ecobouwers opendeur 2013
DESCRIPTION
Campagnemagazine van Bond Beter LeefmilieuTRANSCRIPT
01-03 09-11 november
Freya Van den Bossche
‘Samen de handen uit de mouwen’
casa PouBelle
Creatief met afvalGent klimaatneutraal
bouwen aan een duurzame Stad
‘Welkom in ons huis’
hoofdsponsors sponsors mediapartners met de steun van
win3 weekendsin een passiefhuis van Bostoen
bezoek gratiS meer dan 150
duurzame huizenSChrijf je in vanaf 18 oktober
via www.eCobouwerS.be
Co-funded by the Intelligent Energy EuropeProgramme of the European Union
2 eCobouwerS
maximaal E60 en K40
aandacht voor de luchtdichtheid en een zuinig ventilatiesysteem
Bouwaanvraagvanaf 1/1/2014
Waaraan u moet voldoen
Download de folder‘Meer comfort in uw nieuwbouw met minder energie !’
via
www.energiesparen.be/publicaties
strengere isolatie-eisen voordaken, muren, vloeren en vensters
minimum aandeel hernieuwbare energie(bijvoorbeeld : zonneboiler, fotovoltaïsche panelen, warmtepomp ...)
5
4
54
E 60
6050 70MAX
sen
Bouwplannen ?Hou nu alrekening met destrengere EPB-eisenvanaf 2014.
VEA
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
ontwerp 210x285.pdf 1 27/08/2013 9:34:44
3
maximaal E60 en K40
aandacht voor de luchtdichtheid en een zuinig ventilatiesysteem
Bouwaanvraagvanaf 1/1/2014
Waaraan u moet voldoen
Download de folder‘Meer comfort in uw nieuwbouw met minder energie !’
via
www.energiesparen.be/publicaties
strengere isolatie-eisen voordaken, muren, vloeren en vensters
minimum aandeel hernieuwbare energie(bijvoorbeeld : zonneboiler, fotovoltaïsche panelen, warmtepomp ...)
5
4
54
E 60
6050 70MAX
sen
Bouwplannen ?Hou nu alrekening met destrengere EPB-eisenvanaf 2014.
VEA
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
ontwerp 210x285.pdf 1 27/08/2013 9:34:44
08welkom in onS huiSStephan en Bie verbouwden
een oude stadswoning tot een
duurzame en gezellige stek.
Tijdens Ecobouwers Open-
deur heten ze je welkom.
43
16gent klimaat-neutraalTegen 2050 wil de Stad Gent
volledig klimaatneutraal zijn.
Via het Gents Klimaatverbond
dragen burgers, bedrijven en
organisaties hun steentje bij.
26bouwen met afvalInterieurarchitect Stefaan
Onghena van Casa pouBelle
verbouwde zijn huis met
afbraakmaterialen en was
de recyclagerage ver vooruit.
20freya van den boSSChe‘Met wijkgerichte
renovaties maak je
snel grote sprongen én
het is voordeliger voor
de mensen die er wonen.’
31 eCobouwerS opendeurbezoek gratiS meer dan 150 duurzame huizen
05 vooraf06 goed om weten 19 europa 24 trendS 29 energiejaCht 44 eCobouwerS tourS46 praktiSCh
werkten mee Benjamin Clarysse, stefan vanthuyne, sarah vandenbroucke, stef d’hauwers, Jurgen naets, sacha Jacques, Bart de vliegher, marlies nachtergaele fotografie sven everaert, de openstellers illus-tratie ellen Cornelis reclameregie sarah vandenbroucke, [email protected], 02 282 17 27 projectcoördinatie Benjamin Clarysse, [email protected], 02 282 17 44 Concept & realisatie stapel magazinemakers www.stapel.be v.u. danny Jacobs, tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel
Bond Beter Leefmilieu is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en de publireporta-ges in dit magazine. de organisatie is tevens niet aansprakelijk voor ongevallen op weg naar/van de te bezoeken woningen of tijdens het bezoek aan de woningen in kwestie. de enige verantwoordelijk-heid voor dit magazine ligt bij de auteurs. het reflecteert niet de mening van de europese unie. eaCi noch de europese Commissie zijn verantwoordelijk voor het gebruik van informatie in deze publicatie.Colofon
in dit nummer
win3 weekends
in een passiefhuis van Bostoen
ANDERLECHTCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEKINDERKRIBBE
UKKELPRIVÉ-WONING
SINT-GILLISPRIVÉ-WONING
UKKELAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
BRUSSELKANTOREN
HARENCOHOUSING-PROJECT
SCHAARBEEKKANTOREN
ETTERBEEKAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
SINT-GILLISAPPARTEMENTEN
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEPRIVÉ-WONING
VORSTOCMW-KANTOOR
SCHAARBEEKPRIVÉ-WONING
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
193 Brusselse
Voorbeeld-
gebouwen
Meer dan
520.000m²
duurzame
gebouwen
Sommigen
te ontdekken
tijdens
Ecobouwers
Opendeur
© B-Architecten sprl
© DELICES Architectes
© O2 Société d’Architectes
© Gérard Bedoret
© Gwenola Vilet © Synergy International
© FHW architectes
© Artepolis © Bxlbeco
© Urban Platform
© Architectes associés
© Damien Carnoy
© Équipe Matz-Haucotte
© A2M
© Modelmo Architects
S A M E N M A K E N W E V A N B R U S S E L E E N D U U R Z A M E S TA D !
Sinds 2007 selecteerde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 193 projecten als “Voorbeeldge-
bouwen”, goed voor 520.000m² duurzame gebouwen. Sommige van deze projecten kunnen
bezocht worden tijdens de Ecobouwers Opendeur. Met de Voorbeeldgebouwen wil het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest het duurzaam bouwen en renoveren aanmoedigen en aantonen dat
het mogelijk is zeer goede energie- en milieuprestaties te leveren binnen een haalbaar budget.
Meer informatie op www.leefmilieubrussel.be/voorbeeldgebouwen
VORSTRENOVATIE
ART-DECOGEBOUW
© A-cube Architecture
BE_BATEX_EcoBouwers285Hx210L_2NL.indd 1 11/09/13 17:10
01-03 09-11 november
Winp. 43
3 weekends in een passiefhuis aan zee
west-vlaanderen oost-vlaanderen
antwerpen
limburg
brusselvlaams-brabant
waals-brabant
luxemburg
luik
namen
henegouwen
16 46
15
12
4
25
30
19
12
15
26
bezoek gratis meer dan 150 duurzame huizen
schrijf je in vanaf 18 oktober via www.ecobouwers.be
bezoek meer dan 100 woningen in wallonië tijdens ecobâtisseurs portes ouvertes
schrijf je in op www.ecobatisseurs.be
in vlaanderenen brussel
4 eCobouwerS www.bostoen.beMeer info: 09 216 16 16
Op uw of onze grond
Met uw of onze architect
In uw stijl
Binnen uw budget
Bostoen investeert al 40 jaar in onderzoek naar technieken voor passieve nieuwbouw- en energievriendelijke vernieuw-bouw. Bostoen is dan ook bij uitstek dé referentie voor passiefhuizen. Elke woondroom realiseren we vol passie en expertise.
Alles kan passief!
>>>>
E70
E50E30 E0 passief
BST_04536_Adv_1-1 pag_210x285mm.indd 1 30/08/13 09:12
5
Europa wil haar CO2-uitstoot tegen 2050
met 80 tot 95% verlagen: een immen-
se uitdaging die alleen kan slagen als
onze gebouwen hun energieverbruik
en CO2-uitstoot drastisch verminderen. Daarom
zijn de lidstaten verplicht om tegen 2021 de ‘bij-
na-energieneutrale standaard’ (BEN) als norm te
hanteren. Bijna-energieneutraal wil zeggen dat
een woning nauwelijks energie mag verbruiken.
De weinige energie die nodig is, wordt gehaald uit
hernieuwbare bronnen. Om aan die verplichting
te voldoen, stelde Vlaams minister van Energie
Freya Van den Bossche deze zomer voor om vanaf
2021 E30 als energieprestatie
op te leggen. De huidige E70-
norm wordt tussen nu en 2021
stapsgewijs aangescherpt.
De verstrenging van de nor-
men voor nieuwbouw is een
goede zaak, maar kan sneller.
De gebouwen van vandaag
staan er immers nog in 2050, en
dan mogen ze omzeggens geen
CO2 meer uitstoten. Ecobou-
wers Opendeur toont aan dat
je niet tot 2021 hoeft te wach-
ten om bijna-energieneutraal
te bouwen. Energieneutraal
bouwen is vandaag al perfect
mogelijk. Ook heel wat steden
en gemeenten trekken aan de
Je hoeft niet tot2021 te wachten
om bijna-energie-neutraal te bouwen.
Dat is vandaag al perfect mogelijk
welkom
bond beter leefmilieu dankt alle enthousiaste vrijwilligers die hun woning openstellen. Zonder jullie geen ecobouwers opendeur! Speciale dank gaat uit naar stephan en Bie om onze campagne een gezicht te geven. dankjewel beste mediapartners beter bouwen & verbouwen, immoweb en radio 2. hartelijk dank sponsors viessmann, Bostoen, Wienerberger, Xella, vea, ecobam, techcomlight, Knauf, Leefmilieu Brussel, eurabo om ecobouwers 2013 mogelijk te maken. dank ook aan onze part-ners stad Gent, viBe, passiefhuis-platform, écoconso en hout en Groen Wonen, 2dehands.be, aBBLo, dialoog en de steunpunten duurzaam Bouwen.
met dank aan iedereen die ons hielp woningen te vinden of de campagne mee bekend te maken: aalst, Bart Bogaert, Bast, Bea vzw, Bostoen, duffel, destelbergen, ea+, eandis, e-architecten, eeklo, evergem, Galmaarden, Gent, henk van aelst, hoogstraten, ioK, Ken dupont - dam architecten, lab15, Leefmilieu Brussel, Lendelede, Linea trovata, martijn de Coster, mvC-architecten, schelle, stekene, rumst, torhout.
kar. Zo bouwt het Gentse stadsbestuur alleen nog
passief en ondersteunt het burgers en bedrijven
die meebouwen aan een klimaatneutrale stad.
Het Brussels Gewest gaat nog een stapje verder
en verplicht passief bouwen vanaf 2015.
Daarnaast moeten alle bestaande gebouwen
tegen 2050 tot passieve of bijna-energieneutrale
gebouwen worden gerenoveerd. Ecobouwers
Opendeur zet tal van verregaande energie-
renovaties in de kijker, zoals de charmante
trapgevel woning van Stephan en Bie. Verder-
op in dit magazine kondigt Vlaams minister
van Energie Freya Van den Bossche alvast aan
dat ze verdergaande ener-
gierenovaties beter wil on-
dersteunen.
Wil je ook de woning van
de toekomst bouwen? Dan
staan de deuren van onze
Ecobouwers in de week-
ends van 1-3 en 9-11 no-
vember wagenwijd voor je
open. Een uitgelezen kans
om van de bouwheer zelf
te horen wat je kan doen
om je woning energiezui-
nig te (ver)bouwen.
Sara van dyCkbeleidSmedewerker energie bond beter leefmilieu
bedankt!
goed om weten
Duurzaam bouwen met advies op maat
Elke provincie heeft een steun-
punt waar je terechtkunt voor
duurzaam bouwadvies. Specialisten
bekijken er je (ver)bouwproject in
detail. Zij zeggen wat de aandachts-
punten zijn en wat er beter kan.
Ook zonder plannen ben je meer
dan welkom. Het is zelfs beter om
zo vroeg mogelijk in het (ver)bouw-
proces een afspraak te maken. Want
hoe vlugger je kiest voor duurzaam
bouwen, hoe beter het eindresultaat.
Ook VIBE en het Passiefhuis Platform
verlenen je graag gespecialiseerd
advies. Woon je in de stad Antwer-
pen? Dan fiets je best even langs het
Ecohuis. En uiteraard kun je met
je vraag ook altijd op Ecobouwers
forum terecht…
www.eCobouwerS.be/duurzaam-bouwadvieS
the BLue house/Duurzame projecten in de prijzen
Duurzaam bouwen en wonen
gaat heel wat verder dan
goed isoleren of zonnepanelen
installeren. Om dat te bewijzen
riep de Stichting voor Toekomstige
Generaties samen met haar partners
THE BLUE HOUSE/ in het leven, een
prijs die architecten, aannemers en
bouwheren aanmoedigt om duur-
zaam te bouwen en te renoveren. De
laureaat van 2012 was L’Espoir, een
project met veertien betaalbare pas-
siefhuizen voor gezinnen uit Molen-
beek. Met zijn beperkte oppervlakte
middenin de stad is L’Espoir niet
alleen een technisch hoogstandje,
maar ook een antwoord op de woon-
crisis in onze steden. Ook de ko-
mende jaren wil THE BLUE HOUSE/
blijven ijveren voor de woning van
morgen, met innovatie als sleutel.
www.bluehouSeprize.be
Plant je eigen groendak
Groendaken zijn daken waar-
van de bedekking hoofdzakelijk
bestaat uit levende plantensoorten
die bestand zijn tegen wind, hitte,
vorst en uitdroging. Ze leveren een
positieve bijdrage tot de waterhuis-
houding en hebben een lucht- en
klimaatzuiverend effect. Sommige
gemeenten stellen de aanleg van
een groendak zelfs als een voor-
waarde bij nieuwbouwprojecten.
Maar hoe begin je aan een groen-
dak? Wat zijn de voor- en nadelen?
Hoe ziet je dakopbouw eruit en
welke gewassen plant je best aan?
Op deze en andere vragen krijg je
een deskundig antwoord tijdens de
infoavond van VIBE en het Ecohuis.
donderdag 31 oktober
19u30 tot 21u30
eCohuiS antwerpen
(www.eha.be)
organiSatie: vibe & eCohuiS
prijS: gratiS
inSChrijven: lieS.vandenbruel@
Stad.antwerpen.be
l’eSpoir (molenbeek)laureaat van the blue houSe/ 2012arChiteCt: damien Carnoyaannemer: de graeve
7
Themadag warmte-pompen: de hype waargemaakt?
Een warmtepomp is een zuinig
en milieuvriendelijk alternatief
voor de traditionele verwarmings-
ketel. Ze haalt warmte uit lucht,
grond of water en brengt die van een
relatief lage naar een hoge tempera-
tuur. Maar wat zijn de mogelijkhe-
den en beperkingen? Hoe kostenbe-
sparend is de installatie en waar kun
je terecht voor subsidies? Tijdens de
themadag van VIBE maken specialis-
ten je wegwijs in de wondere wereld
van de warmtepomp. Na de middag
volgt een bezoek aan de beurs ‘Hout
en Groen Wonen’ waar je praktische
vragen kan stellen aan installateurs
en bouwprofessionals.
zaterdag 9 november – 10u tot 13u
SiSa, CadixStraat 2, antwerpen
organiSatie: vibe
prijS: € 50 (vibe-leden) – € 75
inSChrijven: bit.ly/warmtepompen
Krijg tot 700 euro terugBij aankoop van energieBesparende producten van viessmann!Viessmann is dé technologische
gangmaker van de verwarmings-
branche. Als milieupionier leveren
zij efficiënte verwarmingssystemen
op stookolie en gas met een lage
uitstoot van schadelijke stoffen.
Ook voor warmtepompen, zonne-
collectoren en verwarmingssyste-
men voor biologische brandstoffen
is Viessmann voorloper.
Bij aankoop van Viessmann-
producten krijg je nu tot € 700
incl. btw terug met de Viessmann-
voordeelcheque 2013-2014.
meer informatie over de geldigheidS-
termijnen, de deelnemende produCten
en de aCtievoorwaarden vind je
op www.vieSSmann.be.
Interna-tionale Passief-huisdagen
De Internationale Passiefhuis-
dagen vinden plaats van 8 tot 10
november. Ze bieden kandidaat-bou-
wers de kans om binnen te kijken
in passieve gebouwen. Bewoners
van passieve woningen, kantoren
en scholen genieten van een goede
luchtkwaliteit, aangename tempera-
turen en minimale verwarmings-
kosten. De uitstekende isolatie en
kierdichting, aangevuld met een
ventilatiesysteem dat de warmte in
huis houdt, zorgen voor aangename
temperaturen in alle kamers van de
woning. De Internationale Passief-
huisdagen zijn een initiatief van de
International Passive House Associa-
tion (iPHA). In België zijn Passiefhuis
Platform en Plate-forme Maison
Passive de vertegenwoordigers. Ze
werken samen met BBL en écoconso
om zo veel mogelijk passiefhuizen
open te stellen in het kader van Eco-
bouwers Opendeur / Ecobâtisseurs
Portes Ouvertes.
www.paSSivehouSe-international.org
www.paSSiefhuiSplatform.be
–actie–
7
8 eCobouwerS8 eCobouwerS
binnenkijken
‘Hier worden
we samen oud’
bezoek het huiS van Stephan en bie tijdenS eCobouwerS opendeur
9
achter een karaktervolle trapgevel in het centrum van gent schuilt een knusse gezinswoning die met veel liefde en respect voor duurzaamheid werd gerenoveerd. tijdens ecobouwers opendeur heten de bewoners je welkom in hun warme nest.
‘Hier worden
we samen oud’duurzame
renovatie van aChttiende-eeuwSe karakterwoning
10 eCobouwerS
M eer dan dertig jaar
geleden werden
Stephan en Bie
verliefd op een
achttiende-eeuwse trapgevel-
woning op wandelafstand van
de Gentse kuip. Het huis was
opgeleefd. In 1989 kreeg het
een eerste opknapbeurt in het
vooruitzicht van het gezin dat
ze er samen wilden stichten.
Twee decennia en twee doch-
ters later besloten Stephan
en Bie om de zaken grondiger
aan te pakken. Architecte Ida
Lievens kreeg de opdracht om
het gebouw zo energiezuinig
mogelijk te renoveren, met res-
pect voor het oorspronkelijke
karakter. Ook Zoë (18) en Gaia
(21) mochten hun zegje doen.
Het resultaat? Een warme en
gezellige gezinswoning die
beantwoordt aan alle moderne
comfortbehoeften, met een iso-
latiepeil (K-waarde) van 27.
ooG oP de toekomst“Even dachten we eraan om el-
ders in de stad een huis te slopen
en een nieuwbouw te realiseren”,
zegt Stephan. “Met het budget
dat we ter beschikking hadden,
was dat een haalbare kaart. Het
gebouw kampte met tal van
gebreken. Zo was onze voorgevel
langzaam maar zeker aan het
loskomen. Op termijn zou de
vloer op de bovenverdieping ge-
woon ingezakt zijn. Maar we kon-
den het niet over ons hart krijgen
om te verhuizen. Uiteindelijk
hebben we hier dertig jaar lief en
leed gedeeld, en daar mogen er
nog eens dertig bij. Ook onze kin-
deren wilden hier niet weg. We
kozen dan ook voor een renovatie
met het oog op de toekomst. Heel
wat ingrepen houden rekening
met het moment waarop onze
fysieke conditie het laat afweten.
Zo vervingen we het trapje in de
inkomhal door een hellend vlak,
binnenkijken
1 de keukenkasten werden volledig naar de wensen van de bewoners gemodelleerd.
2 stephan en Bie houden van koken: een degelijk fornuis was dus de investering waard.
1
2
11
plaatsten we vaatwas en was-
machine op armhoogte en werd
het luik naar de oude kelder met
springveren uitgerust, zodat ik
me later geen breuk hoef te tillen
om het open te krijgen.”
comPromissen sluitenToekomstgericht is ook de keuze
voor duurzame materialen en
technieken. “Daarover waren we
het van bij het begin eens”, zegt
Stephan. “Om de kost van onze
energiefactuur te drukken. Maar
verkeerd georiënteerd om zon-
nepanelen of een zonneboiler te
plaatsen, en konden we het dak
maar beperkt isoleren omdat het
niet boven de trapgevel mocht
uitkomen. Een warmtepomp
hebben we overwogen, maar dan
hadden we heel onze tuin moe-
ten uitgraven, inclusief de oude
beerput. Daarvoor ontbrak het
ons aan de moed én de centen.”
Warmte Binnen, koude BuitenToch lagen de mogelijkheden
om het huis energiezuiniger te
maken voor het rapen. Om te
beginnen werden de muren en
het dak extra geïsoleerd. “Tijdens
de vorige verbouwing hadden
we maar zes centimeter isolatie
aangebracht”, vertelt Stephan.
“Daar is nog eens veertien centi-
meter houtvezel bijgekomen. Ook
de vloer op het gelijkvloers en
de oorspronkelijke houten vloer
In dit huis hebbenwe dertig jaar liefen leed gedeeld, en daar mogen er nog eens dertig bij
ook omdat we bewust proberen
te leven. We hebben er ook op
gelet om zoveel mogelijk lokale
producten te gebruiken, met
aannemers uit de eigen regio: dat
is qua werkafstand en -comfort
niet onbelangrijk. Het is gewoon
onze plicht om aandacht voor
duurzaamheid te hebben, of de
wereld gaat eraan. Nu, het is geen
nieuwbouw, dus hier en daar
moesten we compromissen slui-
ten. Zo was er geen plaats voor
een regenwaterput, lag ons huis
Wonen in de stadstephan en Bie zijn beiden van gent afkomstig en zijn aan hun stad verknocht.
“studeren, werken, winke-len… alles ligt hier binnen handbereik”, zegt stephan.
“verplaatsingen doen we te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer. een auto hebben we niet, wel een abonnement voor autodelen via cambio. voor de fietsen huren we een ga-ragebox om de hoek. daar staan ze veilig en beschut tegen weer en wind.”
12 eCobouwerS
13
op de tussenverdieping werden
geïsoleerd. Niet om de warmte
binnen te houden, maar omwille
van de akoestiek. Vroeger hoorde
je echt elke stap. Vandaag is dat
wel anders.” Isoleren betekent
meteen ook dat je goed moet
ventileren. Dat gebeurt met een
balansventilatie, waarbij evenveel
verse buitenlucht in de woning
wordt gebracht als er vervuilde
lucht wordt afgevoerd. “We dach-
ten eerst aan gewone ventilatie,
maar de architect raadde ons
dat af, omdat ons huis zo zwaar
geïsoleerd is. En uiteindelijk zijn
we zeer tevreden met onze keuze.
De voorbije winter hebben we de
vensters niet één keer geopend,
en het rook hier altijd even fris.”
VensterBank in de zonDe meest ingrijpende veran-
dering aan de buitenkant van
binnenkijken
Tijdens de vorige verbouwing hadden we maar zes centimeter isolatie aangebracht. Daar is nog eens veertien centi-meter houtvezel bijgekomen
de woning vond plaats aan de
achtergevel, die volledig met
hout werd bekleed. De vensters
achteraan werden uitgevoerd in
hoogrendementsglas en passief
schrijnwerk. Vooraan werden de
ramen uit 1989 in dubbel glas
behouden, met de bedoeling om
ze op termijn ook te vervangen.
Het slaapkamervenster achteraan
geeft uit op een groendak, dat
bovenop de uitbouw van de be-
nedenverdieping werd aangelegd.
“Daarvoor kregen we een premie
van de Stad Gent”, zegt Stephan.
“Mooi meegenomen en eigenlijk
best tof, met al die vetplantjes.
We wilden graag een dakterras,
maar de bouwvoorschriften lieten
dat niet toe. Uiteindelijk maakten
we de vensterbank iets groter,
met plaats voor één stoel, zodat
mijn vrouw toch in de zon kan
zitten. Aan mij is dat niet besteed.
Geef mij maar de schaduw in ons
stadstuintje achteraan.”
houtWerk oP maatBinnenin de woning valt dan
weer het vele houtwerk op dat
het gezin op maat liet maken.
Op de benedenverdieping werd
de indrukwekkende collectie
boeken en cd’s van Stephan en
Bie in een immens boekenrek
1 de ruime vensterbank bij het groendak biedt net voldoende ruimte voor een stoel in het zonnetje.
2 op de eerste verdieping hebben beide dochters een dressing in multiplex op maat.
1
2
14 eCobouwerS
ondergebracht. Ook de keuken
werd volledig naar hun wensen
gemodelleerd, met twee werk-
bladen op verschillende hoogtes,
aangezien het koppel nogal in
lengte verschilt. Eén verdieping
hoger – in de gang die naar de
badkamer leidt – prijkt een
indrukwekkende dressing voor
de beide dochters. “Zowel de
dressing, de keuken als het
boekenrek werden uitgevoerd
in multiplex”, legt Stephan uit.
“Bij de keuze van de houtsoort –
spruce – lieten we ons adviseren
door de meubelmaker. Ook hier
was het zoeken naar een com-
promis tussen duurzaamheid,
betaalbaarheid en esthetiek.
De lijmen die gebruikt werden
bij de productie zijn niet ecolo-
gisch, de vernis is dat wel. Dat
maakt een renovatieproject als
dit zo boeiend. Het was niet
altijd makkelijk kiezen, maar we
hebben er wel veel uit geleerd.
en het grote ruimtegevoel
oogt het interieur opvallend
modern, maar tegelijk werden
de authentieke elementen
– houten balken, bakstenen
muren – zoveel mogelijk in hun
waarde gelaten. “Ook al gingen
we daarbij niet tot het uiterste”,
besluit Stephan. “Er zitten een
aantal nieuwe balken in het pla-
fond, en die laten we ook zien.
We hadden naar oude balken
kunnen zoeken die passen bij
de rest, maar dat is toch een
beetje fake. Dit huis heeft een
geschiedenis, en daar maakt
deze renovatie evengoed deel
van uit als de oude trapgevel
vooraan. Of we bepaalde zaken
achteraf bekeken anders zou-
den aanpakken? Ik denk het
niet. Misschien een extra stop-
contact, hier en daar. Maar daar
blijft het ook bij. We wilden een
huis om samen oud in te wor-
den, en dat is aardig gelukt.”
bezoek het huiS van Stephan en bie tijdenS eCobouwerS opendeur
op vrijdag 1 november
om 10u en 14u.
SChrijf je in voor
een bezoek via
www.eCobouwerS.be
Code: gent ov9000/19
Vaak was het zoeken naar een compromis
tussen duurzaamheid, betaalbaarheid
en esthetiek. Uiteindelijk volgden we vooral ons hart
binnenkijken
En uiteindelijk volgden we voor-
al ons hart.”
extra stoPcontactDat er veel liefde kroop in de
renovatie van de oude stadswo-
ning, voel je op elke vierkante
meter. Door het vele houtwerk
15
Ontdek de basis voor elke bouwstijl Xella heeft de beste troeven in huis
Ecologisch Passief Luchtdicht Economisch Thermisch comfort
Xella BE nv/sa • Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 • F 03 250 47 06 • [email protected]
De Xella bouwmaterialen beantwoorden perfect aan de noden van de moderne bouwer. Ze zorgen dat de woning duurzaam, energie-effi ciënt en
aangenaam om wonen is. Elke uitstraling is mogelijk: gedurfd modern met een afwerking in pleister, hout, metaal, ... of traditioneel met
gevelsteen. De uitstekende thermische en kostenbesparende eigenschappen van de Ytong, Silka of Hebel ruwbouw
garanderen een optimaal wooncomfort het hele jaar door.
Volg Xella België op
Inschrijven via
www.xella.be
Bezoek onze gratis
infodagen!
ytong_crepi_210x148.indd 1 6/09/13 11:34
bezoek het huiS van Stephan en bie tijdenS eCobouwerS opendeur
op vrijdag 1 november
om 10u en 14u.
SChrijf je in voor
een bezoek via
www.eCobouwerS.be
Code: gent ov9000/19
• natuurlijke isolatiematerialen
(FSC®, Steico, Isofl oc, Isovlas)
• lucht- en winddichting (Pro Clima)
• isolerende onderdakplaten
(FSC®, Steico, Celit)
• constructiehout en platen
(FSC®, Smartply)
• I-liggers en LVL-balken (FSC®, Steico)
• gipsvezelplaten (Fermacell)
• plankenvloeren en parketten
(FSC®, Berg&Berg)
• houten gevelbekleding (FSC®, Plato)
• energiezuinige dakvlakramen
(FSC®, Fakro)
Een totaaloplossing voor uw renovatie- of houtskeletbouwprojectmet plaatsingsadvies voor bouwprofessionals en zelfbouwers:
***bio-ecologische bouwpartner2012
GENT - RONSEwww.eurabo.be [email protected]
tel +32 (0)55 23 51 40
BIO-ECOLOGISCHE BOUWMATERIALEN
levering in gans Vlaanderen
16 eCobouwerS
en in gent…
wereldwijd zijn steden goed voor tachtig procent van de co2-uitstoot. in vlaanderen neemt gent het voortouw om daar iets aan te doen. tegen 2050 wil de stad volledig klimaatneutraal zijn, en dat is niet alleen een uitdaging voor het stadsbestuur. via het gents klimaatverbond dragen ook burgers, bedrijven en organisaties hun steentje bij. een greep uit de initiatieven…
Elkegent klimaat-neutraal tegen 2050
IEDErEEn DoET MEEhet gents klimaatverbond werd opgericht in 2009. Burgers, bedrijven en organisaties kunnen lid worden door een charter te on-dertekenen met concrete engagementen om de transitie naar co2-neutraliteit te maken en mee te denken over het gent van morgen. iedereen is immers betrokken partij.
www.gentSklimaatverbond.be
PrEMIEParaaTje hoeft uiteraard niet in gent te wonen om duurzaam te bouwen of verbouwen. in heel wat steden of gemeenten kunnen inwoners bij het lokale bestuur terecht voor een klimaatvriendelijke premie. meer info bij de provinciale steunpunten duurzaam Bouwen.
www.eCobouwerS.be/duurzaam-bouwadvieS
www.premiezoeker.be
steentelt!
StadPassIEf HUIs Voor acTIEVE bUUrT
In 2011 koos het Gentse stadsbestuur resoluut voor passief-
bouw. Sindsdien moeten alle eigen nieuwbouwprojecten
aan de strengste energienormen voldoen. “Daarmee zijn
we de Vlaamse en Europese regelgeving een paar stappen
voor”, zegt milieuschepen Tine Heyse. “Het nieuwe buurt-
centrum in de wijk Rooigem is een mooie illustratie van
de norm die we onszelf hebben opgelegd. Een groendak
dient als regenwaterbuffer en draagt bij tot de passieve
koeling tijdens de zomermaanden. Met behulp van een
warmtepomp slaan we overtollige warmte tijdens de zo-
mermaanden op in de grond om er nadien de winter mee
te overbruggen. Gekoppeld aan vloerverwarming op het
gelijkvloers, een ventilatiesysteem met warmterecuperatie
en een doorgedreven isolatie konden we de energiebehoefte
drastisch reduceren. De energie die we toch nodig hebben,
produceren we zelf met behulp van zonnepanelen. Daar-
door is het gebouw volledig CO2-neutraal in exploitatie.”
bezoek buurtCentrum rooigem op zaterdag 9 november om 14u.
SChrijf je in via www.eCobouwerS.be Code: gent ov9000/22
17
Elke
burgerSsTEUnTJE In DE rUg
Op de website van het Gents Klimaatverbond
kunnen Gentenaars een charter ondertekenen
waarin ze aangeven dat ze mee willen bouwen
aan een klimaatneutrale stad. Dat kan onder
meer door hun dak beter te isoleren. In de winter
van 2011 liet de Stad Gent met een vliegtuigje
en een infraroodcamera een warmtefoto maken
van alle Gentse daken. Daarop kunnen inwoners
zien hoe het gesteld is met de dakisolatie van
hun woning. Dankzij de premie voor dakisolatie
en onderdaken van de Stad wordt de kostprijs
van de werken sterk verlaagd. Het is slechts een
van de vele Gentse premies voor milieubewuste
ingrepen: groendaken, infiltratievoorzieningen,
hemelwaterinstallaties… Bij vzw REGent kunnen
verbouwers terecht voor een energiescan van
hun woning, trajectbegeleiding of een goedkope
lening voor energiebesparende verbouwingen.
warmtefoto.gent.be | www.gentSklimaatverbond.be
steentelt!
bedrijvenExPErTIsE DElEn
Ook tal van Gentse bedrijven hebben
het charter van het Gents Klimaatver-
bond mee ondertekend. Zo engageren
ze zich om hun CO2-uitstoot de komen-
de jaren aanzienlijk te verminderen. Op
de website vinden ze tal van business
cases, nieuwsberichten en good prac-
tices om inspiratie op te doen voor een
klimaatneutrale bedrijfsvoering. Con-
creet kunnen bedrijven onder bepaalde
voorwaarden een begeleidingstraject
energiemanagement van de Stad krij-
gen. Daarnaast worden ze uitgenodigd
om mee na te denken over specifieke
thema’s in klimaatwerkgroepen: denk-
tanks waar mensen samenkomen die
de nodige hefbomen in handen hebben
om een transitie in beweging te zetten.
verenigingengraTIs aDVIEs
Gent dankt zijn reputatie van bruisende
stad niet in het minst aan de talrijke vereni-
gingen die er actief zijn. En ook die dragen
hun steentje bij tot het klimaatbeleid van
de Stad. Sommige organisaties maakten
er zelfs een strijdpunt van, zoals het Gents
Milieufront. Een van de initiatieven van het
Gents Milieufront is de Milieuadvieswinkel
(MAW), waar bouwers en verbouwers gratis
advies kunnen inwinnen over milieuvrien-
delijk leven en wonen. Zelfs voor een kleine
verbouwing loont een e-mail, een telefoontje
of een bezoek de moeite. Als Gentenaar
krijg je van de Stad trouwens drie uur gratis
bouwadvies. De medewerkers van de MAW
zijn experts in duurzaam bouwen en geven
je concrete tips om je woning energiezuini-
ger en duurzamer te maken.
www.milieuadvieSwinkel.be
© Stad gent
bezoek tijdens ecobouwers
opendeur 30 huizenin Gent!
18 eCobouwerS
Low-impactmaterialen
Energiezuinigerdan ooit
ENERGYENERENERN GYGYYENERENERE GYGYG
Comfortabel en gezond binnenklimaat
Een doordachteinplanting
Meer mobiliteit = meer levenskwaliteit
Aandachtvoor biodiversiteit
Zelfbedruipendmet water
Kostenoptimaal ontwerp
De Duurzame Wijk isgebaseerd op 8 pijlers:
Met ‘De Duurzame Wijk’ wordt een opvallend pionierspro-ject gelanceerd: een wijk die volledig vanuit een duurzame invalshoek wordt aangepakt, en dit zowel op ecologisch, economisch als sociaal vlak.
Concreet: ecologische materialen en oplossingen, energie-zuinig wonen, betaalbaarheid en een goed nabuurschap vormen een harmonieus geheel. En dit gesteund op een toekomstgerichte visie én met respect voor de Belgische bouwtraditie.
www.deduurzamewijk.be
Een project van Wienerberger in samen-werking met Eribo // Fris in het Landschap Wielfaert Architecten // 3E
Een opvallendpioniersproject zet de standaard voor duurzaam wonen.
DDW AD 210x285 NL.indd 1 29/08/13 17:02
– p u B L i r e p o r t a G e –
19
open grenzen
eCobouwerS opendeur gaat europeeS
n 2009 legde de EU ambitieuze klimaat-
doelstellingen vast. Tegen 2020 moet de
emissie van broeikasgassen met 20%
dalen (ten opzichte van 1990). Daarbij
moet 20% van de energieproductie
komen van hernieuwbare bronnen, terwijl
energie-efficiënte ingrepen het primaire
energieverbruik met 20% moeten reduceren.
Vanaf 2021 moet elke nieuwbouw in Europa
aan de bijna-energieneutrale standaard
voldoen. Nieuwe woningen zullen nauwelijks
nog energie mogen verbruiken. Ook reno-
vaties zullen in de toekomst aan strengere
energie-eisen moeten beantwoorden.
oPen doors daysEcobouwers Opendeur bewijst dat de
Europese streefdoelen haalbaar zijn met de
technische mogelijkheden die we vandaag
ter beschikking hebben. Met meer dan 33.000
bezoekers sinds 1998 heeft het jaarlijkse eve-
nement in Vlaanderen een stevige reputatie
Soyez leS bienvenuS!ecobouwers opendeur keek al jaren over de taalgrens met enkele knappe woningen in Brussel en wallonië. in 2013 pakt onze waalse partner écoconso voor het eerst uit met een volwaardige opendeurcampagne. van 1 tot 11 november kan je tijdens portes ouvertes ecobâtisseurs in wallonië meer dan honderd woningen bezoeken. samen presenteren BBL en écoconso bovendien meer dan veertig Brusselse pareltjes. keuze genoeg …
SChrijf je in voor meer dan honderd
duurzame woningen in wallonië:
www.eCobatiSSeurS.be
bijna-energieneutraal bouwen?Bijna-energieneutraal wil zeggen dat een woning nauwelijks energie mag verbruiken. de weinige energie die nodig is, wordt gehaald uit hernieuwbare bronnen. hoeveel energie zo’n bijna-energieneutrale woning mag verbruiken, welke hernieuwbare energie in aanmerking komt en hoe dicht die bij het gebouw moet worden opgewekt, is nog voer voor discussie. wel staat vast dat we de technieken in handen hebben om bijna-energieneutraal te bouwen. in vlaanderen wordt nu al volop passief gebouwd. sommigen gaan zelfs voor plusenergie. maar je kan ook perfect voldoen aan de bijna-energie-neutrale norm door minder dan passief te iso-leren en de extra energievraag te compenseren met hernieuwbare energie.
europa
Co-funded by the Intelligent Energy EuropeProgramme of the European Union
Iopgebouwd. In november wordt de campag-
ne ook in negen andere landen gelanceerd:
Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Zweden,
Hongarije, Slovenië, Malta, Ierland en Polen.
Tijdens de Nearly Zero Energy Buildings Open
Doors Days kan je zo’n vijfhonderd bouwpro-
jecten bezoeken die aan de de bijna-energie-
neutrale standaard voldoen.
www.nzebopendoorSdayS.eu
du conseil à l’action
al zestien jaar lang zet ecobouwers opendeur duurzame en energiezuinige bouwprojecten in de kijker. dit en volgend jaar wordt de succesformule ook in negen andere europese landen gelanceerd. een vijfhonderdtal bijna-energie-neutrale gebouwen gooit de deuren open.
20 eCobouwerS
in vlaanderen wordt 37% van de uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt door gebouwen. daarom is het belangrijk dat niet alleen nieuwe, maar ook bestaande woningen energiezuinig worden gemaakt. vlaams minister van energie freya van den Bossche legt uit hoe het beleid daarop inspeelt.
interview
‘we moeten durvenom zelf dehanden uitde mouwen te steken’
vlaamS energieminiSter freya van den boSSChe pleit voor meer diepgaande renovatieS
20 eCobouwerS
21
ind 2011 schafte de federale re-gering het fiscale voordeel voor passiefbouw af. komt er iets in de plaats op vlaams niveau?
“We hebben inderdaad een deel
van die fiscale aftrek gecompen-
seerd. Allereerst door een premie
te voorzien voor mensen die
beter scoren dan de norm. Hoe
beter de prestaties, hoe hoger de
premie. Daarnaast verminderen
we gedurende vijf jaar de onroe-
rende voorheffing geheel of ge-
deeltelijk naarmate de bouwheer
energiezuinige inspanningen
levert. Het voordeel van premies
is dat je sneller kan terugbetalen.
Terwijl een belastingvoordeel
alleen interessant is voor wie
langer op zijn geld kan wachten.”
wat gebeurt er met de mensen die in 2011 gestart zijn met passiefbouw en het belas-tingvoordeel aan hun neus zagen passeren?“Ik kan me inbeelden dat heel
wat mensen geschrokken zijn
door die plotse beslissing van de
federale regering. Die is trouwens
vernietigd door het grondwette-
lijk hof. De federale regering moet
dus met een nieuwe regeling ko-
men. Wie toen gedupeerd was, zal
wellicht toch een fiscaal voordeel
genieten. Maar hoe dat zal gebeu-
ren, is nog niet duidelijk.”
er heerst veel onduidelijkheid bij bouwers en verbouwers over premies en energienormen. ontbreekt het niet aan een langetermijnvisie?“Op Vlaams niveau is er niet
zoveel veranderd op het vlak van
premies. Bij het begin van de
legislatuur hebben we de reno-
vatiepremie op scherp gesteld,
om te renoveren. Sommige hui-
zen in de 19e-eeuwse stadsgordels
zijn in een dermate slechte staat
dat je die niet meer gezond kunt
krijgen. Via een sloopfonds of een
slooppremie zouden we sloop en
wederopbouw kunnen stimule-
ren. We moeten ook durven om
zelf de handen uit de mouwen
te steken. In Antwerpen koopt
het stadsontwikkelings bedrijf
lamentabele woningen op om ze
te renoveren en opnieuw aan de
man te brengen. Daar kunnen we
veel uit leren.”
hoe overtuigt u een verhuurder om met energierenovatie te starten?“Wij bieden verhuurders dakiso-
latie aan die zo goed als gratis is
wanneer de huurder tot een so-
ciale doelgroep behoort. Vreemd
genoeg bleef het aantal aanvragen
beperkt, terwijl het een antwoord
biedt op het gesplitste voordeel
dat vandaag bestaat, doordat de
verhuurder betaalt en de huurder
profiteert. Daarom besloten we
om de premie ook ter beschikking
te stellen voor woningen die wor-
den verhuurd aan een bescheiden
huurprijs. Nu, er komt een wette-
lijke verplichting aan. De Vlaamse
Wooncode schrijft voor dat elk
huis een geïsoleerd dak moet heb-
ben. Tegen 2020 wordt een huis
zonder dakisolatie onverhuurbaar.
Je moet als verhuurder dus bijna
gek zijn om nu geen gebruik te
maken van die premie.”
als vlaanderen de uitstoot van broeikas-gassen tegen 2050 met 80 tot 95% wil reduceren, dan vergt dat vooral veel diep-gaande renovaties. is zoiets haalbaar?
zodat die alleen nog ten goede
komt van wie de basiskwaliteit
en de energiezuinigheid van zijn
woning verbetert. Verder pasten
we een aantal premies aan omdat
ze verschilden naargelang het
netgebied. Sommige premies
– muurisolatie, vloerisolatie –
hebben we versterkt, omdat we
vonden dat er meer incentives
nodig waren. De premie van 125
euro voor een condensatieketel
werd zelfs opgetrokken naar 800
euro voor kwetsbare doelgroepen.
We hebben gewoon een aantal
duidelijke keuzes gemaakt. Wat de
energienormen betreft, ligt er een
duidelijk langetermijnpad vast
richting 2020. Op die manier kan
de bouwsector zich voorbereiden
en weten bouwers die willen voor-
lopen in welke richting we gaan.”
toch blijft u vooral inzetten op individuele maatregelen. moeten we niet veeleer streven naar een totaalpremie voor diep-gaande renovaties op grote schaal?“We moeten inderdaad meer
inzetten op meer diepgaande
renovaties. Het Vlaams Klimaat-
plan voorziet in een premie voor
mensen die gecombineerde wer-
ken uitvoeren. Bovendien zijn de
maatregelen op het vlak van een
laag E-peil voortaan ook toegan-
kelijk voor wie grondig en ener-
giezuinig renoveert. Maar tegelijk
blijft het belangrijk om ook klei-
nere ingrepen te ondersteunen.
Het feit dat 70.000 gezinnen per
jaar de premie voor dakisolatie
aanvragen, zegt genoeg over het
nut ervan. Ik ben er overigens van
overtuigd dat niet elke woning in
Vlaanderen de moeite waard is
21 © wouter van vaerenbergh / imagedeSk.be
22 eCobouwerS
SMARTLED: OVERDAGLICHT EN
’S AVONDS LEDSDé lichtoplossing voor gebouwen als scholen, kantoren, ziekenhuizen en winkelcentra. Solatube® SmartLED is de unieke combinatie van kosteloos daglicht & ultrazuinige leds. De Solatube® vangt het buitenlicht op met een koepel en geleidt het daglicht via een zeer reflecterende buis naar vrijwel elke ruimte. Maar overdaglicht stopt ’s avonds... Dan schakelt SmartLED automatisch over op de ingebouwde ledverlichting: duurzaam en zeer voordelig. Lichtbeheer op afstand d.m.v. DALI is geen probleem. Dus wilt u dat uw licht altijd zeer zuinig brandt, kies dan voor SmartLED. Voor meer informatie kijk op www.solatube.be
Overdaglicht gaat vanzelf over op leds: SmartLED!
Scan deze pagina met uw smartphone
D E DAg L I c h t p r O f ES S I O n A L
Radio 2 komt buurten bij Ecobouwers Opendeur!
de grootste familie
23
SMARTLED: OVERDAGLICHT EN
’S AVONDS LEDSDé lichtoplossing voor gebouwen als scholen, kantoren, ziekenhuizen en winkelcentra. Solatube® SmartLED is de unieke combinatie van kosteloos daglicht & ultrazuinige leds. De Solatube® vangt het buitenlicht op met een koepel en geleidt het daglicht via een zeer reflecterende buis naar vrijwel elke ruimte. Maar overdaglicht stopt ’s avonds... Dan schakelt SmartLED automatisch over op de ingebouwde ledverlichting: duurzaam en zeer voordelig. Lichtbeheer op afstand d.m.v. DALI is geen probleem. Dus wilt u dat uw licht altijd zeer zuinig brandt, kies dan voor SmartLED. Voor meer informatie kijk op www.solatube.be
Overdaglicht gaat vanzelf over op leds: SmartLED!
Scan deze pagina met uw smartphone
D E DAg L I c h t p r O f ES S I O n A L
“Uiteraard geloven wij dat het
haalbaar is. We zetten ook con-
crete stappen. Zo hebben we voor
het eerst de energietoestand van
onze sociale woningen geïnventa-
riseerd. De resultaten zijn allesbe-
halve fraai. De komende vijf jaar
zullen we daarom 500 miljoen euro
extra aan de renovatie van sociale
woningen besteden. Daarbij staat
energiezuinigheid hoog op de pri-
oriteitenlijst. Daar maken we dus
een grote inhaalbeweging. Voor de
grondige renovatie van woningen
wordt in de toekomst ook een
E-peil berekend en zullen dezelfde
ondersteuningsmaatregelen (REG
premie, verminderde onroerende
voorheffing) van toepassing zijn
als bij nieuwbouw. Intussen werkt
het Agentschap voor Innovatie
door Wetenschap en Techniek aan
een innovatieprogramma voor
diepgaande renovaties op wijk-
niveau. Vanuit het Stedenbeleid
willen we ook ervaring opdoen
met een wijkgerichte aanpak. Zo
maak je snel grote sprongen en het
is ook voordeliger, omdat groeps-
aankopen van bouwmaterialen
mogelijk worden.”
zelfs dan blijft renoveren een zware finan-ciële dobber. waar moet het geld vandaan komen voor renoveren op grote schaal?We moeten er door een slim beleid
voor zorgen dat investeringen in
energiebesparing zichzelf terug-
verdienen. Dat kunnen we doen
door banken aan te moedigen
om gunstige leningsvoorwaarden
aan te bieden. Ook het Fonds voor
de Reductie van de Globale Ener-
giekost (FRGE) biedt voordelige
leningen aan voor wie investereert
in energiezuinigheid. Daarnaast
geven we als overheid ook pre-
mies. Wij hebben daarvoor vijftig
miljoen euro uit de begroting
voorzien. Vroeger werden premies
voor energiezuinig bouwen en
verbouwen vertaald in hogere
energietarieven. Daar willen we
graag vanaf. Het gaat niet op om
die kost af te wentelen op wie
onvoldoende middelen heeft om
in energiezuinigheid te investeren.
Daarnaast gaan we ook op zoek
naar creatieve oplossingen. Via een
warmteplan gaan we bijvoorbeeld
de restwarmte van bedrijven recu-
pereren om woningen en wijken te
verwarmen. Dat gebeurt al in Roe-
selare, waar honderd woningen de
restwarmte van een nabijgelegen
verbrandingsoven benutten.”
belfius en triodos gaan voordelige leningen toekennen voor de renovatie en de bouw van energiezuinige woningen. zullen andere banken volgen?“Ik hoop het. Sinds de crisis zijn
banken zeer terughoudend om
nieuwe engagementen aan te
gaan. Maar volgens Triodos en
Belfius is de interesse groot. En
eigenlijk is het de logica zelf.
Energiezuinig bouwen kost meer,
maar als dat later gecompenseerd
wordt door een lagere energiefac-
tuur, dan is de terugbetaalcapaci-
teit groter. Meer banken zouden
zo moeten redeneren. Wij probe-
ren hen daarvan te overtuigen.”
is de bouwsector volgens u klaar voor energieneutraal bouwen?“Om de twee jaar wordt de norm
voor woningen iets energiezui-
niger. Telkens zien we dat de
bouwsector voorop loopt en dat
veel bouwers het – een stuk –
beter doen dan de norm. Maar we
moeten aannemers en architecten
wel de kans geven om die nieuwe
technieken en manieren van
bouwen in de vingers te krijgen.
Als we plots een te grote sprong
zouden maken, wordt het voor de
bouwsector wellicht moeilijk om
te volgen. De grootste uitdaging
ligt op het vlak van onderwijs en
vorming. De scholing van mensen
is verschrikkelijk belangrijk.”
u bent ook gemeenteraadslid in gent. hebt u het charter van het gents klimaatverbond ondertekend?“Uiteraard! Wij proberen de inwo-
ners zoveel mogelijk te sensibilise-
ren om tegen 2050 een klimaat-
neutrale stad te worden. Iedereen
krijgt de kans om mee die doel-
stelling waar te maken. Als je ziet
hoeveel mensen de warmtefoto
hebben bekeken om te zien hoe
het met hun dakisolatie is gesteld,
dan weet je dat we op het goede
spoor zitten. Veel mensen besef-
fen dat hun levenskwaliteit erop
vooruit kan gaan door bewuster
te leven. Gent heeft zeker nog een
weg te gaan, maar de goesting is er
om de nodige stappen te zetten.
Als de stad die ambitie heeft en de
mensen zijn enthousiast, dan is
alles mogelijk.”
interview
3
5
2
4
Een natuurlijke keuze
1hernieuwbareenergiebronnen
trends
24 eCobouwerS
25
zonneboiler Een zonneboiler zet daglicht om in
warmte voor het verwarmen van
sanitair water. Een zonnecollector
op het dak vangt het zonlicht op. De
zonnewarmte wordt opgeslagen in de
boiler en blijft beschikbaar. Sommige
systemen ondersteunen zelfs de
verwarming van je woning. Je kan makkelijk 150 tot 300 euro per jaar besparen op je energiefactuur. Door de gunstige subsidies krijg je ook tot 2.750 euro steun per installatie.
massa-oven Erg populair bij de Ecobouwers zijn
de warmte-accumulerende massa-
ovens. Na enkele uren branden heeft
de massa-oven voldoende warmte
opgeslagen om die nadien lang-
zaam af te geven en zo de ruimte
gedurende lange tijd gelijkmatig te
verwarmen. Massa-ovens heb je in
alle vormen en maten. Ze kunnen
opgebouwd zijn uit speksteen, leem,
vuurvaste steen…
zonnepanelen In fotovoltaïsche zonnepanelen
wordt licht rechtstreeks omge-
zet in elektriciteit. Doordat je
elektriciteitsmeter terugdraait
tijdens zonnig weer, kan je je
elektriciteitsfactuur bijna tot nul
herleiden. Ondanks het feit dat
de subsidiestromen opgedroogd
zijn, leveren zonnepanelen nog
altijd 5% financieel rendement op. Dat is flink meer dan een
spaarboekje.
houtpellets Houtpellets zijn korrels gemaakt
van houtafval. Momenteel zijn ze
erg populair als bijverwarming
in een pelletkachel. Maar hout-
pellets kunnen ook als centrale
verwarming worden gebruikt. Een
centrale verwarming op pellets zal
warm water produceren voor de
radiatoren of de vloerverwarming
in de woning en eventueel ook
voor de sanitaire voorzieningen.
warmtepomp Een warmtepomp onttrekt warmte
aan water, grond of lucht en
geeft die warmte op een hogere
temperatuur af aan het verwar-
mingssysteem. Een warmtepomp
gebruikt wel elektriciteit, maar
is veel efficiënter dan elektrische
verwarming (tot 80%). Voor een opti-
maal rendement moet je wel een
goed geïsoleerde woning hebben en
een lage temperatuursafgifte zoals
vloer- of wandverwarming.
1 2
3 4
5
hernieuwbare energiebronnen zijn onuitputtelijk. tal van ecobouwers maken al gebruik van nieuwe technieken om hun woning of hun sanitair water op een duurzame manier te ver-warmen. voor elke woning is er wel een geschikte toepassing.
kies voor Groene stroom De Greenpeace ranking van alle Belgische energieleveranciers maakt duidelijk wie echt groene stroom aanbiedt.
www.greenpeaCe.org/belgium/nl/groene-Stroom
kies correctBij de aankoop van nieuwe produc-
ten is het niet altijd eenvoudig om in
te schatten wat de meest energiezui-
nige optie is. De website topten.be
houdt voor jou de vinger aan de pols
en vergelijkt de meest gangbare
merken en modellen binnen tal van
productcategorieën. Van huishoud-
toestellen tot auto’s. De kortste weg
naar een weloverwogen keuze…
www.topten.be
26 eCobouwerS
recycleren is hip. steeds meer mensen geven oude materialen een nieuwe bestemming of leren hoe ze zelf elektrische apparaten kunnen herstel-
len. de gentse binnenhuisarchitect stefaan onghena doet het al meer dan twintig jaar.
reportage
oud wordt nieuwM
ijn eerste wapenfeit
is een kastje dat ik
in 1992 maakte met
oude fruitkisten”,
zegt Stefaan Onghena. “Toen
vonden mensen dat een beetje
marginaal, alsof ik me geen nieu-
we kast kon permitteren. Terwijl
ik een vuist wou maken tegen de
wegwerpcultuur. Wat mensen al-
lemaal weggooien heeft me altijd
al gefascineerd. En uiteindelijk
heb ik er met Casa pouBelle deels
mijn beroep van gemaakt.”
WijnkurkenAndere meubelstukken uit
verpakkingsmaterialen volgden,
maar Stefaan wou meer. Toen
hij in 2000 een eigen huis kocht
in de Gentse wijk Brugse Poort,
besloot hij om dat zo energie-
zuinig mogelijk te verbouwen
heb ik één voor één in de wanden
geïntegreerd: een intensieve klus,
maar ik ben daar niet dag in, dag
uit mee bezig. Ik wist op voor-
hand dat dit huis een verhaal van
lange adem zou worden.”
aFValBerGHet doel is allereerst een state-
ment maken tegen de zinloze
verkwisting van materialen. “Het
probleem is dat we onze handen
niet langer vuil willen maken”,
zucht Stefaan. “Woningen moe-
met behulp van bouwafval. “Niet
dat ik afkerig ben van nieuwe
technologieën”, zegt hij zelf. “Er
liggen wel degelijk zonnepanelen
op het dak. Maar binnenin is het
merendeel gerecupereerd, van
oude leistenen en schelpen uit
Bretagne als muurbekleding op
het dakterras tot de vloertegels op
het gelijkvloers en de bakstenen
in de woonkamer. Het huis is ge-
isoleerd met 1,2 miljoen wijnkur-
ken die ik in restaurants en cafés
en bij vrienden ging ophalen. Die
ten meteen instapklaar zijn. En
dus kijken we neer op alles wat
arbeidsintensief is. Materialen
die iets meer tijd kosten om te
verwerken, gooien we weg. Vaak
kost het meer om een elektrisch
apparaat te herstellen dan om
het te vervangen. Dat is toch
absurd? Het gevolg is dat we een
gigantische afvalberg creëren,
terwijl de grondstoffen schaarser
worden. We zijn nu met zeven
miljard mensen op de wereld.
De komende tweeëntwintig jaar
zal dat aantal met dertig procent
toenemen. Als we onze levens-
standaard willen aanhouden,
dan zullen we ons materialen-
verbruik drastisch moeten terug-
schroeven. Terwijl we net de nei-
ging hebben om het omgekeerde
te doen. En daar doe ik niet aan
mee. Ik denk liever vooruit. En ik
interieurarChiteCt Stefaan onghena renoveert met afbraakmaterialen
27
heb het gevoel dat we stilaan op
een keerpunt zitten. De mensen
worden alerter voor hergebruik.
Uit ecologische, maar ook uit
economische motieven.”
zelFBouWersDat recycleren milieuvriendelijk
is, spreekt voor zich. De materia-
len die Stefaan gebruikt, hoeven
niet opnieuw te worden geprodu-
ceerd of verscheept. Maar valt
de eindfactuur ook voordeliger
uit als er zoveel werk bij komt
kijken? “Als ik al mijn projecten
volledig zelf zou afhandelen,
dan is dat voor de doorsnee
verbouwer onbetaalbaar”, geeft
Stefaan toe. “Daarom werk ik
vooral met zelfbouwers: mensen
die graag zelf de handen uit de
mouwen steken. Die help ik op
weg. Uiteindelijk halen ze daar
oud wordt nieuwmeer voldoening uit. Niets zo
prettig als een eerste bad nemen
in een badkamer die je zelf hebt
betegeld. Daarnaast besteed ik
veel aandacht aan het energie-
zuinig maken van woningen. Zelf
heb ik mijn energiefactuur het
voorbije jaar afgeklokt op 13 euro
per maand.”
sPiritueel comFortToch hoeft Stefaan niet in te boe-
ten op comfort. “Het hangt er maar
van af wat je daaronder verstaat”,
beweert bij zelf. “Ik heb geen
regendouche, geen jacuzzi, geen
sauna… Maar ik woon wel in een
huis dat ik zelf heb gerenoveerd,
zonder de natuur al te veel te
belasten. Ook dat is comfort, zij
het op een spiritueler niveau. Veel
mensen hebben de voorbije jaren
zonnepanelen gelegd omwille
van de subsidies. Maar als ze de
winst die ze daarmee opstrijken
gebruiken om een extra citytrip
te boeken, dan is de ecologische
winst nihil. Zelfs passiefbouw is op
termijn niet zaligmakend. Er zijn
gewoon niet voldoende grondstof-
fen om voor iedereen een passief
huis neer te poten. Ik geloof in een
geleidelijke overgang, waarbij we
het bestaande patrimonium op-
waarderen met wat er voorhanden
is. Als er ooit een dag komt waarop
er geen afbraakmateriaal meer te
vinden is, dan ben ik in mijn opzet
geslaagd. Dan wil dat zeggen dat er
iets is veranderd.”
www.CaSapoubelle.be
reCyClage in de lift
interieurarChiteCt Stefaan onghena renoveert met afbraakmaterialen
steeds meer mensen zijn op zoek naar tweedehandse bouwmaterialen, zo blijkt uit de cijfers van zoekertjessite 2dehands.be. de sectie ‘Bouw’ telde het voorbije jaar bijna twaalf miljoen bezoekers, een stijging van zestien procent ten opzicht van het jaar voordien. het populairst zijn deuren, raamkozijnen, schuifpuien, klinkers, houtmateriaal en
machines voor houtbewerking. ook het aanbod aan tweedehandsmateriaal is groot, met meer dan 92.000 zoekertjes die continu online staan. alle bezoekers van 2dehands.be bekeken alles samen bijna 100 miljoen bouwartikelen op de site. daarmee staat ‘Bouw’ op de vierde plaats van de meest bezochte onderdelen.www.2dehandS.be
© freddy willemS
28 eCobouwerS
Bela
sting
verm
inde
ring
van
30%
Mult
ifi t 0
32-1
5%(d
iktes
: 12
0, 1
40 e
n 16
0 mm
)
Mult
ifi t 0
35-1
0%(d
iktes
: va
n160
tot 2
60 m
m)
Prem
ies
LDS
damp
sche
rmen
toeb
ehor
en-1
0%
PROMO-ACTIEGlaswolisolatievoor het dak:
Multifi t,multi-winst!
15-10 tot15-12-2013
Koop, speel mee en maak kans opéén van de 50 iPad miniStuur uw aankoopfactuur van Multifi t 032 naar [email protected] om uw toegang tot de wedstrijd te bekomenVoor meer informatie, bezoek www.glaswol-isolatie.be
2218_13-Ann Multifit Ecobouwers 210x142,5.indd 2 11/09/13 09:53
/ Ecologisch Bouwen/ Energiezuinig Wonen/ Houtbouw/ Passiefbouw/ Gezond Wonen+ Tal van lezingen en workshops
HOUT EN GROEN WONEN 2013
ANTWERPEN DE WAAGNATIENABIJ HET MAS
www.houtengroenwonen.be
Dé beurs in vlaanderen over:
Zaterdag 9 Zondag 10 & Maandag 11 november
10HOUT EN GROEN WONEN
EDITIE
e
alle ecologische oplossingen voor uw huis
GRATIS TOEGANG
ECOBOUWERS OPENDEURWEEKENDS VOOR BEZOEKERS VAN DE
29
reken af met EnErgIE-VrETErs
wist je dat een gemiddeld gezin per jaar € 3.684 aan energie betaalt? en dat je tot 20% kan besparen als je een aantal tips in acht neemt? de energiejacht helpt je inzicht te krijgen in je verbruik én bezorgt je tips om te besparen.
e Energiejacht is een jaarlijkse campagne van
Bond Beter Leefmilieu die consumenten helpt
om minder te verbruiken. Tijdens de vorige
editie bespaarden de energiejagers gemiddeld
9,24%, goed voor zo’n € 150. Deelnemen is gratis
en kan via de website www.energiejacht.be. Je kunt
er je meterstanden van gas, elektriciteit en water in-
voeren en zo je verbruik op de voet volgen. Om energie
te besparen, hoef je immers geen zware investeringen
te doen. Een eerste belangrijke stap is het bijhouden van
je verbruik. Zo raak je je al snel bewust van het volume
en kweek je een ‘energiereflex’, waardoor je automatisch
bespaart. De tips en getuigenissen die je vanaf december
wekelijks krijgt aangereikt via de nieuwsbrief of via je
energiemeester doen de rest. De unieke rekentool berekent
automatisch je besparing in kWh én in euro. Bovendien
zie je in één oogopslag hoeveel je verbruikt in verhouding
tot het Vlaamse gemiddelde of ten opzichte van een
verbruiks periode uit het verleden.
energiejacht
1neem de vorige afrekening van je energieleverancier bij de hand.
2registreer je gratis op www.energie-jacht.be en voer je gegevens in.
3Laat je inspireren door de talrijke getuigenissen en tips.
4steek 10% van je energiefactuur op zak en geniet van je besparing.
D
beSpaar
€150 op je energie-
faCtuur
www.energiejaCht.beDoE MEE!
Bela
sting
verm
inde
ring
van
30%
Mult
ifi t 0
32-1
5%(d
iktes
: 12
0, 1
40 e
n 16
0 mm
)
Mult
ifi t 0
35-1
0%(d
iktes
: va
n160
tot 2
60 m
m)
Prem
ies
LDS
damp
sche
rmen
toeb
ehor
en-1
0%
PROMO-ACTIEGlaswolisolatievoor het dak:
Multifi t,multi-winst!
15-10 tot15-12-2013
Koop, speel mee en maak kans opéén van de 50 iPad miniStuur uw aankoopfactuur van Multifi t 032 naar [email protected] om uw toegang tot de wedstrijd te bekomenVoor meer informatie, bezoek www.glaswol-isolatie.be
2218_13-Ann Multifit Ecobouwers 210x142,5.indd 2 11/09/13 09:53
/ Ecologisch Bouwen/ Energiezuinig Wonen/ Houtbouw/ Passiefbouw/ Gezond Wonen+ Tal van lezingen en workshops
HOUT EN GROEN WONEN 2013
ANTWERPEN DE WAAGNATIENABIJ HET MAS
www.houtengroenwonen.be
Dé beurs in vlaanderen over:
Zaterdag 9 Zondag 10 & Maandag 11 november
10HOUT EN GROEN WONEN
EDITIE
e
alle ecologische oplossingen voor uw huis
GRATIS TOEGANG
ECOBOUWERS OPENDEURWEEKENDS VOOR BEZOEKERS VAN DE
30 eCobouwerS
ANDERLECHTCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEKINDERKRIBBE
UKKELPRIVÉ-WONING
SINT-GILLISPRIVÉ-WONING
UKKELAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
BRUSSELKANTOREN
HARENCOHOUSING-PROJECT
SCHAARBEEKKANTOREN
ETTERBEEKAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
SINT-GILLISAPPARTEMENTEN
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEPRIVÉ-WONING
VORSTOCMW-KANTOOR
SCHAARBEEKPRIVÉ-WONING
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
193 Brusselse
Voorbeeld-
gebouwen
Meer dan
520.000m²
duurzame
gebouwen
Sommigen
te ontdekken
tijdens
Ecobouwers
Opendeur
© B-Architecten sprl
© DELICES Architectes
© O2 Société d’Architectes
© Gérard Bedoret
© Gwenola Vilet © Synergy International
© FHW architectes
© Artepolis © Bxlbeco
© Urban Platform
© Architectes associés
© Damien Carnoy
© Équipe Matz-Haucotte
© A2M
© Modelmo Architects
S A M E N M A K E N W E V A N B R U S S E L E E N D U U R Z A M E S TA D !
Sinds 2007 selecteerde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 193 projecten als “Voorbeeldge-
bouwen”, goed voor 520.000m² duurzame gebouwen. Sommige van deze projecten kunnen
bezocht worden tijdens de Ecobouwers Opendeur. Met de Voorbeeldgebouwen wil het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest het duurzaam bouwen en renoveren aanmoedigen en aantonen dat
het mogelijk is zeer goede energie- en milieuprestaties te leveren binnen een haalbaar budget.
Meer informatie op www.leefmilieubrussel.be/voorbeeldgebouwen
VORSTRENOVATIE
ART-DECOGEBOUW
© A-cube Architecture
BE_BATEX_EcoBouwers285Hx210L_2NL.indd 1 11/09/13 17:10
ANDERLECHTCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEKINDERKRIBBE
UKKELPRIVÉ-WONING
SINT-GILLISPRIVÉ-WONING
UKKELAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
BRUSSELKANTOREN
HARENCOHOUSING-PROJECT
SCHAARBEEKKANTOREN
ETTERBEEKAPPARTEMENTEN
EN KANTOREN
SINT-GILLISAPPARTEMENTEN
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
SINT-JOOST-TEN-NOODEPRIVÉ-WONING
VORSTOCMW-KANTOOR
SCHAARBEEKPRIVÉ-WONING
MOLENBEEKCOLLECTIEVE WONINGEN
193 Brusselse
Voorbeeld-
gebouwen
Meer dan
520.000m²
duurzame
gebouwen
Sommigen
te ontdekken
tijdens
Ecobouwers
Opendeur
© B-Architecten sprl
© DELICES Architectes
© O2 Société d’Architectes
© Gérard Bedoret
© Gwenola Vilet © Synergy International
© FHW architectes
© Artepolis © Bxlbeco
© Urban Platform
© Architectes associés
© Damien Carnoy
© Équipe Matz-Haucotte
© A2M
© Modelmo Architects
S A M E N M A K E N W E V A N B R U S S E L E E N D U U R Z A M E S TA D !
Sinds 2007 selecteerde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 193 projecten als “Voorbeeldge-
bouwen”, goed voor 520.000m² duurzame gebouwen. Sommige van deze projecten kunnen
bezocht worden tijdens de Ecobouwers Opendeur. Met de Voorbeeldgebouwen wil het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest het duurzaam bouwen en renoveren aanmoedigen en aantonen dat
het mogelijk is zeer goede energie- en milieuprestaties te leveren binnen een haalbaar budget.
Meer informatie op www.leefmilieubrussel.be/voorbeeldgebouwen
VORSTRENOVATIE
ART-DECOGEBOUW
© A-cube Architecture
BE_BATEX_EcoBouwers285Hx210L_2NL.indd 1 11/09/13 17:10
01-03 09-11 november
WInp. 43
3 weekendS in een paSSiefhuiS aan zee
weSt-vlaanderen ooSt-vlaanderen
antwerpen
limburg
bruSSelvlaamS-brabant
waalS-brabant
luxemburg
luik
namen
henegouwen
16 46
15
12
4
25
30
19
12
15
26
bezoek gratiS meer dan 150 duurzame huizen
SChrijf je in vanaf 18 oktober via www.eCobouwerS.be
bezoek meer dan 100 woningen in wallonië tijdenS eCobâtiSSeurS porteS ouverteS
SChrijf je in op www.eCobatiSSeurS.be
in vlaanderenen bruSSel
32 eCobouwerS
en nog…
case
antwerpenprovincie
antwerpen balen berlaar duffel geel
heiSt-op-den-berg 2 hove kalmthout mortSel 2olen
putte turnhout zwijndreCht
zelFdraGende stroBooG
laGe-enerGieWoninG aangepast
aan rolstoelgebruik zwijndreCht an2070/01
bezoek op 1/11 om 10u en 14u; 9/11 en 11/11 om 10u
Europa’s grootste zelfdra-
gende stroboog is acht
meter hoog. Een knap staaltje
architectuur. De woning is
opgebouwd uit strobalen,
geplaatst in een tongewelf, met
een knipoog naar oude Griekse
orthodoxe kerkjes. De muren
uit strobalen van wel een meter
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
duffel
Arch
itec
t: D
irk
WAu
ters
heiSt-op-den-berg
balengeelolen
putte
turnhout
kalmthout
mortSel
zwijndreCht
hove
antwerpen
berlaar
33
en nog…
heist-op-den-Berg nieuwbouwe-peil: 72k-waarde: 21
case
zelFdraGende stroBooG
BudGetVriendelijk wonen met hedendaagse vormgeving
hove an2540/01 bezoek op 3/11 en 10/11 om 10u en 14u
architecturale parel met keuken in bamboe kalmthout an2920/01
bezoek op 10/11 om 10u en 11/11 om 10u en 14u
ruime stadsrenovatie
aangenaam en esthetisch antwerpen an2170/01
bezoek op 10/11 om 10u en 11/11 om 10u en 14u
dik isoleren heel goed en lopen
naadloos over in het dak. De
woning haalt zelfs passieve iso-
latiewaarden. De woonruimte is
zuidgericht en laat zo veel dag-
licht en zonnewarmte binnen.
De woning is verder heel lucht-
dicht gebouwd en alle ramen
bevatten driedubbele beglazing,
geïsoleerd met argongas. De
afwerking omvat onder meer
wandbezetting met traskalk en
leem, een eiken parket en een
groendak met sedumplantjes.
Frisse lucht is verzekerd dankzij
een balansventilatie. Verwar-
men doen de bewoners met een
pelletkachel. Elektriciteit wordt
gegenereerd door PV-panelen op
het dak. Kers op de taart is een
vijver met zuiveringsrietveld in
de tuin. Naast de stroboog zijn
een carport, een berging en een
overdekt terras gebouwd.
heiSt-op-den-berg an2220/01
bezoek op 11/11 om 10u
ProFiel bio-
ecologisch bouwen
Arch
itec
t: h
enk
VAn
Aels
t
Arch
itec
t: J
essi
kA D
e lA
nnoy
Arch
itec
t: e
proJ
ecte
n: J
ohAn
Fie
rens
& G
ert
Wil
lem
en b
VbA
Arch
itec
t: A
rchi
tect
enbu
ro s
choo
nbAe
rt &
pAr
tner
s
34 eCobouwerS
en nog…
case
limburgprovincie
de teller draait achteruit
GerenoVeerde BunGaloW met organische structuur
lummen li3560/02 bezoek op 3/11 om 10u en 14u
Een budgetvriendelijke
plus energiewoning waarin
niet enkel aandacht werd be-
steed aan het energiezuinige as-
pect, maar ook aan het comfort.
De woning werd begin dit jaar
uitgeroepen tot meest duurzame
woning van Limburg. Het is een
eenvoudige en compacte wo-
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
herk-de-Stad
beringen
dilSen-Stokkem
haSSelt
heChtel-ekSel
heuSden-zolder
Sint-truiden
lummen
Arch
itec
t: A
teli
er D
’ Arc
hite
ctur
e &
DeVe
lopp
emen
t Du
rAbl
e
beringen 2dilSen-Stokkem haSSelt
heChtel-ekSel herk-de-Stad 2heuSden-zolder 2
lummen 2 Sint-truiden
35
en nog…
herk-de-stad nieuwbouwe-peil: -11k-waarde: 17jaarlijkse warmtevraag: -22 kWh/m²jaar
case
de teller draait achteruit
nulenerGieWoninG met kantoor, passief gecertificeerd
haSSelt li3510/02 bezoek op 3/11 en 4/11 om 14u
laGe-enerGierenoVatie van een karaktervolle woning uit 1967
dilSen-Stokkem li3650/02 bezoek op 2/11 en 9/11 om 14u
ecoloGische PaalWoninGplusenergie heChtel-ekSel li3940/01
bezoek op 2/11 om 14u; 3/11om 10u; 9/11 om 14u; 10/11 om 10u
ning, die niet moet inboeten aan
ruimtelijkheid. De woning werd
opgetrokken in houtskelet met
FSC-label en werd bijna volledig
door de bewoners zelf afgewerkt
volgens passiefhuisprincipes.
Een ventilatiesysteem met
warmterecuperatie en bodem-
warmtewisselaar zorgt voor
voorgeconditioneerde lucht,
een luchtwaterwarmtepomp
voor warm sanitair warm water
en vloerverwarming, en foto-
voltaïsche zonnepanelen voor
elektriciteit. Dankzij die duur-
zame technieken bedroeg het
energieverbruik na één strenge
winter (met vier bewoners) nul,
terwijl in het hele huis continu
een comforttemperatuur van
22°C werd aangehouden. Re-
genwater wordt gebruikt voor
tuinonderhoud, toiletspoeling en
wasmachine.
herk-de-Stad li3540/03
bezoek op 10/11 om 10u en 14u
ProFiel plus-
energiewoning
Arch
itec
t: b
Jorn
VAn
oppe
n
Arch
itec
ten:
clA
es-V
Anop
pen
Arch
itec
t: A
rchi
tect
enbu
reAu
equ
ilib
rium
Arch
itec
t: l
iesb
eth
lieF
soon
s
36 eCobouwerS
en nog…
case
oost-vlaanderen
provincie
aalSt aalter aSSenede brakel denderleeuw dendermonde evergem 2gent 17
hamme kluiSbergen laarne lovendegem maldegem merelbeke 2moerbeke-waaS ooSterzele
oudenaarde ronSe 2Sint-gilliS-waaS 2Sint-niklaaS 4wortegem-petegem zingem
energiezuinige stadswoning
duurzame en PassieVe WoninG in een arbeiderswijk
Sint-niklaaS ov9100/05 bezoek op 2/11 om 10u en 14u
Een rijwoning uit 1957
wordt grondig gerenoveerd
tot lage-energiewoning met
veel aandacht voor isolatie en
luchtdichting. Als technieken kan
je er muur- en vloerverwarming
met een gascondensatieketel, een
zonneboiler en balansventilatie-
systeem zien. Met driedubbel glas,
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
Arch
itec
t: m
Arte
ns V
An c
Aim
ere
Arch
itec
ten
aalter
wortegem-petegem
maldegem
lovendegem
gent
zingem
merelbeke
laarne
Sint-gilliS-waaS
Sint-niklaaS
denderleeuw
hamme
ronSe
evergem
aSSenede
dendermonde
aalSt
brakel
ooSterzele
oudenaarde
kluiSbergen
moerbeke-waaS
37
en nog…
case
energiezuinige stadswoning
GerenoVeerde hoeVemet Japanse furo-badkamer
evergem ov9940/04 bezoek op 1/11 om 10u of 14u
Bio-ecoloGische renoVatie met behoud van authentieke elementen
zingem ov9750/01 bezoek op 3/11 en 11/11 om 10u
PassieFhuis met houtskelet op een boogscheut van Gent-Sint-Pieters
gent ov9000/12 bezoek op 3/11 om 10u of 14u
30 centimeter papiervlokken in
het dak en 24 centimeter cellulose
en minerale wol in de muren,
blijven de bewoners gegarandeerd
warm in de winter. Regenwater
wordt hergebruikt voor toilet en
wasmachine. Waar mogelijk werd
gekozen voor duurzame bouw-
materialen. De woning heeft een
compacte vorm om verliesopper-
vlakten te beperken en de stad-
stuin te vergroten. Opmerkelijk:
de oorspronkelijke garage werd
omgebouwd tot fietsenstalling.
De auto vliegt de deur uit en de
bewoners kiezen resoluut voor
autodelen bij Dégage of een van
de andere particuliere autodeel-
groepen in Gent. Een groot deel
van de werken gebeurde in zelf-
bouw. Het huis is wind- en water-
dicht, maar nog niet afgewerkt. Er
is daardoor nog veel te zien voor
de geïnteresseerde zelfbouwer.
gent ov9040/06
bezoek op 9/11 om 10u en 14u
en 10/11 en 11/11 om 10u
Gent renovatiek-waarde: 27
Arch
itec
t: b
Jorn
VAn
oppe
n
Arch
itec
t: m
Arte
ns V
An c
Aim
ere
Arch
itec
ten
Arch
itec
t: e
ric
boDD
Aert
Arch
itec
t: m
ozAi
ek –
Don
AlD
Desm
et &
els
stA
esse
ns
ProFiel wonenin destad
38 eCobouwerS
Arch
itec
t: A
teli
er k
yoto
en nog…
case
vlaams-brabant
provincie
aSSe bouterSem herent 2kapelle-op-den-boS leuven lubbeek 2 Sint-pieterS-leeuw tienen zemSt 2
samenhuizen in een VierkantshoeVe
massieVe nulenerGie-WoninG in de dorpskern
leuven vl3012/03 bezoek op 1/11 om 10u en 14u
De Kaasdroger is een authen-
tieke vierkantshoeve met een
geplaveid binnenplein. Een statig
woonhuis, oude stallen waar je
de dieren nog voelt ademen, een
schuur waarin een reus zich kan
verstoppen, een bouwvallig tot de
verbeelding sprekend voorhuisje,
een reeks varkensstallen, een
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
aSSe
tienen
herent
kapelle-op-den-boS
zemSt
leuvenlubbeek
Sint-pieterS-leeuw
bouterSem
39
Arch
itec
t: p
eter
Vos
VAn
bAr
chi
Arch
itec
t: k
ris
VAn
De V
oorD
e
Arch
itec
t: J
eAn-
pol
borr
emAn
s
Arch
itec
t: k
Arel
beu
ckel
Aers
Boutersem renovatiek-peil: 20
case
samenhuizen in een VierkantshoeVe
laGe-enerGieWoninG hoe minder technieken, hoe zuiniger
lubbeek vl3211/02 bezoek op 9/11 en 10/11 om 10u en 14u
renoVatie aan de GanG kom kijken achter de schermen
aSSe vl1730/02 bezoek op 11/11 om 10u en 14u
ruime nulenerGieWoninG Jaarlijkse verwarmingskost 100 euro
herent vl3020/03 bezoek op 2/11 en 9/11 om 14u
oude serre… Eromheen groen,
oude fruitbomen en notelaars.
Achteraan de kabbelende Klein-
beek. Voor de deur de Vlaanderen
fietsroute. Een straat verder een
rustgevend wandelgebied. Een
gunstige ligging met de trein en
de snelweg vlakbij, maar toch ver
genoeg om de lawaaihinder te la-
ten voor wat hij is. De beschermde
hoeve wordt verbouwd tot een
ecologisch samenhuisproject
van vier woningen en een groot
atelier. De verschillende woningen
worden elk met hun specifieke ei-
genheid bio-ecologisch verbouwd
en met respect voor de authenti-
citeit van de hoeve. Isolatie met
kalk-hennep en strobalenbouw in
de schuur. Verder: zuivering en in-
filtratie van regenwater, zonneboi-
ler, pelletketel voor verwarming en
warm water. Momenteel is er één
woning en een bovenverdieping
afgewerkt, twee andere woningen
zijn nog in opbouw.
www.dekaaSdroger.be
ProFiel gemeen-
schappelijk wonen
bouterSem vl3370/01
bezoek op 2/11 en 9/11 om 10u
40 eCobouwerS
Arch
itec
t: b
Art
VAn
beVe
rslu
ysen nog…
case
provincie
beernem brugge 5de haan kokSijde
kortrijk lo-reninge middelkerke ooStkamp 2
poperinge zedelgem 1zwevegem
gratis zonnewarmte
Bostoen PassieFhuisin halfopen bebouwing
middelkerke wv8434/01 bezoek op 2/11 om 14u
Deze rijwoning uit 1961
werd in 2011 gerenoveerd
tot zeer lage-energiewoning.
Het huis ligt op amper een kilo-
meter van de stadskern. De bus
stopt op de hoek, maar meestal
pakken de bewoners gewoon de
fiets. De indeling van de ruimtes
werd met zorg bepaald, zodat
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
west-vlaanderen
brugge
kokSijde
beernem
kortrijk
middelkerke
lo-reninge
ooStkamp
de haan
poperinge
zedelgem
zwevegem
41
Arch
itec
t: m
Arti
Jn D
e co
ster
Arch
itec
t: D
Anië
l re
ynVo
et
Arch
itec
t: m
Arti
Jn D
e co
ster
Arch
itec
t: e
nerG
ie e
n bo
uWAD
Vies
Vo
rmGe
VinG
bAr
t VA
nDek
erck
hoVe
en nog…
brugge renovatiek-peil: 20
case
gratis zonnewarmte
nieuWBouW oP het Platte-land met organische elementen
ooStkamp wv8020/04 bezoek op 1/11 en 11/11 om 14u
nulenerGieWoninG met pelletboiler
brugge wv8310/01 bezoek op 10/11 om 10u en 14u
koPPelWoninG eigen ontwerp, technieken en coördinatie
zwevegem wv8550/02 bezoek op 9/11 om 10u en 14u
het huis heel licht en open
aanvoelt. Een smalle technische
koker loopt door van kelder tot
zolder. Een pelletboiler zorgt
voor de verwarming van de
woning via vloerverwarming.
Bovendien werd er ook een
zonneboiler met een boilervat
van 600 liter aangesloten op
het systeem. De zonneboiler
staat niet alleen in voor de
verwarming van het sanitair
warm water, maar levert ook
gratis verwarming voor het hele
huis. De balansventilatie met
aardwarmtewisselaar en warm-
terecuperatie verzekert op elk
moment frisse lucht in het huis.
De bewoners kozen ook bewust
voor duurzame materialen: de
aanbouw werd opgetrokken uit
FSC-gecertificeerd hout en dak
en muren werden geïsoleerd
met papiervlokken.
brugge wv8000/02
bezoek op 9/11 om 10u en 14u
ProFiel energie-zuinige
renovatie
42 eCobouwerS
case
hoofdstedelijkgewest
brussels
anderleCht oudergem 2bruSSel Stad 4elSene Sint-janS-molenbeek 3Sint-gilliS 5
ukkel 3Sint-lambreChtS-woluwe 2 Sint-pieterS-woluwe 2SChaarbeek 2watermaal boSvoorde
Arch
itec
t: D
. DAr
Denn
e
Arch
itec
t: m
Arc
VAn
Der
stri
cht
en nog…
karakterVolle renoVatie van een mooi herenhuis SChaarbeek br1030/02
bezoek op 10/11 om 10u en 14u
ecoloGische renoVatie in het hart van de stad anderleCht br1070/01
bezoek op 2/11 en 9/11 om 10u (fr)
Geklasseerde WoninG van
de hand van Paul Hankar Sint-gilliS br1060/02
bezoek op 1/11 en 2/11 om 14u en 3/11 om 10u (fr)
VoorBeeldrenoVatieDit project is een van de
laureaten van de wedstrijd
voorbeeldgebouwen van het
Brussels Gewest. De typisch
Brusselse rijwoning werd ge-
renoveerd tot zeer lage-energie-
standaard met behoud van de
eigenheid van het gebouw. De
achterbouw werd vervangen: de
nieuwe woonkamer heeft een
zuid-oostgevel met veel glas voor
maximale zonnewinsten in de
winter. Alle ramen en deuren
werden vervangen door passief
schrijnwerk. De voorgevel werd
langs de binnenzijde geïsoleerd.
Waar kon werd gekozen voor
bio-ecologische materialen:
SChaarbeek
anderleCht
Sint-janS-molenbeek
bruSSel Stad Sint-lambreChtS-woluwe
Sint-pieterS-woluwe
watermaal boSvoorde
oudergemSint-gilliS
ukkel
elSene
in een passief-huis aan zee
3 weekends
Arch
itec
t: m
Arc
VAn
Der
stri
cht
Arch
itec
t: G
. Vil
let
oude droGisterijwordt moderne
eengezinswoning Sint-gilliS br1060/01
bezoek op 10/11 en 11/11 om 10u en 14u (fr)
VoorBeeldrenoVatiehoutvezelisolatie, cellulose,
leem, FSC-hout, recuperatie-
hout. Een zonneboiler zorgt
voor sanitair warm water, een
gascondensatieketel en radia-
toren voor ruimteverwarming.
Een balansventilatie verzekert
frisse lucht. Het dakwater wordt
opgevangen in een tank van
10.000 liter voor hergebruik in
de toiletten en wasmachine. De
fietsen en tandem worden in
de smalle gang aan de muur en
het plafond opgehangen met
inventieve fietsophangsystemen
en fietstakels.
SChaarbeek br1030/05
bezoek op 11/11 om 10u en 14u
Arch
itec
t: e
Wou
D sA
ey
ProFiel batex
schaarbeek renovatiejaarlijkse warmtevraag:
26 kWh/m²jaar
WIn
43
Overnacht in ons passiefhuis te Bredene en ont-
dek zelf alle voordelen van energievriendelijk en
passief wonen. In dit passiefhuis maakt u kennis
met onder meer balansventilatie en drievoudige
beglazing. Daarbovenop geniet u van een zeer
hoog wooncomfort en een aangenaam binnen-
klimaat. Deze woning ligt slechts op anderhalve
kilometer van de zee. Een strandwandeling is dus
nooit veraf en u kan lekker gaan eten op de dijk.
BeleeF het comFort Van enerGiezuiniG Wonen Schrijf je in voor Ecobouwers Opendeur
en laat ons weten wat je ervan vond. Vul na
je bezoek het online evaluatieformulier in en
beantwoord de schiftingsvraag.
info en voorwaarden: www.eCobouwerS.be/voordelen
bekijk meer huizen en SChrijf je in viawww.eCobouwerS.be
44 eCobouwerS
1Passiefbouw in en rond leuven
Bezoek vier passiefwoningen
in Leuven en omstreken on-
der deskundige begeleiding
van Passiefhuis Platform.
Tijdens een korte rondleiding
krijg je te zien hoe ener-
giezuinige bouwheren erin
geslaagd zijn betaalbare ge-
certificeerde passiefprojecten
te bouwen die een zeer lage
energiefactuur koppelen aan
heerlijk comfort. Op het pro-
gramma staan twee nulener-
giewoningen in massiefbouw,
een passieve sleutel-op-de-
deur houtskelet met bio-eco-
logische materialen en een
ruime vrijstaande nulenergie-
woning.
zaterdag 9/11 van 10u tot 16u afSpraak: martelarenplein leuven aan het Standbeeld verplaatSing: buS | prijS: € 20 www.paSSiefhuiSplatform.be
ecobouwers tours
tijdens ecobouwers opendeur nemen tal van organisaties je mee op tocht langs duurzame en energiezuinige bouw- en renovatieprojecten.
op stap3 bouw mee met hennep en vlaS
Grow2Build is een project
waarin verschillende partners
uit Europa samenwerken
rond het gebruik van vlas en
hennep in bouwmaterialen.
Het project wil de kwaliteit
van de grondstof verbeteren
en door middel van product-
innovatie de performantie
van hennep en vlas in bouw-
materialen optimaliseren. Als
Belgische partner organiseert
ZonneWinDT een praktische
workshop ‘Bouwen met hen-
nep’. Ontdek kalkhennep als
bouwmateriaal en werk mee
aan een kalkhennepmuur in
een wandbekisting. Trek je
vuile kleren aan.
zaterdag 9/11 van 10u tot 12u30 en van 14u tot 16u30 | afSpraak: panneStraat 142 veurne (ingang parking aChter vor-mingpluS) | prijS: € 5 | hapje en drankje zijn voorzien | www.zonnewindt.be
2 compact wonen met een zee van ruimte
Bezoek samen met VIBE drie
verbouwingen in Zuidoost-Vlaan-
deren die elk op hun manier
een verbeterde woonkwali-
teit uitstralen, met focus op
duurzaamheid en leefbaarheid.
Binnen de muren van een oude
staminee is een nieuwe energie-
vriendelijke woning in houtskelet
opgetrokken, een nieuwe doos
in een oude huid. Bij een arbei-
derswoning in Gavere werden
de koterijen vervangen door een
ruime leefruimte op een beperkte
vloeroppervlakte. In een knap
inbreidingsproject verbinden een
vide, een opengewerkte trap en de
massieve FINkachel de verschil-
lende leefruimtes met elkaar.
vrijdag 1/11 en zaterdag 9/11 van 13u30 tot 16u30 afSpraak: 13u30, trapStraat 10 te gavere | prijS: € 5 verplaatSing: autodelend
7x
45
6 gent Klimaatneutraal van oud naar nieuwFiets mee met de MilieuAdviesWinkel in Gent en kijk hoe Gent Klimaatneu-
traal kan worden tegen 2050. Je bezoekt drie projecten: een zeer doorgedre-
ven renovatie van een stadswoning uit de jaren zeventig tot een nulenergie-
woning, een renovatie van een 19e-eeuwse rijwoning tot laag-energieniveau
en de duurzame wijk Den Draad. Het project ‘Den Draad’ omvat een hele
reeks passief- en lage-energiewoningen met doordacht materiaalgebruik en
wordt gebouwd in een geïntegreerd park met speelzones voor kinderen.
zondag 3/11 om 9u30 | afSpraak: StadShal gent (poeljemarkt) | prijS: 10 euro piCkniCk meenemen | verplaatSing: fietS | www.milieuadvieSwinkel.be
4 slimme renovatie met gezonde materialen
Deze bungalow uit de jaren zeventig
onderging een energetische facelift.
Het dak kreeg een extra laag isolatie,
de buitenmuur werd gestript en
ingepakt in een jasje cellulose, de
ramen werden vervangen en de
rolluikkasten verwijderd. Het huis
werd volledig bekleed met hout
en past zo perfect in de groene
omgeving. Het gezin wilde ook wat
extra ruimte, zonder het volume
uit te breiden. Daarom werd de ga-
rage omgebouwd tot leefruimte en
douche cel en werd in hetzelfde hout
naast het huis een carport gebouwd.
zaterdag 2/11 om 10u, 11u, 14u en 15u | afSpraak:
legeweg 264 Sint andrieS | prijS: gratiS
Gratis BouWadViesGedurende de hele dag geeft een deskundige van ZonneWinDT gratis bouwadvies in de woning.
apart inSChrijven voor het bouwadvieS via [email protected] of via Sarah op 0477 36 18 53
5bio-ecologisch bouwen in het houtlandBezoek samen met VIBE een halfopen nieuwbouw in afwerking in Torhout
(op zaterdag) of een bijna afgewerkte nieuwbouwrijwoning in Zwevezele
(op zondag), gevolgd door een bijna afgewerkte renovatie/uitbreiding in
Veldegem. Tot slot bezoeken we het milieuhuis in Zedelgem: een compact
gebouw met een educatieve inslag. Alle gebouwen zijn opgetrokken in
houtskelet. De gevelafwerkingen zijn overal anders: gevelsteen, tropisch
(FSC) of inlands hout, pannen. Er zijn hellende daken, platte daken, groen-
daken en PV-daken. Bio-ecologisch bouwen: gezond, aangenaam en licht.
zaterdag 9/11 en zondag 10/11 van 13u30 tot 17u | afSpraak: zaterdag om 13u30 in torhout (landStraat 15); zondag om 13u30 in zwevezele (proCeSSieStraat 12a) prijS: € 10 | verplaatSing: eigen auto en autodelend | www.vibe.be
7Duurzaam renoveren in de stadBezoek samen met Dialoog drie duurzaam gerenoveerde woningen in Leu-
ven. Eén huis werd volledig gesloopt en vervangen door een passiefwoning,
bij de andere twee werd het hoofdgebouw behouden maar gerenoveerd
en werd een aanbouw in houtskelet gerealiseerd. De architect en/of de
bouwheer geven uitleg over de gemaakte keuzes op vlak van materialen en
de gebruikte technieken. Deze huizen zaten ook vorig jaar in de tour, maar
zijn nu verder afgewerkt. ’s Middags voorzien we een gratis broodjeslunch.
zaterdag 9/11 van 9u15 tot 15u | afSpraak: martelarenlaan, keSSel-lo (aChterkant Station leuven) | verplaatSing: fietS | prijS: gratiS | www.dialoog.be
46 eCobouwerS
praktisch
bezoek gratiS
meer dan 150
duurzame huizen
SChrijf je in vanaf 18 oktober via
www.eCobouwerS.be
ecobouwers opendeur is een initiatief van Bond Beter Leefmi-lieu, de onafhankelijke federatie die natuur- en milieuvereni-gingen in vlaanderen verenigt, versterkt en vertegenwoordigt.
samen met hen en andere mili-eubewuste koplopers reiken wij burgers, bedrijven en overheden concrete, haalbare en inno-vatieve oplossingen aan voor milieubelastende activiteiten. zo initiëren, stimuleren en ver-snellen we de transitie naar een duurzame samenleving. want we willen de dag realiseren waarop iedereen in vlaanderen woont, werkt, consumeert en zich verplaatst zonder nog te wegen op het milieu, de natuur en onze gezondheid.we laten de stem van actieve burgers en groeperingen luider klinken. consumenten inspireren en activeren we met informatie en campagnes.
Bedrijven ondersteunen we in het vinden van milieuvriendelijke oplos-singen en het creëren van een markt hiervoor. door overleg, onafhankelijk advies en opinievorming geven we richting aan het beleid van overheden.
Steun onS!vind jij energiezuinig wonen ook een thema waarop moet worden ingezet? wil je ons helpen om onafhankelijk te blijven werken voor natuur, landschap en een gezonde woonomgeving? dat kan op een eenvoudige manier! stort vandaag nog een bijdrage op Be27-523-0801218-73 op naam van Bond Beter Leefmilieu vlaanderen vzw. voor giften vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest.
volg onS! www.bondbeterleefmilieu.be
www.faCebook.Com/bondbeterleefmilieu
www.twitter.Com/bondbeterleefmilieu
Tijdens Ecobouwers Opendeur kom je
alles te weten over (ver)bouwen met
aandacht voor energiezuinigheid en
duurzame materialen. De focus ligt op de
bouwheer: waarom kiezen voor energie-
zuinig of duurzaam bouwen? Hoe begin
je eraan? En waarop moet je letten?
echte erVarinGenVan 1 tot 3 en van 9 tot 11 november
kijk je gratis binnen in meer dan 150
lage-energiewoningen, passiefhuizen en
bio-ecologische woningen. De eigenaars
verzorgen – soms samen met hun archi-
tect of aannemer – de rondleiding. Ze
tonen de bezoekers welke technieken tot
energiebesparing leiden, hoe ze die zelf
hebben toegepast en vanuit welke filoso-
fie. Geen verkoops praatjes, maar echte
ervaringen over duurzaam en energie-
zuinig (ver)bouwen in de praktijk!
hoe neem je deel?Er is altijd een interessant bouwproject
in je buurt. Bekijk het aanbod op
www.ecobouwers.be, maak je keuze
en schrijf je online in vanaf 18 oktober.
ook in wallonië kun je meer dan 100 woningen bezoeken tijdens ecobâtisseurs portes ouvertes. schrijf je in op www.ecobatisseurs.be.
46 eCobouwerS
47
Uw partner
SE
PT
EM
BE
R 2
01
3 -
€ 3
,50
De
num
mer
1 in
Bel
gië
- 3
2ste
jaar
gan
g
- nr.
292
Binnenkijken in de LOFT van Filip Deslee
Tips voor een GEZOND BINNENKLIMAAT
SE
PT
EM
BE
R
De
num
mer
1 in
Bel
gië
-
Sleutelklaar renoverenVerbouwen zonder kopzorgen
HELLENDE DAKENHoe renoveren? Praktisch advies
Ecolonomische woningbouw in PameldoSSIer gezonde en mIlIeuveranTwoorde maTerIalenwaT KIezen: ParKeT oF lamInaaT?
wonen natuur
wmdn 67 * herfst 2013
met de
BIJLAGE48 p.
*cov BBV292RV.indd 1 22/08/13 11:38:55
pub 293 NL.indd 1 22/08/13 12:26:55
48 eCobouwerS
Investeer in méér dan 30 jaar ervaring in zonneboilers
Vies
sman
n B
elgi
um b
.v.b
.a. ·
Her
mes
stra
at 1
4 · 1
930
Zave
ntem
(Nos
sege
m)
Dit 4m²-zonneboilerpakket* aan € 2.550 excl. BTW en plaatsingskosten
■ Ideaal voor gezinnen tot 4 personen (boiler 250 liter)
■ Lagere energiekosten door warmwater- bereiding op basis van zonne-energie
■ Geschikt voor opdakmontage en dakintegratie
■ Te combineren met een gas- of olie- condensatieketel
■ Voor renovatie en nieuwbouw
■ Terugbetaling van € 100 met de Viessmann voordeelcheque 2013-2014 of € 350 bij gelijktijdige aankoop van een condensatieketel uit de 200-reeks. Info en voorwaarden zie www.viessmann.be
Nu extra voordeligdankzij Vlaamse premies
tot € 2.750!
Vraag uw offerte aan op www.viessmann.be
* Twee vlakke zonnepanelen Vitosol 200-F, type SVK (2 x 2 m²) en een bivalente warmwaterboiler Vitocell 100-B/-W, type CVBA (250 liter)
Vitosol200-F_SVK_B-Fl_EB-Mag.indd 1 09.09.13 10:24