ees-samningurinn og núverandi staða Íslands gagnvart esb
DESCRIPTION
Erndi Dóru Sif Tynes í Evrópuskóla Samfylkingarinnar 19. mars 2013.TRANSCRIPT
Evrópuskóli Samfylkingarinnar
19. mars 2013
EES SamningurinnNúverandi staða Íslands gagnvart ESB
EES samningurinn
• Tók gildi 1. janúar 1994• Markmið samningsins er að koma á fót
innri markaði fyrir EFTA ríkin Ísland, Liechten-stein og Noreg auk aðildarríkja ESB
• Tekur til hinna svonefndu fjórfrelsisákvæða sáttmála ESB auk samkeppnisreglna
• Tekur til samvinnu á svonefndum láréttum sviðum – horizontal policies
EES samningurinn tekur ekki til ...
• Sameiginlegu landbúnaðar- og sjávar-útvegsstefnu ESB (þó ákvæði um verslun með fisk og landbúnaðarvörur)
• Tollabandalags• Sameiginlegrar viðskiptastefnu
(fríverslunarsamningar við þriðju ríki)• Sameiginlegrar utanríkis- og öryggisstefnu• Réttarvörslu og grundvallarréttinda ( sjá þó
þátttöku í Schengen)• Efnahags- og peningamála (EMU)
Forsendur EFTA ríkja í aðdraganda EES samningsins
• Vildu ekki sameiginlega landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnu – þó samið um afnám tolla á tilteknum afurðum
• Vildu ekki bein réttaráhrif á þeim forsendum að í þeim reglum Evrópuréttar fælist fullveldisframsal
• Samstarf EFTA stofnanna (EFTA skrifstofu og ESA) við Framkvæmdastjórn tryggði aðkomu að gerð og framkvæmd afleiddrar löggjafar
Tveggja stoða kerfið – anno 1994
EES – markmið og uppbygging
• Sameiginlegar reglur og einsleitni• Einsleitni byggir á samhliða þróun og
samskonar beitingu réttarreglna• Tvö aðgreind réttarkerfi beitt samhliða
– tveggja stoðakerfið • EES samningurinn tryggi
einstaklingum og lögaðilum sömu stöðu og borgurum ESB en fari aðrar leiðir til að ná þeim markmiðum
Bein réttaráhrif og forgangsáhrif Evrópuréttar
• Réttur einstaklinga og lögaðila innan ESB ríkja til að byggja á sáttmála ESB og afleiddri löggjöf í lögskiptum – óháð því hvort gerðir hafi verið innleiddar eða innleiddar með réttum hætti
• Skylda/réttur innlendra dómstóla til að leita forúrskurðar Evrópudómstólsins
• Forgangsáhrif Evrópuréttar ef stangast á við innlenda löggjöf
• Bótaábyrgð hins opinbera
Forgangsáhrif EES réttar ?
• Einstaklingar og lögaðilar geti eingöngu byggt á innleiddum EES reglum – forsenda að innlendi löggjafinn tryggi rétta innleiðingu á réttum tíma
• Heimild innlendra dómstóla til að leita ráðgefandi álits EFTA dómstólsins
• Forgangsáhrif innleiddra EES reglna – skýring til samræmis
• Bótaábyrgð hins opinbera
Hvað hefur gerst frá 1994 ?
• EB breytist í ESB• Aðkoma stofnanna að undirbúningi
afleiddrar löggjafar gjörbreytist – breytt hlutverk Ráðsins og Þingsins
• Eftirlitshlutverk Framkvæmdastjórnar gjörbreytist – færist í auknum mæli til sjálfstæðra eftirlitsstofnanna (Agencies)
Er EES svæðið einsleitur innri markaður?
• Aðkoma EFTA ríkja að undirbúningi afleiddrar löggjafar takmarkaðri – dráttur á upptöku reglna í EES samninginn sem dregur úr einsleitni – ekki unnt að byggja á EES reglum sem ekki hafa verið innleiddar í landsrétt
• Dregið úr samstarfi ESA og Framkvæmdastjórnar að því er varðar eftirlit vegna aukins þunga sjálfstæðra stofnanna
• Tregða íslenskra dómstóla til að leita ráðgefandi álits EFTA dómstólsins
Hvað með fullveldið ?
• Takmarkaðir möguleikar til að koma að undirbúningi að nýrri afleiddri löggjöf
• Takmarkaðir möguleikar á að fá samþykktar breytingar / aðlögunartexta í Sameiginlegu EES nefndinni
• Engin eða takmörkuð aðkoma að starfi sjálfstæðra eftirlitsstofnanna
Önnur álitaefni
• Réttarvernd einstaklinga og lögaðila – aðgengi að EFTA dómstól byggir á velvilja innlendra dómstóla en ekki skýrum reglum
• Er ennþá ástæða til að amast við beinum réttaráhrifum ?
• Sitja íslenskir einstaklingar og lögaðilar við sama borð og borgarar ESB ríkja ?