een kind dat meerdere talen tegelijk leert, zal vaak een ... · • ik heb het laatste exemplaar...
TRANSCRIPT
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 1
TAALONTWIKKELING VAN HET MEERTALIGE KIND
Meertalige taalontwikkeling
Code slaat de brug tussen wetenschappelijk onderzoek en
hulp- en dienstverlening op het vlak van:
• Lezen, spellen en dyslexie
• Rekenen en dyscalculie
• ADHD
• Autismespectrumstoornissen
• Taal en taalontwikkelingsstoornissen
• Meertaligheid
EXPERTISEGEBIEDEN
228 mei 2013
Een kind dat meerdere talen tegelijk leert, zal vaak een vertraagde taalontwikkeling
vertonen.
28 mei 20133 Meertalige taalontwikkeling
27/06/20134
Meertalige taalontwikkeling
Afhankelijk vanaf wanneer de tweede taal wordt
aangeboden:
• Tweetalig aanbod vanaf de geboorte− Simultane taalontwikkeling
− Bilingual first language acquisition (Paradis et al., 2011)
− Tweetalige eerste taalverwerving (De Houwer, 1998)
• Tweede taal nadat basis is gelegd in T1− Successieve taalontwikkeling
− (Early) second language acquisition (Paradis et al., 2011)
− Vroege tweede taalverwerving (De Houwer, 1998)
VORMEN VAN MEERTALIGHEID (De Houwer, 1998; Paradis et al., 2011)
SIMULTANE TAALONTWIKKELING (ZINK & BREULS, 2012)
5Meertalige taalontwikkeling
Voortalige
fase
Vroegtalige
fase
Differentiatie-fase
Voltooiings-
fase
28 mei 2013
In beide talen verloopt de taalontwikkeling hetzelfde als bij eentaligen!
SIMULTANE TAALONTWIKKELING (ZINK & BREULS, 2012; JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
6Meertalige taalontwikkeling
Voortalige
fase
(< 1;0 jaar)
Vroegtalige
fase
Differentiatie-fase
Voltooiings-
fase
• Eenvoudige woorden en zinnen begrijpen
• Vocaliseren: experimenteren met klanken
• Medeklinkers
• Brabbelen, bv. /papapa, dadedi/
� maakt zelf nog geen betekenisvolle woorden en zinnen
� veel interactie met omgeving (lachen)
28 mei 2013
Eigen aan simultane taalontwikkeling :
• Kind verkent klanken in beide talen
• Kind bootst klanken na uit beide talen
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 2
SIMULTANE TAALONTWIKKELING (ZINK & BREULS, 2012; JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010 )
7Meertalige taalontwikkeling
Vroegtalige
fase
(1;0 -2;6 jaar)
Differentiatie-fase
Voltooiings-
fase
• Begrip neemt toe
• Eerste woorden
• Woorden combineren:
� Tweewoordzinnen, bv. /mama pakken/
� Meerwoordzinnen, bv. /mama koek
pakken/
� Telegramstijl: geen grammatica toepassen
� Concrete zaken
28 mei 2013
Eigen aan simultane taalontwikkeling:
• Eenwoorduitingen in beide talen
• Codewisseling bij meerwoorduitingen
SIMULTANE TAALONTWIKKELING (ZINK & BREULS, 2012; JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
8Meertalige taalontwikkeling
Differentiatie-fase
(2;6 – 5;0 jaar)
Voltooiings-
fase
• Woordenschattoename: begrip: 2500 � 5000 woorden
• Woordenschattoename: productie: 1000 � 3000
woorden
• Ontwikkeling metalinguïstisch bewustzijn
� Grammaticale regels (correct) toepassen
• Mededelende, vragende en negatieve zinnen
• Enkelvoudige en samengestelde zinnen
� Buiten hier en nu praten
28 mei 2013
Eigen aan simultane taalontwikkeling:
• Groei in beide talen
• Nog steeds voorkomen van codewisseling
SIMULTANE TAALONTWIKKELING (ZINK & BREULS, 2012; JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
9Meertalige taalontwikkeling
Voltooiings-
fase
(5;0 – 12;0 jaar)
• Figuurlijk taalgebruik
• Woordenschatuitbreiding (begrip: 3000 woorden/jaar)
• Woordenschatuitbreiding (productie: 1000
woorden/jaar)
• Onregelmatige vervoegingen en verbuigingen
• Lange zinnen met moeilijke zinsconstructies
� Verhalen vertellen
� Overeenkomsten en verschillen tussen woorden
omschrijven
� Onderhandelen
28 mei 2013
Eigen aan simultane taalontwikkeling:
• Talen worden stilaan van elkaar gescheiden
• Belangrijke opmerkingen (Wagenaar, 2003):
− Deze fasen zijn universeel
− Duur van de fasen is echter variabel � tijdsaanduiding is een
schatting!
− Taal komt steeds tot stand in communicatieve situaties, in
interactie met anderen
FASEN IN DE TAALONTWIKKELING
27/06/201310
Meertalige taalontwikkeling
27/06/201311
Meertalige taalontwikkeling
Afhankelijk vanaf wanneer de tweede taal wordt
aangeboden:
• Tweetalig aanbod vanaf de geboorte− Simultane taalontwikkeling
− Bilingual first language acquisition (Genesee et al., 2011)
− Tweetalige eerste taalverwerving (De Houwer, 1998)
• Tweede taal nadat basis is gelegd in T1− Successieve taalontwikkeling
− Early second language acquisition (Genesee et al., 2011)
− Vroege tweede taalverwerving (De Houwer, 1998)
VORMEN VAN MEERTALIGHEID (De Houwer, 1998; Genesee et al., 2011)
T1 ontwikkelt zoals bij eentaligen
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
12Meertalige taalontwikkeling
Voortalige
fase
Vroegtalige
fase
Differentiatie- fase
Voltooiings-
fase
28 mei 2013
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 3
T2: kenmerken
− Gebruik T1 in T2-omgeving
− Non-verbale periode
− Telegramstijl in T2
− Productief taalgebruik T2
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
13Meertalige taalontwikkeling
28 mei 2013
T2: kenmerken
− Gebruik T1 in T2-omgeving
− Non-verbale periode
− Telegramstijl in T2
− Productief taalgebruik T2
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
14Meertalige taalontwikkeling
• Continu gebruik van de thuistaal (T1)
• Reden: Nog geen actieve kennis T2
• Duur periode ~ kind
28 mei 2013
T2: kenmerken
− Gebruik T1 in T2-omgeving
− Non-verbale periode
− Telegramstijl in T2
− Productief taalgebruik T2
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
15Meertalige taalontwikkeling
• Receptieve taalontwikkeling
• Wel communicatief (gebaren)
• Belang van:
� interactie met leeftijdsgenoten
� voldoende taalaanbod in T2
• Duur ~ leeftijd: hoe jonger, hoe langer
28 mei 2013
Valkuil: Deze kinderen te weinig aandacht schenken
Belangrijk om kinderen in deze periode heel actief te
betrekken bij alle activiteiten met veel non-verbale
ondersteuning (mimiek, gebaren, concrete materialen,...)
T2: kenmerken
− Gebruik T1 in T2-omgeving
− Non-verbale periode
− Telegramstijl in T2
− Productief taalgebruik T2
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
16Meertalige taalontwikkeling
• Imitatieve uitingen (eenwoorduitingen)
• Vaste uitdrukkingen formuleachtige uitingen
(bv. “Ik weet niet.”)
• Fase van formuleanalyse: grotere gehelen analyseren
� gradueel opbouwen bij simultaan tweetaligen
28 mei 2013
VOORBEELD
17Meertalige taalontwikkeling
P: Vind je het leuk op school?
A: ja.
P: Hoe heet je juf?
A: juf Vicky.
P: Wat doe je graag?
A: Kleuren.
P: Dat is heel leuk, heb je al eens een regenboog gekleurd?
A: Euh, nee
P: Hier bij ons regent het vaak. Regent het in Israël ook zo veel?
A: Ik hou daarvan, van regen.
Eenwoorduitingen
Vaste uitdrukking
27/06/2013
T2-ontwikkeling: kenmerken
− Gebruik T1 in T2-omgeving
− Non-verbale periode
− Telegramstijl in T2
− Productief taalgebruik T2
SUCCESSIEVE TAALONTWIKKELING (JULIEN, 2008; PARADIS ET AL., 2010)
18Meertalige taalontwikkeling
• Productie van volwaardige zinnen met vast begin of
einde
(bv. Ik wil …)
• Nog geen vloeiende sprekers: fonologische
beïnvloeding vanuit T1
28 mei 2013
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 4
19Meertalige taalontwikkeling
www.thomasmore.be/code
Mogelijkheid om
ook
informatiebrochure
voor hulpverleners
aan te vragen.
28 mei 201320
28 mei 2013
Een kind dat meerdere talen tegelijk leert, zal vaak een vertraagde taalontwikkeling
vertonen.
Meertalige taalontwikkeling
Taalachterstand in één van beide talen is mogelijk, los van een taalstoornis, maar hangt veelal samen met het taalaanbod (~ taaldominantie) (Paradis et al., 2010)
“Het door elkaar gebruiken van talen moet vermeden worden.”
21Meertalige taalontwikkeling
28 mei 2013
Meertalige taalontwikkeling
Koppel zoveel mogelijk taal aan één persoon (OPOL).
TAALSITUATIES
Alternatief: situatiegebonden
• Tijdstip
• Ruimte
Belang van structuur!
2228 mei 2013
Bv.
23Meertalige taalontwikkeling
• I have bought the last copy.• Ik heb het laatste exemplaar gekocht.
1. Ik heb gekocht the last copy.2. Ik heb the last copy gekocht.3. I have bought het laatste exemplaar.4. I have het laatste exemplaar bought.
27/06/2013
CODEWISSELING
• is meestal aangepast aan de grammaticale regels in
beide talen.
• is een typisch verschijnsel van taalgebruik onder
tweetalige kinderen.
• is een communicatief hulpmiddel.
• is tot stand gekomen door sociale
normen in families en gemeenschappen waarin
meertalige kinderen leven.
• reflecteert het kind zijn culturele identiteit.
CODEWISSELING …
2428 mei 2013
Meertalige taalontwikkeling
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 5
Meertalige taalontwikkeling
• Vermijden als volwassene: binnen een gesprek met kind niet switchen
• Normaal verschijnsel bij kinderen omwille van− Opvullen van leemtes (bv. woord is in de ene taal niet gekend)
− Pragmatische redenen (bv. iets benadrukken)
− Sociale redenen (bv. aanvaard binnen de gemeenschap)
CODEWISSELING
Regel: Begin je in een taal, ga dan ook door in die taal.
Kinderen niet dwingen om codewisseling te vermijden.
2528 mei 2013
“Thuis spreken ouders beter Nederlands, zo ondersteunen ze de schoolse ontwikkeling
het beste!”
26Meertalige taalontwikkeling
28 mei 2013
Meertalige taalontwikkeling
Maak als ouder een bewuste keuze over de taalopvoeding van je kind.
NEDERLANDS THUIS?
• Kies als ouder een taal waarin je
je gevoelens en ideeën goed kan
uitdrukken (de taal waarin je
denkt, voelt en droomt).
• Kwaliteit > kwantiteit
2728 mei 2013
• Context: allochtone gezinnen waar verwerving van tweede
taal start bij aanvang school
Moedertaal/Eerste taal
• Bv. Turks, Pools, Arabisch, Spaans …
• Thuistaal
• Binnen eigen gemeenschap
Tweede taal
• Nederlands
• School• Leeftijdsgenoten opschool
Meertalige taalontwikkeling28
28 mei 2013
NEDERLANDS THUIS?
29Meertalige taalontwikkeling
Ouders voelen zich verdeeld
Belang moedertaal (T1)
• Emotioneel: deel van de gemeenschap
• Bewaren van de identiteit
Belang tweede taal (T2)
• Wens om opgenomen te worden in de meerderheidsgemeenschap
• Afwezigheid schoolse ondersteuning T1
• Kind moet zich integreren in cultuur en taal T2 �taalverschuiving (oorzaak en gevolg)
Realiteit: verlies van de minderheidstaal T1 tijdens de verdere ontwikkeling van T228 mei 2013
NEDERLANDS THUIS? STELLING 1
Meertalige taalontwikkeling
Belang T1
• Emotioneel: deel van de gemeenschap
• Bewaren van de identiteit
• Emotionele problemen:
verbinding taal en emotie
• Minder goede ontwikkeling
T2
GOED EN BLIJVEND
AANBOD T1 IS CRUCIAAL!
Oplossing: ouders, kinderen en volwassenen overtuigen van belang behoud T1
Belang T1
• Bv. Berbers
Belang T2
• Nederlands
=
3028 mei 2013
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 6
“Het vertellen van een verhaal in de moedertaal kan ook het
Nederlands stimuleren.”
31Meertalige taalontwikkeling
28 mei 2013
• Beheersing van de moedertaal− T1 heeft belangrijke invloed op T2 verwerving (Paradis, Genesee &
Crago, 2010)
BEHEERSING MOEDERTAAL
CUP
T1 T2
(Cummins)
Kinderen moeten elk
concept van twee
woorden voorzien en dit
vraagt tijd!
Onderliggende
conceptuele kennis is
belangrijk
3228 mei 2013
Meertalige taalontwikkeling
• Voordelen: − Vergroot de woordenschat (Vernooy, 2008)
− Draagt bij tot het taalgevoel en taalbegrip
− Prikkelt de fantasie/voorstellingsvermogen
− Oefent de luistervaardigheid en het
concentratievermogen
− Stimuleert de sociaal/emotionele vaardigheden
− Motiveert het kind om zelf te leren lezen
− Stimuleert ontluikende geletterdheid
VOORLEZEN
Meertalige taalontwikkeling33
28 mei 2013
• Nadelen/moeilijkheden:
− Tijdrovend
− Onzekerheid bij de ouder over de eigen
leesvaardigheid
− Geen boeken beschikbaar in thuistaal
− Geen kinderboeken in huis
− Als ouder zelf niet graag lezen
VOORLEZEN
Meertalige taalontwikkeling34
28 mei 2013
• Tips− Maak een eigen voorleesritueel (plan in op vaste
momenten)
− Bekijk samen de kaft
− Laat het kind vertellen en speel erop in
− Voorspel samen het verhaal
− Besteed aandacht aan moeilijke woorden
− Herhaal (!)
VOORLEZEN
Meertalige taalontwikkeling35
28 mei 2013
• Interactief voorlezen
− Principe: Kind wordt actief betrokken bij het
voorlezen; met kinderen in gesprek gaan over het
boek
− Aandachtspunten
» Stel open vragen � hierdoor vertellen de
kinderen uiteindelijk zelf het verhaal
» Interactieve boeken…… zijn spannend, vol onverwachte gebeurtenissen;
… bevatten humor.
VOORLEZEN
Meertalige taalontwikkeling36
28 mei 2013
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 7
Voorlezen is belangrijk in beide talen; mogelijkheden voor meertalige kinderen:
− Meertalige prentenboeken
» bv.
VOORLEZEN
Turks Nederlands
Meertalige taalontwikkeling
www.meertaligheid.be
3728 mei 2013
• Alternatieven− Digitale prentenboeken
» www.hetsprekendboek.nl (3 gratis boeken)» http://opmaat-eduware.nl (zelf aanmaken van verhalen)» www.leesmevoor.nl (20 boeken, gratis)
− Levende boeken; gebruik van Levende boeken heeft een positief effect op de taalontwikkeling (Bus & de Jong, 2007)» www.fundels.com» www.bereslim.nl � zelf interactieve boeken maken» www.levendeboeken.nl
− Voorlezen in de bib http://www.antwerpen.be/eCache/ABE/80/33/361.Y29udGV4dD04MDM0MDM4.html
WAT MET LAAGGELETTERDE OUDERS?
Meertalige taalontwikkeling38
28 mei 2013
− Prentenboeken zonder tekst
WAT MET LAAGGELETTERDE OUDERS?
Voorbeeldprent uit het boek
Meertalige taalontwikkeling39
28 mei 2013
“Leerkrachten hebben een invloed op de ontwikkeling van
de thuistaal.”
40Meertalige taalontwikkeling
28 mei 2013
EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING(IN: ÌŞÇI & WILLAERT, 2010)
28 mei 201341
Meertalige taalontwikkeling
Positief en veilig klasklimaat
Zinvolle, motiverende taken
Ondersteuning door leerkracht
en medeleerlingen
Vlaamse scholen bannen Turks en MarokkaansBewerkt door: redactie −04/12/12, 04u50 − Bron: belga.be
© photo news.
Acht op de tien kinderen die thuis Turks of Marokkaans spreken, krijgen strafstudie wanneer ze hun thuistaal op school gebruiken. Op basis van een grootschalige bevraging pleiten onderzoekers voor meer thuistaal op school. Dat staat in De Standaard.
Ongeveer twee derde van de leerlingen die thuis een andere taal dan het Nederlands spreken, mag die taal in de les of tijdens de speeltijd niet gebruiken. Bij kinderen van Turkse en Marokkaanse origine stijgt dat percentage naar ongeveer 80 procent.
ZittenblijvenScholen blijken dus vooral repressief op te treden bij kinderen die op school Turks en Marokkaans
spreken. "Het stigma rond Turks, Arabisch en Berbers is op de scholen het grootst. "Dat weegt op hoe die kinderen zich op school voelen", zeggen de onderzoekers. "En een laag welbevinden gaat hand in hand met zittenblijven."
Meertalige taalontwikkeling42
28 mei 2013
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 8
Werkinstrument: kijkwijzers
EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING
28 mei 201343
Meertalige taalontwikkeling
� Deze kijkwijzers zijn
gratis te downloaden via
www.meertaligheid.be.
44Meertalige taalontwikkeling
THUISTAAL IN DE KLAS
In de lagere school, actief binnenbrengen
van activiteiten m.b.t. andere thuistaal
Bv. a.h.v. basispakket ‘Thuis spreek ik ook’
» Anderstalige kinderen in expertenrol duwen» http://www.foyer.be/spip.php?page=article&id_article=678&lan
g=nl&var_recherche=recherche
28 mei 2013
Meertalige taalontwikkeling
• Maak als ouder bewuste keuzes over de taalopvoeding van
je kind.
• Bied in een meertalige opvoeding het kind houvast door
taal zoveel mogelijk te verbinden met personen.
• Kies als communicatietaal met je kind voor je eigen
moedertaal of een taal die je echt vloeiend beheerst en
waarin je je gevoelens en ideeën goed kan uitdrukken.
4527/06/2013
ENKELE ‘GULDEN REGELS’ VOOR OUDERS (TAALGEZIND, 2012)
27/06/201346
Meertalige taalontwikkeling
• Zorg dat er veel taalaanbod is voor je kind: praten,
voorlezen, samen zingen…
• Denk na over het taalaanbod in de
vrije tijd.
• Een meertalige taalontwikkeling vraagt
tijd! Heb geduld met je kind en zorg
ervoor dat er niet teveel leerdruk ontstaat.
ENKELE ‘GULDEN REGELS’ VOOR OUDERS (TAALGEZIND, 2012)
Meertalige taalontwikkeling
• Als je je zorgen maakt, praat er dan over met anderen.
• Het is normaal dat je kind talen wel eens mengt, zelf vermijd je dit best.
• Corrigeer je kind niet te snel, maar geef steeds het goede voorbeeld.
4727/06/2013
ENKELE ‘GULDEN REGELS’ VOOR OUDERS (TAALGEZIND, 2012)
Meertalige taalontwikkeling
• Je bent mee verantwoordelijk voor elke taal die het kind
leert: het kind ondersteunen en motiveren is essentieel.
• Zelf inspanningen doen om de tweede taal (schooltaal) te
leren EN te gebruiken (bv. tegen de juf) heeft een
positieve invloed op je kind.
4827/06/2013
ENKELE ‘GULDEN REGELS’ VOOR OUDERS (TAALGEZIND, 2012)
Taalontwikkeling van het meertalige kind 24/09/2013
Ellen Vandewalle – expertise taal en meertaligheid
Code, expertisecentrum van Thomas More 9
27/06/201349
Meertalige taalontwikkeling
Met medewerking van:
expertisegroep taal, taalstoornissen en meertaligheid
Eline Liekens, logopedist
Charlotte Mostaert, logopedist
Kirsten Schraeyen, onderzoeksmedewerker
Eline Van Kerckhove, logopedist
Contact
• Ellen Vandewalle| [email protected]
• Tel. 03 241 08 09 | [email protected]
• www.thomasmore.be/code
Code is een expertisecentrum van de Groep
Gezondheid & Welzijn van Thomas More.
Het slaat een brug tussen wetenschappelijk
onderzoek, hulp- en dienstverlening op het
vlak van dyslexie, dyscalculie, ADHD,
autisme, taal, taalstoornissen en
meertaligheid.