er
la im
plic
aci
ón d
e lo
s e-p
aci
en
tes
en
ám
bito
s cl
ási
cam
ente
rese
rva
dos
estr
icta
me
nte
a
pro
fesi
on
ale
s co
mo
la in
vest
iga
ció
n m
éd
ica
s.
Un
eje
mp
lo d
e l
o a
nte
rio
r e
s e
l m
od
elo
In
vest
iga
ció
n C
ent
rad
a p
ara
, p
or
y co
n e
l P
aci
en
te
(Pa
tien
t C
en
tere
d R
ese
arc
h -
PC
R)
pro
pu
est
o p
or
Fry
dm
an
[36-3
7]
que
de
scribe c
om
o l
os
pa
cie
nte
s e
stá
n a
sum
ien
do
ro
les
en
la in
vest
iga
ció
n m
uy
dis
tinto
s a
los
qu
e h
ast
a a
ho
ra t
en
ían
re
serv
ado
s: c
am
paña
s d
e r
eco
gid
a d
e fo
ndos
y su
min
istr
o d
e c
aso
s e
n a
lgunas
situ
aci
one
s.
Fry
dm
an
co
nsi
de
ra
qu
e
los
e-p
aci
en
tes,
p
ue
de
n
tra
ba
jar
cola
bo
rativ
am
en
te
con
lo
s in
vest
iga
do
res
pa
ra p
ote
nci
ar
la i
nve
stig
aci
ón
bio
mé
dic
a a
tra
vés
de
la
pa
rtic
ipa
ción
act
iva
de
lo
s p
aci
en
tes
com
o s
oci
os
en
la
re
cole
cció
n y
pu
est
a a
dis
po
sici
ón
de
los
inve
stig
ad
ore
s d
e
dato
s que
ta
rdarí
an
años
en s
er
reco
gid
os,
so
bre
todo
en
el
caso
de e
nfe
rmed
ades
rara
s co
n
un
a g
ran
dis
pe
rsió
n d
e p
aci
en
tes
y q
ue
ha
cen
qu
e e
l tr
án
sito
en
tre
in
vest
iga
ció
n b
ási
ca y
d
ise
ño
de
nu
evo
s tr
ata
mie
nto
, el l
lam
ad
o "
valle
de
la m
ue
rte
" se
a m
uy
larg
o.
Fry
dm
an
cita
en
su
art
ícu
lo d
ive
rsa
s in
icia
tiva
s q
ue
tie
ne
n c
om
o o
bje
tivo
co
mú
n l
a r
eco
lecc
ión
de
da
tos
entr
e
paci
ente
s,
pe
ro
aun
que
las
inic
iativ
as
son
re
alm
en
te
esp
ect
acu
lare
s aún
re
qu
iere
n d
e u
na
co
nd
ició
n,
qu
e n
o e
s o
tra
qu
e s
er
con
oci
da
po
r p
aci
en
tes
y u
sua
rio
s y
qu
e
est
os
de
cid
an
en
tra
r y
pa
rtic
ipa
r e
n in
icia
tiva
s q
ue
se
su
ma
n a
otr
as
en
las
qu
e y
a p
ue
de
n e
sta
r p
art
icip
an
do
lo
s u
sua
rio
s (r
ed
es
ge
né
rica
s,
fóru
ms
sob
re
en
ferm
ed
ad
, p
ág
ina
s so
bre
la
aso
ciaci
ón y
/o e
nfe
rmed
ad c
rea
das
en F
ace
book,
etc
).
En
e
sto
s m
om
en
tos
y g
raci
as
a
las
ap
lica
cio
ne
s S
oci
al
Me
dia
e
l m
od
elo
P
CR
p
ue
de
co
nso
lida
rse
aú
n m
ás,
pe
rmiti
en
do
qu
e l
os
pa
cie
nte
s p
ue
de
n t
rab
aja
r co
lab
ora
tiva
me
nte
co
n
inve
stig
ad
ore
s d
e e
nfe
rme
da
de
s e
spe
cífic
as,
ap
rove
cha
rse
de
la
re
d d
e c
on
tact
os
qu
e s
e
pu
ed
e
ob
ten
er
a
tra
vés
de
d
ete
rmin
ad
as
ap
lica
cio
ne
s;
pre
sio
na
r a
a
dm
inis
tra
cio
ne
s y
gob
iern
os
de
una
ma
nera
m
uch
o
más
visi
ble
qu
e
ha
sta
a
ho
ra,
y e
n
de
finiti
va
tra
baja
r co
lab
ora
tiva
me
nte
co
n lo
s in
vest
iga
do
res,
qu
e e
n m
uch
os
caso
s, c
om
o e
l de
las
en
ferm
ed
ad
es
rara
s, t
rab
aja
n e
n c
on
dic
ion
es
qu
e p
od
ría
n s
er
mu
cho
mejo
res
en
ara
s d
e l
a b
úsq
ue
da
de
tr
ata
mie
nto
s e
fect
ivo
s.
En
su
“L
ibro
Bla
nco
” d
e l
os
e-P
aci
en
tes
de
Fe
rgu
rso
n d
esc
rib
e c
aso
s e
n l
os
qu
e g
raci
as
al
tesó
n y
em
puje
de
pa
cie
nte
s se
ha
n h
ech
o h
alla
zgo
s si
gn
ifica
tivo
s e
n e
l ca
so d
e d
ete
rmin
ad
as
en
ferm
ed
ad
es,
bá
sica
me
nte
en
ferm
ed
ad
es
rara
s, y
no
es
difí
cil i
ma
gin
ar
el e
jem
plo
en
el q
ue
a
un
bio
qu
ímic
o,
bió
log
o,
farm
acé
utic
o o
un
a p
ers
on
a c
on
fo
rma
ció
n c
ien
tífic
a s
e le
dia
gn
ost
iqu
e
un
a e
nfe
rme
da
d c
on
sid
era
ra
ra (
pre
vale
nci
a m
en
os
a 1
ca
so p
or
25
00
0 h
ab
itan
tes)
y d
eci
da
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
31
qu
e
fre
nte
a
la
e
spe
ra
resi
gn
ad
a
qu
e
se
le
pro
po
ne
q
uie
re
de
dic
ar
sus
con
oci
mie
nto
s y
esf
uerz
os
al c
ono
cim
iento
y q
uiz
ás
tra
tam
iento
de la
enfe
rme
dad
.
Y e
s p
reci
sam
en
te l
a f
iloso
fía q
ue
su
bya
ce a
lo
s S
oci
al
Me
dia
la
qu
e v
a a
fa
vore
cer
qu
e c
ad
a
un
o,
en
fu
nci
ón
d
e
su
exp
erien
cia
, in
tere
ses
y g
an
as
de
im
plic
ars
e
pu
eda
a
po
rta
r co
no
cim
ien
tos
de
util
ida
d,
qu
e c
om
ple
me
nte
n y
ayu
de
n a
lo
s in
vest
iga
do
res
pro
fesi
on
ale
s e
n
su y
a d
e p
or
sí d
ura
tare
a.
Co
nce
pto
s co
mo
“su
bco
ntr
ata
taci
ón
vo
lun
taria
” (“
Cro
wd
sourc
ing
”) [
38
], “
Inte
lige
nci
a C
ole
ctiv
a
(“C
olle
ctiv
e i
nte
llig
en
ce”)
[39
] y
“sa
bid
urí
a d
e l
os
gru
po
s (“
Wis
do
m o
f cr
ow
ds”
) [4
0]
en
tre
otr
os
térm
ino
s q
ue
g
en
érica
me
nte
d
esc
rib
en
n
ue
vos
mo
do
s d
e
rela
ció
n
y co
nst
rucc
ión
d
e
con
oci
mie
nto
g
raci
as
a
las
TIC
, d
e
las
qu
e
las
he
rra
mie
nta
s S
oci
al
Me
dia
fo
rma
n
pa
rte
, d
ifíci
lme
nte
p
od
ría
n
siq
uie
ra
de
finir
se
si
no
h
ub
iese
n
de
sarr
olla
do
res
qu
e
dis
eñ
ase
n
ap
lica
cio
ne
s S
oci
al
Me
dia
q
ue
p
erm
itie
ran
la
“a
gre
ga
ció
n”
de
co
no
cim
ien
to
y so
bre
to
do
usu
arios
y p
rofe
sionale
s tr
ab
aja
ndo c
odo a
codo
.
Po
r so
lo p
on
er
un
eje
mp
lo g
ráfic
o d
e c
om
o l
a c
ap
aci
da
d d
e l
os
usu
ario
s (n
o n
ece
saria
me
nte
p
aci
en
tes
y/o
fa
mili
are
s, p
od
em
os
cita
r e
l pro
yect
o F
old
it [4
1]
en
el q
ue
gru
po
s d
e e
stu
dia
nte
s y
afic
ion
ad
os
cola
bo
ran
act
iva
me
nte
en
el
“ju
eg
o e
xpe
rim
en
tal” F
old
it q
ue
co
nsi
ste
en
re
aliz
ar
ma
nu
alm
en
te
pre
dic
cion
es
sob
re
la
est
ruct
ura
tr
idim
en
sio
na
l d
e
pro
teín
as
y su
fo
rma
d
e
ple
ga
rse
, e
stru
ctu
ra q
ue
va
ría
en
el
caso
de
en
ferm
ed
ad
es
com
o e
l cá
nce
r. E
n e
ste
ca
so l
os
inve
stig
ad
ore
s g
raci
as
a
la
“in
tuic
ión
h
um
an
a”
pre
ten
de
n
mejo
rar
los
alg
oritm
os
qu
e
se
em
ple
an
pa
ra e
l d
esa
rro
llo d
e s
oftw
are
qu
e p
erm
itan
pre
de
cir
el
tipo
de
ple
ga
mie
nto
de
la
p
rote
ína
(y
qu
e p
or
tan
to o
rie
nte
a s
u tr
ata
mie
nto
).
3.3
Nu
evo
s ac
tore
s en
lo
s
sis
tem
as
s
an
ita
rio
s:
e-
p
rofe
sio
nal
es
Ha
y u
n v
iejo
afo
rism
o q
ue
dic
e q
ue
no
se
pu
ed
e a
pla
ud
ir c
on
un
a s
ola
ma
no
. E
n e
l ca
so d
e la
E
-Sa
lud
se
cu
mp
le a
la
pe
rfe
cció
n.
Lo
s d
os
gru
po
s m
ás
rele
van
tes,
en
ta
nto
qu
e u
sua
rio
s fin
ale
s d
e lo
s S
oci
al M
ed
ia d
ifíci
lme
nte
lle
ga
rán
por
separa
do a
exp
lota
r to
da s
u p
ote
nci
alid
ad,
pue
sto q
ue
tan
to l
os
pa
ciente
s y
usu
arios
de l
os
sist
em
as
sanita
rios
com
o l
os
pro
fesi
onale
s q
ue
lo
s a
tien
de
n
tien
en
u
n
obje
tivo
co
mú
n:
el
ma
nte
nim
ien
to
de
la
sa
lud
y
tra
baja
r co
nju
nta
me
nte
cuan
do e
sta s
e h
aya
perd
ido
.
Cre
em
os
qu
e
al
igu
al
qu
e
se
ha
bla
d
e
“e-p
aci
en
tes”
, se
d
eb
e
ha
bla
r si
n
tap
ujo
s d
e
“e-
pro
fesi
onale
s” y
más
concr
eta
men
te d
e “
e-p
rofe
sio
na
les
san
itario
s”.
Co
mo
he
mo
s co
me
nta
do
en
apart
ad
os
an
teriore
s so
n
ya n
um
ero
sos
los
centr
os
san
itario
s q
ue e
stá
n i
nco
rpora
ndo
h
err
am
ien
tas
So
cia
l Me
dia
. O
bvi
am
en
te e
l gra
do
de
imp
lica
ció
n d
ire
cto
de
los
pro
fesi
on
ale
s e
n
est
e t
ipo
de
cana
les
puede
variar:
de
sde e
l qu
e c
onsi
dere
que
es
alg
o a
jeno a
ello
s a q
uié
n v
ea
u
na
op
ort
un
ida
d d
e t
rab
aja
r d
e m
an
era
dis
tinta
a c
om
o l
o e
sta
ba
ha
cie
nd
o h
ast
a a
ho
ra”.
Se
a
com
o s
ea
la “
e”
puede
se
r un
“su
bín
dic
e”
o u
n “
superí
ndic
e”,
pe
ro d
esd
e n
uest
ro p
un
to d
e v
ista
se
va
a m
an
ten
er
po
rqu
e la
te
nd
en
cia
en
tre
los
cen
tro
s sa
nita
rio
s p
are
ce c
lara
me
nte
a f
avo
r d
e
la in
tro
du
cció
n d
e n
ue
vos
can
ale
s d
e r
ela
ció
n c
on
los
usu
ari
os.
Eys
en
ba
ch [
42
] e
xplic
ita q
ue
lo
s p
rofe
sio
na
les
son
un
o d
e l
os
act
ore
s p
rin
cip
ale
s e
n l
o q
ue
él
de
no
min
a M
ed
icin
a 2
.0.
Co
nsi
de
ra q
ue
exi
ste
un
a g
ran
po
ten
cia
lida
d e
n l
a c
ola
bo
raci
ón
y
pa
rtic
ipa
ció
n e
ntr
e p
rofe
sio
na
les
y p
aci
en
tes
en
, p
or
eje
mp
lo,
las
his
tori
as
clín
ica
s d
igita
les
qu
e
ya s
e e
stán
im
pla
nta
ndo e
n m
uch
os
hosp
itale
s. l
a a
port
aci
ón d
e l
os
paci
ente
s aum
enta
la
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
32
riq
ue
za e
n l
a h
isto
ria
clín
ica
(se
gu
imie
nto
, e
sta
do
de
án
imo
, e
fect
os
de l
a a
dm
inis
tra
ció
n,.
..)
y p
or
tan
to p
ue
de
se
r o
bje
to d
e e
xplo
taci
ón
de
da
tos
est
ad
ístic
os,
eje
mp
los
de
ello
no
s p
od
em
os
en
con
tra
r co
n 2
3a
nd
me
[4
3],
Pa
tien
tsL
ike
me
[4
4].
La
imp
lan
taci
ón
y u
so d
e a
plic
aci
one
s S
oci
al M
ed
ia e
ntr
e lo
s p
rofe
sio
na
les
top
a c
on
ob
stácu
los
que
no
encu
entr
an
lo
s p
aci
en
tes.
En
tre
est
os
ob
stácu
los
los
más
hab
ituale
s so
n l
a r
esi
stenci
a
al c
am
bio
po
r p
art
e d
e la
s in
stitu
cio
ne
s.
Est
e a
spe
cto
po
r o
bvi
o e
n m
uch
os
dis
curs
os
no
se
co
nte
mp
la e
n a
lgu
no
s ca
sos.
Así
po
r eje
mp
lo e
s fá
cil
en
con
tra
rno
s co
n s
erv
icio
s, c
om
o r
ed
es
soci
ale
s, c
an
ale
s d
e v
íde
os,
blo
gs,
o
cua
lqu
ier
otr
a a
plic
aci
ón S
oci
al
Me
dia
sin
ha
be
r co
nsu
ltad
o a
lo
s q
ue
se s
up
on
en
de
be
n s
er
act
ore
s y
usu
ario
s in
ten
sivo
s d
e la
s m
ism
as.
Así
lo
s p
aci
en
tes
con
sid
era
qu
e e
xist
en
difi
culta
de
s p
ara
la
im
ple
me
nta
ció
n d
el
uso
de
la
s n
ue
vas
tecn
olo
gía
s, y
po
r ta
nto
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
, d
eb
ido
a la
rig
ide
z d
e la
s e
stru
ctura
s y
la
un
ión
e in
terr
ela
ció
n (
“ga
p”)
qu
e e
xist
e e
ntr
e la
s p
ote
nci
alid
ad
es
de
la W
eb
2.0
y la
re
alid
ad
de
su
imple
me
nta
ción e
n e
l día
a d
ía d
e la
asi
stenci
a s
an
itaria
De
sde
nu
est
ro p
un
to d
e v
ista
alg
un
as
de
la
s cu
est
ion
es
qu
e p
ue
de
n e
sta
r d
ificu
ltan
do
la
im
ple
men
taci
ón
de lo
s S
oci
al M
ed
ia s
on e
ntr
e o
tras:
L
a p
reo
cup
aci
ón
po
r la
priva
cid
ad
de la
info
rma
ció
n [4
5-4
6].
L
a p
resi
ón
asi
ste
nci
al d
e m
uch
os
pro
fesi
on
ale
s
L
as
difi
culta
de
s e
n
“tip
ifica
r”
o
no
la
p
art
icip
aci
ón
e
n
inic
iativ
as
2.0
co
mo
“a
cto
p
rofe
sio
na
l” y
su
co
nsi
gu
ien
te e
fect
o e
con
óm
ico
L
a p
rop
ia e
stru
ctu
ra d
e lo
s se
rvic
ios
san
itario
s b
asa
do
s e
n la
pre
sen
cia
lida
d.
E
l posi
ble
efe
cto
sobre
la r
ela
ción m
édic
o-p
aci
ente
.
L
a
falta
d
e
pre
pa
raci
ón
e
n
alg
un
os
pro
fesi
on
ale
s q
ue
o
cup
an
p
ue
sto
s d
e
resp
on
sabili
da
d e
n lo
s se
rvic
ios
sanita
rios.
An
aliz
an
do
el p
ap
el d
e la
We
b 2
.0 e
n e
l ám
bito
de
la S
alu
d,
Ca
bre
r [4
7]
ha
ide
ntif
ica
do
dis
tinto
s re
curs
os
qu
e p
od
em
os
con
sid
era
r S
oci
al M
ed
ia,
en
tre
est
as
ten
em
os
gru
po
s e
n r
ed
es
soci
ale
s co
mo F
ace
bo
ok,
Blo
gs
y W
ikis
esp
eci
aliz
ados.
Ca
bre
r ta
mb
ién
in
dic
a
qu
e
est
án
a
pa
reci
en
do
d
istin
tos
tipo
s d
e
serv
icio
s e
nca
min
ad
os
al
inte
rca
mb
io
de
in
form
aci
ón
y
con
oci
mie
nto
s ú
tile
s p
ara
e
l d
iag
nó
stic
o
y a
sist
en
cia
, p
ero
ta
mbié
n p
ara
fo
me
nta
r la
rela
ción s
oci
al e
ntr
e p
rofe
siona
les
entr
e lo
s q
ue d
est
aca
: S
erm
o [
48
],
iMedexc
ha
nge [4
9], S
oci
alM
d [50
] y
Doct
or
Netw
ork
ing [5
1] e
ntr
e o
tras.
Un
a
vez
qu
e
se
pu
ed
an
su
pe
rar
alg
un
as
de
la
s b
arr
era
s e
s m
ás
qu
e
pro
ba
ble
q
ue
la
s h
err
am
ien
tas
So
cia
l M
ed
ia p
ase
n a
fo
rma
r p
art
e d
e l
a “
cart
era
de
serv
icio
s” d
e i
nst
ituci
ones
san
itaria
s. E
sta
te
nd
en
cia
pe
rmiti
rá d
ism
inu
ir e
rro
res
en
la
ad
min
istr
aci
ón
de
tra
tam
ien
tos
y n
úm
ero
de
mu
ert
es,
lo
qu
e l
leva
a u
na
mejo
ra d
e l
as
act
ivid
ad
es
de
pre
ven
ció
n p
rim
aria
y
secu
ndaria.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
33
3.4
L
os
ac
tore
s c
om
un
icá
nd
ose
en
el n
uev
o e
scen
ario
De l
a l
ect
ura
de
los
ap
art
ad
os
an
teriore
s se
puede e
xtra
er
la i
dea
de
que
fre
nte
a e
-pa
ciente
s in
tere
sad
os
en
co
ntr
ibu
ir a
su
au
tocu
ida
do
, e
n
form
ars
e
y p
art
icip
ar
act
iva
me
nte
en
to
do
a
qu
ello
re
lativ
o
a
su
en
ferm
ed
ad
y/
o
con
dic
ión
, n
os
en
con
tra
mo
s u
no
s p
rofe
sio
na
les
ate
na
zad
os
aú
n p
or
un
a e
stru
ctu
ra q
ue
ma
ntie
ne
“fu
era
de
lo
s ce
ntr
os
san
itari
os”
aq
ue
llos
recu
rso
s o
util
ida
de
s d
e l
os
So
cia
l M
ed
ia q
ue
pu
ed
an
se
r e
nte
nd
ido
s co
mo
“a
me
na
zas”
al
sist
em
a tra
dic
ion
al d
e a
ten
ció
n.
Así
por
tan
to f
ren
te a
l esp
aci
o n
atu
ral d
e lo
s e-p
aci
en
tes
con
un
do
min
io d
efin
ido
(la
re
d y
to
da
s su
ap
lica
cion
es)
no
s e
nco
ntr
am
os
un
esp
aci
o p
rofe
sio
na
l ta
mb
ién
co
n u
no
s d
om
inio
s cl
ási
cos
y b
ien
de
finid
os
(ce
ntr
os
san
itario
s, h
osp
itale
s).
Est
os
po
r su
est
ruct
ura
, tr
ad
ició
n,
ge
stió
n y
b
uro
cra
cia
re
spo
nd
en
aú
n a
pa
tro
ne
s q
ue
fa
vore
cen
po
co la
pa
rtic
ipa
ció
n d
e lo
s p
aci
en
tes.
Au
n
así
, e
mp
ieza
n a
de
sarr
olla
rse
in
icia
tiva
s e
n l
as
qu
e s
e t
ien
e e
n c
ue
nta
la
pa
rtic
ipa
ció
n e
in
teg
raci
ón
de
los
usu
ari
os
incl
uso
en e
spa
cio
s fís
ico
s d
el H
osp
ital.
Po
r p
on
er
un
eje
mp
lo e
l “E
spa
cio
de
Aso
cia
cio
ne
s” (
figu
ra 5
, fig
ura
6,
figu
ra 7
) d
el
Ho
spita
l M
ate
rno
In
fantil
de
S
t.
Joan
de
D
èu
de
Ba
rcelo
na,
bri
nd
a
el
uso
de
in
fra
est
ruct
ura
s a
a
soci
aci
on
es d
e e
nfe
rmo
s y
fam
ilia
res,
bri
nd
an
do
se
rvic
ios
de
re
de
s so
cia
les:
Re
d S
oci
al
AP
TIC
abie
rta
no
solo
al p
ropio
hosp
ital s
ino
ta
mb
ién
a p
ers
on
as
o a
soci
aci
on
es
inte
resa
da
s.
Fig
ura
5. E
jem
plo
de
uso
de
re
de
s p
ara
la s
alu
d
Nue
vas
tecn
olo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
34
Fig
ura
6. E
sp
ac
io S
oc
ial A
PT
IC
Fig
ura
7. C
om
un
ida
d B
iblio
tec
a A
PT
IC
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
35
Sig
uie
nd
o c
on
el
eje
mp
lo A
PT
IC s
ob
re l
os
do
min
ios
de
tra
bajo
dis
tinto
s d
e e
-pa
cie
nte
s y
pro
fesi
on
ale
s (la
Re
d e
n u
n c
aso
, lo
s ce
ntr
os
san
itario
s e
n e
l o
tro
) p
od
em
os
con
clu
ir q
ue
est
e
tipo
de
inic
iativ
a f
avo
rece
la c
on
figu
raci
ón
de
un
a e
spa
cio
co
mú
n,
de
un
a in
ters
ecc
ión
en
tre
los
do
min
ios
(e-p
aci
en
tes
“tra
ba
jan
do
” e
n
los
cen
tro
s,
pro
fesi
on
ale
s “t
rab
aja
nd
o”,
co
n
o
sin
co
mill
as,
co
n lo
s e-p
aci
ente
s en
la r
ed
).
Otr
o e
jem
plo
es
el
'Esp
aci
o S
oci
al
mis
alu
de
nre
d.o
rg'
qu
e p
rete
nd
e a
po
rta
r in
form
aci
ón
so
bre
te
mas
de
sa
lud d
e a
ctua
lidad o
rie
nta
do a
jóve
ne
s y
no
tan
jóve
nes.
Nue
vas
tecn
olo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
36
Fig
ura
9. E
sp
ac
io S
oc
ial
mis
alu
de
nre
d.o
rg
Fig
ura
8. E
sp
ac
io S
oc
ial
mis
alu
de
nre
d.o
rg
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
37
Fig
ura
10
. C
om
un
ida
d
Pa
rto
Es
pe
rad
o d
el e
sp
ac
io s
oc
ial
mis
alu
de
nre
d.o
rg
La
evo
luci
ón h
aci
a u
n a
um
en
to d
e l
a p
art
icip
aci
ón
de
lo
s u
sua
rio
s e
n la
ge
stió
n d
e s
u p
rop
ia
salu
d,
así
co
mo
el
cam
bio
de
mira
da
de
sde
el
mu
nd
o p
rofe
sio
na
l h
aci
a d
ich
a p
art
icip
aci
ón
p
are
ce i
mp
ara
ble
, n
o t
an
to p
or
las
he
rra
mie
nta
s co
ncr
eta
s q
ue
va
n a
pa
reci
en
do,
sin
o,
tal
y co
mo
co
me
ntá
ba
mo
s a
l in
icio
de
l ca
pítu
lo p
or
el
cam
bio
de
mir
ad
a,
de
filo
sofí
a,
qu
e e
sta
s perm
iten
, p
ote
nci
ando y
ro
mpie
ndo l
os
tech
os
de c
rist
al
que p
odía
n e
xist
ir c
on
la
Web 1
.0 y
d
eja
nd
o q
ue
só
lo la
im
ag
ina
ció
n s
ea e
l lím
ite a
la
s a
plic
aci
on
es
qu
e p
ue
de
n d
arl
e lo
s u
sua
rio
s (t
an
to e
-pa
cie
nte
s co
mo
pro
fesi
on
ale
s a
las
he
rra
mie
nta
s S
oci
al M
ed
ia).
A c
on
tinuaci
ón v
am
os
a a
naliz
ar
alg
unas
dim
en
sione
s y
con
cepto
s qu
e a
nuest
ro e
nte
nder
ha
n
sid
o,
y va
n a
se
r cl
ave
s p
ara
la d
efin
ició
n d
e u
n s
iste
ma
sa
nita
rio
en
el q
ue
ta
nto
usu
ario
s, s
ea
n
pa
cie
nte
s o
no
, co
mo
pro
fesi
on
ale
s, d
esa
rro
llen
a t
ravé
s d
el
uso
de
la
s T
IC,
y co
ncr
eta
me
nte
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
38
de
las
he
rra
mie
nta
s S
oci
al M
ed
ia,
tod
a s
u p
ote
nci
alid
ad
en
ara
s d
el m
an
tenim
ien
to y
me
jora
de
la
salu
d. 3.
5 E
l p
apel
de
los
des
arro
llad
ore
s:
inte
rop
era
bil
ida
d
y
o
pe
rati
vid
ad
Pu
ed
e p
are
cer
ing
en
te e
l tr
ab
ajo
de
exp
lora
r n
ece
sid
ad
es d
e l
os
usu
ario
s y
de
spu
és
dis
eñ
ar
ap
lica
cio
nes
esp
ecí
fica
s, p
ero
la p
ropia
filo
sofí
a d
e lo
s S
oci
al M
ed
ia,
ad
ap
tad
a e
n e
ste
ca
so a
l co
lect
ivo d
e d
esa
rrolla
dore
s, b
ási
cam
en
te lo
s d
e S
oftw
are
Lib
re,
pueden
ayu
dar
a q
ue
la t
are
a
de
o
fre
cer
est
e
tipo
d
e
serv
icio
s se
a
má
s lle
vad
era
. A
sí
po
r e
jem
plo
u
na
co
mu
nid
ad
d
e
de
sarr
olla
dor
es,
tr
ab
aja
nd
o
cola
bo
rativ
am
en
te,
en
a
plic
aci
on
es
de
S
oft
wa
re
Lib
re
pu
ed
en
a
da
pta
r, i
mp
lem
en
tar,
dis
eñ
ar
y p
on
er
en
ma
rch
a d
istin
tos
tipo
s d
e a
plic
aci
on
es
a u
n c
ost
o
asu
mib
le p
or
la m
ayo
ría
de
ce
ntr
os
san
itario
s, o
rga
niz
aci
one
s p
rofe
sio
na
les,
aso
cia
cio
ne
s d
e
pa
cie
nte
s, e
tc.
La
s a
plic
aci
on
es
en
cie
rto
se
ntid
o p
ue
de
n c
on
vivi
r e
n u
n “
tecn
osi
ste
ma
” ta
l y
com
o l
o d
efin
e
Lin
thic
um
[5
2], a
dis
po
sici
ón
de
lo
s d
istin
tos
de
sarr
olla
do
res
qu
e a
su
ve
z e
stá
n t
rab
aja
nd
o y
util
izand
o S
oci
al M
edia
para
ap
rove
cha
r a
l lím
ite e
sfuerz
os
pa
rtic
ula
res
inte
gra
nd
o a
plic
aci
ones,
o
rie
ntá
nd
ola
s y
ad
ap
tán
do
las
a l
as
ne
cesi
da
des
de
lo
s u
sua
rio
s co
n u
n m
ínim
o c
ost
e.
Un
o d
e
los
pro
ble
ma
s q
ue
exi
ste
n e
s la
fa
lta d
e c
on
exi
ón
e in
tero
pe
ratib
ilid
ad
de
mu
cha
s a
plic
aci
on
es,
y
po
r ta
nto
en
ca
da
pro
yect
o s
e p
ue
de
te
nd
er
a “
em
pe
zar
de
sde
ce
ro”,
no
de
sarr
olla
nd
o
aplic
aci
on
es
que
se
pue
dan in
terc
on
ect
ar,
aum
enta
nd
o e
norm
em
en
te lo
s co
ste
s d
e a
dapta
ció
n
a la
s nece
sid
ades
cam
bia
nte
s de
los
usu
ario
s.
En
est
e c
on
text
o e
l esf
ue
rzo
de
los
de
sarr
olla
dor
es
de
fa
vore
cer
la in
tero
pe
rab
ilid
ad
a tra
vés
de
la
s “I
nte
rfa
ces
de
Pro
gra
ma
ció
n
de
Ap
lica
cion
es”
(A
PI
del
ing
lés
ap
plic
atio
n p
rog
ram
min
g
inte
rfa
ce)
[53
] q
ue
pro
mu
eve
qu
e i
nfo
rma
ció
n y
bib
liote
cas
de
un
os
pro
gra
ma
s se
an
util
iza
do
s p
or
otr
os.
Ad
em
ás,
lo
s a
van
ces
en
la
qu
e v
an
a f
aci
lita
r q
ue
la
in
form
aci
ón
co
nsi
gn
ad
a p
or
pa
cie
nte
s, u
sua
rio
s y
tam
bié
n p
or
pro
fesi
on
ale
s adqu
iera
un n
uevo
sig
nifi
cad
o g
raci
as
a l
a
util
iza
ció
n d
e t
écn
ica
s e
sta
dís
tica
s y
de
min
erí
a d
e d
ato
s q
ue
va
n a
ap
ort
ar
asp
ect
os
com
o l
a
inve
stig
aci
ón
de
en
ferm
ed
ad
es,
ye
nd
o m
ás
allá
de
lo
s d
ato
s re
cog
ido
s e
n e
l la
bo
rato
rio
, p
ara
in
clu
ir ta
mb
ién
los
da
tos
ap
ort
ad
os
po
r lo
s u
sua
rio
s y
pa
cie
nte
s.
4.
Ap
od
eram
ien
to:
¿In
div
idu
al?
¿
Co
mu
nit
ario
?
¿P
acie
nte
s? ¿
Pro
fesi
on
ales
?
El
térm
ino
“a
po
de
ram
ien
to”
en
su
ace
pci
ón
in
gle
sa:
“lu
ga
r co
mú
n”
qu
e a
pa
rece
al
ha
bla
r d
el
efe
cto
qu
e s
ob
re e
l ci
ud
ad
an
o p
ue
de
te
ne
r e
l u
so d
e a
plic
aci
on
es
de
la
de
no
min
ad
a W
eb
2.0
. R
efle
xio
ne
mo
s b
reve
me
nte
en
re
laci
ón
al
térm
ino
y s
u r
ela
ció
n c
on
la
filo
sofí
a q
ue
su
bya
ce a
l uso
de lo
s S
oci
al M
edia
en
el á
mbito
de
la S
alu
d.
Se
gú
n la
OM
S s
e e
sta
ble
ce u
na
dis
tinci
ón
en
tre
el a
po
de
ram
ien
to p
ara
la s
alu
d d
el i
nd
ivid
uo
y
el d
e la
co
mu
nid
ad
. En
el c
aso
de
l ap
od
era
mie
nto
ind
ivid
ua
l est
e
se
re
fiere
prin
cip
alm
en
te a
la
cap
aci
da
d d
el
ind
ivid
uo
pa
ra t
om
ar
de
cisi
on
es
y eje
rce
r co
ntr
ol
sob
re s
u v
ida
pe
rso
na
l. E
l a
po
de
ram
ien
to p
ara
la s
alu
d d
e la
co
mu
nid
ad
su
po
ne
qu
e lo
s in
div
idu
os a
ctú
en
co
lect
iva
me
nte
co
n e
l fin
de
co
nse
gu
ir u
na
ma
yor
influ
en
cia
y c
on
tro
l so
bre
lo
s d
ete
rmin
an
tes
de
la
sa
lud
y l
a
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
39
calid
ad
de
vid
a d
e s
u c
om
un
ida
d,
sie
nd
o é
ste
un
im
po
rta
nte
ob
jetiv
o d
e l
a a
cció
n c
om
un
itaria
p
ara
la s
alu
d [5
4].
Nu
est
ra r
efle
xió
n s
e r
efie
re a
qu
e e
s fá
cil
qu
e a
l d
ise
ña
r u
na
se
rie
de
est
rate
gia
s d
e u
so d
el
So
cia
l Me
dia
po
r p
art
e d
e in
stitu
cio
ne
s u
no
de
los
ob
jetiv
os
sea
el d
e “
faci
lita
r e
l ap
od
era
mie
nto
” d
e p
aci
en
tes
y/o
usu
ario
s. P
ero
en
est
e p
un
to q
ue
rem
os
señ
ala
r q
ue
el p
roce
so d
e “
ap
od
era
r”
a u
na
pers
on
a o
cole
ctiv
o n
o e
stá
exe
nto
de
rie
sgos
y de
difi
culta
des
[55
].
Un
o
de
lo
s p
rin
cip
ale
s rie
sgo
s e
s vo
lve
r a
re
cre
ar
el
rol
pa
tern
alis
ta
de
la
s p
rofe
sio
ne
s sa
nita
ria
s, q
ue
pre
cisa
me
nte
es
un
o d
e lo
s fa
cto
res
qu
e h
an
fa
vore
cid
o la
ap
arici
ón
de
nu
evo
s a
cto
res
com
o lo
s e
-pa
cie
nte
s y
tam
bié
n e
-pro
fesi
on
ale
s. L
a id
ea
de
: “y
o e
xpert
o te
apod
ero
a t
í,
leg
o,
pa
ra q
ue
to
me
s tu
s p
rop
ias
de
cisi
on
es...
.pe
ro..
.en
el
ma
rco
de
la
s a
ltern
ativ
as
qu
e t
e
ofr
ezc
o”
pu
ed
e e
n a
lgu
no
s ca
sos
cho
car
con
tra
la
re
alid
ad
y v
alo
res
de
alg
un
os
usu
ari
os.
Ta
mb
ién
e
s fá
cil
qu
e
los
cole
ctiv
os
de
p
rofe
sio
na
les,
se
an
p
rofe
sio
na
les
de
la
a
sist
en
cia
sa
nita
ria
, g
ere
nte
s o
po
lític
os,
co
nsi
de
ren
qu
e e
l apodera
mie
nto
es
una
pérd
ida
de
va
lor
del r
ol
pro
fesi
on
al,
un
a a
me
na
za a
la e
stru
ctu
ra e
sta
ble
cid
a o
incl
uso
un
a a
me
na
za e
n la
s u
rna
s p
ara
lo
s p
olít
ico
s.
Cre
em
os
qu
e n
o s
e d
eb
e h
ab
lar
de
“a
po
de
rar”
sin
ha
cer
refe
ren
cia
exp
lícita
a la
s n
ece
sid
ad
es
de
lo
s u
sua
rio
s ya
co
me
nta
da
s. A
sí q
uiz
ás
mu
cho
s m
iem
bro
s d
e l
a d
en
om
ina
da
“g
en
era
ció
n
sile
nci
osa
” (n
aci
dos
entr
e
19
26
y
1945
) y
po
r ra
zones
de
eda
d
gra
nde
s u
suarios
de
los
sist
em
as
de
sa
lud
, no
est
én
en
dis
posi
ción d
e “
ser
em
pode
rados”
(a
un
que
sí
qu
izás
de
form
a
vica
ria
a t
ravé
s d
e s
u h
ijos/
as)
y e
n e
l ca
so d
e s
erlo
qu
izá
s h
ay
est
rate
gia
s h
íbrid
as
(en
tre
la
asi
stenci
a p
ers
ona
l-pre
senci
al
y la
s he
rra
mie
nta
s de l
a S
oci
al
Media
) m
ás
adecu
ada
s qu
e l
as
qu
e s
e e
mp
lea
n c
on
pe
rso
na
s m
uch
o m
ás
jóve
ne
s y
tam
bié
n,
en
mu
cho
s ca
so,
con
un
ma
yor
niv
el d
e a
lfab
etiz
aci
ón
dig
ital.
De
sde
nu
est
ro p
un
to d
e v
ista
al
igu
al
qu
e e
n M
ed
icin
a s
e d
ice
qu
e n
o h
ay
qu
e h
ab
lar
de
“e
nfe
rme
da
de
s” s
ino
de
“e
nfe
rmo
s” c
on
sid
era
mo
s q
ue
no
ha
y q
ue
ha
bla
r d
e “
e-p
aci
en
tes”
sin
o
de
“p
ers
on
as”
y q
ue
po
r ta
nto
te
ne
mo
s q
ue
sa
be
r in
terp
reta
r y
da
r re
spu
est
a a
las
ne
cesi
da
des
re
ale
s d
ete
cta
da
s, y
no
a a
qu
ella
s q
ue
po
de
mo
s, o
cre
em
os
po
de
r, r
eso
lve
r fá
cilm
en
te c
on
un
a
he
rra
mie
nta
tecn
olo
gía
.
Fa
vore
cer
el a
po
de
ram
ien
to in
div
idu
al,
en
el q
ue
el s
uje
to “
tom
e d
eci
sio
ne
s y
asu
ma
el c
on
tro
l d
e s
u p
rop
ia v
ida
” e
n u
n c
on
text
o s
an
itari
o q
ue
pu
ed
e in
clu
so a
co
nsi
de
rar
un
a “
falta
de
re
spe
to
pro
fesi
on
al”
un
a a
ctiv
ida
d d
em
asi
ad
o p
roact
iva
de
un
usu
ario e
s un
err
or.
La
id
ea
de
qu
e “
no
se
pu
ed
e a
pla
ud
ir c
on
un
a s
ola
ma
no
” tie
ne
aq
uí
gra
n v
ige
nci
a.
Fa
vore
cer
el
ap
od
era
mie
nto
in
div
idu
al
de
los
usu
ari
os
sin
fa
vore
cer
tam
bié
n
el
“ap
od
era
mie
nto
co
mu
nita
rio
” d
e t
od
os
los
ag
en
tes
de
sa
lud
: p
rofe
sio
na
les,
ad
min
istr
ad
ore
s, e
s u
n e
rro
r q
ue
p
ue
de
fa
vore
cer
la a
pa
rici
ón
de
má
s b
arr
era
s e
n m
uch
os
caso
s d
eb
ida
s a
l “m
ied
o”
o a
la
“r
esi
ste
nci
a a
l ca
mb
io”
qu
e p
ue
de
cre
ars
e e
n e
stru
ctu
ras
mu
y co
nso
lida
da
s.
Re
cord
em
os
qu
e s
eg
ún
la
de
finic
ión
de
la
OM
S e
l e
mp
od
era
mie
nto
co
mu
nita
rio
im
plic
a q
ue
“lo
s in
div
idu
os
act
úe
n c
ole
ctiv
am
en
te c
on
el
fin d
e c
on
seg
uir u
na
ma
yor
influ
en
cia
y c
on
tro
l so
bre
lo
s d
ete
rmin
an
tes
de
la
sa
lud
y l
a c
alid
ad
de
vid
a d
e s
u c
om
un
ida
d,
sie
nd
o é
ste
un
im
po
rta
nte
obje
tivo
de
la a
cció
n c
om
un
itaria
para
la s
alu
d”.
De
la
d
efin
ició
n
se
ext
rae
q
ue
u
sua
rio
s,
pro
fesi
on
ale
s y
ad
min
istr
aci
ón
d
eb
en
tr
ab
aja
r co
lab
ora
tiva
me
nte
, y
sin
e
ste
tr
ab
ajo
co
lab
ora
tivo
n
o
serí
a
po
sib
le,
po
r eje
mp
lo,
qu
e
exp
eri
en
cias
co
mo
el
pro
yect
o F
old
it [5
6],
o e
l p
rop
io m
od
elo
Pa
tient
Ce
nte
red
Re
sea
rch
tuvi
era
n n
ing
ún
tip
o d
e r
eco
rrid
o m
ás
allá
de
re
pre
sen
tar
me
ras
an
écd
ota
s e
nca
min
ad
as
a s
er
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
40
en
gu
llid
as
po
r la
s e
stru
ctu
ras
má
s tr
ad
icio
na
les
qu
e a
sig
na
n r
ole
s “in
am
ovi
ble
s” a
usu
ario
s y
pro
fesi
on
ale
s.
Po
r lo
ta
nto
cre
em
os
qu
e h
em
os
de
se
r p
rud
en
tes
al
dis
eñ
ar
inic
iativ
as
qu
e t
en
ga
n e
ntr
e s
us
obje
tivo
s e
l “a
po
de
ram
ien
to i
nd
ivid
ua
l”.
En
un
os
caso
s e
fect
iva
me
nte
se
rá a
sí,
en
otr
os
pu
ed
e
ser
un
err
or
qu
e e
sté
en
la b
ase
de
l fra
caso
de la
inic
iativ
a (
com
o h
a o
curr
ido
con
inic
iativ
as
en
la
Re
d c
on
gra
n p
resu
pu
est
o y
esf
ue
rzo
de
su
s p
rom
oto
res)
.
Quiz
ás
la s
olu
ción e
sté
en
el
anális
is d
e l
as
nece
sid
ades
reale
s, c
oncr
eta
s y
del
día
a d
ía d
e
los
usu
ario
s y
de
dis
eñ
ar
las
inte
rve
nci
on
es
qu
e r
ea
lme
nte
las
pu
ed
an
cu
brir. O
fre
cer
tod
as
las
alte
rna
tiva
s a
los
usu
ari
os,
y d
eja
r q
ue
ello
s d
eci
da
n “
qu
e q
uie
ren
” e
s u
n e
jerc
icio
de
hu
mild
ad
(p
orq
ue
sie
mp
re a
cab
ar
qu
erie
nd
o a
lgo
qu
e c
on
tra
dic
e n
uest
ras
ideas
inic
iale
s),
qu
e a
su
vez
favo
rece
la p
art
icip
aci
ón d
e lo
s u
sua
rio
s y
po
r ta
nto
au
me
nta
las
pro
ba
bili
da
de
s d
e é
xito
de
las
inic
iativ
as,
est
e é
xito
in
fluye
co
mo
una
co
ntr
ibu
ció
n l
o m
ás
sólid
a y
du
rad
era
a l
a m
ejo
ra d
e l
a
Sa
lud
y C
alid
ad
de
Vid
a d
e lo
s a
cto
res
prin
cip
ale
s d
el s
iste
ma
sa
nita
rio
.
5.
Sat
isfa
cc
ión
de
ne
ce
sid
ad
es
en
Sal
ud
a t
rav
és
de
lo
s S
oci
al M
edia
En
lo
s p
rim
ero
s a
pa
rta
do
s d
e e
ste
ca
pít
ulo
, a
l re
laci
on
al
el
uso
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
co
n l
os
usu
arios
nos
hací
am
os
una
s pre
gu
nta
s: “
¿C
on
qu
é?
y p
ara
da
r re
spu
est
a t
en
em
os
tod
a u
na
se
rie
de
ap
lica
cio
ne
s S
oci
al
Me
dia
(fig
ura
1).
Otr
a p
reg
un
ta e
ra e
l “¿
Para
qué?
y a
quí
la
resp
ue
sta
de
bía
da
rse
en
fu
nci
ón
de
lo
s o
bje
tivo
s q
ue
lo
s u
sua
rio
s n
os
info
rma
sen
de
qu
e
que
rían
logra
r.
Ahora
m
atiz
am
os
nue
stra
s re
spu
est
as
un
p
oco
m
ás,
a
dopta
ndo
una
pers
pect
iva
más
pro
fesi
on
al,
y la
am
plia
mo
s d
icie
nd
o q
ue
la
s a
plic
aci
on
es
So
cia
l M
ed
ia,
cuya
na
tura
leza
es
inse
pa
rab
le d
e c
on
cep
tos
com
o:
pa
rtic
ipa
ció
n,
ap
rop
iaci
ón
y m
od
ifica
ció
n p
or
pa
rte
de
lo
s u
sua
rio
s, t
ien
en
qu
e t
en
er
un
a v
oca
ció
n d
e c
ub
rir
las
ne
cesi
da
de
s d
e lo
s u
sua
rio
s e
n r
ela
ció
n a
su
sa
lud
Auto
res
com
o L
upia
ñez
[57
] co
nsi
dera
n q
ue
aunque
el
uso
de
in
tern
et
en
tre
los
pro
fesi
onale
s e
stá
mu
y e
xte
nd
ido
, si
en
do
prá
ctic
am
en
te e
l 9
0%
lo
s q
ue
util
iza
n e
l co
rre
o e
lect
rón
ico
pa
ra
com
un
ica
rse
co
n s
us
cole
ga
s, l
a s
itua
ció
n v
arí
a e
n l
o r
ela
tivo
a l
a i
nte
gra
ció
n d
e l
as
nu
eva
s te
cno
log
ías
en
la a
ten
ció
n a
los
usu
ario
s.
El
alg
un
as
oca
sio
ne
s, e
l a
van
ce d
e l
a t
ecn
olo
gía
, la
ad
op
ció
n e
in
teg
raci
ón
in
me
dia
ta e
n
nu
est
ro t
rab
ajo
de
cu
alq
uie
r n
ove
da
d,
sim
ple
me
nte
po
rqu
e e
s n
ove
da
d,
pu
ed
e h
ace
rno
s p
erd
er
pe
rsp
ect
iva
, y
de
sarr
olla
r a
plic
aci
on
es
esp
ect
acu
lare
s y
sofis
tica
da
s q
ue
de
spu
és
no
se
an
de
l in
teré
s de
los
usu
arios
dia
na.
De
sde n
ue
stro
pun
to d
e v
ista
est
e p
uede s
er
un
rie
sgo a
te
ne
r e
n c
uenta
en
la im
pla
nta
ció
n d
e
So
cia
l Me
dia
en
inst
ituci
on
es
e in
clu
so e
n a
dm
inis
tra
cione
s sa
nita
rias.
El r
iesg
o n
o e
s o
tro
que
la
cr
eaci
ón
de
un
lis
tado
p
ráct
icam
en
te
exh
aust
ivo
de
d
istin
tas
util
ida
des
en
tre
las
que
p
od
ría
mo
s ci
tar:
un
ca
na
l d
e v
íde
o d
el
cen
tro
sa
nita
rio
, p
erf
il e
n T
witt
er,
pe
rfile
s e
n F
ace
bo
ok,
pág
ina e
n F
ace
book,
de
sarr
ollo
de u
na R
ed S
oci
al
de
l ce
ntr
o,
cre
aci
ón
de
Blo
gs,
Wik
is,
etc
. A
e
sta
lis
ta l
e p
od
ría
mo
s su
ma
r a
plic
aci
on
es
y a
plic
aci
on
es,
y n
o n
ece
saria
me
nte
el
cen
tro
e
sta
ría
co
me
tien
do
un
err
or
si p
revi
am
en
te h
a a
na
liza
do
qu
e e
sas
ap
lica
cio
ne
s so
n la
s q
ue
los
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
41
usu
ario
s n
ece
sita
n
pa
ra
ver
satis
fech
as
las
ne
cesi
da
des
q
ue
e
n
est
ud
ios
pre
vio
s h
aya
n
de
finid
o.
Po
r e
jem
plo
, c
om
un
ica
rse c
on
otr
os
pa
cie
nte
s, c
om
un
ica
rse
co
n e
l ce
ntr
o,
reci
bir
asi
stenci
a a
sincr
ónic
a, a
ccede
r a b
ase
s de d
ato
s y
cua
lqu
ier
otr
a q
ue
se
pu
ed
a d
efin
ir.
6.
Co
ncl
usi
on
es
En
e
ste
a
pa
rta
do
tit
ula
do
“N
ue
vas
tecn
olo
gía
s,
nu
evo
s a
cto
res”
h
em
os
he
cho
u
na
b
reve
d
esc
rip
ció
n
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
, e
nte
nd
ido
s e
sto
s co
mo
in
ters
ecc
ión
e
ntr
e
la
tecn
olo
gía
W
eb
.2.0
y e
l “C
on
ten
ido
Ge
ne
rad
o p
or
los
Usu
ari
os”
(U
GC
). S
oci
al
Me
dia
po
r ta
nto
no
es
un
a
tecn
olo
gía
, si
no
un
nu
evo
em
ple
o d
e l
a m
ism
a c
on
un
os
fine
s so
cia
les,
de
in
terc
am
bio
, d
e
tra
ba
jo c
ola
bo
rativ
o,
de
cre
aci
ón
con
jun
ta,
de
ge
ne
raci
ón
de
co
nte
nid
os,
y d
e c
on
oci
mie
nto
s e
n
un
bu
cle
qu
e s
e r
ea
lime
nta
co
ntin
ua
me
nte
, ta
nto
a n
ive
l d
e l
a e
volu
ció
n d
e l
as
ap
lica
cio
ne
s,
com
o d
e l
os
uso
s q
ue
la
s p
ers
on
as
ha
cen
de
ella
. S
oci
al
Media
perm
ite r
om
pe
r e
l “m
on
ólo
go
” típ
ico
de
la
We
b 1
.0 e
n l
a q
ue
el
pro
vee
do
r d
e c
on
ten
ido
s o
fre
cía
y e
l u
sua
rio
pa
siva
me
nte
re
cibía
la in
form
aci
ón, p
ara
pasa
r a
un “
diá
logo
a v
ari
as
voce
s” e
ntr
e t
odos
los
usu
arios.
En
ca
mp
o
de
la
S
alu
d
no
e
s aje
no
a
e
ste
n
ue
vo
pa
rad
igm
a
y e
l u
sua
rio
in
ten
sivo
d
e
info
rma
ció
n e
n la
re
d s
ob
re S
alu
d,
y e
n m
uch
os
caso
s ta
mb
ién
cre
ad
or
de
nu
evo
s co
nte
nid
os
e
info
rma
ció
n g
raci
as
a lo
s S
oci
al M
ed
ia, s
e d
en
om
ina
e-p
aci
en
te.
Un
e-p
aci
ente
ca
ract
eri
zad
o p
or
alta
s co
mpe
tenci
as
info
rmaci
ona
les,
y s
obre
to
do p
or
una
a
ctitu
d d
e i
mp
lica
ció
n e
n e
l m
an
ten
imie
nto
y/o
re
cup
era
ció
n d
e l
a s
alu
d p
rop
ia y
la
de
su
s fa
mili
are
s, q
ue
adem
ás
de c
om
part
ir i
nfo
rmaci
ón s
obre
en
ferm
edade
s, e
valu
ar
y re
com
endar
pro
fesi
on
ale
s y
serv
icio
s, p
art
icip
ar
en
to
do
tip
o d
e h
err
am
ienta
s S
oci
al
Me
dia
y e
n d
efin
itiva
te
ne
r “p
rese
nci
a”
en
la
re
d
bu
sca
, a
de
má
s,
con
trib
uir
a
mejo
rar
y e
n
oca
sio
ne
s ca
mb
iar
asp
ect
os
de
l si
ste
ma
sa
nita
rio
. U
n
sist
em
a
san
itario
q
ue
a
un
qu
e
est
á
ha
cie
nd
o
gra
nd
es
ava
nce
s e
n l
a i
nco
rpo
raci
ón
de
lo
s S
oci
al
Me
dia
, y
en
ge
ne
ral
de
cu
alq
uie
r te
cno
log
ía q
ue
im
pliq
ue
ca
mb
ios
en
un
os
sist
em
as
bu
rocr
átic
os
y a
dm
inis
tra
tivo
s so
bre
carg
ad
os
y q
ue
se
e
stá
n v
ien
do
afe
cta
do
s p
or
la c
oyu
ntu
ra s
oci
oe
con
óm
ica
, e
l m
ayo
r n
ive
l d
e d
em
an
da
de
lo
s u
sua
rio
s y
en
ge
ne
ral
po
r u
na
situ
aci
ón
de
pre
sió
n a
sist
en
cia
l e
n l
a q
ue
cu
alq
uie
r ca
mb
io
pu
ed
e r
esu
ltar
am
en
aza
do
s, a
l me
no
s e
n p
rim
era
inst
an
cia
.
Pe
ro l
a g
en
era
liza
ció
n d
el
uso
de
he
rra
mie
nta
s S
oci
al
Me
dia
a n
ive
l a
sist
en
cia
l p
are
ce q
ue
se
va
a s
er
la n
orm
a m
ás
qu
e l
a e
xce
pci
ón
. V
aria
rá p
rob
ab
lem
en
te e
l n
ive
l d
e i
mp
lica
ció
n d
e l
os
pro
fesi
on
ale
s y
los
cen
tro
s e
n f
un
ció
n d
e d
istin
tas
varia
ble
s p
ero
ya
est
am
os
asi
stie
nd
o a
lo
s p
rim
ero
s p
aso
s e
n e
sta
lín
ea
.
Est
e n
ue
vo e
sce
na
rio
no
s o
blig
ará
a r
efle
xio
na
r so
bre
dis
tinto
s a
spe
cto
s. U
no
de
ello
s se
ría
e
sta
ble
cer
si e
l d
ise
ño
de
nu
eva
s u
tilid
ad
es
e i
mp
lan
taci
ón
de
he
rra
mie
nta
s S
oci
al
Me
dia
o
be
de
ce a
la
s n
ece
sid
ade
s d
e l
os
usu
ario
s o
a l
as
ne
cesi
da
de
s d
el
pro
pio
sis
tem
a s
an
itario
. O
tro
asp
ect
o s
erá
an
aliz
ar
si la
s d
istin
tas
he
rra
mie
nta
s se
rán
lo s
ufic
ien
tem
en
te in
tero
pe
rab
les,
b
asa
da
s e
n s
oftw
are
lib
re y
qu
e p
or
tan
to p
ue
da
n s
er
ma
nte
nid
as
y d
esa
rro
llad
as
de
ma
ne
ra
cola
bo
rativ
a (
y n
orm
alm
en
te m
ás
ba
rata
) p
or
com
un
ida
de
s d
e d
esa
rro
llad
ore
s. A
su
ve
z e
l p
ap
el d
e lo
s e
-pa
cie
nte
s va
a ir
cam
bia
nd
o y
ya
em
pie
za a
ha
bla
rse
de
mo
de
los
com
o e
l PC
R
(Pa
tien
t C
en
tere
d R
ese
arc
h)
qu
e i
mp
lica
, e
ntr
e o
tra
s co
sas
qu
e l
os
e-p
aci
en
tes
em
pie
zan
a
tra
nsf
orm
ar
esp
aci
os
de
in
terc
am
bio
de
in
form
aci
ón
, e
xpe
rie
nci
as
y vi
ven
cia
s (q
ue
se
pu
ed
en
co
nsi
de
rar
“co
mu
nid
ad
es
de
prá
ctic
a”)
en
esp
aci
os
“genera
do
res
de c
onoci
mie
nto
s” a
modo
d
e “
com
un
ida
de
s e
pis
tém
ica
s” e
n l
as
qu
e m
ás
allá
de
co
mp
art
ir i
nfo
rma
ció
n s
e g
en
ere
un
co
no
cim
ien
to n
ue
vo q
ue
pe
rmita
ha
cer
ava
nza
r la
inve
stig
aci
ón
de
mu
cha
s e
nfe
rme
da
de
s, q
ue
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
42
po
r d
ifere
nte
s m
otiv
os,
co
mo
e
l ca
so
de
la
s e
nfe
rme
da
de
s ra
ras,
e
stá
n
mu
cho
m
en
os
est
ud
iad
as
qu
e o
tra
s d
e m
ayo
r p
reva
len
cia
.
En
de
finiti
va e
sta
mo
s a
sist
ien
do
a u
n c
am
bio
de
pa
rad
igm
a e
n e
l qu
e lo
s u
sua
rio
s gr
aci
as
a la
co
mb
ina
ció
n d
e l
os
So
cia
l M
ed
ia,
con
ele
me
nto
s d
e W
eb
Se
má
ntic
a v
an
a p
od
er
ten
er
la
posi
bili
dad n
o s
olo
de
man
tene
r y
mejo
rar
la s
alu
d,
sino
de s
er
y se
ntir
se c
apa
ces
[58
]d
e
mejo
rar
tam
bié
n e
l si
ste
ma
sa
nita
rio
. E
l ca
mb
io s
erá
le
nto
pe
ro p
rog
resi
vo e
n e
l q
ue
co
mo
e
scrib
ió e
l p
oe
ta M
art
í M
iqu
el
i P
ol
“To
t e
stà
pe
r fe
r i
tot
és
po
ssib
le”
(“To
do
est
á p
or
ha
cer
y to
do
es
po
sible
”).
7.
Bib
liog
rafí
a
[1] U
ser-
ge
ne
rate
d c
on
ten
t -
Wik
ipe
dia
, th
e fre
e e
ncy
clop
edia
[In
tern
et]
. [c
ited
2010 A
go
28];
Ava
ilable
fro
m:
http
://w
ww
.web
cita
tion
.org
/5sJ
yfG
LrT
[2] K
ap
lan
AM
, H
ae
nle
in M
. U
sers
of th
e w
orl
d, u
nite
! Th
e c
ha
llen
ge
s a
nd
op
po
rtu
niti
es
of
So
cia
l Me
dia
. Bu
sin
ess
Ho
rizo
ns. E
ne
;53
(1):
59
-68
.
[3] W
atk
ins
SC
. The
you
ng a
nd
the d
igita
l: w
ha
t th
e m
igra
tion
to
soci
al-net
wo
rk s
ites,
gam
es,
a
nd
an
ytim
e, a
nyw
he
re m
ed
ia m
ea
ns
for
ou
r fu
ture
. Be
aco
n P
ress
; 2
00
9.
[4] h
ttp:/
/wik
ipe
dia
.org
. [I
nte
rne
t]. A
vaila
ble
fro
m: h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tHxB
bI8
D
[5] W
ha
t Is
We
b 2
.0 -
O'R
eill
y M
ed
ia [
Inte
rne
t]. [
cite
d 2
01
0 A
go
19
];Ava
ilab
le fr
om
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5sL
UiW
P2
b)
[6] O
CD
E.
Pa
rtic
ipa
tive
We
b: U
ser-
Cre
ate
d C
on
ten
t [I
nte
rne
t]. 2
00
7 [ci
ted
20
10
Ag
o 2
5].
A
vaila
ble
fro
m: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sLU
olg
DH
)
[7] ¿
Qu
é e
s u
n b
log
? [
Inte
rne
t]: A
vaila
ble
fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
tj1H
94
[8] ¿
Que
es
un
wik
i? h
ttp
://e
s.w
ikip
edia
.org
/wik
i/Wik
i. [I
nte
rnet]
; Ava
ilab
le fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHtS
GJm
5
[9] ¿
Que
es
MyS
pa
ce?.
http
://e
s.w
ikip
ed
ia.o
rg/w
iki/M
ySp
ace
. [I
nte
rne
t]. A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tHfP
btY
A
[10
] Fo
x,s
Pu
rce
lll,K
. Chro
nic
Dis
ea
se a
nd
the
In
tern
et | P
ew
Re
sea
rch
Ce
nte
r's In
tern
et &
A
me
rica
n L
ife P
roje
ct [
Inte
rne
t]. P
ew
Inte
rne
t Re
sea
rch
; 20
10
[ci
ted
20
10
Ag
o 2
5].
Ava
ilab
le
fro
m: h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
sIb
pV
1U
t
[11
] W
eb
de
tw
itter:
http
://t
witt
er.
com
. [In
tern
et]
Ava
ilab
le fr
om
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
sbJa
5c
[12
] Web d
e s
onic
o:h
ttp
://s
on
ico.c
om
. [In
tern
et]
. Ava
ilab
le fr
om
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
snT
vYw
[13
] Web d
e p
atie
nts
likem
e:
htt
p:/
/ww
w.p
atie
nts
like
me
.com
/. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHb
ho
2Q
T
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
43
[14
] Web d
e A
PT
IC: h
ttp
://w
ww
.redso
ciala
ptic
.org
/. [
Inte
rnet]
; Ava
ilable
from
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
ckX
os9
.
[15
] Web d
e P
eS
CA
: htt
p:/
/rede
s.ep
esc
a.o
rg.
[In
tern
et]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tKS
4u
No
z
[16
] We
b d
e m
isa
lud
en
red
: htt
p:/
/mis
alu
de
nre
d.o
rg.
[Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tHt0
X9lS
.
[17
] We
b d
e Y
ou
tub
e: h
ttp:/
/yo
utu
be
.co
m. [In
tern
et]
; Ava
ilab
le f
rom
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
t7iF
vB.
[19
] Jadad A
R, C
abre
ra A
, M
art
os
F, S
mith
R, L
yons
RF.
Cua
ndo la
s pers
onas
vive
n c
on
múlti
ple
s en
ferm
eda
des
crónic
as:
apro
xim
aci
ón
co
lab
ora
tiva
ha
cia
un
re
to g
lob
al e
me
rge
nte
. G
ran
ad
a:
Esc
ue
la A
nd
alu
za d
e S
alu
d P
úb
lica
; 2
01
0. D
isp
on
ible
en
: http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
sIb
r0Y
We
[20
] So
ftwa
re li
bre
- W
ikip
ed
ia, l
a e
nci
clo
pe
dia
lib
re [
Inte
rne
t].
[cite
d 2
01
0 A
go
26
];Ava
ilab
le
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sLW
Ie0
Yh)
[22
] Ir
en
e T
ato
. E
l po
ten
cia
l de
las
red
es
soci
ale
s e
n E
spa
ña
. El P
ort
al d
e la
Ed
uca
ció
n p
ara
la
Sa
lud
. Colu
mn
a d
e o
pin
ión
. F
ech
a d
e p
ub
lica
ción
: 03
/03
/20
10
. Ava
ilab
le fr
om
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
3B
VtC
3
[23
] O
bse
rvatic
s: O
bse
rvato
rio
pe
rmante
nte
de
las
TIC
en
la s
alu
d.
http
://w
ww
.ob
serv
atic
s.co
m/.
[c
ited
2010
Oct
23
] Ava
ilable
fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
thA
bX
6S
O
[24
] We
b L
inke
din
: http
://w
ww
.lin
kedi
n.c
om
/. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHtX
XP
LZ
[25
] W
eb
de
tuen
ti: h
ttp:/
/ww
w.tu
en
ti.co
m/.
[In
tern
et]
; Ava
ilable
from
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
tcyk
xh
[26
] Fo
un
d I
n C
ach
e —
So
cia
l Me
dia
re
sou
rce
s fo
r h
ea
lth c
are
pro
fess
ion
als
fro
m E
d B
en
ne
tt
[Inte
rne
t]. [ci
ted
20
10
Ag
o 2
6];
Ava
ilab
le f
rom
: h
ttp
://w
ww
.web
cita
tion
.org
/5sL
Ub
zQS
Q
[27
] P
ew
Inte
rne
t Re
sea
rch
(2
00
9)
ind
ica
n q
ue
prá
ctic
am
en
te e
l 80
% d
e la
pobla
ción
adulta
de
E
E.U
U u
tiliz
a in
tern
et c
on
fin
es
san
itario
s??
??
'
[28
] In
stitu
to N
aci
on
al d
e E
sta
dís
tica
. In
stitu
to N
aci
on
al d
e E
sta
dís
tica
. (N
atio
na
l Sta
tistic
s In
stitu
te)
[In
tern
et]
. IN
E; 2
00
9 [c
ited
20
10
Ag
o 2
5].
Ava
ilab
le fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sIb
t1A
40
)
[29
] Pe
r E
gil
Ku
mm
erv
old
, M
A; C
ath
eri
ne
E C
hro
naki
, M
Sc;
Be
rthold
La
use
n, P
hD
; H
ans-
Ulric
h
Pro
kosc
h, P
hD
; Ja
nne
Rasm
uss
en, M
A; S
ilvin
a S
an
tan
a, P
hD
; And
rze
j Sta
nis
zew
ski,
MD
, P
hD
; S
ilje
Ca
mill
a W
an
gb
erg
. e
He
alth
Tre
nd
s in
Eu
rop
e 2
00
5-2
00
7: A
Po
pu
latio
n-B
ase
d S
urv
ey.
http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tIhX
g2
Uv
[30
] Fe
rgu
son
T, F
rydm
an
G. T
he
fir
st g
en
era
tion o
f e-p
atie
nts
. BM
J. 2
00
4 M
ay
15;3
28
(744
9):
114
8 -
114
9.
[31
] Ale
jan
dro
R J
ad
ad
, C
arlo
s A
Riz
o, M
urr
ay
W E
nki
n,
I a
m a
go
od
pa
tien
t, b
elie
ve it
or
no
t.
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tIgw
Wa
VP
Nu
eva
s te
cnolo
gía
s, n
ue
vos
act
ore
s
44
[32
] Web d
e e
-pa
tients
: htt
p:/
/ww
w.e
-patie
nts
.ne
t. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHb
r9N
3J
[33
] Jadad A
R, C
abre
ra A
, M
art
os
F, S
mith
R, L
yons
RF.
Cua
ndo la
s pers
onas
vive
n c
on
múlti
ple
s en
ferm
eda
des
crónic
as:
una a
pro
xim
aci
ón c
ola
bora
tiva a
un
re
to g
lobal.
Gra
nada
: E
scu
ela
An
da
luza
de
Sa
lud
Pú
blic
a;
20
10
. Ava
ilab
le a
t: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sIb
r0Y
We
[34
] We
ng
er,
E. C
om
un
ida
de
s d
e p
ráct
ica
: ap
ren
diz
aje
, si
gn
ifica
do
e id
en
tida
d.
Barc
elo
na:P
aid
ós.
20
01.
[35
] Kn
orr
-Ce
tina
,K (
19
99
).E
pis
tem
ic C
ultu
res:
How
the
Sci
ence
s M
ake
Know
ledge. N
ew
York
: H
arv
ard
Un
ive
rsity
Pre
ss.1
99
9.
[36
] Fry
dm
an. P
atie
nt-
Drive
n R
ese
arc
h: R
ich
Op
po
rtu
niti
es
an
d R
ea
l Ris
ks. 2
00
9 O
ct
14;A
vaila
ble
fro
m: h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
sJy9
OyM
q
[37
] No
Sm
all
Ch
an
ge
for
the
He
alth
Info
rma
tion
Eco
no
my
http
://w
ww
.ne
jm.o
rg/d
oi/f
ull/
10.1
05
6/N
EJM
p0
90
04
11.
[Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
thcx
sOU
Q
[38
] Cro
wd
sou
rcin
g -
Wik
ipe
dia
, la
en
cicl
op
edi
a li
bre
[In
tern
et].
[cite
d 2
01
0 A
go
25
];A
vaila
ble
fr
om
: htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
sGzl
j0Q
T
[39
] Co
llect
ive
inte
llig
en
ce -
Wik
ipe
dia
, th
e fre
e e
ncy
clo
pe
dia
[In
tern
et].
[cite
d 2
01
0 A
go
25];
Ava
ilable
fro
m:
http
://w
ww
.web
cita
tion
.org
/5sG
ziS
8D
M
[40
] The
Wis
dom
of C
row
ds
- W
ikip
ed
ia, t
he
fre
e e
ncy
clope
dia
[In
tern
et]
. [c
ited
2010
Ago
25];A
vaila
ble
fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
sGzy
iVjz
[41
] So
lve
Pu
zzle
s fo
r S
cie
nce
| F
old
it [In
tern
et]
. [c
ited
20
10
Ag
o 2
6];
Ava
ilab
le fro
m: :
h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5sG
yM4
En
v
[42
] Eys
en
ba
ch G
. M
ed
icin
e 2
.0: S
oci
al N
etw
ork
ing
, C
olla
bo
ratio
n, P
art
icip
atio
n, A
po
me
dia
tion
, and
Op
enne
ss. J
Me
d In
tern
et R
es.
200
8 8
;10
(3):
e22
. Ava
ilab
le o
nlin
e
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sJyv
OK
d7
)
[43
] Web d
e 2
3and
me
:htt
ps:
//w
ww
.23a
ndm
e.c
om
/. [In
tern
et]; A
vaila
ble
fro
m:
h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
be
b7
tl
[44
] Web d
e P
atie
nts
Lik
em
e: h
ttp
://w
ww
.patie
nts
like
me
.co
m/.
[In
tern
et]
; Ava
ilab
le fro
m:
http
://w
eb
cita
tion
.org
/5S
LrE
nG
Qy
[45
] Nie
lsen d
esc
ubie
rta c
opia
ndo m
ensa
jes
de P
atie
nts
Lik
eM
e:
h
ttp:/
/ww
w.r
ea
dw
rite
web
.es/
tecn
olo
gia
s/n
iels
en-
caso
s-e
scan
da
loso
s-ro
bo
-ve
nta
-da
tos-
priva
do
/.
[Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5th
DX
r7sl
[46
] E
spañ
a in
vest
iga a
Face
book
po
r “r
ob
o”
de d
ato
s a
tra
vés
de a
plic
aci
ones:
h
ttp:/
/ww
w.fa
yerw
aye
r.co
m/2
01
0/1
0/e
spa
na
-in
vest
iga
-a-f
ace
bo
ok-
po
r-%
E2
%8
0%
9C
rob
o%
E2
%8
0%
9D
-de
-da
tos-
a-t
rave
s-d
e-
ap
lica
cio
ne
s/?
utm
_so
urc
e=
fee
db
urn
er&
utm
_m
ed
ium
=fe
ed
&u
tm_
cam
pa
ign
=F
ee
d%
3A
+fa
yerw
aye
r+%
28
Fa
yerW
aye
r%2
9.
[In
tern
et]
; Ava
ilab
le fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5th
Dco
ytB
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
45
[47
] Ca
bre
r,M
. E
l pa
pe
l de
la W
eb
2.0
en
el c
am
po
de
la e
-Sa
lud
. Re
vist
ae
Sa
lud
.co
m [
Inte
rne
t].
200
9 [ci
ted
201
0 A
go
23
];5(1
9).
Ava
ilable
fro
m:
htt
p://
ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5sI
bv2
J8j
[48
] We
b d
e s
erm
o: h
ttp:/
/ww
w.s
erm
o.c
om
. [I
nte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHcM
VD
UX
[49
] Web d
e im
ed
exc
hang
e:h
ttp
://w
ww
.ime
dexc
han
ge.c
om
/. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHcS
E1
aT
[50
] Web d
e s
oci
alm
d:h
ttp
://w
ww
.soci
alm
d.c
om
/. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tH
cY9
0g
o
[51
] We
b d
e d
oct
orn
etw
ork
ing
:http
://w
ww
.do
cto
rne
two
rkin
g.c
om
/. [
Inte
rne
t]; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHch
1q
xX
[52
] Lin
thic
um
DS
. Ne
xt g
en
era
tion
ap
plic
atio
n in
teg
ratio
n:
fro
m s
imp
le in
form
atio
n to
We
b
serv
ices
. Ad
dis
on
-We
sley
; 2
00
4.
[53
] ¿Q
ué
es
un
a A
PI?
. [In
tern
et];
Ava
ilab
le fro
m: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tIj
ga
gp
X
[54
] WH
O.
He
alth
Pro
mo
tion
Glo
ssa
ry [In
tern
et]
. 2
00
8; A
vaila
ble
fro
m:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tH3
0zI
Xq
[55
] Fe
rgu
son
,T (
ed
itor)
. Wh
ite B
oo
k o
f e
-pa
tien
ts [In
tern
et]
. o
n-l
ine
ed
itio
n: e
-pa
tien
ts.n
et;
20
06
[c
ited
20
10
Ag
o 2
6].
Ava
ilab
le fr
om
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sIcF
jmO
I
[56
] So
lve
Pu
zzle
s fo
r S
cie
nce
| F
old
it [In
tern
et]
. [c
ited
20
10
Ag
o 2
6];
Ava
ilab
le fro
m:
:h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5sG
yM4
En
v
[57
] Lu
piá
ñez-
Vill
anuev
a F,
Ma
yer
MA
, Torr
ent J
. O
pp
ort
uniti
es
and c
halle
nges
of W
eb
2.0
w
ithin
the
he
alth
care
sys
tem
s: a
n e
mp
iric
al e
xplo
ratio
n.
Info
rm H
ea
lth S
oc
Ca
re.
20
09
;34
(3):
117
-12
6.
[58
] Arm
ayo
ne
s,M
, H
ern
ández,
E. L
as
cara
cterí
stic
as
psi
coló
gic
as
de
los
usu
ari
os
en
la e
salu
d:
nu
eva
s o
po
rtu
nid
ad
es
a tr
avé
s d
e la
We
b 3
.0. R
evi
sta
eS
alu
d.c
om
[In
tern
et]
. 20
07
Ag
o 2
2 [c
ited
2
01
0 A
go
21
];3
(11
). A
vaila
ble
fro
m: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sJzw
7P
Am
[59
] Ja
da
d A
R, R
izo
,C, E
nki
n,M
. I a
m a
go
od
pa
tien
t, b
elie
ve it
or
no
t. B
MJ.
20
03
6
;32
6(7
40
2):
12
93
-12
95
.
[60
] Ka
ssir
er
JP. P
atie
nts
, ph
ysic
ian
s, a
nd
th
e In
tern
et.
He
alth
Aff.
20
00
No
v 1
;19
(6):
115-1
23.
[61
] Ch
au
dh
ry B
, Wan
g J
, Wu
S,
Ma
glio
ne
M, M
ojic
a W
, Ro
th E
, et a
l. S
yste
ma
tic R
evi
ew
: Im
pa
ct o
f He
alth
In
form
atio
n T
ech
no
log
y o
n Q
ua
lity,
Effi
cie
ncy
, an
d C
ost
s o
f M
ed
ica
l Ca
re.
An
na
ls o
f In
tern
al M
ed
icin
e. 2
00
6 M
ay
16
;14
4(1
0):
74
2 -
75
2.
[62
] Jadad A
R, C
abre
ra A
, M
art
os
F, S
mith
R, L
yons
RF.
Cua
nd
o la
s pers
onas
vive
n c
on
múlti
ple
s en
ferm
eda
des
crónic
as:
una a
pro
xim
aci
ón c
ola
bora
tiva a
un
re
to g
lobal.
Gra
nada
: E
scu
ela
An
da
luza
de
Sa
lud
Pú
blic
a;
20
10
. Ava
ilab
le a
t: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
sIb
r0Y
We
46
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
47
Blo
qu
e 1
.- L
a W
eb
co
mo
fu
en
te d
e C
on
oci
mie
nto
Ca
pít
ulo
1.3
.- C
om
pa
rtir
info
rmac
ión
san
itar
ia.
ePac
ien
tes:
co
mu
nic
ació
n e
inte
racc
ión
Ignaci
o B
asa
go
iti
ITA
CA
-TS
B, U
niv
ers
ida
d P
olit
écn
ica
de
Va
len
cia
(E
spa
ña),
jba
sag
o@
itaca
.up
v.e
s, @
jba
sag
o
Lu
is F
ern
án
dez-
Luqu
e
Nort
he
rn R
ese
arc
h In
stitu
te (
No
rue
ga
), lu
is.tr
om
so@
gm
ail.
com
, @
luis
luq
ue
1.
Re
su
me
n
La
má
s cl
ási
ca d
efin
ició
n d
e I
nte
rne
t u
tiliz
ab
a e
l co
nce
pto
“re
d d
e r
ed
es”
pa
ra r
efe
rirs
e a
la
ca
pa
cid
ad
de
é
sta
d
e
con
ect
ar
dife
ren
tes
pla
tafo
rma
s y
est
ruct
ura
s ci
be
rné
tica
s.
En
la
act
ualid
ad,
pod
ría
mos
reto
mar
est
a d
efin
ició
n p
ara
re
feri
rno
s a l
a c
apa
cidad
de I
nte
rnet
para
in
terc
on
ect
ar
a l
os
ciu
dad
an
os,
ha
cie
nd
o p
osi
ble
y a
mp
lific
an
do
el
desa
rro
llo d
e r
ed
es
de
pe
rso
nas
ba
sada
s en in
tere
ses
com
un
es.
Est
a I
nte
rne
t ba
sada
en e
l ci
udadano e
stá
cam
bia
ndo e
l m
od
o e
n q
ue
nos
com
unic
am
os,
y
tam
bié
n l
a c
apaci
dad p
ara
influ
ir e
n n
uest
ro e
nto
rno
. L
os
pro
fesi
onale
s, l
as
org
an
izaci
ones
sa
nita
rias
e,
incl
uso,
el
pro
pio
con
cepto
de
la s
alu
d y
su c
uid
ado,
no e
stán s
iendo
aje
nos
a
est
os
cam
bio
s, y
lo
s e
mp
uja
n a
ad
ap
tars
e a
un
a n
ue
va r
ea
lida
d,
red
efin
ir s
us
role
s y
ad
ap
tar
a é
sto
s su
s a
ctiv
idade
s.
Un
nu
evo
mo
de
lo d
e p
aci
en
te,
form
ad
o e
in
form
ad
o,
rico
en
exp
erie
nci
as
y h
ab
ilid
ad
es
y d
isp
ue
sto
a
co
mp
art
ir
info
rma
ció
n
y co
no
cim
ien
to,
tra
ta
de
e
nco
ntr
ar
un
e
spa
cio
q
ue
le
p
erm
ita s
er
ten
ido
en
cu
en
ta,
y to
ma
r su
s p
rop
ias
de
cisi
one
s e
n c
uan
to a
la
ge
stió
n d
e s
u
en
ferm
edad o
, si
mple
mente
, la
inco
rpora
ción d
e h
ábito
s sa
ludable
s y
est
rate
gia
s p
reve
ntiv
as
a s
u e
stilo
de
vid
a.
A s
u v
ez,
la
nu
eva
Inte
rne
t, p
osi
bili
ta y
da
so
po
rte
a u
na
me
dic
ina
ce
ntr
ad
a e
n e
l p
aci
en
te,
qu
e
aú
n
deb
erá
co
exi
stir
du
ran
te
dé
cad
as
con
u
n
mo
do
tr
ad
icio
na
l d
e
en
fre
nta
rse
a
la
en
ferm
edad y
de
man
dar,
reci
bir
y o
frece
r se
rvic
ios
sanita
rios.
De
est
a f
orm
a,
ho
y e
s p
osi
ble
com
pa
rtir
exp
erie
nci
as
en
los
blo
gs
-ya
se
an
esc
rita
s o
en
fo
rma
to v
ide
o-,
dis
po
ne
r d
e u
na
his
toria
clín
ica
en
la
red
qu
e p
erm
ita u
n a
cce
so u
bic
uo
, in
terc
am
bia
r o
pin
ion
es
sob
re p
rod
uct
os
y se
rvic
ios
de
sa
lud
, e
sta
r in
form
ad
o d
e l
as
últi
ma
s
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
48
no
ticia
s m
ed
ian
te la
sin
dic
aci
ón
y r
eco
me
nd
aci
ón
de
co
nte
nid
os,
y u
n la
rgo
etc
éte
ra q
ue
se
va
a
mp
lian
do
ca
da
día
.
En
las
pró
xim
as
pá
gin
as
ab
ord
are
mo
s la
s cl
ave
s d
e e
sta
re
alid
ad
cam
bia
nte
, y
exp
on
dre
mo
s la
s p
osi
bilid
ad
es
y ri
esg
os
qu
e e
l a
cce
so,
inte
rca
mb
io,
uso
y g
en
era
ció
n d
e i
nfo
rma
ció
n
san
itaria
ofr
ece
n a
l ciu
da
da
no
.
2. I
nte
rnet
, in
form
ació
n y
co
mu
nic
ació
n
Ta
nto
lo
s co
nte
nid
os
pre
sen
tes
en
In
tern
et
com
o e
l n
úm
ero
de
usu
ari
os
qu
e lo
util
iza
n c
rece
e
n p
rog
resi
ón
ge
om
étr
ica
de
sde
ha
ce d
os
dé
cad
as.
La
co
nsu
ltora
Ne
tCra
ft e
stim
ó q
ue
en
a
go
sto
de
l a
ño
20
10
exi
stía
n m
ás
de
90
mill
on
es
de
pág
ina
s a
ctiv
as [
1],
est
imá
nd
ose
en
1
.80
0
mill
on
es
los
usu
ario
s co
nec
tad
os
[2].
En
pa
íses
com
o
EE
UU
, m
ás
de
l 7
7%
de
h
ab
itan
tes
(23
9 m
illo
nes
) tie
ne
acc
eso
a I
nte
rne
t, lo
qu
e h
a su
pu
est
o u
n c
reci
mie
nto
de
l 14
6%
e
n 1
0 a
ño
s [3
]. E
n E
spa
ña
, e
l 6
4,2
% d
e l
a p
ob
laci
ón
ma
yor
de
16
añ
os
util
iza
In
tern
et,
p
orc
en
taje
im
po
rta
nte
pe
ro t
od
aví
a a
leja
do
de
l u
so d
e o
tra
s te
cno
log
ías,
co
mo
la
te
lefo
nía
m
óvi
l qu
e s
up
on
e m
ás
de
l 90
% [4
].
La
s ca
ract
erí
stic
as
de I
nte
rne
t: ra
pid
ez,
com
od
idad,
acc
esi
bili
dad,
act
ua
lizaci
ón
, bajo
cost
e e
in
tera
ctiv
ida
d
[5],
son
la
s ca
usa
nte
s de
est
os
esp
ect
acu
lare
s ín
dic
es
de
creci
mie
nto
en
u
sua
rio
s. E
ste
cre
cim
ien
to e
stá
su
ste
nta
do
en
el d
esa
rro
llo t
ecn
oló
gic
o (c
on
tinu
o d
esa
rro
llo d
e
nu
eva
s aplic
aci
on
es
y se
rvic
ios)
, en l
a m
ejo
ra e
n i
nfr
aest
ruct
ura
s (a
cceso
a r
edes
de b
anda
an
cha
), p
ero
tam
bié
n e
s fr
uto
de
la
mejo
ra d
e l
a u
sabili
dad
de
la
tecn
olog
ía d
e c
onsu
mo y
, so
bre
to
do
, a l
a c
apa
cida
d d
e a
uto
apre
ndiz
aje
y l
a a
dqu
isic
ión
de d
est
reza
s, e
n c
uanto
a l
a
ge
stió
n
y el
uso
pers
ona
l de
la
info
rmaci
ón,
en
lo
que
podrí
am
os
llam
ar
“madu
rez
info
rma
cio
nal”
de
los
na
veg
an
tes.
Cabe
hace
r aq
uí
la
salv
edad
d
e que
exi
ste
aún
un
am
plio
núm
ero
de
pers
onas
con
difi
culta
de
s para
acc
ede
r a
los
recu
rsos
de I
nte
rne
t. L
as
ad
min
istr
aci
on
es
de
be
n p
rom
ove
r e
stra
teg
ias
pa
ra q
ue
est
a b
rech
a d
igita
l p
ue
da
re
du
cirs
e e
n u
n p
erio
do
lo
má
s b
reve
po
sib
le,
de
fo
rma
qu
e s
e e
vite
n in
eq
uid
ad
es
en
el a
cce
so a
los
recu
rso
s o
nlin
e.
Est
o e
s e
spe
cia
lme
nte
n
ece
sario
p
ara
la
s p
ers
on
as
con
n
ece
sid
ade
s e
spe
cia
les,
q
ue
re
qu
iere
n
la
con
tinu
a
act
ua
liza
ción
de
inte
rfa
ces,
qu
e le
s p
erm
itan
ap
rove
cha
r to
do
s lo
s re
curs
os
de
l nu
evo
In
tern
et,
así
co
mo
e
l cu
idado
de
los
desa
rro
lladore
s cu
yas
ap
licaci
on
es
web
deben
gara
ntiz
ar
el
acc
eso
de
l ma
yor
nú
me
ro p
osi
ble
de
ciu
da
da
no
s.
Com
o d
ecí
am
os,
otr
a d
e l
as
cla
ves
del
creci
mie
nto
de I
nte
rnet
es
la f
aci
lidad d
e u
so d
e l
as
ap
licaci
ones
web
. E
n l
os
inic
ios
de l
a R
ed,
era
com
ple
jo t
ransm
itir
conte
nid
os
y, p
ara
la
m
ayo
ría
de
usu
ari
os,
est
a p
osi
bili
da
d e
sta
ba
lim
itad
a a
la p
art
icip
aci
ón e
n f
oro
s. A
ctualm
ente
, cr
ear
y ap
ort
ar
con
ten
ido a
In
tern
et
se h
a c
onve
rtid
o e
n a
lgo f
áci
l y b
ara
to,
y g
ran c
an
tida
d d
e
dis
po
sitiv
os
com
o c
ám
ara
s o
te
léfo
no
s m
óvi
les,
pe
rmite
n s
ub
ir f
oto
s, v
ide
os
o t
ext
os
con
ta
n
sólo
apre
tar
un
bo
tón
.
Así
, In
tern
et
se
ha
co
nve
rtid
o,
en
lo
s ú
ltim
os
añ
os,
fu
nd
am
en
talm
en
te
en
u
n
me
dio
d
e
com
un
ica
ción
so
cia
l, d
el
qu
e h
a s
urg
ido
el
con
cep
to d
e s
oci
al
me
dia
. C
om
o t
al
me
dio
, su
im
po
rta
nci
a
ha
cr
ecid
o p
rop
orc
iona
lme
nte
a
l n
úm
ero
d
e
usu
ario
s.
La
in
form
aci
ón
p
ue
de
tr
an
smiti
rse
y r
ecu
pe
rars
e d
e m
an
era
má
s e
fect
iva
, cu
an
to m
ás
tup
ida
es
la r
ed
de
usu
ario
s q
ue
inte
ract
úa
n c
om
o e
mis
ore
s y
rece
pto
res
de
dic
ha
info
rma
ció
n.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
49
La
co
nve
rgen
cia d
e t
odos
los
fact
ore
s ci
tados,
ha d
ese
mboca
do
en la
llam
ada W
eb 2
.0.
Est
e
con
cep
to,
acu
ña
do
po
r O
’Re
illy
Me
dia
[6
] e
n 2
00
4,
vie
ne
a d
efin
ir e
l cam
bio
de
ro
l de
l usu
ari
o,
qu
ien
de
re
cep
tor
pa
sivo
de
la in
form
aci
ón
, p
asa
a a
do
pta
r u
n p
ap
el a
ctiv
o e
n s
u p
rod
ucc
ión
, in
terc
am
bio
, y
ge
ne
raci
ón
de
co
no
cim
ien
to a
tra
vés
de
la
co
lab
ora
ción
. E
sto
s co
nte
nid
os
se
em
iten
(w
ebs
pers
onale
s, b
log
s, v
ideos)
, pe
ro f
un
dam
enta
lmen
te s
e c
om
part
en
en
cír
culo
s de
in
teré
s (r
ed
es
soci
ale
s) [
7].
Lo
s co
nte
nid
os
no
so
n e
stá
tico
s, s
ino
qu
e l
os
lect
ore
s lo
s p
ue
de
n
mo
difi
car,
co
rre
gir
, co
me
nta
r y
dis
trib
uir
de
nu
evo y
, co
n e
llo,
aum
en
tar
el va
lor
del
conte
nid
o
orig
ina
l. O
incl
uso
exi
ste
la p
osi
bili
da
d d
e g
en
era
r co
nte
nid
os
cole
ctiv
am
ente
, co
mo e
n e
l caso
d
e la
s w
ikis
do
nd
e c
ua
lqu
ier
usu
ario
pu
ed
e e
dita
r. A
de
má
s, lo
s co
nte
nid
os
ge
ne
rado
s p
ue
de
n
ser
tra
nsf
orm
ad
os
e
inte
gra
do
s e
n
otr
as
pla
tafo
rma
s y
ap
lica
cio
nes,
cu
yos
serv
icio
s se
m
ezc
lan
(m
ash
up
s), d
an
do
lug
ar
a la
lla
ma
da
“w
eb
incr
em
en
tal” [6
].
Así
, e
l e
jem
plo
ma
s cl
aro
de
la
po
ten
cia
lida
d d
e l
a w
eb
2.0
, ra
dic
a e
n e
l u
so d
e l
as
red
es
soci
ale
s o
nlin
e,
qu
e n
o s
on
sin
o la
tra
sla
ció
n a
la R
ed
de
los
gru
po
s d
e re
laci
on
es
pe
rso
na
les
qu
e t
od
os
los
ind
ivid
uos
est
ab
lece
mo
s, y
qu
e s
e a
rtic
ula
n e
n t
orn
o a
ne
xos
com
o a
mis
tad
, fa
mili
a,
tra
ba
jo u
otr
os
inte
rese
s co
mu
ne
s. L
a c
ara
cte
ríst
ica
s d
e l
a w
eb
2.0
(ta
bla
1)
pe
rmite
n
util
iza
r In
tern
et
pa
ra g
lob
aliz
ar
esta
s co
nex
ion
es y
am
plif
ica
r la
in
form
aci
ón
qu
e se
co
mp
art
e,
pe
ro t
am
bié
n o
fre
ce a
lo
s in
div
idu
os n
ue
vas
form
as
de
org
an
iza
rse
y l
leva
r a
ca
bo
acc
ion
es
de
mane
ra c
ola
bora
tiva
qu
e a
nte
s n
o p
od
ían
re
aliz
ars
e.
De
est
a f
orm
a,
la i
mp
ort
an
cia
de
est
as
red
es
rad
ica
en
la
esc
ala
a l
a q
ue
se
pro
du
ce e
l in
terc
am
bio
de
in
form
aci
ón
, q
ue
pe
rmite
un
co
ntin
uo
an
ális
is y
re
fina
mie
nto
, -a
tra
vés
de
l cí
rcu
lo
de
co
nsu
mo
, re
inte
rpre
taci
ón
y
em
isió
n-,
co
nvi
rtié
nd
ose
e
n
un
a
po
ten
te
y n
ue
va
he
rra
mie
nta
de
gen
era
ción d
e c
on
oci
mie
nto
.
Ta
bla
1. A
lgu
na
s c
ara
cte
rís
tic
as
de
las
he
rra
mie
nta
s 2
.0 q
ue
mo
tiv
an
su
ad
op
ció
n [
8]
Moti
vos
de
la a
dop
ción
de
las
her
ram
ien
tas
2.0
:
Acc
esib
ilid
ad
: lo
s re
curs
os
está
n d
isp
onib
les
con s
olo
co
nec
tars
e a
la R
ed
Sin
cro
nía
: a
l po
der
est
able
cer
con
rap
idez
co
nver
saci
ones
co
n o
tras
per
son
as
Cla
ves
com
un
es:
gra
n c
anti
dad
de
recu
rso
s d
isp
on
ible
s, g
ener
an m
uch
as o
po
rtu
nid
ades
de
inte
racc
ión
co
n i
nte
rlocu
tore
s q
ue
com
par
ten
in
tere
ses.
Tec
no
log
ía:
aum
ento
de
anch
o d
e b
anda
y r
educc
ión
de
cost
es (
o a
sun
ció
n d
e co
stes
co
mo
gas
tos
de
pri
mer
a nec
esid
ad)
que
per
mit
en l
a co
nex
ión
co
nti
nua
y m
óv
il.
An
on
ima
to
(vir
tua
lizaci
ón
): d
esin
hib
e ac
cio
nes
(b
usc
ar,
hab
lar
o c
om
par
tir
info
rmac
ión
sob
re c
iert
os
tem
as)
y f
acil
ita
las
rela
cio
nes
soci
ales
.
Ele
cció
n d
e p
riv
aci
da
d:
po
sibil
idad
es d
e dif
eren
tes
gra
dos
de
pri
vac
idad
par
a gru
po
s.
La
in
form
aci
ón
ta
mb
ién
a
dq
uie
re
nu
eva
s p
rop
ied
ad
es,
ta
les
com
o
cap
aci
da
d
pa
ra
au
to
exp
an
dirse
(e
n v
olu
me
n,
com
ple
jida
d y
ve
loci
da
d),
re
com
bin
ars
e
(co
mu
nic
aci
ón
re
curr
en
te),
y
dis
trib
uirse
de
form
a m
as
flexi
ble
(re
des
inte
ract
iva
s).
Se
de
bili
tan
ta
mb
ién
pro
pie
da
de
s q
ue
h
ast
a a
ho
ra e
ran
in
he
ren
tes
a l
a i
nfo
rma
ció
n y
su
pu
blic
aci
ón
, co
mo
so
n l
os
conc
ep
tos
de
au
torí
a,
contr
ol
y pro
pie
dad [
9].
Po
r e
jem
plo
, e
n l
a W
ikip
edia
no
exi
ste
un
au
tor
po
r a
rtíc
ulo
si
no
qu
e e
l au
tor
es
la c
ole
ctiv
ida
d.
To
do
s e
sto
s fe
nó
me
no
s o
curr
en
ta
mb
ién
en
el á
mb
ito d
e la
sa
lud
, d
on
de
lo
s p
aci
ente
s ya
no
só
lo a
cce
den
a la
in
form
aci
ón
sin
o q
ue
la
co
mp
art
en
y s
oci
aliz
an
e,
incl
uso
co
mo
ve
rem
os
la
pro
du
cen
en
el c
ap
ítu
lo s
igu
ien
te, “L
os
Pa
cie
nte
s co
mo
Ge
ne
rad
ore
s d
e C
on
oci
mie
nto
.
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
50
3. L
a in
form
ació
n s
anit
aria
y s
u c
on
sum
o
Ha
sta
h
ace
p
oco
s a
ños
, lo
s ci
ud
ada
no
s a
pe
nas
ten
ían
la
p
osi
bili
da
d
de
a
cce
der
a
otr
a
info
rma
ción s
anita
ria,
que n
o f
uera
la q
ue
los
pro
fesi
onale
s le
s pro
porc
ionaba
n d
irect
am
en
te.
En
la a
ctu
alid
ad
, In
tern
et
faci
lita
qu
e p
ue
da
n d
isfr
uta
r d
e u
n a
cce
so,
casi
ilim
itad
o,
a t
od
o t
ipo
d
e i
nfo
rma
ció
n y
re
curs
os
pe
ro,
a s
u v
ez,
est
o g
en
era
pro
ble
ma
s a
nte
s re
serv
ado
s a
lo
s p
rofe
sio
na
les,
co
mo
so
n la
se
lecc
ión
y la
ge
stió
n e
fect
iva
de
dic
ha
info
rma
ció
n.
Est
a b
úsq
ue
da
en
tra
ña
tie
mp
o y
esf
ue
rzo
, y
pu
ed
e g
en
era
r co
nfu
sió
n y
an
sie
da
d e
n u
no
s usu
arios
que
se
encu
entr
an
fren
te
a
gra
n c
antid
ad
de
recu
rsos,
pero
ge
nera
lmen
te
ma
l o
rga
niz
ad
os
y m
uy
he
tero
gé
ne
os
en
cu
an
to
a
su
calid
ad
(v
era
cid
ad
, a
ctu
alid
ad
, co
mp
ren
sib
ilid
ad
, y
rele
van
cia
)[1
0]
sin d
isp
oner,
adem
ás,
de lo
s co
noc
imie
nto
s y
hab
ilida
des
ne
cesa
rias
para
gest
ion
arlos
de form
a p
rove
chosa
.
An
te
est
e
pa
no
ram
a,
y d
ad
as
las
cara
cte
ríst
ica
s e
spe
cia
les
inh
ere
nte
s a
la
in
form
aci
ón
sa
nita
ria
, -y
a
qu
e
su
uso
p
ue
de
a
fect
ar
la
salu
d
de
la
s p
ers
ona
s-,
la
ma
yorí
a
de
“c
on
sum
ido
res”
de
in
form
aci
ón
util
iza
el s
en
tido
co
mú
n,
y va
lora
la c
red
ibili
da
d d
e la
s fu
en
tes
seg
ún
su
co
nfia
nza
en
el e
mis
or.
En
e
ste
se
ntid
o,
el
HIN
TS
(H
ealth
In
form
atio
n
Na
tion
al
Tre
nd
s S
urv
ey)
, re
aliz
a
est
ud
ios
bia
nu
ale
s so
bre
có
mo
los
no
rte
am
erica
no
s b
usca
n y
util
iza
n in
form
aci
ón
so
bre
el c
án
cer
[11
].
En
ello
s, p
ue
de
n a
pre
cia
rse
do
s cl
ara
s te
nd
en
cia
s a
lo la
rgo
de
la ú
ltim
a d
éca
da
. P
or
un
lad
o,
Inte
rne
t es
la f
uente
de in
form
aci
ón p
refe
rida
–y
util
iza
da
en
prim
er
lug
ar-,
en
la b
úsq
ue
da
de
in
form
aci
ón s
an
itaria s
obre
te
mas
esp
ecí
ficos.
A s
u v
ez,
la f
uen
te d
e in
form
aci
ón
sanita
ria c
on
m
ayo
r cr
ed
ibili
da
d e
s el
mé
dic
o,
ten
de
nci
a q
ue s
e m
antie
ne e
n e
l tie
mpo e
, in
cluso
en l
os
últi
mo
s a
ño
s, c
rece
pa
rale
lam
en
te a
un
a p
rog
resi
va p
érd
ida
de
co
nfia
nza
en
la
in
form
aci
ón
ob
ten
ida e
n I
nte
rne
t. E
stos
dato
s so
n c
onco
rdant
es
con o
tro
s est
udio
s [1
2],
y p
are
cen
ind
ica
rq
ue
el
acc
eso
a l
a i
nfo
rma
ció
n o
nlin
e n
o r
ed
uce
la
co
nfia
nza
en
lo
s p
rofe
sio
na
les
san
itari
os
sin
o q
ue
, a
l co
ntr
ario
, é
sto
s so
n r
eq
ue
rid
os
pa
ra in
terp
reta
r d
ich
a in
form
aci
ón
(inte
rmed
iaci
ón
en
la in
form
aci
ón
). D
e ig
ua
l mo
do
, e
l re
cie
nte
est
ud
io r
ea
liza
do
pa
ra E
spa
ña
po
r T
he
Co
ckta
il A
naly
sis
[13],
au
n t
ratá
ndo
se d
e u
na
encu
est
a o
nlin
e c
on el
import
an
te s
esg
o q
ue e
sto
su
pon
e, o
fre
ce r
esu
ltad
os
sim
ilare
s.
Ta
bla
2.
Tip
os
de
in
form
ac
ión
sa
nit
ari
a, s
eg
ún
su
co
nte
nid
o
Tip
os
de
info
rma
ció
n s
an
ita
ria
seg
ún
su
co
nte
nid
o.
Co
rpo
rati
va:
Pro
mo
ver
la
imag
en p
úb
lica
de
la i
nst
itu
ció
n u
org
aniz
ació
n, e
info
rmar
de
serv
icio
s,
acti
vid
ades
, ac
ceso
, et
c.
Fu
nci
on
al:
Ofr
ecer
in
form
ació
n e
spec
ífic
a so
bre
ser
vic
ios
con
cret
os
(hosp
ital
ario
s, p
.e.)
ofe
rtas
de
emp
leo
, lo
cali
zaci
ón
de
serv
icio
s, p
repar
ació
n d
e pro
cedim
ien
tos,
ev
ento
s, f
orm
ació
n p
rofe
sio
nal
Ed
uca
tiva
: E
nse
ñar
a l
os
pac
ien
tes
com
o c
on
viv
ir c
on
det
erm
inad
os
sínto
mas
, en
ferm
edad
es,
uso
de
equ
ipo
s o
dis
posi
tiv
os,
etc
.
Ca
mp
añ
a.
Sa
lud
pú
bli
ca:
Pro
mo
ver
un
a ca
usa
, h
ábit
o d
e sa
lud
, et
c.
Ale
rta:
llam
ar l
a at
enci
ón,
de
man
era
urg
ente
, so
bre
un
a cu
esti
ón d
e in
teré
s (d
esas
tres
nat
ura
les,
epid
emia
s, n
eces
idad
de
sang
re,
etc.
)
Noti
cia
: m
ost
rar
algu
na
no
ved
ad e
n r
elac
ión
co
n e
l se
rvic
io,
org
aniz
ació
n o
inst
ituci
ón
Tes
tim
on
io:
his
tori
as d
e p
acie
nte
s o e
xp
erie
nci
as e
n p
rim
era
per
son
a. P
acie
nte
ex
per
to
Op
inió
n:
val
ora
ció
n p
erso
nal
del
fir
man
te (
ind
ivid
uo
o i
nst
ituci
ón
) so
bre
una
cues
tió
n e
spec
ífic
a.
Docu
men
taci
ón
: fo
rmu
lari
os,
man
ual
es,
pro
ced
imie
nto
s
En
tret
enim
ien
to:
bu
sca
div
erti
r o
en
tret
ener
.
Mix
ta:
info
rmac
ión
qu
e p
ersi
gue
más
de
un
o d
e lo
s o
bje
tiv
os
ante
rio
res.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
51
Pero
, si
en
la
ante
rior
secc
ión
obse
rvábam
os
el
cre
cim
iento
en
e
l núm
ero
de
pe
rso
nas
con
ect
ad
as,
¿C
uá
nto
s d
e e
llos
bu
sca
n in
form
aci
ón
sa
nita
ria
?
De
acu
erd
o c
on
la e
ncu
est
a d
eP
ew
In
tern
et
an
d A
me
rica
n L
ife P
roje
ct,
el 6
2%
de
usu
ario
s d
e I
nte
rne
t e
n E
EU
U (
73 m
illo
ne
s)
ha
bía
bu
sca
do
in
form
aci
ón
sa
nita
ria
en
el
últi
mo
añ
o [
14
], y
se
gú
n l
a e
ncu
est
a d
e H
arr
is P
oll
de
l 2
01
0,
un
32
% d
e u
sua
rio
s co
nect
ad
os
la b
usc
ab
a c
on f
recu
en
cia
[1
5].
En
Esp
añ
a,
un
5
2,5
% d
e u
sua
rio
s m
ayo
res
de
16
añ
os,
ha
bía
bu
sca
do
inf
orm
aci
ón
so
bre
te
ma
s d
e s
alu
d
[16
], l
o q
ue
su
po
ne
má
s d
e 9
,5 m
illon
es,
(la
me
dia
eu
rop
ea
es
el
45
% [
17
],
y u
n i
ncr
em
en
to
de
10
pu
nto
s p
orc
en
tua
les
en
ta
n s
olo
un
añ
o (
20
09
vs
20
08
). U
n p
erf
il tí
pic
o s
erí
a u
na
muje
r de
40 a
ños,
univ
ers
itaria,
con h
ijos
a s
u c
arg
o,
que
co
nsu
lta i
nfo
rma
ción v
arias
vece
s al
mes
sobre
tem
as
pa
ra e
l cuid
ado
de
su s
alu
d o
de
aq
ue
llas
pers
onas
que e
stán a
su c
arg
o [
18
].
En
cu
an
to
a
las
cau
sas
y m
otiv
aci
on
es,
e
l ci
ud
ada
no
b
usc
a in
form
aci
ón
sa
nita
ria
fu
nd
am
en
talm
en
te p
ara
re
du
cir
la i
nce
rtid
um
bre
cu
an
do
la
en
ferm
ed
ad
ap
are
ce c
om
o u
na
a
me
na
za (
pre
ven
ció
n,
ap
arici
ón
de
alg
ún
sín
tom
a,
dia
gn
óst
ico
re
cien
te),
o b
ien
cu
an
do
se
d
ese
a m
ejo
rar
el
con
tro
l so
bre
alg
ún
asp
ect
o d
e l
a v
ida
re
laci
on
ad
o c
on
un
a e
nfe
rme
da
d
(en
ferm
os
cró
nic
os)
, o c
on
el c
uid
ad
o p
rop
io o
de
los
de
má
s. [1
9].
Est
a m
otiv
aci
ón
es
cla
ve a
la h
ora
de
util
iza
r In
tern
et,
de
ma
ne
ra q
ue
, ta
nto
la n
atu
rale
za d
e la
in
form
aci
ón
co
mo
lo
s ca
na
les,
dife
rirá
n s
egún l
as
cara
cterí
stic
as
de s
alu
d/e
nfe
rmeda
d p
ara
q
uie
n s
e b
usca
la
info
rma
ció
n[2
0]
ye
n f
un
ció
n d
e q
ue
se
req
uie
ra p
ara
el
cons
um
o p
rop
io
(pre
ven
ció
n, e
nfe
rme
da
d)
o p
ara
otr
os
(am
igo
s, fa
mili
are
s, r
ece
pto
res
de c
uid
ad
os)
[21
].
Así
, la
pe
rson
a s
an
a re
aliz
a b
úsq
ue
das
esp
orá
dica
s so
bre
en
ferm
ed
ad
es
ag
ud
as,
em
ba
razo
y
me
did
as
de
pre
ven
ció
n. L
os
pa
cien
tes
qu
e h
an
re
cib
ido
un
dia
gn
óstic
o r
eci
ent
e r
ea
liza
n
bú
squ
edas
inte
nsi
vas
de in
form
aci
ón e
specí
fica s
ob
re s
u en
ferm
eda
d.
Los
enfe
rmos
crón
icos
y su
s cu
ida
do
res
lleva
n
a
cab
o
bú
squ
ed
as
perió
dic
as
de
nu
evo
s tr
ata
mie
nto
s,
con
sejo
s nu
tric
ionale
s y
tera
pia
s a
ltern
ativ
as
En
ge
ne
ral,
los
tem
as
ma
s b
usc
ad
os
se r
efie
ren
a d
iag
nó
stic
o (
79
%)
y tr
ata
mie
nto
(7
9%
),
sín
tom
as
(67
%),
medic
aci
ón (
67%
), y
exp
erien
cias
de o
tro
s pa
ciente
s (6
3%
). E
n e
l ca
so d
e
los
en
ferm
os
cró
nic
os,
los
tra
tam
ien
tos
(85
%),
d
iag
nó
stic
o
(83
%),
m
ed
ica
ció
n
(74
%)
y e
xpe
rie
nci
as d
e o
tro
s (7
1%
) so
n lo
s te
ma
s m
ás
de
ma
nd
ad
os
[22
].
Y d
an
do
un
pa
so m
ás
allá
, n
o s
olo
los
tem
as
bu
sca
do
s, s
ino
la p
rop
ia d
ime
nsi
ón
de
acc
eso
a
la
Re
d
es
dife
ren
te
seg
ún
la
co
nd
ició
n d
el
usu
ario
. L
os
pa
cie
nte
s re
cie
nte
me
nte
d
iag
no
stic
ado
s, a
pe
sar
de
re
pre
sen
tar
el m
en
or
po
rce
nta
je,
tien
en
un
trá
fico
en
la r
ed
ma
yor
qu
e c
rónic
os y
sa
nos
[23].
Los
paci
ente
s que p
adece
n e
nfe
rmeda
des
crónic
as
tiene
n u
n
me
no
r a
cce
so
a
Inte
rne
t,
con
in
de
pe
nd
en
cia
d
e
otr
os
fact
ore
s so
cia
les,
e
con
óm
ico
s y
de
mo
grá
fico
s, p
ero
se
mu
est
ran
mu
y a
ctiv
os
en
el
uso
de
me
dio
s so
cia
les
pa
ra c
om
pa
rtir y
ap
rend
er
de
otr
os
en
ferm
os
[24
].
En c
uanto
al
pro
ceso
, es
ta b
úsq
ueda
de i
nfo
rmaci
ón
se
ini
cia,
en
su
gra
n m
ayo
ría
, util
izando
u
n b
usc
ad
or g
en
era
l (m
ayo
rita
ria
me
nte
Go
og
le),
y s
ólo
en
un
7%
de
oca
sio
ne
s se
util
iza
n
pá
gin
as
web
de
salu
d c
onoci
das
[13].
Dife
rente
s busc
adore
s esp
ecí
ficos
sobre
sa
lud
inte
nta
n
ocu
par
est
e
nic
ho
, tr
ata
ndo
de
p
rop
orc
ion
ar
alg
ún
va
lor
añ
ad
ido
. A
sí,
Pra
xeo
n [
25
] p
erm
ite u
sar
el
len
gu
aje
na
tura
l e
n l
as
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
52
bú
squ
ed
as,
Org
an
ize
d W
isd
om
tra
ta d
e e
limin
ar
los
en
lace
s irre
leva
nte
s, y
Ko
smix
/Rig
ht
Health
[26
] in
cluye
resu
ltad
os
sob
re m
edic
ina
com
ple
men
tari
a y
alte
rna
tiva.
Tab
la 3
. Ve
nta
jas
e in
co
nve
nie
nte
s d
el a
cces
o a
la in
form
ació
n s
anit
aria
on
line
par
a
ciu
da
da
no
s y
pa
cie
nte
s
Ob
jeti
vo
s, v
enta
jas
e in
con
ven
ien
tes
pa
ra e
l ci
ud
ad
an
o,
del
acc
eso
a l
a i
nfo
rma
ció
n s
an
ita
ria
on
lin
e
Ob
jeti
vos
Info
rmac
ión
so
bre
co
ndic
ión, ac
ció
n o
pat
olo
gía
.
Ap
ren
diz
aje
de
hab
ilid
ades
Info
rmac
ión
sobre
org
aniz
acio
nes
o r
ecu
rsos
sanit
ario
s
Ven
taja
s E
du
caci
ón
y m
ejo
ra d
e ca
pac
idad
es
Acc
esib
ilid
ad a
rec
urs
os
info
rmac
ion
ales
Cam
bio
s posi
tivo
s en
la
rela
ció
n m
édic
o-p
acie
nte
Inco
nven
ien
tes
Ex
ceso
de
info
rmac
ión
y r
uid
o
Pro
ble
mas
de
iden
tifi
caci
ón d
e co
nfi
abil
idad
en l
as f
uen
tes.
Ex
clusi
ón p
or
bre
cha
tecn
oló
gic
a
.
4. L
a in
form
ació
n s
anit
aria
: su
pro
du
cció
n,
inte
rca
mb
io y
la g
en
era
ció
n d
e co
no
cim
ien
to
La
s a
plic
aci
on
es
de
la w
eb
2.0
(b
log
s, w
ikis
, m
icro
blo
gs,
ma
rca
do
res
soci
ale
s, e
tc.)
, p
erm
iten
a
lo
s u
sua
rio
s p
ub
lica
r, i
nte
racc
ion
ar
y co
mp
art
ir i
nfo
rma
ció
n,
op
inió
n y
exp
erie
nci
as.
El
eje
ce
ntr
al
lo c
onst
ituye
n l
as
rede
s so
ciale
s, y
a q
ue
se o
rgan
izan e
n t
orn
o a
l ci
udadano (
sus
ne
cesi
da
des
e in
tere
ses)
, y
pe
rmite
n in
teg
rar
bue
na
part
e d
el r
est
o d
e h
err
am
ienta
s.
Est
as
he
rra
mie
nta
s d
e
la
we
b 2
.0,
ha
n
faci
lita
do
la
ca
pa
cid
ad
d
e
pro
du
cir
y co
mp
art
ir
info
rma
ció
n a
ctiv
am
en
te.
Sin
em
ba
rgo
, d
ich
a p
osib
ilid
ad
intr
od
uce
nu
eva
s va
ria
ble
s e
n c
ua
nto
a l
as
pote
nci
alid
ades
de I
nte
rne
t, l
os
role
s y
rela
cione
s en
tre
paci
ente
s, y
entr
e p
aci
ente
s y
pro
fesi
on
ale
s. D
e i
gu
al
mo
do
, ta
mb
ién
, se
ge
ne
ran
in
cert
idu
mb
res
en
cu
an
to a
la
seg
urid
ad
, ca
lida
d, p
riva
cid
ad
y e
l uso
de
la in
form
aci
ón
.
Lo
s usu
arios
aband
onan
un p
apel
pasi
vo e
n e
l co
nsu
mo d
e i
nfo
rmaci
ón,
y adopta
n u
n r
ol
act
ivo
en
la
ge
ne
raci
ón
, m
ejo
ra e
in
terc
am
bio
de
nu
evo
s co
nte
nid
os
de
sa
lud
. S
urg
e a
sí l
a
figu
ra d
el
e-p
aci
en
te o
pa
cie
nte
co
ne
cta
do
, q
ue
no
es
sin
o e
l p
aci
en
te e
xpe
rto
qu
e u
tiliz
a
Inte
rne
t y
sus
herr
am
ien
tas.
El
pa
cie
nte
, e
xpe
rto
en
su
pro
pia
exp
erie
nci
a d
e s
alu
d y
en
el
con
sum
o d
e p
rod
uct
os
y se
rvic
ios
san
itario
s, t
ien
e l
a p
osi
bili
da
d d
e c
om
pa
rtir d
ich
a e
xpe
rie
nci
a p
ara
orie
nta
r a
otr
os,
co
nci
en
cia
r a
la s
oci
ed
ad e
incl
uso
, a
yud
ar
a lo
s p
rofe
sio
na
les
y o
rga
niz
aci
on
es
a in
vest
iga
r o
m
ejo
rar
la c
alid
ad
de
su
s se
rvic
ios
[27].
Lo
s ci
ud
adan
os
ace
pta
n b
ien e
stos
conte
nid
os
genera
dos
por
sus
pare
s, p
erc
ibie
ndo e
ste
inte
rcam
bio
de i
nfo
rmaci
ón c
om
o u
na a
ctiv
idad p
osi
tiva,
má
s “d
em
ocr
átic
a”
y m
ás
centr
ada
en
el c
onsu
mid
or/
ciuda
dano e
nfe
rmo
[28].
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
53
Ta
bla
4. O
bje
tiv
os
de
la p
rod
uc
ció
n y
em
isió
n d
e in
form
ac
ión
san
itar
ia d
irig
ida
a
pa
cie
nte
s
[29
-31
]
Ob
jeti
vos
de
la g
ener
aci
ón
de
info
rmaci
ón
san
itari
a
Ma
rket
ing
so
cia
l. A
trae
r la
ate
nci
ón
, gen
erar
trá
fico
on
lin
e, a
trae
r u
suar
ios
a la
s
org
aniz
acio
nes
/in
stit
uci
ones
.
Au
men
to d
e la
rep
uta
ción
(v
isib
ilid
ad).
Tan
to p
erso
nal
, p
rofe
sion
al,
com
o i
nst
ituci
on
al
Inv
esti
ga
ció
n. O
bte
ner
e i
nte
rcam
bia
r d
ato
s e
info
rmac
ión
. R
eclu
tar
pob
laci
ones
.
Sa
lud
pú
bli
ca:
Cam
pañ
as d
e in
form
ació
n y
co
nci
enci
ació
n.
Pro
mo
ción
de
la s
alu
d y
pre
ven
ció
n d
e la
en
ferm
edad
.
Ed
uca
ció
n s
an
ita
ria
Info
rmac
ión
so
bre
en
ferm
edad
es,
pro
cedim
ien
tos
o t
rata
mie
nto
s
Asi
sten
cia s
an
itaria
: A
ten
ció
n p
erso
nal
izad
a
So
po
rte:
Ofr
ecer
exp
erie
nci
as,
con
sejo
s y a
po
yo
em
oci
on
al.
Est
e c
am
bio
en
el c
iud
ada
no
, d
e c
on
sum
ido
r d
e in
form
aci
ón
(co
nsu
me
r h
ealth
,h
ea
lth s
ee
ker)
a
pa
rtic
ipa
nte
a
ctiv
o
en
su
g
en
era
ció
n
e
inte
rca
mb
io
(e-p
aci
en
te),
e
stá
e
ncu
ad
rad
o
en
co
nte
xto
de
ca
mb
io d
e p
ara
dig
ma
s e
n l
a c
on
cep
ció
n d
e l
a s
alu
d y
su
cu
ida
do
, co
mo
so
n l
a
medic
ina c
en
trada
en
el p
aci
ente
, la
salu
d c
ola
bo
rativ
a y
la t
om
a c
om
pa
rtid
a d
e d
eci
sio
ne
s.
Más
allá
, to
da e
sta n
ueva
genera
ción
de c
ono
cim
iento
est
á p
rovo
can
do c
am
bio
s en l
as
pro
pia
s es
truct
ura
s sa
nita
rias.
Las
est
rate
gia
s e i
nte
rvenci
ones
de p
rom
oci
ón y
pre
venci
ón
no
pu
ed
en
se
r aje
na
s a
lo
s in
tere
ses
y n
ece
sid
ad
es
de
lo
s ci
ud
ad
ano
s. D
el
mis
mo
mo
do
, co
nse
guir p
aci
ente
s ca
pace
s de t
om
ar
deci
sion
es,
com
ienza
a s
er
el
prim
er
obje
tivo d
e
aq
ue
llos
sist
em
as
san
itari
os
qu
e q
uie
ren
org
an
iza
rse
alr
ed
ed
or
de
l in
div
idu
o,
su e
nto
rno
y
sus
exp
erien
cias
(com
o enfe
rmo,
pero
ta
mb
ién c
om
o c
on
sum
idor
de s
erv
icio
s).
El
obje
tivo
ú
ltim
o, co
nsi
ste
en
mejo
rar
a tra
vés
de
la p
art
icip
aci
ón
de
l ciu
da
da
no
.
Ta
bla
5. V
en
taja
s e
in
co
nve
nie
nte
s p
ara
el c
iud
ad
an
o d
e la
ge
ne
rac
ión
e in
terc
am
bio
de
in
form
ac
ión
sa
nit
ari
a.
Ven
taja
s e
inco
nven
ien
tes
para
el
ciu
dad
an
o d
e la
pro
du
cció
n e
inte
rcam
bio
de
info
rmaci
ón
san
itari
a
Ob
jeti
vos
Info
rmac
ión
so
bre
co
ndic
ión,
acci
ón
o e
nfe
rmed
ad.
Ap
ren
diz
aje
de
hab
ilid
ades
Par
tici
pac
ión e
n e
nsa
yo
s cl
ínic
os
y e
ncu
esta
s
Co
mu
nic
ació
n c
on
pro
fesi
on
ales
Ven
taja
s In
terc
amb
io d
e ex
per
ienci
as
Fil
trad
o d
e in
form
ació
n (
apo
med
iaci
ón)
Req
uie
re m
eno
s h
abil
idad
es i
nfo
rmac
ion
ales
Gen
erac
ión
de
con
oci
mie
nto
So
po
rte
emo
cio
nal
im
plí
cito
(n
o e
sto
y s
olo
) y e
xplí
cito
.
Ap
oyo
so
cial
Inco
nven
ien
tes
Req
uie
re p
roac
tiv
idad
Req
uie
re c
on
exió
n y
hab
ilid
ades
so
cial
es
Au
men
ta l
a v
isib
ilid
ad.
Red
uce
an
on
imat
o y
pri
vac
idad
Ta
l y c
om
o v
eía
mo
s e
n e
l acc
eso
a la
info
rma
ció
n,
el i
nte
rca
mb
io y
ge
ne
raci
ón
de
con
ten
ido
s ta
mbié
n e
stá c
ondic
iona
do p
or
las
cara
cte
ríst
icas
de l
os
usuarios.
Aun
que l
os
paci
ente
s co
n
en
ferm
edade
s cr
ón
icas
tienen u
n m
en
or
acc
eso
a I
nte
rne
t (6
2%
vs.
81
% d
e c
iudada
nos
san
os)
, a
qu
ello
s co
ne
cta
do
s se
mu
est
ran
mu
y a
ctiv
os
en
el
uso
de
me
dio
s so
cia
les
pa
ra
com
part
ir
y apre
nder
de
otr
os
enfe
rmos.
D
e
est
a
ma
nera
, el
pa
dece
r una
e
nfe
rmeda
d
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
54
const
ituye
un f
uert
e n
exo
de u
nió
n,
a t
ravé
s del
cual
pu
eden o
rgan
izars
e c
om
unid
ad
es
[32
].
Así
, co
n in
depen
denci
a d
e o
tras
varia
ble
s, lo
s enfe
rmos
crónic
os
usa
n m
ás
Inte
rne
t co
mo u
na
he
rra
mie
nta
de
com
unic
aci
ón
(no s
imp
lem
ente
com
o u
na
fue
nte
de i
nfo
rmaci
ón
), p
art
icip
an
m
ás
en b
logs,
y r
ede
s so
ciale
s, y
acc
eden m
ás
a c
onte
nid
os
gen
era
dos
por
otr
os
pa
ciente
s [2
4].
Ad
em
ás,
est
os
pa
cie
nte
s co
n e
nfe
rme
da
de
s d
e l
arg
a d
ura
ció
n,
y su
s cu
ida
do
res,
est
án
si
endo lo
s pr
inci
pale
s cr
eadore
s de c
on
ten
ido,
y co
mpart
en
sus
exp
erien
cia
s no s
ólo
en b
usc
a
de
so
po
rte
em
oci
on
al,
sin
o t
am
bié
n p
ara
ob
ten
er
y o
fre
cer
con
oci
mie
nto
a la
co
mu
nid
ad
so
bre
su
enfe
rmed
ad
.
Est
as
act
ivid
ades
son e
speci
alm
ente
fru
ctífe
ras
en p
ato
log
ias
de b
aja
pre
vale
nci
a,
dond
e l
as
redes
soci
ale
s perm
iten “
enco
ntr
ar”
a u
na m
asa
crí
tica s
ufic
iente
de p
aci
en
tes
con i
nte
rese
s co
mu
ne
s,
salv
an
do
la
s lim
itaci
on
es
ge
og
ráfic
as.
E
s e
n
est
os
en
ferm
os
do
nd
e
pu
ed
e
ap
reci
ars
e c
on
ma
yor
clarid
ad e
l va
lor
de l
a i
nte
ligenci
a c
olect
iva,
y có
mo e
l in
terc
am
bio
de
in
form
aci
ón y
exp
erienci
as
es
un e
lem
en
to c
lave
en l
a g
en
era
ción d
e c
ono
cim
iento
. A
sí,
los
en
ferm
os
de
“e
nfe
rme
da
de
s ra
ras”
y s
us
fam
ilia
s u
tiliz
an
In
tern
et
com
o h
err
am
ien
ta p
ara
in
terc
am
bia
r in
form
aci
ón
, a
yud
ar
a o
tro
s, y
fa
cilit
ar
la i
nve
stig
aci
ón
de
su
en
ferm
ed
ad
[3
3,
34
].
El
sop
ort
e
em
oci
on
al
y,
ma
s a
llá,
el
au
me
nto
d
e
la
pe
rce
pci
ón
de
a
po
yo
soci
al
e
inte
rco
ne
xió
n,
es
un
o d
e l
os
princ
ipa
les
be
nef
icio
s d
e l
as r
ed
es
soci
ale
s, c
on
in
du
da
ble
s re
perc
usi
one
s te
rapéu
ticas
[35
, 36
].
El
gé
ne
ro e
s ta
mb
ién
un
fa
cto
r d
ete
rmin
an
te e
n e
l u
so d
e I
nte
rne
t. S
i ya
ap
reci
áb
am
os
un
fa
cto
r fe
me
nin
o e
n e
l acc
eso
a la
info
rma
ció
n s
an
itaria
, fr
uto
pro
ba
ble
me
nte
de
l ro
l de
la m
uje
r co
mo
cu
idad
ora
fa
mili
ar,
el
uso
de
la
s re
de
s so
cia
les
tam
bié
n e
xpe
rim
en
ta d
ich
a t
en
de
nci
a.
Así
, e
l po
rce
nta
je d
e m
uje
res
pre
sen
tes
en
las
pri
nci
pa
les
red
es
soci
ale
s d
e p
erf
il g
en
era
lista
, su
pe
ra a
l d
e h
om
bre
s. P
or
eje
mp
lo e
n E
spa
ña
, e
n F
ace
bo
ok
las
muje
res
sup
on
en
un
57
%
[37
].
En
lo
s úl
timo
s d
os
añ
os,
las
red
es
no
esp
ecia
liza
da
s e
stá
n c
reci
end
o e
xpo
ne
nci
alm
en
te e
n
pá
gin
as
y gru
pos
rela
cion
ados
con
la s
alu
d.
Est
o s
e d
eb
e a
que s
on m
uch
o m
ás
flexi
ble
s (los
visi
tan
tes
inte
gra
n s
us
dife
ren
tes
áre
as
de
inte
rés
en
la m
ism
a p
lata
form
a),
pe
rmite
n c
om
pa
rtir
in
form
aci
ón
co
n
pá
gin
as
y b
log
s e
xte
rno
s,
así
co
mo
in
teg
rar
ap
lica
cio
ne
s (u
so d
esd
e e
l te
léfo
no m
óvi
l, po
r eje
mp
lo)
[38].
Ya e
xist
en m
ás
de 2
00 m
illon
es
de c
uen
tas
act
ivas
en
F
ace
bo
ok
[39
], 1
50
mill
on
es
de
usu
ario
s e
n T
witt
er
[40
], 7
0 m
illo
ne
s e
n L
inke
din
[4
1].
Yo
utu
be
[42
] e
s ta
mb
ién
un
a h
erra
mie
nta
em
erg
en
te,
con
má
s d
e 8
00
0 c
an
ale
s re
laci
on
ado
s co
n e
l té
rmin
o “
he
alth
” [4
3].
En
e
ste
m
ism
o
con
text
o,
las
pro
pia
s o
rgan
iza
cio
nes
sa
nita
ria
s e
stá
n
au
me
nta
nd
o
su
pre
sen
cia
en
est
as
red
es
soci
ale
s g
en
era
lista
s, c
om
o u
na
po
ten
te e
stra
teg
ia d
e m
ark
etin
g y
ca
na
l d
e
com
un
ica
ción
co
n
sus
usu
ario
s (a
dh
ere
nci
a
y co
ntin
uid
ad
, a
ten
ció
n
al
usu
ario
, ed
uca
ción)
(Tabla
4).
E
n
oct
ubre
de
2010,
87
1
hosp
itale
s e
n
EE
UU
usa
ban
est
as
he
rra
mie
nta
s [4
4]
y se
gún d
ato
s de
Ob
serv
atic
s [4
5]
en s
ep
tiem
bre
de
20
10,
su n
úm
ero
en
E
spaña a
scend
ía a
44 h
osp
itale
s.
Ad
em
ás
de
las
red
es
soci
ale
s g
en
era
lista
s, u
n g
ran
nú
me
ro d
e c
om
un
ida
de
s e
stá
n s
urg
ien
do
de
form
a e
specí
fica p
ara
cuest
ione
s de s
alu
d,
ofr
eci
en
do
alg
ún
ele
me
nto
de
va
lor
añ
ad
ido
q
ue
le
s p
erm
ita p
osi
cio
na
rse
. D
e e
sta
fo
rma
, a
lgu
na
s re
des
se o
rga
niz
an
en
to
rno
a u
na
pa
tolo
gía
co
ncr
eta
. E
ntr
e l
as
más
ase
nta
das
pod
em
os
cita
r a M
ed
He
lp [
46], I
nsp
ire [
47],
Dia
be
tic C
onn
ect
[48
], D
aily
Str
en
ght
[49
], A
CO
R [
50],
y u
n l
arg
o e
tcéte
ra.
En e
llas,
los
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
55
pa
cie
nte
s se
co
mu
nic
an
co
n o
tro
s q
ue
pa
de
cen
la
mis
ma
do
len
cia
, co
mp
ara
n t
rata
mie
nto
s,
ag
reg
an
y o
btie
ne
n la
“e
xpe
rie
nci
a d
e la
co
mu
nid
ad
”,
e in
terc
am
bia
n s
op
ort
e e
mo
cio
na
l.
Su
rge
n t
am
bié
n r
ed
es
qu
e i
nte
gra
n s
erv
icio
s w
eb
, d
on
de
lo
s p
aci
en
tes
pu
ed
en
co
mp
art
ir
info
rma
ció
n m
ás
allá
de
su
s e
xpe
rie
nci
as,
co
mo
pu
ed
en
se
r d
ato
s cl
ínic
os
(Pa
tien
tsL
ike
Me
[5
1],
Ke
yOse
[5
2])
, ci
fra
s d
e p
resi
ón
art
eria
l (B
loo
dr
[53
]),
de
glu
cem
ia (
Su
ga
rSta
ts[5
4])
o
incl
uso
in
form
aci
ón
ge
né
tica
(23
andM
e [
55
]).
Est
as
pla
tafo
rma
s in
teg
ran
he
rra
mie
nta
s p
ara
co
mp
ara
r d
ato
s co
n lo
s d
e o
tro
s u
sua
rio
s, g
en
era
r g
ráfic
os
pa
ra v
alo
rar
su e
volu
ción
y r
ea
liza
r u
n
au
to
seg
uim
ien
to,
ap
roxi
ma
rse
a
l d
iagn
óst
ico
e
, in
clus
o,
ele
gir
un
tr
ata
mie
nto
(C
ure
To
ge
the
r[5
6])
.
Est
e u
so d
e lo
s P
HR
(P
ers
on
al H
ea
lth R
eco
rds
o D
ato
s cl
ínic
os
pe
rso
na
les)
, en
el c
on
text
o d
e
la W
eb 2
.0,
exp
licados
en
más
deta
lle e
n e
l ca
pítu
lo 3
.2,
abre
mu
chas
pos
ibili
dades
en
po
ten
cia
ción
d
el
au
tocu
ida
do
, d
ete
cció
n
de
e
rro
res,
y
en
e
l u
so
de
la
in
form
aci
ón
p
ara
in
vest
iga
ción
clín
ica
. A
de
má
s, p
ue
de
su
po
ne
r u
na
op
ort
un
ida
d p
ara
las
org
an
izac
ion
es
pa
ra
red
ucc
ión
de c
ost
es
y e
l fa
cilit
ar
el
inte
rca
mb
io d
e i
nfo
rma
ció
n.
Ta
mb
ién
se
tra
ta d
e u
n n
ich
o
em
erg
en
te d
on
de
gra
nde
s co
mp
añí
as
ap
reci
an
po
sib
ilid
ade
s d
e n
eg
ocio
(G
oo
gle
He
alth
[57
],
Mic
roso
ft H
ea
lthV
au
lt [5
8] y
Do
ssia
[5
9].
Así
, lo
s d
ato
s cl
ínic
os
pe
rso
na
les
pu
ed
en
co
nve
rtir
se,
de
form
a a
gre
ga
da,
en u
na
im
port
an
te
fuen
te d
e i
nfo
rmaci
ón y
tam
bié
n d
e n
egoci
o.
Patie
nts
Lik
eM
e e
Insp
ire
so
n,
po
r ej
em
plo
, d
os
red
es
soci
ale
s q
ue
ve
nd
en
d
ato
s a
nó
nim
os
a
em
pre
sas
farm
acé
utic
as,
u
niv
ers
ida
de
s y
lab
ora
torios
de in
vest
iga
ción [60
].
Otr
o a
spe
cto
de
la
bú
squ
ed
a d
e i
nfo
rma
ció
n e
stá
en
cam
ina
do
a e
nco
ntr
ar
a l
os
me
jore
s p
rofe
sio
na
les
e i
nst
ituci
on
es.
Pá
gin
as
com
o E
mp
ha
sis
Se
arc
h [
61
], Z
ocD
oc
[62],
Am
erica
n
We
ll [6
3]
o ¿
Qué m
éd
ico?
[64
] en
Esp
aña
, ofr
ece
n d
icho
serv
icio
bas
ado e
n r
anki
ngs
de
op
inio
ne
s. E
n e
ste
ob
jetiv
o,
las
we
bs
de
re
com
en
da
ció
n (
do
nd
e l
os
con
sum
ido
res
exp
lican
su
s e
xperien
cia
s ante
pro
duct
os
y se
rvic
ios)
, est
án r
esu
ltand
o m
uy
act
ivas,
au
nque p
ueden
ge
ne
rars
e p
rob
lem
as
étic
os
y le
ga
les
cua
ndo
se
re
fiere
n a
in
stitu
cio
ne
s, p
rofe
sio
na
les
o
pa
cie
nte
s co
ncr
eto
s (d
ifam
aci
ón
, vi
ola
ció
n
de
la
p
riva
cid
ad,
etc
.).
No
o
bst
an
te
dic
ho
s p
rob
lem
as
pu
ed
en
se
r so
lven
tad
os
con
un
as
bu
en
as
po
lític
as.
Ta
l e
s e
l ca
so d
e P
atie
nt
Op
inio
n [
65
], do
nde
los
usu
arios
del
Nati
on
al
Hea
lth
Servic
e (
NH
S)
de
Re
ino
Un
ido
pu
ed
en
co
mp
art
ir s
us
exp
erie
nci
as.
Apare
cen
tam
bié
n
red
es
soci
ale
s de
sa
lud
, p
rom
ovi
da
s p
or
los
pro
pio
s p
rove
ed
ore
s d
e
serv
icio
s. P
or
eje
mp
lo,
Fo
rum
Clin
ic [
66
]d
el
Ho
spita
l C
linic
de B
arc
elo
na
, la
re
d V
ive
lasa
lud
[67
] d
e D
KV
o S
an
ibox
[68
] d
e la
Clín
ica
Un
ive
rsita
ria
de
Nav
arr
a,
tod
as
ella
s e
nca
min
ad
os
a
la e
du
caci
ón d
e lo
s paci
ente
s.
Po
r ú
ltim
o,
el
uso
de
In
tern
et
com
o c
an
al
de
co
mu
nic
aci
ón e
ntr
e p
aci
en
tes
y p
rofe
sio
na
les,
in
clu
so p
ara
la
pro
pia
act
ivid
ad
clín
ica
, e
s to
da
vía
in
fre
cue
nte
au
nq
ue
exp
erim
en
ta u
na
lig
era
y
pe
rsis
ten
te t
en
de
nci
a a
cre
cer
[11
], y
se c
en
tra
ca
si e
xclu
siva
me
nte
en
la
util
iza
ció
n d
el
corr
eo
ele
ctró
nic
o.
El u
so d
e la
s h
err
am
ien
tas
2.0
para
est
os
fines
es
tod
aví
a t
est
imo
nia
l y s
e
ba
sa
en
e
xpe
rie
nci
as
p
ion
era
s,
tale
s co
mo
H
ello
He
alth
[6
9],
yvi
.vu
[7
0].
Ta
mb
ién
so
n
de
sta
cab
les
las
exp
erie
nci
as
pe
rso
na
les
de
mé
dic
os,
q
ue
u
tiliz
an
la
s re
de
s so
cia
les
ge
ne
ralis
tas
pa
ra c
om
un
ica
rse
co
n su
s p
acie
nte
s. P
or
eje
mp
lo,
el
Dr.
Ca
sad
o u
tiliz
a T
witt
er
de
sde
ha
ce v
ari
os
añ
os
[71
].
En
cu
an
to a
cifr
as
de
util
iza
ció
n d
e e
sto
s se
rvic
ios,
en
un
re
cie
nte
est
ud
io n
ort
ea
me
rica
no
se
e
nco
ntr
ó
qu
e
4
de
ca
da
1
0
usu
ario
s,
bu
sca
ba
n
info
rma
ció
n
san
itaria
cr
ea
da
p
or
otr
os
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
56
pa
ciente
s (p
.e.
blo
gs,
fo
ros)
, y
una c
uart
a p
art
e c
on
sulta
ba
ra
nki
ng
s d
e m
éd
ico
s y
ho
spita
les
[72
]. C
om
o e
s de e
spera
r, s
on m
enos
los
pac
iente
s q
ue
genera
n c
onte
nid
os.
Aun
así
, la
s ci
fra
s so
n
sig
nifi
cativ
as.
E
n
EE
UU
e
l 6
%
de
lo
s e
Pa
cie
nte
s h
a
cre
ad
o
etiq
ue
tas
pa
ra
info
rma
ción s
anita
ria,
un 6
% h
a g
ene
rado c
om
enta
rio
s y
un
5%
ha c
rea
do e
ntr
adas
de b
log
so
bre
su s
alu
d. A
de
más,
un
4%
ha v
ota
do
en
sis
tem
as
de
ra
nki
ng d
e m
édic
os
y hosp
itale
s.
Y
mie
ntr
as
ha
sta
e
l 9
0%
d
e
mé
dic
os,
a
firm
a
qu
e
sus
pa
cie
nte
s m
en
cio
na
n
info
rma
ció
n
en
con
tra
da
en
In
tern
et
en
su
co
nsu
lta,
sólo
20%
re
fiere
pre
scrib
ir w
ebs
a s
us
pac
ien
tes
[73
].
En
nu
est
ro e
nto
rno
, p
are
ce q
ue
los
prin
cip
ale
s fa
cto
res
limita
nte
s so
n la
fa
lta d
e t
iem
po
de
los
mé
dic
os,
y e
l te
mo
r a
la
fa
lta d
e s
eg
urid
ad
en
la
in
form
aci
ón
[7
4].
Ya
en
el
añ
o 2
00
5,
en
un
e
stu
dio
d
e
He
alth
o
n
Ne
t[7
5],
ha
sta
e
l 8
0%
d
e
los
en
cue
sta
do
s co
nsi
de
rab
a
qu
e
los
pro
fesi
on
ale
s d
e l
a sa
lud
, d
eb
ían
pre
scrib
ir a
sus
pa
cie
nte
s si
tios
con
in
form
aci
ón
co
nfia
ble
y
esp
ecí
fica
so
bre
su
s d
ole
nci
as,
a
l ig
ua
l q
ue
p
resc
rib
ían
m
ed
ica
me
nto
s.
Co
mu
nid
ad
es
asi
mé
tric
as
en
tre
mé
dic
os
y p
aci
en
tes,
orie
nta
da
s h
aci
a l
a i
nfo
rma
ció
n c
om
o S
alu
pe
dia
.org
[7
6],
do
nd
e e
l pro
fesi
on
al i
nte
rme
dia
y r
eco
mie
nd
a (
pre
scrib
e)
la in
form
aci
ón
, p
ue
de
n s
er
un
a
resp
uest
a ú
til d
e la
web 2
.0 a
est
a d
em
anda.
De
ig
ual
m
od
o,
se
ha
n
lleva
do
a
cab
o
exp
erie
nci
as
de
e
mp
leo
d
e h
err
am
ien
tas
2.0
e
n
act
ivid
ade
s pre
ventiv
as
e i
nte
rven
cio
nes
sobre
gru
pos
de p
ob
laci
ón,
co
mo d
esh
abitu
aci
ón
ta
bá
qu
ica
y r
ed
ucc
ión
de
pe
so, co
n r
esu
ltad
os
favo
rab
les
[77
, 78
].
5. L
as a
men
azas
del
co
nsu
mo
e i
nte
rcam
bio
de
info
rmac
ión
san
itar
ia
Inte
rne
t es
ya e
l ma
yor
mé
todo
de
pro
visi
ón y
acc
eso
a in
form
aci
ón s
anita
ria [
11,
13
], y
su u
so
ge
ne
ra b
ene
ficio
s ta
ng
ible
s e
n l
a S
alu
d d
e l
os c
iud
ad
an
os [
79
-81
], p
ero
ta
mb
ién
ha
ce q
ue
su
rja
n a
me
na
zas
cuyo
imp
act
o r
ea
l est
á to
da
vía
po
r cu
an
tific
ar.
En
p
rim
er
lug
ar,
a
spe
cto
s co
mo
la
se
gu
rid
ad
de
la
in
form
aci
ón
o
la
sa
lva
gu
ard
a
de
la
re
pu
taci
ón
so
n c
ue
stio
ne
s co
mu
ne
s a
to
do
s lo
s u
sua
rio
s de
la
re
d y
, e
n e
spe
cia
l, a
qu
ien
es
pa
rtic
ipa
n d
e l
as
he
rra
mie
nta
s 2
.0.
No
ob
sta
nte
, lo
s a
spe
cto
s d
e p
riva
cid
ad
re
laci
on
ad
os
con
la
sa
lud
tie
ne
n u
na
esp
eci
al
imp
ort
an
cia
, d
ad
as
sus
repe
rcu
sio
ne
s p
ers
on
ale
s, l
eg
ale
s e
, in
clu
so,
eco
nó
mic
as.
E
l p
ap
el
act
ivo
d
el
pa
cie
nte
e
n
la
ge
ne
raci
ón
e
in
terc
am
bio
d
e
conte
nid
os
le p
osi
ciona
ante
dile
ma
s ante
s re
serv
ad
os
a p
rofe
sio
nale
s d
e l
a i
nfo
rmaci
ón
y,
má
s a
llá d
el u
so d
e “
no
rma
s d
e e
tiqu
eta
”, e
s n
ece
sario
est
ab
lece
r u
na
s re
gla
s d
el j
ueg
o c
lara
s q
ue
evi
ten
pro
ble
ma
s re
laci
on
ad
os
con
la p
riva
cid
ad
y d
ere
cho
s d
e lo
s d
em
ás.
El
seg
un
do
po
lo,
imp
lica
al
pro
pio
acc
eso
a l
a in
form
aci
ón
sa
nita
ria
y a
la
ca
lida
d d
e é
sta
.
Est
e
tem
a
ha
g
en
era
do
u
na
g
ran
p
reo
cup
aci
ón
a
lo
s pr
ofe
sio
na
les
san
itario
s d
esd
e
el
com
ien
zo d
e la
We
b,
y a
un
qu
e s
u im
po
rta
nci
a r
ea
l pa
rece
ha
be
r si
do
so
bre
dim
en
sio
na
da
, e
s u
no
de
lo
s fa
cto
res
limita
nte
s a
la
pre
scrip
ció
n d
e i
nfo
rma
ció
n [
74
]. L
a i
nfo
rma
ció
n e
rró
ne
a,
fals
a (
hoa
x),
fraud
ule
nta
[8
2]
o s
en
cilla
me
nte
de
sfa
sad
a e
xist
e e
n l
a r
ed
de
la
mis
ma
fo
rma
q
ue
ta
mb
ién
e
xist
e
fue
ra
de
e
lla.
En
cu
an
to
a
la
calid
ad
, é
sta
p
are
ce
ser
ma
yor
de
la
so
spe
cha
da.
A
sí,
po
r eje
mp
lo,
en
u
n
reci
en
te
est
ud
io
en
E
spa
ña
, la
fia
bili
dad
d
e
la
info
rma
ción e
nco
ntr
ada s
obre
cue
stio
nes
rela
cion
adas
con la
salu
d s
e e
valú
a e
n u
n 7
’2 s
obre
10
[83
].
Div
ers
as
org
aniz
aci
ones
han d
esa
rro
llado c
ódi
go
s y
ce
rtifi
caci
one
s que,
ap
licados
a u
na
p
ág
ina
we
b,
de
term
ina
n u
n n
ivel
mín
imo
de
ca
lida
d d
e l
as
pá
gin
as
con
info
rma
ció
n s
an
itari
a
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
57
[84
]. E
sta
s in
icia
tiva
s (H
ON
Co
de
[8
5],
UR
AC
[8
6],
etc
.) s
on
mu
y va
liosa
s p
ara
est
ab
lece
r la
co
nfia
bili
da
d y
étic
a d
e la
s w
eb
s, p
ero
los
visi
tan
tes,
en
su
gra
n m
ayo
ría
, ig
no
ran
su
exi
ste
nci
a
y si
gnifi
cado
.
La
s re
de
s so
cia
les
y la
ca
pa
cid
ad
de
ge
ne
rar
con
oci
mie
nto
en
tre
mu
cho
s, p
ue
de
n a
com
ete
r lo
q
ue
pa
ra u
na s
ola
org
aniz
aci
ón
se
ría
un
a t
are
a t
itán
ica
. E
sta
ta
rea
de
“fil
tra
do
co
lab
ora
tivo
” p
erm
ite p
or
vez
prim
era
co
nsi
de
rar
la c
alid
ad
de
ca
da
un
o d
e l
os
con
ten
ido
s, y
no
de
su
s co
ntin
ente
s (w
ebs)
. D
e
est
a
form
a
surg
en
serv
icio
s d
e
reco
me
ndaci
ón
de
info
rmaci
ón
sa
nita
ria,
com
o e
s el ca
so d
e S
alu
pedia
.org
[76
], donde
los
pro
fesi
onale
s de l
a s
alu
d p
ueden
re
com
en
da
r e
lem
en
tos
de
in
form
aci
ón
co
ncr
eto
s (t
ext
os,
vi
de
os,
fo
tog
rafí
as)
, a
ña
dir
ma
rca
do
res
soci
ale
s, y
est
e p
roce
so s
er
culm
ina
do
po
r lo
s vi
sita
nte
s n
o p
rofe
sio
na
les
qu
e
valo
ran
y c
om
en
tan
los
en
lace
s p
rop
ue
sto
s.
Ad
em
ás,
au
nq
ue
el i
nte
rca
mb
io m
asi
vo d
e in
form
aci
ón
au
me
nta
la c
ap
aci
da
d d
e d
ifusi
ón
de
la
info
rma
ción
err
ónea [
87,
88],
cua
ndo
las
rede
s so
ciale
s cu
en
tan
con u
na s
ufic
iente
masa
cr
ítica
de
usu
ario
s ac
tivo
s, s
e o
bse
rva
có
mo
la
in
form
aci
ón
in
corr
ect
a t
ien
de
a c
orr
eg
irse
o
de
sap
are
cer
rap
ida
me
nte
, fr
uto
de
la
pro
pia
ca
pa
cid
ad
de
ge
ne
raci
ón
de
co
no
cim
ien
to d
e
dic
ha
s re
des
, y
de
l m
eca
nis
mo
de
ap
om
ed
iaci
ón
[89
]. A
sí,
exi
sten e
studio
s en
com
unid
ades
de
paci
ente
s do
nde s
e e
nco
ntr
ó u
na m
uy
baja
tasa
de i
nfo
rmaci
ón e
rrónea
, si
endo a
dem
ás
ést
a c
orr
eg
ida
en
cu
est
ión
de
ho
ras
[90
]. E
ste
es
el e
jerc
icio
de
co
nfia
nza
en
el q
ue
se
ba
sa la
W
ikip
ed
ia [
91
]y
que p
uede
resu
mirse
en la m
áxi
ma
de
: "c
on
ojo
s su
ficie
nte
s, t
od
os
los
fallo
s so
n s
up
erf
icia
les"
[6].
De i
gual
modo,
otr
o m
eca
nis
mo c
orr
ect
or
es
la p
rop
ia e
xpe
rie
nci
a,
y se
ntid
o c
om
ún
de
lo
s u
sua
rio
s,
ace
rca
d
e
la
con
fiab
ilid
ad
d
e
las
fue
nte
s.
Est
a
de
stre
za
en
cua
dra
da
e
n
la
alfa
be
tizaci
ón i
nfo
rmaci
onal,
no e
s exc
lusi
va d
e l
a r
ed.
Lo
s usu
arios
no o
torg
an
, co
mo y
a
he
mo
s vi
sto,
la m
ism
a c
on
fianza
a l
a i
nfo
rmaci
ón q
ue o
btie
nen,
depe
ndie
ndo
de l
a f
uen
te d
e
la q
ue
pro
vie
ne d
icha
info
rma
ción.
Est
a c
apaci
da
d c
rític
a d
e e
valu
aci
ón
de
la
in
form
aci
ón
, p
ara
d
isce
rnir
la
info
rma
ció
n
fiab
le,
es
resp
on
sab
ilid
ad
de
l ci
ud
ada
no
[9
2],
au
nq
ue
d
eb
e
pro
mo
vers
e d
esd
e la
s o
rga
niz
aci
on
es e
du
cativ
as
y sa
nita
ria
s [2
1].
Qu
izá,
el
asp
ect
o c
lave
que
requ
erirí
a e
studio
s de m
ayo
r p
rofu
ndid
ad e
s co
noce
r el
impact
o
de
la in
form
aci
ón
so
bre
las
con
duc
tas
de
los
ciu
da
da
no
s, c
ua
les
son
los
resu
ltad
os
de
dic
ha
s co
ndu
ctas
[93]
y, e
n e
speci
al,
qué o
curr
e c
uando e
l paci
en
te n
o c
om
pre
nd
e l
a i
nfo
rmaci
ón
o
bte
nid
a, o
la a
da
pta
de
form
a e
rró
ne
a a
su
co
nd
ició
n p
ers
on
al [
10
, 9
4].
Un
asp
ect
o c
ola
tera
l, y
tod
aví
a n
o b
ien
est
ud
iad
o,
es
el
caso
de
gru
po
s d
e p
aci
en
tes
qu
e
ha
cen
ap
olo
gía
d
e
condu
ctas
de
riesg
o
(an
ore
xia,
bu
limia
, vi
gore
xia,
auto
lesi
one
s,
tabaq
uis
mo).
Com
o v
ere
mo
s e
n e
l cap
ítulo
sig
uie
nte
, e
l “fil
tro
co
lect
ivo
” n
o lo
gra
co
rre
gir e
sta
in
form
aci
ón
, d
ad
o
qu
e e
s e
miti
da
y
com
pa
rtid
a
de
fo
rma
co
nsc
ien
te
a
pe
sar
de
su
s ca
ract
erí
stic
as.
Otr
o r
iesg
o e
merg
ente
, m
ás
visi
ble
cuanto
más
impo
rtanci
a c
obra
n l
as
red
es
soci
ale
s, e
s el
po
sici
onam
iento
o
cre
aci
ón
de
reputa
ció
n
favo
rab
le
de
ma
ne
ra
art
ifici
al,
a
tra
vés
de
la
in
centiv
aci
ón e
con
óm
ica [
60
]. E
sto p
odrí
a e
mp
lears
e p
ara
cre
ar
una
corr
iente
de o
pin
ión
fa
vora
ble
-o
de
sfa
vora
ble
-, s
ob
re u
n d
ete
rmin
ad
o t
rata
mie
nto
o p
rod
uct
o f
arm
acé
utic
o.
No
ob
stante
, u
tiliz
ar
est
e
mark
etin
g
fraudule
nto
se
ría
deva
stado
r para
u
na
em
pre
sa,
si
se
de
mo
stra
se t
al
prá
ctic
a,
po
r lo
qu
e el
rie
sgo d
e s
u u
so p
ued
e a
ctuar
com
o m
eca
nis
mo a
uto
-lim
itan
te.
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
58
Por
últi
mo
, una
seria
amen
aza
ra
dic
a e
n l
a e
xist
enci
a d
e u
n a
lto n
úm
ero
de p
aci
ente
s n
o
con
ect
ad
os.
Est
os
pa
cie
nte
s co
rre
n e
l rie
sgo
de
qu
ed
ar
ma
rgin
ad
os
de
los
be
ne
ficio
s d
el u
so
de
In
tern
et
y e
l a
cce
so a
la
in
form
aci
ón
. R
ed
uci
r e
sta
do
ble
fra
ctu
ra d
igita
l, d
eb
e s
er
un
o
bje
tivo
prio
rita
rio
[9
5]. E
n e
l ca
so d
e l
os p
aci
en
tes
con
ne
cesi
dad
es
esp
ecia
les,
exi
ste
n
est
ándare
s (c
om
o T
AW
[96
], por
eje
mplo
) que t
rata
n d
e g
ara
ntiz
ar
la a
ccesi
bili
dad w
eb
. A
de
má
s, l
a l
ey
esp
añ
ola
est
ab
lece
qu
e l
as
pág
ina
s w
eb
de
en
tida
de
s p
úb
lica
s d
eb
en
se
r a
cce
sibl
es
[97
]. E
l p
rob
lem
a r
ad
ica
en
qu
e e
l d
esa
rro
llo t
ecn
oló
gic
o (u
so d
e f
lash
, ja
vasc
rip
t,
etc
.) a
soci
ad
o a
la 2
.0,
no
pe
rmite
cu
mp
lir c
on
los
crite
rio
s d
e a
cce
sib
ilid
ad
act
ua
les.
6. E
l ap
od
eram
ien
to d
el e
-Pac
ien
te y
su
par
tic
ipa
ció
n
El o
bje
tivo
fin
al d
e la
info
rma
ció
n,
y la
ge
ne
raci
ón
de
co
no
cim
ien
to,
es
la t
om
a d
e d
eci
sio
nes
. E
n e
l ca
so d
e l
a s
alu
d,
la c
ap
aci
dad
de
lo
s d
ifere
nte
s a
cto
res
pa
ra t
om
ar
dic
ha
s d
eci
sio
nes
fu
nda
men
ta l
os
dis
tinto
s m
odelo
s de
la
rela
ción m
édic
o-p
aci
ente
, y
el
pro
pio
eje
rcic
io d
e l
as
pro
fesi
on
es
san
itari
as.
Re
con
oce
r la
au
ton
om
ía d
el
pac
ien
te,
y su
de
rech
o a
la
ele
cció
n l
ibre
e i
nfo
rma
da
, e
s u
n
impera
tivo é
tico
y l
egal
de l
a a
ctiv
idad s
anita
ria
. E
ste
“co
nse
ntim
ien
to i
nfo
rma
do
” se
ba
sa e
n
la d
eci
sión s
obre
hace
r (u
na e
xplo
raci
ón,
un t
rata
mie
nto
) o n
o h
ace
r, y
no h
a d
e c
on
fun
dirse
co
n la
pa
rtic
ipa
ció
n d
el p
aci
en
te e
n la
tom
a d
e d
eci
sio
nes
[9
8].
La
re
laci
ón m
édic
o-p
aci
ente
ha id
o e
volu
cion
and
o e
n e
l tie
mp
o.
De
un
mo
de
lo p
ate
rna
lista
en
el q
ue e
l méd
ico e
valú
a y
deci
de lo
me
jor
para
el p
aci
ente
, se
han d
esa
rrolla
do o
tro
s m
odelo
s co
mo e
l in
terp
reta
tivo
, e
n q
ue e
l m
éd
ico d
eci
de
tenie
ndo
en c
uen
ta l
as
pre
fere
nci
as
del
pa
cie
nte
, e
l co
mp
art
ido
, e
n e
l qu
e m
éd
ico
y p
aci
en
te s
e im
plic
an
en
tod
o e
l pro
ceso
y d
eci
de
n
de
co
mú
n a
cue
rdo
, y
el i
nfo
rma
do
, e
n e
l qu
e e
l pa
ciente
de
cide
tra
s re
cibir
la
info
rmaci
ón d
el
mé
dic
o [9
9].
El
modelo
de d
eci
sio
nes
com
pa
rtid
as
es
rela
tivam
en
te n
ove
doso
, y
se b
asa
en
con
sidera
r e
l e
ncu
en
tro
clín
ico
en
tre
pro
fesi
on
al
y p
aci
en
te c
om
o u
na
re
un
ión
en
tre
exp
ert
os
[10
0].
El
pro
fesi
on
al
es
un
exp
ert
o e
n i
de
ntif
ica
r e
nfe
rme
da
de
s, m
ien
tra
s e
l p
aci
en
te e
s e
xpe
rto
en
e
xpe
rim
en
tar
su e
nfe
rme
da
d.
Est
e e
ncu
en
tro
do
nd
e s
e c
omp
art
e in
form
aci
ón
(in
term
ed
iaci
ón
) y
se a
lca
nza
un
acu
erd
o s
ob
re l
as
de
cisi
on
es a
to
ma
r, s
e r
ela
cio
na c
lara
me
nte
co
n u
na
m
ejo
ra e
n lo
s re
sulta
do
s d
e s
alu
d [7
9,
80
], m
axi
miz
an
do
los
be
ne
ficio
s d
el a
po
de
ram
ien
to d
el
pa
cie
nte
y m
inim
iza
nd
o s
us
rie
sgo
s.
No
ob
sta
nte
, d
ive
rso
s e
stu
dio
s h
an
ob
serv
ad
o q
ue
, a
un
qu
e l
a m
ayo
ría
de
pa
cie
nte
s q
uie
re
com
part
ir
info
rmaci
ón
y que
sus
opin
iones
se
an
te
nid
as
en
cue
nta
, no
todos
dese
an
imp
lica
rse
act
iva
me
nte
en
la
to
ma
de
de
cisi
one
s cl
ínic
as.
[1
01
, 1
02
],n
i co
rre
spon
sab
iliza
rse
d
e t
ale
s d
eci
sio
ne
s [7
1].
No
ha
y q
ue
olv
ida
r q
ue
el a
po
de
ram
ien
to e
s u
na
op
ció
n p
or
la q
ue
el
pa
cie
nte
, se
nci
llam
en
te, p
ue
de
no
opta
r.
En
est
e s
en
tido
, se
ha
ob
serv
ad
o q
ue
pa
de
cer
un
a e
nfe
rme
da
d e
s u
n f
act
or
ind
ep
en
die
nte
, q
ue
se
aso
cia
co
n u
na
me
no
r p
refe
ren
cia
po
r pa
rtic
ipa
r e
n l
as
de
cisi
one
s cl
ínic
as
[10
3-1
04
].
La
pro
po
rció
n d
e p
ers
on
as
qu
e d
ese
a p
art
icip
ar
en
el e
ncu
en
tro
clín
ico
, o
scila
e
ntr
e u
n 4
8%
y
un
64
% e
n e
l ca
so d
e l
a p
ob
laci
ón
sa
na
[1
05
-10
7].
Sin
em
ba
rgo
, e
l 6
9%
de
lo
s q
ue
pa
de
cen
en
ferm
edade
s cr
ónic
as
pre
fiere
que
deci
da
su m
édic
o [
10
8].
Lo
mis
mo
ocu
rre a
nte
la m
ayo
r g
rave
da
d d
e la
en
ferm
ed
ad
, q
ue
est
á a
soci
ad
a a
un
me
no
r d
ese
o d
e p
art
icip
ar
[10
9], a
unqu
e
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
59
en
est
ud
ios
de p
aci
ente
s co
n cá
ncer
[11
0]
lo m
ás
frecu
ente
es
que é
sto
s p
refie
ran
una
d
eci
sió
n c
omp
art
ida
an
tes
qu
e u
n p
ap
el a
utó
no
mo
o p
asi
vo.
Co
mo
he
mo
s vi
sto
en
an
terio
res
ap
art
ad
os,
In
tern
et
y e
l a
cce
so a
la
info
rma
ció
n s
an
itaria
p
erm
ite q
ue
ci
ud
ad
an
os y
usu
ario
s p
ue
da
n e
sta
r m
ejo
r in
form
ad
os,
y
qu
e l
os
pa
cie
nte
s co
mp
ren
da
n m
ejo
r la
s re
com
en
da
cio
ne
s p
rop
ue
sta
s p
or
los
pro
fesi
on
ale
s [8
1].
El i
nte
rcam
bio
d
e i
nfo
rma
ció
n e
ntr
e p
aci
en
tes
pe
rmite
, a
de
má
s, o
bte
ne
r so
po
rte
y m
ejo
rar
las
hab
ilid
ad
es
y de
stre
zas
refe
ren
tes
al
auto
cuid
ado y
la a
uto
nom
ía p
ers
onal.
No o
bst
an
te,
dic
ho a
cceso
p
ue
de
ge
ner
ar
con
du
cta
s y
de
cisi
one
s d
isfu
nci
on
ale
s. P
or
eje
mp
lo,
exi
ste
n c
ibe
rco
nd
ría
cos
(hip
oco
nd
ría
cos
en
la
Re
d),
qu
e t
om
an
de
cisi
one
s p
or
exc
eso
aso
cia
das
al
uso
de
In
tern
et
com
o h
err
am
ienta
de a
uto
dia
gnóst
ico,
perc
ibie
ndo r
iesg
os
pote
nci
ale
s pa
ra s
u s
alu
d d
onde
n
o
los
ha
y,
y g
en
era
nd
o
con
sulta
s y
ga
sto
s in
ne
cesa
rios
[11
1].
El
hip
oco
nd
riaco
e
xist
e
tam
bié
n f
ue
ra d
e la
re
d,
y n
o e
stá
cla
ro q
ue
In
tern
et
au
me
nte
su
inci
de
ncia
, a
un
qu
e s
i pa
rece
h
ace
rlo
de
ma
ne
ra d
ire
cta
la
acc
esi
bili
da
d a
los
serv
icio
s sa
nita
rio
s.
En
el
ext
rem
o o
pu
est
o,
est
á e
l p
aci
en
te q
ue
util
iza
la
in
form
aci
ón
pa
ra e
l a
uto
dia
gn
óst
ico
y
au
to-t
rata
mie
nto
, si
n u
na
po
ste
rio
r b
úsq
ue
da
de
ori
en
taci
ón
po
r u
n p
rofe
sio
na
l. P
are
ce q
ue
d
ich
a c
on
du
cta
est
á m
ás
rela
cio
na
da c
on
in
eq
uid
ad
es
y fa
lta d
e a
cce
sib
ilid
ad
a l
os
recu
rso
s sa
nita
rio
s (g
en
era
lme
nte
po
r m
otiv
os
eco
nó
mic
os)
, que
por
una r
azó
n d
e a
podera
mie
nto
o
au
ton
om
ía p
ers
on
al [
11
2].
Entr
e e
stos
ext
rem
os,
se e
ncu
entr
an
lo
s p
aci
en
tes
qu
e u
tiliz
an
lo
s se
rvic
ios
san
itari
os
de
fo
rma
ad
ecu
ad
a,
pe
ro t
om
an
de
cisi
on
es
no
co
nco
rda
nte
s co
n l
as r
eco
me
nd
ad
as
po
r lo
s p
rofe
sio
na
les.
En
un
a e
ncu
est
a s
ob
re e
sta
cu
est
ión
[1
13
], e
l 4
1%
de
pa
rtic
ipa
nte
s re
con
ocí
a
qu
e I
nte
rne
t h
ab
ía i
nflu
ido
en
su
s d
eci
sio
nes
so
bre
sa
lud
in
clu
yen
do
el
cons
ulta
r co
n u
n
mé
dic
o o
so
bre
su
s tr
ata
mie
nto
s. E
n o
tro
est
ud
io,
un
11
% d
e p
aci
ente
s co
nect
ados
ha
bía
in
terr
um
pid
o o
re
hu
sad
o e
l tr
ata
mie
nto
pro
pu
est
o p
or
su m
éd
ico
sie
nd
o e
sto
s p
aci
en
tes
los
qu
e m
ost
raban u
na m
ayo
r d
epend
enci
a d
e la
s re
des
soci
ale
s, y
ten
ían u
na a
lta v
alo
raci
ón d
e
su a
uto
-efic
aci
a, p
ero
exp
erim
enta
ban
un
a p
eor
calid
ad v
ida [9
3].
Ta
l y
com
o v
eía
mo
s a
l in
icio
de
est
e c
ap
ítu
lo,
el
en
cue
ntr
o c
línic
o c
onst
ituye
el
eje
ce
ntr
al
sob
re
el
qu
e
se
art
icu
la,
en
la
m
ayo
ría
d
e
oca
sio
ne
s,
la
bú
squ
ed
a
y e
l in
terc
am
bio
d
e
info
rma
ció
n s
an
itaria
. A
sí,
la ú
ltim
a e
ncu
est
a d
e H
arr
is P
oll
[15
] m
ue
stra
có
mo
el
53
% d
e
pa
ciente
s que h
abía
n b
usc
ad
o i
nfo
rmaci
ón
en I
nte
rne
t, l
a c
om
en
taba
n c
on
su m
éd
ico,
y un
51
% d
e lo
s paci
ente
s re
aliz
aban
sus
búsq
ue
das
tras
la c
onsu
lta é
ste
.
7. C
on
clu
sió
n
La
sa
nid
ad
est
á c
am
bia
nd
o.
El
mo
do
en
qu
e p
aci
en
tes,
pro
fesi
on
ale
s y
org
an
iza
cion
es
sea
n
cap
ace
s, e
n l
os
pró
xim
os
añ
os,
de
in
teg
rar
sus
act
ivid
ad
es
on
line
co
n l
os
sist
em
as
de
sa
lud
tr
ad
icio
nale
s, d
ete
rmin
ará
el
futu
ro d
e l
a a
sist
en
cia
sa
nita
ria
y l
a p
rop
ia r
ela
ció
n m
éd
ico
-pa
ciente
[1
14,
115
, 31].
Pa
ra q
ue
la W
eb 2
.0 f
ort
ale
zca l
as
rela
ciones
entr
e l
os
dis
tinto
s act
ore
s es
ne
cesa
rio q
ue é
stos
teng
an a
cceso
y a
dquie
ran d
est
reza
y f
orm
aci
ón e
n e
l uso
de
est
as
he
rra
mie
nta
s.
Así
, se
re
quie
re
una
co
munic
aci
ón
efe
ctiv
a
entr
e
todos
los
act
ore
s im
plic
ad
os,
y e
l em
ple
o d
e lo
s re
curs
os
ne
cesa
rio
s pa
ra s
olu
cion
ar
obst
ácu
los
com
o la
bre
cha
tecn
oló
gic
a o
la fa
lta d
e h
ab
ilid
ad
es
en
la g
est
ión
de
info
rma
ció
n.
El c
om
pa
rtir
co
no
cim
ient
os
y e
xpe
rie
nci
as
en
la w
eb
pu
ed
e a
yud
ar
no
só
lo a
los
pac
ien
tes.
La
W
eb
2
.0
se
est
á
conv
irtie
nd
o
en
el
can
al
por
el
qu
e tr
an
smiti
r p
reve
nci
ón
y e
du
caci
ón
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
60
san
itaria
. D
ich
o c
an
al t
ien
e d
os
dire
ccio
ne
s y,
a t
ravé
s d
e é
l, lo
s p
aci
en
tes
pu
ed
en
ayu
da
r co
n
sus
da
tos
a la
in
vest
iga
ció
n,
o a
po
rta
r su
exp
erie
nci
a e
id
ea
s p
ara
la
mejo
ra d
e l
a s
an
ida
d.
“Co
mp
art
ir”,
“e
scu
cha
r”,
“ap
ren
de
r”,
“ho
rizo
nta
l” s
on
la
s cl
ave
s d
el
éxi
to e
n l
a W
eb
2.0
, y
con
e
lla s
e a
bre
un
ab
an
ico
de
po
sibi
lida
de
s p
ara
co
mp
art
ir c
on
oci
mie
nto
y e
xpe
rie
nci
a e
ntr
e
todos
los
act
ore
s in
volu
cra
dos
en
la s
alu
d.
No
ha
y q
ue
olv
ida
r q
ue
con
lo
s p
osi
ble
s be
ne
ficio
s vi
en
en
tam
bié
n l
os
rie
sgo
s. P
riva
cid
ad
e
Inte
rne
t g
en
era
n c
on
flict
os,
pu
es
el
com
pa
rtir i
nfo
rma
ció
n p
ue
de
co
nlle
var
ced
er
pa
rte
de
p
riva
cid
ad
o v
iola
r la
de
te
rce
ros.
En
la m
ism
a e
sfe
ra n
eg
ativ
a h
ay
qu
e m
en
cio
na
r co
nte
nid
os
pe
rnic
ioso
s, c
om
o v
ideos
pro
movi
end
o l
a a
no
rexi
a.
Es
por
ello
que l
a e
du
caci
ón d
e t
odos
los
usu
ario
s h
a d
e s
er
un
a p
rio
rid
ad
. E
n e
l ca
so d
e l
as
ad
min
istr
aci
on
es,
la
“e
du
caci
ón
” im
plic
a
tam
bié
n e
l est
ud
io y
la in
vest
iga
ció
n d
el f
en
óm
en
o.
De
na
da
sirv
e d
eci
r qu
e “
Yo
utu
be
es
ma
lo”
po
rque
un v
ideo
difu
ndie
nd
o f
als
as
creen
cias
sobre
va
cunas
es
mu
y pop
ula
r. L
a p
reg
unta
ha
d
e s
er
po
rqu
é e
l vid
eo
de
l min
iste
rio
no
es
po
pu
lar,
y q
ué
se
pu
ed
e h
ace
r p
ara
re
me
dia
rlo
.
8.
Re
fere
nc
ias
[1] N
etc
raft. W
eb S
erv
er
Su
rve
y. N
etc
raft. 2010
,ag
ost
o. D
ispon
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tOk7
v9bC
[2]
ITU
. G
lobal n
um
ber
of
Inte
rne
t use
rs.
ITU
. 2010
. D
isp
onib
le e
n
http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tOkM
cxrz
[3] In
tern
etw
orld
sta
ts.
Inte
rne
t Usa
ge
an
d P
op
ula
tion
Sta
tistic
s fo
r N
ort
h A
me
rica
. Dis
po
nib
le
en
htt
p://
ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tOkQ
K7x9
Acc
ed
ido e
l 23
de
ago
sto d
e 2
010.
[4] IN
E.
En
cue
sta
so
bre
Eq
uip
am
ien
to y
Uso
de
Te
cno
log
ías
de
la I
nfo
rma
ció
n y
C
om
un
ica
ció
n e
n lo
s h
og
are
s 2
01
0
Re
sulta
do
s n
aci
on
ale
s. R
esu
me
n d
e d
ato
s d
e P
ers
on
as
po
r se
xo, c
ara
cte
ríst
ica
s d
em
og
ráfic
as
y tip
o d
e u
so d
e T
IC.
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tO
n0
SR
hK
Consu
ltado
de
2 d
e o
ctubre
de
2010.
[5] G
ag
liard
i A, Ja
da
d A
. Exa
min
atio
n o
f in
stru
me
nts
use
d to
ra
te q
ua
lity
of h
ea
lth in
form
atio
n
on
the
Inte
rnet: c
hro
nic
le o
f a v
oya
ge w
ith a
n u
ncl
ea
r dest
inatio
n. B
JM.
2002; 324
: 569
573
. do
i: 10.1
136
/bm
j.324
.73
37
.56
9
[6] O
´Re
illy,
T. W
ha
t Is
We
b 2
.0.
De
sig
n P
att
ern
s a
nd
Bu
sin
ess
Mo
de
ls f
or
the
Ne
xt
Ge
ne
ratio
n o
f So
ftwa
re.
Oct
20
05
. D
isp
on
ible
en
htt
p://
ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tO
nA
XO
DE
[7] K
ovi
c I,
Lulic
I, B
rum
ini G
. Exa
min
ing
the
me
dic
al b
log
osp
here
: an
onlin
e s
urv
ey
of m
edic
al
blo
gg
ers
. J
Me
d In
tern
et R
es.
20
08
; 10
(3):
e2
8.
do
i:10
.21
96
/jmir.1
11
8
[8] J
oin
son A
N. U
nde
rsta
nd
ing th
e P
sych
olo
gy
of In
tern
et b
eha
viour
Virtu
al w
orld
s, R
eal l
ives.
N
ew
Yo
rk.
Palg
rave
Macm
illan
; 2003
[9] G
iust
ini D
. H
ow
We
b 2
.0 is
ch
an
gin
g m
ed
icin
e. B
MJ.
20
06
De
c; 3
33
(75
82
):1
28
3-4
. D
isponib
le e
n h
ttp://
ww
w.b
mj.c
om
/conte
nt/
333/7
582
/12
83
.full
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
61
[10
] Ja
da
d A
R, H
ayn
es
RB
, Hun
t D, B
row
man
GP
. T
he
inte
rne
t and
evi
dence
-base
d d
eci
sion-
ma
kin
g: a
nee
de
d p
art
ne
rsh
ip fo
r e
ffic
ient k
no
wle
dg
e m
an
ag
em
en
t in
he
alth
care
. C
MA
J.
20
00
; 16
2: 3
62
–5
[11
] H
ess
e B
V e
t al.
Su
rvey
of P
hys
icia
ns
and E
lect
ronic
Health
Info
rma
tion. N
Engl J
Med
. 20
10; 3
62
:859-8
60. D
ispon
ible
en
h
ttp
://w
ww
.ne
jm.o
rg/d
oi/f
ull/
10.1
05
6/N
EJM
c09
09
59
5#
t=a
rtic
le
[12
] M
ira
JJ,
Pé
rez-
Jove
r V
S, L
ore
nzo
, S. D
ifusi
ón
de
re
sulta
do
s a
sist
en
cia
les:
ve
nta
jas
e
inco
nve
nie
nte
s d
e lo
s ra
pp
ort
ca
rds"
. Re
vist
a d
e c
alid
ad
asi
ste
nci
al.
20
03
; 18
:20
92
24
[13
] P
fize
r, T
he
Co
ckta
il A
na
lysi
s. E
l ro
l de
In
tern
et e
n e
l pro
ceso
de
co
nsu
lta d
e in
form
aci
ón
so
bre
salu
d. 2
01
0 D
ispon
ible
en
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tZM
8X
Ku
F
[14
] Llic
D. T
he R
ole
of
the
In
tern
et
on P
atie
nt K
no
wle
dg
e M
an
ag
em
en
t, D
eci
sio
n-M
aki
ng
. T
ele
me
dic
ine
an
d e
-He
alth
. 20
10
; 1
6(6
): 6
64
-66
9.
[15
] H
arr
is P
olls
. "C
ybe
rch
on
dria
cs"
on
the
Ris
e?.
. 2
01
0,
Ag
ost
o; D
isp
on
ible
en
h
ttp
://w
ww
.ha
rris
inte
ract
ive.c
om
/Ne
wsR
oo
m/H
arr
isP
olls
/tab
id/4
47
/mid
/15
08
/art
icle
Id/4
48
/ctl/
Re
ad
Cu
sto
m%
20
De
fau
lt/D
efa
ult.
asp
x . C
on
sulta
do
el 1
2 d
e o
ctu
bre
de
20
10
. h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tR0
D5u
yW
[16
] IN
E. E
ncu
est
a s
obre
Equip
am
iento
y U
so d
e T
ecn
olo
gía
s d
e la
In
form
aci
ón y
C
om
un
ica
ció
n e
n lo
s h
og
are
s 2
01
0
Re
sulta
do
s n
aci
on
ale
s. U
tiliz
aci
ón
de
pro
du
cto
s T
IC p
or
las
pe
rso
na
s S
erv
icio
s d
e In
tern
et u
sad
os
po
r m
otiv
os
pa
rtic
ula
res
en
los
últi
mo
s 3
me
ses
po
r ca
ract
erí
stic
as
de
mo
grá
fica
s y
na
tura
leza
de
l se
rvic
io. D
isp
onib
le e
n
http
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tOlB
laU
M C
onsu
ltad
o d
e 2
de
oct
ubre
de
201
0.
[17
] E
uro
sta
t, C
on
sum
ers
in E
uro
pe
.20
09
,jun
. D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tQt8
8W
Or
[18
] B
asa
goiti
, I. T
he
Inte
rnet a
nd
Health
: Co
ntr
ove
rsie
s a
nd O
pport
un
itie
s. I W
ork
sho
p o
n
Te
chn
olo
gie
s fo
r H
ea
lthca
re a
nd
He
alth
y L
ifest
yle
. 20
06
; Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tO
nS
xSP
A
[19
] Jo
inso
n, A
N.U
nd
ers
tan
din
g th
e P
sych
olo
gy
of
Inte
rne
t beh
avi
ou
r V
irtu
al w
orlds,
Real
live
s. E
d. M
acm
illa
n; 2
00
3
[20
] M
art
ín S
ánch
ez
F,
Carn
ice
ro G
imé
nez
de
Azc
ára
te J
. L
a in
form
aci
ón d
e s
alu
d e
n In
tern
et:
có
mo
me
jora
r su
ca
lida
d d
esd
e la
pe
rsp
ect
iva
de
los
prin
cip
ale
s a
ge
nte
s im
plic
ad
os.
IV
Info
rme S
EIS
. P
am
plo
na
; 200
6.
[21
] V
all
A,
Ro
drí
gu
ez-
Pa
rad
a C
. In
form
aci
ón p
ara
paci
ente
s y
edu
caci
ón e
n la
salu
d d
e la
ci
ud
ad
an
ía:
a la
bú
squ
ed
a d
e n
ue
vos
usu
ario
s. E
l Pro
fesi
on
al d
e la
In
form
aci
on
. 20
10
,ma
y-
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
62
jun
; 19
(3):
2
96
- 2
99
htt
p:/
/elp
rofe
sionald
ela
info
rmaci
on
.me
tap
ress
.co
m/li
nk.
asp
?id
=p
56
31
83
7m
36
12
26
1
[22
] A
lexa
nd
er
Sch
ach
ing
er.
He
alth
care
Dig
ital:
Sta
tus
Qu
o a
nd
De
velo
pm
en
t.
20
10
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tOn
gkl
bO
HO
N. H
ea
lth o
n t
he
Ne
t 20
10
. 20
10
. Dis
pon
ible
en
h
ttp
://w
ww
.he
alth
20
eu
.wo
rdp
ress
.co
m/u
be
r/
[23
] C
ain
M,
Mitt
ma
n R
, S
ara
soh
n-K
ah
n J
, Wa
yne
J. H
ea
lth e
-Pe
op
le: T
he
on
line
co
nsu
me
r e
xpe
rie
nce
. C
alif
orn
ia H
ea
lthC
are
Fo
un
da
tion
. 20
00
. h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tO
o0
vSX
B
[24
] F
ox
S,
Krist
en
P. C
hro
nic
Dis
ease
and t
he
Inte
rne
t. W
ash
ingto
n: P
ew
Inte
rne
t a
nd
Am
erica
n L
ife P
roje
ct; 2
010;1
–3
5. h
ttp:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tOoF
Ka
2a
[25
] P
raxe
on
ww
w.p
raxe
on
.co
m D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tiz
VC
74
E
[26
] K
osm
ix w
ww
.kosm
ix.c
om
Dis
pon
ible
en h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tizZ
ZD
o2
[27
] F
ern
án
de
z L
uq
ue
L, B
asa
go
iti I
, J
oh
nse
n E
, K
arlse
R.
Stu
dy
of t
he
eP
atie
nt a
s a
pro
vid
er
of health
co
nte
nt in
the
In
tern
et.
Me
dic
ine
2.0
. 2
008
[28
] H
aw
n C
. Take
tw
o a
spirin
and t
weet m
e in
th
e m
orn
ing
: h
ow
Tw
itte
r, F
ace
bo
ok,
an
d o
the
r so
cia
l me
dia
are
re
sha
pin
g h
ea
lth c
are
. H
ea
lth A
ff (
Mill
wo
od
) 2
00
9;2
8(2
):3
61
-36
8.
[29
] E
dg
ar
Hu
an
g. S
ix C
ase
s o
f E
-He
alth
Vid
eo
s o
n H
osp
ital W
eb
Site
s. e
-Se
rvic
e J
ou
rna
l. 2
00
9; 6
(3):
56
-71
. Dis
pon
ible
en
. htt
p:/
/muse
.jhu.e
du
/journ
als
/ese
rvic
e_jo
urn
al/v
00
6/6
.3.h
ua
ng
.pdf C
on
sulta
do e
l 23
de
agost
o
de
20
10
.
[30
] Ji
mé
ne
z-P
ern
ett, J.
, La
bry
-Lim
a, A
., B
erm
úd
ez-
Ta
ma
yo,
C.,
Ga
rcía
-Gu
tiérr
ez,
J. a
nd
S
alc
ed
o-S
án
che
z, M
. U
se o
f th
e in
tern
et a
s a
so
urc
e o
f he
alth
info
rma
tion
by
Sp
an
ish
ad
ole
scents
. B
MC
Med
In
form
De
cis
Mak.
2010
; 10: 6
. doi:1
0.1
186
/147
2-6
94
7-1
0-6
[31
] G
uill
én
S, B
asa
go
iti I. S
alu
d 2
.0: u
na
op
ort
un
ida
d p
ara
la in
form
aci
ón
dire
cta
al p
aci
en
te.
Revi
stae
Sa
lud. 200
9; 5
(19).
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.r
evi
sta
esa
lud
.com
/ind
ex.
ph
p/r
evi
stae
salu
d/a
rtic
le/v
iew
Art
icle
/327/6
59
[32
] F
ox
S,
Krist
en
P. C
hro
nic
Dis
ease
and
the
In
tern
et.
Pe
w In
tern
et &
Am
erica
n L
ife P
roje
ct.
Ma
rch
24
, 20
10
. Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://p
ew
inte
rnet.
org
/Rep
ort
s/2010/C
hro
nic
-Dis
ease
.asp
x
[33
] F
erg
uso
n T
. e-P
atie
nts
: Ho
w T
he
y C
an
He
lp U
s H
ea
l He
alth
care
. e-P
atie
nts
.ne
t . M
D a
nd
e
-Pa
tien
t S
chola
rs W
ork
ing G
rou
p;
2007.
[12
de
ag
ost
o d
e 2
010] D
isp
onib
le e
n: h
ttp
://e
-p
atie
nts
.ne
t/e
-Pa
tien
ts_
Wh
ite_
Pa
pe
r.p
df
[34
] e-P
atie
nts
: H
ow
the
y ca
n h
elp
us
heal h
ealth
care
, be
cause
health
care
pro
fess
iona
ls c
an't
do
it a
lon
e.
ww
w.e
-pa
tien
ts.n
et D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tiz
jryB
u
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
63
[35
] W
an
gb
erg
SC
, An
dre
ass
en
HK
, P
roko
sch
H, S
an
tan
a S
MV
, Sø
ren
sen
T, C
hro
na
ki C
E.
Rela
tions
betw
ee
n In
tern
et use
, so
cio-e
con
om
ic s
tatu
s (S
ES
), s
oci
al s
upport
and
subje
ctiv
e
he
alth
. H
ea
lth P
rom
ot
Int.
2008
Mar;
23(1
):70-7
7
[36
] Id
riss
SZ
, K
ved
ar
JC, W
ats
on
AJ.
Th
e r
ole
of o
nlin
e s
up
po
rt c
om
mu
niti
es:
be
ne
fits
of
exp
an
de
d s
oci
al n
etw
ork
s to
pa
tien
ts w
ith p
soria
sis.
Arc
h D
erm
ato
l. 2
00
9 J
an
;14
5(1
):4
6-5
1
[37
] T
he
co
ckta
il a
na
lysi
s.In
form
e d
el o
bse
rva
tori
o d
e r
ed
es
So
cia
les.
2ª
ole
ad
a; E
ne
ro 2
01
0.
Dis
po
nib
le e
n: h
ttp://
ww
w.s
lide
sha
re.n
et/T
CA
na
lysi
s/tc
a-2
ola
-ob
serv
ato
rio
-re
de
s-in
form
e-
pb
licov2
-2 , c
onsu
ltad
o e
l 12 d
e a
go
sto d
e 2
010
[38
] L
uo
W, N
ajo
law
i M.
Tru
st-b
uild
ing
me
asu
res
a r
evi
ew
of co
nsu
mer
health
port
als
. A
CM
2
00
4; 4
7(1
): 1
08
-11
3.
[39
] F
ace
book
ww
w.f
ace
book.
com
D
isponib
le e
n h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tizpV
D14
[40
] T
witt
er
ww
w.tw
itte
r.co
m
Dis
po
nib
le e
n h
ttp://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHsb
Ja5c
[41
] L
inke
din
ww
w.li
nke
din
.co
m D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tiztk
Iek
[42
] Y
ou
tub
e w
ww
.yo
utu
be
.co
m D
isp
on
ible
en
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHt7
iFvB
[43
] F
ern
an
de
z-L
uq
ue
L. A
n a
na
lysi
s o
f p
ers
on
al m
ed
ica
l in
form
atio
n d
iscl
ose
d in
yo
utu
be
vi
de
os,
cre
ate
d b
y p
atie
nts
with
mu
ltip
le s
cle
rosi
s. In
: M
IE 2
00
9 S
ara
jevo
, B
osn
ia S
ep
tem
be
r 2
00
9. W
ork
sho
p o
n A
da
pta
tion
an
d P
ers
on
aliz
atio
n fo
r W
eb
2.0
, UM
AP
'09
: 14
2
[44
] B
en
ne
t E
. H
osp
ital S
oci
alN
etw
ork
list.
Oct
. 20
10
. D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tOoq
Gcm
h
[45
] O
bse
rvatic
s w
ww
.ob
serv
atic
s.co
m D
ispon
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tid
zXiB
8
[46
] M
ed
He
lp w
ww
.me
dh
elp
.org
[47
] In
spir
e w
ww
.insp
ire.
com
Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tigU
Ike
B
[48
] D
iab
etic
Co
nn
ect
ww
w.d
iab
etic
con
ne
ct.c
om
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tigaLH
yw
[49
] D
aily
Str
en
gh
t ww
w.d
aily
stre
ng
ht.o
rg D
isp
onib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
ebc
itatio
n.o
rg/5
tj05
il4X
[50
] A
CO
R w
ww
.aco
r.org
D
ispo
nib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tk4
oeA
Lf
[51
] P
atie
nts
Lik
eM
e w
ww
.pa
tien
tslik
em
e.c
om
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tHbh
o2Q
T
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
64
[52
] K
eyO
se w
ww
.ke
yose
.co
m D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tjLN
Nj5
d
[53
] B
loo
dr
ww
w.b
loo
dr.
com
Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tjLS
Rhg5
[54
] S
ug
arS
tats
ww
w.s
ug
ars
tats
.co
m D
isp
on
ible
en
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tjLZ
6q
id
[55
] 2
3a
nd
Me
ww
w.2
3a
nd
me
.co
m D
isp
on
ible
en
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
m5
Ke
by5
3
[56
] C
ure
To
ge
the
r w
ww
.cu
reto
ge
the
r.co
m D
isp
on
ible
en
http
://w
ww
.we
bcita
tion
.org
/5tjL
eC
rv7
[57
] G
oo
gle
He
alth
ww
w.g
oo
gle
.co
m/h
ea
lth
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjL
iWN
K5
[58
] M
icro
soft
He
alth
Va
ult
ww
w.h
elth
vau
lt.co
m D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tjLr3
H4b
[59
] D
oss
ia w
ww
.do
ssia
.org
Dis
po
nib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjL
wC
m4
1
[60
] S
wan M
. E
merg
ing P
atie
nt-
Drive
n H
ealth
Ca
re M
od
els
: A
n E
xam
ina
tion
of H
ea
lth S
oci
al
Netw
ork
s, C
onsu
mer
Pe
rso
naliz
ed
Medic
ine a
nd Q
uan
tifie
d S
elf-
Tra
ckin
g In
t. J
. E
nvi
ron
. Res.
P
ub
lic H
ea
lth. 2
00
9; 6
:49
2-5
25
. d
oi:
10
.33
90
/ije
rph
60
20
49
2.D
isp
on
ible
en
h
ttp
://w
ww
.md
pi.c
om
/16
60
-46
01
/6/2
/49
2/p
df
[61
] E
mp
ha
sis
Se
arc
h w
ww
.ap
exm
d.c
om
Dis
po
nib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
ebc
itatio
n.o
rg/5
tjM0
B2
Mz
[62
] Z
ocD
oc
ww
w.z
ocd
oc.
com
Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://w
ww
.web
cita
tion
.org
/5tjM
4U
xlh
[63
] A
me
rica
n W
ell
ww
w.a
me
rica
nw
ell.
com
D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
tjM7w
MoW
[64
] Q
ue
me
dic
o h
ttp:/
/ww
w.q
ue
me
dic
o.c
om
[65
] P
atie
nt O
pin
ion
ww
w.p
atie
nto
pin
ion
.org
.uk
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjM
BL
D0
3
[66
] F
oru
mcl
inic
ww
w.foru
mcl
inic
.org
Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tjME
kK5
U
[67
] V
ive
la s
alu
d. w
ww
.viv
ela
salu
d.c
om
Dis
po
nib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjM
JIK
Gc
[68
] S
an
ibo
x w
ww
.sa
nib
ox.
com
Dis
po
nib
le e
n h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tjMM
UR
ut
[69
] H
ello
He
alth
ww
w.h
ello
he
alth
.co
m D
isp
on
ible
en
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tjMS
7J5
4
[70
] vi
.vu
ww
w.v
ivu
.es
Dis
po
nib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjM
VO
0N
6
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
65
[71
] D
r. C
asa
do e
n T
witt
er
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tOjp
WG
S7
[72
] Jo
ne
s S
, F
ox
S. T
he s
oci
al l
ife o
f health
info
rma
tion
, Wash
ingto
n, D
C: P
ew
In
tern
et &
A
me
rica
n L
ife P
roje
ct; 2
00
9.
htt
p:/
/ww
w.p
ew
Inte
rne
t.o
rg/~
/me
dia
//F
iles/
Re
port
s/200
9/P
IP_
Health
_20
09.p
df D
ispon
ible
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
m5Iix
BM
x
[73
] M
ast
ers
K. F
or
wh
at purp
ose
an
d r
easo
ns
do
do
ctors
use
the
Inte
rne
t: a
sys
tem
atic
re
vie
w. I
nt J
Me
d In
form
. 2
00
8 J
an
;77
(1):
4-1
6 h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tavI
sVN
d
[74
] C
ast
ells
M, L
um
pia
ñe
z F
. M
éd
ico
s e
n in
tern
et.. 2
00
7; D
isp
on
ible
en
: h
ttp
://w
ww
.co
mb
.ca
t/U
plo
ad
/Do
cum
en
ts/A
rtic
ulo
_m
ed
ico
s_ In
tern
et.p
df
Dis
po
nib
le e
n
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5ta
uI1
Rzh
[75
] H
ea
lth O
n n
et. A
na
lysi
s o
f 9th
HO
N s
urv
ey
of H
ea
lth a
nd
Me
dic
al I
nte
rne
t Use
rs. W
inte
r 20
05. D
ispon
ible
en h
ttp
://w
ww
.hon.c
h/S
urv
ey/
2005
/res.
htm
l h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tQxp
kEG
j
[76
] S
alu
pe
dia
ww
w.s
alu
ped
ia.o
rg
Dis
ponib
le e
n h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
tj0O
AH
To
[77
] T
hack
era
y R
, Ne
iger
BL
, H
an
son
CL
, M
cKen
zie J
F. E
nha
nci
ng p
rom
otio
nal s
tra
teg
ies
with
in s
oci
al m
ark
etin
g p
rog
ram
s: u
se o
f We
b 2
.0 s
oci
al m
ed
ia. H
ea
lth P
rom
ot P
ract
. 2
00
8
Oct
; 9(4
):3
38
-34
3.
[78
] V
an
ce K
, H
ow
e W
, D
ella
valle
RP
. S
oci
al i
nte
rnet s
ites
as
a s
ou
rce
of
public
hea
lth
info
rma
tion
. D
erm
ato
l Clin
. 20
09
; 27
(2):
13
3-1
36
.
[79
] S
tew
art
MA
. E
ffect
ive p
hys
icia
n-p
atie
nt co
mm
unic
atio
n a
nd h
ealth
outc
om
es:
a r
evi
ew
. C
an M
ed
Ass
oc
J. 1
99
5; 1
52
:14
23–
33
.
[80
] M
uñ
oz
Ála
mo
M, R
uiz
Mo
ral R
, Pé
rula
de
To
rre
s L
A. E
valu
atio
n o
f a p
atie
nt-
ce
ntr
ed
a
pp
roa
ch in
ge
ne
raliz
ed
mu
scu
losk
ele
tal c
hro
nic
pa
in/fi
bro
mya
lgia
patie
nts
in p
rim
ary
ca
re.
Pa
tien
t Ed
uc
Co
un
s. 2
00
2; 4
8:2
3–
31
.
[81
] K
alv
aiti
s K
. The
Inte
rnet has
revo
lutio
niz
ed p
atie
nt ca
re a
nd p
ract
ice
. E
nd
ocr
ine T
oda
y.
20
09
; 7(4
): 9
-12
.
[82
] C
ast
elló
-Za
mo
ra,B
. In
form
aci
ón
fra
ud
ule
nta
so
bre
sa
lud
en
Inte
rne
t. E
l pro
fesi
on
al d
e la
in
form
aci
ón
. 20
10
,ma
yo-j
un
io; 1
9(3
): 2
92
-29
5. D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/elp
rofe
sionald
ela
info
rma
cio
n.m
eta
pre
ss.c
om
/me
dia
/6cc
6q
pvy
vp5
k5ch
yyjv
w/c
on
trib
utio
ns
/7/0
/8/2
/708
2l0
m1474
39745.p
df
[83
] F
undaci
ón B
BV
A. S
egu
ndo E
stu
dio
sobre
Inte
rne
t en
Esp
añ
a. M
adri
d: B
BV
A; 2008.
Dis
po
nib
le e
n: h
ttp://
ww
w.f
bb
va.e
s/T
LF
U/d
at/E
stu
dio
_In
tern
et_
20
08
.pd
f
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
66
[84
] C
on
esa
Fu
en
tes,
MC
; Ag
uin
ag
a O
nto
so, E
. E
valu
aci
ón
de
la c
alid
ad
de
las
pá
gin
as
we
b
con
info
rma
ció
n s
an
itaria
: un
a r
evi
sió
n b
iblio
grá
fica
. BID
. 20
09
; 2
3
[85
] H
ON
cod
e h
ttp://
ww
w.h
on
.ch
/HO
Nco
de
/Sp
an
ish
/
[86
] U
RA
C h
ttp:/
/ww
w.u
rac.
org
/
[87
] H
ab
el M
A, L
idd
on
N,
Str
yke
r JE
. T
he
HP
V v
acc
ine
: a c
on
ten
t a
na
lysi
s o
f onlin
e n
ew
s st
orie
s. J
Wo
me
ns
He
alth
(L
arc
hm
t) 2
00
9 M
ar;
18
(3):
40
1-4
07
[88
] K
ort
um
P, E
dw
ard
s C
, Ric
ha
rds-
Ko
rtu
m R
. T
he
imp
act
of
ina
ccu
rate
In
tern
et h
ea
lth
info
rma
tion
in a
seco
ndary
sch
ool l
earn
ing e
nvi
ronm
ent.
J M
ed In
tern
et R
es
. 20
08
; 10(2
):e17
[89
] E
yse
nb
ach
G. M
ed
icin
e 2
.0: S
oci
al N
etw
ork
ing
, C
olla
bor
atio
n, P
art
icip
atio
n,
Apom
ed
iatio
n, and
Open
ness
. J
Me
d In
tern
et R
es.
2008
Jul–
Sep; 10(3
): e
22
Dis
pon
ible
en
htt
p:/
/ww
w.n
cbi.n
lm.n
ih.g
ov/
pm
c/a
rtic
les/
PM
C2
62
64
30
/
[90
] E
squiv
el A
, M
eric-
Be
rnst
am
F,
Bern
sta
m E
V. A
ccu
racy
and
se
lf co
rre
ctio
n o
f in
form
atio
n
rece
ive
d fr
om
an in
tern
et b
rea
st c
an
cer
list:
co
nte
nt a
na
lysi
s. B
MJ.
20
06
Ap
r 22
;33
2(7
54
7):
939
-42
. Epub
20
06
Ma
r 2
. http
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.gov/
pu
bm
ed
/16513
686
[91
] W
ikip
ed
ia. h
ttp:/
/es.
wik
ipe
dia
.org
/wik
i/Wik
ipe
dia
:Po
rta
da
[92
] P
urc
ell
GP
, W
ilso
n P
, D
ela
mo
the
T. T
he
qu
alit
y o
f h
ea
lth in
form
atio
n o
n th
e In
tern
et.
B
JM.2
002
; 324: 557
55
8.
[93
] W
eave
r JB
, T
hom
pso
n N
J, W
eave
r S
S, H
opki
ns
GL . H
ealth
care
non-a
dhere
nce
de
cisi
ons
and I
nte
rne
t health
info
rma
tion
. Com
pute
rs in
Hu
man
Be
havi
or.
200
9; 2
5:1
37
3-
13
80
.
[94
] P
ott
s H
W, W
yatt
J C
. Su
rve
y o
f doct
ors
' exp
erie
nce
of p
atie
nts
usi
ng t
he
Inte
rnet.
Jou
rnal
of
Me
dic
al I
nte
rne
t Re
sea
rch. 2
00
2; 4
(1).
[95
] V
isw
anath
K, K
reu
ter
MW
. H
ealth
dis
paritie
s, c
om
mu
nic
atio
n in
eq
ua
litie
s, a
nd
eH
ea
lth.
Am
J P
rev
Me
d. 2
00
7 M
ay;
32
(5 S
up
pl):S
13
1-3
.
[96
] T
AW
htt
p:/
/ww
w.ta
wdis
.ne
t/in
fo/?
lang=
es
[97
] L
ey
34
/20
02
, d
e 1
1 d
e ju
lio D
isp
on
ible
en
htt
p:/
/ww
w.b
oe.e
s/boe
/dia
s/2
002/0
7/1
2/p
dfs
/A2
5388-2
540
3.p
df
[98
] W
hitn
ey
S,
McG
uire
A, M
cCu
lloug
h L
. A
typ
olo
gy
of sh
are
d d
eci
sio
n m
aki
ng
, in
form
ed
co
nse
nt,
an
d s
imp
le c
on
sen
t. A
nn
In
tern
Me
d. 2
00
3; 1
40
:54–
9.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
67
[99
] W
irtz
V, C
rib
b A
, Ba
rbe
r N
. Pa
tien
t-d
oct
or
de
cisi
on
-ma
kin
g a
bo
ut t
rea
tme
nt w
ithin
th
e
con
sulta
tion
– a
critic
al a
na
lysi
s o
f m
odels
. S
oc
Sci
Med
. 20
06; 62
: 11
6–
124.
[10
0] D
avi
dso
n K
P,
Pe
nn
eb
ake
r JW
. Pe
trie
KJ,
We
inm
an
JA
, ed
itors
. P
erc
ep
tion
s o
f He
alth
an
d Illn
ess
. A
mst
erd
am
: H
arw
ood
Aca
dem
ic P
ub
lish
ers
; 19
97
. Virtu
al n
arr
ativ
es:
Illn
ess
re
pre
sen
tatio
ns
in o
n-lin
e s
up
po
rt g
rou
ps;
pp
. 4
63–
86
[10
1] B
en
ba
ssa
t J,
Pilp
el D
, Tid
ha
r M
. Pa
tien
ts’ p
refe
ren
ces
for
pa
rtic
ipa
tion
in c
linic
al d
eci
sio
n
ma
kin
g: a
re
vie
w o
f pu
blis
he
d s
urv
eys
. Beha
v M
ed. 199
8; 2
4:
81–
88
.
[10
2] K
iesl
er
DJ,
Au
erb
ach
SM
. O
ptim
al m
atc
he
s o
f pa
tien
t p
refe
ren
ces
for
info
rma
tion
, de
cisi
on-m
akin
g a
nd in
terp
ers
ona
l be
havi
ou
r: e
vid
en
ce, m
od
els
an
d in
terv
en
tion
s. P
atie
nt
Educ
Couns.
200
6; 6
1:3
19
–41.
[10
3] D
elg
ad
o, A
et a
l . E
xpe
cta
tiva
s d
e lo
s p
aci
en
tes
sob
re la
to
ma
de
de
cisi
on
es
an
te
dife
ren
tes
pro
ble
ma
s d
e s
alu
d. G
ac
Sa
nit
Ba
rc. 2
01
0, e
ne
ro;
24
(1).
D
isp
on
ible
en
h
ttp
://s
cie
lo.is
ciii.
es/
scie
lo.p
hp
?sc
rip
t=sc
i_a
rtte
xt&
pid
=S
02
13
-9
11
12
01
00
00
10
00
11
&ln
g=
es&
nrm
=is
o .
Co
nsu
ltad
o e
l 2
9 a
go
sto
20
10
.
[10
4] S
ay
R,
Mu
rta
gh
M, T
ho
mso
n R
. Pa
tien
ts' p
refe
ren
ces
for
invo
lvem
en
t in
me
dic
al d
eci
sio
n
ma
kin
g: a
na
rra
tive
re
vie
w. P
atie
nt
Ed
uc
Co
un
s. 2
00
6; 6
0:1
02
-14
.
[1
05
] F
lyn
n K
E, S
mith
MA
, V
an
ne
ss D
. A
typ
olo
gy
of p
refe
ren
ces
for
part
icip
atio
n in
he
alth
care
d
eci
sio
n m
aki
ng
. So
c S
ci M
ed
. 20
06
; 63
:11
58
-69
.
[10
6] L
evi
nso
n W
, K
ao
A, K
ub
y A
, et a
l. N
ot a
ll p
atie
nts
wa
nt
to p
art
icip
ate
in d
eci
sio
n m
aki
ng
. A
na
tion
al s
tud
y o
f pu
blic
pre
fere
nce
s. J
Ge
n In
tern
Me
d. 2
00
5; 2
0:5
31
-5.
[10
7] D
eg
ne
r L
, Slo
an
J. D
eci
sio
n m
aki
ng
du
rin
g s
eri
ou
s ill
ne
ss: w
ha
t ro
le d
o p
atie
nts
re
ally
w
ant to
pla
y?. J
Clin
Ep
idem
iol.
199
2; 4
5:9
41-5
0.
[10
8] A
rora
NK
, McH
orn
ey
CA
. P
atie
nt p
refe
ren
ces
for
me
dic
al d
eci
sio
n m
aki
ng
: w
ho
re
ally
w
an
ts to
pa
rtic
ipa
te?
. Me
d C
are
. 20
00
; 38
:33
5-4
1.
[1
09
] S
cha
chin
ge
r A
. He
alth
care
Dig
ital:
Sta
tus
Qu
o a
nd
De
velo
pm
en
t. 2
01
0. D
isp
on
ible
en
h
ttp
://w
ww
.slid
esh
are
.ne
t/sa
sch
bo
ris/
ep
atie
nt-
an
d-h
ea
lth-2
0-a
pp
roa
che
s . C
on
sulta
do
el 2
9 d
e
ag
ost
o d
e 2
010
.
[11
0] H
ub
ba
rd G
., K
idd
L., D
on
ag
hy
E. P
refe
ren
ces
for
invo
lvem
en
t in
tre
atm
en
t deci
sio
n
ma
kin
g o
f pa
tien
ts w
ith c
an
cer:
a r
evi
ew
of t
he
lite
ratu
re. E
ur
J O
nco
l Nu
rs. 2
00
8; 1
2:2
99
-31
8.
[111
] S
hrieve
s, L
. P
oin
t, c
lick,
feel w
ors
e: H
ealth
site
s ca
n fe
ed fe
ars
. M
cCla
tchy
–T
ribun
e
New
s S
erv
ice.2
00
9. D
isponib
le e
n.
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tOp
05
zAo
Co
nsu
ltad
o e
l 20
de
ag
ost
o d
e 2
010
C
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
an
itaria
. e
Pa
cie
nte
s: c
om
un
ica
ció
n e
inte
racc
ión
68
[112
] K
erk
a, S
. H
ealth
lite
racy
be
yon
d b
asi
c sk
ills.
Co
lum
bu
s , E
RIC
Dig
est
, ER
IC
Cle
arin
gh
ous
e; 2
00
3.
[11
3] F
ork
ne
r-D
un
n J
. In
tern
et-
ba
sed
pa
tien
t se
lf-ca
re: T
he
ne
xt g
en
era
tion
of h
ea
lth c
are
de
livery
. J
Med
In
tern
et
Res.
20
03
; 5(2
).D
isp
onib
le e
n h
ttp:/
/ww
w.jm
ir.o
rg/2
003
/2/e
8/
[114
] G
rum
an J
, Rovn
er
MH
, F
rench
ME
, e
t al.
Fro
m p
atie
nt e
du
catio
n to
pa
tient enga
gem
ent:
Im
plic
atio
ns
for
the
fie
ld o
f pa
tien
t ed
uca
tion
. Pa
tien
t E
du
catio
n a
nd
Co
un
selin
g. 2
01
0;
78
(3):
35
03
56
.
[115
] B
ottle
s K
. Pa
tien
ts, D
oct
ors
an
d H
ealth
2.0
To
ols
. P
EJ.
20
09
,jul-
ag
os;
22
-25
Dis
po
nib
le
en
htt
p:/
/ww
w.ic
si.o
rg/m
ed
ia_
cove
rag
e_
/pa
tients
__
do
ctors
_and_
health
_2_
0_
tools
_.h
tml
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tv
RS
Vg
Zw
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
69
Blo
qu
e 1
.- L
a W
eb
co
mo
fuen
te d
e C
ono
cim
ien
to
Cap
ítu
lo 1
.4.-
Lo
s eP
acie
nte
s c
om
o g
en
era
do
res
de
co
no
cim
ien
to
Lu
is F
ern
án
de
z-L
uq
ue
No
rth
ern
Re
sea
rch
In
stitu
te (
No
rue
ga),
luis
.tro
mso
@g
ma
il.co
m,
@lu
islu
qu
e
Ign
aci
o B
asa
go
iti
ITA
CA
-TS
B, U
niv
ers
ida
d P
olit
écn
ica
de
Va
len
cia
(E
spa
ña
), jb
asa
go
@ita
ca.u
pv.
es,
@
jba
sag
o
1. In
tro
du
cció
n
En
lo
s in
icio
s d
e l
a w
eb
, p
or
los
añ
os n
ove
nta
, e
ra b
ast
ante
com
ple
jo g
enera
r co
nte
nid
o.
Para
la
ma
yorí
a d
e u
sua
rios
est
a a
ctiv
ida
d e
sta
ba
lim
itad
a a
fo
ros
de
In
tern
et.
Cre
ar
pág
ina
s w
eb
s co
n c
on
ten
idos
multi
me
dia
(fo
tos,
vid
eos)
era
com
plic
ado y
lento
. P
or
lo t
an
to e
ra a
lgo m
uy
min
orita
rio
. E
n l
os
últim
os
añ
os,
lo
s a
van
ces
de
te
cno
lóg
ico
s p
erm
iten
qu
e e
l cr
ea
r co
nte
nid
o
sea
alg
o m
uy
fáci
l, rá
pid
o y
ba
rato
. H
oy
en
día
re
sulta
má
s fá
cil y
có
mo
do
co
mp
art
ir f
oto
gra
fía
s e
n u
na
pá
gin
a w
eb
qu
e co
n u
n C
DR
OM
. E
s m
ás,
mu
cho
s a
pa
rato
s co
mo
cá
ma
ras
de
vid
eo
in
corp
ora
n u
n b
otó
n p
ara
subir
vide
os
a Y
ouT
ube.
Por
no h
ab
lar
de l
os
mó
vile
s de ú
ltim
a
gen
era
ción e
n lo
s que
con u
n c
lic p
ued
es
public
ar
una f
oto
un
blo
g o
en
Face
book.
Así
, lo
s u
sua
rio
s tie
ne
n l
a p
osi
bili
dad
de
ge
ne
rar
un
in
me
nso
ab
an
ico
de
co
nte
nid
o w
eb
en
el
qu
e c
om
pa
rtir s
us
con
oci
mie
nto
s y
soci
aliz
ar
con
otr
os.
La
ge
ne
raci
ón
de
co
nte
nid
os
en
la W
eb
2
.0 s
e h
a c
on
vert
ido
en
un
fe
nó
me
no
de
ma
sas
y e
n u
na
exp
erie
nci
a c
ola
bo
rativ
a.
El c
on
ten
ido
cr
ea
do
po
r m
iles
de
per
son
as
se v
e e
nriq
ue
cido
po
r lo
s co
me
nta
rio
s g
en
era
do
s po
r o
tro
s. L
a
dis
em
ina
ción
de
los
cont
en
ido
s ta
mb
ién
es
lleva
da
aca
bo
por
los
usu
ario
s q
ue
los
re-e
nla
zan
o
cla
sific
an u
sando e
tiqueta
s (t
ags)
. E
l pro
pio
conte
nid
o,
puede
se
r e
scrit
o p
or
un
o o
va
rios
a
uto
res
a l
a v
ez
usa
ndo
sis
tem
as
sim
ilare
s a
la W
ikip
edi
a.
To
do
s e
sos
fen
óm
en
os
se d
an
ta
mb
ién
en
el
ám
bito
de
la
sa
lud
, d
on
de
lo
s pa
cie
nte
s ya
no
só
lo a
cce
de
n a
in
form
aci
ón
, si
no
q
ue
la c
om
pa
rte
n y
so
cia
liza
n.
Est
e c
ap
ítulo
, tie
ne
co
mo
ob
jetiv
o p
rop
orc
ion
ar
un
a v
isió
n g
en
era
l de
có
mo
los
eP
aci
en
tes
ha
n
pasa
do a
ser
gene
rado
res
de c
on
ten
ido w
eb,
y la
s im
plic
aci
ones
de d
icho
fenó
men
o.
Para
ello
va
mos
a e
studia
r div
ers
os
caso
s. I
ntr
oduci
rem
os
una s
erie
de e
jem
plo
s que
nos
ayu
dara
n a
d
iscu
tir a
spe
cto
s re
laci
on
ad
os
con
la g
en
era
ción
de
co
nte
nid
os
po
r p
art
e d
e lo
s p
aci
en
tes
(p.e
. priva
cid
ad,
com
unid
ades
on
line,
inte
rese
s co
me
rcia
les)
. F
ina
lme
nte
, e
n
las
con
clu
sio
nes
, tr
ata
rem
os
las
imp
lica
cio
ne
s d
el f
en
óm
en
o y
las
ten
de
nci
as
futu
ras.
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
70
2. C
aso
s d
e es
tud
io
2.1.
@eP
ati
entD
ave:
Dav
e d
e B
ron
kart
A p
rin
cip
ios
de
l a
ño
20
07
Da
ve d
e B
ron
kart
fu
e a
l m
éd
ico
po
r u
n p
rob
lem
a e
n e
l h
om
bro
. L
a
radio
gra
fía m
ost
ró q
ue
su
hom
bro
est
aba b
ien
pero
ha
bía
“alg
o”
en
el
pu
lmó
n.
En c
ue
stió
n d
e
día
s la
vid
a d
e D
ave
ca
mb
ió.
La
ma
nch
a e
n e
l p
ulm
ón
re
sultó
se
r u
n c
án
cer,
pe
ro n
o d
e
pu
lmó
n s
ino
me
tást
asi
s d
e c
án
cer
de r
iñó
n.
A p
esa
r d
e p
asa
r lo
s ci
ncu
en
ta a
ño
s, D
ave
es
un
ávi
do
usu
ario
de
Inte
rne
t. C
om
o e
ra d
e
esp
era
r n
o
du
dó
a
la
h
ora
d
e
bu
sca
r in
form
aci
ón
so
bre
su
e
nfe
rme
da
d
en
In
tern
et.
E
l p
an
ora
ma
era
so
mb
río
, “m
ed
ian
a d
e s
up
erv
ive
ncia
de
se
ma
na
s”,
“difí
cilm
en
te c
ura
ble
…”.
Su
mé
dic
o,
un
os
de
los
pio
ne
ros
en
el u
so d
e I
nte
rne
t, @
drd
an
nys
an
ds,
le r
eco
me
nd
ó,
o m
ejo
r d
ich
o le
re
cetó
, q
ue
vis
itara
co
mu
nid
ad
es
on
line
. F
ue
en
esa
s co
mu
nid
ad
es
on
line
do
nd
e D
ave
desc
ubrió q
ue h
abía
alte
rnativ
as,
est
udio
s cl
ínic
os,
qu
e la
s e
stad
ístic
as
est
aban a
ntic
ua
das.
En
poco
s m
ese
s D
ave
est
aba
en
un
est
udio
clín
ico
, q
ue
al f
ina
l fu
nci
on
ó y
ho
y e
stá
cu
rad
o.
Da
ve,
no e
ra s
ólo
part
icip
e d
e c
om
un
idades
on
line d
onde c
ompa
rtir/g
en
era
r co
noci
mie
nto
s co
n
otr
os
pa
ciente
s. S
ino
que
desd
e s
u b
log e
n C
aring
Bridge.o
rg [
1]
ma
nte
nía
co
mp
leta
me
nte
in
form
ad
o a
su
s a
mig
os
y fa
mili
are
s. T
al
y co
mo
exp
lica
en
est
e v
ide
o [
2],
el
blo
g n
o s
ólo
le
se
rvía
pa
ra a
ho
rra
r tie
mp
o e
n l
lam
ada
s si
no
que
le
sir
vió
de a
po
yo e
mo
cio
na
l im
pre
scin
dib
le
pa
ra d
arle
án
imo
s. S
eg
ún
pa
lab
ras
de
Da
ve,
con
Ca
rin
gB
rid
ge
su
so
port
e s
e c
on
virt
ió e
n v
ira
l. E
n s
u b
log n
o d
uda
ba e
n c
om
part
ir d
eta
lles
méd
icos.
In
clu
so l
lego a
com
part
ir c
on o
tros
mé
dic
os
la c
on
tra
señ
a d
e a
cce
so a
su
his
toria
l mé
dic
o o
nlin
e.
Un
a
vez
sup
era
da
la
e
nfe
rme
da
d
de
scu
brió
en
m
ovi
mie
nto
d
el
em
po
de
ram
ien
to
de
lo
s p
aci
en
tes
a
tra
vés
de
In
tern
et.
El
mo
vim
ien
to
eP
aci
en
te
[3]
y la
S
oci
ed
ad
d
e
Me
dic
ina
P
art
icip
ativ
a [
4].
De
la m
ano
de s
u m
édic
o d
e f
am
ilia
pasó
a f
orm
ar
part
e d
e d
ich
a s
oci
eda
d y
se
co
nvirtió
en
lo q
ue
es
ho
y, u
n lí
de
r e
n la
de
fen
sa d
e lo
s eP
aci
en
tes
y e
n c
om
o e
llos
pu
ed
en
a
yud
ar
a m
ejo
rar
el s
iste
ma
sa
nita
rio
.
Ya
co
nve
rtid
o e
n e
Pa
tien
tDa
ve,
pro
bó
a s
incr
on
iza
r su
his
toria
clín
ica
co
n G
oo
gle
He
alth
. L
e
exp
erie
nci
a fu
e
aso
mb
rosa
me
nte
d
esa
stro
sa.
Da
tos
err
ón
eo
s,
en
ferm
ed
ad
es
cura
das
ap
are
cía
n c
om
o a
ctu
ale
s, f
als
as
ala
rma
s, e
tc.
Al
fina
l te
rmin
ó d
esc
ub
rien
do
qu
e p
asa
ba
y l
o
pú
blic
o e
n s
u b
log.
Su
blo
g s
altó
a l
a p
rim
era
pla
na
na
cion
al,
con
ap
arici
on
es
en m
ed
ios
tan
fa
moso
s co
mo e
l B
ost
on G
lob
e [
5].
Act
ualm
en
te,
en
tre
otr
as
cosa
s, e
s in
vita
do a
confe
renci
as
médic
as
inte
rna
ciona
les
a d
ar
char
las
magis
tra
les,
part
icip
a e
n c
om
ités
del
con
greso
de l
os
Est
ados
Unid
os
y e
s au
tor
de
un
libro
dond
e n
arr
a s
u e
xpe
rienci
a [6
].
2.1.
1.
El p
od
er d
e la
co
lect
ivid
ad
Au
nq
ue
el ca
so d
e D
ave
se
sa
le f
ue
ra d
e lo
co
mú
n p
ue
de
se
r u
n b
ue
n r
efle
jo d
el
pa
cie
nte
de
l fu
turo
. U
n p
aci
en
te q
ue n
o d
uda
en s
aca
r el
máxi
mo p
rove
cho a
Inte
rnet
pa
ra l
ibra
r bata
lla a
u
na
se
ria
en
ferm
ed
ad
. Y
ello
im
plic
a u
nirse
a o
tra
s p
ers
on
as
en
la
mis
ma
situ
aci
ón
. E
n u
na
re
ciente
entr
evi
sta D
ave
men
ciona l
a i
mp
ort
anci
a d
e part
icip
ar
en c
omun
idades
de p
aci
ente
s
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
71
pa
ra e
nco
ntr
ar
info
rma
ció
n “
es
vita
l en
con
tra
r u
na
co
mu
nid
ad
de
pa
cie
nte
s, d
e p
ers
on
as
con
su
m
ism
a e
nfe
rme
da
d y
co
n b
ue
na
in
form
aci
ón
so
bre
la
s o
pci
on
es
dis
po
nib
les.
Se
pu
blic
a n
ue
va
info
rma
ció
n t
an
a m
en
ud
o q
ue
no
es
infr
ecu
en
te q
ue
exi
sta
n t
era
pia
s q
ue
su
mé
dic
o n
o
conozc
a.”
[7].
Exi
ste
n i
nfin
ida
d d
e c
omu
nid
ad
es
de
pa
cie
nte
s. T
an
so
lo e
n Y
ah
oo
exi
ste
n m
ás
de
90
.00
0
gru
po
s re
laci
on
ad
os
con
te
ma
s sa
nita
rio
s [8
]. E
n
cast
ella
no
exi
ste
n
eje
mp
los
com
o
est
udia
bete
s.org
[9
] o fo
rum
clin
ic.o
rg [
10
].
La
co
mu
nid
ad
qu
e u
só D
ave
se
llam
a A
CO
R (
Aso
cia
tion
of
Ca
nce
r O
nlin
e R
eso
urc
es)
y e
n e
lla
exi
sten
má
s de
800
sub-c
om
un
idades
para
pers
onas
afe
ctadas
con
cánce
r [1
1].
La
s co
mu
nid
ad
es
fun
cio
na
n a
tra
vés
de
lis
tas
de
co
rre
os
con
un
tra
fico
se
ma
na
l d
e u
n m
illó
n y
m
ed
io d
e m
en
saje
s. A
CO
R n
aci
ó e
n 1
99
5 p
rin
cipa
lmen
te p
ara
co
mp
art
ir l
os
conoci
mie
nto
s d
e
cie
nto
s de
afe
ctados
con ti
pos
de
cán
cer
po
co f
recu
en
te.
Mu
cha
ge
nte
tie
nd
e a
pe
nsa
r q
ue
la
in
form
aci
ón
en
dic
has
com
un
ida
de
s su
ele
se
r d
e b
aja
ca
lida
d.
Sin
em
ba
rgo
, h
ay
est
ud
ios
qu
e d
e d
em
ue
stra
n l
o c
on
tra
rio
. E
n u
n e
stu
dio
so
bre
la
fia
bili
da
d d
el c
on
ten
ido
ge
ne
rad
os
en
com
un
ida
de
s d
e p
aci
ente
s se
en
con
tró
qu
e s
ólo
el 0
.22
%
de l
os
me
nsa
jes
era
n e
rróneos,
y d
e e
llos
el
70
% f
ue c
orr
eg
ido p
or
otr
os
mie
mbro
s en u
na
m
edia
d
e
menos
de
5
hora
s [1
2].
Los
usu
arios
de
dic
has
com
unid
ad
es
no
sólo
bus
can
info
rma
ció
n, s
ino
tam
bié
n a
po
yo e
mo
cio
na
l [1
3,
14
].
2.2.
P
atie
nts
Lik
eMe
¿Q
ue
ocu
rriría
si lo
s p
aci
en
tes
cre
ara
n u
na
re
d s
oci
al
do
nde
co
mp
art
iera
n s
us
hist
oria
clín
icas
y
con
oci
mie
nto
s d
el
día
a d
ía s
ob
re u
na
de
term
ina
da
en
ferm
ed
ad
? ¿
Po
rqu
é r
esu
lta m
ás
fáci
l e
nco
ntr
ar
un
a c
ita r
om
án
tica
on
line
, q
ue
un
a p
ers
on
a c
on t
u m
ism
a e
nfe
rme
da
d c
on
la
que
in
terc
am
bia
r in
form
aci
ón
?
Ese
tip
o
de
pre
gunta
s bo
mb
ard
earo
n
la
me
nte
de
Jam
ie
He
ywood
, cu
ando
su
h
erm
ano
Ste
phen f
ue
dia
gno
stic
ado
con
una e
nfe
rmeda
d i
ncu
rab
le y
de
vast
ad
ora
: la
Esc
lero
sis
La
tera
l A
mio
tró
fica
(E
LA
). E
n e
l ca
so d
e l
a E
LA
, la
in
vest
iga
ció
n c
línic
a a
vanz
a m
uch
ísim
o m
ás
len
ta
que
la p
rop
ia e
nfe
rmed
ad,
en
tre o
tras
cau
sas
por
la f
alta
de
dato
s pa
ra in
vest
igar.
Sin
em
barg
o
ha
bía
m
uch
os
pa
cie
nte
s p
ub
lica
ndo
, d
e
ma
ne
ra d
isp
ers
a,
info
rma
ció
n r
ele
van
te e
n b
log
s,
foro
s,
etc
. E
sta i
nfo
rmaci
ón q
ue c
orr
ect
am
en
te a
gru
pad
a p
odrí
a s
er
de
gra
n u
tilid
ad a
la
in
vest
igaci
ón c
línic
a e
n E
LA
.
Se
gú
n u
n r
epo
rtaje
pu
blic
ad
o e
n e
l N
ew
Yo
rk T
ime
s [1
5],
esa
ne
cesi
da
d fu
e l
a q
ue
im
pu
lsó
la
cr
eaci
ón d
e P
atie
nts
Lik
eM
e.
Insp
irado
s en la
s em
pre
sas
de
cita
s, t
ale
s co
mo
ma
tch.c
om
, se
les
ocu
rrió
la
ide
a d
e e
sta
ble
cer
un
a co
mu
nid
ad
en
la
s q
ue
lo
s u
sua
rios
pu
die
ran
co
mp
art
ir l
os
pe
rfile
s so
bre
su
e
nfe
rme
da
d,
de
m
an
era
si
mila
r a
lo
s p
erf
iles
de
los
cib
er-
solte
ros
en
b
úsq
ue
da
de
pa
reja
. L
os
usu
ario
s po
drí
an
co
mp
art
ir e
xpe
rie
nci
as
y co
no
cim
ien
tos,
qu
e s
erí
an
ofr
eci
dos
a l
a c
om
unid
ad c
ientí
fica
. P
atie
nts
Lik
eM
e n
aci
ó e
n m
arz
o d
e 2
006
, a
l princi
pio
sólo
para
EL
A p
ero
al
poco
tie
mpo s
e f
uero
n i
ncl
uye
nd
o m
uch
as
en
ferm
ed
ad
es
má
s (E
scle
rosi
s M
últi
ple
, S
IDA
, Tra
sto
rno
Bip
ola
r, e
tc.)
y y
a c
uenta
n c
on
más
de
50
.00
0 p
aci
ente
s.
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
72
Fig
ura
1. D
iag
ram
a d
e f
un
cio
na
mie
nto
de
Pa
tie
nts
Lik
eM
e [1
6]. D
e iz
qu
ierd
a a
der
ech
a: (
1)
pac
ien
tes
co
mp
arte
n in
form
ac
ión
san
itar
ia d
etal
lad
a, (
2)
info
rmac
ión
es
ag
reg
ad
a y
a
no
nim
iza
da
(3
) d
ato
s d
el m
un
do
re
al p
ara
so
cio
s in
du
str
iale
s.
Pa
tien
tsL
ike
Me
es
un
a r
ed
so
cia
l qu
e p
erm
ite a
lo
s u
sua
rio
s co
mp
art
ir i
nfo
rma
ció
n s
ob
re s
u
salu
d,
incl
uye
nd
o t
rata
mie
nto
s y
sín
tom
as
de u
na
ma
ne
ra p
reci
sa y
de
talla
da
, ve
r fig
ura
2.
Lo
s u
sua
rio
s d
isp
on
en
de
he
rra
mie
nta
s p
ara
ge
stio
na
r la
evo
luci
ón
de
su
en
ferm
ed
ad
, co
mp
ara
r d
ato
s co
n o
tro
s u
sua
rio
s y
est
ab
lece
r d
iscu
sio
nes
en
fo
ros.
Su
fu
nci
on
am
ien
to e
s m
uy
sen
cillo
: lo
s paci
ente
s in
troduce
n s
us
sín
tom
as
y tr
ata
mie
nto
s, y
a p
art
ir d
e a
hí
la h
err
am
ienta
les
perm
ite m
onito
riza
r su
pro
gre
so m
edia
nte
un
a e
sca
la a
dap
tad
a p
ara
co
mp
ara
cio
ne
s cl
ínic
as.
A
de
má
s p
ue
de
n c
om
pa
rars
e c
on
otr
os
pa
cie
nte
s co
n s
ínto
ma
s y
tra
tam
ien
tos
sim
ilare
s.
Fig
ura
2. P
erfi
l de
us
uar
io e
n P
atie
nts
Lik
eMe
[17
]
Dic
ha
info
rma
ció
n a
fect
a a
la a
sist
en
cia
mé
dic
a d
e lo
s p
aci
en
tes.
Po
r eje
mp
lo,
en
el N
ew
Yo
rk
Tim
es
se d
iscu
te e
l ca
so d
e u
n p
aci
en
te c
on
esc
lero
sis
mú
ltip
le q
ue
ob
serv
ó c
ómo
pe
rso
na
s co
n s
u m
ism
o p
roble
ma e
sta
ban t
om
an
do d
osi
s de 3
0,
60
e in
cluso
80 m
g d
e b
acl
ofe
no f
rente
a l
os
10
mg
que é
l te
nía
pre
scrito
de
sde h
ací
a v
arios
años.
Tra
s la
co
nsu
lta q
ue h
izo c
on s
u
médic
o,
ést
e d
eci
dió
au
me
nta
r su
dosi
s y
ah
ora
mis
mo p
uede c
am
ina
r de u
na m
ane
ra q
ue
hace
años
no s
e im
agin
aba [
15
].
La
prin
cip
al r
azó
n p
or
la q
ue
exi
ste
Pa
tien
tsL
ike
Me
es
pa
ra im
pu
lsa
r la
inve
stig
aci
ón.
De
he
cho
, ya
se h
an p
ub
licado d
ive
rso
s e
studio
s basa
do
s e
n d
ato
s de
Patie
nts
Lik
eM
e [
17-2
0].
El m
odelo
d
e n
eg
oci
o d
e P
atie
nts
Lik
eM
e e
s la
ve
nta
de
da
tos
an
ón
imo
s d
e lo
s u
sua
rio
s. D
ich
os d
ato
s so
n
de
g
ran
va
lor,
p
or
eje
mp
lo,
pa
ra
em
pre
sas
farm
acé
utic
as
qu
e
pu
ed
en
d
esc
ubrir
efe
cto
s
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
73
secu
ndarios
de s
us
tra
tam
iento
s e
n t
iem
po r
eco
rd.
O b
ien p
ara
desc
ubr
ir n
uevo
s asp
ect
os
de
enfe
rme
dades
casi
desc
onoci
das.
El p
rob
lem
a s
urg
e c
ua
ndo
ha
y u
sua
rio
s q
ue
se
intr
od
uce
n e
n P
atie
nts
Lik
eM
e p
ara
ro
ba
r d
ato
s,
qu
e l
ue
go
pu
ed
en
ve
nd
er
al
mejo
r p
ost
or.
Dic
ho
s “u
sua
rio
s” s
e h
ace
n p
asa
r p
or
pa
cie
nte
s y
copia
n t
odo
s lo
s m
ensa
jes
en l
os
foro
s de l
a c
om
unid
ad.
Est
e f
en
óm
eno
con
oci
do
co
mo
“s
cra
pp
ing
” ya
ha
sid
o r
ep
ort
ad
o e
n l
a p
ren
sa [
21
]. A
l se
r una r
ed
ab
iert
a,
esa
po
sibili
dad
si
em
pre
exi
stirá
, p
ero
a p
esa
r d
el
esc
án
da
lo p
are
ce s
er
qu
e p
ara
la
in
me
nsa
ma
yorí
a d
e l
os
usu
arios
los
bene
ficio
s co
mpe
nsa
n lo
s riesg
os.
Otr
o f
en
óm
en
o r
ela
tivo
a la
priva
cid
ad,
es
el h
ech
o d
e q
ue
los
me
no
res
se p
ue
de
n u
nir a
la r
ed
y
com
pa
rtir
su
info
rma
ció
n.
En
m
uch
os
de
lo
s ca
sos
son
a
do
lesc
en
tes
mie
mb
ros
de
co
mu
nid
ad
es
sob
re s
alu
d m
en
tal,
en
lo
s q
ue
a v
ece
s re
port
an
pro
ble
ma
s e
mo
cio
na
les
jun
to
con s
u fo
tog
rafía
[22
].
El
dile
ma
e
ntr
e
la
priva
cid
ad
y
la
ge
ne
raci
ón
d
e
con
ten
ido
p
or
los
eP
aci
en
tes
no
e
s u
n
pro
ble
ma e
xclu
sivo
de
Patie
nts
Lik
eM
e.
Exi
ste
n e
stu
dio
s d
on
de
se
ha
en
con
tra
do
gra
n c
an
tida
d
de
info
rma
ció
n
pers
onal
en
cont
enid
os
genera
dos
por
paci
ente
s [2
3,
24
].
Ta
l y
com
o
exp
lica
mo
s e
n e
l ca
so d
e “
El
Dia
rio
de
Pe
dro
”, m
uch
os
de
lo
s p
rob
lem
as
de
la
priva
cida
d
imp
lica
n a
me
no
res.
2.3.
E
scle
rosi
s M
últ
iple
: L
aure
n P
arro
tt
Lau
ren P
arr
ott e
s u
na jo
ven a
merica
na q
ue
pad
ece
de E
scle
rosi
s M
últi
ple
, y
rela
ta e
n Y
ouT
ube
su
e
nfe
rme
da
d
[25
].
Dic
ha
e
nfe
rme
da
d
cró
nic
a
pue
de
p
rovo
car
div
ers
os
pro
ble
ma
s n
eu
roló
gic
os a
fect
an
do
, e
ntr
e o
tro
s, a
la
mo
vilid
ad
de
lo
s p
aci
en
tes.
La
esc
lero
sis
mú
ltip
le e
s u
na
de
las
prin
cip
ale
s ca
usa
s d
e d
isca
pa
cid
ad
en
ad
ulto
s jó
ven
es.
La
ure
n,
al
po
co d
e s
er
dia
gn
ost
ica
da
su
frió
un
a r
eca
ída
de
su
en
ferm
ed
ad
. A
l e
stré
s d
e l
a
reca
ída
se
le
aña
día
la
in
cert
idu
mb
re
de
no
saber
si
tendrí
a
secu
ela
s.
Ech
aba
en
falta
in
form
aci
ón
, en p
rim
era
pers
on
a,
de o
tros
paci
ente
s pasa
ndo
por
su m
ism
a s
itua
ción.
Eso
la
mo
tivó
a c
rea
r u
n v
ideo
so
bre
su
prim
era
re
caíd
a y
su
birlo
a Y
ou
Tu
be
pa
ra d
e e
sa m
an
era
a
yud
ar
a o
tro
s p
aci
en
tes.
El
vid
eo
ob
tuvo
mu
y b
ue
na
aco
gid
a e
n Y
ouT
ub
e y
a L
au
ren
le
lle
ga
ron
gra
n n
úm
ero
de
co
menta
rios
pid
iéndole
que
contin
uara
in
form
an
do
sobre
su
bata
lla
contr
a
la
esc
lero
sis
múlti
ple
. A
día
de h
oy,
sus
más
de 8
0 v
ideos
han
sid
o v
isto
s m
ás
de 3
00.
000 v
ece
s y
tiene
más
de
10
00
se
gu
ido
res.
El
sig
uie
nte
te
xto
es
un
a t
ran
scrip
ció
n d
e u
n v
ide
o e
n e
l re
lata
po
rqu
é e
mp
ezó
a c
rea
r vi
de
os
sobre
su e
nfe
rmedad [
26]:
“Ho
la,
mi
no
mb
re e
s L
au
ra.
Te
ng
o 2
4 a
ño
s y
soy
de
EE
UU
. H
e t
en
ido
esc
lero
sis
mú
ltip
le
dura
nte
un p
oco
más
de
8 a
ño
s. D
e h
ech
o,
tuve
mi p
rim
era
reca
ída h
ace
un
añ
o y
fue e
nto
nce
s cu
an
do
de
cid
í in
icia
r la
gra
ba
ció
n d
e m
is v
ide
os e
n Y
ou
Tub
e.
Mi i
nte
nci
ón
origi
na
l era
ayu
da
r a
otr
as
pers
ona
s en
la
mis
ma s
ituaci
ón,
porq
ue y
o n
o s
abía
qué
esp
era
r de u
na
rec
aíd
a h
ast
a
ento
nce
s. A
sí q
ue p
ensé
que
gra
bar
ía m
i re
caíd
a,
y la
su
biría
a Y
ou
Tube p
ara
de e
sa m
anera
a
yud
ar
a o
tra
s p
ers
on
as
qu
e n
o h
abí
an
te
nid
o u
na
re
caíd
a o
est
ab
an
pa
san
do
po
r e
lla,
así
qu
e
po
drí
am
os
pa
sar
po
r e
lla ju
nto
s.
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
74
De
sde
qu
e e
mp
ecé
en
Yo
uT
ub
e,
he
co
no
cid
o p
ers
on
as
de 2
5 p
aís
es
dife
ren
tes
qu
e p
ad
ece
n
esc
lero
sis
mú
ltip
le.
Se
gu
í h
aci
en
do
vid
eo
s co
n l
a e
spe
ran
za t
ran
smiti
r o
ptim
ism
o,
y d
ar
án
imo
a
otr
as
pe
rso
na
s, n
o s
ólo
la
s p
ers
on
as
qu
e h
ace
n f
ren
te a
la
esc
lero
sis
mú
ltip
le,
sin
o t
am
bié
n
las
pe
rso
nas
qu
e t
ien
en
pro
ble
ma
s e
n s
u v
ida
y s
us
fam
ilia
s. S
ólo
el
con
oce
r g
en
te d
e t
od
os
est
os
dife
ren
tes
pa
íse
s, e
s in
cre
íble
pa
ra m
í, e
s a
lgo
aso
mb
roso
. C
reo
qu
e Y
ou
Tu
be
e I
nte
rne
t so
n u
nas
her
ram
ienta
s fa
bu
losa
s para
ayu
da
rno
s lo
s unos
a lo
s otr
os.
He h
ech
o a
mig
os
y m
e
enca
nta
, es
un
a d
e la
s m
ejo
res
cosa
s que h
e h
ech
o e
n t
od
a m
i vid
a.
Habla
mos
entr
e n
oso
tros
sob
re c
om
o e
nfr
en
tarn
os
a l
a d
isca
pa
cid
ad
sin
qu
e n
os
lleve
ha
cia
ab
ajo
. E
s in
cre
íble
po
de
r hab
lar
y apo
yarn
os
mutu
am
ente
entr
e p
ers
onas
de d
istin
tos
país
es.
Esa
es
razó
n p
or
la q
ue
contin
uó h
aci
en
do m
is v
ideos.
”
Aunque
la m
otiv
aci
ón
inic
ial
era
com
part
ir s
u e
xpe
rienci
a,
los
vid
eos
pro
nto
se t
ransf
orm
aro
n
en
un
a p
lata
form
a p
ara
so
cia
liza
r y
ha
cer
am
igo
s. E
sa s
oci
aliz
aci
ón
se
ba
sa e
n l
a p
osi
bili
da
d
de
cr
ea
r ví
ncu
los
en
tre
u
sua
rio
s (a
mig
os,
su
bsc
rip
tore
s),
y cr
ea
r co
me
nta
rio
s.
No
e
s d
e
ext
rañ
ar
qu
e c
ua
nd
o L
au
ren
no
cre
a v
ide
os
du
ran
te u
n c
iert
o p
erio
do
de
tie
mp
o s
us
seg
uid
ore
s y
am
igo
s e
mp
ieza
n a
esc
rib
irle
me
nsa
jes
pre
gu
nta
nd
o p
or
su e
sta
do
.
Lo
s vi
de
os
no
so
n l
a ú
nic
a f
ue
nte
de
co
no
cim
ien
to e
n Y
ou
Tu
be
. A
l se
r so
cia
l y
po
de
r e
scrib
ir
com
enta
rios,
se
co
nvi
ert
e
en
una
e
xperienci
a
cole
ctiv
a.
Los
vid
eos
so
n
dis
cutid
os
en
los
com
en
tario
s, m
uch
as
vece
s p
ara
co
rre
gir o
añ
ad
ir in
form
aci
ón
. P
or
eje
mp
lo,
en
un
vid
eo
so
bre
ca
lor
y e
scle
rosi
s m
últi
ple
, u
n
usu
ario
su
gie
re
en
u
n
com
en
tario
u
sar
cha
leco
s co
n
aire
a
con
dic
iona
do
inco
rpo
rad
o q
ue
so
n u
sad
os
en
en
torn
os
ind
ust
ria
les.
2.3
.1.
La
ind
us
tria
fa
rma
cé
uti
ca
y lo
s e
Pa
cie
nte
s
Los
vide
os s
e h
an
conv
ert
ido p
ara
La
ure
n e
n s
u c
uad
ern
o d
e v
iaje
sobre
la e
nfe
rme
dad
. E
n
ello
s se
pu
ede
se
gu
ir l
a su
evo
luci
ón,
y ta
mb
ién
su
me
jorí
a d
esd
e q
ue
ca
mb
ió d
e t
rata
mie
nto
. E
l có
mo l
os
paci
ente
s re
lata
n s
u m
ejo
ría a
ra
íz d
e u
sar
cier
tos
tra
tam
ien
tos
es
un
motiv
o n
o
exe
nto
de
po
lém
ica
. D
e h
ech
o,
es
cie
rto
qu
e m
uch
os
pa
cien
tes
tien
en
alg
ún
vín
culo
co
n d
ich
as
em
pre
sas.
Mu
chos
de e
llos,
co
mo
Laure
n,
lo e
xplic
an e
n s
us
webs
[27,
28
]. L
o c
iert
o e
s qu
e
est
a r
ela
ció
n e
ntr
e l
as
em
pre
sas
farm
acé
utic
as
y lo
s e
Pa
cie
nte
s e
s u
na
zo
na
gris
en
la
que
poco
o n
ada
est
á c
laro
. E
n p
aís
es
don
de l
a p
ub
licid
ad
farm
acé
utic
a e
stá m
uy
regula
da l
a
ind
ust
ria
farm
acé
utic
a p
ue
de
ap
rove
cha
r la
op
ort
unid
ad
pa
ra p
atr
oci
nar
pa
cie
nte
s.
En
el c
aso
de
La
ure
n,
mu
cho
s d
e s
us v
ide
os r
ela
tan
la m
ejo
ría
de
sde
qu
e p
aso
a u
sar
Tys
ab
ri.
El i
nte
rés
po
r T
ysab
ri e
stá m
uy
ext
en
did
o e
n Y
ouT
ube,
don
de s
on b
ast
an
tes
los
paci
ente
s que
p
ub
lica
n v
ide
os
pa
ra r
epo
rta
r su
mejo
ría
de
sde
qu
e u
san
est
e f
árm
aco
. M
uch
os
de
ello
s e
stá
n
titu
lad
os
“Tys
ab
ri #
1”,
do
nd
e e
l #
1 h
ace
re
fere
nci
a a
la
prim
era
do
sis.
Tys
ab
ri e
s u
na
de
lo
s m
ed
ica
me
nto
s m
ás
efic
ace
s p
ara
la
esc
lero
sis
mú
ltip
le,
pe
ro s
us
efe
cto
s se
cun
da
rio
s p
ue
de
n
ser
mu
y p
elig
roso
s e
incl
uso
mo
rta
les.
Ello
lle
va a
qu
e h
aya
mu
cha
de
ma
nd
a d
e in
form
aci
ón
, y
tam
bié
n h
a c
rea
do
un
cie
rto
“lo
bb
y” d
e p
aci
en
tes
qu
e p
rom
ue
ven
su
exp
erie
nci
a co
n T
ysa
bri.
Qu
izá
s n
o p
or
inte
rese
s co
me
rcia
les,
pe
ro s
í p
ara
inte
nta
r evi
tar
que lo
retir
en d
el m
erc
ad
o.
En
lo
s vi
de
os d
e T
ysa
bri n
o e
s ra
ro l
ee
r co
me
nta
rio
s ta
les
com
o “
An
tes
me
da
ba
mie
do
usa
r T
ysa
bri, p
ero
vo
y a
pro
ba
r” [2
5].
Exi
ste
un
a e
strict
a r
eg
ula
ció
n s
ob
re la
pu
blic
ida
d d
e m
ed
ica
me
nto
s e
n E
uro
pa
, p
ero
to
da
vía
no
co
nte
mp
la
qu
e
los
e-P
aci
en
tes
se
con
vie
rta
n
en
a
ge
nte
s d
e
ma
rke
ting
d
e
pro
du
cto
s
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
75
farm
acé
utic
os.
En
el
caso
de
qu
e l
o h
ag
an
po
r co
nve
nci
mie
nto
pro
pio
y n
o i
nce
ntiv
os,
qu
ed
a
po
r d
efin
ir b
arr
era
en
tre
la li
be
rta
d d
e e
xpre
sió
n y
la p
rote
cció
n d
e lo
s co
nsu
mid
ore
s.
2.4
. P
ati
en
t O
pin
ion
Lo
s p
aci
en
tes
son
gra
nde
s e
xpe
rto
s e
n e
l día
a d
ía c
on
su
en
ferm
ed
ad
, y
ello
incl
uye
util
iza
r lo
s si
ste
ma
s sa
nita
rio
s. E
s p
or
ello
qu
e s
us
op
inio
nes
sob
re lo
s si
ste
ma
s sa
nita
rio
s p
ue
de
n s
er
de
g
ran
util
ida
d a
la
ho
ra d
e m
ejo
rarlo
s. E
sa e
s la
id
ea
qu
e i
mp
uls
ó l
a c
rea
ció
n d
e p
ort
al
Pa
tien
t O
pin
ion
e
n e
l q
ue
lo
s u
sua
rio
s d
el
Na
tion
al
He
alth
Se
rvic
e (
NH
S)
de
l R
ein
o U
nid
o c
om
pa
rte
n
sus
exp
erien
cia
s e
h
isto
ria
s p
ers
on
ale
s so
bre
la
sa
nid
ad
pú
blic
a
[29
-31
]. P
atie
nt
Op
inio
n
sust
ituye
la
s “c
art
as
al
dir
ect
or”
don
de
tra
dic
ion
alm
ente
un p
aci
ente
o u
n f
am
ilia
r ag
rade
cía e
n
el
pe
rió
dic
o la
asi
ste
nci
a p
rest
ad
a,
po
r e
ste
nu
evo
mo
de
lo d
e c
om
un
ica
ció
n c
on
un
im
pa
cto
m
uch
o m
ayo
r.
Fig
ura
3. P
ort
al d
e P
ati
en
tOp
inio
n [
29
]
Pa
tien
t O
pin
ion
su
rgió
en
20
05
cu
an
do
, d
e l
a m
an
o d
e u
n m
éd
ico
de
ate
nci
ón
prim
aria
, P
au
l H
od
gki
n p
ensó
en
usa
r e
l m
ism
o m
od
elo
de
l p
ort
al
de
co
mp
ra-v
en
ta e
Ba
y, p
ero
ap
lica
do
a l
a
san
ida
d p
úbl
ica
britá
nic
a.
Usa
nd
o h
err
am
ien
tas
típ
ica
s d
e l
a W
eb
2.0
, ta
les
com
o s
iste
ma
s d
e
voto
s y
revi
sio
ne
s, lo
s u
sua
rio
s d
e la
sa
nid
ad
pú
blic
a p
ue
de
n c
om
pa
rtir s
us
exp
erie
nci
as,
ma
las
o b
uen
as,
sie
mpre
con e
l obje
tivo d
e m
ejo
rar
la s
an
idad.
Su f
unci
ona
mie
nto
es
mu
y se
nci
llo.
Perm
ite q
ue l
os
usu
arios
de h
osp
itale
s britá
nic
os,
y s
us
cuid
ad
ore
s p
ue
da
n i
ntr
od
uci
r su
s op
inio
ne
s y
ver
las
ap
ort
aci
on
es
de
otr
os
pa
cie
nte
s p
ara
un
hosp
ital
y/o u
n s
erv
icio
sanita
rio c
oncr
eto
, pun
tuar
la a
tenci
ón
reci
bid
a,
est
able
cer
un d
iálo
go
con
otr
os
pa
cie
nte
s. L
o m
ás
imp
ort
an
te e
s q
ue
pu
ed
en
ve
r có
mo
los
ho
spita
les
resp
on
de
n a
las
op
inio
ne
s em
itid
as
en
el s
itio
. A
sí,
mu
cha
ge
nte
co
mp
art
e la
his
toria
de
lo q
ue
le p
asó
a e
lla -
o
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
76
a a
lgu
ien
de
su
fa
mili
a -
cu
an
do
est
uvo
en
ferm
a,
y a
po
rtan
id
ea
s so
bre
có
mo
me
jora
r e
l se
rvic
io.
El
an
ális
is d
e l
as
op
inio
ne
s re
cog
ida
s e
n e
l po
rta
l, m
ue
stra
qu
e a
lred
ed
or
de
l 5
0%
de
lo
s co
menta
rios
son p
osi
tivos,
mie
ntr
as
qu
e u
n 2
5%
so
n c
rític
os
y o
tro
25%
in
clu
ye p
un
tos
po
sitiv
os
y n
eg
ativ
os
[30
]. T
od
as
est
as
op
inio
nes
pe
rma
ne
cen
en
la
pá
gin
a d
ura
nte
un
añ
o,
sie
nd
o a
cce
sib
les
a t
ravé
s d
e d
ifere
nte
s cr
iterio
s d
e b
úsq
ue
da
: p
or
ho
spita
l, p
or
esp
eci
alid
ad
, e
tc.
Patie
nt
Op
inio
n
hace
qu
e
se
cierr
e
el
círc
ulo
de
co
munic
aci
ón
ent
re
sist
em
a
sanita
rio
y p
aci
en
te,
pe
rmiti
en
do
qu
e e
l usu
ario
fin
al p
ue
da
pa
rtic
ipa
r y
ge
ne
rar
de
ba
te.
En
cu
alq
uie
r ca
so,
Pa
tien
t O
pin
ion
no
pu
ed
e s
er
en
ten
did
o c
om
o u
n l
ibro
de
qu
eja
s/re
cla
ma
cio
ne
s si
no
co
mo
un
si
ste
ma
de
pu
ntu
aci
ón
/re
pu
taci
ón
en
el
en
torn
o s
an
itario
, d
on
de
lo
s p
rop
ios
ho
spita
les
da
n
resp
ue
sta a
los
com
enta
rio
s y
sugere
nci
as
de
sus
paci
ente
s, u
na
me
dia
de 1
.000
co
me
nta
rios
an
ua
les
po
r h
osp
ital.
Lo
s co
me
nta
rio
s so
n m
od
era
do
s p
ara
evi
tar
op
inio
ne
s d
ifam
ato
ria
s u
o
pin
ion
es
de
inst
ituci
on
es
fue
ra d
el N
HS
, au
n a
sí e
l 97
% s
on
ace
pta
do
s.
Los
dato
s de P
atie
ntO
pin
ion p
ueden s
er
inte
gra
dos
en
otr
as
pla
tafo
rma
s m
edia
nte
el
uso
de
A
PIs
y M
ash
-up
s. P
or
eje
mp
lo,
los
ho
spita
les
pu
ed
en
in
teg
rar
los
com
en
tario
s so
bre
ello
s en
su
s p
rop
ias
pá
gin
as
web
s.
Un
a m
ane
ra d
e d
em
ost
rar
el
éxi
to d
e P
atie
nt
Op
inio
n e
s ve
r su
modelo
de n
egoci
o.
Los
ho
spita
les
pa
ga
n p
or
sub
scrib
irse
a P
atie
ntO
pin
ion
y e
l N
HS
ta
mb
ién
ap
ort
a r
ecu
rso
s. P
ue
s p
ara
ello
s, l
a i
nfo
rma
ció
n g
en
era
da
po
r lo
s u
sua
rio
s e
s d
e i
nm
en
so v
alo
r a
la
ho
ra d
e m
ejo
rar
sus
serv
icio
s [3
1].
En
200
6-2
007,
9 p
rove
edore
s d
e s
erv
icio
s fin
an
cia
ban
el s
erv
icio
de
Pa
tien
t O
pin
ion
. E
n 2
00
7-2
00
8,
el
nú
me
ro s
e e
levó
a 3
0,
lo c
ua
l re
pre
sen
ta e
n t
orn
o a
4 m
illo
ne
s d
e
usu
arios,
alr
ededo
r d
el 5
-8%
de
todo
el m
erc
ado
inglé
s.
No
e
xist
en
m
uch
os
eje
mp
los
en
ca
ste
llan
o
com
o
Pa
tien
tOp
inio
n,
salv
o
alg
un
a
gu
ías
de
sa
nid
ad
priv
ada
que
tie
nen
un
obje
tivo
más
com
erc
ial
[32
].
Sin
e
mbarg
o,
si
que
exi
sten
in
icia
tiva
s si
mila
res
en
la
s q
ue
lo
s p
rofe
sio
na
les
san
itario
s p
ue
de
n p
art
icip
ar
en
la
mejo
ras
de
l si
ste
ma
sa
nita
rio
de
un
a m
an
era
má
s a
bie
rta
. E
se e
s e
l ca
so d
el B
an
co d
e I
de
as
Inn
ova
do
ras
de l
a J
unta
de A
nd
alu
cía,
desa
fort
unadam
en
te a
un n
o i
ncorp
ora
n a
lo
s paci
ente
s en
tre
sus
innova
do
res
[33
]
2.5
. E
l D
iari
o d
e P
edro
Si
ha
y u
n g
rup
o d
e p
aci
en
tes
qu
e s
e h
a b
en
efic
iad
o d
e l
as
nu
eva
s te
cno
log
ías,
est
e e
s e
l d
e
los
pa
cie
nte
s co
n e
nfe
rme
da
de
s ra
ras.
Pa
ra e
sto
s p
aci
en
tes
y su
en
torn
o l
as
rede
s so
cia
les
ha
n s
up
ue
sto
el
pu
en
te c
on
el
que
ro
mp
er
su a
isla
mie
nto
y e
nco
ntr
ar
ge
nte
con
el
mis
mo
p
rob
lem
a q
ue
les
pu
ed
an
ayu
da
r.
No
sólo
se t
rata
co
nse
gu
ir a
po
yo e
mo
cio
na
l, si
no t
am
bié
n d
e c
om
pa
rtir
info
rma
ció
n s
ob
re c
óm
o
vivi
r co
n u
na e
nfe
rme
da
d d
e l
a q
ue
ca
si n
ad
ie s
ab
e n
ad
a.
Incl
uso
, m
uch
os
“eP
aci
en
tes”
co
n
en
ferm
ed
ad
es
rara
s se
co
nvi
ert
e e
n r
ecl
uta
do
res
de
pa
cie
nte
s p
ara
ayu
da
r a
los
inve
stig
ad
ore
s e
n s
us
est
ud
ios
sob
res
est
as
en
ferm
ed
ad
es
casi
olv
ida
das
. O
tro
de
lo
s m
otiv
os
es
con
seg
uir
au
me
nta
r la
esc
asa
ate
nci
ón
qu
e d
ich
as
enfe
rme
da
de
s tie
ne
n.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
77
La m
ayo
ría
de l
as
vece
s, l
as
difi
culta
des
em
pie
zan e
n e
l naci
mie
nto
o d
ura
nte
la i
nfa
nci
a.
Es
po
r e
llo,
qu
e e
n v
ez
de
“e
Pa
cie
nte
s” d
eb
am
os
ha
bla
r d
e “
eP
ad
res”
, “e
Me
no
res”
, o
“e
Fa
mili
as”
. N
o e
s d
e e
xtra
ña
r ve
r b
log
s cr
ea
dos
po
r p
ad
res
de
niñ
os
con
en
ferm
ed
ad
es
rara
s. E
se e
s e
l ca
so d
el
blo
g “
El
Dia
rio
de
Pe
dro
”, e
n e
l q
ue
uno
s p
ad
res
na
rra
n e
l d
ía a
día
de
su h
ijo y
el
sín
dro
me
Stu
rge
-We
be
r [3
4].
El b
log
na
ció
co
n P
ed
ro h
ace
me
no
s d
e m
ed
io a
ño
y y
a h
a r
eci
bid
o a
poyo
de
má
s d
e 3
00
.00
0
pe
rso
na
s e
n F
ace
bo
ok
do
nd
e s
e p
ue
de
se
gu
ir e
l b
log
. A
pa
rte
dis
po
ne
de
un
ca
len
da
rio
pa
ra
qu
e f
am
ilia
res
y a
mig
os
pu
ed
an
se
gu
ir l
a e
volu
ció
n d
e P
ed
ro.
En
lo
s ci
en
tos
de
me
nsa
jes
qu
e
ha
re
cib
ido
du
ran
te l
os
prim
ero
s 4
me
ses
de
vid
a d
el
blo
g ya
so
n 2
2 l
as
pe
rso
nas
(p
ad
res,
enfe
rmo
s) q
ue s
e h
an p
uest
o e
n c
onta
cto
so
bre
caso
s co
n e
l mis
mo
sín
dro
me
. E
sos
22 c
aso
s equ
ivale
n a
los
caso
s del s
índro
me q
ue s
e d
an e
n u
na
pobla
ció
n d
e 1
.100
.00
0 h
abita
nte
s, m
ás
de
10
ve
ces
la p
ob
laci
ón d
e P
on
teve
dra
– c
iud
ad
na
tal d
e P
ed
ro.
Fig
ura
4. D
iari
o d
e P
edro
en
Fa
ce
bo
ok
[3
4]
Ta
l y c
om
o e
xplic
an
en
el b
log
, lo
s p
ad
res
de
Pe
dro
ha
n u
sad
o I
nte
rne
t co
mo
un
a h
err
am
ien
ta
vita
l p
ara
el
cuid
ad
o d
e s
u h
ijo.
Po
r eje
mp
lo,
an
tes
de
qu
e l
os
mé
dic
os
sosp
ech
ara
n d
el
sínd
rom
e,
ya h
abía
n b
usc
ado in
form
aci
ón e
n I
nte
rne
t so
bre
ést
e a
l bu
scar
los
sínto
ma
s de s
us
hijo
s. L
os
pad
res
cre
en
qu
e,
al p
reg
un
tarle
s p
or
el s
índ
rom
e a
sus
mé
dic
os,
les
pusi
ero
n s
ob
re
la p
ista
de
l dia
gn
óst
ico
“m
i in
icia
tiva
de
ha
be
r in
vest
iga
do
po
r In
tern
et,
te
nía
su
s fr
uto
s… e
so s
í,
fru
tos
bast
ante
am
arg
os”
.
2.5.
1.
Lo
s m
eno
res
y la
pri
vaci
dad
En
mu
cho
s ca
sos
se p
ublic
an
blo
gs
con
fo
tog
rafía
s d
e l
os
me
no
res.
Ap
art
e d
el
de
rech
o a
la
p
riva
cid
ad
de
lo
s m
en
ore
s, s
e h
an
da
do
ca
sos
mu
y d
elic
ad
os.
Po
r eje
mp
lo,
Tu
rnic
k e
t a
l. pub
licaro
n
un
caso
en
lo
s que
lo
s pad
res
de
un
niñ
o
que
falle
ció
y donó
su
cora
zón,
consi
gu
iero
n l
oca
lizar
y vi
sita
r a l
a f
am
ilia d
el
rece
pto
r d
el
órg
an
o p
ara
da
rle
s la
s g
raci
as
[35
].
Co
nsi
gu
iero
n r
om
pe
r la
co
nfid
en
cia
lida
d d
el
pro
ceso
de
do
naci
ón
, g
raci
as
a l
os
da
tos
de
l b
log
q
ue
cre
aro
n lo
s p
ad
res
de
l niñ
o q
ue
re
cib
ió e
l órg
an
o.
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
78
Alg
un
os
pu
ed
en
arg
um
en
tar
qu
e n
o e
s é
tico
qu
e lo
s p
ad
res
pu
bliq
ue
n f
oto
s d
e s
us
hijo
s, p
ue
s su
priva
cid
ad s
e v
e c
om
pro
me
tida
. N
o h
ay
qu
e o
lvid
ar
qu
e e
n la
inm
en
sa m
ayo
ría
de
los
caso
s lo
s p
ad
res
lo
ha
cen
pa
ra
ma
nte
ne
r e
l co
nta
cto
co
n
sus
sere
s q
uerid
os
y,
tam
bié
n
pa
ra
conci
en
ciar
a l
a s
ocie
dad
sob
re l
a im
port
anci
a d
e l
as
enfe
rmedad
es
que s
ufr
en s
u h
ijos,
y d
ar
án
imo
s a
pa
dre
s e
n s
itua
cio
ne
s si
mila
res.
No
só
lo
los
pa
dre
s pu
blic
an
in
form
aci
ón
sa
nita
ria
so
bre
m
en
ore
s.
Mu
cho
s ad
ole
sce
nte
s p
ub
lica
n i
nfo
rma
ció
n p
ers
on
al
sobr
e c
ue
stio
ne
s re
laci
on
ada
s co
n s
u s
alu
d.
Ha
y e
jem
plo
s d
e
me
no
res
con
b
log
s so
bre
su
e
nfe
rme
da
d
[36
].
Un
ca
so
má
s lla
ma
tivo
e
s e
n
la
red
P
atie
nts
Lik
eM
e.c
om
, do
nd
e m
uch
os
me
no
res
pu
blic
an
de
talla
da
info
rma
ció
n d
eta
llad
a s
ob
re s
u
salu
d m
en
tal
[22
]. E
n e
sos
caso
s lo
s m
en
ore
s p
ub
lica
n d
elib
era
da
me
nte
so
bre
su
sa
lud
, p
ero
ha
y m
uch
os
má
s qu
e l
o h
ace
n d
e m
an
era
casi
inco
nsc
iente
men
te.
En u
n e
stu
dio
re
ciente
, se
e
nco
ntr
ó q
ue
la
ma
yorí
a d
e l
os
ad
ole
sce
nte
s e
n la
po
pu
lar
red
MyS
pa
ce (
sim
ilar
a F
ace
bo
ok)
, p
ub
lica
ba
n i
nfo
rma
ció
n s
ob
re c
on
duc
tas
de
rie
sgo
(p
.e.
sexo
sin
pro
tecc
ión
, a
bu
so d
e d
rog
as)
[2
3].
2.6.
C
om
un
idad
es p
roan
ore
xia
Tal
y co
mo
h
em
os
most
rado
con
to
dos
los
eje
mp
los
an
terio
res,
la
s co
mu
nid
ad
es
o
la
inte
lige
nci
a c
ole
ctiv
a e
s d
e g
ran
ayu
da
la
ho
ra d
e i
nte
rca
mb
iar
con
oci
mie
nto
s y
tam
bié
n p
ara
fil
tra
r el
con
tenid
o i
nd
ese
ado.
Sin
em
barg
o,
exi
sten c
aso
s do
nde e
l co
nte
nid
o b
usc
ado
por
la
com
unid
ad p
ue
de n
o s
er
de
seab
le.
La
an
ore
xia
y la
bu
limia
so
n t
rast
orn
os
de
la
co
nd
uct
a a
lime
nta
ria
qu
e c
ad
a v
ez
tien
en
un
a
ma
yor
inci
de
nci
a
en
n
ue
stra
s so
cie
da
d.
Co
mo
e
n
otr
as
en
ferm
ed
ad
es
me
nta
les,
m
uch
os
pa
cie
nte
s n
o s
e s
ien
ten
en
ferm
os,
lle
ga
nd
o a
pe
nsa
r q
ue
su
co
nd
uct
a n
o e
s m
ás
qu
e u
n e
stilo
d
e
vid
a.
A e
ste
pro
ble
ma
se
un
e
qu
e
fam
ilia
res
y a
mig
os
pu
ed
en
aso
cia
r la
co
nd
uct
a a
re
be
ldía
s tí
pic
as
de
la
ed
ad
o m
od
as.
A p
esa
r d
e u
na
ma
yor
con
cie
nci
aci
ón
sob
re e
l te
ma
, ano
rexi
a y
bulim
ia s
uele
n t
en
er
un
dia
gnost
ico
ta
rdío
, y
un m
an
ejo
mu
y co
mp
licado p
ara
fa
mili
are
s y
am
igo
s. D
ich
os
pa
cie
nte
s tie
ne
n e
n I
nte
rne
t u
na
he
rra
mie
nta
id
ea
l co
n l
a q
ue
e
nco
ntr
ar
pe
rso
na
s co
n la
s q
ue
re
forz
ar
con
duc
tas,
e i
ncl
uso
“e
nva
nge
liza
r” e
n e
l m
ovi
mie
nto
p
roa
no
rexi
a.
En
in
glé
s se
au
to-d
en
om
ina
n “
thin
spo
” d
e l
a u
nió
n d
e “
thin
” (d
elg
ad
ez)
e “
insp
o”
(insp
iraci
ón).
El
fenóm
en
o d
e l
as
webs
pro
movi
en
do a
nore
xia n
o e
s nu
evo
, y
exi
sten m
uch
os
est
udio
s p
ub
lica
do
s a
l re
spe
cto
, e
n l
os
qu
e s
e a
na
liza
ta
nto
el
con
ten
ido
co
mo
la
s re
laci
one
s e
ntr
e l
os
usu
arios
[37,
38].
En e
l ca
so d
e Y
ouT
ube,
una s
imple
búsq
ue
da c
on l
a p
alabr
a “
thin
spo”
de
vue
lve
m
iles
de
vi
de
os
pro
mo
vie
nd
o
an
ore
xia
. L
a
ma
yorí
a
con
tien
en
fo
tos
de
m
od
elo
s e
squ
elé
tica
s co
n “
con
sejo
s” ta
les
com
o “
com
e c
ub
itos
de h
ielo
para
pe
rder
el a
petit
o”,
image
n 5
[4
0].
Otr
o f
en
óm
eno c
om
ún
, so
n l
os v
ideos
de
pers
onas
con
“desi
nto
xica
ciones”
consi
stente
s e
n l
leva
rse
día
s si
n c
om
er.
In
clu
so e
s co
mú
n q
ue
la
co
mu
nid
ad
ge
ne
re c
om
pe
ticio
ne
s o
re
tos
de
pe
rdid
a d
e p
eso
.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
79
Fig
ura
5. V
ide
o p
roa
no
rex
ico
en
Yo
uT
ub
e c
on
tru
co
s p
ara
pe
rde
r p
es
o [
39
]
En
In
tern
et
es
mu
y d
ifíci
l p
on
erl
e p
ue
rta
s a
l ca
mp
o.
Po
r lo
ta
nto
es
casi
im
po
sib
le e
limin
ar
com
ple
tam
en
te
dic
ha
in
form
aci
ón
, q
ue
a
lgu
no
s p
rog
ram
as
de
fil
tra
do
d
e
con
ten
ido
s p
ara
m
en
ore
s y
an
ti-p
orn
og
ráfic
os
filtr
an
– c
on
du
do
sa e
fect
ivid
ad.
Ad
em
ás,
el
uso
de
técn
icas
cola
bo
rativ
as
tam
po
co e
s e
fect
ivo
, p
ue
s la
ca
ntid
ad
de
co
nte
nid
os
es
inm
en
sa,
y so
n m
uch
os
los
usu
ario
s q
ue
val
ora
n a
ltam
en
te e
sta
info
rma
ció
n.
Es
po
r e
llo q
ue
pe
nsa
mo
s q
ue
el m
od
o e
n
el q
ue s
e p
ueden f
iltra
r d
e e
ste
tip
o d
e c
onte
nid
os
es
un
a á
rea
de
inve
stig
aci
ón im
po
rtan
te.
Un
fe
nó
me
no
cu
rio
so,
a d
est
aca
r e
n e
l ca
so d
e l
os
vid
eo
s e
n Y
ou
Tu
be
es
qu
e h
asta
no
ha
ce
mu
y p
oco
, m
uch
os
de
los
vid
eos
e
ran
ce
nsu
rad
os
po
r Y
ou
Tu
be
d
eb
ido
a
pr
ob
lem
as
de
d
ere
cho
s d
e a
uto
r d
e l
a m
úsi
ca u
sad
a e
n l
os
vid
eo
s. U
na
ve
z m
ás
Yo
uT
ub
e n
os
sorp
ren
de
y
act
ua
lme
nte
co
nsi
gu
e de
tect
ar
la c
an
ció
n q
ue
es
y o
fre
cerla
a l
a ve
nta
. U
san
do
té
cnic
as
de
in
telig
en
cia
art
ifici
al
Yo
uT
ub
e e
s ca
pa
z d
e d
ete
cta
r a
uto
má
tica
me
nte
la
ca
nci
ón
usa
da
en
el
vid
eo y
ofr
ece
r a
la v
ent
a e
n A
mazo
n e
l co
mpra
r la
ca
nci
ón,
ver
part
e i
nfe
rio
r de
fig
ura
5.
Po
r e
llo p
od
em
os
de
cir
que
Go
og
le y
Am
azo
n s
aca
n b
en
efic
ios
de
co
nte
nid
o p
rom
ovi
en
do
la
a
no
rexi
a.
3. C
on
clu
sio
nes
Son m
uch
os
los
eje
mplo
s de
cóm
o l
os
eP
aci
ente
s, a
l cr
ear
conte
nid
os
se a
yud
an l
os
un
os
a
los
otr
os
pa
ra m
ejo
rar
su s
alu
d.
Com
pa
rten in
form
aci
ón y
ap
oyo
, que e
n m
uch
as
oca
siones
no
pod
rían
conse
guir
de
otra
fu
en
te.
Much
as
vece
s est
a
info
rma
ción
com
ple
men
ta
a
la
que
reci
be
n d
e l
os
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rio
s. C
om
o e
n e
l eje
mp
lo d
e K
err
i q
ue e
xplic
ab
a e
n s
u b
log
có
mo
afr
on
tó s
u b
od
a s
ien
do
dia
bétic
a,
ver
Fig
ura
6 [
40
]. L
a W
eb
So
cia
l h
a h
ech
o q
ue
el
pro
ceso
de
ge
ne
rar
con
ten
ido
se
ha
ya v
ue
lto u
na
exp
erie
nci
a c
ole
ctiv
a,
do
nd
e s
on
mu
cho
s lo
s que
aport
an
. U
n v
ideo e
n Y
ou
Tube s
e v
e e
nriqueci
do p
or
los
com
enta
rios,
o u
n m
ensa
je c
on
in
form
aci
ón
err
ónea e
s co
rre
gid
o p
or
la c
om
un
idad.
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
80
Fig
ura
6. S
ixU
nti
lMe
es
co
nd
ien
do
bo
mb
a d
e i
ns
uli
na
en
tra
je d
e b
od
a [
40
]
Lo
s m
ism
os
prin
cip
ios
en l
os
qu
e s
e b
asa
n l
as b
ue
na
s e
xpe
rie
nci
as,
pu
ed
en
se
r u
sad
os
pa
ra
todo l
o c
ontr
ario.
El
com
part
ir d
em
asi
ado
sobre
la s
alud
de u
na p
ers
ona,
puede
supon
er
un
rie
sgo
a l
a p
riva
cid
ad
. E
l so
cia
liza
r p
ue
de
se
r p
erj
ud
icia
l, si
el
obj
etiv
o d
e l
a c
om
unid
ad
es
pe
rnic
ioso
(p
.e. p
rom
ove
r la
an
ore
xia
).
A l
o l
arg
o de
l ca
pítu
lo h
em
os
revi
sad
o l
a s
itua
ció
n a
ctu
al,
pe
ro s
in c
en
tra
rno
s e
n c
orr
ien
tes
em
erg
en
tes
aú
n m
ino
rita
ria
s. A
pa
rte
de
las
ten
de
nci
as
com
un
es
a t
od
os
los
ám
bito
s d
e la
we
b,
p.e
. el
uso
de I
nte
rne
t en
móvi
les,
exi
sten l
as
que
son
úni
cas
de
l ám
bito
sanita
rio
y m
ere
cen
e
spe
cia
l a
ten
ció
n.
Lo
s e
Pa
cie
nte
s h
an
pa
sad
o n
o s
ólo
a g
en
era
r co
nte
nid
o w
eb
tra
dic
ion
ale
s (b
logs,
vid
eos)
, si
no a
com
part
ir e
n c
om
unid
ades
una d
eta
llada in
form
aci
ón
sobre
su s
alu
d.
Por
eje
mp
lo,
exi
ste
la
co
mu
nid
ad
Pa
tien
sLik
eM
e.c
om
do
nd
e l
os
usu
ario
s co
mp
art
en
su
his
toria
cl
ínic
a e
inc
luso
cre
an
su
s p
rop
ios
“est
ud
ios
clín
ico
s” [
15
]. O
tro
eje
mp
lo,
es
la c
om
un
ida
d d
e
23
an
dM
e.c
om
en
la
qu
e l
os
usu
arios
co
mp
art
en
in
form
aci
ón
de
su
ge
no
ma
[4
1].
So
n m
uch
as
las
po
sib
les
rep
erc
usi
one
s d
e e
sos
fen
óm
en
os
si s
e e
xtie
nd
e s
u u
so.
En
tre
los
mu
cho
s d
ilem
as
étic
os
que s
upo
ndrá
n d
ichos
“ava
nce
s”,
dest
aca
mos
la e
xten
sión d
el p
roble
ma
de la
priva
cidad
a
l niv
el g
ené
tico
. P
or
eje
mp
lo,
en
las
inst
rucc
ione
s d
e 2
3a
nd
Me
.co
m in
dic
an
qu
e la
re
cog
ida
de
m
uest
ras
en m
enore
s de 3
años
puede
ser
com
plic
ada.
No n
os
hem
os
de e
xtra
ñar
qu
e e
n e
l fu
turo
su
rja
n p
ad
res
qu
e p
ub
liqu
en
el g
en
om
a d
e s
us
hijo
s e
n In
tern
et.
Co
mo
se
ha
vis
to e
n lo
s ca
sos
qu
e h
em
os
exp
ue
sto
, so
n m
uch
as
las
posi
ble
s ve
nta
jas
de
usa
r la
web s
oci
al.
Pero
com
o t
od
a h
err
am
ienta
, ta
mb
ién t
iene s
us
riesg
os.
Al
usa
r la
red d
eja
mo
s u
na
tra
za d
e d
ato
s p
ers
on
ale
s q
ue,
en
mu
cha
s o
casi
on
es
son
difí
cile
s d
e b
orr
ar.
Ta
l co
mo
d
efie
nd
e M
aye
r-S
cho
nb
erg
er
en
su
lib
ro “
De
lete
: th
e v
irtu
e o
f F
org
etti
ng
”, I
nte
rne
t n
un
ca o
lvid
a
[42
]. A
de
má
s, e
xist
en c
om
un
idades
de
usu
arios
que u
san
YouT
ube p
ara
pro
move
r e
l co
nsu
mo
de
ta
ba
co [4
3] o
incl
uso
ha
cer
pro
selit
ism
o d
e la
an
ore
xia
co
mo
un
est
ilo d
e v
ida
[3
7-3
8].
Ante
una h
err
am
ienta
con
ta
nto
po
tenci
al
para
hace
r el
bie
n y
el
mal,
no q
ue
da m
ás
rem
edio
q
ue
ayu
da
r ta
nto
a p
rofe
sio
na
les
com
o a
usu
ario
s p
ara
que
pu
ed
en
sa
car
lo m
ejo
r d
e l
a W
eb
2.0
. Y
la m
ejo
r m
an
era
es
a t
ravé
s d
e la
fo
rma
ció
n y
co
mp
art
ir r
ece
tas
de
éxi
to.
Un
eje
mp
lo d
e
ello
lo
te
nem
os
en l
a g
uía
para
blo
ge
ros
san
itari
os,
“M
edic
al
Blo
gg
er
Co
de
of
Eth
ics”
, q
ue
ha
si
do c
reado
po
r pro
fesi
onale
s y
pa
ciente
s [4
4].
No s
ólo
los
paci
ente
s tie
nen q
ue
apre
nder
a
gen
era
r y
acc
ede
r a
info
rmaci
ón s
anita
ria e
n I
nte
rne
t, s
ino t
am
bié
n l
os
pro
fesi
onale
s. L
os
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rio
s h
an
de
dis
po
ne
r d
e l
a f
orm
aci
ón
ad
ecu
ad
a y
lo
s re
curs
os
pa
ra p
od
er
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
81
ate
nde
r a l
a n
ue
va g
ene
raci
ón d
e e
Pa
ciente
s. G
ust
e o
no
, la
ma
yorí
a d
e l
a p
obla
ción u
sará
In
tern
et
para
enco
ntr
ar
info
rma
ción s
anita
ria, e
In
tern
et n
o v
a a
desa
pare
cer.
4. R
efer
enci
as
[1] C
arin
gB
rid
ge
a N
on
pro
fit W
eb
Se
rvic
e P
rovi
din
g F
ree
We
bsi
tes
Du
rin
g C
ritic
al I
llne
ss
http
://w
ww
.ca
rin
gb
rid
ge
.org
/ab
ou
t Arc
hiv
ad
a e
n:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4
feIv
5E
[2] e
Pa
tien
tDa
ve v
ide
o ta
lks
Ab
ou
t C
arin
gB
rid
ge.o
rg, Ju
nio
20
10
, h
ttp:/
/ww
w.y
ou
tub
e.c
om
/wa
tch
?v=
2uh
Ne
NV
UA
Rw
Acc
ed
ido
: 1 N
ov
20
10
[3] e-P
atie
nts
: H
ow
the
y ca
n h
elp
us
hea
l hea
lthca
re, b
eca
use
he
alth
care
pro
fess
ion
als
ca
n't
do
it
alo
ne
. e
Pa
tien
ts W
hite
Pa
pe
r, C
ap
ítu
lo 5
, htt
p:/
/ww
w.a
cor.
org
/epa
tients
wik
i/inde
x.php/E
-P
atie
nts
_as_
Medic
al_
Rese
arc
hers
Arc
hiv
ada e
n: h
ttp
://w
ww
.webci
tatio
n.o
rg/5
u4
fxT
Gn3
[4] S
oci
ety
fo
r P
atic
ipa
tory
Medic
ine, h
ttp:/
/pa
rtic
ipa
tory
me
dic
ine
.org
/ A
cce
did
o: 1
No
v 2
01
0
[5] E
-Pa
tien
t Dave
push
es
part
icip
ato
ry m
ed
icin
e, T
he
Bo
sto
n G
lob
e, 2
01
0
http
://w
ww
.bost
on.c
om
/life
styl
e/a
rtic
les/
200
9/0
5/1
8/the_
exc
elle
nt_
patie
nt/
Arc
hiv
ado
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
64
Ita
[6] E
-Pa
tien
t Dave
Debro
nka
rt , “
La
ugh, S
ing
an
d E
at L
ike
a P
ig”,
Ju
nio
20
10
, C
ha
ng
ing
O
utlo
ok
LL
C
[7] F
ern
and
ez
Luque L
, T
rave
r V
, Och
oa A
, "La
nu
eva
sa
nid
ad
y lo
s nu
evo
s p
aci
en
tes
en la
w
eb
2.0
", D
iari
oM
ed
ico
, 2
01
0,
htt
p:/
/ww
w.d
iari
ome
dic
o.c
om
/se
rvic
es/
de
sca
rga
PD
F?c
nt=
76
13
6
Arc
hiv
ad
o e
n: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
Be
2d
w
[8] Y
ah
oo
He
alth
Gro
up
s, h
ttp:/
/gro
up
s.ya
hoo
.co
m/s
earc
h?q
uery
=health
&su
bm
it=S
earc
h
Acc
edid
o: 1
Nov
2010
[9] T
ud
iab
ete
s -
a c
om
mu
nity
for
peo
ple
tou
che
d b
y d
iab
ete
s. h
ttp:/
/ww
w.t
ud
iab
ete
s.org
/ A
rch
ivado
en
htt
p:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
m5P
uT
bK
V
[10
] Fo
rum
clin
ic, p
rog
ram
a in
tera
ctiv
o p
ara
pa
cie
nte
s. h
ttp:/
/ww
w.f
oru
mcl
inic
.org
/ A
rch
iva
do
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
N4
H3
Q
[11
] Ass
oci
atio
n o
f Ca
nce
r O
nlin
e R
eso
urc
es
htt
p:/
/ww
w.a
cor.
org
Arc
hiv
ad
o e
n:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4
i8u
yKX
[12
] Esq
uiv
el A
, M
eri
c-B
ern
sta
m F
, B
ern
sta
m E
V. A
ccura
cy a
nd
self
corr
ect
ion o
f in
form
atio
n
rece
ive
d fr
om
an
inte
rne
t bre
ast
ca
nce
r lis
t: c
on
ten
t a
na
lysi
s. B
MJ.
20
06
Ap
r 2
2;3
32
(75
47
):9
39
-4
2. E
pu
b 2
00
6 M
ar
2. h
ttp
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ub
me
d/1
65
13
68
6
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
82
[13
] Me
ier
A, L
yon
s E
J, F
ryd
ma
n G
, F
orle
nza
M, R
ime
r B
K, H
ow
Ca
nce
r S
urv
ivo
rs P
rovi
de
S
upport
on
Can
cer-
Re
late
d In
tern
et
Maili
ng L
ists
, J M
ed
In
tern
et R
es
20
07;9
(2):
e1
2,
http
://w
ww
.jmir.o
rg/2
00
7/2
/e12
/
[14
] La
ske
r JN
, S
og
olo
w E
D, S
ha
rim
RR
. T
he
ro
le o
f an
on
line
co
mm
un
ity fo
r p
eo
ple
with
a r
are
d
ise
ase
: co
nte
nt a
na
lysi
s o
f m
ess
ag
es
po
ste
d o
n a
prim
ary
bili
ary
cirrh
osi
s m
aili
ng
list.J
Me
d
Inte
rne
t R
es.
20
05
Ma
r 3
1;7
(1):
e1
0. w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ub
me
d/1
58
29
47
2
[15
] Pra
ctic
ing P
atie
nts
, 2008, N
ew
York
Tim
es,
h
ttp:/
/ww
w.n
ytim
es.
com
/20
08
/03
/23
/ma
ga
zin
e/2
3p
atie
nts
-t.h
tml A
rch
iva
do
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
Tn
9E
p
[16
] Pro
duct
os
de P
atie
nts
Lik
eM
E h
ttp:/
/part
ners
.pa
tients
likem
e.c
om
/pro
duct
s/ A
rchiv
ado e
n:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4
gd
uye
C
[17
] Fro
st J
H, M
ass
agli
MP
. S
oci
al u
ses
of pers
on
al h
ea
lth in
form
atio
n w
ithin
Pa
tien
tsL
ikeM
e,
an
on
line
pa
tien
t co
mm
un
ity: w
ha
t ca
n h
ap
pe
n w
he
n p
atie
nts
ha
ve a
cce
ss to
on
e a
no
the
r's
da
ta. J
Me
d In
tern
et R
es.
20
08
Ma
y 2
7;1
0(3
):e
15
h
ttp:/
/ww
w.n
cbi.n
lm.n
ih.g
ov/
pm
c/a
rtic
les/
PM
C2
55
32
48
/
[18
] Wic
ks P
, M
ass
ag
li M
P, W
olf
C,
He
ywo
od
J.
Me
asu
rin
g f
un
ctio
n in
ad
van
ced
AL
S: va
lida
tion
o
f AL
SF
RS
-EX
ext
en
sio
n it
em
s. E
ur
J N
eu
rol.
20
09
Ma
r;1
6(3
):3
53
-9.
http
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ub
me
d/1
93
64
36
3
[19
] Wic
ks P
, M
ass
ag
li M
, F
rost
J,
Bro
wn
ste
in C
, Oku
n S
, V
au
gh
an
T,
Bra
dle
y R
, H
eyw
oo
d J
. S
ha
rin
g h
ea
lth d
ata
fo
r b
ette
r o
utc
om
es
on
Pa
tients
Lik
eM
e. J
Me
d In
tern
et R
es.
20
10
Ju
n
14;1
2(2
):e1
9. h
ttp
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.gov/
pub
med
/20
54285
8
[20
] Bro
wnst
ein
CA
, W
icks
P. T
he
pote
ntia
l rese
arc
h im
pa
ct o
f pa
tient re
port
ed
ou
tco
me
s on
o
ste
og
en
esi
s im
pe
rfe
cta
. C
lin O
rth
op
Re
lat R
es.
20
10
Oct
;46
8(1
0):
25
81
-5.
http
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ub
me
d/2
04
58
64
4 h
ttp:/
/ww
w.n
cbi.n
lm.n
ih.g
ov/
pu
bm
ed
/20
45
86
44
[21
] J A
ng
win
, S
Ste
cklo
w, S
cra
pe
rs D
ig D
ee
p fo
r D
ata
on
We
b, W
all
Str
ee
t Jo
urn
al,
Oct
20
10
h
ttp:/
/on
line
.wsj
.co
m/a
rtic
le/S
B1
00
01
42
40
52
74
87
03
35
85
04
57
55
44
38
12
88
11
78
88
.htm
l A
rch
iva
do
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
kBZ
TS
[22
] Pa
tien
tsL
ike
Me
Mo
od
Co
nd
itio
ns
Co
mm
un
ity, h
ttp:/
/ww
w.p
atie
nts
like
me
.co
m/m
oo
d/p
atie
nts
A
rch
iva
do
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4g
tZu
0Y
[23
] Mo
ren
o M
A, V
an
de
rsto
ep
A, P
ark
s M
R, Z
imm
erm
an
FJ,
Ku
rth
A, C
hri
sta
kis
DA
, R
ed
uci
ng
a
t-risk
ad
ole
sce
nts
' dis
pla
y o
f risk
be
ha
vio
r o
n a
so
cia
l ne
two
rkin
g w
eb
site
: a r
an
do
miz
ed
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
83
con
tro
lled
pilo
t in
terv
en
tion
tria
l Arc
h P
ed
iatr
Ad
ole
sc M
ed
. 20
09
Ja
n;1
63
(1):
35
-41
. w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ub
me
d/1
91
24
70
1
[24
] Fe
rna
nd
ez-
Lu
qu
e L
, Ela
hi N
, Gra
jale
s F
J. A
n a
na
lysi
s o
f pe
rso
na
l me
dic
al i
nfo
rma
tion
dis
clos
ed in
YouT
ub
e v
ideos
crea
ted
by
pa
tien
ts w
ith m
ulti
ple
scl
ero
sis.
in h
ealth
tech
nolo
gy
and
info
rma
tics,
150
:29
2–
296
, 2009
. w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
ubm
ed/1
97
45316
[25
] La
ure
n P
arr
ott
Web
Site
, htt
p:/
/ww
w.la
ure
np
arr
ott
.com
/
Arc
hiv
ad
o e
n: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4h
CQ
UP
L
[26
] La
ure
n P
arr
ot,
Liv
ing
with
Mu
ltip
le S
cle
rosi
s -
Co
nfe
ren
ce, S
ep
20
08
,
http
://w
ww
.yo
utu
be
.co
m/w
atc
h?
v=F
b8
_k-
VIg
4k
Acc
ed
ido
1 N
ov
20
10
[27
] La
ure
n P
arr
ot,
Liv
ing
with
Mu
ltip
le S
cle
rosi
s -
My
first
Sp
ee
ch!,
Fe
b 2
00
8
http
://w
ww
.yo
utu
be
.co
m/w
atc
h?
v=6
x4cq
16
4JJ
Y A
cce
did
o 1
No
v 2
01
0
[28
] Sp
arl
ing K
. "S
ix U
ntil
Me
.: D
exc
om
Dis
clo
sure
.", 2
00
9,
http
://s
ixu
ntil
me
.co
m/b
log
2/2
00
9/0
1/d
exc
om
_d
iscl
osu
re.h
tml A
rch
iva
do
en
: http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4h
2w
pR
G
[29
] Pa
tien
t O
pin
ion
, h
ttp
://w
ww
.pa
tien
top
inio
n.o
rg.u
k/ A
rch
iva
do
en
: h
ttp:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4iJ
pla
X
[30
] Pa
tientO
pin
ion F
AQ
, http
://w
ww
.patie
nto
pin
ion
.org
.uk/
info
/fa
q A
rch
iva
do
en
: http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4jrY
Ftz
[31
] Pa
tien
tOp
inio
n im
pa
cto
en
el N
HS
, h
ttp:/
/ww
w.p
atie
nto
pin
ion
.org
.uk/
info
.asp
x?p
ag
eID
=m
ake
_a_
diff
ere
nce
Arc
hiv
ad
o e
n:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4iO
9S
h8
[32
] Esp
eci
alis
ta m
éd
ico
s, c
línic
as
mé
dic
as,
op
inio
ne
s u
sua
rio
s -
Qu
é M
éd
ico
, w
ww
.qu
em
ed
ico
.co
m , A
rch
iva
do
en
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5u
4kF
aq
I2
[33
] Sa
lud
inn
ova
http
://w
ww
.sa
lud
inn
ova
.co
m/ A
rch
iva
do
en
: http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4kz
W2S
d
[34
] El d
iario
pe
dro
, ww
w.d
iario
de
pe
dro
.org
Acc
ed
ido
1 N
ov
20
10
[35
] Tu
nic
k R
, M
ed
nic
k L
. Co
mm
en
tary
: E
lect
ron
ic c
om
mun
icatio
n in
th
e p
edia
tric
sett
ing--
dile
mm
as
ass
oci
ate
d w
ith p
atie
nt b
log
s. J
Pe
dia
tr P
sych
ol.
20
09
Ju
n;3
4(5
):5
85
-7.
ww
w.n
cbi.n
lm.n
ih.g
ov/
pu
bm
ed
/18
70
15
61
Los
eP
aci
ente
s co
mo
ge
nera
do
res
de
conoci
mie
nto
84
[36
] Ro
se A
rce
, Te
en
ca
nce
r p
atie
nt's
blo
g c
ele
bra
tes
life
, M
ayo
20
07
, C
NN
He
alth
h
ttp:/
/art
icle
s.cn
n.c
om
/20
07
-05
-09
/he
alth
/mile
s.b
log
_1_
tee
n-c
an
cer-
rare
-ca
nce
r-b
log
Arc
hiv
ad
o
en: h
ttp:/
/ww
w.w
ebci
tatio
n.o
rg/5
u4kv
6sa
4
[37
] No
rris
ML
, B
oyd
ell
KM
, Pin
ha
s L
, Ka
tzm
an
DK
. A
na
an
d th
e Inte
rnet:
a r
evi
ew
of pro
-a
no
rexi
a w
eb
site
s. In
t J
Ea
t D
iso
rd.
20
06
Se
p;3
9(6
):4
43
-7.
PM
ID: 1
67
21
83
9
[38
] Mu
lve
en
R, H
ep
wo
rth
J.
An
inte
rpre
tativ
e p
he
no
me
no
log
ica
l an
aly
sis
of p
art
icip
atio
n in
a
pro
-an
ore
xia
In
tern
et s
ite a
nd
its
rela
tion
ship
with
dis
ord
ere
d e
atin
g. J
He
alth
Psy
cho
l. 2
00
6
Ma
r;1
1(2
):2
83
-96
. PM
ID: 1
64
64
92
5
[39
] Vid
eo
Th
insp
o -
Tip
s, tr
icks
& Q
uo
ets
http
://w
ww
.you
tub
e.c
om
/watc
h?
v=vP
vFx8
7Y
-n0
A
cce
did
o 1
No
v 2
01
0
[40
] Sp
arlin
g K
. "S
ix U
ntil
Me
: In
sulin
Pu
mp
s In
We
dd
ing
Dre
sse
s!",
20
08
, h
ttp:/
/six
un
tilm
e.c
om
/blo
g2
/20
08
/11/in
sulin
_pu
mp
s_in
_w
edd
ing_
dre
ss.h
tml A
rchiv
ado e
n:
http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4
kXp
tZH
[41
] 23
andM
e.c
om
. A
rchiv
ed a
t http
://w
ww
.web
cita
tion.o
rg/5
m5K
eb
y53
[42
] Ma
yer-
Sch
önbe
rger
V. D
ele
te:
the v
irtu
e o
f fo
rgett
ing in
the d
igita
l ag
e. P
rin
ceto
n U
niv
ers
ity
Pre
ss, P
rince
ton
, N.J
.; W
oodst
ock
:, 2
009
.
[43
] Be
cky
F, C
ha
pm
an
S,
Is “
Yo
uT
ub
e”
telli
ng
or
selli
ng
you
so
me
thin
g?
To
ba
cco
co
nte
nt o
n
the
You
Tub
e v
ide
osh
arin
g w
eb
site
, T
ob
Co
ntr
ol.
20
07
; 16
(3):
20
7–
21
0.
ww
w.n
cbi.n
lm.n
ih.g
ov/
pu
bm
ed
/17
56
51
42
[44
] He
alth
care
Blo
gg
er
Co
de
o o
f Eth
ics,
htt
p:/
/me
db
log
ge
rco
de
.co
m/ A
rch
iva
do
en
: http
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
u4kO
13d
v
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
85
Blo
qu
e 1
.- L
a W
eb
co
mo
fu
en
te d
e C
on
oci
mie
nto
Cap
ítu
lo 1
.5.-
Ref
lexi
on
es s
ob
re e
l L
ibro
Bla
nco
d
el E
-pac
ien
te
Ca
rlo
s L
uis
Sá
nch
ez
Ing
en
iero
en
Info
rmá
tica
. M
ást
er
en
So
ftw
are
Lib
re p
or
la U
OC
. C
on
sulto
r T
ecn
oló
gic
o.
Pro
ceso
de
Da
tos
de
la J
un
ta d
e A
nd
alu
cía
. ca
rlosl
.sa
nch
ez@
jun
tad
ea
nd
alu
cia
.es,
@
red
esk
ako
Elia
Ga
ba
rró
n
Do
cto
ran
do
en
Psi
colo
gía
, U
AB
-UO
C.
Co
ord
ina
do
ra P
roye
cto
ID
EA
S e
n S
AL
UD
. P
roje
ct m
an
ag
er
pa
ra T
OP
PIN
G m
ed
ica
l re
sea
rch
, U
niv
ers
ida
d A
utó
no
ma
de
B
arc
elo
na
, e
ga
ba
rro
n@
ide
ase
nsa
lud
.co
m,
@E
liaG
ab
arr
on
Arm
an
do
Ru
iz-B
aq
ué
s
Má
ste
r e
n L
ide
razg
o y
Ge
stió
n d
e la
Cie
nci
a y
la In
no
vaci
ón
po
r la
UP
F.
Dir
ect
or
eje
cutiv
o p
ara
TO
PP
ING
me
dic
al r
ese
arc
h,
Uni
vers
ida
d A
utó
no
ma
de
Ba
rce
lon
a,
aru
iz@
ide
ase
nsa
lud
.com
, @
Arm
an
do
Ru
izB
1. In
tro
du
cció
n y
co
nte
xtu
aliz
ació
n
El
vie
jo p
ara
dig
ma
en
el
qu
e l
os
pro
fesi
on
ale
s d
e l
a s
alu
d s
on
la
ún
ica
fu
en
te d
e
con
oci
mie
nto
m
éd
ico
es
tá
da
nd
o p
aso
a
u
na
soci
ed
ad
de
la
in
form
aci
ón
d
ond
e
pa
cie
nte
s, j
un
to a
lo
s si
ste
ma
s y
red
es
qu
e e
llos
cre
an
se e
stá
n c
on
virt
ien
do
en
re
curs
os
cad
a v
ez
má
s im
po
rta
nte
s p
ara
el s
iste
ma
sa
nita
rio
.
Est
am
os
an
te l
a d
en
om
ina
da
nu
eva
ge
ne
raci
ón
de
lo
s e
-pac
ien
tes,
un
co
nce
pto
que
in
clu
ye t
an
to a
los
pa
cie
nte
s, c
om
o a
su
s cu
ida
do
res
y a
pe
rso
na
s sa
nas
pre
ocu
pa
das
po
r te
ma
s d
e s
alu
d.
El m
ovi
mie
nto
de
los
e-p
aci
en
tes
surg
e a
pa
rtir
de
la n
ece
sid
ad
de
sab
er
má
s so
bre
div
ers
os
asp
ecto
s re
laci
on
ad
os c
on
la
salu
d,
de
bu
scar
so
luci
on
es
y co
mp
art
ir e
xpe
rie
nci
as.
To
da
s e
stas
ne
cesi
da
des
se
est
án
haci
en
do
re
alid
ad
a t
ravé
s d
e I
nte
rne
t.
El
clá
sico
mo
de
lo p
ate
rna
lista
en
el
qu
e l
os p
rofe
sio
na
les
son
la
má
xim
a a
uto
rid
ad
en
m
ate
ria
sa
nita
ria
, n
o r
eco
no
ce l
a l
eg
itim
ida
d,
com
pe
ten
cia
y a
uto
no
mía
de
lo
s “n
o
exp
ert
os”
en
me
dic
ina
. P
ero
, a
ctua
lme
nte
est
a f
orm
a d
e f
un
cio
na
r es
tá c
am
bia
ndo
y
se h
ace
nec
esa
ria
la
exi
ste
nci
a d
e u
na
nu
eva
cu
ltura
en
tre
lo
s p
rofe
sio
na
les
y la
s o
rga
niz
aci
one
s sa
nita
rias
do
nd
e l
os e
-pa
cie
nte
s se
an
rec
ono
cid
os
com
o u
n n
ue
vo y
va
lioso
re
curs
o r
en
ova
ble
, ca
pa
z d
e g
est
ion
ar
una
bu
en
a p
art
e d
e t
od
o lo
re
laci
on
ado
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
86
con
su
situ
ació
n,
pro
vee
r in
form
aci
ón
, a
yud
ar
a l
os
pro
fesi
ona
les
a m
ejo
rar
la c
alid
ad
d
e
los
serv
icio
s,
y p
art
icip
ar
en
tod
o
tipo
d
e
nu
eva
s co
lab
ora
cio
ne
s co
n
los
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rios
, in
clu
so c
on
su
s p
rop
ias
inve
stig
aci
one
s y
au
tocu
ida
do
s.E
l D
r. T
om
Fe
rgu
son
acu
ñó
el
térm
ino
e-p
aci
en
te p
ara
de
scri
bir
a l
as p
ers
on
as
qu
e
est
án
pre
pa
rad
as
y co
mp
rom
etid
as
con
la t
om
a d
e d
eci
sio
nes
sob
re s
u s
alu
d.
Tu
vo la
vi
sió
n d
e u
na a
sist
enc
ia s
an
itari
a en
la
qu
e e
xist
ía u
na
re
laci
ón
de
ig
uald
ad
en
tre
lo
s e
-pa
cie
nte
s y
los
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rio
s y
tod
o e
l si
ste
ma
qu
e l
os
ap
oya
y c
reó
un
g
rup
o d
e t
rab
ajo
fo
rma
do
po
r u
n e
quip
o d
e a
seso
res
al
que
lla
mó
e-P
atie
nt
Sch
ola
rs
Wo
rkin
g G
rou
p.
Est
e g
rup
o ll
evó
a c
ab
o in
nu
me
rab
les
reun
ion
es
de
tra
ba
jo e
n la
s q
ue
se
co
mp
art
iero
n i
nve
stig
aci
on
es
e i
de
as
en
to
rno
a c
onc
ept
os
pro
pu
est
os
po
r T
om
en
u
n i
nic
io,
y tr
as
su f
alle
cim
ien
to,
por
el
pro
pio
gru
po
. D
e e
sta
exp
eri
enci
a s
urg
ió e
l L
ibro
Bla
nco
de
l e-P
aci
ente
[1
].
Fig
ura
1.
Po
rta
da
ad
ap
tad
a a
l c
as
tell
an
o d
el
Lib
ro B
lan
co
de
l e
-Pa
cie
nte
[1
]
De
sarr
olla
r,
me
jora
r e
im
ple
me
nta
r e
ste
n
ue
vo
mo
de
lo
cultu
ral
qu
e
inic
ió
el
Dr.
F
erg
uso
n s
erá
un
o d
e lo
s p
rin
cip
ale
s re
tos
a lo
s q
ue
se
en
fre
nta
rá e
l sis
tem
a s
an
itari
o
du
ran
te
las
pró
xim
as
dé
cad
as.
É
sta
se
rá
una
d
ifíci
l ta
rea
y
con
lleva
rá
sacr
ifici
os
no
tab
les,
aun
qu
e,
con
el
reco
no
cim
ien
to y
ap
oyo
qu
e s
e m
ere
cen
, lo
s e
-pa
cie
nte
s o
“n
ue
vos
cole
ga
s m
éd
ico
s”
po
drá
n
ayu
da
r a
e
nco
ntr
ar
solu
cio
ne
s y
alte
rna
tiva
s so
ste
nib
les
a m
uch
os
de
lo
s p
rob
lem
as
qu
e a
sola
n a
to
do
s lo
s si
stem
as
de
sa
lud
m
od
ern
os.
Y
ya
d
esd
e
la
Org
an
iza
ció
n
Mu
nd
ial
de
la
S
alu
d
y o
tra
s g
ran
de
s o
rga
niz
aci
one
s sa
nita
ria
s se
est
á a
bo
ga
nd
o p
or
oto
rga
r u
n r
ol m
ás
act
ivo
al p
aci
en
te y
a
su
s cu
ida
do
res.
E
ste
n
ue
vo
pa
pe
l e
s e
l d
en
om
ina
do
p
atie
nt
em
po
we
rme
nt
o
ap
od
era
mie
nto
de
l pa
cie
nte
.
Un
cla
ro e
jem
plo
de
cóm
o s
e e
stá
imp
lem
en
tan
do
ya
est
e n
ue
vo m
od
elo
es
el
de l
a
So
cie
da
d d
e M
ed
icin
a P
art
icip
ativ
a [
2]
en
la q
ue
se
inte
gra
a e
sto
s n
ue
vos
e-p
aci
en
tes
en
el c
on
tinu
um
asi
ste
ncia
l.P
ara
to
do
s a
qu
ello
s q
ue q
uie
ran
pro
fun
diz
ar
en
en
ten
de
r co
mo
est
a n
ue
va g
en
era
ció
n
de
e-p
aci
ent
es
est
á t
ran
sfo
rma
nd
o d
e m
an
era
le
nta
pe
ro s
eg
ura
nu
est
ro s
iste
ma
sa
nita
rio
, le
s re
com
en
da
mo
s la
le
ctu
ra
com
ple
ta
de
l L
ibro
B
lan
co
de
l e
-Pa
cie
nte
, a
un
qu
e
en
e
ste
ú
ltim
o
cap
ítu
lo
qu
ere
mo
s d
arl
e
la
op
ort
un
ida
d
de
co
no
cer
las
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
87
pri
nci
pa
les
refle
xio
ne
s y
un
a s
eri
e d
e n
ota
s p
relim
ina
res
sob
re e
ste
nu
eva
ma
ne
ra d
e
pro
ced
er.
El
Lib
ro B
lan
co d
el
e-P
aci
en
te e
s u
n p
roye
cto
de
in
vest
iga
ció
n r
ea
liza
do
po
r T
om
F
erg
uso
n y
el
e-P
atie
nt
Sch
ola
rs W
ork
ing
Gro
up
co
n e
l a
po
yo d
e l
a R
ob
ert
Wo
od
Jo
hn
son
Fou
nd
atio
n.
A c
on
tinu
aci
ón s
e p
rese
nta
n lo
s p
rin
cip
ale
s te
ma
s a
bo
rda
do
s e
n
el
do
cum
en
to,
ad
ap
tán
do
los
al
con
text
o e
spa
ño
l. S
e p
ue
de
acc
ed
er
al
tra
ba
jo o
rig
ina
l (e
n in
glé
s) d
e 2
ma
ne
ras
dife
ren
tes:
Ta
bla
de
Co
nte
nid
os
en
Fo
rma
to W
iki [
3]
El L
ibro
Bla
nco
de
l e-P
aci
en
te e
n F
orm
ato
PD
F [
1]y
la v
ers
ión
inci
pie
nte
de
l L
ibro
Bla
nco
en
len
gu
a c
ast
ella
na
[4]
2. B
usc
ado
res
de
info
rmac
ión
méd
ica
En
lo
s ú
ltim
os
añ
os
est
am
os
asi
stie
nd
o
a
un
a
nu
eva
g
en
era
ció
n d
e
pa
cie
nte
s,
cuid
ad
ore
s y
pe
rso
na
s sa
na
s q
ue
qu
iere
n
sab
er
má
s so
bre
su
e
stad
o
de
sa
lud
, b
usc
an
info
rma
ció
n e
inte
ract
úa
n c
on o
tro
s p
aci
en
tes
y p
rofe
sio
na
les
onlin
e:
son
los
e-
pa
cie
nte
s.E
l d
iari
o T
he W
ash
ing
ton
Po
st p
ubl
icó
en
20
03
lo q
ue
pro
bab
lem
en
te s
ea
un
o d
e l
os
pri
me
ros
caso
s d
e e
-pac
ien
te,
el d
e la
Sra
. S
an
dm
aie
r, u
na
ma
dre
qu
e n
o s
e c
on
form
ó
con
el
dia
gnó
stic
o q
ue
hic
iero
n d
e su
hija
y b
usc
ó i
nfo
rma
ció
n m
éd
ica
en
in
tern
et,
co
nsi
gu
iend
o d
ar
pis
tas
a lo
s cl
ínic
os s
ob
re la
po
sib
le e
xplic
aci
ón
de
l tra
sto
rno
[5
].Y
es
qu
e e
l fe
nó
me
no
de
pa
cie
nte
s bu
sca
nd
o in
form
aci
ón
en
In
tern
et
es
cad
a v
ez
má
s p
op
ula
r, e
in
clu
so h
a s
ido
de
no
min
ad
o c
om
o c
on
sulta
s a
l “D
r. G
oo
gle
”, y
a q
ue
la
m
ayo
ría
de
e-p
aci
en
tes
ha
ce s
us
bús
qu
ed
as
en
Go
og
le s
ob
re t
em
as
rela
cio
na
do
s co
n
la s
alu
d.
Par
a q
ue
no
s h
ag
am
os
un
a i
de
a d
e la
div
ers
ida
d y
co
mp
lejid
ad
de
l p
ap
el d
e
los
nu
evo
s ci
ud
ad
an
os
en
re
laci
ón
a l
os
recu
rso
s d
e s
alu
d o
nlin
e,
se e
stá
ha
bla
ndo
in
clu
so d
e d
ive
rso
s tip
os
de
pa
cie
nte
s.S
eg
ún
Ca
in e
t a
l h
ab
ría
3 t
ipo
s d
e e
-pa
cie
nte
s, c
ad
a u
no
co
n u
na
fo
rma
dis
tinta
de
a
ctu
ar
en
la r
ed
[6
]:E
l q
ue
se
en
cu
en
tra
bie
n y
bu
sca
in
form
aci
ón
so
bre
sa
lud
esp
orá
dic
ame
nte
(p
.ej:
eje
rcic
io,
nu
tric
ión
, est
rés…
).
El
rec
ién
dia
gn
os
tic
ad
o,
son
e-p
acie
nte
s q
ue
bu
sca
n i
nfo
rma
ció
n d
e m
an
era
in
ten
sa (
p.e
j: co
nta
cta
n co
n p
rofe
sion
ale
s y
otr
os p
aci
ente
s o
nlin
e,
y p
art
icip
an
e
n c
om
un
ida
de
s y
foro
s).
El
qu
e p
ad
ec
e u
na
en
ferm
ed
ad
cró
nic
a y
usa
In
tern
et
de f
orm
a r
eg
ula
r p
ara
e
sta
r a
l día
de
su
pa
tolo
gía
. S
ue
len
de
dic
ar
mu
cho
tie
mp
o d
an
do
ap
oyo
a o
tro
s (p
.ej:
com
unid
ad
es)
y
son
e
l tip
o d
e
e-p
aci
en
te
qu
e
má
s fr
ecu
ente
me
nte
d
esa
rro
llan
we
bs
esp
ecí
fica
s d
e l
a e
nfe
rme
da
d c
on
el
ob
jetiv
o d
e i
nfo
rma
r y
resp
on
de
r a
cue
stio
nes
de
otr
os
e-p
aci
en
tes.
El e
qu
ipo
de
Vo
n K
no
op
et
al p
rop
one
otr
a t
ipo
log
ía d
e lo
s e
-pa
cie
nte
s [7
]:E
l p
ac
ien
te t
rad
icio
na
l q
ue
ace
pta
la
au
tori
dad
de
su
mé
dic
o,
de
pe
ndie
nd
o
casi
o c
om
ple
tam
en
te d
e é
l. S
e s
ien
ten
có
mo
do
s co
n e
l tr
ad
icio
na
l m
od
elo
de
m
éd
ico
pa
tern
alis
ta,
y au
nq
ue
te
nga
n a
cce
so a
in
tern
et,
ra
ram
en
te l
o u
tiliz
an
p
ara
bu
sca
r in
form
aci
ón
so
bre
sa
lud
. E
l p
ac
ien
te i
nfo
rma
do
qu
e s
igu
e c
on
sid
era
ndo
a s
u m
éd
ico
un
líde
r, p
ero
re
aliz
a b
úsq
ue
da
s o
nlin
e p
ara
am
plia
r co
no
cim
ien
tos,
no
rma
lme
nte
just
o a
nte
s o
inm
ed
iata
me
nte
de
spu
és
de
la v
isita
mé
dic
a.
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
88
El
pa
cie
nte
im
pli
ca
do
qu
e c
on
sid
era
qu
e s
u pa
pe
l e
s cl
ave
en
la
ate
nci
ón
m
éd
ica
y e
stá
bie
n i
nfo
rma
do
. Y
au
nq
ue
pre
feri
ría
pa
rtic
ipa
r e
n l
a t
om
a d
e
de
cisi
on
es m
éd
ica
s, s
uele
pe
rmiti
r q
ue
el c
línic
o t
om
e e
l co
ntr
ol.
El
pa
cie
nte
a
utó
no
mo
q
ue
cr
ee
e
n
su
pro
pia
to
ma
d
e
de
cisi
on
es
y fr
ecu
en
tem
en
te in
sist
e e
n g
est
ion
ar
sus
an
alít
icas
o t
rata
mie
nto
s.
Ind
ep
en
die
nte
me
nte
de
l tip
o d
e e
-pa
cie
nte
de
l q
ue
se
tra
te,
la m
ayo
ría
se
mu
est
ran
sa
tisfe
cho
s co
n l
a i
nfo
rma
ció
n q
ue
en
cue
ntr
an
en
la
Re
d s
ob
re s
alu
d,
au
nq
ue
le
s g
ust
arí
a q
ue m
ejo
rara
n a
lgu
no
s as
pe
cto
s [8
] co
mo
: re
cib
ir m
ayo
r in
form
aci
ón
de
la
a
ten
ció
n m
éd
ica
re
cibi
da,
po
de
r co
mu
nic
ars
e c
on
su
mé
dic
o,
imp
lica
rse
en
la e
lecc
ión
d
e p
rue
ba
s y
tra
tam
ien
tos,
po
de
r a
cce
de
r a
l co
nte
nid
o d
e r
evi
sta
s m
éd
ica
s y
a s
u
pro
pio
his
tori
al
mé
dic
o o
qu
e h
ubi
era
he
rra
mie
nta
s d
e d
iag
nó
stic
o o
de
tecc
ión
de
sí
nto
ma
s, t
od
o a
tra
vés
de
la R
ed
.Y
an
te e
sta
nu
eva
ge
ne
raci
ón
de
pa
cie
nte
s, ¿
cuá
l e
stá
sie
nd
o l
a r
esp
ue
sta
de
lo
s cl
ínic
os?
En
el e
stu
dio
de
Pe
w I
nte
rne
t P
roje
ct s
e m
ue
stra
n d
os
act
itud
es [
9]:
Lo
s
pro
fes
ion
ale
s
de
la
s
alu
d
qu
e
an
ima
n
a
su
s
pa
cie
nte
s
a
bu
sc
ar
info
rma
ció
n e
n in
tern
et
pa
ra q
ue
est
én
má
s in
form
ad
os
y se
imp
liqu
en
má
s e
n
su e
nfe
rme
da
d;
Ylo
s q
ue
se
sie
nte
n i
nc
óm
od
os,
o i
ncl
uso
ofe
nd
ido
s, d
e q
ue
su
s p
acie
nte
s in
ten
ten
est
ar
má
s in
form
ad
os,
lle
gan
do
a d
isua
dir
los
pa
ra q
ue
de
jen
de
ha
cer
bú
squ
ed
as
en
on
line
.
3. C
on
ten
ido
, c
on
ex
ión
y
h
err
am
ien
tas
co
lab
ora
tiva
s
He
mo
s vi
sto
qu
e h
ay
un
a n
ue
va g
en
era
ció
n d
e p
aci
en
tes
y q
ue
lo
s p
rofe
sio
na
les
san
itari
os
está
n e
nfr
en
tán
do
se a
est
a s
itua
ció
n d
e d
istin
tas
form
as,
pe
ro ¿
es
tod
o e
sto
re
alm
en
te t
an
im
po
rta
nte
? P
ara
re
spo
nd
er
a e
sta
pre
gu
nta
de
be
mo
s ce
ntr
arn
os
en
co
mp
ren
de
r e
sta
re
volu
ció
n d
e l
os
e-p
aci
en
tes
de
sde
un
a n
ue
va p
ers
pe
ctiv
a;
y n
o s
e
pu
ed
e e
nte
nd
er
ad
ecu
ad
am
en
te s
i lo
co
ntin
ua
mo
s h
aci
en
do
de
ntr
o d
e la
s lim
itaci
on
es
cultu
rale
s de
nu
est
ros
pa
rad
igm
as
tra
dic
ion
ale
s. P
ara
co
mp
ren
de
r la
im
po
rta
nci
a d
e
los
e-p
aci
ent
es
se p
rop
one
n 7
ide
as
bá
sica
s q
ue
se r
esu
me
n a
co
ntin
ua
ció
n.
1.
Lo
s e
-pa
cie
nte
s s
e h
an
co
nv
ert
ido
en
va
lio
so
s c
ola
bo
rad
ore
sL
a r
evo
luci
ón
de
lo
s e
-pa
cie
nte
s ya
ha
cam
bia
do
la
s e
xpe
rie
nci
as
de
mill
one
s d
e
pe
rso
na
s en
to
do
el
mu
nd
o,
pe
ro t
od
aví
a n
o h
a t
en
ido
su i
mp
act
o e
n e
l si
ste
ma
sa
nita
rio
. S
on
mu
y p
oco
s lo
s m
éd
ico
s q
ue
aco
nse
jan
el a
poyo
de
co
mu
nid
ad
es
onl
ine
o
pre
gu
nta
n a
su
s p
acie
nte
s: “
¿Q
ué
sa
be
ust
ed d
e s
u e
nfe
rme
da
d?
” o
“¿
Qu
é p
ien
sa
ust
ed
qu
e p
od
em
os
ha
cer?
”, y
me
no
s a
ún
los
eq
uip
os
clín
ico
s e
n lo
s q
ue
se
imp
lica
a
pa
cie
nte
s en
lo
s ó
rga
no
s d
e d
ire
cció
n d
e l
a c
línic
a o
de
l h
osp
ital.
Au
nq
ue
es
ya u
na
re
alid
ad
qu
e lo
s e
-pa
cien
tes
se h
an
co
nve
rtid
o e
n c
ola
bo
rado
res
act
ivo
s d
e g
ran
va
lor
pa
ra e
l sis
tem
a s
an
itari
o. S
ob
re t
od
o e
n e
l cas
o d
e a
qu
ella
s p
ato
log
ías
cró
nic
as
en
las
qu
e s
e p
ue
den
co
nse
gu
ir m
ejo
res
resu
ltad
os
clín
ico
s co
n u
na m
en
or
ate
nci
ón
mé
dic
a.
"C
ua
nd
o l
os
mé
dic
os
re
co
no
ce
n y
ap
oy
an
el
pa
pe
l d
e s
us
pa
cie
nte
s e
n e
l a
uto
cu
ida
do
...
és
tos
pre
se
nta
n m
en
os
sín
tom
as
, m
ue
str
an
me
jore
s r
es
ult
ad
os
, y
re
qu
iere
n m
en
os
ate
nc
ión
pro
fes
ion
al.
"
[10
]
2.
Ap
od
era
r a
lo
s p
ac
ien
tes
es
má
s d
ifíc
il d
e lo
qu
e p
en
sá
ba
mo
sA
ho
ra s
ab
em
os
qu
e l
a “
pre
scri
pci
ón”
de
in
form
aci
ón
mé
dic
a n
o t
ien
e e
fect
o s
i n
o s
e
pro
du
ce u
n c
am
bio
en
el
niv
el
de
co
mp
rom
iso
de
l p
aci
en
te c
on
su
en
ferm
ed
ad
y c
on
su
mé
dic
o.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
89
3.
He
mo
s s
ub
es
tim
ad
o l
a c
ap
ac
ida
d d
e l
os
pa
cie
nte
s p
ara
pro
ve
er
rec
urs
os
de
u
tili
da
d a
la
red
Se
ha
infr
ava
lora
do
la c
ap
aci
da
d d
e lo
s p
aci
en
tes
pa
ra g
en
era
r co
nte
nid
os
mé
dic
os
en
la R
ed
, p
ero
alg
un
os
tien
en
un
a v
olu
nta
d im
pre
sio
na
nte
y u
n c
on
oci
mie
nto
act
ua
liza
do
d
e l
as
me
jore
s fu
en
tes
de
in
form
aci
ón
y e
spe
cia
lista
s, t
rata
mie
nto
s e
inv
est
iga
cio
nes
. S
ue
len
se
r in
telig
en
tes,
mo
tiva
do
s y
con
exp
eri
en
cia
en
sus
pro
pio
s a
uto
cuid
ad
os.
"M
i m
éd
ico
me
dij
o q
ue
mi
cá
nc
er
era
in
cu
rab
le,
qu
e i
nclu
so
co
n l
aq
uim
iote
rap
ia m
e q
ue
da
ba
só
lo u
n a
ño
de
vid
a,
pe
ro t
an
pro
nto
co
mo
pu
de
,m
e f
ui
a I
nte
rne
t a
bu
sc
ar
info
rma
ció
n" [
11
]
4.
He
mo
s s
ob
ree
sti
ma
do
lo
s r
iesg
os
de
la
in
form
ac
ión
sa
nit
ari
a i
nc
orr
ec
ta e
n l
a
Red
A d
ifere
nci
a d
e l
a e
vid
en
cia
qu
e e
xist
e s
ob
re l
os
da
ño
s re
cib
ido
s p
or
pa
cie
nte
s d
e
ori
ge
n i
atr
og
én
ico
, p
or
err
ore
s m
éd
ico
s o
po
r re
acc
ion
es
ad
vers
as
[12
], n
o e
xist
en
ap
en
as
refe
ren
cia
s d
e l
a e
xist
en
cia
de
cas
os
de d
añ
os
sufr
ido
s co
mo
re
sulta
do
de
la
info
rma
ció
n
mé
dic
a
ob
ten
ida
d
esd
e
inte
rne
t.
[13
] A
p
esa
r d
e
qu
e
inte
rne
t e
s u
n
sist
em
a
de
in
form
aci
ón
a
bie
rto
, y
su
con
ten
ido
p
ue
de
se
r a
ve
ces
err
ón
eo
-l
a d
en
om
ina
da
in
foxi
caci
ón-
, la
s co
lab
ora
cio
ne
s e
n r
ed
ayu
da
n a
lo
s u
sua
rio
s a
esc
og
er
en
tre
lo b
uen
o y
lo m
alo
.
5.
Sie
mp
re q
ue
se
a p
os
ible
, la
ate
nc
ión
sa
nit
ari
a d
eb
e r
ea
liza
rse
en
el
en
torn
o
de
l p
ac
ien
teL
as
exp
eri
en
cia
s y
capa
cid
ad
es
de
los
pa
cie
nte
s e
stá
n c
amb
ian
do
drá
stic
am
en
te,
y a
qu
ello
s p
rofe
sio
na
les
qu
e
insi
ste
n
en
tr
ab
aja
r e
xclu
siva
me
nte
e
n
su
en
torn
o
pro
fesi
on
al
o i
nst
ituci
ona
l (c
línic
a u
ho
spita
l) d
isip
an
la
ca
pa
cid
ad
de
pe
rcib
ir e
sa
nu
eva
re
alid
ad
y m
uch
o m
en
os
resp
on
de
r a
su
s n
ece
sid
ad
es.
6.
Lo
s m
éd
ico
s y
a n
o p
ue
de
n h
ac
erl
o s
olo
sY
a n
o e
s p
osib
le q
ue
los
pro
fesi
on
ale
s m
éd
ico
s p
ue
da
n m
an
ten
ers
e a
l d
ía d
e l
a g
ran
ca
ntid
ad
de
info
rma
ció
n d
isp
on
ible
. N
i ta
n s
iqui
era
ce
ntr
ánd
ose
en
una
esp
eci
alid
ad
m
éd
ica
. Y
alg
un
os
e-p
aci
en
tes
aca
ba
n c
on
oci
en
do
mu
cho
s m
ás
de
talle
s so
bre
su
e
nfe
rme
da
d q
ue
su
pro
pio
mé
dic
o.
Cu
an
do
un
a p
ers
on
a t
ien
e u
na
situ
aci
ón
mé
dica
d
ese
spe
rada
, p
rofu
nd
iza
e i
nve
stig
a t
od
o l
o q
ue
ca
iga
en
su
s m
an
os,
y l
o q
ue
esp
era
d
e s
u m
éd
ico
es
alg
o d
ifere
nte
.E
sos
pa
cien
tes
bie
n i
nfo
rma
do
s p
ue
de
n a
yud
arn
os
a a
livia
r la
ca
rga
asi
ste
ncia
l y
me
jora
r la
ca
lida
d d
el
serv
icio
. Y
, en
de
finiti
va,
se v
an
a c
on
vert
ir e
n c
om
pa
ñe
ros
y so
cio
s re
spo
nsa
ble
s d
el s
iste
ma
san
itari
o.
7.
La
ma
ne
ra m
ás
efe
cti
va
pa
ra m
ejo
rar
la a
ten
ció
n s
an
ita
ria
es
ha
ce
rla
má
s
co
lab
ora
tiv
aN
o p
od
em
os
sim
ple
me
nte
ca
mb
iar
el t
rad
icio
na
l mo
de
lo c
en
tra
do
en
los
pro
fesi
ona
les
de
la
sa
lud
po
r u
n
nue
vo
mo
de
lo
cen
tra
do
en
lo
s p
acie
nte
s,
sin
o
qu
e
de
be
mo
s d
esa
rro
llar
un
nu
evo
mo
de
lo d
e c
ola
bo
raci
ón
qu
e s
e b
ase
en
la
s fo
rta
leza
s d
e a
mb
os
sist
em
as.
Te
ne
mo
s q
ue
en
co
ntr
ar
nu
ev
as
ma
ne
ras
de
ay
ud
ar
a q
ue
m
éd
ico
s y
pa
cie
nte
s p
ue
da
n t
rab
aja
r c
on
jun
tam
en
te
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
90
4. R
edes
de
pac
ien
tes:
co
mu
nid
ades
de
cuid
ado
s en
la R
ed
Ha
sta
ah
ora
el
valo
r sa
nita
rio
ta
nto
de
l d
iag
nós
tico
así
com
o d
e l
a e
volu
ció
n m
édi
ca
de
l p
aci
ent
e h
a s
ido
aso
cia
do
a l
os
pro
fesi
on
ale
s d
e la
sa
lud
po
r su
esf
ue
rzo
y
en
tre
ga
. N
o o
bst
an
te,
en l
os
últi
mo
s tie
mp
os
emp
ieza
n a
ab
rirs
e n
uev
as
fue
nte
s d
e
valo
r sa
nita
rio
qu
e c
om
ple
me
nta
a la
ya
exi
ste
nte
: la
s r
ed
es
de
pa
cie
nte
s [
14
].
La
s re
de
s d
e
pa
cie
nte
s so
n
inic
iativ
as,
n
orm
alm
en
te
lan
zad
as
por
los
pro
pio
s p
aci
en
tes
o fa
mili
are
s, e
n l
as
qu
e s
e p
rete
nd
e a
cerc
ar
a l
os
pro
fesi
ona
les
san
itario
s,
cuid
ad
ore
s y
fam
ilia
res
qu
e e
sté
n i
nvo
lucr
ad
os
en
un
pro
ceso
clín
ico
. E
sta
s re
de
s su
ele
n p
rese
nta
r u
na
ser
ie d
e c
ara
cte
ríst
ica
s:S
irv
en
c
om
o
pu
nto
d
e
en
cu
en
tro
fr
en
te
a
su
s
itu
ac
ión
: a
yud
an
a
lo
s p
aci
en
tes
y su
s fa
mili
as a
lid
iar
con
el
nu
evo
dia
gn
óst
ico
, of
rece
n c
on
sejo
s e
in
form
aci
ón
útil
y a
po
yo c
on
sta
nte
en
pro
de
la
me
jor
calid
ad
de
vid
a d
el
en
ferm
o.
So
n i
nd
ep
en
die
nte
s d
e l
a z
on
a g
eo
grá
fic
a g
rac
ias
a I
nte
rne
t: l
as
red
es
se
org
an
iza
n d
e f
orm
a a
utó
no
ma
y d
istr
ibu
ida
, a
len
tan
do
el
esf
ue
rzo
de
un
ir l
as
difi
culta
des
de
ca
da
pac
ien
te p
ara
en
con
tra
r so
luci
on
es c
om
un
es
sob
re s
u
situ
aci
ón.
O
in
clu
so
s
on
u
n
co
mp
lem
en
to
al
sis
tem
a
tra
dic
ion
al
qu
e
sir
ve
pa
ra
su
ma
r e
sfu
erz
os
: d
istin
tas
a la
s re
des
de
ap
oyo
ce
ntr
ad
as
en
el p
aci
ent
e q
ue
su
rge
n d
e l
os
pro
pio
s p
rofe
sio
na
les
con
un
a v
isió
n o
rie
nta
do
ra y
de
difu
sió
n h
aci
a u
na
en
ferm
ed
ad
co
ncr
eta
.
Lo
s ca
na
les
de
co
mu
nic
aci
ón
qu
e u
tiliz
an
las
rede
s d
e p
aci
ente
s so
n:
Te
lefo
nía
: pa
ra s
erv
icio
s d
e a
ten
ción
dir
igid
a y
ori
en
tativ
a,
esc
uch
ar,
info
rma
r y
ayu
da
r a
l pa
cie
nte
so
bre
su
situ
ació
n.
Inte
rne
t: m
ed
ian
te c
orr
eo
s e
lect
rón
ico
s (e
nví
o y
re
cep
ció
n d
e n
otif
ica
cio
ne
s,
avi
sos
y a
larm
a s
ob
re c
itas
o f
árm
aco
s),
foro
s (e
xpe
rie
nci
as
de
pe
rso
na
s,
em
pa
tía
co
n l
a s
itua
ción
qu
e v
ive
n,
resu
ltad
os
de
otr
os
caso
s e
xpu
est
os
pa
ra
po
de
r co
nsi
de
rar
alg
ún
tra
tam
ien
to,
etc
.) y
/o c
om
un
ida
de
s o
nlin
e (
ge
stió
n d
el
con
oci
mie
nto
g
en
era
do
en
la
s re
de
s,
com
un
ica
ción
e
ntr
e
am
igo
s o
co
mp
añ
ero
s co
n s
ituac
ion
es
sim
ilare
s).
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
91
F
igu
ra 2
. M
ap
a M
ed
icin
a 2
.0,
Ex
tra
ído
de
Eys
en
ba
ch
20
08
[1
5]
*A
po
me
dia
ció
n e
s u
n n
ue
vo c
on
cep
to q
ue s
e r
efie
re a
la
me
dia
ció
n e
xpe
rim
en
tad
a a
l le
er
com
en
tari
os
de
otr
os
usu
ari
os
[16
]
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
92
Alg
un
os
eje
mp
los
de
est
e c
am
bio
:C
arin
gB
rid
e e
s u
n e
jem
plo
de
co
mu
nid
ad
qu
e r
eci
bía
no
tific
aci
on
es
en
su
s co
rre
os
ele
ctró
nic
os
en
las
nu
eva
s e
ntr
ad
as
en
el b
log
de
Da
ve -
sob
re la
luch
a d
e s
u c
án
cer-
. R
ee
nvi
ab
an
co
rre
os,
co
nvi
rtie
nd
o e
l ap
oyo
a D
ave
en
alg
o v
íric
o
en
la R
ed
, re
cib
ien
do
con
sejo
s y
ap
oyo
de
ge
nte
qu
e n
o c
ono
cía
o q
ue
no
ve
ía
ha
ce b
ast
ant
e t
iem
po
[1
7]
Re
vo
luti
on
He
alt
h [
18
] P
ati
en
tsL
ike
Me
[1
9]
AC
OR
[2
0]
En
Esp
añ
a t
am
bié
n t
en
em
os
alg
un
os
mo
vim
ien
tos.
Esp
añ
a c
ue
nta
co
n m
ás
de
7
00
a
soci
acio
ne
s d
e p
aci
en
tes,
se
gú
n
reco
ge
e
l M
ap
a
Na
cio
na
l d
e
las
Aso
cia
cio
nes
de
Pa
cie
nte
s 2
00
9 d
e F
arm
ain
du
stri
a [
21
]: o
Vi.
vu
[22
]o
Ep
ac
ien
tes
.co
m [
23
] o
AP
TIC
: [2
4]
oM
iSa
lud
en
Re
d:
[25
] o
Viv
ela
sa
lud
[2
6]
oP
ue
do
se
r [
27
] o
On
co
no
cim
ien
to [
28
]
5. E
l mu
nd
o d
e la
s co
mu
nid
ades
on
lin
e
En
e
l a
pa
rta
do
a
nte
rior
d
imo
s re
fere
nci
as
de
alg
un
as
red
es
de
p
rofe
sio
na
les
y p
aci
en
tes
org
an
iza
da
s en
co
mu
nid
ad
es
qu
e h
an
vis
to l
a n
ece
sid
ad
de
co
lab
ora
r pa
ra
en
con
tra
r e
l ca
min
o m
ás
efic
az
en
la
me
jora
de
la
ate
nci
ón
mé
dic
a:
los
pa
cie
nte
s se
e
stá
n a
po
de
ran
do
gra
cia
s a
In
tern
et
y a
de
má
s e
sta
ble
cen
un
co
mp
rom
iso
en
su
cu
ida
do
. D
ocT
om
[2
9]
en s
u a
rtíc
ulo
[3
0]
ha
ce r
efe
ren
cia
a t
rata
r d
e c
om
pa
rtir
da
tos
en
tre
pa
cie
nte
s p
ara
la to
ma
de
de
cisi
on
es:
“lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la
sa
lud
no
pu
ed
en
ha
ce
rlo
so
los
, n
i lo
s p
ac
ien
tes
ta
mp
oc
o,
ca
da
un
o a
po
rta
mu
ch
o p
ara
la
so
luc
ión
” [3
0]
Bra
inta
lk [
31]
es
un
a c
om
un
ida
d d
e a
po
yo o
rie
nta
da
a l
a e
du
caci
ón o
nlin
e d
el
e-
pa
cie
nte
, su
en
foq
ue
de
“g
en
era
r d
e a
ba
jo h
aci
a a
rrib
a”
con
el
fin d
e c
rea
r re
curs
os
pa
ra e
l e
-pac
ien
te c
hoc
a c
on
el
mé
tod
o t
rad
icio
na
l q
ue
me
nci
on
a J
ohn
Le
ste
r [3
2]
de
q
ue
los
esf
uerz
os
pro
fesi
on
ale
s to
ma
n u
n e
nfo
qu
e “
de
arr
iba
ha
cia
ab
ajo
” p
or
el q
ue
el
mé
dic
o s
abe
lo m
ejo
r, b
rin
da
nd
o c
onte
nid
os
pro
fesi
on
ale
s do
nd
e e
l pa
cie
nte
tie
ne
n u
n
pa
pe
l p
oco
re
leva
nte
”. ¿
Po
r q
ué
no
co
mp
lem
en
tar
am
bo
s e
nfo
qu
es?
, ¿
no
te
nd
ríam
os
un
ma
yor
en
riq
ue
cim
ien
to c
on
am
ba
s p
ers
pe
ctiv
as?
La
re
spu
est
a p
osi
ble
la
ten
drí
am
os
en
el
tra
bajo
de
Da
n H
och
[3
3]
en
el
qu
e s
e
mu
est
ra q
ue
la
s co
mu
nid
ad
es
en
la
s q
ue
el
paci
en
te t
om
a c
on
tro
l d
e la
in
form
aci
ón
pa
recí
an
hac
erl
o m
uy
bie
n s
in a
sist
enci
a p
rofe
sio
na
l.
Otr
o e
jem
plo
de
co
mu
nid
ad
es
de
ap
oyo
on
line
lo
te
nd
ría
mo
s e
n A
CO
R [
20
], u
na
p
lata
form
a q
ue
ha
hec
ho
aco
pio
y r
eco
pila
ción
de
to
do
ese
flu
jo i
nfo
rma
tivo
de
la
s co
mu
nid
ad
es
qu
e e
mp
eza
ron
a s
urg
ir a
pa
rtir
de
l añ
o 2
00
1 s
ob
re c
án
cer.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
93
Po
r ta
nto
he
mo
s d
e c
on
sid
era
r q
ue
lo
s g
rup
os
de
ap
oyo
on
line
so
n u
n c
om
ple
me
nto
e
n
la
tom
a
de
d
eci
sion
es
-nu
nca
re
em
pla
zará
a
lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la
sa
lud
-.
Ta
mb
ién
de
be
mo
s to
ma
r m
ás
en
con
sid
era
ció
n a
lo
s cu
ida
dore
s y
cuid
ado
ras
po
r se
r p
ers
on
as
que
est
án
en
co
nta
cto
dir
ect
o c
on
pa
cie
nte
s co
n l
os
que
ad
qu
iere
n u
n
con
oci
mie
nto
de
la
evo
luci
ón
de
l p
ade
cim
ien
to y
ca
lida
d d
e vi
da
, la
ge
stió
n d
el
día
a
día
de
la
en
ferm
ed
ad
, la
pre
stac
ión
de
ap
oyo
a e
nfe
rmo
s cr
ón
ico
s y
term
ina
les
y e
l e
sta
r a
l día
so
bre
el e
sta
do
de
su
co
nd
ició
n.
6. E
l p
apel
de
los
e-p
acie
nte
s en
la
inve
stig
ació
n
bio
méd
ica
Du
ran
te m
uch
os
añ
os,
la
id
ea
de
qu
e l
os
pac
ien
tes
pu
die
ran
pa
rtic
ipar
en
el
ava
nce
d
el
con
ocim
ien
to c
ien
tífic
o e
ra i
mp
ensa
ble
. H
oy
en
día
, y
gra
cia
s a
la a
pa
rici
ón
de
Inte
rne
t, e
s p
osi
ble
qu
e g
ran
de
s g
rup
os
de
pa
cie
nte
s co
n u
n m
ism
o p
rob
lem
a s
e u
na
n
y co
mp
art
an
su
s e
xpe
rie
nci
as,
h
aci
en
do
ev
ide
nte
su
p
ote
nci
al
pa
pe
l e
n
la
inve
stig
aci
ón b
iom
éd
ica
.
Ha
sta
el m
om
en
to,
la m
ayo
ría
de
pa
cie
nte
s d
ese
mp
eñ
an
un
pa
pe
l pa
sivo
en
el a
van
ce
de
la
m
ed
icin
a,
y p
art
icip
an
e
n
inve
stig
aci
one
s co
mo
m
ero
s su
jeto
s d
e
en
sayo
s cl
ínic
os d
ise
ña
do
s y
rea
liza
do
s po
r lo
s p
rofe
sio
na
les.
Po
cos
son
los
in
vest
iga
dore
s q
ue
ha
n c
onsi
de
rad
o l
a p
osi
bili
da
d d
e q
ue
lo
s p
aci
en
tes
pue
da
n l
leg
ar
a p
art
icip
ar
en
e
l dis
eñ
o,
aná
lisis
de
dat
os
y e
lab
ora
ció
n d
e c
oncl
usi
on
es d
e u
na
inve
stig
aci
ón
.
Un
a
de
la
s p
rim
era
s p
ers
on
as
que
su
po
ve
r to
do
e
l p
ote
nci
al
qu
e lo
s p
aci
ent
es
po
drí
an
te
ne
r p
ara
e
l a
van
ce
cie
ntí
fico
e
s el
p
rofe
sor
No
rma
n
Sch
erz
er
-mu
cho
s co
nsi
de
ran
el a
ba
nd
era
do
de
la in
vest
iga
ció
n m
éd
ica
dir
igid
a p
or
pa
cie
nte
s.
Sch
erz
er
tra
ba
jab
a e
n e
l De
pa
rta
me
nto
de
Sa
lud
de
Nu
eva
Yo
rk,
au
nq
ue
ah
ora
de
dic
a u
na
s 5
0 h
ora
s se
ma
na
les
a c
oo
rdin
ar
los
esf
ue
rzo
s d
e s
u g
rup
o d
e i
nve
stig
aci
ón
o
nlin
e
”Th
e L
ife
Ra
ft
Gro
up
” [3
4].
N
orm
an
e
mp
ezó
a
p
on
ers
e
en
con
tact
o co
n
afe
cta
do
s de
cá
nce
r g
ast
roin
test
inal
(G
IST
) cu
an
do
An
ita,
su m
uje
r, f
ue
dia
gn
ost
icad
a
en
19
94
, y
com
o r
esu
ltad
o s
e c
reó
Th
e L
ife R
aft
Gro
up
, u
n g
rup
o c
err
ad
o e
n e
l q
ue
só
lo s
e a
dm
ite e
l a
cce
so a
pa
cie
nte
s co
n G
IST
y s
us
fam
ilia
res.
El
gru
po
cu
en
ta c
on
su
pro
pia
bib
liote
ca m
éd
ica
y r
eco
ge d
e f
orm
a p
eri
ód
ica
dat
os
clín
icos
de
ca
da
un
o d
e
sus
mie
mb
ros.
Est
as
com
un
ida
de
s d
e a
po
yo o
nlin
e c
on
un
a c
lara
ori
en
taci
ón
a la
inve
stig
aci
ón
com
o
la q
ue
aca
bam
os
de
pre
sen
tar
pu
ede
n ll
eg
ar
a o
bte
ne
r in
form
aci
ón
vita
l de
un
a f
orm
a
mu
cho
má
s rá
pid
a q
ue
los
pro
pio
s in
vest
iga
do
res.
“U
no
de
lo
s g
ran
de
s b
en
efi
cio
s d
e l
as
in
ves
tig
ac
ion
es
pro
mo
vid
as
po
r lo
sp
ac
ien
tes
es
su
ra
pid
ez”
Lo
s e
-pa
cie
nte
s p
ub
lic
an
su
s p
rop
ios
es
tud
ios
de
in
ve
sti
ga
ció
nE
n j
un
io d
e 2
00
1,
el
gru
po
de
Sch
erz
er
util
izó
su
bo
letí
n d
e n
otic
ias
pa
ra p
ub
lica
r su
p
rim
er
est
ud
io f
orm
al
sob
re l
a e
ficac
ia d
e G
live
c® (
un
in
hib
ido
r d
e l
a t
iro
sin
a q
uin
asa
) p
ara
pa
cie
nte
s co
n G
IST
. Y
en
oct
ub
re d
e e
se m
ism
o a
ño
el
gru
po
pub
licó
su
pri
me
r e
stu
dio
exh
au
stiv
o s
ob
re lo
s e
fect
os s
ecu
nd
ario
s a
soci
ad
os a
l tra
tam
ien
to.
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
94
Pe
ro a
de
má
s d
e r
eco
ge
r lo
s d
ato
s h
ab
itual
es,
T
he
Life
Ra
ft G
rou
p a
bri
ó n
uevo
s ca
min
os
en
div
ers
as
áre
as:
E
valu
aro
n la
ca
lida
d d
e la
asi
ste
ncia
clín
ica
en
los
cen
tro
s d
e in
vest
iga
ción
Est
ud
iaro
n la
s fu
en
tes
de in
form
aci
ón
en
las
qu
e co
nfia
ba
n lo
s p
aci
en
tes
D
esa
rro
llaro
n u
na
me
tod
olo
gía
po
r la
cu
al l
os
pa
cie
nte
s p
od
ían
se
rvir
co
mo
su
p
rop
io g
rupo
co
ntr
ol
In
tro
du
jero
n u
na
nu
eva
esc
ala
de
cla
sific
ació
n d
e g
rave
da
d d
e lo
s e
fect
os
secu
nd
ari
os
de
sde
el p
unto
de
vis
ta d
e lo
s p
rop
ios
pa
cie
nte
s
“E
l n
ue
vo
mo
de
lo d
e i
nv
es
tig
ac
ión
in
icia
do
po
r T
he
Lif
e R
aft
Gro
up
, e
stá
h
ac
ien
do
po
sib
le q
ue
lo
s p
ac
ien
tes
y s
us
fa
mil
iare
s p
ue
da
n c
on
trib
uir
a l
a
inv
es
tig
ac
ión
clí
nic
a d
e s
us
en
ferm
ed
ad
es
de
un
a m
an
era
sin
pre
ce
de
nte
s”
-Dr.
G. D
em
etri. D
irec
tor
Médic
o d
el I
nst
ituto
del C
ánc
er
Dan
a-F
arbe
r de B
osto
n-
En
la
Ta
bla
1 s
e c
itan
alg
un
os
eje
mp
los
de
otr
as
inic
iativ
as
pio
ne
ras
en
Est
ad
os
Un
ido
s p
rom
ovi
da
s p
or
pa
cie
nte
s.
Ta
bla
1.
Inic
iati
va
s p
ion
era
s e
n E
EU
U p
rom
ov
ida
s p
or
pa
cie
nte
s
El
futu
ro l
os
e-p
acie
nte
s en
la
inve
stig
ació
n c
lín
ica
Tra
dic
ion
alm
en
te
los
inve
stig
ad
ore
s si
em
pre
h
ab
ían
te
nid
o
la
últim
a
pa
lab
ra
en
in
vest
iga
ción
, su
s p
roye
cto
s se
dis
eñ
ab
an
pa
ra s
atis
face
r la
s n
ece
sida
de
s q
ue
ello
s co
nsi
de
rab
an o
po
rtu
na
s y
los
retr
aso
s e
ntr
e s
us
de
scu
brim
ien
tos
o r
esu
ltad
os
y su
d
ifusi
ón
o c
on
oci
mie
nto
po
r e
l re
sto
de
la g
en
te s
e c
on
sid
era
ba
un
a p
art
e in
evi
tab
le d
el
pro
ceso
. P
ero
In
tern
et
está
pe
rmiti
end
o q
ue
los
gru
po
s d
e a
po
yo o
nlin
e c
on
inte
rés
en
la
inve
stig
aci
ón
pu
ed
an
dis
eñ
ar
y re
aliz
ar
sus
pro
pio
s e
stu
dio
s, r
eco
pila
r y
an
aliz
ar
sus
pro
pio
s d
ato
s y
pu
blic
ar s
us
pro
pio
s re
sulta
dos
. P
ue
de
n p
rove
er
a l
os
inve
stig
ad
ore
s a
cce
so a
pac
ien
tes
y p
ob
laci
on
es
de e
stu
dio
pe
rfe
cta
me
nte
ca
teg
ori
zad
as
a u
n c
ost
e
eco
nó
mic
o b
ajo
o in
clu
so s
in c
oste
alg
un
o.
“E
s m
uy
ale
nta
do
r q
ue
lo
s i
nv
es
tig
ad
ore
s,
las
co
mp
añ
ías
fa
rma
cé
uti
ca
s y
lo
s
ho
sp
ita
les
em
pie
ce
n a
to
ma
rno
s e
n s
eri
o”
No
rma
n S
che
rze
r
Pe
ro c
ua
lqu
iera
qu
e s
ea
el
pa
pe
l q
ue
de
sem
pe
ña
n,
un
a v
ez
qu
e e
mp
ieza
n a
eje
rce
r u
n p
od
er
rea
l en
el s
ecto
r, lo
s g
rupo
s d
e p
aci
ente
s q
uie
ren
ten
er
voz
en
las
de
cisi
one
s y
est
rate
gia
s fu
tura
s d
e lo
s e
stu
dio
s y
pro
yect
os
de
inve
stig
ació
n.
Lo
s e
-pa
cien
tes
est
án
mo
tiva
do
s p
or
en
con
tra
r re
spu
est
as
y a
po
rta
r m
uch
a d
ed
icac
ión
y
tiem
po
, a
lgo
qu
e m
uch
as
vece
s lo
s in
vest
iga
dore
s n
o t
iene
n.
“A
un
qu
e h
em
os
ap
ren
did
o m
uc
ho
so
bre
bio
log
ía,
qu
ímic
a y
ge
né
tic
a m
ole
cu
lar,
n
o n
os
in
vo
luc
ram
os
en
la
s c
om
pe
ten
cia
s d
e l
os
in
ves
tig
ad
ore
s p
rofe
sio
na
les
.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
95
Te
ne
mo
s e
l a
po
yo
de
to
do
el
mu
nd
o.
Es
o n
os
co
nv
iert
e e
n u
n a
lia
do
mu
y
po
de
ros
o”
Sh
aro
n T
err
y (P
XE
)
A m
ed
ida
qu
e c
ad
a v
ez
sea
n m
ás
los
gru
po
s de
pa
cie
nte
s q
ue
em
pie
cen
a r
eco
pila
r y
pu
blic
ar
sus
pro
pio
s d
ato
s,
cam
bia
rán
d
rást
ica
me
nte
la
s re
laci
on
es
entr
e
inve
stig
ad
ore
s y
pa
cie
nte
s.
Lo
s in
vest
iga
do
res
de
pe
nd
erá
n
cad
a
vez
má
s d
e
los
pa
cie
nte
s y
no
al
revé
s. N
ue
stro
s e
-pa
cie
nte
s e
stá
n p
rep
ara
do
s, d
isp
ue
sto
s y
son
ca
pa
ces
de
ha
cerl
o s
i se
les
pe
rmite
.
7. A
pre
nd
er
de
lo
s e
-pa
cie
nte
s
Có
mo
ya
se
ha
exp
lica
do
en
lo
s ca
pít
ulo
s an
teri
ore
s, l
os e
-pa
cie
nte
s co
nsi
gu
en e
l a
po
de
ram
ien
to d
e d
ive
rsa
s m
an
era
s: s
e u
ne
n a
co
mu
nid
ad
es,
ha
cen
bú
squ
ed
as
sob
re
su
en
ferm
ed
ad
e
n
la
red
, o
in
clu
so
con
sulta
n
ba
ses
de
d
ato
s b
iom
éd
ica
s co
mo
M
ed
line
pa
ra c
on
oce
r la
s ú
ltim
as
inve
stig
aci
one
s.E
n e
ste
cap
ítu
lo d
el
Lib
ro B
lan
co d
el
E-P
aci
ente
se
mu
est
ran
alg
uno
s e
jem
plo
s d
e
inn
ova
cio
nes
fr
uto
d
e
la
cola
bo
raci
ón
co
nju
nta
d
e
e-p
aci
en
tes
y p
rofe
sio
nal
es
san
itari
os
en E
EU
U:
Bra
inT
alk
[31
],
es
un
a
co
mu
nid
ad
d
e
pa
cie
nte
s ce
ntr
ad
a
en
tr
ast
orn
os
ne
uro
lóg
icos
, d
e l
a q
ue
ya
he
mo
s h
ab
lad
o a
nte
rio
rme
nte
. E
s u
n c
laro
eje
mp
lo
de
un
a i
nici
ativ
a i
nn
ova
do
ra d
e e
-pa
cie
nte
s. E
stá
co
mu
nid
ad e
stá
fo
rma
da
po
r su
bco
mu
nid
ad
es
do
nd
e
se
tra
tan
te
ma
s e
spe
cífic
os
(p.e
j: e
pile
psi
a)
y a
ctu
alm
en
te h
a c
on
segu
ido
te
ne
r ta
l re
leva
nci
a q
ue
alg
un
os
ne
uró
log
os
la
pre
scri
be
n
a
sus
pa
cie
nte
s,
e
incl
uso
pa
rtic
ipa
n
act
ivam
en
te
ap
ort
an
do
su
e
xpe
rie
nci
a c
línic
a.
La
la
bo
r co
nju
nta
de
pa
cien
tes
y cl
ínic
os
est
á p
erm
itie
nd
o
qu
e s
e e
xplo
ren
nu
eva
s fo
rma
s d
e c
uid
ad
os
o s
erv
icio
s.
Me
tan
oia
[3
5]
un
a c
om
un
ida
d c
rea
da p
or
un
a p
aci
en
te e
n la
qu
e p
rofe
sio
na
les
de
la
sa
lud
me
nta
l o
fre
cen
ap
oyo
on
line
o “
cib
ert
era
pia
”. C
on
sig
uie
nd
o a
sí
sup
era
r m
uch
as
ba
rre
ras
de
mile
s d
e p
ers
on
as c
on
pro
ble
ma
s m
en
tale
s q
ue
n
o a
cud
en
a u
n p
rofe
sion
al d
e la
sa
lud
po
r cu
est
ion
es
eco
nóm
ica
s, c
ultu
rale
s o
“q
ué
dir
án
”.
Re
na
iss
en
ce
He
alt
h [
36
] u
n n
ue
vo m
od
elo
de
ate
nci
ón
san
itari
a e
n e
l qu
e lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la s
alu
d t
rab
aja
n c
od
o a
co
do
co
n s
us
paci
en
tes,
est
and
o a
su
dis
po
sici
ón
la
s 2
4h
d
el
día
, to
do
s lo
s d
ías,
p
on
ien
do
a
su
dis
pos
ició
n
su
his
tori
al
mé
dic
o e
n I
nte
rne
t, i
mp
lica
nd
o a
l p
aci
en
te e
n l
a t
om
a d
e d
eci
sio
nes
cl
ínic
as y
da
nd
o f
orm
aci
ón
so
bre
sus
tra
sto
rno
s y
cóm
o m
an
eja
rlo
s.
La
co
lab
ora
ció
n e
ntr
e p
rofe
sio
na
les
de
la s
alu
d,
pa
cie
nte
s y
cuid
ad
ore
s/a
s e
s la
cla
ve
pa
ra e
l d
esa
rro
llo d
e n
ue
vas
tecn
olo
gía
s, r
ecu
rso
s y/
o t
ipo
s d
e c
uid
ad
os
qu
e s
e
aju
ste
n m
ás
a la
s n
ece
sid
ad
es
rea
les.
8. E
l ca
mb
io
de
la
visi
ón
m
édic
a:
el
pac
ien
te
au
tón
om
o
An
ge
la C
ou
lter
[3
7]
de
cla
ra a
bie
rta
me
nte
qu
e “
Te
ne
mo
s q
ue
re
de
finir
el
pa
pe
l d
el
pa
cie
nte
,h
ac
er
hin
ca
pié
en
la
au
ton
om
ía,
la e
ma
nc
ipa
ció
n y
la
au
tos
ufi
cie
nc
ia e
n
ve
z d
e l
a p
as
ivid
ad
y d
ep
en
de
nc
ia”,
to
do
se
red
uce
en
ten
er
acc
eso
a la
info
rmac
ión
y e
sta
r in
form
ad
o:
est
o im
plic
a u
n c
am
bio
en
lo
s c
on
oc
imie
nto
s m
éd
ico
s.
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
96
Inte
rne
t a
ña
de
a
lgo
q
ue
n
un
ca
an
tes
fue
p
osi
ble
: b
usc
ar
info
rma
ció
n,
po
ner
e
n
con
tact
o
a p
aci
en
tes
con
si
tua
cio
ne
s si
mila
res,
co
mp
art
ir
exp
eri
en
cia
s y
con
oci
mie
nto
s, a
ve
ces
incl
uso
acc
eso
a d
ato
s q
ue
lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la
sa
lud
no
tie
ne
n.
La
ca
pa
cida
d
de
lle
gar
a
la
in
form
aci
ón
y
la
cap
aci
dad
d
e
acc
ión
n
os
da
u
na
au
ton
om
ía q
ue
nu
nca
an
tes
se h
ab
ía t
en
ido
, lib
erá
nd
on
os
de
la
de
pe
nd
en
cia
de
un
a
ún
ica
fu
en
te d
e c
on
oci
mie
nto
. E
sto
re
du
ce e
l va
lor
de
‘e
l p
rofe
sio
na
l d
e l
a s
alu
d s
abe
to
do
’.
El
he
cho
de
qu
e e
xist
an
pa
cie
nte
s q
ue
se
con
sid
era
n i
nca
pa
ces
de c
om
pre
nd
er
y h
ace
rse
ca
rgo
de
asp
ect
os
rela
cio
nad
os
con
su
salu
d,
jun
to c
on
el
mo
de
lo c
lási
co e
n e
l q
ue
“e
l p
rofe
sio
na
l sa
be
m
ás”
lim
ita
las
po
sib
ilid
ad
es
rea
les
que
o
fre
cen
la
s co
mu
nid
ad
es
de
pa
cie
nte
s e
n I
nte
rne
t.
En
la
sa
nid
ad
d
el
sigl
o
XX
I lo
s m
éd
ico
s a
ctu
ará
n
com
o
ase
sore
s o
rie
nta
nd
o y
ap
oya
nd
o
a
sus
pa
cie
nte
s,
sus
inic
iativ
as
y lo
s a
nim
ará
a
se
r ge
ne
rad
ore
s d
e
con
oci
mie
nto
.
Ka
te L
ori
g y
su
s co
lega
s d
el
Ce
ntr
o d
e I
nve
stig
aci
ón
y E
du
caci
ón
del
Pa
cie
nte
de
S
tan
ford
[3
8]
fue
ron
lo
s p
rim
ero
s e
n
ide
ntif
ica
r y
est
udia
r p
erf
iles
de
p
aci
ent
es
exp
ert
os.
Co
mo
re
sulta
do
de
esa
pri
me
ra a
pro
xim
aci
ón
, q
ue
dó
pa
ten
te c
óm
o e
sto
s p
aci
en
tes
exp
ert
os
me
jora
ron
la
ges
tión
de
su e
nfe
rme
da
d,
est
ad
o d
e sa
lud
y a
ctitu
d
fre
nte
a la
en
ferm
ed
ad
cró
nic
a.
Lia
m D
on
ald
son
[3
9]
dir
ect
or
mé
dic
o d
el
Se
rvic
io N
aci
on
al
de
Sa
lud
de
Gra
n B
reta
ña
co
me
ntó
sob
re e
l P
rogr
am
a d
e p
aci
en
tes
exp
ert
os
NH
S “
Imp
resi
on
es
an
ecd
ótic
as
ha
sta
a
ho
ra
sug
iere
n
un
n
ive
l d
e
com
pro
mis
o
y e
ntu
sia
smo
d
e
los
pa
cien
tes,
p
rofe
sio
na
les
san
itario
s y
ge
sto
res
qu
e
lleva
rá
la
ge
stió
n
de
la
s e
nfe
rme
da
de
s cr
ón
ica
s a
una
nu
eva
era
de
op
timis
mo
y d
e o
po
rtu
nid
ad
”.
Lo
s p
aci
en
tes
au
tón
om
os
se
au
to
ed
uca
n
ace
rca
d
e
sus
con
dic
ione
s m
éd
ica
s y
ge
stio
na
n m
ejo
r su
cu
ida
do
:E
sta
ble
cen
y a
plic
an
sus
pro
gra
ma
s d
e s
alu
d s
iem
pre
qu
e s
ea
po
sib
le
Va
lora
n m
ás
de
un
tra
tam
ien
to
Co
nsi
gu
en
un
ma
yor
nú
me
ro d
e p
rue
ba
s A
lma
cen
an
y o
rga
niz
an
su
info
rma
ció
n m
éd
ica
de
ma
ne
ra m
ás
útil
y c
om
ple
ta
Pre
pa
ran
su
s in
tera
ccio
ne
s co
n lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la m
ed
icin
a
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
97
F
igu
ra 3
. R
eg
istr
o P
ers
on
al
de
Sa
lud
2.0
, E
xtr
aíd
o d
e E
yse
nb
ac
h 2
00
8 [
15
]
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
98
9. C
on
clu
sio
nes
Co
n l
a s
ele
cció
n d
e l
os p
rin
cip
ales
co
nce
pto
s d
el
“Lib
ro B
lan
co d
e l
os
e-p
aci
ent
es”
h
em
os
qu
eri
do
ap
roxi
ma
r a
los
lec
tore
s a
la
rev
olu
ció
n a
la
qu
e e
stam
os
asi
stie
nd
o
com
o
Ala
n
Ka
y m
en
cio
na
“L
a m
ejo
r fo
rma
d
e
pre
de
cir
e
l fu
turo
e
s in
ve
ntá
nd
olo
”[4
0].
El
Dr.
To
m F
erg
uso
n f
ue l
íde
r e
n l
a a
pa
rici
ón
de
un
mo
vim
ien
to q
ue
ca
da
ve
z e
stá
m
ás
ge
ne
raliz
ad
o y
en
el
qu
e s
e d
efie
nd
e e
l a
uto
cuid
ad
o c
omo
pu
nto
de
pa
rtid
a p
ara
u
na
bu
en
a s
alu
d y
se
pro
mu
eve
un
a n
ue
va f
orm
a d
e r
ela
ción
en
tre
los
pa
cie
nte
s y
los
pro
fesi
on
ale
s d
e l
a s
alu
d.
Es
el
mo
vim
ien
to d
e l
os
e-p
aci
en
tes,
qu
e a
nim
a a
lo
s cl
ínic
os a
ca
mb
iar
el
clá
sico
mo
de
lo p
ate
rna
lista
de
ate
nci
ón
sa
nita
ria
y a
tra
tarl
os
com
o a
ig
ua
les,
co
n e
l fin
de
co
nse
gu
ir u
no
s m
ejo
res
resu
ltad
os.
Y e
s q
ue
ca
da
ve
z m
ás
pa
cien
tes,
fa
mili
are
s y
cuid
ad
ore
s e
stá
n
pre
pa
rad
os
pa
ra
com
pre
nd
er
la
en
ferm
ed
ad
a la
qu
e s
e e
nfr
en
tan
y c
ola
bo
rar
con
el c
línic
o e
n la
ge
stió
n d
e s
u s
alu
d.
El a
cce
so g
en
era
liza
do
a in
tern
et
ha
fa
cilit
ad
o e
l acc
eso
a r
ecu
rso
s d
e in
form
aci
ón
en
salu
d [
41
]. Y
, a
un
qu
e s
e d
eb
e s
er
cuid
ad
oso
co
n la
info
rma
ció
n q
ue
se
en
cue
ntr
a e
n la
re
d,
en
la m
ayo
ría
de
los
caso
s se
tra
ta d
e in
form
aci
ón
vá
lida
y p
ue
de
lle
ga
r a
su
po
ne
r u
na
he
rra
mie
nta
bá
sica
pa
ra q
ue
los
pa
cien
tes
con
ozc
an
má
s so
bre
su
en
ferm
ed
ad
y
cola
bo
ren
así
en
la m
ejo
ra d
el a
ctua
l sis
tem
a s
an
itari
o.
Lo
s p
rofe
sion
ale
s d
eb
en
ace
pta
r e
l pa
pe
l de
los
e-p
aci
en
tes
com
o c
o-r
esp
on
sab
les
de
su s
alu
d.
Si
los
clín
ico
s n
o l
leg
ara
n a
ace
pta
r e
ste
he
cho
, e
l si
ste
ma
sa
nita
rio
po
dría
vo
lve
rse
vu
lne
rab
le
deb
ido
a
u
na
p
érd
ida
d
e
con
fian
za.
Pe
ro,
en
ca
mb
io,
si
los
pro
fesi
on
ale
s d
e
la
salu
d
ace
pta
n e
sta
n
ue
va
situ
aci
ón
, e
l n
úm
ero
d
e
pa
cie
nte
s a
yud
án
do
se
a
sí
mis
mo
s co
n
la
ate
nci
ón
qu
e
rea
lme
nte
n
ece
sita
n
se
verí
a
po
ten
cia
lme
nte
incr
em
en
tad
o.
La
cre
aci
ón
de
un
sis
tem
a s
an
itari
o ó
ptim
o v
a a
de
pe
nd
er
de
nu
est
ra h
ab
ilid
ad
par
a
com
pre
nd
er
a e
sta
nu
eva
ge
ne
raci
ón d
e e
-pa
cien
tes,
pro
po
rcio
ná
nd
ole
s la
au
ton
om
ía,
los
con
oci
mie
nto
s y
el a
po
de
ram
ien
to q
ue
ello
s d
ese
an
y s
e m
ere
cen
, e
invi
tán
do
les
a
un
irse
a u
n e
sfu
erz
o c
omb
ina
do
pa
ra m
ejo
rar
la s
alu
d.
Só
lo u
nie
nd
o l
as
fue
rza
s co
n
est
os
nu
evo
s co
leg
as
se p
od
rán
re
solv
er
pro
ble
ma
s g
en
era
liza
do
s q
ue
afe
cta
n a
l si
ste
ma
de
sa
lud
act
ual
: ca
lida
d, c
oste
s, a
cce
so y
sa
tisfa
cció
n d
e lo
s u
sua
rio
s.
10.
Ref
eren
cias
[1]
Fe
rgu
son
T,
e-P
atie
nts
Sch
ola
rs W
ork
ing
Gro
up
. E
-Pa
tien
ts.
Dis
po
nib
le e
n:
htt
p://
e-
pa
tien
ts.n
et/e
-Pa
tien
ts_W
hite
_P
ap
er.
pd
f A
cce
did
o:
27
Dic
20
10
[2]
So
cie
ty f
or
Pa
ticip
ato
ry M
ed
icin
e,
htt
p:/
/pa
rtic
ipa
tory
me
dic
ine
.org
/ A
cce
did
o:
27
Dic
2
01
0
[3]
Wik
i e-p
atie
nts
.ne
t, h
ttp
://w
ww
.aco
r.o
rg/e
pa
tien
tsw
iki/i
nd
ex.
ph
p/T
ab
le_
of_
Co
nte
nts
A
cce
did
o:
27 D
ic 2
01
0
[4]
Fe
rgu
son
T,
Gru
po
de
Tra
ba
jo A
cad
ém
ico
de
e-P
atie
nts
. E
-Pa
cie
nte
s. D
isp
on
ible
e
n:
htt
p:/
/ww
w.a
cor.
org
/ep
atie
nts
wik
i/in
de
x.p
hp
/Sp
an
ish
_T
ran
sla
tion
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic
20
10
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
99
[5]
Sa
nd
ma
ier
M.
Lis
ten
ing
fo
r Z
eb
ras;
Th
e D
oct
ors
Dis
mis
sed
He
r D
au
gh
ter’
s H
ea
da
che
s a
s a
Co
mm
on
Bre
ed
. E
very
In
stin
ct T
old
He
r T
he
y W
ere
Wro
ng
. T
he
W
ash
ing
ton
Po
st,
Jun
. 3
, 20
03
; F
.01
. Dis
po
nib
le e
n:
htt
p:/
/ww
w.m
ari
an
san
dm
aie
r.co
m/d
ow
nlo
ad
s/a
rtic
le_
Lis
ten
ing
forZ
eb
ras.
htm
Arc
hiv
ad
o
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vOE
aiY
ah
[6]
Ca
in M
M,
Sa
raso
hn
-Ka
hn
J,
Wa
yne
JC
. H
ea
lth e
-Pe
op
le:
Th
e O
nlin
e C
on
sum
er
Exp
eri
en
ce.
Ca
lifo
rnia
He
alth
Fo
un
datio
n 2
00
0. D
isp
on
ible
en
: h
ttp
://w
ww
.ch
cf.o
rg/~
/me
dia
/File
s/P
DF
/H/P
DF
%2
0H
ea
lthE
Pe
op
le.p
df
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic
20
10
[7]
von
Kn
oo
p C
, L
ovi
ch D
, S
ilve
rste
in M
B,
Tu
tty
M.
Vita
l Sig
ns:
e-H
ea
lth in
th
e U
nite
d
Sta
tes.
Bo
sto
n C
on
sulti
ng G
rou
p 2
00
3
[8]
Sci
am
an
na
CN
, C
lark
MA
, H
ou
sto
n T
K,
Dia
z JA
. U
nm
et
Ne
ed
s o
f P
rim
ary
Ca
re
Pa
tien
ts in
Usi
ng
th
e I
nte
rne
t fo
r H
ea
lth-R
ela
ted
Act
iviti
es.
J M
ed
In
tern
et
Re
s. 2
00
2
De
c;4
(3):
E1
9.
Dis
po
nib
le e
n:
htt
p:/
/ww
w.jm
ir.o
rg/2
00
2/3
/e1
9/
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[9]
Fo
x S
. H
ea
lth I
nfo
rma
tion
On
line.
Pe
w I
nte
rne
t &
Am
eri
can
Life
Pro
ject
20
05
, M
ay
17
. A
vaila
ble
at:
He
alth
In
form
atio
n O
nlin
e A
cced
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[10
] B
od
en
he
ime
r T
, L
ori
g K
, H
olm
an
H,
Gru
mb
ach
K.
Pa
tien
t se
lf-m
an
ag
em
en
t o
f ch
ron
ic d
isea
se in
pri
ma
ry c
are
. JA
MA
. 2
00
2 N
ov
20
;28
8(1
9):
24
69
-75
. h
ttp
://ja
ma
.am
a-a
ssn
.org
/co
nte
nt/
28
8/1
9/2
46
9.lo
ng A
cce
did
o: 2
7 D
ic 2
01
0
[11
] F
erg
uso
n T
. O
nlin
e P
atie
nt-
He
lpe
rs a
nd
Ph
ysic
ian
s W
orki
ng
To
ge
the
r: A
Ne
w
Pa
rtn
ers
hip
for
Hig
h-Q
ua
lity
He
alth
Ca
re.
BM
J 2
00
0 N
ov
4;3
21
(72
69
):1
12
9-3
2.
htt
p:/
/ww
w.b
mj.c
om
/co
nte
nt/
32
1/7
26
9/1
12
9.lo
ng
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[12
] S
tarf
ield
B.
Is U
.S.
He
alth
Re
ally
th
e B
est
in t
he
Wo
rld
? J
AM
A 2
00
0 J
ul
26
;28
4(4
):4
83
-5.
htt
p:/
/jam
a.a
ma
-ass
n.o
rg/c
on
ten
t/2
84
/4/4
83.
lon
g A
cce
did
o:
27
Dic
2
01
0
[13
] C
rocc
o A
G,
Vill
asi
s-K
ee
ver
M,
Jad
ad
AR
. A
na
lysi
s o
f C
ase
s o
f H
arm
Ass
oci
ate
d
With
Use
of H
ea
lth I
nfo
rma
tion
on
th
e I
nte
rne
t. J
AM
A 2
00
2 J
un
5;2
87
(21
):2
86
9-7
1.
htt
p:/
/jam
a.a
ma
-ass
n.o
rg/c
on
ten
t/2
87/
21
/28
69
.fu
ll.p
df
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
010
[14
] P
ha
rma
ima
ge
.tv.
La
s re
de
s so
cia
les
ab
ren
nu
eva
s p
ers
pe
ctiv
as
tan
to a
los
pa
cie
nte
s co
mo
a lo
s p
rofe
sio
na
les
de
la s
alu
d.
htt
p:/
/ww
w.p
ha
rma
ima
ge
.tv/
can
al/a
ctu
alid
ad
/las-
red
es-
soci
ale
s-a
bre
n-n
ue
vas-
pe
rsp
ect
ivas
-ta
nto
-a-l
os-
pa
cie
nte
s-co
mo
-a-l
os-
pro
fesi
on
ale
s-d
e-l
a-s
a-1
005
10
A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vI7
MN
RE
a
[15
] E
yse
nb
ach
G.
Me
dic
ine
2.0
: S
ocia
l Ne
two
rkin
g,
Co
llab
ora
tion
, P
art
icip
atio
n,
Ap
om
ed
iatio
n,
an
d O
pe
nn
ess
. J
Me
d In
tern
et
Re
s 2
00
8;1
0(3
):e
22
. D
isp
onib
le e
n:
htt
p:/
/ww
w.jm
ir.o
rg/2
00
8/3
/e2
2/
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[16
] T
he
Sch
ola
rly
Kitc
he
n.
Wo
rd o
f th
e d
ay:
ap
om
ed
iatio
n.
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vq
h6
QR
ja
Re
flexi
on
es
sob
re e
l Lib
ro B
lan
co d
el E
-pa
cie
nte
100
[17
] N
an
o S
. P
atie
nt
We
b s
ites
use
d fo
r n
ew
s, s
up
po
rt in
cri
sis.
US
A T
od
ay
20
08
. D
isp
on
ible
en
: h
ttp
://w
ww
.usa
tod
ay.
com
/ne
ws/
he
alth
/20
08
-06
-09
-41
18
69
41
76
_x.
htm
A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vHw
IIZ
mW
[18
] R
evo
lutio
nH
ea
lth h
ttp
://w
ww
.re
volu
tion
he
alth
.co
m/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5V
y3g
ITW
c
[19
] P
atie
nts
Lik
eM
e h
ttp
://w
ww
.pa
tien
tslik
em
e.c
om
/ A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
SL
rEn
GQ
y
[20
] A
CO
R h
ttp
://w
ww
.aco
r.o
rg/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tk
4o
eA
Lf
[21
] F
arm
ain
du
stri
a.
Ma
pa
Na
cio
na
l de
las
Aso
cia
cio
ne
s d
e P
aci
en
tes
200
9.
Dis
po
nib
le e
n:
htt
p:/
/ww
w.a
cce
so.c
om
/es_
ES
/no
tas-
de
-pre
nsa
/la-f
un
da
cio
n-
farm
ain
du
stri
a-a
ctu
aliz
a-e
l-m
ap
a-n
aci
on
al-
de
-la
s-a
soci
aci
on
es-d
e-p
aci
en
tes-
en
-e
spa
na
/56
86
5/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vI
75
FD
yC
[22
] V
i.vu
htt
p:/
/vi.v
u/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5tjM
VO
0N
6]
[23
] e
pa
cie
nte
s.co
m h
ttp
://w
ww
.ao
ran
a.c
om
/ A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vIlT
4kd
C
[24
] A
PT
IC h
ttp
://w
ww
.re
dso
cia
lap
tic.o
rg/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5sG
tUb
xQ9
[25
] M
iSa
lud
En
Re
d h
ttp
://w
ww
.mis
alu
de
nre
d.o
rg A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
tHt0
X9
lS]
[26
] V
ive
lasa
lud
htt
p:/
/ww
w.v
ive
lasa
lud
.co
m/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vI
kvF
f09
[27
] P
ue
do
ser
htt
p:/
/pu
edo
ser.
es/
Arc
hiv
ad
o e
n: http
[28
] O
nco
no
cim
ien
to [
htt
p:/
/ww
w.o
nco
no
cim
ien
to.n
et
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vI
lH2
Ep
H
[29
] e
-pa
tient
s.n
et
Ab
ou
t Us
htt
p:/
/e-p
atie
nts
.ne
t/ab
ou
t-e
-pa
tien
tsn
et
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vI
QN
6hA
p
[30
] e
-Pa
tien
t D
ave
. “B
ack
to
th
e F
utu
re:
Do
c T
om
’s e
-pa
tien
t e
me
rge
in s
ha
red
-d
eci
sio
n m
akin
g”
(po
st o
n t
he
BJM
blo
g)
htt
p:/
/epa
tien
tda
ve.c
om
/20
10
/12
/24
/ba
ck-t
o-
the
-fu
ture
-do
c-to
ms-
e-p
atie
nts
-em
erg
e-i
n-s
ha
red
-de
cisi
on
-ma
kin
g-p
ost
-on
-th
e-b
mj-
blo
g/
Arc
hiv
ad
o e
n:
htt
p:/
/ww
w.w
eb
cita
tion
.org
/5vI
IVp
4
[31
] B
rain
Ta
lk h
ttp
://b
rain
talk
com
mu
niti
es.
org
/fo
rum
s/ A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vJe
II7
Go
[32
] L
est
er
J. L
ea
rnin
g f
rom
e-p
atie
nts
at
Ma
ssa
chu
sett
s G
en
era
l Ho
spita
l. B
MJ.
20
04
M
ay
15
; 3
28
(74
49
): 1
18
8–
11
90
. D
isp
on
ible
en
: h
ttp
://w
ww
.ncb
i.nlm
.nih
.go
v/p
mc/
art
icle
s/P
MC
41
11
05
/ A
cce
did
o:
27
Dic
20
10
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
101
[33
] H
och
D.
htt
p:/
/ww
w.a
cor.
org
/ep
atie
nts
wik
i/in
de
x.p
hp
/Th
e_
Su
rpri
sin
gly
_C
om
ple
x_W
orl
d_
of_
e-
Co
mm
un
itie
s A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vIW
j3K
NF
[34
] T
he
Life
Ra
ft G
rou
p h
ttp
://w
ww
.life
raft
gro
up
.org
/ A
cce
did
o:
27
Dic
20
10
[35
] M
eta
no
ia [
htt
p:/
/ww
w.m
eta
no
ia.o
rg A
rch
iva
do
e
n:h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vcO
OE
eH
e
[36
] R
en
ais
sen
ce H
ea
lth [
htt
p:/
/ww
w.r
en
he
alth
.ne
t/ A
cce
did
o: 2
7 D
ic 2
01
0
[37
] C
ou
lter
A.
Do
pa
tien
ts w
an
t a
cho
ice
an
d d
oes
it w
ork
? B
MJ
20
10
; 3
41
:c4
98
9.
Dis
po
nib
le e
n:
htt
p:/
/ww
w.b
mj.c
om
/co
nte
nt/
34
1/b
mj.c
49
89
.fu
ll.h
tml?
ijke
y=ic
rFY
TX
pK
pvq
5B
c&ke
ytyp
e=
ref&
site
id=
bm
jjou
rna
ls A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vIiE
mci
K
[38
] L
ori
g K
htt
p:/
/ww
w.b
bc.
co.u
k/ra
dio
4/s
cie
nce
/exp
ert
pa
tien
t.sh
tml A
rch
iva
do
en
: h
ttp
://w
ww
.we
bci
tatio
n.o
rg/5
vIiL
yoi0
[39
] D
on
ald
son
L
htt
p:/
/ww
w.d
h.g
ov.
uk/
en
/Pu
blic
atio
nsa
nd
sta
tistic
s/P
ub
lica
tion
s/P
ub
lica
tion
sPo
licyA
nd
Gu
ida
nce
/DH
_4
00
68
01
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[40
] K
ay
A h
ttp
://e
s.w
ikip
ed
ia.o
rg/w
iki/A
lan
_K
ay
Acc
ed
ido
: 2
7 D
ic 2
01
0
[41
] d
oct
om
.co
m H
om
e h
ttp
://d
oct
om.c
om
/ A
cce
did
o:
27
Dic
20
10
102
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cial
es
103
Blo
qu
e 2
.- C
om
un
ida
de
s V
irtu
ale
s d
e p
aci
en
tes
Cap
ítu
lo 2
.1.-
In
tro
du
cció
n
Lu
is F
ern
án
de
z-L
uq
ue
No
rth
ern
Re
sea
rch
In
stitu
te (
No
rue
ga),
luis
.tro
mso
@g
ma
il.co
m,
@lu
islu
qu
e
Si a
lgo
ca
ract
eri
za e
l In
tern
et
qu
e h
a s
urg
ido
con
la W
eb 2
.0 e
s la
co
mp
onente
soci
al.
Inte
rnet
ha p
asa
do d
e s
er
un r
eposi
torio
de c
onte
nid
o a
un
a r
ed
de
co
nte
nid
os
gen
era
do
s p
or
usu
arios
qu
e s
e i
nte
r-re
laci
on
an
y c
om
un
ica
n u
no
s co
n o
tro
s. D
ich
os
usu
ario
s fo
rma
n c
om
un
ida
de
s d
e
inte
rés,
qu
e e
n e
l co
nte
xto
sa
nita
rio
po
drí
an
se
r co
mu
nid
ad
es
de
pa
cie
nte
s y/
o p
rofe
sio
na
les.
Est
e b
loq
ue
com
ien
za c
on
el
cap
ítulo
“C
om
un
ida
de
s V
irtu
ale
s P
ara
Pac
ien
tes
” so
bre
la
pla
tafo
rma
de
co
mu
nid
ad
es
de
pac
ien
tes
Fo
rum
Clin
ic d
el
Ho
spita
l C
linic
de
Bar
celo
na
. T
al y
co
mo
de
scrib
en
Im
ma
Gra
u,
José
An
ton
ia G
alle
go
y F
ran
cisc
o G
raja
les,
Fo
rum
Clin
ic e
s un
cl
aro
un
eje
mp
lo d
e c
óm
o e
du
caci
ón
sa
nita
ria
y co
mu
nid
ad
es
de
pa
cie
nte
s m
od
era
da
s p
or
pro
fesi
on
ale
s so
n a
ltam
en
te v
alo
rad
as
po
r p
aci
en
tes
y fa
mili
are
s.
Otr
o t
ipo
de
co
mu
nid
ad
es
son
aq
uella
s q
ue
sur
ge
n a
in
icia
tiva
de
lo
s m
ism
o p
aci
en
tes
sin
en
p
rin
cip
io n
ing
un
a c
ola
bo
raci
ón
de
pro
fesi
on
ale
s sa
nita
rio
s. E
se e
s e
l ca
so d
e l
a c
om
un
ida
d
Tu
Dia
be
tes
qu
e s
e d
escr
ibe
en
el c
ap
ítu
lo “
Sa
lud
2.0
: e
l e
Pa
cie
nte
y l
as
re
de
s s
oc
iale
s”.
La
co
munid
ad d
e T
uD
iabe
tes
qu
e a
gru
pa
a m
ás
de 2
0.0
00 p
ers
onal a
fect
adas
por
la d
iabete
s. E
n
el
seg
un
do
cap
ítu
lo d
el b
loq
ue
Ma
nu
el
He
rná
nd
ez
(fu
nd
ad
or d
e l
a c
om
un
ida
d)
de
scrib
e c
om
o
surg
ió l
a co
mu
nid
ad
y c
om
o e
sta
ha
id
o e
volu
cio
na
nd
o h
ast
a l
a si
tua
ció
n a
ctua
l. E
l ca
so d
e
Tu
Dia
be
tes
es
de
esp
eci
al i
nte
rés
ya q
ue
es
una
de
la c
om
un
ida
de
s m
ás
ava
nza
da
s e
n la
qu
e
se in
teg
ran
to
do
tip
o d
e co
nte
nid
os,
jue
go
s se
rio
s, a
plic
aci
on
es
de
his
toria
s d
e s
alu
d p
ers
on
al,
sop
ort
e m
ulti
ling
üe
, e
tc.
Est
e
blo
que
lo
ci
err
a C
arl
os
Alm
en
dro
co
n
el
cap
ítulo
“C
om
un
ida
de
s
vir
tua
les
d
e
pro
fes
ion
ale
s y
pa
cie
nte
s e
n M
un
do
s V
irtu
ale
s”.
Dic
ho
ca
pít
ulo
tra
ta s
ob
re m
un
do
s vi
rtu
ale
s 3D
don
de lo
s usu
arios
inte
racc
ionan
dentr
o d
e u
n m
und
o v
irtu
al
con
ava
tare
s. D
icho
s m
un
dos
virt
ua
les
ha
n s
ido
am
plia
me
nte
usa
do
s e
n e
du
caci
ón
y p
reve
nci
ón
sa
nita
ria
. A
lbe
rto
Ort
iz
pro
po
rcio
na
en
est
e c
apít
ulo
un
a in
tro
du
cció
n s
ob
re c
om
o l
os
mu
nd
os
virt
ua
les
pu
ed
en
ser
a
plic
ad
os
a la
sa
nid
ad
, su
s ve
nta
jas
e in
con
ven
ien
tes.
104
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
105
Blo
qu
e 2
.- C
om
un
ida
de
s V
irtu
ale
s d
e p
aci
en
tes
Cap
ítu
lo 2
.2.-
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
Pa
ra
Pac
ien
tes
Inm
acu
lada G
rau
Dire
cto
ra, f
oru
mcl
ínic
, H
osp
ital C
línic
de
Ba
rce
lon
a, B
arc
elo
na
, E
spa
ña
Je
fe d
e la
Un
ida
d d
e D
ivu
lga
ció
n C
ien
tífic
a y
Au
dio
visu
ale
s, H
osp
ital C
línic
de
Ba
rce
lon
a,
Barc
elo
na,
Esp
aña
Imm
acu
lad
a.g
rau
@g
ma
il.co
m,
@le
ika
_b
cn
José
An
ton
io G
alle
go
Pre
sid
en
te d
e la
Aso
cia
ció
n E
spa
ño
la d
e R
esp
on
sab
les
de
Co
mu
nid
ad
On
line
(A
ER
CO
),
Madrid
, E
spañ
a
Soci
al M
edia
Manage
r, G
rup
o B
anco
Bilb
ao V
izca
yaA
rgen
taria
, M
adrid
, E
spaña
jo
se.a
nto
nio
.ga
lleg
o.v
azq
ue
z@g
oo
gle
ma
il.co
m,
@jo
sea
nto
nio
ga
ll
Fra
nci
sco
J. G
raja
les
III
Vic
ep
resi
de
nte
de
l Gru
po
de
Tra
ba
jo e
n R
ed
es
Soci
ale
s, O
rganiz
aci
ón
Inte
rna
ciona
l de
In
form
átic
a M
edic
a, G
inebra
, S
uiz
a
Inve
stig
ad
or,
Ofic
ina
de
Est
rate
gia
en
eS
alu
d, F
acu
ltad
de
Me
dic
ina
, Un
ive
rsid
ad
de
C
olu
mb
ia B
ritá
nic
a, V
an
cou
ver,
Ca
na
dá
ci
sco
giii@
gma
il.co
m,
@ci
sco
giii
1. In
tro
du
cció
n
La
his
toria
de
la m
ed
icin
a y
de
la r
ela
ció
n m
ed
ico
-pa
cie
nte
ha
sid
o d
ive
rsa
de
sde
su
inic
io.
Ha
su
frid
o g
ran
de
s va
riaci
on
es,
en
con
ten
ido
y c
on
tine
nte
. D
esd
e l
a t
rad
ició
n o
ral
y d
e
ap
ren
diz
, a
la
irr
up
ció
n d
el
mé
tod
o c
ien
tífic
o y
la
difu
sió
n a
po
yad
a e
n
libro
s. D
e l
os
rem
ed
ios
tra
dic
ion
ale
s,
a
un
co
no
cim
ien
to
cau
tivo
p
or
un
a
elit
e.
La
m
ayo
ría
d
e
los
cam
bio
s h
an s
uce
did
o l
enta
mente
hast
a q
ue l
a e
closi
ón d
e I
nte
rne
t, y
la t
ransf
orm
aci
ón
de
est
a a
un
esp
aci
o s
oci
al,
ha
n c
am
bia
do
la in
tera
cció
n h
um
an
a p
ara
sie
mp
re.
A p
rin
cip
ios
de
l m
ilen
io,
Inte
rne
t e
ra y
a u
n m
ed
io c
on
oci
do
po
r la
so
cie
dad
. P
oco
a p
oco
, se
ha
id
o i
ntro
du
cie
nd
o e
n l
as f
orm
a d
e t
rab
ajo
, su
stitu
yen
do
al
pa
pel
y d
eja
nd
o a
sus
u
sos
com
o in
efic
ien
tes.
Pu
ed
e o
bse
rva
rse
cla
ram
en
te e
sta
te
nd
en
cia
en
la F
igu
ra 1
, q
ue
p
rese
nta
la
s m
ed
ias
mu
nd
iale
s e
n
nú
me
ro
de
u
sua
rio
s d
e
Inte
rne
t p
or
cad
a
cie
n
hab
itan
tes.
Tam
bié
n s
e p
ue
de o
bse
rva
r que e
n lo
s país
es
desa
rrolla
do
s –
com
o E
spaña y
lo
s E
sta
do
s U
nid
os
de
Am
érica
– e
l acc
eso
a I
nte
rne
t h
a s
up
era
do
má
s d
el c
incu
en
ta p
or
cie
nto
de
su
po
bla
ció
n (
est
os
nú
me
ros
incl
uye
n ta
mb
ién
a n
iño
s y
an
cia
no
s).
Co
mu
nid
ad
es
Virtu
ale
s P
ara
Pa
cie
nte
s
106
En la
san
idad
, la
adopci
ón d
e e
stas
tecn
olo
gía
s d
e in
form
aci
ón y
com
unic
aci
ón
(T
IC)
han
si
do
ba
utiz
ad
as
com
o e
He
alth
o e
Sa
lud
.
F
igu
ra 1
. Acc
esib
ilid
ad a
Inte
rne
t p
or
ca
da
10
0 h
ab
ita
nte
s (
Da
ta U
TI [
1])
Las
Web t
am
bié
n h
an e
volu
cionado
desd
e s
u p
rim
era
imp
lan
taci
ón
. A
l prin
cip
io,
los
sitio
s de I
nte
rne
t era
n e
stá
tico
s, y
a q
ue
se n
ece
sita
ba u
n g
ran c
onoci
mie
nto
técn
ico p
ara
subir
info
rma
ció
n,
las
We
b q
ue a
un
ho
y fu
nci
on
an
así
se
le
s d
eno
min
a W
eb
1.0
. S
in e
mb
arg
o,
a m
ed
iados
de l
os 2
000
, lo
s est
ánd
are
s te
cno
lógic
os,
co
menza
ron a
ser
más
abie
rtos
y co
me
nzó
un
a r
evo
luci
ón
soci
al.
Pu
blic
ar
en
el
en
torn
o W
eb
se
hiz
o s
enci
llo,
y cu
alq
uie
r p
ers
on
a c
on p
oca
ca
pa
cid
ad
té
cnic
a p
od
ía n
o s
olo
su
bir i
nfo
rma
ció
n e
scrita
, si
no
qu
e
tam
bié
n v
ideo
s, fo
tos,
y m
úsi
ca.
En
el
caso
de
sa
lud
(ve
r F
igu
ra 2
), l
a b
arr
era
entr
e l
os
pa
ciente
s, c
línic
os
y w
eb
ma
ste
rstie
nd
e a
de
sap
are
cer.
Así
se
cre
a u
n e
spa
cio
ad
ecu
ad
o p
ara
la s
oci
aliz
aci
ón
ele
ctró
nic
a y
e
l d
esa
rro
llo d
e l
as
com
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s. O
tro
fa
cto
r m
uy
imp
ort
an
te e
s e
l a
cce
so a
In
tern
et
por
medio
del
móvi
l, que c
om
ienza
a s
er
ubic
uo
en l
as
pers
on
as
menore
s de
ci
ncu
en
ta a
ño
s.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
107
Fig
ura
2. C
om
pa
rac
ión
y c
on
tra
ste
de
la W
eb
1.0
y 2
.0
En
el i
nfo
rme
Luce
s y
som
bra
s d
e la
info
rmaci
ón
de s
alu
d e
n I
nte
rne
t [2
], ta
mbié
n c
ita lo
s tip
os
de
usu
ario
s se
gú
n L
a C
alif
orn
ia H
ealth
care
Found
atio
n (
2001):
se p
erf
ilan t
res
tipos
de
u
sua
rios
d
e
Info
rma
ció
n
de
sa
lud
: la
s p
ers
on
as
san
as,
la
s d
iag
no
stic
ad
as
reci
ente
men
te y
los
en
ferm
os
cró
nic
os
y su
s cu
idado
res.
L
a p
ers
on
a s
an
a r
ea
liza
bú
squ
ed
as
esp
orá
dic
as
sob
re e
nfe
rme
da
de
s a
co
rto
pla
zo, e
mba
razo
y m
edid
as
de p
reve
nci
ón.
L
os
pa
cie
nte
s q
ue
h
an
re
cib
ido
un
d
iag
nó
stic
o
reci
ente
lle
van
a
ca
bo
bú
squ
ed
as
inte
nsi
vas
de
in
form
aci
ón
esp
ecí
fica
so
bre
la
en
ferm
ed
ad
qu
e l
es
afe
cta y
valo
ran
la
faci
lidad d
e a
cce
so a
esa
info
rmaci
ón,
y la
posi
bili
dad d
e
en
con
tra
r to
da
la in
form
aci
ón
qu
e p
ue
da
se
r d
e in
teré
s.
L
os
en
ferm
os
cró
nic
os
y la
s p
ers
on
as
qu
e l
os a
tien
de
n (
fam
ilia
res)
lle
van
a
cab
o b
úsq
ue
da
s p
erió
dica
s d
e n
uev
os
tra
tam
ien
tos,
co
nse
jos
nu
tric
ion
ale
s y
tera
pia
s a
ltern
ativ
as.
L
os
do
s ú
ltim
os
seg
me
nto
s d
e
la
po
bla
ció
n va
lora
n
tam
bié
n
el
acc
eso
a
co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
, fo
ros
de
d
iscu
sió
n
y o
tro
s se
rvic
ios
de
co
mu
nic
aci
ón [3
].
2. E
lem
ento
s q
ue
def
inen
un
a co
mu
nid
ad
La
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
tien
en
se
is e
lem
en
tos
qu
e l
as
de
fine
n:
obje
tivo
, id
en
tida
d,
reco
mp
en
sa,
me
dio
, je
rarq
uía
y c
om
pro
mis
o.
Est
os
de
be
n s
er
an
aliz
ad
os p
or
sep
ara
do
ya
que
cada u
no in
fluye
a lo
s m
iem
bro
s de la
co
munid
ad
de
fo
rma
direct
a y
dis
tinta
[4
].
Ob
jeti
vo
Es
el e
lem
en
to q
ue
co
nfo
rma
la c
om
un
ida
d;
lo q
ue
a lo
s m
iem
bro
s se
aso
cie
n e
n a
ras
de
u
n
fin
com
ún
, e
ste
e
s u
na
“m
eta
o
bje
tivo
”,
u
“ob
jetiv
o
ag
lutin
an
te”.
D
esd
e
evi
tar
el
cale
nta
mie
nto
glo
ba
l, a
log
rar
la a
bo
lició
n d
e u
na d
ete
rmin
ad
a le
y, p
rom
ove
r u
n d
ep
ort
e o
u
na
act
ivid
ad
cu
ltura
l co
mo
la
óp
era
. E
n n
ue
stro
ca
so,
pue
de
se
r el
en
con
tra
r a
po
yo d
e
Co
mu
nid
ad
es
Virtu
ale
s P
ara
Pa
cie
nte
s
108
pa
res,
en
pe
rso
na
s e
n m
om
en
tos
difí
cile
s, c
om
o l
o e
s e
l cá
nce
r, l
a f
ert
iliza
ció
n i
n v
itro
, e
tc.
Po
r o
tro
la
do
, ca
da
mie
mb
ro t
ien
e s
u p
rop
io o
bje
tivo
pe
rso
na
l q
ue
no
sie
mp
re c
oin
cid
e
con la
me
ta d
e la
com
un
idad
. E
ste
pue
de s
er
ocu
lto o
div
ulg
ad
o,
depe
ndie
nd
o d
el t
ipo
de
p
ers
on
alid
ad e
in
cen
tivo d
ese
ad
o a
l u
nir
se a
la
co
mu
nid
ad
. P
or
eje
mp
lo,
est
e p
ue
de
se
r lo
gra
r re
con
oci
mie
nto
, co
no
cer
pe
rso
na
s, p
rom
ove
r u
na
ca
rre
ra p
olít
ica
, o
co
mb
atir
el
tedio
. C
ua
ndo m
ayo
res
sin
erg
ias
se e
ncu
entr
en
entr
e l
os
ob
jetiv
os
per
sonale
s y
el
meta
o
bje
tivo
, me
jor
fun
cio
na
rá la
co
mu
nid
ad
.
Ide
nti
da
dE
l m
iem
bro
de
la
co
mu
nid
ad
de
be
se
r co
nsc
ien
te d
e s
u p
ert
en
en
cia
y s
en
tirse
pa
rte
de
e
lla.
Est
o in
clu
ye e
l se
r re
spe
tad
o e
ap
oya
do
; e
sto
ta
mb
ién
pu
ed
e s
er
tan
sim
ple
co
mo
el
com
pa
rtir l
a c
au
sa u
obj
etiv
o d
e l
a c
om
un
ida
d,
la c
ua
l le
ap
ort
an
a l
a p
ers
on
a e
l se
ntid
o
de
ide
ntid
ad
(co
mo
deja
r e
l alc
oh
ol o
el t
ab
aco
).
R
ec
om
pe
ns
a /
Re
co
no
cim
ien
toL
o q
ue
en
la
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
de
sarr
olla
da
s e
n o
tro
s á
mb
itos
serí
a a
van
zar
en
la
je
rarq
uía
o c
on
seg
uir n
oto
rie
da
d,
en
la
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
de
pac
ien
tes,
pu
ed
e s
er
de
ín
do
le t
ota
lme
nte
dife
ren
te.
El
ap
oyo
em
oci
on
al,
no
se
ntirse
so
lo n
i e
l ú
nic
o,
ap
ren
de
r d
e lo
s d
em
ás,
ap
ort
ar
a lo
s d
em
ás
las
pro
pia
s e
xpe
rie
nci
as
y se
ntir
se ú
til.
No
rma
sG
en
era
lmen
te s
on b
arr
era
s de e
ntr
ada
, de p
rom
oci
ón
, co
mport
am
ien
to,
reco
mp
ensa
, y
ba
rre
ras
de
sa
lida
. L
as
com
un
ida
de
s d
e p
aci
en
tes
son
esp
eci
alm
en
te v
uln
era
ble
s a
la
entr
ada d
e t
rolls
y m
anip
ula
dore
s, q
ue e
n a
lgún
caso
ni
siqu
iera
son c
onsc
iente
s d
e s
u
tipo
de
inte
rve
nci
ón
po
r su
en
ferm
ed
ad
(p
sico
pa
tías)
. D
ifere
nci
ar
op
inio
nes
de
info
rma
ció
n
es
un r
ol b
ási
co d
el m
od
era
do
r d
e la
com
un
ida
d.
Se
dic
e q
ue
la c
om
un
ida
d p
erf
ect
a e
s a
qu
ella
en
qu
e u
n s
imp
le u
suar
io p
ue
de
lle
ga
r a
lid
era
r e
l p
roye
cto
. E
s p
or
ello
qu
e l
as
com
unid
ades
de m
arc
a
(com
un
idad f
orm
ada
por
los
usu
ario
s d
e u
n p
rod
uct
o o
se
rvic
io c
om
erc
ial,
y cu
yo o
bje
tivo
prin
cip
al
es
com
pa
rtir
d
ich
a e
xpe
rie
nci
a,
ya s
ea
po
sitiv
a o
ne
ga
tiva
) no
so
n p
ura
s, p
ue
s ra
ra v
ez
suce
de
alg
o
así
, q
ue
un
clie
nte
se
ha
ga
co
n e
l tim
ón
. En
el c
aso
de
las
com
un
ida
de
s d
e p
aci
en
tes
est
á
po
r e
xplo
rar
si
un
p
aci
en
te
exp
ert
o
po
drí
a
tute
lar
la
com
un
ida
d,
qu
izá
s u
tiliz
an
do
a
l p
rofe
sio
na
l sa
nita
rio
co
mo
un
sta
ff.
Med
ioE
l lu
ga
r (f
ísic
o
o
virt
ua
l)
do
nd
e
inte
ract
úa
n
los
inte
gra
nte
s d
e
la
com
un
ida
d.
Es
la
herr
am
ienta
q
ue
pe
rmite
el
desa
rro
llo
de l
a c
om
un
idad y
la
co
mun
ica
ción
entr
e
sus
mie
mb
ros.
Pu
ed
e t
rata
rse
de
un
me
dio
fís
ico
(lo
cal
de
reu
nio
ne
s) o
de
un
me
dio
virtu
al
(re
d s
oci
al,
foro
, lis
ta d
e c
orr
eo
). Q
uie
n “
go
bie
rna
” e
l me
dio
, tie
ne
un
a g
ran
influ
en
cia
en la
co
mu
nid
ad
.
Es
po
r ello
que l
as
gra
ndes
marc
as
cuan
do d
esa
rrolla
ban s
u e
stra
teg
ia d
e m
ark
etin
g e
n
soci
al
media
p
refe
rían
cr
ear
sus
pro
pia
s re
des
soci
ale
s.
Sin
e
mb
arg
o,
los
usu
arios
pre
fiere
n c
lara
me
nte
pe
rma
ne
cer
en
la
s re
des
so
cia
les
qu
e c
on
oce
n.
Es
po
r e
llo q
ue
Fa
ceb
oo
k, T
witt
er
o T
ue
nti
est
án
ga
na
do
un
pro
tag
on
ism
o c
ad
a v
ez
ma
yor.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
109
Jera
rqu
ía
En
un
a c
om
un
ida
d,
com
o e
n g
en
era
l en
to
do
s lo
s ó
rde
ne
s d
e la
vid
a,
la m
ejo
r m
an
era
de
m
otiv
ar
y re
con
oce
r e
l es
fue
rzo
de
lo
s u
sua
rio
s e
s a
tra
vés
de
un
sis
tem
a j
erá
rqu
ico
con
ta
nto
s g
rad
os
com
o s
ea p
osi
ble
. E
s cl
ave
re
com
pe
nsa
r e
l m
ayo
r g
rad
o d
e c
om
pro
mis
o
con
ava
nce
s e
n e
l esc
ala
fón
.
Au
nq
ue
es
un
te
ma
no
exe
nto
de
po
lém
ica
, e
n n
ue
stra
op
inió
n l
a j
era
rqu
ía y
el
sta
tus
es
alg
o i
nh
ere
nte
a t
od
a c
om
un
ida
d o
rga
niz
aci
ón e
xito
sa.
Pu
ed
e s
er
un
a j
era
rqu
ía f
orm
al
(ejé
rcito
, bu
rocr
aci
a),
o u
na
jera
rqu
ía in
form
al p
rop
ia d
e o
rga
niz
aci
on
es e
n r
ed
.
Co
mp
rom
iso
El
esq
ue
ma
de
co
mu
nid
ad
típ
ico
se
ase
me
ja a
l d
e u
n i
cebe
rg,
o u
na
pirá
mid
e,
do
nd
e u
n
1%
de
los
usu
ario
s so
n lo
s m
as
act
ivo
s (u
sua
rios
re
gis
tra
do
s q
ue
ap
ort
an
co
nte
nid
os)
, u
n
9%
re
aliz
a t
are
as
de
ap
oyo
o c
om
ple
me
nta
ria
s (u
sua
rio
s re
gis
tra
do
s q
ue
co
me
nta
n),
y u
n
90%
act
úan
com
o e
spec
tado
res
o “
sim
patiz
an
tes”
(usu
ari
os
no r
egis
tra
dos,
que a
pare
cen
en
la
s e
sta
dís
tica
s d
e u
so d
e l
a p
ág
ina
). E
l g
rad
o d
e c
om
pro
mis
o d
e c
ad
a u
no
de
lo
s m
iem
bro
s p
ue
de
va
ria
r co
n e
l tie
mp
o.
Sa
be
r lle
var
a l
a m
ayo
r ca
ntid
ad
de
pe
rso
nas
a l
a ci
ma
de
la
pirá
mid
e y
ma
nte
ne
rlo
allá
arr
iba
mu
cho
tie
mp
o,
es
un
o d
e l
os
prin
cip
ale
s o
bje
tivo
s d
e
un
C
om
mu
nity
M
an
ag
er,
así
co
mo
hace
r una
com
unid
ad
lo
bast
ante
e
stim
ula
nte
p
ara
to
do
s lo
s m
iem
bro
s,
ind
ep
en
die
nte
me
nte
d
e
en
q
ué
p
osi
ció
n
de
la
p
irá
mid
e s
e e
ncu
en
tra
n.
En
la
s fa
ses
inic
iale
s d
e t
od
a c
om
un
ida
d,
el
ele
me
nto
má
s im
po
rta
nte
, si
n d
ud
a a
lgu
na
, es
la f
igu
ra d
el l
íder.
Est
e,
debe
ser
una p
ers
ona c
om
pro
me
tida c
on e
l pro
yect
o,
que
sepa
ag
lutin
ar
volu
nta
de
s, p
on
er
en
co
mú
n o
bje
tivo
s co
mu
ne
s y
obje
tivo
s p
artic
ula
res,
y f
ije la
s “r
eg
las
de
l ju
eg
o”.
En
est
e c
on
cep
to d
e l
ide
razg
o i
ncl
uyo
la
fig
ura
de
lo
s “influ
ence
rs”,
pe
rso
na
s q
ue s
in o
cup
ar
el r
ol d
e lí
de
r, s
on
re
spe
tad
os
po
r e
l re
sto
de
la c
om
un
ida
d y
su
o
pin
ión
es
ten
ida
mu
y e
n c
ue
nta
.
¿D
eb
e
ser
el
resp
on
sab
le
de
co
mu
nid
ad
ta
mb
ién
e
l líd
er
de
la
m
ism
a?
N
o
es
un
a
resp
ue
sta
fá
cil,
ni
mu
cha
s ve
ces
está
en
su
s m
an
os
de
cid
irlo
, p
ero
si
an
aliz
am
os t
od
as
las
com
un
idades,
ta
nto
o
nlin
e
com
o
offl
ine
q
ue
h
an
ma
rca
do
u
na
d
ifere
nci
a
enco
ntr
are
mos
sin d
uda
un l
íder
con u
nas
dote
s ext
raord
ina
rias,
sobre
to
do a
la
hora
de
co
munic
ar,
org
aniz
ar,
y t
ran
smiti
r su
en
tusi
asm
o a
l re
sto
.
3. C
om
un
idad
es
Vir
tual
es
El
Inte
rne
t h
a v
eh
icul
izad
o u
na
nu
eva
fo
rma
de
co
mu
nic
aci
ón
y c
on
tact
o q
ue
se
sum
a a
la
s e
xist
en
tes
an
terio
rme
nte
. T
am
bié
n f
aci
lita
la e
volu
ció
n d
e la
s re
laci
on
es s
oci
ale
s, e
ntr
e
los
indi
vid
uo
s y
org
an
iza
cio
ne
s. L
as s
oci
ed
ad
es s
e r
em
ode
lan
y a
da
pta
n a
la
te
cno
log
ía
qu
e p
rod
uce
n, e
n u
n p
roce
so r
ecí
pro
co.
Ba
rry
We
llma
n,
So
ció
log
o e
n c
omu
nid
ad
es
virt
ua
les
de
la U
niv
ers
ida
d d
e T
oro
nto
, h
a
rea
liza
do
est
ud
ios
em
pír
ico
s so
bre
el d
esa
rro
llo s
oci
al e
n I
nte
rne
t [5
]. C
on
clu
ye,
en
prim
er
lug
ar,
q
ue
las
com
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s e
n
Inte
rne
t ta
mb
ién
so
n
com
un
ida
de
s 're
ale
s'
(ge
ne
ran
soc
iab
ilid
ad
) y
com
o t
ale
s p
erm
iten
est
ab
lece
r re
laci
on
es
qu
e g
en
era
n r
ed
es
de
re
laci
on
es
hu
ma
na
s, la
s cu
ale
s so
n d
istin
tas
de
la
s co
mu
nid
ad
es
físic
as.
Las
com
unid
ades
físic
as
tienen
un
as d
ete
rmin
ad
as
rela
cione
s y
las
com
un
idades
virt
uale
s tie
ne
n o
tro
tip
o d
e l
óg
ica
y o
tro
tip
o d
e r
ela
cio
nes.
¿Q
ué
tip
o d
e r
ela
cio
ne
s? ¿
Cu
ál e
s la
Co
mu
nid
ad
es
Virtu
ale
s P
ara
Pa
cie
nte
s
110
lóg
ica
e
spec
ífic
a
de
la
so
cia
bili
dad
on
lin
e?
Est
e
es
un
te
ma
am
plio
, pe
ro
lo
más
inte
resa
nte
de
est
a l
íne
a d
e i
nve
stig
aci
ón
es
la i
de
a q
ue
la
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
son
co
mu
nid
ad
es
pe
rso
na
les,
co
mu
nid
ad
es
de
p
ers
on
as
basa
da
s e
n lo
s in
tere
ses
y a
finid
ad
es
ind
ivid
ua
les
con
va
lore
s m
utu
os
[6].
Ba
rry
We
llma
n l
as
de
fine
un
a c
om
un
ida
d
virt
ua
l de
est
a m
an
era
[7
]:
“[u
n]
gru
po
de
pe
rso
na
s q
ue
co
mp
art
en
un
a p
reo
cup
aci
ón
, u
n c
onju
nto
de
pro
ble
ma
s o
un
in
teré
s co
mú
n a
cerc
a d
e u
n t
em
a,
y que
pro
fund
izan s
u c
onoci
mie
nto
y p
erici
a e
n e
sta
áre
a a
tra
vés
de
un
a in
tera
cció
n c
ontin
ua
da
”.
4. C
om
un
idad
es
Vir
tual
es d
e P
acie
nte
s
Ca
brí
a
con
sid
era
r co
mo
e
l a
nte
ced
en
te
ma
s cl
aro
a
la
s C
om
un
ida
de
s V
irtu
ale
s d
e P
aci
en
tes,
a
la
s A
soci
aci
on
es
de
P
aci
en
tes,
o
rga
niz
aci
on
es
de
p
aci
en
tes
de
u
na
dete
rmin
ada p
ato
logía
, que
tra
baja
n p
ara
la d
efe
nsa
y la
ayu
da
mutu
a d
e s
us
aso
ciados.
Ante
s de
contin
uar,
es
import
an
te d
est
aca
r u
nas
dife
ren
cias
cultu
rale
s q
ue a
fect
an a
l fu
nci
on
am
ien
to d
e la
s a
soci
aci
on
es
de
pa
cie
nte
s:
La
tradic
ione
s anglo
sajo
nas
y la
tinas
aso
ciac
ionis
tas
son
dis
tinta
s.
El
mundo
anglo
sajó
n e
s m
uy
act
ivo d
entr
o d
el
movi
mie
nto
y e
l m
un
do
la
tino
y m
ed
iterr
án
eo
no
tie
ne
est
a m
ism
a c
ultu
ra.
A
l o
tro
la
do
de
l A
tlán
tico
, so
bre
tod
o e
n e
l n
ort
e,
no
es
tan
ha
bitu
al
la c
ob
ert
ura
p
úb
lica
de
la
sa
nid
ad
. E
n E
uro
pa
pre
do
min
a l
a s
an
ida
d p
úb
lica
, o
de
acc
eso
al
serv
icio
pú
blic
o,
y a
un
qu
e c
oe
xist
e c
on
la in
icia
tiva
priva
da,
en
ge
ne
ral,
y sa
lvo
en
la
s e
nfe
rme
da
de
s ra
ras
y la
s cr
ón
ica
s, l
os
ciud
ad
an
os
no
en
tien
de
n l
a f
alta
de
co
be
rtura
co
n q
ue
puede
n e
nco
ntr
ars
e lo
s a
me
rica
nos.
Tam
bié
n a
ho
ndar
en q
ue l
as
com
unid
ades
virt
uale
s pu
eden
gene
rar
una
re
d s
oci
al
y enco
ntr
am
os
com
unid
ades
virt
uale
s en
red
es
soci
ale
s. E
n e
ste c
apítu
lo,
para
su a
nális
is,
se h
an s
epa
rado lo
s co
nce
pto
s. A
sí, p
ara
sim
plif
icar
en e
ste
caso
:
R
ed
soc
ial,
serí
a la
re
d d
e c
on
oci
do
s d
e c
ad
a in
div
idu
o,
cuya
s co
ne
xio
nes
pu
ed
en
ser
de d
ivers
a í
ndo
le:
am
igos
com
pañero
s, c
ono
cidos,
fam
ilia,
etc
. E
n e
l m
undo
virt
ua
l F
ace
bo
ok,
MyS
pa
ce,
Tw
itte
r, e
tc.
En
ella
s e
l in
div
idu
o e
xpre
sa s
us
tem
as
de
inte
rés
qu
e s
u r
ed
de
co
no
cid
os
pu
ed
e c
om
pa
rtir o
no
.
C
om
un
ida
d v
irtu
al,
ya s
ea
de
prá
ctic
a a
pre
nd
izaje
o d
e in
teré
s so
n g
rup
os
de
pe
rso
na
s, q
ue
no
ne
cesa
ria
me
nte
se
co
no
cía
n c
on
an
terio
rid
ad
, y
qu
e s
e a
gru
pa
n
po
r u
n i
nte
rés
com
ún
en
un
esp
acio
pre
pa
rad
o p
ara
ta
l fin
, d
on
de
se
re
aliz
a e
l in
terc
am
bio
de i
nfo
rmaci
ón (
en
sen
tido a
mp
lio).
En l
as
Co
mu
nid
ades
Virtu
ale
s e
l ele
mento
ag
lutin
ante
es
el t
em
a d
e in
teré
s.
Es
imp
ort
an
te
no
tar,
q
ue
e
n
la
con
fere
nci
a
Me
dic
ine
2.0
d
el
200
9,
el
con
gre
so
inte
rna
cio
na
l de
dic
ad
o a
la c
ons
tru
cció
n d
e c
om
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s y
ap
lica
cio
ne
s so
cia
les
pa
ra l
os
cons
um
ido
res
san
itari
os,
se
dio
un
in
tere
san
te d
eb
ate
so
bre
lo
s u
sos
y ve
nta
jas
de
la
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
y la
s re
de
s so
cia
les,
en
est
e c
aso
so
bre
la
pa
tolo
gía
de
cá
nce
r de m
am
a.
Las
inve
stig
adora
s co
nclu
yero
n q
ue l
as p
aci
ente
s se
enco
ntr
aba
n m
ás
confia
das
y tr
anqu
ilas
en s
us
com
unid
ades
virt
uale
s, d
ónd
e e
nco
ntr
aban g
ente
con s
us
mis
ma
s vi
ven
cia
s. N
o o
bst
an
te e
ran
ple
na
me
nte
co
nsc
ien
tes
qu
e r
ed
es
soci
ale
s co
mo
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
111
Fa
ceb
oo
k p
erm
itía
n
cam
pa
ña
s d
e
con
cie
nci
aci
ón
y
de
fu
nd
rais
ing
, de
un
alc
ance
im
pe
nsa
ble
en
el u
niv
ers
o r
est
rict
ivo
de
la C
om
un
ida
d V
irtu
al.
Y c
óm
o l
a h
isto
ria
se
esc
rib
e c
on
los
caso
s q
ue
fu
nci
on
an
, a
co
ntin
ua
ció
n u
n b
reve
aná
lisis
de f
oru
mcl
ínic
un p
ort
al d
e c
om
unid
ade
s que
funci
on
an e
n la
act
ualid
ad.
foru
mc
línic
foru
mcl
ínic
es
un n
ue
vo i
nst
rum
en
to p
ara
hace
r fr
en
te a
las
enfe
rme
da
des
cró
nic
as
que
se h
an
co
nve
rtid
o e
n la
prin
cip
al c
ausa
de
en
ferm
ed
ad
(m
orb
ilid
ad
) y
mu
ert
e,
tan
to d
e lo
s p
aís
es
rico
s d
esa
rro
llado
s co
mo
de
aq
ue
llos
que
se
en
cue
ntra
n e
n v
ías
de
de
sarr
ollo
[8
].
Su
po
ne
un
a a
yud
a a
lo
s p
aci
en
tes
y fa
mili
are
s d
e l
os
pa
íse
s d
e l
en
gu
a e
spa
ño
la y
ca
tala
na q
ue n
o o
frece
nin
gun
a o
tra i
nst
ituci
ón.
En
Inte
rne
t, e
s el
únic
o q
ue
aport
a f
oro
s g
ratu
itos
mo
de
rad
os
po
r p
rofe
sio
na
les
y la
po
sib
ilid
ad
de
ela
bo
rar
ma
teria
l e
spe
cífic
o
com
o r
esp
uest
a a
las
inquie
tudes
de la
com
unid
ad
.
La
ca
rga
a
trib
uib
le
a
las
en
ferm
ed
ad
es
no
tr
an
smis
ible
s se
m
an
tien
e
en
lo
s p
aís
es
de
sarr
olla
dos
en
to
rno
al 8
0%
, m
ien
tra
s cr
ece
en
el r
est
o d
e p
aís
es.
La
OM
S lo
co
nsid
era
u
na
prio
rid
ad
sa
nita
ria
ha
sta
en
lo
s p
aís
es
en
vía
s d
e d
esa
rro
llo,
ya q
ue
est
ima
n q
ue
se
rán la
pri
mera
causa
de
mue
rte
.
En c
uanto
a l
a m
orb
ilida
d,
den
tro
de
las
en
ferm
edade
s no t
ransm
isib
les
des
taca
r por
volu
me
n
los
tra
sto
rno
s n
eu
ro
psi
qu
iátr
ico
s (r
esp
on
sab
les
de
l 1
9%
d
el
a
carg
a
de
m
orb
ilid
ad
ad
ulta
), l
os
tra
sto
rno
s ca
rdio
vasc
ula
res
(13
% d
e l
a p
ob
laci
ón
ad
ulta
),
las
en
ferm
ed
ad
es
pu
lmo
na
res,
cá
nce
r, d
iab
ete
s, e
tc.
Los
mod
elo
s de a
tenci
ón e
n l
as
en
ferm
edade
s cr
ónic
as
com
port
an f
orz
osa
men
te u
na
m
ayo
r im
plic
aci
ón
d
el
pa
cie
nte
e
n
el
pro
ceso
d
iag
nó
stic
o
y te
rap
éu
tico
ya
q
ue
so
lo
pue
den
ser
contr
ola
da
s co
n
cam
bio
s su
bst
anci
ale
s en
los
est
ilos
de
vida
de
los
ciu
da
da
no
s. E
sta
s m
od
ifica
cio
nes
de
la c
on
du
cta
so
lo s
e c
onsi
gu
en
si e
l pa
cie
nte
tie
ne
la
info
rma
ció
n n
ece
saria
, a
dq
uie
re n
ue
vas
ha
bili
da
de
s y
ad
op
ta u
na
act
itud
po
sitiv
a d
ela
nte
d
el p
rob
lem
a.
La
so
cie
da
d r
ed
ha
bili
ta la
po
sib
ilid
ad d
e g
en
era
r so
po
rte
so
cia
l a t
ravé
s d
e c
om
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s, y
difu
nd
ir c
on
oci
mie
nto
s d
e c
alid
ad
y
com
po
rta
mie
nto
s re
com
en
da
do
s so
bre
sa
lud
.
La
co
nci
en
cia
ció
n d
e l
a n
ece
sid
ad
de
un
ro
l a
ctiv
o p
or
pa
rte
de
lo
s p
aci
en
tes,
se
va
g
en
era
liza
ndo
, e
ind
ica
do
res
com
o la
De
cla
raci
ón
de
Ba
rce
lon
a d
el F
oro
de
Pa
cie
nte
s [9
] y
el
dato
de
que e
l 42 %
de
los
inte
rnauta
s [1
0],
realiz
a b
úsq
ued
as
rela
tivas
a l
a sa
lud,
ap
un
tan
a q
ue
la t
en
de
nci
a s
e c
on
solid
a.
La
s n
ue
vas
tecn
olo
gía
s d
e l
a i
nfo
rma
ció
n y
la
co
mu
nic
aci
ón
pu
ed
en
co
mp
leta
r la
la
bo
r asi
stenci
al
de l
os
centr
os
sanita
rios
y lo
s pro
fesi
onale
s de
la s
alu
d,
esp
eci
alm
ente
en
p
aís
es
en
vía
s d
e d
esa
rro
llo.
Fa
vore
cen
qu
e l
os
pa
cie
nte
s e
sté
n m
ejo
r in
form
ad
os
y q
ue
ado
pte
n u
n r
ol m
ás
act
ivo y
au
tóno
mo
fre
nte
a s
u p
ato
log
ía c
rón
ica.
An
tece
de
nte
s
Fo
rum
clín
ic e
s u
n p
rog
ram
a i
nte
ract
ivo
pa
ra p
aci
en
tes
de
stin
ad
o a
qu
e a
um
en
ten
su
g
rad
o d
e a
uto
no
mía
co
n r
esp
ect
o a
su
sa
lud
, u
tiliz
an
do
las
op
ort
un
ida
de
s q
ue
brin
da
n la
s
Co
mu
nid
ad
es
Virtu
ale
s P
ara
Pa
cie
nte
s
112
tecn
olo
gía
s d
e
la
info
rma
ció
n
y la
co
mu
nic
aci
ón
. A
po
rta
in
form
aci
ón
ri
gu
rosa
, ú
til,
tra
nsp
are
nte
y o
bje
tiva
so
bre
la s
alu
d,
al t
iem
po
qu
e f
avo
rece
la p
art
icip
aci
ón
act
iva
de
los
pa
cie
nte
s y
sus
aso
cia
cio
ne
s.
El
pro
gra
ma
lid
era
do
por
los
pro
fesi
on
ale
s de
lo
s ce
ntr
os
ho
spita
lari
os
y d
e a
ten
ció
n p
rim
aria
de
la
Co
rpo
raci
ón
Sa
nita
ria
Clín
ic,
de
l H
osp
ital
Clín
ic d
e B
arc
elo
na
, u
no
de
lo
s líd
ere
s cl
ínic
os
y d
e i
nve
stig
aci
ón b
iom
édic
a d
e n
uest
ro p
aís
, E
spaña
. E
l pro
yect
o h
a
con
tad
o c
on
la
fin
an
cia
ció
n y
el
ap
oyo
de
la
Fun
da
ció
n B
BV
A,
inst
ituci
ón
cu
ya a
ctu
aci
ón
en
el
cam
po
de
la
bio
me
dic
ina
se
ce
ntr
a e
n l
a p
rom
oci
ón
de
la
in
vest
iga
ció
n a
plic
ad
a a
l cu
ida
do
de
la s
alu
d y
a la
mejo
ra d
e la
ca
lida
d d
e v
ida
de
los
ciu
da
da
no
s.
Pa
ra d
iez
en
ferm
ed
ad
es
se e
lab
ora
n D
VD
’s i
nte
ract
ivo
s -3
0.0
00
co
pia
s p
or
en
ferm
ed
ad
, ám
bito
de d
istr
ibuci
ón E
spa
ña -
y s
itios
We
b c
on
fo
ros
mo
de
rad
os
en
esp
añ
ol
y ca
talá
n
en:
ww
w.f
oru
mcl
inic
.org
(F
igura
3).
Para
ello
se
dis
pon
en
recu
rsos
esp
ecí
ficos,
tale
s co
mo
un
ed
itor
esp
eci
alis
ta e
n M
ed
icin
a F
am
ilia
r y
Co
mu
nita
ria
, un
a e
dito
ra a
dju
nta
, e
spe
cia
lista
e
n
ed
ició
n
de
m
ate
ria
les
mé
dic
os
y S
oci
al
Me
dia
, un
w
eb
ma
ste
r y
la
cola
bo
raci
ón
de
a
uto
res
y m
od
era
do
res,
e
spe
cia
lista
s e
n
las
ma
teria
s tr
ata
da
s.
La
Fu
nd
ac
ión
BB
VA
fin
an
cia
el p
roye
cto
. C
ad
a W
eb
co
ntie
ne
info
rma
ció
n b
ási
ca e
n f
orm
ato
m
ulti
med
ia,
. N
otic
ias
sobre
la e
nfe
rmedad y
un f
oro
de
paci
ente
s m
od
era
do p
or
un
p
rofe
sio
na
l sa
nita
rio
(a
mo
do
de
un
ge
ren
te d
e c
om
un
ida
d).
Fig
ura
3. C
ap
ítu
los
pro
du
cid
os
C
ard
iop
atía
isq
ué
mic
a E
squ
izofr
enia
D
iab
ete
s E
PO
C
Cá
nce
r d
e M
am
a
De
pre
sió
n R
iesg
o C
ard
iova
scul
ar
Art
rosi
s y
Art
ritis
O
be
sid
ad
T
rast
orn
o b
ipo
lar
E
l eP
aci
en
te y
las
red
es
soci
ale
s
113
Fig
ura
4. P
ag
ina
We
b d
e F
oru
mc
línic
El p
ort
al i
nd
exa
los
cap
ítulo
s d
esa
rro
llad
os
(Ám
bito
s),
pe
rmite
la e
ntr
ad
a p
or
ele
me
nto
co
mu
nic
ativ
o (
foro
s, v
ide
os,
etc
.),
y o
fre
ce u
n e
spa
cio
pa
ra n
otic
ias
y n
ove
da
de
s d
e
inte
rés
ge
ne
ral,
rela
cio
na
da
s co
n la
pro
mo
ció
n d
e la
sa
lud
y d
e p
reve
nci
ón
se
cun
da
ria
e
n e
nfe
rme
da
de
s cr
ón
ica
s. C
ad
a e
nfe
rme
da
d (
Ám
bito
) d
isp
on
e d
e u
na
We
b p
rop
ia
con
tre
s tip
os
de
in
form
aci
ón
: In
form
aci
ón
exh
au
stiv
a s
ob
re l
a e
nfe
rme
da
d,
qu
e s
e
corr
esp
on
de
con
la
co
nte
nid
a e
n l
os
DV
D.
Info
rma
ció
n b
reve
de
act
ua
lida
d (
No
ticia
s)
qu
e e
l mo
der
ad
or
de
la p
ág
ina
va
incl
uye
nd
o s
eg
ún
la p
ub
lica
ció
n d
e n
ove
da
de
s e
n e
l ca
mp
o
o
po
r p
etic
ión
d
e
los
pa
cie
nte
s.
Y
po
r ú
ltim
o
vid
eo
s e
xplic
ativ
os
con
a
nim
aci
on
es
trid
ime
nsi
on
ale
s. T
am
bié
n c
ad
a e
nfe
rme
da
d d
isp
on
e de
un
esp
aci
o d
e in
terc
am
bio
co
n lo
s p
aci
en
tes
ya s
ea
, a
tra
vés
de
un
fo
ro m
od
era
do
(lo
s p
rofe
sio
nale
s d
eb
en
in
terv
en
ir e
n u
n p
lazo
de
do
s d
ías
há
bile
s),
me
dia
nte
la
pro
pu
est
a d
e u
n t
em
a
en
el e
nla
ce c
orr
esp
on
die
nte
o c
om
en
tan
do
no
ticia
s.
F
igu
ra 5
. Fo
ro d
e C
án
ce
r d
e M
am
a
foru
mcl
inic
e
stá
lid
era
do
p
or
los
pro
fesi
on
ale
s d
el
Ho
spita
l C
línic
d
e B
arc
elo
na
y
cue
nta
co
n la
fin
an
cia
ció
n y
el a
po
yo d
e la
Fu
nd
aci
ón
BB
VA
. L
a a
ud
ien
cia
cre
cie
nte
, a
un
sin
ha
be
r re
aliz
ad
o la
s la
bo
res
de
pro
mo
ció
n p
ert
ine
nte
s,
ap
un
ta l
a p
ert
ine
nci
a d
el
pro
gra
ma
y d
e s
u f
orm
ula
ció
n.
La
s si
gu
ien
tes
do
s fig
ura
s,
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
Pa
ra P
aci
en
tes
114
ext
raid
as
a t
ravé
s d
e G
oog
le A
na
lytic
s, y
de
mu
est
ran
el c
reci
mie
nto
en
po
pu
lari
da
d d
e
la p
ag
ina
cen
tra
l, in
clu
yen
do
la
dis
trib
uci
ón
de
vis
itas
Esp
año
las
e h
ispa
na
s (q
ue
so
n
casi
50
% c
ada
un
a).
Lo
s m
ínim
os
se c
orr
esp
ond
en
co
n la
s va
caci
on
es d
e n
avi
da
d,
las
de
pa
scu
a y
el p
ue
nte
de
l 1 d
e m
ayo
.
Fig
ura
6. P
an
el d
e G
oo
gle
An
aly
tic
s s
ob
re F
oru
mc
línic
Co
mit
é y
Po
lític
a e
dit
ori
al
El
Co
mité
est
a c
om
pu
est
o p
or:
la
dir
ect
ora
de
fo
rum
clin
ic ,
el
ed
itor
mé
dic
o,
la e
dito
ra
ad
jun
ta,
do
s e
spe
cial
ista
s d
e d
isci
plin
as
tra
nsv
ers
ale
s (m
éd
ico
s y/
o d
iplo
ma
do
s e
n
en
ferm
erí
a)
y p
or
invi
taci
ón
qu
ien
se
co
nsi
de
re o
po
rtu
no
, se
gú
n la
tem
átic
a a
ab
ord
ar.
foru
mcl
ínic
pu
blic
a m
ate
ria
l d
e i
nfo
rma
ció
n s
an
itari
a d
irig
ido
a p
aci
ent
es,
y u
tiliz
a l
a
me
jor
evi
den
cia
cie
ntíf
ica
dis
po
nib
le,
así
co
mo
la
exp
eri
en
cia
de
los
pro
fesi
on
ale
s y
la
pe
rsp
ect
iva
de
lo
s pa
cie
nte
s.
El
ma
teri
al,
qu
e
no
e
sta
se
sga
do
po
r in
tere
ses
com
erc
iale
s,
de
sea
a
po
rta
r to
da
la
in
form
aci
ón
n
ece
sari
a
pa
ra
qu
e
los
pa
cie
nte
s p
ue
da
n a
do
pta
r d
eci
sion
es
sob
re lo
s p
rob
lem
as
de
sa
lud
qu
e le
s a
fect
an
.
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
en
fo
rum
clín
ic
No
s e
nco
ntr
am
os
con
qu
e h
ab
íam
os
pre
pa
rado
gra
nd
es
ma
teri
ale
s co
n v
ide
os
3D
p
ara
info
rma
r y
form
ar
al p
aci
en
te,
pe
ro e
l pa
cie
nte
co
n f
recu
en
cia
, a
nte
s d
e b
usca
r e
n
E
l eP
aci
en
te y
las
red
es
soci
ale
s
115
los
con
ten
ido
s d
e la
we
b s
e la
nza
ba
a p
reg
un
tar
en
el f
oro
(le
y d
el m
ínim
o e
sfu
erz
o o
“h
áb
ito m
ed
ial”
de
New
ma
n [
11
]),
sie
nd
o e
l m
ode
rad
or
el
que
se
ña
lab
a la
exi
ste
nci
a
de
e
sto
s co
nte
nid
os.
E
n
un
a
pa
tolo
gía
d
ón
de
e
l fo
ro
fun
cio
na
co
mo
C
om
un
ida
d
Vir
tua
l, é
ste
se
tra
nsf
orm
a e
n e
l mo
tor
de
la W
eb
C
ua
nd
o s
e d
a e
l ca
so e
l po
rce
nta
je
de
vis
itas
al
foro
so
bre
el
tota
l d
e v
isita
s p
ág
ina
, tie
ne
un
pe
so e
spec
ífico
ma
yor
a
cua
lqu
ier
otr
o c
on
ten
ido
de
la w
eb
T
od
o p
are
ce l
leva
r a
la
co
ncl
usi
ón d
e q
ue
la
s C
om
un
idad
es
Vir
tua
les
sup
on
en
un
a
ayu
da
re
al
pa
ra m
ejo
rar
la c
alid
ad
de
vid
a d
e l
os
en
ferm
os
cró
nic
os,
ayu
da
rlo
s a
sa
lir
de
un
po
sib
le a
isla
mie
nto
y a
pre
nd
er
de
los
otr
os.
To
da
vía
qu
ed
a m
uch
o p
or
inve
stig
ar
y d
em
ost
rar,
esp
eci
alm
en
te s
i ta
mb
ién
ayu
da
n a
la m
ejo
ra r
ea
l de
la s
alu
d.
An
ális
is d
e U
su
ari
os
E
n l
a F
igu
ra 7
se
ha
an
aliz
ad
o l
as q
ue
en
ferm
ed
ad
es
a l
as q
ue
no
s en
foca
mo
s p
ara
a
veri
gu
ar
qué
tip
o
de
u
sua
rio
s so
n
má
s p
rop
en
sos
a
inte
resa
rse
p
or
con
ten
ido
s g
en
era
do
s p
or
otr
os
usu
ari
os,
co
mo
ta
mb
ién
a g
en
era
r su
s p
rop
ios
con
ten
ido
s. A
la
vi
sta
de
l g
ráfic
o,
los
afe
cta
do
s d
e C
án
cer
de
Ma
ma
y d
e E
squ
izo
fre
nia
so
n l
os
qu
e
tien
en
un
a
ma
yor
pro
pe
nsi
ón
a i
nte
ract
ua
r co
n o
tro
s p
aci
en
tes,
m
ien
tra
s q
ue
lo
s p
aci
en
tes
con
ca
rdio
pa
tía,
EP
OC
o d
iab
ete
s so
n lo
s q
ue
me
no
s p
rop
en
sió
n t
ien
en
. L
a
De
pre
sió
n e
stá
en
un
lug
ar
inte
rme
dio
.
20
08
Fig
ura
7. ¿
Qu
e t
ipo
s d
e u
su
ari
os
so
n m
ás
pro
pe
ns
os
a r
ela
cio
na
rse
co
n o
tro
s
us
ua
rio
s e
n u
na
co
mu
nid
ad
vir
tua
l?
En
est
a g
rafic
a,
el e
je h
ori
zon
tal (
X)
de
no
ta e
l po
rce
nta
je d
e u
sua
rio
s q
ue
se
re
gis
tra
n e
nfo
rum
clín
ic y
vis
itan
lo
s fo
ros,
po
stu
lan
do
un
a i
de
a d
el n
úm
ero
de
ge
ne
rad
ore
s d
e
con
ten
ido
s. E
l eje
ve
rtic
al (
Y),
de
no
ta e
l po
rce
nta
je d
e u
sua
rio
s q
ue
vis
itan
un
po
rta
l y
su f
oro
, p
ost
ula
nd
o e
l tip
o d
e c
on
ten
ido
bu
sca
do
po
r e
l usu
ari
o (
con
ten
ido
pro
fesi
on
al,
o d
e o
tro
s u
sua
rio
s).
El
tam
añ
o d
e c
ad
a e
sfe
ra d
en
ota
la
pro
po
rció
n d
e p
ost
s e
n e
l fo
ro p
or
nú
me
ro d
e u
sua
rio
s re
gis
tra
do
s.
En
la F
igu
ra 8
re
pre
sen
ta e
l tip
o d
e e
nfe
rme
da
de
s q
ue
tie
ne
n u
n m
ayo
r im
pa
cto
so
bre
e
l e
nto
rno
de
l p
aci
en
te,
lleva
nd
o a
su
s fa
mili
are
s y
en
torn
o a
pa
rtic
ipa
r e
n e
l fo
ro,
y cu
ale
s a
fect
an
al
en
ferm
o d
e u
na
ma
ne
ra m
ás
ind
ivid
ual
. P
ara
ello
, e
l e
je h
ori
zon
tal
de
scri
be
el
% d
e u
sua
rio
s re
gis
tra
do
s q
ue
vis
tan
el
foro
y q
ue
no
se
ha
n i
de
ntif
ica
do
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
Pa
ra P
aci
en
tes
116
com
o p
aci
ente
s. E
l e
je v
ert
ica
l d
eno
ta e
l p
orc
en
taje
de
vis
itas
a l
a p
ág
ina
ce
ntr
al
de
fo
rum
clín
ic q
ue
ta
mb
ién
vis
itan
un
fo
ro.
La
s e
sfe
ras
en
est
e c
aso
, se
ha
n m
an
ten
ido
d
e u
n t
am
añ
o c
on
sta
nte
. E
s a
sí q
ue
po
de
mo
s ve
r q
ue
en
el
foro
de
Cá
nce
r d
e M
am
a
el
80
%
de
lo
s u
sua
rio
s q
ue
p
art
icip
an
p
ad
ece
n
de
la
e
nfe
rme
da
d,
y e
l 2
0%
co
rre
spo
nd
e a
am
igo
s y/
o f
am
ilia
res,
pro
fesi
on
ale
s o
otr
os.
Sin
em
ba
rgo
, e
n e
l fo
ro d
e
esq
uiz
ofr
en
ia m
ás
de
l 60
% d
e la
s co
nsu
ltas
son
re
aliz
ad
as
po
r e
l en
torn
o d
el p
aci
ente
, p
rin
cip
alm
ente
po
r fa
mili
are
s d
el p
aci
en
te (
da
tos
corr
esp
on
die
nte
s a
20
08
).
Fig
ura
8.
Qu
é t
ipo
s d
e e
nfe
rme
da
de
s s
on
má
s in
div
idu
ale
s a
la h
ora
de
pa
rtic
ipa
r e
n u
na
co
mu
nid
ad
vir
tua
l, y
cu
ale
s in
vo
luc
ran
al e
nto
rno
de
l pa
cie
nte
Pa
so
s f
utu
ros
: A
ctu
ali
zac
ión
de
ma
teri
ale
s e
un
nu
ev
o e
nto
rno
We
b
La
gra
n d
ifusi
ón
de
re
des
2.0
co
mo
lo s
on
Fac
ebo
ok,
Tw
itte
r, y
Yo
uT
ub
e,
en
el q
ue
el
usu
ari
o d
ispo
ne
de
un
pe
rfil
cuya
acc
esi
bilid
ad c
on
tro
la,
esp
aci
os
don
de
co
mp
art
ir y
to
da
un
a s
eri
e d
e p
rest
aci
on
es
com
un
es,
pre
dis
po
ne
n e
xpe
cta
tiva
s d
e p
art
e d
e l
os
usu
ari
os
de
foru
mcl
ínic
. P
or
ello
, g
raci
as
a la
re
no
vaci
ón
de
l fin
an
cia
mie
nto
de
la
fun
da
ció
n B
BV
A,
du
ran
te l
os
pró
xim
os
tre
s a
ño
s se
act
ua
liza
ran
lo
s p
ort
ale
s y
vid
eos
D
VD
pa
ra r
efle
jar
los
cam
bio
s e
n l
a c
ien
cia
de
sde
qu
e f
ue
ron
cre
ad
os.
Ta
mb
ién
se
añ
ad
irá
n
dos
po
rta
les
y d
istr
ibu
irá
n
po
r to
da
E
spa
ña
1
0.0
00
D
VD
s e
nfo
cado
s a
V
IH/S
IDA
y
An
ore
xia
(5
.00
0 c
ad
a u
no
).
Esp
era
nd
o t
am
bié
n c
on
tinu
ar
la l
íne
a d
e
inve
stig
aci
ón d
en
tro
de
fo
rum
clín
ic p
ara
am
plia
r n
ue
stro
s co
no
cim
ien
tos
act
ua
les
de
lo
a m
eca
nis
mo
s q
ue
ap
oya
n e
l de
sarr
ollo
de
com
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s, c
om
o t
am
bié
n lo
s in
cen
tivo
s fin
an
cie
ros,
mo
rale
s, o
so
cia
les
que
im
pa
rte
el
uso
de
nu
estr
os
po
rta
les
a lo
s p
aci
en
tes
y m
éd
ico
s.
5. C
on
clu
sió
n
En
re
sum
en
, la
ub
icu
ida
d e
n a
cces
o d
e l
as
TIC
s h
a c
am
bia
do
la
com
un
ica
ció
n e
n
Me
dic
ina
con
form
e a
la
ve
loci
da
d de
in
terc
am
bio
de
in
form
aci
ón
. E
sto
ha
mo
difi
cad
o
las
exp
ect
ativ
as
de
los
clín
ico
s y
pa
cie
nte
s d
e t
al
form
a q
ue
la
la
s co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
de
pa
cie
nte
s se
ha
n v
uel
to u
n v
eh
ícul
o i
mp
ort
an
te d
e c
om
uni
caci
ón
. E
sta
s,
E
l eP
aci
en
te y
las
red
es
soci
ale
s
117
tien
en
u
na
m
eta
o
bje
tivo
o
u
n
ob
jetiv
o
ag
lutin
an
te
qu
e,
liga
nd
o
con
la
ide
ntid
ad
, re
com
pe
nsa
/re
con
oci
mie
nto
, no
rma
s, m
ed
io, j
era
rqu
ía,
y co
mp
rom
iso
las
de
fine
n.
En
foru
mcl
ínic
he
mo
s te
nid
o e
l p
rivi
leg
io d
e q
ue
la
ca
lidad
de
nu
est
ro c
on
ten
ido
ha
d
esa
rro
llad
o co
mu
nid
ad
es
virt
ua
les
de
pa
cie
nte
s. E
sta
s co
mu
nid
ad
es
ha
n m
ad
ura
do
, d
e t
al m
an
era
qu
e n
os
ha
pe
rmiti
do
eva
lua
r la
s e
nfe
rme
da
de
s e
n p
ará
me
tro
s so
cia
les
y fa
mili
are
s. S
in e
mb
arg
o,
qu
ed
a m
uch
o p
or
inve
stig
ar,
so
bre
si
el u
so d
e e
sta
s co
mu
nid
ad
es
con
lo
s p
acie
nte
s in
du
ce a
me
jora
s p
sico
so
cia
les
y
tam
bié
n,
sob
re s
i fa
cilit
an
alg
ún
im
pa
cto
fis
ioló
gic
o p
osi
tivo
en
lo
s p
aci
en
tes.
Nu
est
ras
com
un
ida
de
s e
stá
n v
iva
s, a
ctiv
as,
e in
no
van
do
co
nst
an
tem
en
te.
Po
r e
so,
lo in
vita
mo
s a
se
r p
art
e d
e
ella
s, o
de
la c
on
vers
aci
ón
mis
ma
en
ww
w.fo
rum
clin
ic.o
rg.
Ag
rad
ec
imie
nto
s:
Qu
ere
mo
s a
gra
de
cer
a l
a F
un
da
ció
n B
BV
A y
Ho
spita
l C
línic
de
Ba
rce
lon
a q
uie
ne
s p
rove
yero
n lo
s re
curs
os p
ara
ha
cer
est
e p
roye
cto
via
ble
; co
mo
ta
mb
ién
a lo
s re
viso
res
de
pa
res
an
ón
imo
s d
e e
ste
ca
pitu
lo.
6. R
efer
enci
as
[1]
ITU
, In
tern
et U
sers
Sta
tistic
s h
ttp
://w
ww
.itu
.int/
ITU
-D
/ict/st
atis
tics/
ma
teri
al/g
rap
hs/
Inte
rne
t_u
sers
_9
8-0
8.
[2] E
l in
form
e S
EIS
"L
uce
s y
som
bra
s d
e la
info
rma
ció
n d
e s
alu
d e
n In
tern
et"
re
cog
e
las
po
ne
nci
as
y co
ncl
usi
on
es
de
la r
eu
nió
n o
rga
niz
ad
a p
or
la S
oci
ed
ad
Esp
añ
ola
de
In
form
átic
a d
e la
Sa
lud
(S
EIS
) ce
leb
rad
a e
n P
am
plo
na
el 1
8 d
e ju
nio
de
20
02
. h
ttp
://w
ww
.se
is.e
s/d
ocu
me
nto
s/in
form
es/
secc
ion
es/
ad
jun
to1
/CA
PIT
UL
O1
.pd
f
[3] P
ow
ell
J., C
lark
e A
. T
he
WW
W o
f th
e W
orl
d W
ide
We
b:
Wh
o, W
ha
t, a
nd
Wh
y? J
M
ed
Inte
rne
t R
ese
arc
h 2
00
2; 4
(1):
e4
http
://w
ww
.jmir
.org
/20
02
/1/e
4 C
itad
o e
n e
l ca
pítu
lo 2
: “In
form
aci
ón
de
sa
lud
en
Inte
rne
t. C
óm
o m
ejo
rar
su c
alid
ad
de
sde
la
pe
rsp
ect
iva
de
los
pri
nci
pa
les
ag
en
tes
imp
lica
do
s” d
e F
ern
an
do
Ma
rtín
Sá
nch
ez
y Ja
vie
r C
arn
ice
ro J
imé
ne
z d
e A
zcá
rate
, de
l El i
nfo
rme
SE
IS "
Lu
ces
y so
mb
ras
de
la
info
rma
ció
n d
e s
alu
d e
n In
tern
et"
re
cog
e la
s p
on
en
cia
s y
con
clu
sio
nes
de
la r
eu
nió
n
org
an
iza
da
po
r la
So
cie
da
d E
spa
ño
la d
e In
form
átic
a d
e la
Sa
lud
(S
EIS
) ce
leb
rad
a e
n
Pa
mp
lon
a e
l 18
de
jun
io d
e 2
00
2.
http
://w
ww
.se
is.e
s/d
ocu
me
nto
s/in
form
es/
secc
ion
es/
ad
jun
to1
/CA
PIT
UL
O1
.pd
f
[4] J
ose
An
ton
io G
alle
go
Vá
zqu
ez
http
://w
ww
.co
mu
nid
ad
en
lare
d.c
om
/ab
ou
t/e
lem
en
tos-
de
-un
a-c
om
un
ida
d/
[5] W
ellm
an
, B
arr
y (1
99
6)
“An
Ele
ctro
nic
Gro
up
is V
irtu
ally
a S
oci
al N
etw
ork
”. C
en
ter
for
Urb
an
an
d C
om
mu
nity
Stu
die
s U
niv
ers
ity o
f T
oro
nto
. To
ron
to C
an
ad
á.
[6] C
AS
TE
LL
S,
Ma
nu
el.
La
era
de
la in
form
aci
ón
: eco
no
mía
, so
cie
da
d y
cu
ltura
. M
ad
rid
: A
lian
za, p
rim
era
ed
ició
n 1
99
7-1
99
8.
[7] (2
00
2).
Cu
ltiva
ting
Co
mm
un
itie
s o
f Pra
ctic
e H
arv
ard
Bu
sin
ess
Pre
ss
[8 ]W
orl
d H
ea
lth S
tatis
tics
20
08
.”F
utu
re T
ren
ds
in G
lob
al M
ort
alit
y: M
ajo
r sh
ifts
in
cau
se o
f d
ea
th p
atte
rns”
(p
ag
29
,…n
on
co
mm
un
ica
ble
co
ndito
ns
will
ca
use
ove
r th
ree
q
ua
rte
rs o
f a
ll d
ea
ths
in 2
03
0).
http
://w
ww
.wh
o.in
t/w
ho
sis/
wh
ost
at/2
00
8/e
n/in
de
x.h
tml
Co
mu
nid
ad
es
Vir
tua
les
Pa
ra P
aci
en
tes
118
[9] D
ecl
ara
ció
n d
e B
arc
elo
na
- h
ttp
://w
ww
.fbjo
sep
lap
ort
e.o
rg/d
bcn
/
[10
]Info
rme
An
ua
l de
las
Te
leco
mu
nic
aci
on
es
y S
I (O
NT
SI)
20
07
h
ttp
://w
ww
.on
tsi.r
ed
.es/
info
rme
s-a
nu
ale
s/a
rtic
les/
id/2
42
6/in
form
e-a
nu
al-
20
07
.htm
l
[11
] W. R
uss
ell
Ne
um
an
El F
utu
ro d
e la
Au
die
nci
a M
asi
va, F
on
do
de
Cu
ltura
E
con
óm
ica
, 2
00
2, p
. 22
5
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
119
Blo
qu
e 2
.- C
om
un
ida
de
s vi
rtu
ale
s d
e p
aci
en
tes
Ca
pít
ulo
2.3
.- S
alu
d 2
.0:
el
eP
ac
ien
te y
la
s r
ed
es
s
oc
iale
s
Ma
nu
el (
Ma
nn
y) H
ern
an
de
z
Pre
sid
en
te,
Dia
be
tes
Ha
nd
s F
ou
nd
atio
n
(viv
e c
on
dia
be
tes
LA
DA
de
sde
el a
ño
20
02
) m
an
ue
l@a
skm
an
ny.
com
, @
ask
ma
nn
y
1. A
nte
s d
e la
s r
ed
es
so
cia
les
de
pa
cie
nte
s
En
el
añ
o 2
00
6,
no
era
fá
cil
ima
gin
ars
e u
n m
un
do
do
nd
e p
aci
en
tes,
qu
e v
ive
n c
on
un
a
en
ferm
ed
ad
e
n
com
ún
p
ud
iera
n
com
un
ica
rse
fá
cilm
en
te.
Pe
ro
los
ele
me
nto
s q
ue
p
erm
itirí
an
est
a in
cre
íble
co
ne
xió
n ya
est
ab
an f
lota
ndo
en e
l am
bie
nte
. M
ySp
ace
, la
red
so
cia
l qu
e a
cap
aró
la m
ayo
ría
de
la a
ten
ció
n a
me
dia
do
s de
la d
éca
da
pa
sad
a,
ya h
ab
ía
intr
od
uci
do
a m
uch
os
al
con
cep
to d
e s
oci
al
ne
two
rkin
g.
Face
book,
inic
ialm
en
te s
ólo
dis
ponib
le e
ntr
e e
studia
nte
s un
ivers
itarios
en
los
Est
ados
Unid
os,
se
abrí
a a
l públic
o
ge
ne
ral.
Y T
witt
er
em
pe
zab
a a
ga
na
r p
op
ula
rid
ad
en
tre
los
usu
ario
s m
ás
tecn
ófil
os.
Exi
stía
n
para
la
fe
cha
varios
foro
s de
dis
cusi
ón
on
line
y
alg
unas
lista
s d
e
corr
eo
(l
ists
erv
es)
que
pe
rmití
an,
a
los
paci
ente
s te
cnoló
gic
am
en
te
má
s co
mpete
nte
s,,
con
ect
ar
con
otr
os
a l
a h
ora
de
un
a p
reg
un
ta o
un
a d
ud
a.
Pe
ro e
l m
un
do
de
lo
s p
aci
en
tes
com
o u
n t
od
o,
seg
uía
op
era
nd
o c
om
o s
iem
pre
: la
mejo
r o
po
rtu
nid
ad
de
co
ne
cta
r co
n
otr
o
pa
cie
nte
e
ra
pe
sca
nd
o
con
vers
aci
ón
en
la
sa
la
de
e
spe
ra
de
l co
nsu
ltorio
mé
dic
o o
pa
rtic
ipa
nd
o e
n u
n g
rup
o d
e a
po
yo.
Es
difí
cil i
ma
gin
arlo
, p
ero
ha
ce
me
no
s d
e
cin
co
año
s,
sim
ple
me
nte
n
o
exi
stía
n
red
es
soci
ale
s d
ed
icad
as
a
enfe
rmed
ades
com
o la
dia
bete
s.
La
ause
nci
a
de
recu
rsos
en
Inte
rnet
en
esp
año
l era
a
ún
ma
yor
en
el
20
06.
Casi
cu
alq
uie
r bú
squ
ed
a d
e in
form
aci
ón
so
bre
“d
iab
ete
s tip
o 2
” o
“b
om
ba
de
in
sulin
a”
en
G
oog
le u
otr
os
busc
adore
s devo
lvía
ma
yorm
en
te r
esu
ltados
com
erc
iale
s que b
usc
aba
n
tom
ar
ven
taja
de
l p
acie
nte
no
in
form
ad
o q
ue
bu
sca
ba
una
píld
ora
má
gic
a o
so
luci
ón
co
n m
ínim
o e
sfuerz
o a
su e
nfe
rmed
ad c
rón
ica.
2. I
nfl
ue
nc
ias
en
la c
reac
ión
de
un
a re
d s
oci
al
sob
re d
iab
etes
Ap
en
as
un
os
añ
os
an
tes
(a f
ine
s d
el 2
00
2),
mi m
éd
ico
ge
ne
ral m
e d
iag
no
stic
ó d
iab
ete
s.
Esp
ecí
fica
me
nte
me
dijo
que t
en
ía d
iabe
tes
tipo 2
. A
los
30 a
ños,
co
n l
a h
ere
nci
a d
e
dia
be
tes
qu
e t
en
ía p
or
el
lad
o d
e m
i p
ad
re,
y te
nie
nd
o u
n e
xce
so d
e p
eso
vis
ible
, su
pongo q
ue n
o e
ra p
ara
sorp
ren
ders
e.
Pe
ro l
ueg
o d
e m
ese
s de i
nte
nta
r co
ntr
ola
r si
n
éxi
to m
i dia
bete
s a b
ase
de m
ed
icam
en
tos
ora
les,
die
ta y
eje
rcic
io,
mi
doct
or
me
refir
ió
con
u
n
en
do
crin
ólo
go
. E
l n
ue
vo
esp
eci
alis
ta
ord
en
ó
do
s p
rue
ba
s [1
] y
corr
igió
m
i
S
alu
d 2
.0: e
l eP
aci
ente
y la
s re
de
s so
cia
les
120
dia
gn
óst
ico
: te
nía
dia
be
tes
tipo
1 e
n a
du
ltos
(ta
mb
ién
co
no
cid
a p
or
sus
sig
las
LA
DA
, e
n
ing
les,
La
ten
t Au
toim
mu
ne
Dia
be
tes
in A
du
lts).
La
im
plic
aci
ón
d
el
dia
gn
óst
ico
fu
e
inm
ed
iata
: e
mp
ecé
co
n
inye
ccio
ne
s d
iarias
d
e
insu
lina
. A
da
pta
rme
a l
as
inye
ccio
ne
s n
o f
ue
senci
llo,
así
que c
ua
ndo m
i do
ctor
me
h
ab
ló d
e l
a b
om
ba
de
in
sulin
a,
do
s a
ño
s d
esp
ué
s d
e e
mp
eza
r co
n l
as
inye
ccio
nes
, n
o
tom
ó m
uch
o t
rab
ajo
co
nve
nce
rme
. U
no
de
lo
s b
en
efic
ios
de
la
te
rap
ia c
on
bo
mb
a d
e
insu
lina
es
qu
e u
no
tie
ne
qu
e c
am
bia
r e
l p
un
to d
e i
nfu
sió
n (
inye
cta
rse
la
cá
nu
la,
a
tra
vés
de
la c
ua
l la
bo
mb
a d
osi
fica
la in
sulin
a a
l org
an
ism
o)
un
a v
ez
cad
a t
res
día
s. E
n
el m
ism
o la
pso
de ti
em
po
, yo
me
inye
ctaba
apro
xim
ada
me
nte
20
ve
ces.
Un
añ
o d
esp
ué
s d
e e
mp
eza
r a
usa
r la
bo
mb
a d
e i
nsu
lina
, p
art
icip
é e
n u
n g
rup
o d
e
ap
oyo
ju
nto
a o
tro
s u
sua
rio
s d
e b
om
ba
de
in
sulin
a (
se h
ací
an
lla
ma
r b
om
be
ros
de
in
sulin
a o
in
sulin
pu
mp
ers
en
in
glé
s).
Fu
e l
a p
rim
era
ve
z q
ue
tu
ve l
a o
po
rtu
nid
ad
de
co
ne
cta
r co
n o
tra
s p
ers
on
as
qu
e v
ivía
n c
on
dia
be
tes,
y d
esc
rib
ían
co
sas
sem
eja
nte
s a
la
s q
ue
me
to
cab
a v
ivir
com
o u
sua
rio
de
la
bo
mb
a d
e i
nsu
lina
. E
n u
na
ho
ra d
ura
nte
la
p
rim
era
re
un
ión
, a
pre
nd
í m
ás
de
otr
os
pa
cie
nte
s d
e l
o q
ue
ha
bía
ap
ren
did
o e
n u
n a
ño
u
san
do
la b
om
ba
de
insu
lina
po
r m
i cu
en
ta.
Todo e
l tie
mp
o d
esd
e a
nte
s de s
er
dia
gnost
icado
con d
iabete
s, v
enía
tra
baja
nd
o e
n
div
ers
as
em
pre
sas
de
sarr
olla
nd
o p
rod
uct
os
we
b,
cre
an
do
co
nte
nid
o p
ara
po
rta
les
en
In
tern
et,
y m
an
eja
nd
o e
qu
ipo
s d
e p
rog
ram
ad
ore
s y
dis
eñ
ad
ore
s o
nlin
e. A
sí q
ue
cu
an
do
le
í T
he
Wo
rld
Is
Fla
t (E
l M
un
do
es
Pla
no
) d
e T
ho
ma
s F
rie
dm
an
, se
me
pre
nd
ió e
l b
om
bill
o.
En
el
libro
, F
rie
dm
an
ha
ce r
efe
ren
cia
al
po
ten
cia
l d
e l
a t
ecn
olo
gía
de
re
de
s so
cia
les
ap
lica
da
s a
l b
ien
est
ar
soci
al
(so
cia
l g
ood
), m
ás
allá
del
puro
entr
ete
nim
ien
to,
para
soci
aliz
ar
con o
tros.
Fue
un c
on
cepto
genia
l q
ue
te
rmin
ó d
e c
ata
liza
r u
na
id
ea:
en
d
icie
mb
re d
el 2
00
6 d
eci
dí cr
ea
r u
na
re
d s
oci
al d
ed
ica
da
a d
iab
ete
s.
3. P
lan
ific
ació
n, c
on
fig
ura
ció
n in
icia
l y
lan
zam
ien
to d
e T
uD
iab
etes
Los
siguie
nte
s m
ese
s in
vert
í la
ma
yor
pa
rte
de
mi
tiem
po
lib
re,
eva
lua
nd
o p
lata
form
as
pa
ra p
od
er
cre
ar
la r
ed
. A
co
mie
nzo
s d
el
20
07,
mie
ntr
as
tra
baja
ba
co
n D
rup
al
en
un
a ve
rsió
n d
e lo
qu
e s
erí
a T
uD
iab
ete
s, le
í u
n p
ost
[2
] q
ue
un
am
igo
esc
rib
ió s
ob
re N
ing
, la
m
ás
reci
ente
em
pre
sa d
e M
arc
An
dre
ess
en,
el
mill
onari
o de
Inte
rne
t re
spon
sable
de
Mo
saic
, e
l p
rim
er
na
veg
ad
or,
y N
ets
cap
e.
La
pre
mis
a d
e N
ing
era
se
nci
lla:
es
un
a
pla
tafo
rma
qu
e t
e p
erm
ite c
rea
r tu
pro
pia
re
d s
oci
al
ace
rca
de
cu
alq
uie
r te
ma
(ta
mb
ién
co
noci
da
s co
mo
re
des
soci
ale
s n
icho
).
¿P
or
qu
é
Nin
g
se
pre
sen
tó
com
o
un
a
pla
tafo
rma
id
ea
l p
ara
u
na
re
d
soci
al
sob
re
dia
be
tes?
Prim
ero
, la
sim
plic
ida
d d
e u
so.
Co
n N
ing
, lit
era
lme
nte
pu
de
cre
ar
un
a r
ed
so
cia
l co
n la
fu
nci
on
alid
ad
qu
e d
ese
ab
a o
fre
cer
en
un
prin
cip
io,
en
cu
est
ión
de
min
uto
s.
Lu
eg
o,
la p
osi
bili
da
d d
e p
ers
on
aliz
ar
el
dis
eñ
o d
e l
a r
ed
de
fo
rma
qu
e n
o l
uci
era
com
o
una d
e t
an
tas
otr
as
(lé
ase
, e
l ca
so d
e l
as
pág
inas
en F
ace
bo
ok,
las
cuale
s lu
cen
prá
ctic
am
en
te
idé
ntic
as)
. P
or
últi
mo
, e
l b
ajo
co
sto
o
pe
rativ
o.
La
p
lata
form
a
en
u
n
prin
cip
io e
mp
ezó
sie
nd
o g
ratu
ita o
fre
cie
nd
o s
erv
icio
s p
rem
ium
a u
n c
ost
o a
dic
ion
al.
Ho
y e
n d
ía e
stá
dis
po
nib
le c
on
tre
s n
ive
les
de
pre
cio
, lo
s cu
ale
s si
gu
en
sie
nd
o a
ltam
en
te
com
petit
ivos
[3].
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
121
Tu
Dia
be
tes
inic
ialm
en
te i
nco
rpo
ró l
a m
ayo
ría
de
lo
s co
mp
on
en
tes
qu
e N
ing
ofr
ecí
a e
n
ese
mom
ento
: fo
ro d
e d
iscu
sión,
blo
gs
para
los
mie
mb
ros,
la p
osi
bili
da
d d
e s
ubi
r fo
tos
y vi
de
o a
la r
ed
, g
rup
os
de
inte
rés
y p
ág
ina
s p
ers
on
ale
s p
ara
ca
da
un
o d
e lo
s m
iem
bro
s.
Qu
izá
s e
l m
om
en
to
má
s d
ifíci
l, a
nte
s d
e
lan
zar
un
a
com
un
ida
d
en
In
tern
et,
e
s e
l p
roce
so d
e p
ob
larla
de
co
nte
nid
o,
po
rqu
e n
o h
ay
otr
os
pa
rtic
ipa
nte
s. S
in e
mb
arg
o e
s im
port
an
te c
rear
dis
cusi
one
s, a
gre
gar
videos
y fo
tos.
En r
esu
me
n,
ha
ce f
alta
sup
lir e
l co
nte
nid
o in
icia
l de
la c
om
un
ida
d p
ara
qu
e lo
s vi
sita
nte
s q
ue
va
yan
lle
ga
nd
o n
o s
ien
tan
q
ue
“la
ca
sa e
stá
va
cía
.”
Pa
ra
com
ple
men
tar
la
creaci
ón
de
conte
nid
o
ori
gin
al,
ide
ntif
ica
mo
s u
na
sa
lud
ab
le
can
tida
d d
e v
ide
os
en
Yo
uT
ub
e y
fu
en
tes
de
ma
teria
l co
nfia
ble
so
bre
dia
be
tes
las
cua
les
enl
aza
mo
s d
esd
e la
pá
gin
a p
rin
cip
al u
sand
o R
SS
. E
n p
ara
lelo
co
n e
l de
sarr
ollo
y
ma
nejo
d
e
con
ten
ido
, tr
ab
aja
mo
s e
n
el
dis
eñ
o
de
la
co
mu
nid
ad
, p
ara
d
arle
u
na
id
en
tida
d ú
nic
a.
La
ate
nci
ón
al
dis
eño
y l
a e
xperie
nci
a d
e l
os
mie
mbro
s ha c
ontin
uad
o
sien
do u
na c
on
stante
en lo
s o
tros
pro
yect
os
qu
e h
em
os
lleva
do a
ca
bo
desd
e e
nto
nce
s.
Un
a v
ez
que
se
ntim
os
qu
e la
co
mu
nid
ad
est
ab
a li
sta
pa
ra r
eci
bir v
isita
nte
s, e
mp
eza
mo
s co
n a
mis
tad
es
y fa
mili
are
s. L
os
invi
tam
os
a u
nir
se y
a c
on
tarl
es
a t
od
as
las
pe
rson
as
que c
onoci
era
n a
cerc
a d
el
nuevo
esp
aci
o.
Al
po
co t
iem
po,
con
tact
am
os
auto
res
de
blo
gs
rela
cionad
os
con
la d
iabete
s, i
nvi
tándolo
s a u
nir
se a
la c
om
unid
ad
y a
com
pa
rtir
co
n
sus
lect
ore
s su
s im
pre
sio
ne
s a
l re
spe
cto
. B
log
ue
ros
com
o
Am
y T
en
de
rich
(D
iab
ete
sMin
e.c
om
),
Ke
rri
Sp
arlin
g
(Six
Un
tilM
e.c
om
),
Be
rna
rd
Fa
rre
ll (D
iabe
tes
Te
chn
olo
gy
Blo
g)
y S
cott
Joh
nso
n,
fue
ron
cl
ave
e
n
da
rle
e
l e
mpu
je
inic
ial
a
la
com
un
ida
d,
esc
rib
ien
do
ace
rca
de
Tu
Dia
be
tes
com
en
tario
s co
mo
: “E
s co
mo
MyS
pa
ceu
san
do
insu
lina...
” [4
] E
n ju
nio
de
l 20
07
Tu
Dia
be
tes
pa
só d
e lo
s 1
00
mie
mb
ros.
Lo
s 5
00
vin
iero
n e
n J
ulio
y lo
s 1
00
0 e
n s
eptie
mb
re d
el 2
00
7.
Qu
izá
s m
ás
gra
tific
an
te q
ue
los
má
s d
e 1
90
00
mie
mb
ros
que t
iene T
uD
iabete
s a
la f
ech
a d
e p
ub
licac
ión d
e e
ste li
bro
, re
sulta
que m
uch
os
de lo
s m
iem
bro
s o
rig
inale
s aún
part
icip
an d
e f
orm
a a
ctiv
a.
Est
a e
s u
na d
e las
clave
s del
éxi
to
de
la c
om
un
ida
d.
4. E
l ret
o d
el id
iom
a, d
ifer
enci
as e
ntr
e co
mu
nid
ades
y c
reci
mie
nto
Al v
er
el n
omb
re T
uD
iab
ete
s, u
no
pu
ed
e f
áci
lme
nte
ima
gin
ar
la r
aíz
his
pa
na
de
l mis
mo
. T
uD
iab
ete
s fu
e in
icia
lme
nte
co
nce
bid
a c
om
o u
na
re
d b
ilin
güe
, d
on
de
alg
un
os
mie
mb
ros
sost
en
drí
an
co
nve
rsac
ion
es
en
in
glé
s y
otr
os
en
esp
añ
ol.
Est
a p
rem
isa
pa
recí
a e
sta
r fu
nci
on
an
do
, (a
lgu
no
s d
e l
os
nu
evo
s m
iem
bro
s q
ue
rec
ibim
os
al
com
ien
zo e
ran
de
h
ab
la h
isp
ana
). P
ero
en
re
alid
ad
lo
s h
isp
an
opa
rla
nte
s q
ue
se
un
iero
n a
Tu
Dia
be
tes
era
n
bili
ng
ües.
U
n
afo
rtu
na
do
a
ccid
en
te
no
s p
erm
itió
d
arn
os
cue
nta
d
e
qu
e
las
pers
ona
s q
ue s
olo
ha
bla
ban e
spañol
no e
sta
ban
pudie
ndo
reg
istr
ars
e c
om
o m
iem
bro
s,
po
rqu
e e
l pro
ceso
de
re
gis
tro
est
ab
a c
om
ple
tam
en
te e
n in
glé
s. F
ue
así
co
mo
de
cid
imo
s cr
ear
una
co
munid
ad s
epara
da e
n e
spa
ñol:
EsT
uD
iabete
s.org
.
Co
n e
l tie
mp
o,
ap
ren
dim
os
qu
e n
o s
olo
era
n e
lem
en
tos
de
na
veg
aci
ón lo
s q
ue
cre
ab
an
u
na
b
arr
era
p
ara
la
s p
ers
on
as
qu
e
no
h
ab
lab
an
in
glé
s.
Ta
mb
ién
la
s d
ifere
nci
as
cultu
rale
s y
dife
ren
cia
s e
n té
rmin
o d
e a
cce
so a
tra
tam
iento
y m
edic
ina
s die
ron
pie
con e
l
S
alu
d 2
.0: e
l eP
aci
ente
y la
s re
de
s so
cia
les
122
tiem
po
a d
os
com
un
ida
de
s q
ue
, a
pe
sar
de
te
ne
r d
ise
ño
s se
meja
nte
s, p
rese
nta
ba
n
din
ám
ica
s m
uy
dife
ren
tes.
En
TuD
iabet
es,
por
eje
mplo
, por
much
o t
iem
po
vim
os
un u
so m
ás
ma
rca
do
de
la
s zo
na
s co
mu
ne
s d
e
la
com
un
ida
d
(el
foro
d
e
dis
cusi
ón,
los
blo
gs)
. M
ien
tra
s q
ue
E
sTuD
iab
ete
s,
desd
e
mu
y te
mpra
no
obse
rvam
os
que
mu
chas
de
las
inte
racc
iones
girab
an
en
to
rno
a
las
rela
cione
s m
iem
bro
-a-m
iem
bro
(c
om
en
tario
s e
n
pá
gin
as
pers
ona
les,
cele
bra
ciones
de c
um
ple
años)
.
Otr
a d
ifere
nci
a e
ntr
e l
as
dos
com
unid
ade
s ha e
sta
do r
ela
cio
nad
a c
on
la f
orm
a c
om
o
cad
a u
na
ha
cre
cid
o.
Tu
Dia
be
tes
pre
sen
tó e
lem
en
tos
de
cre
cim
ien
to v
ira
l du
ran
te la
rgo
tie
mp
o.
Est
e
com
po
rta
mie
nto
se
vio a
centu
ad
o p
or
la d
isem
inaci
ón
de
info
rma
ción
ace
rca
de l
a c
om
unid
ad a
tra
vés
de i
nvi
taci
ones,
art
ícu
los
en
blo
gs
sobre
dia
bete
s, y
otr
os
meca
nis
mos
de m
erc
ade
o v
iral
que i
mpu
lsaro
n l
a a
dopci
ón
de
la c
om
unid
ad p
or
mile
s de
mie
mb
ros.
E
n E
sTuD
iabete
s la
his
toria f
ue u
n t
anto
dife
ren
te.
El
cre
cim
ien
to d
e l
a c
om
un
idad
fu
e
má
s le
nto
, y
se v
io i
nflu
ido
po
r m
eca
nis
mo
s de
pro
mo
ció
n m
ás
tra
dic
ion
ale
s: a
rtíc
ulo
s e
n p
erió
dic
os y
re
vist
as
de
Ve
ne
zue
la,
Mé
xico
y E
spa
ña
; w
ord
of
mo
uth
no
virtu
al
(la
s in
vita
cio
ne
s p
or
em
ail
qu
e d
iero
n t
an
bu
en
re
sulta
do
en
Tu
Dia
be
tes
no
tu
vie
ron
el
mis
mo
efe
cto
en
EsT
uD
iab
ete
s, a
l me
no
s n
o a
l prin
cip
io).
Hoy
en d
ía,
y pese
a l
a d
ifere
nci
a e
n e
l núm
ero
de m
iem
bro
s re
gis
trad
os
(19215 e
n
Tu
Dia
be
tes
vs.
12
91
4
en
E
sTu
Dia
be
tes)
, a
mb
as
com
un
ida
de
s re
cib
en
a
pro
xim
ad
am
en
te l
a m
ism
a c
an
tida
d d
e v
isita
s a
l d
ía (
un
as
50
00
vis
itas,
a l
a f
ech
a),
co
mo
p
ue
de
ve
rse
en
la
s g
ráfic
as
de
vi
sita
s a
co
ntin
ua
ció
n.
Sin
e
mb
arg
o,
en
T
uD
iab
ete
s h
em
os
ob
serv
ad
o n
ive
les
mu
cho
má
s e
leva
do
s d
e r
ete
nci
ón
de
vis
itan
tes
a
lo l
arg
o d
el
tiem
po
: ca
si 8
0%
de
lo
s vi
sita
nte
s q
ue
lle
ga
n a
Tu
Dia
be
tes
reg
resa
n,
com
pa
rad
o c
on
ap
roxi
ma
da
me
nte
22
% d
e lo
s vi
sita
nte
s q
ue
lle
ga
n a
EsT
uD
iab
ete
s.
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
123
Fig
ura
1. G
ráfi
ca
de
vis
ita
s
La
dife
ren
cia,
en
térm
inos
de
visi
tan
tes
que
regre
san
a
las
com
unid
ades,
se
h
a
ma
nte
nid
o a
lo
la
rgo
de
l tie
mp
o y
po
drí
a s
er
exp
lica
ble
a l
a l
uz
de
la
s lim
itaci
on
es
de
a
cce
so a
In
tern
et
en
lo
s p
aís
es
qu
e m
ás
visi
tan
ca
da
de
ella
s. E
n T
uD
iab
ete
s, c
asi
un
9
0%
de
la
s vi
sita
s p
rovi
en
en
de
lo
s E
sta
do
s U
nid
os
de
Am
érica
, C
an
ad
á,
el
Re
ino
Un
ido
y o
tro
s p
aís
es
de
sarr
olla
do
s, d
on
de
el
acc
eso
a I
nte
rne
t e
s m
uy
com
ún
. E
n l
a
tab
la a
co
ntin
ua
ció
n,
pu
ed
e v
ers
e la
dis
trib
uci
ón
de
orig
en
geo
grá
fico
de
los
visi
tan
tes
a
Tu
Dia
be
tes
y E
sTu
Dia
be
tes
de
sde
Ag
ost
o d
el 2
00
7 h
ast
a O
ctu
bre
de
l 20
10
.
Fig
ura
2. T
abla
de
pa
ise
s T
UD
IAB
ET
ES
S
alu
d 2
.0: e
l eP
aci
ente
y la
s re
de
s so
cia
les
124
Fig
ura
3. T
ab
la d
e p
ais
es
ES
TU
DIA
BE
TE
S
En
EsT
uD
iab
ete
s, m
as
de
¾ d
e l
as v
isita
s p
rovi
en
en
de
pa
íse
s d
e A
mé
rica
La
tina
, dond
e s
e e
stim
a q
ue 4
1%
de l
a p
obla
ción t
enía
acc
eso
a I
nte
rne
t pa
ra e
l año 2
006,
com
o s
e m
ue
stra
en
la g
ráfic
a a
con
tinua
ción [5
].
5. M
edio
s so
cial
es p
ara
mer
cad
eo y
des
arro
llo
de
co
mu
nid
ad
La
s re
de
s so
cia
les
para
pa
cie
nte
s, f
orm
an
pa
rte
de
un
en
torn
o d
e m
ed
ios
soci
ale
s q
ue
p
ue
de
n s
er
de
gra
n v
alo
r p
ara
ayu
da
r e
n s
u p
rom
oci
ón
. S
in e
mb
arg
o,
cua
nd
o s
e
conduce
una
red
soci
al
para
paci
ente
s, e
s im
port
an
te p
rom
ove
rla e
n e
spaci
os
com
o
Tw
itte
r o
Fa
ceb
oo
k d
e m
an
era
ap
rop
iad
a,
pa
ra n
o c
orr
er
el
rie
sgo
de
alie
na
r p
ers
on
as
qu
e d
e o
tra
ma
ne
ra p
od
ría
n t
erm
ina
r si
en
do
mie
mb
ros
de
la c
om
un
ida
d.
An
te
todo
, pa
ra
poder
saber
en
dón
de
tiene
se
ntid
o
inve
rtir
tiem
po
y
esf
uerz
o
pro
mo
cio
na
nd
o la
co
mu
nid
ad
, es
imp
ort
an
te t
en
er
un
me
can
ism
o p
ara
me
dir
resu
ltad
os.
E
sto
se
pue
de
logra
r m
edia
nte
u
na
com
bin
aci
ón
d
e
Goo
gle
A
na
lytic
s y
rep
ort
es
ge
ne
rad
os
po
r m
ed
io
de
h
err
am
ien
tas
tale
s co
mo
b
it.ly
y
Ho
otS
uite
q
ue
p
erm
iten
e
nte
nd
er
mejo
r cu
án
ta g
en
te h
izo
clic
en
qu
é m
en
saje
s p
ara
lle
ga
r a
un
a d
ete
rmin
ad
a
págin
a o
se
cció
n q
ue e
stá s
ien
do
pro
moci
onada
.
Si
el
obj
etiv
o d
e l
a p
rom
oci
ón
no
es
sólo
au
me
nta
r la
ca
ntid
ad
de
vis
itan
tes,
sin
o
au
me
nta
r la
ca
ntid
ad
d
e
nu
evo
s m
iem
bro
s,
es
imp
ort
an
te
con
sid
era
r la
ta
sa
de
co
nve
rsió
n (n
úm
ero
de
nu
evo
s m
iem
bro
s d
ivid
ido
en
tre
nú
me
ro d
e v
isita
s e
xpre
sad
o e
n
El e
Pa
cie
nte
y la
s re
de
s so
cia
les
125
po
rce
nta
je)
po
r ca
da
ca
na
l d
esd
e d
on
de
se
est
án
ori
gin
an
do la
s vi
sita
s. P
ara
au
me
nta
r la
ca
ntid
ad
d
e
mie
mb
ros,
se
p
ue
de
in
ten
tar
aum
enta
r la
ca
ntid
ad
de
visi
tante
s pro
cede
nte
s de u
n c
an
al
don
de s
e c
ue
nta
con u
na b
ue
na
tasa
de
conve
rsió
n o
se
pued
e t
rata
r de a
um
en
tar
la t
asa
de c
onve
rsió
n p
ara
un c
ana
l don
de s
e c
uen
ta c
on
un
a
bu
en
a c
an
tida
d d
e v
isita
nte
s.
Si
el
an
ális
is d
e l
a d
ata
en
Go
og
le A
na
lytic
s a
rroja
qu
e u
n c
an
al,
en
el
qu
e s
e e
stá
n
invi
rtie
nd
o
esf
ue
rzo
s p
rom
oci
on
ale
s (u
n
blo
g
po
r fu
era
d
e
la
com
un
ida
d,
Tw
itte
r,
Fa
ceb
oo
k,
Yo
uT
ub
e,
etc
.),
no
e
stá
p
rod
uci
end
o
los
resu
ltad
os
de
sea
do
s lu
eg
o d
e
múlti
ple
s in
ten
tos
y ca
mbio
s d
e e
stra
tegia
, e
s im
po
rtan
te c
onsi
dera
r si
tie
ne s
entid
o
sost
en
er
dic
ho
s e
sfu
erz
os.
E
n
la
ha
bili
da
d d
e
ad
ap
tar
y ca
mb
iar
la
est
rate
gia
d
e
me
rca
de
o r
ad
ica
el m
ayo
r va
lor
de
l an
ális
is d
e la
da
ta q
ue
ofr
ece
un
a h
err
am
ien
ta c
om
o
Goog
le A
naly
tics.
De ig
ual m
anera
, puede
que
el a
nális
is d
e la
data
mue
stre
lo q
ue
no
sotr
os
de
scubrim
os
en
pa
rtic
ula
r co
n n
ue
stra
pá
gin
a e
n F
ace
bo
ok
[6].
La
pá
gin
a d
e l
a D
iab
ete
s H
an
ds
Fo
un
da
tion
, m
ás
qu
e
sólo
u
na
fu
en
te
de
n
ue
vos
mie
mb
ros
y vi
sita
nte
s a
la
s co
mu
nid
ad
es,
se
co
nvi
rtió
efe
ctiv
am
en
te e
n u
na
te
rce
ra c
om
un
ida
d.
En
oca
sio
ne
s n
os
en
con
tra
mo
s m
od
era
nd
o d
iscu
sio
nes
en
la p
ág
ina
de
Fa
ceb
oo
k q
ue
gira
ba
n e
n t
orn
o a
u
n t
em
a q
ue
se
ha
bía
in
icia
do
en
un
a d
e l
os
com
un
ida
de
s, p
ero
lo
s p
art
icip
an
tes
en
F
ace
bo
ok
ma
nte
nía
la
co
nve
rsac
ión
d
en
tro
d
e
la
pá
gin
a
de
F
ace
bo
ok
sin
n
ece
saria
me
nte
vis
itar
Tu
Dia
be
tes
o E
sTu
Dia
be
tes.
Ace
pta
r que
las
págin
as
de
Fa
ceb
ook,
en s
í m
ism
as,
so
n m
uch
o m
ás
qu
e f
uen
tes
de
tr
áfic
o y
ver
nuest
ra p
ágin
a d
e F
aceboo
k co
mo
una c
om
unid
ad e
n s
í m
ism
a r
epre
sentó
u
n g
ran
ap
ren
diz
aje
: re
pre
sen
tó la
ace
pta
ció
n d
e q
ue
el e
fect
o d
e c
om
un
ida
d n
o s
uce
de
d
on
de
un
o t
ien
e u
na
com
un
ida
d c
rea
da
so
lam
en
te s
ino
ta
mb
ién
do
nd
e r
esu
lta p
ráct
ico
para
los
mie
mbro
s part
icip
ar.
Fin
alm
en
te,
est
e c
am
bio
de
para
dig
ma n
os
hiz
o d
arn
os
cuenta
de q
ue t
en
íam
os
que d
ed
icarle m
ás
recu
rsos
ad
min
istr
ativ
os
para
ext
ender
el
po
ten
cia
l d
e e
ste
ca
na
l. A
la
fe
cha
, la
pá
gin
a d
e F
ace
bo
ok
de
la
Dia
be
tes
Ha
nd
s F
ou
nd
atio
n c
ue
nta
co
n c
asi
6 m
il se
gu
ido
res.
6. E
l man
ejo
de
las
com
un
idad
es y
las
cris
is e
n
las
mis
ma
s
El
cre
cim
ien
to d
e u
na
co
mu
nid
ad
en
In
tern
et
no
es
acc
iden
tal.
No
so
lo e
s im
po
rta
nte
te
ne
r u
na
est
rate
gia
de
pro
mo
ció
n q
ue
in
clu
ya m
últi
ple
s ca
na
les
y m
ed
ir l
a e
fect
ivid
ad
d
e c
ad
a c
an
al.
Info
rma
r a
l p
úb
lico
so
bre
la
com
un
ida
d,
e i
nvi
tarlo
s a
un
irse
, e
s a
pe
na
s la
prim
era
pa
rte
. U
na
ve
z q
ue
un
a p
ers
on
a d
eci
de
un
irse
, e
mp
ieza
la f
ace
ta d
e m
an
ejo
de la
co
mun
ida
d.
Cu
an
do
un
a p
ers
on
a i
ng
resa
a l
a c
om
un
ida
d,
de
la
mis
ma
ma
ne
ra q
ue
cu
an
do
alg
uie
n
lleg
a a
un
a f
iest
a d
e l
a c
ua
l tú
ere
s a
nfit
rió
n,
es
imp
ort
an
te q
ue
se
sie
nta
bie
nve
nid
a,
qu
e
sep
a
dó
nd
e
pu
ed
e
con
seg
uir
la
info
rma
ció
n
qu
e
vin
o
a
bu
sca
r,
y q
ue
lo
gre
co
nse
guir p
ers
onas
con
qu
ienes
conve
rsa
r en
bre
ve.
Si e
sto n
o s
uce
de,
es
posi
ble
que
la p
ers
on
a m
ás
nu
nca
re
gre
se a
la c
om
un
ida
d.
Es
po
r e
sto
qu
e e
s fu
nd
am
en
tal s
alu
da
r a c
ad
a n
uevo
mie
mbro
.