een visie op de toekomstige landbouw in nederland · 2018. 10. 23. · een visie op de toekomstige...
TRANSCRIPT
![Page 1: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/1.jpg)
Een visie op de toekomstigelandbouw in Nederland
ALV Markdal, Galder, 24 september 2018
Jan Willem Erisman
![Page 2: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Inhoud
• Introductie Louis Bolk Instituut
• Achtergronden huidige landbouw
• De visie van de minister
• Van controle naar adaptieve landbouw
• Twee sporen:
• technologisch en efficiëntie verhogen
• Natuurinclusieve landbouw
• Praktijkvoorbeelden en de Biodiversiteitsmonitor
• Markdal?
![Page 3: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Louis Bolk Instituut (sinds 1976)
www.louisbolk.nl
![Page 4: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Wat heeft landbouwbeleid gebracht
• Voedselzekerheid ! (in ‘t westen)
• Een belangrijke agrarische sector; Groot economisch belang
• Grootschaligheid, industriële productie, efficiëntie, specialistische bedrijven
• Internationalisering, mondiaal werken, mondiale markt
4
![Page 5: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/5.jpg)
5
0
10
20
30
40
50
60
70
1800 1850 1900 1950 2000
(% of inkomen)
Consumenten besteding en inkomen boer
-2.000
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
2000 2005 2010 2015
Op
bre
ng
ste
n e
n k
ost
en
(€
)
Jaar
Opbrengsten per ha
Betaalde kosten en afschrijving, exclusief betaalde
pacht/ha
Gezinsinkomen uit bedrijf, incl. betaalde pacht/ha
![Page 6: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Nederland grootgebruiker pesticiden
Binnen de EU worden alleen in Malta meer kilogrammen pesticiden
per hectare verkocht dan in Nederland. Dat blijkt uit cijfers van
Eurostat, het statistisch bureau van de EU. Volgens cijfers van
Eurostat werd in onderzoeksjaar 2013 bijna 6 kg aan pesticiden per
hectare verkocht. Lees meer
Milieudruk landbouw neemt af en is nog te hoog
• Landbouw productie is economisch
en ecologisch zeer efficiënt per
eenheid product
• Maar vanwege de omvang, is de
milieudruk hoog (per ha)
![Page 7: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Landbouwbodems onder druk
• Verdichting (50% v/d bodems verdicht)
• Vermindering inputs (mest en middelen)
• Klimaatverandering (extreme neerslag, droogte)
• Afname OS, sporenelementen, biodiversiteit
• Relatie bodems & waterkwaliteit (KRW, DAW)
• Ziekten & plagen
• Stagnatie opbrengsten
• Druk vanuit de keten (focus op korte termijn)
• Hoge grond- en pachtprijzen
7
![Page 8: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/8.jpg)
8
En de diversiteit in het landschap verdwijnt
Biodiversiteit en natuurwaarden op laagste peil?
Diverse systemen
Bio-uniforme en monoculturen
![Page 9: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Meerdere oorzaken
• 50% van de cultuur historische
lijnelementen verdwenen (< 1990)
• minder randen of overgangen,
weinig overhoekjes of bosjes en/of
struweel
Rond percelen: Veranderd landgebruik Op percelen: Afname bloeiende maaigewassen en fruitbomen
![Page 10: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Boer zit klem onder druk van economie, consument en regels
€
€
€€
€
€
Maatschappelijke €Product €
? €
![Page 11: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Visie landbouw minister Schouten
Economischepositie boeren
waardering voedsel
Vernieuwingproductiemethoden
![Page 12: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/12.jpg)
12
![Page 13: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Wat nu?
![Page 14: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/14.jpg)
14
- Probleemgericht
- Variatie uitschakelen
- Continue monitoring en direct
ingrijpen
- Hoog risico
- Statisch evenwicht
- Optimalisatie opbrengsten
De huidige en veerkrachtige landbouw
- Systeemgericht
- Variatie gebruiken
- Zelfregulerend vermogen
stimuleren, indirect sturen
- Laag risico
- Dynamisch evenwicht
- Optimalisatie kwaliteit van
bodem en leefomgeving
![Page 15: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Integrale kaders• Bodem + • Water, lucht +• Biodiversiteit +• Landschap +• Natuur +• Dierenwelzijn +• Gezond voedsel
2050Vanuit publieke
waarden: doelen
NU
2018Het vertrekpunt:
gedeelde urgentie
2018 - 2050
De routes naar doelen vanuit perspectieven
• Route 1• Route 2• Route 3• …..
Zet integrale lange termijn doelen centraal
![Page 16: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Twee oplossingsrichtingen (routes)
16
Technologie spoor Natuurinclusieve
landbouw
![Page 17: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Route: technologie en efficiëntie verhogen
Oneworld.nl
Potato Valley
![Page 18: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Route: natuur-inclusief
(Bron: Stichting Van Akker naar Bos)
Bodem bepaalt geschiktheid type landbouw
Diversiteit als basis voor weerbaarheid/veerkracht
![Page 19: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Genetische
Variatie
gewassen
Diversiteit op
Het bedrijf
Variatie in een
Regio
Variatie in dieet
Grote diversiteit Weinig diversiteit
(Bio)diversiteit als basis voor veerkracht
![Page 20: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Natuurinclusieve (veerkrachtige) landbouw is:
• Productie van veilig, voldoende en gezond voedsel
• Gebruikmakend van natuurlijke processen en ecologie
• Op een gezonde bodem passend in het landschap
• Binnen de randvoorwaarden van natuur- en milieukwaliteit, biodiversiteit en klimaat
• Goed voor boer, burger en economie (verdienmodel).
![Page 21: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/21.jpg)
21
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw
Functionele Agro-biodiversiteit
![Page 22: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/22.jpg)
22
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw
Functionele Agro-biodiversiteit
Landschappelijkediversiteit
© FELIXX/WWF NL
![Page 23: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/23.jpg)
23
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw
Functionele Agro-biodiversiteit
Landschappelijkediversiteit
© FELIXX/WWF NL
Regionalebiodiversiteit
![Page 24: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/24.jpg)
24
Functionele Agro-biodiversiteit
Landschappelijkediversiteit
Diversiteit van soorten
4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw
© FELIXX/WWF NL
Regionalebiodiversiteit
![Page 25: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Voorbeelden
![Page 26: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Van biouniform naar diversiteit
![Page 27: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Biodiversiteitsmonitor: voor beloning enintegrale sturing
![Page 28: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Praktijkvoorbeelden
![Page 29: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Wat hebben Schiermonnikoog en het Markdal gemeen?
![Page 30: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/30.jpg)
30
• Start bij de boeren
• Druk of potentie (verdienmodel)
• Vertrouwen boeren en stakeholders
• Kennis!
• Ondernemerschap
• Zekerheid bieden
• Financieel rendement (verdienmodel)
• Betrokkenheid stakeholders en alternatief voor verliezers
• Samenwerking boeren (coöperatie?)
Stappen richting gebiedsaanpak
![Page 31: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/31.jpg)
31
Adaptief model
Herontwerp
systeem
Agrarisch
Natuurbeheer
Controle model
Subsidies
Nieuwe
bedrijfsmodellen
Productie -
opbrengsten
‘Productiemiddelen’:Bodem, agrobiodiversiteit, landschap
![Page 33: Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland · 2018. 10. 23. · Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Jan Willem Erisman](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062610/61253ad0b8a64208907a6dff/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Natuurinclusieve landbouw
© FELIXX/WWF NL
Functionele
Agro-biodiversiteit
Landschappelijke
diversiteit
Diversiteit
van soorten
Regionale
biodiversiteit
Kringlooplandbouw
Regeneratieve landbouw
Duurzame veehouderij
Biologische landbouw
Permacultuur
Agroforestry
Voedselbossen
Landbouw in
natuurgebieden
Biodiversiteitsmonitor