Էկոլոգիա

Դասավանդող`ՀասմիկՆալբանդյան

Ջերմոցաին էֆեկտ

Սամվել Թամազյան

11-2դաս.

Ջերմոցային էֆեկտ

• Ջերմոցային էֆեկտի հիմնահարցը վերջին տասնամյակում բուռնքննարկման առարկա է դարձել:Ջերմոցաին էֆեկտը անհրաժեշտ էերկրագնդի վրա կյանքը պահպանելու համար:Առանց դրաերկրագնդի վրա միջին ջերմաստիճանը կլինի -18°С:Շնորհիվբնական ջերմոցային էֆեկտի երկրագնդի միջին ջերմաստիճանըպահպանվում է +14°С սահմանում:

• Այս երևույթը անվանվում է <<ջերմոցային էֆեկտ>> այնպատճառով, որ երկրագնդի մթնոլորտն իր ազդեցությամբ նման էջերմոցների պատերին ու տանիքին:

• Ջերմոցներում Արեգակի էներգիան հիմնականում լույսիտեսքովանցնում է ապակե պատերի ու տանիքի միջով, հասնումհողին և այն տաքացնում: Տաքացած հողն ինքն է սկսումճառագայթել էներգիա, սակայն ոչ թե լույսի, այլ ջերմությանտեսքով:Ջերմոցիպատերն ու առաստաղը կլանում են հողի

• ջերմային ճառագայթումն ու դուրս չեն թողնում այն: Այս կերպջերմոցում աճող բույսերի համար ապահովվում է հնարավորինչափ բարձր ջերմաստիճան:

• Երկիրը շրջապատող օդի շերտը,որը մենք անվանում ենքմթնոլորտ, գործում է ջերմոցի պատերի և տանիքի նման. Իր միջովբաց է թողնում Արեգակից եկող լույսի էներգիան և անհրաժեշտչափով կլանում կամ անդրարարձնում է երկրագնդից եկողջերմային ճառագայթումը:

• Համեմատության համար ասենք ,որ Վեներայիմակերևույթին, որն ավելի մոտ է Արեգակին քանԵրկիրը,մթնոլորտային ճնշումը 100 անգամ ավելի մեծ է , քանԵրկրի մակերևույթին:Վեներայի մթնոլորտի 97% ը կազմված էածխաթթու գազից: Ջերմաստիճանը մոլորակի մակերևույթինհասնում է +500°C:Այդպիսի ջերմաստիճանի դեպքումանհավանական է կյանքի գոյությունը:

• Մարսն ավելի հեռու է Արեգակից քան Երկիրը և այդպատճառով էլ քիչ էներգիա է ստանում նրանից:Մարսիմթնոլորտի 95%-ը կազմում է ածխաթթու գազը:Նրա մթնոլորտըշատ նոսր է. Մթնոլորտային ճնշումը նրա մակերևույթին 200 անգամ ավելի փոքր է քան Երկրի մակերևույթին, և այդպատճառով էլ Մարսի վրատեղի չունի ջերմոցայինէֆեկտը:Մարսի վրա շատ ցուրտ է-50°C միջին լայնություններում,-100°C բևեռային լայնություններում:

• Երկրագնդի վրա ձևավորվել են բացառիկ բնական պայմաններ. ապրելու համար ոչ շատ շոգ է և ոչ էլ շատ ցուրտ:Բայց մարդուգործունեությանարդյունքում և, առաջին հերթին,վառելիքի(նավթ,ածուխ,գազ,փայտ) այրման ու անտառների կրճատմանհետևանքով մթնոլորտում մեծանում է այսպես կոչված<<ջերմոցային գազերի>> կոնցետրացիան:

• Դրանք ածխաթթու և շմոլ գազերն են,մեթանն ու ազոտիենթօքսիդը: Մթնոլորտում ջերմոցային գազերի կուտակումըխախտում է Երկրի բնական ջերմային հաշվեկշիռը և հանգեցնումջերմաստիճանի համատարած բարձրացմանն ու եղանակիփոփոխությանը:

• Հենց այս երևույթն էլ սովորաբար անվանում են ջերմոցայինէֆեկտ:Ամենամեծ անհանգստությունն այն է ,որ ջերմոցայինէֆեկտը կարող է երկրագնդի համատարած (գլոբալ) տաքացմանպատճառ դառնալ:Ինչի հետևանքով կսկսվեն հալվել հյուսիսայինև հարավային բևեռների սառույցները ու կբարձրանահամաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը:

• Այս ամենը մարդկության համար կարող էաղետալի հետևանքներ ունենալ, քանի որերկրագնդի շատ քաղաքներ և բնակավայրերգտնվում են ջրի մակարդակին մոտ:

• Վերջին 100 տարիների ընթացքումհամաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը

• բարձրացել է 10-20սմ և եթե շարունակվի նույնտեմպերով ապա մոտակա 100 տարում այնկբարձրանա մինչև 1մ, իսկ մոտակա 1000 տարում կհալվի Գրենլանդիայի սառույցներըև ջրի մակարդակը կբարձրանա 7 մ : Այսամենը մարդկության համար կարող էաղետալի հետևանքներ ունենալ, քանի որերկրագնդի շատ քաղաքներ և բնակավայրերգտնվում են ջրի մակարդակին մոտ:Հիշենք, որ, օրինակ, Հոլանդիայի տարածքի մեծ մասըցածր է ծովի մակարդակից:

Օդերևութաբանության մասնագետները գտնումեն, որ եթե չփոքրացնենք մթնոլորտն աղտոտողգազերի արտանետումների քանակը,ապա 21-րդդարի վերջում երկրագնդի վրա ջերմաստիճանըկբարձրանա 3°C-ով:Դա կլինի ջերմաստիճանիամենամեծ բարձրացումը վերջին 10.000 տարվաընթացքում և դրա հետևանքով երկրագնդի վրակհաստատվիամենաբարձր միջին ջերմաստիճանըվերջին 150.000տարվա ընթացքում:

Հանուն ճշմարտության հարկ է նշել նաև ,որ որոշգիտնականներ երկրագնդի վրա միջին ջերմաստի-Ճանի աճի մասին տվյալները համարում ենչափազանցված: Գոյություն ունի նաևվարկած, համաձայն որի ջերմոցային էֆեկտըբնական գործընթացների հետևանք է և ոչ թե մարդուտնտեսական գործունեությանարդյունք:Բայց փաստըմնում է փաստ որ մարդը իր գործունեությամբ հետքերէ թողնում շրջակա միջավայրի վրա:

Մարդածին ջերմոցային էֆեկտ

• Հարյուրամյակներ շարունակ մարդիկ մտածում էին,որ բնությանբարիքները անսպառ են:Բայց հիմա մեզ հայտնի է ,թե ինչպես ենքսխալվել:Մարդու գործունեությունը ոչ միայն ներգործություն էունեցել բնության վրաայլև փոխել է Երկրի կլիման:

• Մի քանի տասնամյակ առաջ արդեն հայտնի եր ,որմթնոլորտում գտնվող տարերը (CO2, մեթան ,ազոտի օքսիդ և այլն) ջերմոցային էֆեկտի շնորհիվ վերջին 250 տարում կտրուկշատացել են:Դրան նպաստում է նաև ընդերքի վառելիքի`նավթի, ածուխի, բնական գազի այրումը, ինչպես նաև անտառներիհատումը և գյուղական հաստատություների գեր աճը :Նաև այնփաստը որ գնալով մարդկությունը անկառավարելի շատանում է(Չինաստան, Հնդկաստան և ասիական մի շարք երկրներ) և նրանցէներգիաով ապահովելու համար դեռ պետք է այրել ընդերքիպաշարները:

Բնականջերմոցային էֆեկտ

Արև

Ջերմոցային գազեր

Երկիր

Մ թ ն ո լ ո ր տ

ՈՒղիղարեգակնայինճառագայթներ343Վտ/մ2

Կլանվածարեգակնային ճառագայթներ168Վտ/մ2

Հեռացողինֆրակարմիրճառագայթներ240Վտ/մ2

Ինֆրակարմիր ճառագայթները որոնքանրադառցվում են ջերմոցային գազերիկողմիցտաքացնում են Երկրիմակերևույթը

• Երբ արեգակի ճառագայթներըանցնում են մթնոլորտիմիջով,հասնում են Երկրիմակերևույթին և տաքացնում են այն:

• Ջերմոցային գազերը մթնոլորտիցկլանում են Երկրի մակերևույթից եկողինֆրակարկիր ճառագայթները ևմասամբ անդրադարձնումայն, ստեղծելով լրացուցիչպայմաններ Երկրի մակերևույթիտաքացման համար:Տաքացմանաստճանը կախված է անդրադարձվողինֆրակարմիր ճառագայթի քանակիցև միջավայրի անդրադարձմանունակությունից(անտառ, խոտ, ձյուն, սար):Կարելի է ասել որ ինֆրակարմիրճառագայթները ջերոցային էֆեկտիժամանակ փոխում են Երկրիջերմային հավասարակշռությունը: