GặplạichốnhồngtrầnsâunhấtTácgiả:BạchLạcMai

Ngườidịch:NguyễnVinhChiKíchthước:12x19cm

Ngàyxuấtbản:20/08/2014Sốtrang:400

Giábìa:108.000₫Côngtypháthành:CẩmPhongBooks

Nhàxuấtbản:NXBVănHọcChụppic:chubbycheeks

Type

bonbon:1-11lucy:12-23

ThanhY:24-hết

Beta:chuonkimLàmebook:DâuLêNguồn:luv-ebook

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Giớithiệu

Chúngtaluônmongmỏingườikhácđếncứurỗi,lạikhôngbiếtconngườichỉcótựcứumìnhrồimớicóthểcứungười.Chúngtaluônởtrongbiểnbiếccủamình,kểchuyệnnươngdâucủangườita,lạikhôngbiếtcómộtngày,nươngdâucủamìnhvừakhéolàbiểnbiếccủangườikhác.Váncờnhânsinhnày,nếucốchấpphảiđitiếptheocáchnghĩcủamình,kếtquảsẽlàcảvánđềuthua,nonsôngđều

mất.

Gặpnhauthìsẽquennhau

Thàrằngkhônggặp,vềsaukhỏibuồn

Đoạnđànhdứtáođiluôn

Đểthôikhổsởmỏimòntươngtư.

"Gặpgỡtrongnămthángthanhxuânchẳngcầnbấtcứướchẹnnào,ngẫunhiênđilướtquanhau,lơđãngngoáinhìnmộtthoángđềucóthểkếtnênmộtđoạnduyênphận.Chúngtađềutừngcónhữngnămthángvôcùngtươiđẹp,vìngườimìnhyêudốchếttấtcảtìnhcảmmãnhliệt,thaothaothềthốttrướcnúicaosôngsâu.Tựchorằnglàgiốngđatình,saukhitrảiquaquátrìnhquấnquýt,bắtđầucảmthấychánngán,khiđó,nhậnrathềnonhẹnbiểnlúctrướcchỉlàmộttròchơicủatuổitrẻ.Sốngtrênđờinày,chúngtaphảituânthủquytắc,quytắcnhânsinh,quytắctìnhyêu,bèonướcgặpnhauđịnh

sẵnsẽlàkháchquađường,khiduyênhếtchớnênkhổsởcưỡngcầu."

Duyênlàgì?

Duyênlàgặpnhaunơingãtưđường,lànắmtaychốnhồngtrầnxalạ,duyênlàmuônđóahoaxuânđồngloạtnởrộ,làhaiphiếnláthucùngnhaurụngxuống,duyênlàđốithoạigiữanonvànước,làmặttrờivàmặttrăngđồngthờixuấthiện.Gặpnhau,quennhaugiữabiểnngườimênhmôngchínhlà

duyên,lưulạcgiữahồngtrầnlạikhônglãngquênchínhlàduyên.Gặpgỡ,làmộtkiếpnạnhạnhphúc,cũnglàmộtnétđẹpsailầm.Quênnhau,làmộtsựkhởiđầuhoangmang,cũnglàsựkếtthúctrong

trẻo.

TríchDuyênxưa|Gặplạichốnhồngtrầnsâunhất

Tácgiả

BạchLạcMai

BạchLạcMaitênthậtlàTưTríTuệ,sốngởGiangNam,đơngiảntựchủ,tâmnhưlanthảo,vănchươngthanhđạm.

Nhữngtácphẩmđãxuấtbản:

-Hếtthảygặpgỡtrênthếgianđềulàcửubiệttrùngphùng,

-Hậnkhônggặpnhaukhichưaxuốngtóc,

-GióTâythổibiếtbaonhiêuhận,thổichẳngtannétmàycong,

-Gặpgỡnơihồngtrầnsâunhất,

-Nếuembìnhan,đólàngàynắng,

-Bởivìthấuhiểu,chonêntừbi

-...

Mụclục

Lờigiớithiệu

Lờitựa

Quyểnmột:Chỉvừagặpgỡđãquennhau

Tìmkiếm

Duyênhợp

Tínngưỡng

Cảnhmộng

Luânhồi

Bímật

Quyểnhai:Hoarơicònđatìnhhơnnàng

Núithần

Vĩnhbiệt

Tọasàng

Chimlồng

HỏiPhật

Bếnđò

Quyểnba:Vìnàngtiềutụymuốnthànhbụi

Phongtình

Khóilửa

Tộichứng

Sailầm

Chấpmê

Tanvỡ

Quyểnbốn:Chuyếnnàyđừnghậnchântrờixa

Thànhbại

Khóimây

Kiếpsố

Bồđề

Thảmkịch

Thềước

Quyểnnăm:Khôngxemsinhdiệtvàvôthường

Hồthánh

Huyềncơ

Lướitrần

Bítruyện

Sốnglại

Đơnđộc

Quyểnsáu:ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng

Chântrời

Chốnvề

Chuyểnthế

Dungnhan

Duyênxưa

Nhânquả

Lờicuốisách:Kiếndữbấtkiến

Phụlục:NiênphổcủaTsangyangGyatso

Lờigiớithiệu

CuốnsáchnhỏnàyviếtvềcuộcđờivàthơcacủaTsangyangGyatso,vịĐạtLaiLạtMathứ6“sinhvìPhật,sốngvìtình”,ngườiđãviếtcâuthơbấthủ:“Thếgiansaocóđôiđườngvẹn,ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng.”

TsangyangGyatso(ThươngƯơngGiaThố1683-1706) là thủlĩnhchínhtrịtôngiáoTâyTạng,làPhậtsống,nhưngvẫnquyếnluyếnhồngtrần,vấnvương tình ái. Ngài cũng làmột trong những nhà thơ nổi tiếng nhất TâyTạng,nhữngbài thơcủaNgàiphóngkhoáng lãngmạnmàchân thànhsâusắc,đượclưutruyềnrộngrãisuốtbatrămnămqua.TuyTsangyangGyatsođãviphạmthanhquygiới luậtcủabậc tuhành,nhưngngườiđờivẫnmộtlòngkínhyêuNgài,họchéptay,truyềnmiệng,ngâmnganhữngvầnthơđẹpđẽcảmđộngcủaNgài.Đốivớihọ,NgàilàvịPhậtsốnghữutình,dámrờibỏcungvàngđiệnngọc,đivàodângian,cùngchúngsinh“gặplạichốnhồngtrầnsâunhất”.

Bằng văn phong trau chuốt bay bổng,mang hơi hướng “thiền”, tác giảBạchLạcMaidẫndắtchúngtađiquatừnggiaiđoạnthăngtrầmtrongcuộcđời đầy sắc thái truyềnkỳ củaTsangyangGyatso, cũng là thời kỳ lịch sửnhiềubiếnđộngcủaTâyTạng.TâyTạnghuyềnbíquyếnrũhiện lêngiữacác trang sách,vớinhữngnúi thầnhồ thánh thảonguyên,vớinhữngcungđiệnvàtuviệnPhậtgiáoTạngtruyềnnguynga,vớinhữngngườidânTạngthànhkínhmộđạo…

Phụ lục của sách giới thiệu đầy đủ 66 bài thơ của Tsangyang Gyatso,đượcchuyểnngữ sang tiếngViệtdựa trênbảndịch tiếngTrungcủaTăngGiam.

Đâylàmộtcuốnsáchnênđọcchậm,nhưngnếubạncóhứngthútìmhiểu

thêmvềTâyTạngvàTsangyangGyatso, nếubạn chuộng lối viết tảnvănthanhnhãcủaBạchLạcMai,hẳnbạnsẽthíchnó.Nhấmnhápmộttáchtràngon, thong thả lật giở từng trang sách, thế giới bận rộn ồn ã bên ngoàidườngnhưlùixa,trướcmắtbạnthấpthoángbầutrờiTâyTạngxanhngănngắttưởngchừngvớitaychạmđược,bêntaibạnvăngvẳngthơcadudươngcủamộtvịtìnhtăngcótênlàTsangyangGyatso…

Lờitựa

Gặplạichốnhồngtrầnsâunhất

Rấtnhiềunămtrước,tôithíchthơcủaTịchMộDung[1].Lúcấycứluônmongmỏicómộtcuộcgặpgỡtrongsángvớingườihữuduyênnàođótrênngọnnúinởđầyhoadànhdành.Cólẽsaunàythậtsựđãgặp,cũngtừngthậtsựnắmtaynhauđiquanẻođườnghồngtrần.Rồichotớimộtngày,chúngtôilạicôđộcđếnlãngquênđôibên.

[1]TịchMộDung,sinhnăm1943,nữnhàthơ,nhàtảnvăn,họasĩnổitiếngcủaĐàiLoan.Tácphẩmtiêubiểu:Câynởhoa,Hươngbảydặm…BàithơChờmongcủabàcóhaicâu:“Nếucóthểtrênsườnnúinởđầyhoadànhdành.Cùnganhgặpgỡ.”

Dòng chảy thời gian ngày càng sâu, nhiều sự việc đãmơhồ không rõ.Chúngtaluônnóirằng,nếukhônggặpnhau,chưabiếtchừngcuộcsốngtrôiquaphầnnàoyênả,nhưnglạitĩnhlặngbìnhan.Sốmệnhnhânquảcủathếgianđãsớmcóanbài,mỗingườiđềucómộtquyểnsáchsốmệnhđịnhsẵn,khôngchophépbạnvàtôitùyýthêmbớt,sửađổi.

Chúngtanêntintưởngrằngvạnvậttrênđờiđềucótìnhduyên.Dùlàđácứngđấtcằn,cỏkhôcâymục,chỉcầnbanchochúngnắngrạngmưalành,chotừbiyêuthương,khôngvậtnàokhôngkhiếntacảmnhậnđượcsựthần

kỳcủatạohóathiênnhiênvàxứmệnhmàcaoxanhtraochochúng.DođóởTâyTạng[2], chúng tađềunguyệný thừanhậncáchnóicủacác tínđồnơinày,tinrằngmỗimộtconbò,concừuđềucótìnhcảm,mỗimộtngọncỏgốccâyđềucólinhhồn,mỗimộtđámmâyđanglờlữngtrôiđềucónướcmắt,cònnúinonsôngngòi,chimchócsâukiếnđềucótínhPhậtvàtônnghiêmkhôngthểnóithànhlờicủachúng.

[2]TâyTạng:một khuvựccaonguyên tại châuÁ,ởphíaĐôngBắccủadãyHimalaya, thuộcTrungQuốc.ĐâylàquêhươngcủangườiTạngcũngnhưmộtsốdântộcMonpa,Khương,Lhoba…HiệnnaycũngcóđôngđảongườiHánvàngườiHồisinhsống.TâyTạnglàkhuvựccóđộcaolớnnhất trênTráiĐất,vớiđộcaotrungbìnhlà4.900m.Từ“TâyTạng”trongtiếngHánbắtnguồntừviệchoándụ têngọiTsangquanhShigatse,cộng thêmtiền tố“Tây”.Các tên tiếngHánkhác từngdùngđểchỉTâyTạng:ThổPhồn,ÔTưTạng…

TsangyangGyatso[3]cũng làmộthạtbụinhỏ trongvạnvật,nhưngNgàilạilàmộthạtbụikhiếnchúngsinhcảmđộng.ĐọcthơtìnhcủaNgài,tựanhưgặpgỡdịu dàng thương cảm, chúng ta bị tình yêu êm ái làm tổn thương,nhưngvẫnmộtlònghướngđếnkhônghềhốihận.Hàngngày,đềucóngườitrèođèolộisuốitìmkiếmNgài,chỉbởimộtlờihứatìnhnguyện.Hàngngày,đềucóngườivìNgàithắpsángmộtngọnđènbơ,quỳmãikhôngdậytrướcĐứcPhật.Dườngnhưnhấtđịnhphảidùngphươngthứcsitìnhấymớicóthểđổiđượcmộtlầnlướtvai,mộtcáingoảnhnhìn.

[3]TsangyangGyatso(ThươngƯơngGia(Mục)Thố,1683-1706):ĐạtLaiLạtMathứ6.GyatsotiếngTạngnghĩalàbiểncả.

Nhưnglạikhôngbiết,vịPhậtsống[4]nhângianTsangyangGyatsosớmđãhóathànhcátbụi,chỉđểcùngchúngsinhgặplạichốnhồngtrầnsâunhất.Cònchúngta,khôngcầntúctrựcnơibếnđòhoangvuhaydướicâybồđềlúcmặt trời lặn, si ngốc đợiNgài nữa.Đã tin vào nhân quả, nên biết đờingườiduyênkhởiduyêndiệt,đếnđếnđiđi,lylyhợphợp,khôngthểcưỡngcầu.

[4]Phậtsống:TâyTạngdùngtừChâu-cô(tulku),MôngCổdùngtừHô-tấtLặc-hãn(khublighan),đềuđểchỉcácdòngtáisinhvàcácvịtáisinh,chỉcácvịkhichếtkhôngquênbảntính,đầuthaitrởlại,tiếpnốichứcvịvàsựnghiệphoằnghóatrước.Đólànhữngngườiđượccôngnhậnlàsựtáisinhcủamộtngườiđãchết,saukhiđượcthửtháchkiểmnghiệm.CácvịChâu-côthườngđượcdânchúngtônlà“Phậtsống”.Trướckhihoàn thànhnghi thức tọasàngchính thức trở thànhChâu-cô,cácvị táisinhđượcgọilàlinhđồngchuyểnthế.

Mộngnhưnước chảy, khắpnơi xuânxa.Khi gác bút, viếtmột bài thơnhỏ,chẳngvìhữnghờtiễnbiệt,cũngchẳngbởicốýnhớđếnai.Chỉlàtrongnămthángngắnngủi,muốntrântrọngmộtcáchkhoandung.Sựđờimênhmangrộnglớn,mongvạnvậtsinhlinhgiữanhânthếđềucóthểgặpsaoyênvậy.

Tấtcảthànhraquákhứrồi

Gặpchàngtrongkýứcmàthôi

Ởchốnhồngtrầnsâuthẳmnhất

Giónhạtmâynhòavộichiaphôi

Emvẫnlàemthuởbanđầu

Chàngvẫnlàchàngdẫubểdâu

Bỗngmộtngàykiatrongthờiloạn

Vuimừng,nghehơithởcủanhau

Đợiđượctrùngphùngthậtgiannan

Đắmchìmtrongkhóilửanhângian

Emnhậnlờichàng,emxinhứa

Sẽchẳngdễdàngnóilytan

…

Ởchốnhồngtrầnsâuthẳmnhất

Giónhạtmâynhòavộichiaphôi

…

Quyểnmột:Chỉvừagặpgỡđãquennhau

Tìmkiếm

Chúng ta thường chuyển từmột sàn nhảy náo nhiệt này sangmột sânkhấu tịchmịchkia,diễn tớidiễn lui, chẳngquamộtmìnhbạn,chẳngquamộtmình tôi.Dướiquangâmsâu lắng,nóimấycâusáng tối trònkhuyết,uốngmộtchéntràđậmnhạtnóngnguội.

Ngườisốngtrênđờirốtcuộclàvìđiềugì?Nhữnglúchoangmangtúngquẫn, chúng ta luôn kìm lòng chẳng đặng hỏi bản thân như thế.Nhàn duchốnnhângianlàvìsứmệnhriêngtưcủamỗicánhân,làvìmộttínngưỡngkhôngthểnóira,hayvẻnvẹnchỉ làmộtkiểutồntạigiảnđơn?Đờingườimỗibướcđều làváncờ,ngườibố tríbàncờrốtcuộc làai,bạnvà tôiđềukhôngcáchgìbiếtđược.Chúngtathườngchuyểntừmộtsànnhảynáonhiệtnàysangmộtsânkhấutịchmịchkia,diễntớidiễnlui,chẳngquamộtmìnhbạn,chẳngquamộtmìnhtôi.Dướiquangâmsâulắng,nóimấycâusángtốitrònkhuyết,uốngmộtchéntràđậmnhạtnóngnguội.

Nhângiannày,phongtrầnnhất,mênhmangnhất,cũngvôtìnhnhất, rõràng đã cho chúng ta góc khuất nương thân, lòng lại không chốn ở yên.Chúng tavẫnmột lòng tìnhnguyện trăn trởgiữacõi trần,nonmộtchặng,nướcmộtchặng,đeohành trang tìmđếnphươngxa,vìmộng tưởng tronglòng.Chúng sinh vạn tướng, tâm tình khác nhau, tạo ngộ đời người khácnhau,nơichốnhướngvềcũngkhácnhau.Cóngười simêbờnướcGiangNam[1],trănglạnhhoamaithanhtao,cóngườithamluyếngiócátđạimạc,đìuhiusôngDịch[2]thê lương.Cóngười thíchmơmột giấcmộng ẩmướtdướinếpnhàcũ,cóngười lạinguyệnýrờiphốxaquê,đi tìmcâuchuyệnnhânquảchôngiấutronghoangnguyên.

[1]GiangNam:têngọitrongvănhóaTrungQuốcchỉvùngđấtnằmvềphíanamTrườngGiang.VùngđấtGiangNamthayđổitheothờigian,hiệnđượccholàbaogồmthànhphốThượngHải,phíanamcủatỉnhGiangTôvà tỉnhAnHuy,phíabắccủa tỉnhGiangTâyvà tỉnhChiếtGiang,khuvựcquanhhồĐộngĐình.MộtsốkhuvựccủatỉnhPhúcKiếnđôikhicũngđượctínhlàthuộcvùngGiangNam.

[2]SôngDịch:mộtconsôngởphíatây tỉnhHàBắc,TrungQuốc.KinhKhađihànhthíchvuaTần,TháitửĐannướcYêntiễnbiệttạiđây.

Mỗingườiđềucóquêhươngthuộcvềmình,cóquêhươngtừnhỏsinhravàlớnlên,cũngcóquêhươngcủatâmlinh.Quêhươngchânthực,cólẽlànonxanhnướcbiếc,cầuđáliễurủ,nhàgỗbìnhyên.Quêhươngcủanộitâm,cólẽlàbụivàngđườngcổ,bãotuyếtcaonguyên,giódàilồnglộng.Chúngtađềulànhữngngườibìnhthườngnhất,nhưngvìmộngtưởngkhácthườngtrong lòng, lại cam nguyện làmmột lữ khách phiêu bạt chân trời, phóngkhoángvẫychàoquênhà,điđánhthứcnềnvănhóađãtrầmmặcngànnămtrênmảnhđấtxaxưamàthầnbíấy.

TâyTạng,nơiấycáchbầutrờirấtgần,cáchgiấcmơrấtxa,nhữngnămgầnđây,vìmảnhđấtthầndiệunày,biếtbaongườiđãdấnbướctrênlộtrìnhdằngdặcdọcđườnggióbụi.Chẳngmấychốc,caonguyênhoangvumênhmôngđãtrởthànhquêhươngmàvôsốkẻlãngduhồnmơlòngnhớ.Nhiềungườiđốivớichântrờixaxămnàyđềubộiphầnxalạ,thậmchíchẳngbiếtmáybay, nhưngvẫn nhấtmực tình sâu đem linh hồn tá túc tại đây.Chắcchắnlàcóthứgìđókhiếnchúngtamêmẩnkhôngrời,cólẽlàbímậtthầnkỳchôngiấunơiđấtTạng,làkinhphướnphấpphớitỏrõluânhồi[3],làlờinguyềnđếntừvănminhviễncổ.

[3]Luânhồi(samsāra)chỉnhữngđờisốngtiếpnốinhau,trạngtháibịluânchuyểncủamộtloàihữutìnhkhichưađạtgiảithoát,chứngngộNiếtBàn.

Cónhữngngườikhôngnềhàmuôndặmrongruổiđếnđây,chỉđểmúcmộthũnướcthánhcủahồThanhHải[4],chỉđểngắmmộtthoángmặttrờilặntrêncungPotala[5],chỉđểbướctrùnglêndấuchâncôngchúaVănThành[6]nămxưa,chỉđểngâmngamộtbàithơcủaTsangyangGyatso,cũngđểtậnmắtnhìnthấymộtlầnmụcdânlùangựacừutừđồngcỏnàysangđồngcỏkhác,tiếpnốicâuchuyệnnàyvớicâuchuyệnkhác.Hoặclàquansátmộtlầnthiên táng,xemchimđiêu rỉa sạch thi thể,một thânxácchớpmắtđãbiến

mất, cả chiếc áoxanhcũngchẳngđemđiđược.Tất cả chúng sinhđềucótínhPhật,kiếpnàythànhPhật,làvìsiêuđộkhổnạncủachúngsinh.

[4]HồThanhHảihayhồKokoNorlàhồlớnnhấtTrungQuốcvàlàhồnướcmặnlớnthứhaithếgiới sauhồMuốiLớnởMỹ.Hồnằmởđộcao3.205m -3.260m trênbồnđịacủacaonguyênTâyTạng,cáchthànhphốTâyNinh,thủphủtỉnhThanhHảikhoảng100kmvềphíaTây.

[5]CungPotalanằmởthànhphốLhasa,KhutựtrịTâyTạng,TrungQuốc,đãlànơiởcủaĐạtLaiLạtMachođếnkhiĐạtLaiLạtMathứ14chạysangDharamsala,ẤnĐộvàonăm1959.Ngàynay, cungPotala làmột viện bảo tàng,một địa điểm thu hút khách thamquan nổi tiếng, đã đượcUNESCOcôngnhậnlàdisản thếgiới.“Potala”làdịchâmtừ tiếngPhạn,cónghĩa là“thánhđịaPhậtgiáo”.

[6]CôngchúaVănThành(623-680):cháugáivuaĐườngTháiTông,hoànghậuthứhaicủavuaThổPhồnSongtsänGampo,làmộtđệtửPhậtgiáo,cùngvớicôngchúaNepalBhrikutiDevi-hoànghậuthứnhấtcủaSongtsänGampo,đượccholànhữngngườiđãđưaPhậtgiáovàoTâyTạng.

Suốtdọcđường,nhìnthấyngườiTạngáoquầnlamlũquỳgốirạpmìnhđivềphíatrước,trongánhmắtchứađầykiênđịnhkhôngthểlunglay.Họlựachọndùngphươngthứcthànhkínhnàyđểđihếthànhtrìnhxaxôi,vìniềmtintronglòng,vìtìmkiếmkiếptrướctrongmơ.Tấtcảnhữngaiđiquabênhọđềusẽcảmđộngđếnđầmđìanướcmắt,cũngmuốnvìhọgánhvácchútgì đó, nhưng lại bất lực biết bao.Nhiều người đến đều là để bái yết sinhmệnh,đếncungPotala,tiếpnhậnlễrửatộithánhkhiếtnhất.Mộtmảngbầutrờixanhthẳmấy,cóchimưngdangcánhchaoliệng,mâytrôitảnmác,vớitaychạmđược.

Theođuổimộtgiấcmộng,cólẽchỉcầndămbanăm,tìmkiếmmộtngười,rốtcuộcphảimấtthờigianbaolâu?Núituyếtyêntịnhdựasátvàonhautrêncaonguyên,hồthánhhắtbóngtrênnhữngđỉnhnúitrắngtinh.Ởnơinày,cócáchtang[7]nởhoa,cỏlácđungđưatronggió;ởnơinày,tìnhyêucủachúngtasaomàgiảnđơn,chỉvìtìnhcờgặpgỡmộtđôimắtlinhdươngTạng.Nămtháng luânchuyển,vương triềuđổichủ,baonhiêugiómưanghiệpbáđềuâmthầmchônvùitrongsôngdàilịchsử,ngườivàviệccóthểkhiếnchúngtaghi nhớ lác đác như sao buổi sớm.Màmảnhđất này, vĩnh viễn khôngbịquấynhiễu,biếtbaongườimuốnvéntấmmạngchemặt thầnbídướimàn

sươngmỏngkia, lại phát giáchóa ramiềnđất xemchừng cằn cỗi này lạimàumỡnhưvậy.Mặcchonămthángvùidập tuổi tác,sựđờisớmđãđổithayhoàn toàn,mộtcỏmộtcây,mộtbụimộtcátởđâyđềukhônghề suysuyển.

[7]Cáchtang:mộtloàihoasinhtrưởngtrêncaonguyên,thuộchọthúycúc.“Cáchtang”tiếngTạngnghĩalàhạnhphúc,ngườiTạngxemđâylà loàihoathánhkhiết tượngtrưngchotìnhyêuvàmaymắn.

Khóilửaởđâyrấtthưathớt,chúngtađềutừnơihồngtrầnsâunhấtđếnđấtTạng,đặtxuốngtấtcảtônquývàvinhhoacủatrầnthế,cũngmangđếnnhiềubụiđấtlẫnlộnvàtâmsựngổnngang.Núimâymuôndặm,trănglạnhgió rét, dù nhiều người không thể thích ứng hoàn cảnh tự nhiên nơi này,nhưng đã chọn đến đây, đều dự định cùng sống chết với đồng hoang đấttuyếtởđây.Trênthựctế,chúngtađềuhiểurõ,trèođèolộisuốinhưvậy,sốtruộtđigấp,làvìtìmkiếmmộtconngười,mộtcáitên,mộtbàithơtình.Chỉlàtrênđờinàycónhiềuviệckhôngchophépbạnvàtôidễdàngnóitoạcra,số mệnh có quá nhiều chân lý huyền diệu không thể tìm hiểu thấu đáo.Dườngnhưvìnhữnghuyềncơnày,vạnvậtmớicólýdođểconngườitìmđếnngọnnguồn.

ỞTâyTạng có nhiều vịĐạt Lai LạtMa[8]chuyển thế như vậy, vì saongườichúngtaghinhớcứlàTsangyangGyatso?Cólẽnhữngai từngđếnđâyvàchưatừngđếnđâyđềuhiểurõ,đólàvìNgàilàmộtvịtìnhtăng,mộtvịtìnhtăngkhiếntâmhồnconngườirungđộng.ThơtìnhcủaNgàicũnglàhoatình,rảikhắptrênmảnhđấthoangvunày,khiếnmuônhoanảynở,tìnhduyênbềnchặt.Điềuchúngtakhóquêncólẽkhôngphảilàthânthếbiếtbaotruyềnkỳcủavịlinhđồngchuyểnthếnày,khôngphảilàtầmcaoThầnPhậtkhiNgàiđượcchúngsinhquỳlễmàlànỗiquyếnluyếnsâusắcđốivớihồngtrầnvàvấnvươngkhôngdứtđốivớitìnhyêucủaNgài.ChúngtacảmđộngrơilệvìthơtìnhcủaTsangyangGyatso,nhữngbàithơtìnhviếtđãbatrămnăm,cũngđãhátsuốtbatrămnăm.

[8]ĐạtLaiLạtMa(DalaiLama): làdanhhiệucủanhà lãnhđạo tinh thầncủaPhậtgiáoTâyTạngthuộcpháiGelug.“ĐạtLai”cógốctừtiếngMôngCổnghĩalà“biểncả”;“LạtMa”làtừtiếngTạngđượcdịchtừtiếngPhạn“guru”,làtừxưnghôdànhchocácvịĐạosư.“ĐạtLaiLạtMa”cónghĩalà“Đạosưvớitrítuệnhưbiểncả”.DanhhiệuĐạtLaiLạtMacũngđượchiểulàHộtín(Ngườibảovệđứctin),Huệhải(Biểnlớncủatrítuệ),Phápvương(VuacủaChánhPháp),Nhưýchâu(Viênbảo châunhư ý)…DanhhiệuĐạtLai LạtMađược vuaMôngCổAltanKhanphong chophương

trượngcủapháiGelugvàonăm1578.NgườiTâyTạngxemĐạtLaiLạtMalàhiệnthâncủaQuánThếÂm.MỗimộtvịĐạtLaiLạtMađượcxemlàtáisinhcủavịtrước.

Nămthángvôtình,thờigiancàngdài,nhiềuchươngtiếtcủalịchsửđềubịsửađổi.Nămthángcũnghữutình,nólàmngườiđưathưchothờigian,gửi đến câu chuyện của ba trămnăm trước.Đốimặt với tình cảm, bất kểlòngdạsắtđáđếnđâucũngsẽbiếnthànhmềmyếu,vìthếnhữngaitừngđọcthơ tình củaTsangyangGyatsođều sẽ savàobiển tình cuồncuộn,khó tựthoátra.NhàviếtkịchthờiMinhThangHiếnTổ[9]từngviếttrongvởĐìnhMẫuĐơn[10]:“NgườinhưĐỗLệNương,quảcóthểnóilàngườicótìnhvậy.Tìnhkhôngbiếtbắtđầutừđâu,mộtmựcsâuđậm,lúcsốngcóthểvìtìnhmàchết,chếtrồilạicóthểvì tìnhmàsống.Sốngkhôngnguyệnýchếtvì tình,chếtmàkhông thể sống lại, đềuchẳngphải là chí tình.”Chúng ta đều làngườisốngvìtình,chếtvìtình,dùkhôngcắtđứtđượcdanhlợi,khôngvứtbỏđượcvinhhoa,nhưngvẫnbấtcẩnchìmđắmtrongsôngtình,trảgiánặngnềchocúsẩychâncủamình.

[9]ThangHiếnTổ(1550-1616):nhàvăn,nhàbiênkịchnổitiếngcủaTrungQuốcvàocuốithờinhàMinh,ngườiLâmXuyên,GiangTây.

[10]ĐìnhMẫuĐơn:còncótênlàHoànhồnký,sángtácnăm1598,saukhiThangHiếnTổtừquanvềLâmXuyên.NộidungmiêutảthiếunữĐỗLệNươngvàthưsinhLiễuMộngMaigặpgỡtrongmộng,sauđóLệNươngtìmlạigiấcmộngkhôngđược,ốmtươngtưmàchết.LiễuMộngMaisauđóđàomộLệNươnglên,LệNươngsốnglại,cùngMộngMaisumvầyhạnhphúc.

Ngắm thápPhậtđốixứngnơixa,khôngbiết làvị cao tăngnàovìkiếptrướccủamìnhxâythápvàthềnguyệnởđây.Chúngtachẳngphảicaotăng,khôngvìtuhành,khôngvìtruyvấnđờitrướclạitrànđầyhiếukỳvànhungnhớđốivớinơinày.Cólẽchúngtađịnhsẵnchỉlàkháchquađường,khôngcho nổimảnh đất này bất cứ hứa hẹn nào, nhưng cũng không cần dò hỏinhânquảhợptan.Nếuthậtsựcóthểtìmđượcnhânduyênkiếptrước,thếthìchuyếnđinàykhônghốitiếc,xinĐứcPhậtphongấntôiởđườngcổALạpxaxăm,vĩnhviễnkhôngtrởvề.

Duyênhợp

Cóngườinói,phongcảnh trên thếgiannàyphảiđích thân trảinghiệmmớitìmđượccảmxúcsâusắcnhất.Còntôilạichorằng,nơiđếntrongmơ,cũngvẫncóthểchânthựctớikhắccốtghitâm.

Đờingườinhưnướctrôi,chớpmắtđãquađi,mỗingàychúngtađềubậnrộnnhưconsâucáikiến,dướiáplựccuộcsống,đãchẳngcóbaonhiêuthờigianhỏihantriếtlýnhânsinh.Đợiđếnkhibụitrầnlắngđọng,lạiphátgiáctuổixuânđãlặnglẽrờixachúngta,cảmgiácgặpnhauxiêulòngtrướckiađãkhôngcònnữa.Chẳngaisinhrađãbằnglònglàmmộtkẻcướpđoạt,lẽnàokhôngbiếtnhữngnhânvậthômưagọigió thườngvào lúchoànghôntrăngtreongọnliễutựmìnhchặmmáutrịthương?

Tôi vốn làmột người không có chí lớn, chỉmuốn sống cuộcđời thanhthản,vuichútthúnhàntản,viếtvàiquyểnsáchphiếm.Chodùnhưthế,tronglòng vẫn sẽ hoang vu, khi không có gì cả, đành nhờ vào phong cảnh bốnmùa,ngàyhèháisenhóngmát,cuốiđônghongsáchsưởiấm.Vốnchorằngđờinàygầngũimột rẻononnướcGiangNam,xâygiannhànhỏcóhàngrào,trồngíthoacỏ,khungcửasổđơnsơ,phơimấychiếcáohoa,thìsẽcảmkích rơi lệ vì cuộc sống yên ổn êm đềm này.Nhưng lại không biết rằng,tronglòngmìnhcũngcókhátvọngkhókìmchế.Lúcnhàntịnh,sẽbịmộtkhúcnhạccổkhuấyđộngtâmtình,sẽvìmộttấmảnhcũhồnbaypháchlạc,sẽbịmộtbàithơtìnhsâusắcdẫnđếnchântrời.

Biếtbaoduyêntrướcđãthànhquákhứ,thậtrathứkhôngnắmbắtđượclàthờigian róc rách chảyxuôi.Trămngànnămnay, đờingười lần lữa, thờigianlưuluyến,điềukhiếntaghinhớthậtsựkhôngnhiều.Bấtkểlòngdạconngườirộngrãiđếnđâu,cóthểthugiữbaonhiêucâuchuyện,đếncuốicùngđềuphảitrảlạichonămtháng.Cóngườinói,phongcảnhtrênthếgiannàyphảiđíchthântrảinghiệmmớitìmđượccảmxúcsâusắcnhất.Còntôi lạichorằng,nơiđếntrongmơ,cũngvẫncóthểchânthựctớikhắccốtghitâm.

ĐốivớiTâyTạng,tôicũngđầyhiếukỳvàkhátvọng.Chỉbiếtrằng,tấtcảphong cảnh củamảnh đất này nhưmột cuốn kinh khómà lĩnh ngộ.Kinhvăn, thánhkinh lại cóývị sâuxa, nội dung tinh thâm, chứađựngý thiền

không nói bằng lời. Tôi thường đi lễ chùa, cầm vềmấy quyển sách kinh,khôngđọc,chỉđặtyênởmộtgóc,cùngchiasẻmộtquãngthờigiancõiPhậtvớitôi.Tôibiết,sáchkinhlàcảmngộnơisâulinhhồncủavạnvậttựnhiên,làtâmcủabiểnbiếcnươngdâu[1].Mỗingườitronglòngđềucómộtquyểnsáchkinh,chỉ là trảinghiệmđờingườikhácnhau,sẽcósựđọchiểukhácnhau.

[1]Biểnbiếcnươngdâu:chỉnhữngsựthayđổilớnlao.

Nhớđếnbàivăn“NgồitàulửađiLhasa[2]”,mộtcôgáikhôngngănđượckinhphướnphấpphớivẫygọi,đặtchânlênconđườnghướngvềTâyTạng.Lhasa làmột thànhphốđầy thầnkỳvàbiến số, chẳngbao lâu, thànhphốlạnhlẽohoangvắngấyđãtrởthànhnơingườiđờihồnmơlòngnhớ.Thànhphốnàymangvẻlinhhoạthuyềnảovàtưởngtượngvôtận,nhữngdòngthơsaomànhiềucámdỗ,khiếnchúngtachìmđắm.

[2]Lhasa:thủđôtruyềnthốngcủaTâyTạng,hiệnnaylàthủphủcủaKhutựtrịTâyTạng.LhasatiếngTạngnghĩalà“vùngđấtthầnthánh,thiêngliêng”.

Cóthangka[3],cómànthêu,

Cósưtrisựđangkhêubấcđèn.

LạtMalậtgiởsáchkinh,

TínđồtrướcPhậtrạpmìnhthànhtâm.

[3]Thangka(cònđượcviếtlàTangkahayThanka):làloạitranhvẽhoặcthêu,treoởcáctựviệnvànơithờPhậttạigiađình,cóthểcuộnlạiđược,hầuhếtcódạnghìnhchữnhật.TranhthểhiệncuộcđờicủaĐứcPhật,cácvịLạtMadanhtiếng,chưBồTát,thánhthần,PhápLuân,MạnĐàLa…

Còn tôi, cũngbịbứcbách làm tínđồcủanó,phủphục trênconđườngthiên lộ[4] thần kỳ, viết nên bài thơ khiến người sóng lòng dâng trào. Đóchính là“Sắc lamThanhTạng”,mộtmàuxanh lam thuầnkhiết,xanh lamcaoquý,xanhlamưusầu,xanhlamxaxưa.Tôisợmìnhvôýxôngvào,sẽ

quấynhiễugiấcmộngsaurèmvắngnơiđấtthánh,lạikhôngbiếtrằng,trênmảnhđấtthầnthánhnày,bảnglảngkhóilửachấtphácnhấtcủanhângian.NgườiTạngởđây,sinhravìsốmệnh,họtintưởngnhânquảluânhồi.Dođótrongmắthọ,mỗimộtngọncỏgốccây,mộthònđá,thậmchímộthạtbụihồng,đềucóthểgửigắmsâusắc.Vìthế,bạncóthểtìmkiếmđượcnhữngtruyềnthuyếtcảmđộngởmọinơitrênchốnnày.

[4]Thiênlộ:ĐườngsắtThanhTạng,nốithànhphốTâyNinhtỉnhThanhHảivớithànhphốLhasaTâyTạng,dài1.956km,chínhthứcvậnhànhtừ1/7/2006.

Miền đất nơi bò cừu sinh trưởng, nơi tuyết đọng ngàn năm, nơi kinhphướn cắmđầynày cũng là nơi vun trồng tình cảm.Khi lầnđầu tiênđọcđượccâuthơ“Thếgiansaocóđôiđườngvẹn,ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng”,tôiliềnquyếtđịnhviếtmộtbàicảmtưởngvềvịtìnhtăngtênlàTsangyangGyatsoấy.Nàongờngườichungtìnhvớicâuthơđóquánhiều,tôichỉlàmộthạtbụicátdướisóngcả,lờichúcphúcdânglênNgàithậtsựquánhỏnhoikhôngđángkể.Nếusaukhiconngườichếtđiđúnglàcólinhhồn, nhiều năm đã trôi qua, phải chăng Tsangyang Gyatso vẫn còn đangphiêudiêutrênmảnhđấtnày?

TsangyangGyatso,têncủaNgàiởTâyTạngnhiềuđứatrẻlênbađềubiết,Ngài từng làPhật sống,đượcmuônngười triềubáidưới trờixanh.NhưngngườitalạimongđợiNgàihơnvớitưcáchlàvịtìnhtăng,ởnơigiápranhcủaPhậtvà tình,viếtnhữngcâu thơcảmđộngtrờiđất.ThơtìnhcủaNgàilưu lại trên thếgian, tựanhưma thuật,đãmêhoặcmuônngànngườiđời.Chỉcầnnhắmmắt,liềncóthểthấymộtthiếuniêntuấntú,khoácáosưmàuđỏ, nhìn chúng sinh với ánhmắt buồn rầu thương xót. Ngài là linh đồngchuyểnthế,đếnthếgianlàđểgiúpngười,tìnhyêucánhânđịnhsẵnchỉlàkhóimây,dùNgàinặngtìnhđếnđâu,đờingườicũngchỉcóthểlàmộtgiấcmộng.

Mọiviệctrênđờiđềucónhântrướcquảsau,hoahồngđếnnhângianvìláxanh,mùaxuânlộnglẫyvìtuyếttrắng,biểnbiếcdờiđổivìnươngdâu.CòncungPotalasừngsữngtrênHồngSơn[5]ởtâybắcLhasa,đượckhánhthànhđểnghênhđóncôngchúaĐạiĐường.Tương truyền1.300năm trướcvàođầuthếkỷVIIsauCôngnguyên,saukhivuaTâyTạngSongtsänGampo[6]dờiđôđếnLhasa,vì cưới côngchúaVănThànhcủanhàĐường,đặcbiệt

xâydựngtrênHồngSơnbangôinhàlầuchíntầngcótổngcộngmộtngàngianphòng,đặttênlàcungPotala.Mộttòacungđiệntolớnđẹpđẽ,hùngvĩmàhoalệ,tinhxảomàtrangnhã.ĐểanủilòngnhớquênhàcủacôngchúaVănThành,SongtsänGampochoxâyaohồhìnhđàitrongcungđiện,trồngnhiềucâyhoatươiđẹp,môphỏngkếtcấuhoàngcungngựuyểnĐạiĐường,gieohạtgiốngvănminhchotòathànhcổhoangvắngnày.

[5]HồngSơn(Marpori):đượcxemlànúithiêngcủaBồTátQuánThếÂm.

[6]SongtsänGampo (TùngTánCánBố,?-649): vị tánphổ (vua) thứ33củaThổPhồn,ngườisánglậpđếquốcTâyTạng,cũnglàngườichấnhưngPhậtgiáoMậtTôngtạiTâyTạng.

Lịchsửsẽkhônglưulại tênnàng,màtrênmảnhđấtấycủacaonguyênThanhTạng,cũngchẳngcómiếucủacôngchúaVănThành.

CungPotala,saukhiđượcxâydựnglạivàothếkỷXVIIđãtrởthànhnơiởmùa đông củaĐạtLaiLạtMa các đời, cũng là trung tâm thống trị củachínhtrịtôngiáohợpnhấtởTâyTạng.CảtòacungđiệnhộitụphongcáchTạng,xâytựavàonúi,khíthếhùngvĩchấnđộngtâmlinh.CungPotaladướitrờichiềumangvẻlãnhđạmvànghiêmnghịkhôngtranhvớiđời,cólẽrờixanhiễuloạnquálâu,nógiờđâyrấtmựcyêntịnh,rấtmựcungdung,lạirấtmựcvôtội.Đâylàmộttòacungđiệnđượctraochotruyềnkỳvàlinhtính,trongđógiữkínquánhiềuvonglinhtịchmịch.NơinàycótẩmcungcủaĐạtLaiLạtMathứ6-ĐiệnĐứcĐanCát,nếulinhhồnNgàikhôngchết,phảichăngcóthểlưulạivếttíchmờnhạtchonhữngngườivìtìmkiếmNgàimàđếnđây?

Đằngkianhữngtrácmã[7]giànuataycầmchuyểnkinhluân[8],tụngniệmnhữngcâukinhmàchúng tanghekhônghiểu,nhưngchúng tabiết rõ,họthànhkínhnhưvậylàđểcầuphúc,tíchcôngđức,thoátlynỗikhổluânhồi.Gió cát trênmảnh đất này đã điêu khắc nét tang thương của riêng ngườiTạngtrênkhuônmặthọ,làsựbanơncủanămtháng,cũnglàdấnấncủatuổitác.Tôibiết,GiangNamcầunhỏnướcchảythậtsựđãđixa,còntôivàsamạchoangnguyênnày,đãgầnđếnnỗiđụngchạmdathịt,gầnđếnnỗicóthểngheđượchơithởcủanhau.

[7]Trácmã:xưnghôcủangườiTạngđốivớinữgiới.

[8]Chuyểnkinhluân(Maniluân):mộtloạiphápkhícủaPhậtgiáoTâyTạng,hìnhống,cóthểxoayđược.Trênmặt khắc sáu chữchâmngôn“OmManiPadmeHum”,bên trongđặt kinhPhật.Xoaykinhluânmộtvòng(thôngthườngphảixoaytheochiềukimđồnghồ) tươngđươngniệmkinhvănchứabêntrongmộtlần.

Tínngưỡng

Phảichăngcómộtnơibạnchưatừngđến,màlầnđầugặpgỡlạicócảmgiáccáchbiệtnhiềunăm?Từnggốccâyngọncỏ,từnghạtcáthạtbụiởđó,đềuhiểnhiệntrongmơ,đượmvẻlạlẫmlẫnquenthuộctựanhưxacáchmộtđời.

Phảichăngcómộtnơibạnchưatừngđến,màlầnđầugặpgỡlạicócảmgiáccáchbiệtnhiềunăm?Từnggốccâyngọncỏ,từnghạtcáthạtbụiởđó,đềuhiểnhiệntrongmơ,đượmvẻlạlẫmlẫnquenthuộctựanhưxacáchmộtđời.CólẽđâychínhlàduyênphậnmànhàPhậtthườngnói,bởivìcóduyên,nênmớivừagặpđãxiêulòng,mớikhólòngrờibỏ.Tôilàcôgáitinởduyênphận,dùcứngcỏi,lạiluônrủmàycúiđầuvìmộtcảmđộngtếnhịnàođó.

Đặtchân tớiTâyTạngcũngnhưsavàomột trận luânhồi thầnbíkhônlường,bạnsẽbịnhữngphong thổnhân tìnhkhông rõnguyêncớkianhấnchìm.NhấtlàPhậtgiáoTạngtruyềnđôngđảo,từtronglịchsửxaxưatiếpdiễn đến ngày nay, nhiệt tình và si mê của người Tạng đối với tôn giáochẳngcómảymaynguộilạnh.Tínngưỡngkhôngthểkhinhnhờnđótruyềntừđờinàysangđờikhác, trướcmặtThầnPhậtmuônđờibấtdiệt,họthậmchícóthểhysinhkhônghốihận.Đóchínhlàsốmệnh,chẳngmộtaicóthểchọn lựaxuất thân,có lẽbạn thíchcầuđádương liễu, trăng lạnhhoamai,vậy mà quanh quẩn trước mắt lại là khói vắng đại mạc, đất tuyết hoangnguyên.Nhưngchúngtakhôngthểquaylưngvớithềướckiếptrước,vứtbỏtráchnhiệm,bènngànnúimuônsôngcấtbướcđộchành.

Mộtngườikhông tùy tiệnhứahẹn, lạibằng lòng thề thốt thànhkhẩnvìmộtđóahoasenthánhkhiết,bằnglòngquỳmãikhôngdậyvìmộtngọnđènbơ.Trong thếgiới luânhồi trànđầyảo tưởng,vạnvậtđều làbụinhỏ,bụinhỏcũngcóthểthànhPhật.Conngườivìcótínngưỡngmàấpủhyvọngđốivớicuộcsống.NhữngngườiTạngcưtrúchốncaonguyên,tinvàosựtồntạicủaThầnPhật, đời đời phủphụcdưới chânnúi xanh, vừanói chuyệnvớithần linh, vừa chăn ngựa thả cừu, sống giản đơn yên ổn, tiêu dao tự tại.Trongmắthọ,tấtcảcỏcâyđềucólinhtính,tấtcảnonnướcđềucólờihứa,tấtcảbòcừuđềucóluânhồi.MọingườiđềulàtínđồcủaPhật,mọingườiđềucótấmlòngthuầntúy,tronglòngđềutrồngmộtcâybồđề.

Lúcđó,PhậtgiáoTạng truyềncó rấtnhiềugiáophái,chia làmGelug[1](Hoàng Giáo), Nyingma[2] (Hồng Giáo), Kadam[3] (Hắc Giáo), Kagyu[4](BạchGiáo),Sakya[5](HoaGiáo),giữahọcũngkhôngthiếunhữngvụtranhđấu,loạitrừlẫnnhau.MãiđếnđầuthếkỳXVII,ởvùngThanhHảivàMôngCổ,địavịchủđạocủaGelug(HoàngGiáo)đãxáclập,nhưngđấutranhvớicácgiáopháikhácvẫnngấmngầmsónggió.Chúngtaluônmongthếgiớinàygióyênsónglặng,mongtấtcảbuồnthươngđauđớnđềuđượcnụcườivàkhoandungxóanhòa,monggiữangườivàngườikhôngcầnphântranh,khôngphải tổn thương.Nhưng thực tếvẫn tráivớinguyệnvọng,dù thanhtịnhnhưĐứcPhật,quảngđạinhưĐứcPhật,cũngcólúcbấtlực.

[1]PháiGelug(CáchLỗ):Gelugnghĩalà“HạnhĐức,ThiệnQuy”,pháiGeluglà“tôngpháicủanhữnghiềnnhântuânthủthanhquygiớiluật”.CũngđượcgọilàHoàngGiáohaypháiHoàngMạovìcácvịsưpháinàymangmũmàuvàng.DoĐạisưTsongkhapa(TôngKháchBa)sánglậpvàothếkỷXIV.

[2]PháiNyingma(NinhMã):Nyingmanghĩalà“Cổ,Cựu”,pháiNyingmalàpháiCổMậthayCựupháivìđượcsánglậpsớmnhất,giáolýtruyềnxuốngtừthếkỷVIII,hìnhthànhvàothếkỷXI.CũngđượcgọilàHồngGiáohaypháiHồngMạovìcácvịsưpháinàythườngmangmũmàuđỏ.TônthờĐạisưLiênHoaSinhlàthủytổ.

[3]PháiKadam(CátĐương):Kadamnghĩalà“dùnglờidạycủaPhậtđểchỉdẫnngườiphàmtiếpnhậnđạolýPhậtgiáo”.Sánglậpnăm1056.ĐếnthếkỷXVpháiGelugnổilên,màpháiGelugpháttriểntrêncơsởgiáolýcủapháiKadam,dođópháiKadamsápnhậpvàopháiGelug.

[4]PháiKagyu(CátCử,CaNhĩCư):pháiKhẩuTruyềnhayNhĩTruyền,dochưđạosưtrựctiếptruyềnmiệnglạichođệtử,chứkhôngquavăntự.ĐượcgọilàBạchGiáovìyphụccủacácvịsưpháinàycóthêmsọcmàutrắng.DoĐạisưMarpaLotsawa(MãNhĩBa)sánglập.

[5]PháiSakya(TátCa):Sakyanghĩalà“MàuXám”.DotuviệnchínhcủapháinàylàtuviệnSakyaxâyởnơiđấtmàuxámnênđặttênnhưvậy.Lạidotrêntườngbaoquanhtuviệnchínhtôvẽhoavănbamàuđỏ-trắng-đentượngtrưngchotrítuệ-từbi-sứcmạnhcủabavịBồTátVănThù-QuánThếÂm-KimCươngThủ,nêncòngọilàHoaGiáo.SánglậpvàothếkỷXIbởiĐạisưKonchogGyalpo(CốngKhướcKiệtBố).

Ngày15tháng12năm1616,ĐạtLaiLạtMathứ4YontenGyatso[6]độtnhiênquađờiở tuviệnDrepung[7], hưởngdương28 tuổi.Vềcái chết củaYonten Gyatso, có người nói là Tsangpa Khan Phuntsok Namgyal[8] pháingườiámsát.LúcđóTsangpaKhanbịbệnh,nghenóilàdoĐạtLaithứ4YontenGyatsonguyền rủaông ta, nhưngbịTsangpaKhanpháthiện,bènpháingườigiếtchếtYontenGyatso.Đươngnhiên,đâychỉlàtruyềnthuyết,bầutrờimâykhóimịtmù,lịchsửcũngtrởnênmơhồkhôngrõ,đờingườiphù du như giấc chiêm bao, không ai có thể xác định năm đó đã xảy rachuyện gì. (Lúc đóTsangpaKhan nghiĐạtLai nguyền rủa, dẫn đếnmắcnhiềubệnh, liền côngkhaimệnh lệnhkhôngchoĐạtLai chuyển thế, nhờBanThiền[9]LobsangChökyiGyaltsen[10] nhiều lần yêu cầu,mới chuẩn ytìmkiếmlinhđồngĐạtLaithứ5.”)

[6]YontenGyatso(VânĐanGiaMụcThố,1589-1616):ĐạtLaiLạtMathứ4.

[7]Tu việnDrepung (TriếtBạng): nằmcáchngoại ôLhasa khoảng7kmvề phía tây, xây năm1416,vốnlànơicưngụcủacácvịĐạtLaiLạtMatrướckhiĐạtLaithứ5xâylạicungPotala.TạiđâycòncótrườngđạihọcPhậtgiáo,cólúcsốtăngsĩtuhọclênđếncả10.000người.

[8]Tsangpa(TạngBa)làmộttriềuđạithốngtrịphầnlớnTâyTạngtừnăm1565đến1642.Khan(Hãn)trongtiếngMôngCổlàmộttướchiệucónhiềunghĩa,banđầucónghĩalàthủlĩnhmộtbộtộc,đôikhicũngcóthểdịchlàvua,hoàngđế.PhuntsokNamgyallàvịvuaTsangpacaitrịtrongkhoảngthờigian1603-1620.

[9]BanThiềnLạtMa(PanchenLama):chứcvịcaothứhaitrongpháiGelugsauĐạtLaiLạtMa.“BanThiền”nghĩalà“Đạihọcgiả”.DanhhiệunàydoĐạtLaiLạtMathứ5tặngchothầymìnhlàLobsangChökyiGyaltsen,trụtrìtuviệnTashinlhunpotrongthếkỷXVII.BanThiềnLạtMađượcxemlàhóathâncủaPhậtA-di-đà,vàcũngđượcxemlàmộtdòngtáisinh.

[10]LobsangChökyiGyaltsen(LaTangKhướtCátKiênTán,1570-1662):BanThiềnLạtMathứ4.

Đúngvậy,saukhiYontenGyatsoquađời, theoquycủcủaPháiGelug,phảitìmkiếmlinhđồngchuyểnthế.Ngườisinhtrưởngởmiềnđấtnày,đều

là tínđồcủaPhậtĐà, tínđồcủavậnmệnh,họ tin tưởngconngườicóbakiếp,chếtrồisẽchuyểnthếluânhồi,táitụcduyênchưahếtcủakiếptrước.Mộtngườibắtđầutừkhisinhra,lúcngâyngôchưabiếtsựđời,đãphảigánhváctráchnhiệmvànợnần,vinhnhụcvàgiàunghèocủakiếptrước.Chúngtachorằngcó thểsửađổisốmệnh,hóara làkhông thể từbỏ,dođó luôncảmthấybản thânphải sống thânbấtdokỷ.Có lẽbạnchỉmuốn làmmộtngườidânbìnhthường,lạicứsinhvàonhàvuachúa.Cólẽbạnmuốnthốngtrịthiênhạ,trởthànhbáchủhômưagọigió,nhưnglạilưulạcthànhtêngiặccỏlỗmãng.

Cuộc đời đã được định sẵn, bạn và tôi đều không thể chọn lựa, chẳngmuốn nước chảy bèo trôi, rốt cuộc vẫn phải mặc cho vận mệnh sắp đặt.NgawangLobsangGyatso[11]làĐạtLaiLạtMathứ5.Năm1617,NgawangLobsangGyatsosinhraởhuyệnQonggyai,Lhoka,TiềnTạng[12], thuộcgiatộcQonggyaipa.GiađìnhNgàilàđịachủphongkiếnởLhoka,cũnglàquýtộcdướitrướngchínhquyềnPhagmodrupa[13].Mộtconemquýtộcvừasinhra đã được đội lên vầng hào quang hoa lệ, vốn cho rằng đời này sẽ giữnghiệp nhà giàu có, cưới vợ sinh con, sống cuộc sống sung túc mà tầmthường.NhưngĐứcPhậtđãtraochoNgàisứmệnhlớnhơn,khiBanThiềnthứ4LobsangChökyiGyaltsennhậnđịnhNgàilàĐạtLai thứ5,cuộcđờicủaLobsangGyatsoliềncóbiếnđổitrờilongđấtlở.

[11]NgawangLobsangGyatso(AVượngLaBốcTạngGiaMụcThố,1617-1682):ĐạtLaiLạtMathứ5,vàcólẽlàvịnổidanhnhất,đượcngườiTạngtôntrọnggọilà“Đạisưthứnăm”.NgàilàvịĐạtLaiđầutiênkhởixướngchếđộ“chínhquyềntănglữ”,nắmgiữquyềncaitrịTâyTạng.Kểtừđó,ĐạtLaiLạtMalàngườilãnhđạotinhthầntôngiáocũngnhưchínhtrịtạiTâyTạng.

[12]Qonggyai (QuỳnhKết) làmột huyện của địa khu Lhoka (SơnNam), khu tự trị Tây Tạng,Trung Quốc. Địa khu Lhoka nằm ở đông nam Tây Tạng, trung và hạ phần của thung lũng sôngYarlungTsangpo,đượccoilàvùngđấtkhaisinhcủavănminhTâyTạng.NócóranhgiớivớiLhasaởphíabắc,Nyingchiởphíađông,Shigatseởphíatây,cóbiêngiớiquốctếvớiẤnĐộvàBhutanởphíanam.ThủphủlàtrấnTsetang,cáchLhasa183km.

TiềnTạng:gồmLhasavàđịakhuLhoka.

Ngàirốtcuộckhôngphảilàngườiphàm,thiêntưthôngminh,dĩnhngộ,tàinăngkiếnthứcxuấtchúng,sáutuổiđượcđónvàotuviệnDrepungphụngdưỡng,tiếpnhậnnềngiáodụcđặcbiệt.TronglịchsửPhậtgiáoTạngtruyền,

ĐạtLai thứ 5LobsangGyatso làmột nhân vật vô cùng quan trọng,Ngàibìnhđịnhchiến loạn,xây lạicungPotala,xác lậpđịavị thốngtrịcủapháiGelugởTâyTạng.Mộtnhânvậtmưulượckiệtxuất,mộtvịanhhùngkiếncônglậpnghiệp,đượcmuônngườithànhkínhquỳbái,đồngthờicũngtrảiquathửtháchcủakhóilửachiếntrường.Chúngtadườngnhưnhìnthấymộtngườicầmlái,khôngsợmưagió,cầmvữngtayláingượcbaosóngcả,cuốicùngđếnđượcbờbênkiađầyhoasen.

Lúc đó Tây Tạng là thời đại thống trị của chính quyền địa phươngKarma[13],doĐệBa[14]quảnlýchínhsự,pháiKarmaKagyu[15]vàTsangpaKhanápdụngchínhsáchápbứctànpháđốivớiHoàngGiáo.Khoảngnăm1630, chính quyềnTsangpaKhan lợi dụng cơ hội các thế lực địa phươngtranhchấpnộibộ,thừacơphátđộngmộtcuộcđấutranhchốngHoàngGiáo,khiếnĐạtLaithứ5tránhvềLhoka.LúcđóHoàngGiáoởTâyTạngvàvùngKham[16]ThanhHải,thậmchỉởnhiềunơithuộcMôngCổđềurấtđượcđôngđảonhândân ủnghộ.Saumột thời gian trù hoạch,ĐạtLai thứ5 vàBanThiền thứ 4 thượng nghị, cử người đến Thanh Hải bí mật triệu GushiKhan[17] dẫn binh tiến vàoTâyTạng.Do đómới lật đổ nền thống trị củachínhquyềnđịaphươngKarma,ủnghộĐạtLaiLạtMathứ5kiếnlậpchínhquyềnGandenPhodrang[18].

[13]ChínhquyềnKarma:chínhquyềnliênminhgiữaTsangpaKhanvàpháiKarmaKagyu.

[14]ĐệBahayĐệTi (Desi) làdịchâmtiếngTạng,nghĩagốc là“tù trưởngbộ lạc, thủ lĩnh”.CuốithờiMinh,ngườithốngtrịTâyTạngTsangpaKhancũngxưnglàĐệBa.ĐếnthờiThanh,pháiGelugnắmquyền,trướcsaubổnhiệmtámvịĐệBa,làquanchứccaonhấtquảnlýsựvụhànhchínhcủachínhphủđịaphươngTâyTạng.TrongđónổitiếngnhấtlàĐệBathứ5SangyeGyatso(TangKếtGiaThố).

[15]KarmaKagyu:ChỉpháicóthếlựcmạnhnhấtvàảnhhưởnglớnnhấttrongpháiKagyu.

[16]Kham:từnglàmộttrongbavùngtruyềnthốngcủaTâyTạng(Ü-Tsang,Amdo,Khan),hiệnnayđượcchiaragiữacácđơnvịcấptỉnhcủaTrungQuốclàKhutựtrịTâyTạng,TứXuyên,ThanhHải,VânNam.ĐâylànơidântộcKhampa,mộtphânnhómcủadântộcTâyTạngsinhsống.

[17]GushiKhan(CốThùyHãn):thủlĩnhcủabộlạcKhoshut(HòaThạcĐạc)củangườiMôngCổtạivùnghồThanhHải.

[18]Ganden Phodrang (CamĐanPhaChương): tên tẩm cung củaĐạt Lai LạtMa ở tu việnDrepung.TrướckhixâylạicungPotala,ĐạtLaithứ5luônsốngởđây,vànắmgiữquyềnlựcchínhtrị tôn giáoTâyTạng thời đó,GandenPhodrang cũng trở thành từ đồng nghĩa với chính phủ địaphươngTâyTạng,nêngiớisửhọcgọiđólà“chínhquyềnGandenPhodrang”.

Không phải thành lập chính quyền Ganden Phodrang thì có nghĩaLobsangGyatso làvuacủaTâyTạng.Trên thực tế,địaphươngTâyTạnghoàn toànchịusựkhốngchếcủaGushiKhan.LobsangGyatsokiêungạo,vớihoàibãolớnlaocủaNgài,làmsaocamtâmthầnphụcthếlựcMôngCổ?Ngàiphảimưucầuđịavịchínhtrịđộclập,khôngphụthânphậnĐạtLaithứ5 của Ngài. Khi chính quyền Ganden Phodrang thành lập, đúng vào lúcvươngtriềunhàMinhsắpsụpđổtantành.Nộiđịachiếntranhloạnlạc,thếlựcMãnThanhởquanngoại[19] nhanh chóng lớnmạnh, đối với họ, giangsơnĐaiMinhdễlấynhưtrởbàntay.HoàngGiáođứngđầubởiĐạtLaithứ5vàBanThiềnthứ4,đểcủngcốđịavịthốngtrịđãcó,quyếtđịnhtìmkiếmsựủnghộtừchínhquyềnMãnThanhngàycànghùngmạnh.Năm1642,ĐạtLai thứ5LobsangGyatsopháiKhutuktu[20] IlaKuksasn làmđại biểu, lênđườngđếnThẩmDương[21].

[19]Quanngoại:vùngđấtphíađôngSơnHảiQuanhoặcvùngđấtphíatâyGiaDụQuan,TrungQuốc.

[20]Khutuktu(HôĐồKhắcĐồ):ChứchàmcaotăngPhậtgiáoTạngtruyền,chỉxếpsauĐạtLaiLạtMavàBanThiềnLạtMa.

[21]ThẩmDương:thànhphốthủphủcủatỉnhLiêuNinhởđôngbắcTrungQuốc.Từ1625-1644,đâylàkinhđôcủaMãnThanh,còncótênlàThịnhKinh.

Lúc đó, Thanh Thái TôngHoàng Thái Cực[22] dẫn các thân vương bốilặc[23], đại thần ra ngoài thành nhiệt tình nghênh đón, theo quan điểm củaHoàngTháiCực,chuyếnviếngthămcủangườiTạnglàdoýtrờisắpđặt,làtượng trưng cao xanh bảo hộ triều Thanh. Do đó, Hoàng Thái Cực cònhướnglêntrời làmlễbaquỳchínlạy,saukhivàothành, lạiđíchthânđếnnơiởcủasứTạngthămhỏi.SứTạnglưulạitámthángởThẩmDương,đượcMãnThanhniềmnởkhoảnđãi.ĐếnkhiquayvềLhasa,HoàngTháiCựccònviết thư trả lờichocảĐạtLai,BanThiềnvàGushiKhan,đồng thờikhenngợiĐạtLaiLạtMa“cứuvớtchúngsinh”,“trợhưngPhậtpháp”.Cònbantặng lễvật hậuhĩ, bày tỏ sựxem trọngcủaMãnThanhđốivớiPhậtgiáo

Tạngtruyền.

[22]Hoàng Thái Cực (1592-1643): vịHoàng đế thứ 2 của nhà Thanh,miếu hiệu Thanh TháiTông,caitrịtừnăm1627đếnnăm1643.

[23]Thânvương:ngườiđượcphongvươngtronghọhàngthânthuộccủahoàngđế.Bốilặc:tướcvịquýtộcthờiThanh,địavịởdướithânvương,quậnvương.

Tấtcảphảngphấtbụitrầnlắngđọng,ĐạtLaihaimươilămtuổiLobsangGyatsotrảiquaphântranhbiếnảo,cuốicùngtrởthànhlãnhtụhômâygọigiócủachínhtrịtôngiáotoànTâyTạng.MãnThanhnhưmộtngọnnúisừngsữngcaochótvót,đàlớnmạnhcủanóvượtxaMôngCổ,LobsangGyatsovớiánhmắtvàtầmnhìnthâmthúycủaNgài,đãtranhthủđượcsựủnghộvàchấpnhậnhếtsứcđắc lựccủachínhquyềnMãnThanh.ĐiềunàycũngcónghĩađịavịcủapháiGelugởTâyTạngđượccủngcốtriệtđể,cònLobsangGyatsocũngthànhvịanhhùngđượcngườiTạngsùngbái.

Bản thân sinhmệnh kỳ thực là thuần túymà sạch sẽ, nhưng trong quátrìnhtrưởngthành,dầndầnchúngtađãnhuộmquánhiềubụihồng.Tronghànhtrìnhcuộcđời,mỗingườiđềucónhiềutaongộkhôngthểtránhkhỏi,hoặcdũngcảmđốidiện,hoặchoảnghốtchạytrốn,hoàntoànởlựachọncủabảnthân.LobsangGyatsotừkhisinhrađãbịvậnmệnhchiphối,dođókhiNgàitưtưởngdồidào,cũngmuốnchiphốivậnmệnh.Dùchúngtalàngườimạnhhaykẻyếu,chỉcầnsốngtrongnămthángyêntĩnhmàhuyênnáonày,tươitỉnhđó,âusầuđó,vuivẻđó,cũngđauđớnđó.

Cảnhmộng

Phậtviếtkinhthưkhôngchữtrênmìnhmỗingười,chỉđợingườicóduyênđọchiểu.Phậtđặtracâuđốthâmsâuchomỗimiềnđất,chỉđợingườicóduyênsuyđoán.

Đêmqua,tôimơthấymìnhđãđiTâyTạng,ởmộttuviệnkhôngbiếttên,nhìnthấymộtcâybốilárụngđầy.Cósưsãikhoáccàsamàuđỏthẫmcúiđầu gấp gáp đi lại, làm thảm lá trênmặt đất thoáng xao động.Cung điệntrùngđiệptronggiólạnhhiuhắttỏaramộtnỗicôđộccáchbiệtvớiđời,tựahồởđâytừngcómộttaihọalớn,giờđâychimchócbayhết,khôngngườilàmchủ.Trên lâuđàivắngvẻ,cómộtchú tiểungồinghiêmtrang,hai taychắp trước ngực, chú tiểu trông rất đỗi bình yên vô sự, thế giới hỗn loạnkhôngquấy nhiễu được cảnh giới thanh tịnh của chú.Tôi nhìn thấy trongmắtchúvẻhiềnlànhvàthươngxóttôntrọngvạnvật.Kýứctrôithậtxa,chỉmộtchiếclárụng,liềnkhiếntôithứctỉnh.

ChútiểucólẽlàĐạtLaiLạtMathứ6nổitiếngtronglịchsử,TsangyangGyatso.Bấtkểbatrămnămtrướchaybatrămnămsau,cáitênnàyđềunhưmộtvìsaolấplánh,hàoquangchiếurọitrênthânmỗingười,nhưnglạixaxămkhông tàinàovới tới.Tôi làcôgáibình thườngnhấtchốnhồng trần,địnhsẵnkhôngthểcùngNgàikếtduyên;khiđọcthơNgài,sẽngẫunhiênảotưởng, có lẽ một kiếp nào đó, tôi là cành cây ngọn cỏ được Ngài đoáithương, là chú cá đỏ được Ngài phóng sinh. Nghĩ như vậy, sau khi tỉnhmộngkhôngđếnnỗiquáhụthẫng,khôngđếnnỗigióbụivôchủ.

Trongmơ luôn có quê cũ khôngvề được, tỉnh lại vẫn sẽ tràn đầy khátvọngnóngbỏngvàảotưởngtìnhsâuđốivớimiềnđấtấy.Phậtviếtkinhthưkhôngchữtrênmìnhmỗingười,chỉđợingườicóduyênđọchiểu.Phậtđặtracâuđốthâmsâuchomỗimiềnđất,chỉđợingườicóduyênsuyđoán.Đềunóilịchsửđãtrởthànhquákhứ,bánhxethờigiannghiềnchúngvụnnáttantành,chúngtakhôngcầnthêmsươngtrêntuyếtnữa.Chúngtaluônchorằnglịchsửngànnămcónhữngbímậttìmhiểumãichẳnghết,nhưnglạikhôngbiếtrằng,nămthángcũngsẽmàigiũanócàngngàycàngmỏng.Dùkhôngthể tùy ý sửa đổi, nhưng thông qua chắp vá của nhiều người khác nhau,chuyệncũủkínlâungàycũngdầndầnmấtđimùivịnămxưa.

Đềunói,ngườicóduyêncóthểnhìnthấykiếptrướckiếpnàycủamìnhtronghồthánhởTâyTạng,cóthểlậplờithềướcvĩnhhằngtrênnúituyết.Giờđây,chúngtalạiđếnmảnhđấtthầnbínày,chứngkiếnnhữngquákhứrốirencủaPhậtgiáoTạngtruyền.Năm1644,vósắtcủaBátKỳ[1]saunhiềunămhăngháichiếnđấuđãđạtđượcmongmuốnmởtoangtườngthànhcuốicùng của vương triềuĐạiMinh, quân Thanh vốn quen nhìn đạimạc hào

hùng, cuối cùng cũngđượchưởng thụ sôngnúi ônnhu củaphươngNam.SaukhivuaThuậnTrị[2]trẻtuổilênngôi,liềnpháingườiđiTâyTạngmờiĐạtLaiLạtMađếnBắcKinh[3].NhưngsaukhinhậnđượclờimờicủatriềuThanh,ĐạtLaiLạtMa thứ5LobsangGyatsochỉdâng tặng lễvậtvàhỏithămsứckhỏevuaThuậnTrị,chứkhôngdựđịnhlênđườngvàokinhtheolờimời. Sau đó vương triềuThanh lại liên tiếp ba lần phái người chuyêntráchvàoTâyTạng,nồngnhiệtmờiĐạtLaithứ5đếnthămnộiđịa[4].CònĐạtLaithứ5mộttrongbalầnđóthoáithác,nóivớiquanviêntriềuThanhđếnTâyTạngmờiNgàirằng:“Tanaykhôngđi,nhưngtaắtsẽđi.”

[1]BátKỳ:làmộtchếđộtổchứcquânsựđặctrưngcủangườiMãnChâuvànhàThanhsaunày.ĐặctrưngcủaBátKỳlàmộtđơnvịđượcphânbiệtbằngmộtlácờkhácnhau,tổngcộngcótámlácờcơbảnmàtheođómọingườidânMãnChâuđềuthuộcmộttrongtám“Kỳ”,đứngđầulàmộtkỳchủvàtưlệnhtốicaolàĐạiHãn,đóvừalàcácđơnvịdânsựvừamangtínhchấtquânsự.

[2]ThuậnTrị(1638-1661):vịHoàngđếthứ3củanhàThanh, tênhúylàPhúcLâm,miếuhiệuThanhThếTổ.

[3]BắcKinh:thủđôcủaTrungQuốc,trungtâmchínhtrịcủaquốcgiatrongphầnlớnthờigiansuốtbảythếkỷqua.

[4]Nộiđịa:vùngđấtcáchbiêncươnghoặcduyênhảitươngđốixa.

Năm1645,ĐạtLaiLạtMathứ5xâydựnglạicungPotala.Ngàihyvọnggửigắmmộngtưởngcaoxathầnkỳcủamìnhvàotòacungđiệnhuyhoàngrộng lớnnày.NămxưavuaTâyTạngSongtsänGampovìcôngchúaVănThànhcủaĐạiĐườngxâycungPotalađẹpđẽđườnghoàngnày,hàmýnólàtượngtrưngchovươnggiảchítôn.NókhíthếhiênngangđứngsừngsữngtrênHồngSơn,chimưngbayqua,vạnvật thếgianđềuphảicúiđầuxưngthầnvớinó.LobsangGyatsoyêuthíchtòacungđiệnthâmsâumàtịchmịchnày,nơiđâycóthểchứađựngmọicảnhtượnggiómâycủathếgian,cũngcóthểkhiếnNgàiđứngtrênđỉnhcaocủathếgiới,mộtmìnhthưởngthứchiểnháchvàmênhmangcủacõiPhật.Năm1648,ĐạtLaithứ5LobsangGyatsodờitrungtâmchínhquyềnvềcungPotala.TừđócungPotalatrởthànhnơiởvànơitiếnhànhcáchoạtđộngtôngiáochínhtrịcủaĐạtLaiLạtMacácđời.

Vìgiữlờihứa,thángGiêngnăm1652,ĐạtLaithứ5đượcquanviêntriều

Thanhđicùng,dẫndắttùytùngbangànngười,khởihànhtừTâyTạng,đếnthămnộiđịa.Hànhtrìnhlầnnàymấtthờigiangầnmộtnăm,saukhiđếnBắcKinh,vuaThuậnTrịvàĐạtLai thứ5gặpnhauởbãisănbắnNamUyển.VuaThuậnTrị niềmnở tiếpđãiLobsangGyatso, đồng thời ngayhômđólệnhchoBộHộ[5]tríchcúngdườngchínmươingànlượngbạc.KhiĐạtLaithứ5lưulạiBắcKinh,luônởtạichùaTâyHoàngmàĐạiThanhxâyriêngchoNgàingoàicửaAnĐịnh,hưởngđốiđãitrọnghậucủakháchquýtốicao.

[5]BộHộ:têngọicủamộtcơquanhànhchínhthờikỳphongkiếntạimộtsốquốcgiaĐôngÁnhưTrungQuốc,ViệtNam…tươngđươngvớiBộTàiChínhngàynay.

Có lẽ là từnhỏ sinh trưởngnơiđất tuyết hoangnguyên,quennhìn trờixanhbao la trống trải, quenvới thảonguyênbò cừuđầyđàn; phúquývàphồnhoa củakinhđôkhônghềkhiếnLobsangGyatsoquáđỗi lưu luyến.TìnhcảmcủaNgàiđốivớicungPotalahơnhẳnTửCấmThành[6],Ngàinhớlànnướcxanhtrongcủahồthánh,nhớtưthếmộtchúchimưngchaoliệng,còncảnhữngcondânđấtTạngphủphụcdướichânNgài.

[6]TửCấmThành(CốCung)nằmởtrungtâmthànhphốBắcKinh,làcungđiệncủacáctriềuđạitừgiữanhàMinhđếncuốinhàThanh.Diện tích720.000m2,gồm800cungvà8.886phòng,đượcUNESCOcôngnhậnlàDisảnthếgiớivàonăm1987.

ChỉlưulạiBắcKinhhaitháng,ĐạtLaithứ5bènlấylýdo:“Nơinàythủythổkhônghợp,nhiềubệnh,màtùytùngcũngbệnh”,đềnghịvuaThuậnTrịchophéptrởvềTâyTạng.VuaThuậnTrịlậptứcchuẩntấu,bantặnglễvậtquýgiá, lệnhvươngcôngđại thầnmởtiệc tiễnđưaNgài.Thángnămnămđó,khiĐạtLaithứ5đếnĐạiCát[7],vuaThuậnTrịpháiquanviênmangtheosáchvàngviếtbằngbốnthứtiếngMãn,Mông,Tạng,Hánvàấnvàngđuổitheo đếnĐạiCát, chính thức sắc phongĐạtLai thứ 5 là “TâyThiênĐạiThiệnTựTạiPhậtSởLĩnhThiênHạThíchGiáoPhổThôngNgõaXíchLạtĐátLạtĐạtLaiLạtMa[8]”.CósựủnghộđắclựccủavươngtriềuĐạiThanh,ĐạtLaithứ5từđócủngcốđượcđịavịchínhtrịtôngiáoởTâyTạng.

[7]ĐạiCát:NaylàhuyệnLươngThành,nộiMôngCổ.

[8]ThíchGiáo:PhậtGiáo,PhổThông:thônghiểutấtcảkiếnthứcPhậthọc,NgõaXíchLạtĐátLạt:dịchâmtiếngPhạn,nghĩalàKimCươngThủ.

ĐạtLaithứ5LobsangGyatsovàoởtrongcungPotala,dùngvàngbạctừnộiđịamangvề,xâydựngmớimườibatuviệnHoàngGiáotạiTiềnTạngvàHậu Tạng[9], gọi là Hoàng Giáo thập tam lâm. Ngài trở thành lãnh tụchínhtrịtôngiáovĩđạinhấtcủaTâyTạng,đượcmuônngườilễbái,mặttrờisoi sáng.Chúng takhông thểphủnhận,LobsangGyatso thật sựcóduyênvớiThiềnPhật,nếukhôngNgàilàmsaocóthểtừmộtconemnhàgiàubìnhthường,nhậpvaiLạtMadễdàngnhưthế?NgàitrổhếttàinăngtrongPhậtgiáoTạngtruyềnloạnlạc,khiếnbầutrờilịchsửvầnvũgiócáttừđâytrongsángkhôngbụi.

[9]HậuTạng:ĐịakhuShigatse.

Đếnnhữngnămcuốiđời,ĐạtLaithứ5đãkhôngmấyhỏihanchínhsự,Ngàivìmuốnchuyêntâmviếtkinhsách,ủynhiệmtấtcảchínhvụchoĐệBa SangyeGyatso[10] chủ trì. Vào năm Khang Hy[11] thứ 18 (năm 1679),SangyeGyatso đượcĐạtLaiLạtMa thứ 5 bổ nhiệm làmĐệBa, SangyeGyatsotrẻtuổigánhvácủytháctolớncủaĐạtLaithứ5,dồidàosứcsốngthamgiavàochínhvụcủaTâyTạng.Thếnhưngnơicóngườithìvĩnhviễncóphân tranh, cụcdiệnbềngoài tưởngnhưgióyên sóng lặng,kỳ thực làngấmngầmnổisóng.SangyeGyatsotiếpnhậnchứcvụĐệBa,cónghĩaysẽđảmđươngtấtcảtrọngtráchquảnlýchínhvụTâyTạng,bấtkểvinhnhục,đềukhôngoánkhônghối.

[10]SangyeGyatso(TangKếtGiaThố,1653-1705):Nhàchính trị,họcgiảcủaTâyTạng.GiữchứcĐệBatrongmộtthờigiandàitừ1679đến1705.

[11]KhangHy(1654-1722):vịHoàngđếthứ4củanhàThanh,trịvìtừnăm1661đếnnăm1722,tênhúylàHuyềnDiệp,miếuhiệuThanhThánhTổ.Ônglàvịhoàngđếtàiba,ngườiđãthiếtlậpsựthịnhtrịdàilâutrên130nămcủanhàThanhsaumộtloạtbinhlửacanqua.

Năm1682,ĐạtLaiLạtMathứ5LobsangGyatso66tuổiquađờivìbệnhtậtởcungPotala.NhưngSangyeGyatsovìổnđịnhcụcthế,quyếtđịnhgiữkínkhôngpháttang,lợidụngdanhnghĩacủaĐạtLaithứ5tiếptụcnắmgiữchínhquyền.Trongbóngtối,ylạiâmthầmtraxét,tìmkiếmtungtíchlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5.VịlinhđồngnàychínhlàĐạtLaithứ6TsangyangGyatso,trướckhichưachàođời,đãđịnhsẵncảđờithânbấtdo

kỷ.CólẽNgàikhônggiốngĐạtLaithứ5,cómộttráitimcóthểcùngthiênhạtranhđoạt,cóthểđặtmìnhtrênmây,nhìnxuốngmuôndân.Nhưngvậnmệnhtraochohọvaitrògiốngnhau,Phậtsống.SựviêntịchcủamộtvịPhậtsống,chẳngqualàchuyểndờilinhhồn,hóathânlàmngườivớimộtthểxáckhácmàthôi.Linhhồncủahọcứnhưvậyđờiđờitiếpnối,lưutruyềnmãimãi.

Trênthựctế,chuyểnthếnàochỉcóPhậtsống,nếumỗimộtngườiđềutìmkiếmkiếptrướccủamìnhthìsẽlạitrảiquamộtquátrìnhrasao?Chúngtađềulàngườibìnhthường,dođósựsốnghaycáichếtcủachúngtađềuchẳngcógìlàkỳlạ.Mỗimộtsinhmệnhđếnhoặcđi,đềunhưbụicát,rơixuốngdòng sông dài của năm tháng mênh mang, không ai có thể tìm kiếm ai.Chúngtakiêntrìtruytìmvánbàicủakiếptrước,đếncuốicùnglậtbàira,lạipháthiệnlábàiấykhônghẳnlàcủamình.Dùngsựcốchấpcảđờiđểđổilạinuốitiếcdườngấy,rốtcuộccóxứngđánghaykhông?

Dùmộtđờihuyhoànghayảmđạm,vàongàychếtđiđềusẽtantànhnhưmâykhói.SựquađờicủaĐạtLaithứ5LobsangGyatsokhiếntôinhớđếngiấcmơđêmqua,lábốirơiđầy,đếncuốicùngcũngchẳngđểlạivếttích.Muônngànphongcảnhtrênthếgian,chỉcầnmộttrậngióđãthổitanhếtrồi.Khônghiểuchúngtacònchìmđắmchốnhồngtrần,vuikhôngthấymệtlưuluyếnđiềugì?Tranhđoạtthứgì?Khôngquênđượcchuyệngì?

Luânhồi

Dùlànhưvậy,chúngtavẫnsẽbỏlỡquánhiềucơduyên,bỏlỡquátrìnhmộtđóahoahénở,bởlỡmộthạtcátchảytrôi,bỏlỡkhoảnhkhắctáingộmộtngười.

Ngườichếtrồithậtsựcóchuyểnthếluânhồiđượchaykhông?Tôitừngkhông chỉmột lần hỏi bản thân như vậy, chẳng ai có thể cho tôi đáp án

chuẩnxác.Nếucó,phảichăngnuốitiếckiếpnày,cóthểlưulạikiếpsaubùđắp?Sựtốtđẹpkiếpnày,cóthểtiếpdiễnđếnkiếpsau?Nhưngđóchungquyvẫnchỉlànếunhư,dùchúngtatintưởngnhânquảluânhồi,kiếpnàyvẫnsẽphạmphải lỗi lầmkhông thể tha thứ.Mỗi người cả đời đều phải trải quanhiều kiếp số, dù có thể lật giở quá khứ, biết trước tương lai, vẫn khôngtránhkhỏithịnhsuyđãđịnhsẵnnhưnhau.Conngườibắtđầutừkhisinhra,đãdiễntừngmànkịchhoặcbihoặchài,mãiđếnkhichếtmớicóthểchấmdứttấtcảvướngbận.

Nếunhưcóchuyển thế,kiếpnàyđãphảigánhvác tráchnhiệmvìkiếptrước,lạiphảitíchthiệnvìkiếpsau,cứtuầnhoànnhưvậy,làmsaocómộtkết thúc?Vìchúng tabình thường,dođócó thểsốngqua loa,khôngnhấtthiết gánh vác quá nhiều nghiệp chướng và nợ nần, cũng không phải tínhtoántiềnnhânquảbáo.Cònvềkiếptrướclàgì,kiếpsaulạisẽchuyểnthếlàmgì, đều khôngquan trọng, thứ chúng ta có cũng chỉ là kiếp này ngắnngủi.NhưngởTâyTạng,nhữngvịĐạtLaiLạtMaviêntịchcácđờiđềucóthểtìmđượclinhđồngchuyểnthếcủamình.VìhọlàPhậtsống,chonêncóquá trìnhchuyển thếkhông tầmthường,chỉcóchuyển thếmớicó thể tiếptụcsựmệnhĐứcPhậtgửigắmtrênngườihọ.

VềviệclàmsaotìmkiếmlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaiLạtMa,cũngnhưmộtbímậtxaxưa,khiếnngườiđờitrànđầyảotưởng,truytìmlờigiảiđáphoànmỹnhất.NhiềuvịPhậtsốngtrướckhiviêntịchsẽđểlạidichúc,nóichođệtửcủamìnhbiết,Ngàisẽchuyểnthếởmộtđịaphươngnàođó.Cómộtdạngkháclàthầndụ,thầnlinhnhậpvàocơthểconngười,truyềnđạtýchỉcủamình.Thầncóthểchỉraphươnghướngrađờicủalinhđồng,thậmchíchobiếttênchamẹlinhđồng.Cũngcóthểthôngquacaotăngđắcđạoxembói,biếtđượcphươngvịcủalinhđồng.Còncóhồthánh,đợisaukhixácđịnhđượcphươngvịtổngquát,cùngmộtphươngvịcóthểsẽxuấthiệnnhiều linhđồngcùngmột thuộc tính, lúcấycầnquansáthồ thánh.Thànhkínhcầukhẩn,tronghồsẽhiểnhiệnmộtsốcảnhtượngkỳdiệu,cảnhtượngcóthểtruyềnđạtđịaphươngcụthểmàlinhđồngsinhra.

Vìlinhđồngchuyểnthếđềusẽcóđặctrưngphiphàm,lờinóicửchỉcủahọ, thậmchíđiềmbáo trước lúc rađờiđềucókhácbiệt rất lớnvớingườithường.HọtiếpnốilinhhồncủaPhậtsống,cũngtiếpnốilinhtínhcủaPhậtsống,dođósaukhisinhracòncóthểnhớlạinhiềuđoạnđờicủakiếptrước,

cóthểphânbiệtrađồvậtkiếptrướcđãdùng,nóinhữnglờikiếptrướctừngnói,thậmchínhậnrangườiquenkiếptrước.Dùchúngtatinhaykhông,tấtcả nhân quả này đều được bảo tồn, hết đời này đến đời khác linh đồngchuyểnthếcủaPhậtsốngđềudùngnhữngphươngthứcnàytìmkiếm.Bởivìchân thực, khiến chúng ta càng thêm tin tưởng tồn tại của Thần Phật, tintưởngthếgiannàythậtsựcólinhhồnbấttử,thậtsựcóluânhồisinhsôibấtdiệt.

Dùlànhưvậy,chúngtavẫnsẽbỏlỡquánhiềucơduyên,bỏlỡquátrìnhmộtđóahoahénở,bởlỡmộthạtcátchảytrôi,bỏlỡkhoảnhkhắctáingộmộtngười.NgườikếtduyênvớiPhật,trênmìnhnhấtđịnhcókhíchấtkhôngtầmthường,họđầy lòng thươngxót,hiểusựcảmơn,sống tỉnh táomà lạitrầmtĩnh.DẫuĐạtLaiLạtMacóýchícủaĐứcPhật,tạorađạotràngbồđềchốnnhângian,độhóamuônngànngườiđời,họcólinhhồnbấttử,thểxáchọlạikhôngkhácbiệtvớingườithường,phảitrảiquasinhlãobệnhtửnhưnhau,cóbuồnvuilyhợpnhưnhau.Ngườivàngườitrênthếgiannàyvốndĩgiốngnhau,mỗingườiđềuđitrêncùngmộtconđường,cuốicùngđếnđượcchốnvềbìnhyên.Bấtkểbạndodựkhôngquyết,hayvìnghĩakhôngchùn,thờigiantựathanhkiếmsắc,lạnhlùngvôtìnhnhưnhau.

ỞsườnnamcủanúiHimalaya[1]cómộtđịaphươnggọilàMonyu,dântộcMonpa[2] đời đời cư trú tại đây. Dân tộc cổ xưa này tình quê chất phác,phongtụccởimở,cáchxahuyênnáo,khôngtranhvớiđời.NhàởcủangườidânMonpađềulấyvậtliệutạichỗ,dùnggỗ,tre,đá,cỏtranh…đểxây,khingủtrảidathúhoặcthảmlen,mặcnguyênyphụcmànằm.Cuộcsốngtảnmạnkhiếnhọkhôngcâunệtiểutiết,uốngrượumạnh,háttìnhca,tổtiênđờiđờisinhsốnghạnhphúc,tựdoyêuđươngtrênmảnhđấtyêntịnhnày.

[1]Himalaya (HyMãLạpSơn):mộtdãynúiởchâuÁ,phânchia tiểu lụcđịaẤnĐộkhỏicaonguyênTâyTạng.Mởrộngra,đócũnglàtêncủamộthệthốngnúihùngvĩbaogồmcảHimalaya,Karakoram,HinduKushvàcácdãynúinhỏkháctrảidàitừPamirKnot.HimalayatheotiếngPhạnnghĩalà“nơiởcủatuyết”.Đâylàdãynúicaonhấthànhtinh,cómườibốnđỉnhnúicaonhấtthếgiớivới độ cao trên 8.000m, cao nhất là đỉnhEverest.DãyHimalaya trải khắp bảy quốc gia:Bhutan,TrungQuốc,ẤnĐộ,Nepal,Pakistan,MyanmarvàAfghanistan.Nócũnglànơikhởinguồncủabahệthốngsônglớntrênthếgiới:sôngẤn,sôngHằng-BrahmaputravàTrườngGiang.

[2]Monpa(MônBa):mộtdân tộcsinhsốngchủyếu tạibangArunachalPradeshđôngbắcẤnĐộ,KhutựtrịTâyTạngTrungQuốcvàBhutan.

Người dân Monpa có tín ngưỡng của mình, họ đời đời tin thờ pháiNyingma(HồngGiáo),tôntrọngvạnvậttựnhiên,tintưởngnhânquảluânhồi.Ởnơinày,tôngiáovàtìnhyêukhônghềmâuthuẫn,tôngiáochỉlàtínngưỡngtronglòng,còntìnhyêulạilàthầnthoạiđẹpđẽnhấtthếgian.Trênmảnhđấtthầnthánhcổxưanày,mỗimộtngọncỏgốccâyđềucólinhtính,mỗimộthònđáđềubiếtnóichuyện,mỗimộtconbòconcừuđềucó tìnhcảm.Ngànnămrồilạingànnăm,mặcchothếgiangiómâybiếnảo,nơinàyvẫnchấtphácnhưthuởbanđầu.

ĐạtLaithứ6TsangyangGyatsosinhratrongmộtgiađìnhnhànôngbìnhthườngở làng nhỏ trênmảnh đất tươi đẹp yên bình này.Năm ấy, là năm1683sauCôngnguyên,nămKhangHythứ22.NgàyNgàichàođời,cócảnhtượngkỳ lạ bảymặt trời cùngmọc, cột vàng chiếu rọi, là chuyển thế củaLiênHoaSinh[3],bíđiển“Thầnquỷdịgiáo”thếkỷXIIcótiênđoán.NguyênquốctịchBhutan,dântộcMonpa,saukhirađờimộtnămmớicóngườibiết,làconcảtrongnhà,chamẹtinthờHồngGiáo,tứclàpháiNyingmadoĐạisưLiênHoaSinhsánglập.

[3]LiênHoaSinh(Padmasambhava):ĐạisưẤnĐộđãtruyềnPhậtgiáosangTâyTạngvàsánglậppháiNyingmavàothếkỷthứVIII.TươngtruyềnNgàisinhratrongmộthoasennêncótênnày.

Ởngôilàngcổxưanày,trờixanhnướcbiếc,cỏnoncừubéo.Hàngtrămnămnay,ngườidânMonpaancưlạcnghiệpởđây,hưởngthụthờigianyênbìnhmàtựnhiênbancho.Trướcgiờkhôngbiết,mộtlàngquêmộcmạcnhưvậy cũng sẽ có sinh mệnh không tầm thường giáng lâm. Cha mẹ củaTsangyangGyatso lànôngdân lương thiện, cầncù, cũng làgiáođồHồngGiáo thành kính. Do đó cảnh tượng kỳ lạ xuất hiện trên bầu trời khiTsangyangGyatsosinhrakhiếnhọchorằngđứaconnàylàPhậttổbanơn,là ông trời khen thưởng nết chăm chỉ, phúc hậu nhiều đời của người dânMonpa.

Ngườichangườimẹhiềnlànhkhôngbiếtrằng,đứaconnàylàlinhđồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ5,cũngkhôngbiếtconmìnhsaunàysẽvàoởtrongcungPotala,đượcmuôndânlễbái.Càngkhôngthểbiết,cuộcđờivốnphảihuyhoàngcủacon,lạitôđầysắctháibikịch.Chàngtraianhtuấnxuấtthântừquêhươngcủanhữngbảntìnhcanàyđãtrởthànhnhàthơlãngmạn

nổitiếngtronglịchsửTâyTạng.Nếukhôngcóvướngbậncủakiếptrước,TsangyangGyatsosẽgiốngnhưtấtcảngườidânMonpa,trênmảnhđấtđầmấmnày,cùngmộtcôgáixinhđẹptựdoyêuđương,kếthônsinhcon.

Sựviệctrênđời,xưanayđềulàcóđượccómất,bạnchorằngđãsởhữumặttrờiduynhấtcủanhângian,lạikhôngbiếtsớmđãđánhmấtmặttrăngtrongsángnhất.Bạnchorằngmìnhlàbáchủlàmmưalàmgiócóthểnắmgiữthiênhạ,lạikhôngbiếtđồngthờicũngmấtđihạnhphúcgiảnđơnnhấtcủađờingười.Nhiều lúc, khôngphảibạnkhôngđi truy tìmnên thầnvậnmệnhkhôngđápxuốngngườibạn.BatrămnămtrướcTsangyangGyatsochỉmuốncùngcôgáimìnhyêuyênổn trôngnommộtvùngđồngcỏ,dămbaconbòconcừu,bìnhdịquangày,lạibịkéolênngaiPhậtcủacungPotala,làmĐạtLaiLạtMamàchúng sinhkínhngưỡng.Thếnhưng,Ngài lại trởthành vật hy sinh của chính trị Tây Tạng, trở thành con rối mà SangyeGyatsotìmrađểứngphóvớiKhangHy.

Đềunóingười tinsốmệnhlàngười tiêucựcbiquan.Nhưngtôi lạichorằng,conngườibởivì tin tưởngvàosốmệnh,màcàng tỏ raônhòađiềmđạm.Đãcósốmệnh,chúngtasẽkhôngcốchấpsửađổinhữngchươngtiếtđãbiênsoạnsẵncủađờingười,sẽkhôngcắtbỏnhữngđoạntìnhsâusắchaynôngcạnấy.Tôithườnghaynói,bấtkểbạnvàtôisốngtheophươngthứcnào,hoặcvìbảnthân,hoặcvìngườikhác,đềulàmconcờbịnămthángsắpđặt,khôngcócảquyềnlợichọnlựatrắngđen.Nóinhưvậy,khôngcónghĩacuộcsốngcủachúngtasẽcónhiềubiaiđếnthế,chỉ làđờingườisóngcảtrùng điệp, ai cũng phải học cách bảo vệ bản thân.Con người chỉ có khikhôngbịthương,mớikhônglàmtổnthươngngườikhác;chỉcókhitỉnhtáo,mới có thể điểm hóa người khác; chỉ có khi yêu quý bản thân, mới yêuthươngbảovệngườikhác.

Tsangyang Gyatso mà chúng ta mong đợi, đức vua lớn nhất của cungPotala,ngườitìnhđẹpnhấtcủađườngphốLhasa,đãđếnnhângiannhưthế.Batrămnămtrước,tạimộtngôilàngnhỏxaxôicủaTâyTạng.VịĐạtLaiLạtManàyđịnhsẵnsẽkhiếnvôsốngườisaymê,khôngphảivìNgàicótâmnguyện to lớndườngnào,cóhoàibãosâuxadườngnào,cũngkhôngphảivìNgàitaycầmquyềntrượngthầnthánh,đượctônvinhcaonhất.ThứchúngtasiluyếnlàthơtìnhcủaNgài,làchặngđườngsinhmệnhmêlymàđẹpđẽnhưmơcủaNgài.Ngàidùngcuộcđờitruyềnkỳmàbikịch,đổilấy

hoàiniệmvàcảmđộngvĩnhviễncủađờingười.Chẳngbiết,đâycóxemlànétđẹpvôtưhaykhông?Lạicóxemlàtrònvẹntànkhuyếthaykhông?

Bímật

Điquathờitraitrẻ,nămthángbắtđầukhôngkhoandung,mỗingàyđiềutacóthểlàmchínhlàthuthậpnhữnghồiứcđãgiàđi,giảvờbảnthâncònsởhữucảnhxuânmuônhồngngàntía.

Lúc con người còn thơ ấu, luôn cảm thấy thời gian trôi qua quá chậm,dườngnhưmìnhlàđứabékhônglớnnổi,chẳngcócảkhảnăngđứngdướigốccâyrướnngườiháiquả.Nhưngthậtsựđếnlúcvĩnhbiệttuổixuânxanh,mớicảmthấythờigianquáđỗivôtình,khôngchotacơhộiquayđầuônlạigiấcmơxưa.Điquathờitraitrẻ,nămthángbắtđầukhôngkhoandung,mỗingàyđiềutacóthểlàmchínhlàthuthậpnhữnghồiứcđãgiàđi,giảvờbảnthâncòn sởhữucảnhxuânmuônhồngngàn tía.Quá trình của sinhmệnhcũngnhưgiươngbuồmrakhơi,đãkhông thểxoaychuyểnphươnghướngconthuyền,lạihàtấtđểtâmnócóxuôitheodòngnướcmùaxuâncuồncuộnchảyvềđônghaychăng?

TsangyangGyatsosinhtrưởnggiữanonnướcMonyu,chorằngmìnhcómột tuổi thơhạnhphúc.Là con cả trongnhà,Ngài được chamẹhết lòngcưngchiều.Ngàinhưmộtchúchimưngnonvuivẻtựdotrênthảonguyên,tuychưađủlôngđủcánh,nhưngkhôngcầnlolắnggiómưaxâmphạm.Mỗingày,Ngài cùngđámbạn trẻ chăn thảđàn cừu, cười nói vui đùa.Có lúc,Ngài lẳnglặnggốiđầulênbãicỏ,ngắmmâytrắngtrôidạtdưới trờixanh,trongđầuthoánghiệnmộtsốchuyệncũchưatừngxảyranhưnglạilờmờphảng phất. Ngài yêu mến mảnh đất đã cho mình sinh mệnh này, quyếnluyếncỏdạinhẹnhànglayđộngtronggió,thíchthúngắmmáitócdàiđenmượtcủacôgáilàngbên.

TsangyangGyatsokhicònrấtnhỏđãbiếtmìnhvàcácbạnkhônggiốngnhau.Bắtđầutừkhicókýức,ngàythườngngoàichănthảchơiđùavớibạnbè,NgàicònđượcđịnhkỳbímậtsắpxếphọckinhởmộtnơigọilàtuviệnBasang.TuviệnBasang tọa lạc tạihuyệnCona[1] củaLhoka, lànơingườiMonpatụtậpsinhsống,sùngbáiHồngGiáo,tôntrọngtìnhyêu.Ởđây,sưsãicóthểkếthônvớiphụnữngoàiđời,dođóbênngoàituviệnthườngvangvọngnhữngbảntìnhcadudương.

[1]Cona(ThácNa):mộthuyệncủađịakhuLhoka,khutựtrịTâyTạng,TrungQuốc.

Khi Tsangyang Gyatso chưa thôi nôi, gia đình người nông dân bìnhthườngnàyđộtnhiêncókháchquýđếnthăm,đóchínhlàsứgiảdoĐệBaSangyeGyatsopháiđến.Sứgiảđemđếnmộttintứcđộngtrời,ynóichochamẹTsangyangGyatsobiết,con traicảcủahọ là linhđồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ 5LobsangGyatso.Vinh hoa từ trên trời rơi xuống này trongkhoảnhkhắcnhắmtrúnghọ,khiếnđôivợchồngthườngdânlươngthiệnấyluốngcuống.Thếnhưng,tintứcnàykhôngcónghĩalàTsangyangGyatsosẽphảilậptứcrờiMonyu,điđếnLhasaxaxôi,ngồitrênngaiPhậtquyềnquýcủacungPotala,từđódiễntiếpcuộcđờiPhậtsốngcủaNgài.

Có câu họa là nơi phúc tựa, phúc là nơi họa nấp. Sự đời biến ảo vôthường,khibạnchìmđắmtrongniềmvuisướngtuyệtvờikhôntả, lạiđâuhaycótâmtưbithươngđanglặnglẽchờbạn.

ChamẹTsangyangGyatsobiếtrõcontraihọchínhlàlinhđồngchuyểnthế của Đạt Lai thứ 5, sẽ bước vào cung Potala rực rỡ huy hoàng trongtruyềnthuyết,trởthànhđứcPhậtsốngchícaovôthượng,đượcmuônngườitônsùng,nhưnglạikhôngthểkhônggiữkínnhưbưngbímậtlớnlaonày,vìdùlàdânthườngchốnMonyuhẻolánh,cũngbiếttrongxãhộitầngtrêncủaLhasaluôndiễnrađấutranhchínhtrị tànkhốcmàkịchliệt.Họkhôngthểbiếtđược,conmìnhtrongtươnglaibịcuốnvàotrongnhữngđấutranhấy,sẽgánhchịuhưngthịnhvinhnhụcthếnào.Khôngbiết,ẩntìnhgiấudiếmnàymaikiachiếucáothiênhạ,sẽdấylênsóngtogiólớnrasao.

Khôngaicóthểđoántrướctươnglai,cũnggiốngnhưbanđầukhôngthểdự liệugiađìnhnghèonàn trong sạchnày lại sẽgiáng lâmmột linhđồng

chuyểnthếcủaĐạtLaiLạtMa.Nếunóiđâylàsủngáicủacaoxanhđốivớihọ,lạivìsaobuộchọcốsốngcốchếtgiữkínbímậtlớntàytrờinày,đếnnỗicả ngày hoảng hốt không yên. Khi TsangyangGyatso hai tuổi, liền đượcđịnhkỳbímậtsắpxếphọckinhởtuviệnBasang.ĐứabécònchưatỏsựđờinàykhônghềbiếtsứmệnhgiankhóPhậttổtraochomình.Chỉcóchamẹcủabé,ngàythángtừđóvềsau,mỗingàyđềunhưđitrênbăngmỏng.

TsangyangGyatso thơ bé học tập kinh văn ở tu việnBasang, thầy dạykinhsáchchoNgàilàmấyvịcaotăngđắcđạodoĐệBaSangyeGyatsocửđến.Mộtngàykia,nếubạnđếnTâyTạng,điquatuviệnBasangcũkỹvắngvẻ,phảichăngsẽnảysinhnỗibuồndadiếtđốivớinơitừngkhóachặttuổithơcủaTsangyangGyatso?Kỳthựcsâuthẳmtrongtâmhồnchúngta,lẽnàolạikhôngmềmyếunhưthế,luônbịmộtchúttìnhcảmêmđềmnhonhỏlàmcảmđộng đến bối rối.Khi ngoài cửa sổ vang vọngmột bản tình ca uyểnchuyển,chúngtamuốnbiết,nămxưaTsangyangGyatsodựabànđọckinh,phảichăngsẽbịtìnhcabaybổngcắtđứtsuynghĩsâulắng,gợimởtưởngtượngxavờivôtậnđốivớitìnhyêucủaNgài?

Tavànànggặpgỡ,

TrongrừngnamMonpa.

Ngoàichimvẹtdẻomiệng,

Chẳngmộtaibiếtqua.

Chimvẹtbiếtnóià,

Đừnglộbímậtra.

Xinanhvẹtnhàta,

Lặngyênthêmchútnữa.

Chịhọamirừngliễu,

Muốnhátmộtkhúcca.

TsangyangGyatsobatrămnămtrướcđãlớnlêntrongtiếngđọckinhvănvànhữngbảntìnhca.Mườibốnnămđằngđẵngtrôiqua,Ngàiđãtrởthànhmộtthiếuniêntiêusáinhưcâyngọctrướcgió.Ởmiềnđấttựdoluyếnáivàkếthônnày,chàngtraitrẻTsangyangGyatsovẫnluônchorằngmìnhcóthểcùng cô gái nhà bên mắt qua mày lại, bày tỏ tình cảm. Lúc ấy, chaTsangyangGyatsosớmđãquađời,chỉcóngườimẹhiềnmộtmìnhvấtvảgiữkínbímậtkhôngaibiếtkia,sốngngàytàynăm.Bànhìnthấyconcưngtìnhxuânnảynở,chìmđắmtrongảotưởngngọtngào,chỉcóthểâmthầmthan thở.Bàkhôngbiếtngàynàocảnh tượng trướcmắtsẽbỗngnhiên tanbiến,khibímậtsángtỏtrênđời,đứaconnàycóthểchịuđựngtổnthươngmàvinhquangmuôntrượngmanglạihaykhông?

Trên đời này chẳng ai hiểu rõ con mình bằng một người mẹ, mẹTsangyangGyatsobiếtrõconmìnhtừnhỏđãcómộttráitimđacảm.TrênkhuônmặttuấntúcủaNgàithiếuđikhíthếlẫmliệtnhảkhóiphunsương,dưnhu tìnhquyến luyếnônhòanhưnước.Trongđôimắtsâu thẳmkiamangmộtnỗiưu sầubẩmsinh.Một thiếuniêncảm thương rơi lệvìhoacỏ, thìthầmtròchuyệncùngbòcừu,simêtìnhca,địnhsẵnlàtìnhlangđẹpnhấttrên thảo nguyên. Có lẽ chúng ta nên tha thứ cho một đứa trẻ ngây ngôkhôngbiết thân thế thật sựcủamình,đứa trẻấychẳngmảymaykiêngdètheođuổitìnhyêu,tịnhkhôngphạmphảilỗilớntàytrờigìcả.

ChínhnhữngkhúctìnhcangânngacảmđộnglòngngườikhiếnNgàimêhoặcsâusắc,chínhmảnhđấtnảynởhoatìnhnàyđãchônxuốnghạtgiốnglãngmạntrongđáylòngNgài.Khibímậtchưacôngbốvớiđời,tìnhyêucủaTsangyangGyatso thật làvô tôi.Ngàiômấpniềmvui của tìnhxuân,viếtnênvănchươnghoamỹcủamộngmơ, trái timkhátvọng tìnhyêuấycủaNgài đâu thấy tóc bạc ngày càng nhiều thêm củamẹ, thấy đượcưu tư đènặngđáylòngmẹ?Ngàikhôngcótội,nhưngnhiềunămsau,Ngàilạichịusựtrừngphạtvôtìnhbởithóiđatìnhcủamình.ĐâychẳnglẽcũnglànhânquảđờinàyNgàiphảinhận?Nếuphải,sẽdùngtuhànhmộtđờiđểxóabỏhết

thảynghiệttráitiềnduyên.

Đềunóingườitrongcuộcmê,ngườingoàicuộctỉnh,mộtngườiquátỉnhtáo,cólẽsẽsốngmệtmỏihơnbấtkỳaikhác.Cólẽchúngtađềunênhồđồmột chuyến, đối với nhiềungười nhiềuviệc, giả vờkhôngnhìn thấy, nhưvậyphảichăngsẽsốngnhẹnhõmhơn?TsangyangGyatsotrướcmườibốntuổi,chínhlàngườiởtrongcuộcnhưnglạikhôngbiếtcâuđố.Đờingườithậtkhéotrêucợt,khimộtngườiquyếtýthềchếtkhônghốivìtìnhyêu,bạnlàmsaonhẫntâmchongườiđóbiết,thậtracảđờinày,ngườiđóđịnhsẵnngồitrênngaiPhật,côđộcđếnchết.

Quyểnhai:Hoarơicònđatìnhhơnnàng

Núithần

Cảnhvậttrênđờivốnkhôngcótìnhcảm,từngcànhcâyngọncỏ,từnghạtcáthạtbụi,đềulàdoconngườithêudệtnhữngcâuchuyệnvàtruyềnthuyếtphủlêntrênmớicómáuthịt,mớicóđiểmtựa.

Mỗingườiđều từngcómột thời thanhxuân trẻ trung,đều từngcómộtcuộctìnhrựcrỡnhưpháohoa,tuyrằngngắnngủi,nhưngsuốtđờikhóquên.Thếgiannàycónhiềuviệccóthểquaytrởlại,nhưngthờigianquađivàtìnhcảmbỏlỡlạimộtđikhôngtrởlại.Chodùnhưthế,aicũngkhôngthểxóađinhữngthứtừngcóđược,nhữngđoạnđờiấyđượcniêmphongtrongkýức,lâubềnkhôngphai.Dođó,chúngtasẽluôntrầmtưmộthồilâuvìmộttấmảnhcũốvàng,sẽnướcmắtlưngtròngvìtìnhcờngheđượcmộtbàihátxưa,sẽcảmđộngkhônnguôivìmộtcảnhgặplạisaubaongàyxacách.

KhitôiđượcbiếtnhiềungườivìđọcthơtìnhcủaTsangyangGyatsomàlựa chọn sắp xếp hành trang lặn lội đường xa đến Tây Tạng, trong lòngkhôngkhỏinảysinhmuônvàncảmxúc.Tôiluôntintưởngnhữngngườinàyđi Tây Tạng không đơn thuần là vì tìm kiếm kiếp trước kiếp này củaTsangyangGyatso.Họcàngmuốnbiết,trênmảnhđấtphongtìnhlãngmạnđó,rốtcuộcđãtừngcómốitìnhduyênkhônggiốngngườiphàmrasao.RốtcuộclàmộtvịĐạtLaiLạtMathếnàomớicóthểviếtracâuthơ:“Thếgiansao có đôi đường vẹn, Chẳng phụNhư Lai chẳng phụ nàng.”Mà nhữngngườikháchquađườngvộivãđó,đềulàngườichítình,sởdĩhọngàndặmxaxôitìmhiểucâuchuyệnthầnkỳcủangườikhác,làvìđáylònghọcũngcấtgiấumộtchuyệnxưakhôngaihaybiết.

Chỉcónhữngaitừngyêumớidễdàngcảmđộngbởitìnhyêucủangười

khác.Cảnhvậttrênđờivốnkhôngcótìnhcảm,từngcànhcâyngọncỏ,từnghạt cát hạt bụi, đều làdo conngười thêudệt nhữngcâu chuyệnvà truyềnthuyếtphủlên trênmớicómáuthịt,mớicóđiểmtựa.NếukhôngcócôngchúaVănThànhnămxưagảđi,khôngcóthơtìnhcủaTsangyangGyatso,caonguyênTâyTạnghoangvukiacólẽsẽthiếuđinhiềusắctháilãngmạn.CungPotalatránglệcũngchẳngqualàảoảnhcủathờigian,cằncỗivìthiếunhữngmẩuchuyệnxưa.Giờđây,vìcósựtồntạicủachúng,dùtrảiquabaonhiêunămtháng,đềukhôngđếnnỗibịthờigianbònrútsạchtrơn.

Tình cảm chân thật và tư tưởng phong phú có thể khiếnmộtmảnh đấthoangvu trongnháymắtnởđầyhoa.Khichúng tađi lạiởmỗichốnxưaTsangyangGyatso từng sống, dạo bước trênmỗi nẻo đườngNgài từng điqua, đềukhôngnhịnđược tựhỏi:Ngài thật sựđã từngởnơinàyư?PhảichăngcóthểbướctrùnglêndấuchâncủaNgài?Trênlancankia,liệucócònlưulạihơiấmbàntayNgài?HếtlầnnàyđếnlầnkhácđọcthơtìnhcủaNgài,chỉcảmthấycỏcâynơiđâyđều thônghiểu tâmlinh,hiểuđược tìnhcảm.Chúng từngchứngkiến tìnhyêuđẹpđẽcủaTsangyangGyatso, từngnghenhữnglờiâuyếmNgàicùngcôgáimìnhthươngđãnói,nhớlạimỗilờiướchẹnNgàiđãtrao.

Ba trăm năm, thời gian sao mà dài đằng đẵng, triều đại đổi thay, conngườithayđổi,chỉcócâycỏvẫnxanhtươi,đánúivẫnvữngchãinhưxưa.Nhângian làkịch trường,biếtbaomáu lệchảy thànhsông, trànngậpđếnmức không ai thu dọn.Mà chúng ta của hôm nay, vì lẽ gì còn phải tổnthươngnhau,vì lẽgìkhôngthểgiốngnhưgiómát trăngthanh,dungchứalẫnnhau,chungsốngyênbình?Tôitinrằng,nhữngngườiđãđếnTâyTạng,đãthấynúituyếtthảonguyên,đãtừnguốngnướchồthánh,lòngcủahọtừđósẽtrongtrẻosángláng.Sẽhiểuđượcngườisốngtrênđờithậtchẳngdễdàng,hếtthảyduyênphậnđềuphảicốgắngtrântrọng,tấtcảmọingườiđềunênchúcphúcchonhau.

Lịchsửlàchânthực,batrămnămtrước,đíchxáctừngcómộtTsangyangGyatso,trênmảnhđấtTâyTạngbaolacũngthựcsựlưugiữchútítvếttíchcủaNgài.Ngàisinhraởnơinày,tâmtìnhvàcâuchuyệncảđờicũnggiaophóchonơinày,rấtnhiềucâuthơđềuchạmkhắctrênmảnhđấtnày.RờixaTâyTạng,Ngài sẽkhôngcòn làTsangyangGyatso,dođómỗingườinhớnhungTsangyangGyatso đều sẽ nhớ nhungTâyTạng.Chúng ta hy vọng

mìnhkiếpnàycóthểđíchthânđếnđây,cóthểchínhmiệnghỏimộttiếng,vịtìnhtăngchẳngphụNhưLaichẳngphụnàngấy,batrămnămqua,Ngàivẫnkhỏechứ?LinhhồncủaNgàiphảichăngthậtsựvẫnluânhồitiếptục?Giờđây,chúngtanênđếnchốnnàotìmNgài?

TsangyangGyatso trướcmười bốn tuổi, đúng là có thể chẳngphụNhưLaichẳngphụnàng.NgàivừahọckinhởtuviệnBasang,vừanghenhữngbản tìnhcacảmđộngngoàicửasổ,cùngâm thầmhẹnhòvớicôgái làngbên.Ngài thậmchí còncảm thấyvào tuổixuânxanh,khônghết lòngyêunhaumộtlầnlàuổngphíđờingười.Ởnơivốndĩtraigáicóthểtựdoluyếnái, tìnhyêucủaTsangyangGyatsonhưđất trời tháng4,oanhbaycỏmọc,khôngchútedè.NgàichẳngmảymaybiếtbímậtvềlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLai thứ5,dùNgài thông tuệhơnnhững thiếuniênkhác, trànđầylinhkhí,nhưngcũngchỉcho rằngmình làmộtngườimaymắn,đượcôngtrờiquantâmchiếucốmàthôi.

PhíaxatuviệnBasang,cónúithầnBonri[1]nguyngahùngvĩ.Trênngọnnúi thầnnày,cómộtcây thầncực lớn, trêncây treođầykinhphướnphấpphới,câycaochọctrời,rấtcólinhtính.Rấtnhiềungườiđikoraquanhnúi,từtrờinamđấtbắckhôngnềmuôndặmxaxôirongruổi,chỉđểđếnngọnnúithầnnàydậpđầubáilạy,nguyệnmộtlờithềướcởdướicây.TsangyangGyatso lúcđó thườnghayđứng lặnghồi lâuởbancông tuviện,nhìncâythầntrênnúithầntừxa,âmthầmcầukhẩnchoướcmơnonnớttronglòng.

[1]NúithầnBonri:NúithầnđượcđạoBonnguyênthủyởTâyTạngtônsùng,caokhoảng4.500m.

Giờlànhđổivậnđến,

Phướncầuphúcdựnglên.

Tanhậnlờithụcnữ,

Tớilàmkháchlàngbên.

TsangyangGyatsođatìnhthậtsựđãyêu,Ngàivàýtrungnhânyêunhautrongkhuvườnhoanlạcmỹlệ.Ánhnắngcaonguyênchocỏdạihoaxuânđầyđủhơiấm,cũngkíchthíchtìnhcảmrạorựccủanhữngthiếuniênthiếunữ nơi này.Họ có thể hát đối đáp tình ca để cuồng nhiệt bày tỏ tình yêutronglòng,cóthểkhôngchútedèphungphítuổixuântràntrề.Đólàquyềnlợimàsinhmệnhtraochohọ,khituổixuânđixa,nhữngconsóngtìnhyêuấysẽthậtsựtrởthànhnướcchảycuồncuộn,mộtđikhôngtrởlại.

Đỗquyênbayđếnthăm,

Đemhươngxuânthơmngát.

Tavànànggặpnhau,

Lòngvuisướngdàodạt.

Miệngcườikhoerăngtrắng,

Hớpmấthồnaikia.

Nếuthậtlòngthươngmến,

Xinthềchẳngchialìa.

Thật ra tâm nguyện của Tsangyang Gyatso rất đỗi bình thường, Ngàichẳngquachỉmuốnkềcậncùngngườiyêu trênmảnhđất lãngmạnquenthuộc,cùngmộtdòngsuối,mộtđámmây,mộtbãicỏ,mấyconbòconcừunươngtựalẫnnhau,sốngbìnhlặng,yênổnvôsự.Họcùngchănthả,cùnglàmthơ,sinhđôitraigáidễthương,sởhữuhạnhphúcbìnhthườngnhấttrênđời.Tâmnguyệnnhỏnhoibiếtbao,lạikhôngđángkểbiếtbao,đâylàhạnhphúcmàmộtlàngquênhỏcủaTâyTạng,thậmchíbấtcứmộtlàngquênhỏnàotrênthếgianđềucóthểchohọ.

Hỏingườitìnhtrongmộng,

Cógầngũitrọnđời?

Đáp:Trừphitửbiệt,

Sống-mãichẳngchiarời.

Nếunàngvìhọcđạo,

Rờibỏtarađi,

Thiếuniêntanhấtđịnh,

Theovàochốntuvi.

Đúngvậy,điềuNgàimuốnchínhlàmộtngườibạntìnhngọtngào,sốngchếtcónhaucảđờinhưthế.Ngàikhônghềbiếtrằngthảonguyênrộnglớnnày,làngquêchấtphácnàylạikhôngthỏamãnđượctâmnguyệnnhỏbécủaNgài.Bấtcứngườinàocũngcóthểmưucầuniềmhạnhphúcđơngiảnấy,duy chỉ cóNgài - TsangyangGyatso, định sẵn không có duyên với phàmtrần.MộtcuộctìnhbìnhthườnglạilàkiếpnạnsốmệnhdànhchoNgài.Đíchthựcnhưthế,khimộtngàykiaNgàiđứngtrênđỉnhcaokhôngaivớitớinhìnxuốngchúngsinh,Ngàisẽhiểurõ, thìra“caongất lạnhlùngsao[2]” là thếnào.

[2]Nguyên văn là“Caoxứbất thắnghàn”,một câu trongbài từ“Thủyđiệu cađầu”củaTôĐôngPhathờiTống.

Tình yêu, trước khi đến, bạn không biết là gì, sau khi đến rồi, bạn sẽ

khôngcònlàchínhmìnhnữa.Biếtbaongườicảđờiđềuđangtìmtìmkiếmkiếm,mongmỏitìmđượcngườimìnhyêuvàngườiấycũngyêumình,songthựctếthườngtráivớinguyệnvọng.Thếnhưngkhithậtsựcóđược,lạicóbao nhiêu người sẽ cố gắng trân trọng? Những hứa hẹn đã trao ấy, phảichăng thậtsựcó thểvĩnhviễn?Nhữngngười từngyêuấy,phảichăngđếncuối cùngđều thành khách qua đường?Sốnghết cuộc đời dài đằng đẵng,ngườivàviệcđángđểchúngtahồitưởng,còncóthểsótlạibaonhiêu?

DùTsangyangGyatsotừngcótìnhyêu,nhưngcuốicùngkhôngthểcùngngườithươngbầubạnlâudài,dođóNgàisẽchìmđắmmộtđờitrongdòngsôngtìnhái.NếuNgài trọnvẹnmơước,kếthônsinhconvớicôgáimìnhyêu, lạiphảichăng thật sựsẽ trọnđờihạnhphúc?Đờingườibiếtbaocâuchuyệnkhiếntasinhlòngtiếcnuốitrướcnhữnglệchlạcsaisót,chúngtađạodiễntừngmànkịch,nhìnhếtsốngchếtlybiệt,lạibấtlựckhôngthểlàmgì.Tìnhcảmcủaconngười,nếucóthểthuphátnhưý,nóibắtđầulàbắtđầu,nóikếtthúclàkếtthúc,chẳngcólưuluyến,cũngkhôngvươngvấn,thếthìtốtbiếtdườngnào?

Bao nhiêu người đứng nơi đầu sóng ngọn gió khăng khăng làm theo ýmình, đến sau chót, chung quy cũng không chống chọi nổi vậnmệnh cốchấp.Thấyđờingườithịnhsuy,chúngtaluôntráchnămthángquáépngười,xưanaychưahềhỏixem,bảnthânđãgieonhântrướcrasao.Suychocùng,thờigiancũngnhưđámthổphỉ,dọcđườngđánhcướpchúngta.TsangyangGyatso,linhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5,gánhvácbímậtcủamườibốnnăm,rốtcuộcvẫnlàbịbứcbáchđếnbướcđườngcùng.

Vĩnhbiệt

Khicòntrẻ,tôitừngyêumộtngười,chorằngkhôngcóanh,ngàythángrựcrỡđếnmấycũngđềutẻnhạtvôvị.Đếnkhiduyênphậnđãhết,tôimớitỉnhngộ,bảnthânthậtrakhôngnặngtìnhđếnthế.

Đềunóitrênđờinày,bímậtgiấukínbaolâu,rồiđếncuốicùngcũngcómột ngày sẽ phơi bày giữa thanh thiên bạch nhật. Đồng thời nhiều chântướngcũngsẽtheodòngchảythờigian,bịvùilấpdướibùnđấtcủalịchsử,không thấymặt trời.Cáigọi làbímật, làđiềuchegiấukhôngchoaibiết,Phậtgiáochỉphépthuậtsâuxagiấukín.Xưanayluônchorằng,bímậtđếnlúcchínmuồi,sẽtựnhiênbóctrầnhoànhảovôkhuyết.Cốýđibớimócmộtbímật,đólàtànnhẫn.Khicòntrẻ,tôitừngyêumộtngười,chorằngkhôngcóanh,ngàythángrựcrỡđếnmấycũngđềutẻnhạtvôvị.Đếnkhiduyênphậnđãhết,tôimớitỉnhngộ,bảnthânthậtrakhôngnặngtìnhđếnthế.

Batrămnămtrước,mẹTsangyangGyatsogiấubímậtấytronglòng,ngàyngàylosợkhôngyên.Bàbiếtbímậtsớmmuộncũngsẽbịvạchtrần,esợcontraichìmđắmtrongtìnhyêusẽkhómàchịuđựngđượcđảkíchđộtngộtnày.LinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5,đốivớinhiềungười,làvinhdựcầucũngkhôngđược,làchínhquảtuluyệnngànnămkhóđạt.Nhưngkhôngphảibấtcứaicũngcầndanhhiệunày,khôngphảibấtcứaicũngtiếpnhậnnổi chức connhàquý tộcnày.Biết baongười sinh ra trongnhàvua chúacảmkháimuônvàn,chỉhyvọngkiếp sauchuyển thế, rơivàonhà thườngdân,khôngcầnchịuđựngtranhđấuvàphiềnnhiễuvôvịấy.

Năm1696,khibìnhđịnhphiếnloạnDzungar[1],vuaKhangHytìnhcờtừmiệngmộttùbinhbiếtđượctinĐạtLaithứ5đãquađờitừnhiềunămtrước.KhangHyrấtđỗiphẫnnộđốivớiviệcSangyeGyatsogiấukínkhôngbẩmbáo,muốnphátbinhchinhphạthỏitội.Chântướngvừabịvạchtrần,SangyeGyatsođãsống trong loâu,phấpphỏngmười lămnămbiết rằng, rốtcuộcmình vẫn không thoát khỏi kiếp nạn này.Y gắng gượng khiếnmình trấntĩnh,mộtmặtcùngBanThiền thứ5 trùhoạch,nhanhchóngcôngbố thânphậncủa linhđồngchuyển thế,đồng thờiphái sứgiả rướcNgàiđếncungPotala,chuẩnbịlễlớntọasàng[2].Mộtmặtkhácgửithưtâulêntriềuđình,mấynămnaygiấukhôngpháttanghoàntoànkhôngphảilàýmình,màlàtuân theodi chúc củaĐạtLai thứ5, vì đểổnđịnh cụcdiện chính trịTâyTạng,đợikhibụitrầnlắngđọng,mớichiếucáovớithiênhạthânphậncủalinhđồngchuyểnthế.

[1]HãnQuốcDzungar(ChuẩnCátNhĩ):làmộtđếquốcdumụctrênthảonguyênchâuÁ,nằmtrênkhuvựctrảidàitừcựctâycủaVạnLýTrườngThànhđếnmiềnđôngKazakhstanhiệnnay,vàtừmiền bắcKyrgyzstan hiện nay đếnmiền nam Siberia.HãnQuốc bị nhà Thanh sáp nhập vào năm1756-1759,phầnlớnlãnhthổcủanónaythuộcđịagiớiTânCương,TrungQuốc.

[2]Tọasàng:nghithứctôngiáotrọngđạivàtấtyếutrongquátrìnhtruyềnthừacủaPhậtsốngởcáctựviệnPhậtgiáoTạngtruyền,linhđồngchuyểnthếchínhthứckếnhiệmPhậtsốngvàđổixưnghôbằngdanhhiệucủaPhậtsống.

DoSangyeGyatsolờilẽkhẩnthiết,giọngđiệukhiêmtốn,KhangHythấylýdoyđưa raxétvề tìnhcũngcó thể tha thứ,hơnnữamấynămnayĐạiThanhvàotrongquanảivẫnphảichinhchiếnliênmiên,đểổnđịnhcụcdiệnchính trị Tây Tạng, nhà vua cũng đành bỏ qua. Khang Hy không nhữngkhôngtrừngphạt,ngượclạicònpháisứgiảđếnTâyTạngthamgia lễ lớntọasàngcủaĐạtLaithứ6,vàbanchonhiềuvàngbạcchâubáucùngPhậtcụphápkhí.Mộtbímậtchegiấuđãmười lămnămkinhđộngxuấthiện trênđời,chorằngsẽdẫnđếnsóngtogiólớn,khôngngờlạihờihợtlướtquarấtnhanhnhưthế.SangyeGyatsolòngdạcựckỳsâuxa,từkhitiếpnhiệmchứcvụĐệBa,chưatừngcógiâyphútnhẹnhõm.Nhấtlàđểgiữkínmộtbímậttàytrờimườilămnăm,nỗimệtnhọcygánhchịukhôngthuakémbấtcứai.

Trướcđó,SangyeGyatsođãchuẩnbịsẵnsàngđónnhậntrừngphạt,vốnchorằngchỉnémđádòđường,quađượcbaonhiêuhaybấynhiêu,lạikhôngngờcóthểnhẹnhàngquasôngnhưvậy.

Batrămnămtrước,khithânphậnPhậtsốngcủaTsangyangGyatsođượccôngkhai, phải làvàomùanào?Tôinghĩ chắcphải làmùa thu,vì chỉ cómùanàymớihiểuđược tìnhcảm lybiệt, chỉ cómùanàymới có thểđảmđươngvaidiễnsứgiảtiễnđưa.ChúngtacóthểthửtưởngtượngtìnhcảnhmộtngàynọsứgiảSangyeGyatsophái tớiđặtchânđếnlàngnhỏMonyu.Mườilămnămtrước,bọnhọbímậtđến,khônglàmphiềnbấtcứngườinàotrongtộcMonpa.Lầnnày,họtỏrađườnghoàng,rầmrộmàlongtrọng.TintứcvềlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5nhưmộttiếngsấmmùaxuân,đãkinhđộngsựbìnhlặngvàyênổnmấytrămnămnaycủangôilàngnhỏmiềnnúi.NgườidânMonpađờiđờichấtpháckhôngngờđượcrằng,chỉlàmộtgócnhỏhẹpbêntrời, lạiẩngiấumộtvìsaosánglấplánh.HàoquangcủaNgàitrongchớpmắttỏara,khiếnánhnắngcaonguyêncũngtheođóảmđạmthấtsắc.

Đâylàmộtvinhdựlớnnhườngnào,ngaycảTsangyangGyatsocũngbịvinhquangbấtngờnàylàmchấnđộng,nhấtthờikhógánhnổisứcnặngsinh

mệnhgiao cho.Lúc đó,Ngài đang cùngý trungnhânngắm lá đỏ, thả bòcừu,suynghĩvềtươnglaihạnhphúctrênngọnnúimùathu.KhiNgàibiếtmìnhđượcvinhquangtừtrêntrờirơixuốngnhắmtrúng,quảthựccũngcóvuisướnglướtquatronglòng.Bấtcứngườinàocũngđềuhiểurõ,mỗimộtvịPhậtsốngcuốicùngđềusẽbướclênngaiPhậtcaongấtcủacungPotala,đượcmuôndânlễbái.TsangyangGyatsomườilămtuổi,vẫnlàmộtđứatrẻvừamớikhônlớn,nộitâmmềmyếucủaNgàilàmsaongănnổicámdỗtàytrờiấy.

TsangyangGyatsođượcsứgiảdoSangyeGyatsopháiđếnvộivãrướcđikhỏiđịaphươngnhỏbéMonyu.Ngàithậmchícònkhôngkịptừgiãvớibàconhàngxóm,khôngkịpnóimộtcâulybiệtvớicôgáimìnhthương,khôngkịplauđivệtnướcmắttrênmặtngườimẹđãđiểmtócbạcbênmai,liềncứthếđược sứgiả dọcđườnggióbụi đưađếnLhasaxaxôi.ChiếcmũvànglónglánhcủaPhậtsốngkiađemđếnchoNgàiảo tưởngvôhạn,Ngàigầnnhưlàngâmngatìnhca,mơgiấcmơđẹpbướcvàocungPotalavàngsonrựcrỡ.Thiếuniênmườilămtuổiấythậmchícònấutrĩchorằng,đợimìnhngồilênngaiPhậtthìcóthểcócảthiênhạ,cóthểyêungườimìnhyêu,sốngcuộcsốngmìnhmongmuốn.

TsangyangGyatsomườilămtuổicănbảnkhôngbiết,chỉcầnNgàingồilênngaiPhậtcủacungPotala, từđósẽvĩnhbiệtvới tìnhyêunhângian,ýtrung nhân sẽ cùng Ngài trở thành người dưng nước lã vĩnh viễn. Càngkhôngbiếtrằng,vịPhậtsốngchícaovôthượngtrongmắtngườiđờichẳngqua làmộtconcờ trênbàncờcủaSangyeGyatso, làmộtsựgiaophócủahắntrướcvuaKhangHy.Trênđờinàybiếtbaovuachúađềuhữudanhvôthực,trởthànhconrốiđểkẻkháckhốngchếthiênhạ.Phậtsốngtuykhôngphảilàvuachúa,lạitônquýtốicaonhưvuachúa,thậmchícàngvinhdiệuthầnkỳ.Trongmắtngườiđời,Phật sốngphảicómột trái tim từbi tế thế,phải cópháp lựcvôbiên, có thểđộhóađôngđảochúng sinh.Thếnhưngchẳngaitinrằng,dùlàPhật,cũngcónhữngbấtlựcvànỗibiaithânbấtdokỷ.

Năm1697,TsangyangGyatsođượcchọnlà“linhđồngchuyểnthế”củaĐạtLaithứ5,tháng9nămđó,từLhokorướcđếnLhasa,khiđingangquahuyệnNagarzê[3], tônBanThiền thứ5LobsangYeshe[4] làmthầy,cạođầuthọgiớisadi[5], lấyphápdanhLobsangRinchenTsangyangGyatso[6].Ông

trờicuốicùngđãđem thứTsangyangGyatsovốnnêncó trả lại choNgài,song không ai từng hỏi, đây phải chăng thật sự là thứNgàimongmuốn.NgaycảbảnthânTsangyangGyatsocũngkhônghiểurõ,cuộcđờiNgàitừđósẽcóđượcnhữnggì,mấtđinhữnggì.Chẳnglẽmộtngườiđếnvớinhângian,đềulàvìđòinợvàtrảnợ?Đợiđếnkhiđòilạinhữngthứbịthiếu,trảhếtnhữngthứcầntrả,chúngtacòntheođuổithứgì?Tranhchấpthứgì?

[3]Nagarzê(LãngCaTử):mộthuyệncủađịakhuLhoka,khutựtrịTâyTạng,TrungQuốc.

[4]LobsangYeshe(LaTangÍchHi,1663-1737):BanThiềnLạtMathứ5

[5]Thọgiớisadi:Saukhilinhđồngchuyểnthếvàotựviện,nhấtđịnhphảithọgiớisadi,bàytỏbằnglòngtiếpnhậntuhành,sốngcuộcsốngtựviện.Khithọgiới,cómộtvịPhậtsốngcaotuổiđứngbên linhđồng,Ngàinóimộtcâu, linhđồngnói theomộtcâu,đó lànhữnggiới luậtgiảnđơnphảinghiêmkhắctuânthủ.

[6]LaTangNhânKhâmThươngƯơngGiaThố.

Hoarơivẫntrôitheonướcchảy,biểnbiếcđãhóanươngdâu.TsangyangGyatsotriệtđểthoátlyvớicuộcsốngđãqua,từđókhôngthểquayvềlàngnhỏmiềnnúi thời thơấunữa.Khôngngờ,ngàyấyvộivã rờiđi lại thànhvĩnhbiệt,ngàythuđótựanhưngàythucuốicùngtrongcuộcđờiNgài.Bởivì,suốtđờinàyTsangyangGyatsocũngkhôngcònnhìnthấyláđỏđẹpđẽnhưthếnữa.Trongkhoảnhkhắc,Ngàithốtnhiênhiểurõ,nhữngnhânvậtvàcảnhtượngquenthuộctrongquákhứ,saunàychỉcóthểgặpđượctrongmơ.Mơ,Ngàibắtđầuhyvọngmìnhcóthểngủthiếpđi,vàcứmơmãi.

Tọasàng

Muốngọimộtconchim,nhờnóđưatinđếnphươngxa,tiếnghótnghẹnngàocủanódườngnhưchoNgàibiết,nósốngchẳnghềtựdo,dùnócómộtđôicánhbaylượn,vậymàthânvẫnbấtdokỷ.

Lạinằmmơ,trongmơtôiđãđếncungPotala,trongảoảnhgiấcmơ,tôinhìnthấyhảithị thầnlâu[1].Rấtnhiềungười thànhkínhquỳ lạydướichânPhậtĐà.Kinhphướnphấpphới, layđộng tín ngưỡngkiếpnày, kinh luânchuyểnđộng,thứctỉnhkýứckiếptrước.Cảtòacungđiệndướinắngnónghầmhậpcủacaonguyên,thậtlàtránglệhuyhoàng,thậtlàđộcđáovôsong.Tòacungđiệnnàyngưngtụlịchsửloanglổtangthương,cấtgiữnhữngcâuchuyệntựcổchíkim,rơiđầybụitrầnmùmịtcủanămtháng.Thếnhưngnótrongsạch,thanhbạchđứngsừngsữngtrênHồngSơnmênhmang.Lạirấtmựckhoandung,tấmlòngbaolacóthểthunạpvạnvậttrênđời.

[1]Hảithịthầnlâu:hiệntượngquanghọctrongtựnhiên,tiasángkhúcxạsinhraảoảnhởcựlyxahoặctrênbầutrời.

Khi tỉnh lại, mới phát hiện người ở trong cung Potala là TsangyangGyatso.Một thiếu niên xuất thân từ địa phương nhỏMonyu, nào đã thấycungđiệntođẹpđànghoàngnhưvậy.TrongcuộcsốngcủaNgài,xưanaychỉcóđấtlềquêthóichấtphác,chỉcóbãicỏ,khesuối,nhàtranh,bòcừu.Mởmắt ra,Ngài khôngnhìn thấy bạn bè thuởnhỏ cùngkhôn lớn, khôngnhìnthấycôgáiđãnguyệnlờihẹnướclàngbên,khôngnhìnthấymẹhiềntha thiếtyêu thươngNgài.Cảnh tượng trướcmắtgiốngnhưgiấcmộngkêvàng[2],lầugáccungđiện,nhàvàngthềmngọc,mangmộtkhíthếkhoanthaivàquýpháikhôngthểdiễntảthànhlời.CungPotalachínhlàmộtkhobáuvănhóadântộcTạngcựclớn,cấtgiấuquánhiềuvănvậtlịchsửvàbáuvật.CònTsangyangGyatsocứ thế rơivàomộtgiấcmơhoa lệcủakiếp trước,khôngngừngkhôngnghỉmơtiếp,chẳngbiếttớingàynàomớicóthểhoàntoàntỉnhlại.

[2]Giấcmộngkêvàng:TheoChẩmtrungkýcủaTrầmKýTếđờiĐường,cóchàngLưSinh,gặpvịđạosĩLữÔngtrongquántrọHàmĐan,LưSinhthannghèokhó.Đạosĩchochàngmượnmộtchiếcgối,bảochànggốilênmàngủ.Bấygiờchủquánđangnấumộtnồicơmkêvàng.TrongmơLưSinhhưởngtrọnmộtđờivinhhoaphúquý.Khitỉnhdậy,cơmkêvàngvẫnchưachín.Saudùngđểvívớisựvỡmộng,chuyệntốtmuốnthựchiệnrốtcuộcsôihỏngbỏngkhông.

Tháng10năm1697,mộtđiểnlễtọasànglongtrọngđãtổchứcởLhasa,TsangyangGyatsomười lăm tuổi chính thức vào làm chủ nhân của cungPotala, trở thànhĐạt Lai LạtMa thứ 6.Ngài được nâng lên tầm cao củaThầnPhật,đượcmuônngườiquỳbáidùkhiđóNgàivẫnmơhồ,vẫnbấtlực,

vàcảmộtchútkinhngạcvuimừng.Ngàidậpđầucảmthán:“LàmtráilệnhcủaThượngSư[3], thậtcảmthấyhổthẹn”.Lúcđó,NgàicảmgiácbảnthânthậtsựlàPhật,chúngsinhdướichânlàcondâncủaNgài,sứmệnhcủaNgàichínhlàđộhóahọ,dốchết tấtcả,vìhọtiêutrừkhổnạn.ThếnhưngNgàithậtsựcópháplựcvôbiêncủaPhậtchăng?ChẳnglẽchỉcầnvừangồilênngaiPhậtcaongất,NgàiliềnthậtsựthànhPhật,cóthểkhiếntấtthảykhiếmkhuyếtcủathếgianbiếnthànhtrọnvẹn?

[3]ThượngSư:dịchtừtiếngPhạn“guru”nghĩalàĐạosư,Đạisư,Đạosĩ,đốiứngvới“LạtMa”trongtiếngTạng.

Không,khôngphảinhưvậy.Mãiđếnsaunày,TsangyangGyatsomớibiếttrên con đường dẫn đến cõi Phật này,Ngài cô độc, không có người đồnghànhvàngườixướnghọa,conđườngnàyđầydẫychônggai,khiếnNgàivếtthươngchồngchất.ĐólàvìtráitimcủaNgàitrướcsauvẫnmangtìnhyêuchân thật nhất của nhân gian, không vượt qua được rào cản của tình yêuhồngtrần,chonêndùNgàicólinhtínhcủaPhật,cuốicùngchỉlàrướcthêmtiếcnuối.Thếgiannàyxưanaykhôngcósựviệchoànmỹ,giốngnhưtrăngtròntrăngkhuyết,hoanởhoatàn,tụhợplytan.Khibạndốclònglaovào,muốnbấtchấptấtcảvìmộtngười,vìmộtviệc,tấtnhiênphảitiếpnhậnsựtrừngphạtcủavậnmệnh.

VịĐạtLaiLạtMatrẻtuổianhtuấnTsangyangGyatsongồitrênngaiPhậtngấtngưởng,ngaycảĐệBaSangyeGyatsovàBanThiềnđươngthờiđềuđốivớiNgài rấtmựccungkính.Ngài thầmnhủvớibản thân, từđâyNgàichính là vua của cung Potala, nắm giữ từng cành cây ngọn cỏ, từng viêngạchviênngóicủanơinày.Ngàithậtsựquángâythơ,Ngàikhôngbiếtrằng,bản thân chẳng qua làmột vị vua hữu danh vô thực, đừng nói không thểthốngtrịchúngsinh,ngaycảvậnmệnhcủamìnhcũngkhôngthểlàmchủ.TheoquyđịnhđiềulệchuyểnthếcủaPhậtsống,linhđồngchuyểnthếphảitrònmườitámtuổimớicóthểđíchthânchủtrìchínhsự.LúcđóTsangyangGyatsomườilămtuổi,chonênNgàinhấtthiếtphảiđợiđếnbanămsaumớicóthểtựmìnhchấpchính.Trướclúcđó,tấtcảchínhsựsẽđềudoĐệBavàBanThiềncùngxửlý.

TsangyangGyatsogiữđịavịthủlĩnhchínhgiáoTâyTạng,sốngởcungđiệncaonhấtcủacungPotala,đượcnhiềusưsãibaoquanh.ThếnhưngNgài

côđộc, thậmchísốngrấtvấtvảmệtmỏi.Vì thânphậncủaNgàiđặcbiệt,linhđồngchuyểnthếtrướcđâytừbốn,nămtuổitrởđiđãtọasàngtiếpnhậngiáo dục chính thức. Cònmười lăm năm này của Tsangyang Gyatso đềusốngnơilàngquênhỏbéxaxôi,bầubạncùngdòngsuốihoanúi,cỏdạibòcừu, nhữngbản tình ca xao xuyến lòngngười, và nụ cười khoe hàm răngtrắngbóngcủacôgáilàngbên.DùNgàicũngtừnghọckinhvănởtuviệnBasang,nhưngthầydạykinhlúcđóquảnthúcNgàikhôngnghiêm,hơnnữađó là học tập định kỳ, không thuộc chế độ cả ngày. Lúc đó TsangyangGyatsocònchưabiếtthânphậncủamình,chỉnghĩlàchamẹsắpđặt,muốnNgàihọckinh,thamthiền,đọchiểutừbi.

Giờ đây, Tsangyang Gyatso hằng ngày phải đối mặt với sự đốc thúcnghiêmkhắccủathầydạykinh,tấtcảthờigiancủaNgàiđềulàngồiyênđọckinh,rấtnhiềukinhvănliênmiênkhôngdứtbàytrướcmặtNgài,khiếnNgàicảmthấymệtmỏichưatừngcó.LúcđóSangyeGyatsobắtđầuhơisốtruột,ybiếtrõthiếuniênnàyđãbịgióhoangcaonguyênthấmnhuộm,muốntriệtđểgộtbỏtínhbuôngthảtrênngườiNgài,khôngphảilàchuyệncóthểlàmđượctrongmộtsớmmộtchiều.Banăm,yphảidùngthờigianbanăm,thuầnphụcđứatrẻđãbỏbêmườilămnămnày,khiếnđứatrẻđótrởthànhmộtvịĐạtLaithứ6hoànhảo,lãnhtụchínhtrịvĩđại.Chỉlàsaubanăm,SangyeGyatsothậtsựnỡđemchínhquyềncảđờikhổtâmvunvén,haitaydângchoTsangyangGyatsohaysao?Khôngai có thểđưa ramộtcâu trả lờikhẳngđịnh,baogồmbảnthânSangyeGyatso.

Thậtrachúngtađềulànôlệcủadanhlợi,biếtrõđờingườichẳngquanổitrămnăm,vẫnphảichémgiết tranhđoạt, liềumạngđếnnỗimáuchảyđầurơi.Hômnaybạngiẫmlênhàicốtngườikhácngồihưởngthiênhạ,ngàymaiaisẽvìbạnthuthậpváncờtàncủagiangsơn?Cácbậcvuachúalúccóthiênhạ, liền tìm kiếm thuốc tiên khắp nơi, tu luyện đan dược, hy vọng có thểtrườngsinhbấttử,esợgiangsơncựckhổdànhđượcsẽtheosựkếtthúccủasinhmệnhchớpmắthóathànhsốkhông.Họbiếtrõtrênđờinàykhônghềcóphươngthuốcbấttử,nhưngvẫnnghĩđủmọicáchtìmkiếm.Cólẽđólàvìkhôngcamtâm,khôngcamchịutâmhuyếtmộtđờicủamìnhphómặcchodòng nước cuốn trôi. Thế nhưng sức người thật sự có thể làmgì được sốtrời?Vuachúađượctônxưnglàcontrời(thiêntử),nhưngcontrờivàngườithườngcũngchẳngcóphânbiệt.CònĐạtLaiLạtMađượctônxưnglàPhậtsống,họcũnglàxươngphàmthaitục,dùcólinhhồnkhôngchết,lạichẳng

cóthểxáckhônggià.

CólẽTsangyangGyatsotrướcgiờchưatừngnghĩphảingồiômthiênhạ,hômâygọigió.TừkhivàoởtrongcungPotala,Ngàimớibiết,cuộcsốngởđâycòn lâumới tốtđẹpnhư tưởng tượng trong lòng,nhìn thấy trongmắt.Ngàinhưmột chúchimsẻ lôngvàng,bịnhốtvàochiếc lồngđẹpđẽ sangtrọng,mỗingàyđợingườichủchoăn,thỉnhthoảngcùngyđidạotrướclầusânvắng,ngắmphongcảnhmênhmôngvôbiênphươngxa,muốnbaylượn,lạiphátgiácsớmđãbịvậnmệnhchặtđứtlìađôicánh.Ngàikhátvọngtựdo,ngàyngàycôđộcngóngnhìnngoàicửasổ,hyvọngsẽcóngườiđiqua,sinhlòngthươngxótgiúpNgàitrốnthoát.Lúcđó,Ngàihầunhưquênmất,bảnthânlàPhật,quênrằngsứmệnhNgàivàoởtrongcungPotalalàđểcứurỗichúngsinh,đểhọkhôngphảichìmđắmtrongbùnlầytrầnthế.

Đúngvậy,chìmđắm,giờđâyngườithậtsựchìmđắmlàNgài.Hàngngàyđọckinhvănkhôkhan, thamngộPhậtphápphức tạp.ThầydạykinhcủaTsangyangGyatsođốivớiNgàiđặcbiệtnghiêmkhắc,vìchỉcầnmộtchútlơilỏnglàsẽbịĐệBatrừngphạtkhắcnghiệt.SangyeGyatsobậnrộnxongchuyệnchínhsự,cólúccònđíchthângiảngbàichoTsangyangGyatso,điềunày khiến Ngài càng thêm lo sợ không yên. Chúng ta dường như có thểtưởng tượng được tình cảnh ba trămnăm trước,một thiếu niênmười lămtuổibị nhốt trongcungđiệnphồnhoa của cungPotala: tayômsáchkinh,ngồinằmkhôngyên,Ngàiluônnghĩcáchlàmsaođểcóthểthoátlykhỏitróibuộc,trởlạicảnhtiêudaongàyxưacủamình.

Trênthựctế,Phậtsốngcácđờiđềutừlúcthơấuđãđượcchỉđịnhlàlinhđồngchuyểnthế,kiếpnàycủahọcũngchỉlàđứatrẻbìnhthường,lạiphảigánhváctráchnhiệmcủakiếptrướcmàhọkhônghềhaybiết.Bấtkểhọcóbằnglònghaykhông,nhấtđịnhphảicósựkhácbiệtvớinhữngđứatrẻkhác.Khôngthểtrưởngthànhthuậntheotựnhiên,khôngthểsốngtựdotựtại;khihọcònrấtnhỏ,đãbịnhốtvàochiếclồngtuhành,tiếpnhậnphánxétcủasốmệnh.Suốtđờinày,ngaycảquyềnlợilựachọnhọcũngkhôngcó,địnhsẵnphảidùnghạnhphúcbình thườngđổi lấykínhngưỡngcủamuôndân.CôđộcngồitrênngaiPhật,sáchkinhlàtriâm,trànghạtlàgiainhân,Phạnâm[4]

làtìnhca,đènbơlàánhsángduynhất.

[4]Phậnâm:chỉtiếngđọckinh.

Sora,TsangyangGyatsobaynhảyngangdọcmườilămnămchốnphàmtrần,chẳngphảimaymắnhơncáclinhđồngchuyểnthếkhácư?ÍtnhấtNgàitừngcóthờigiantựtạiannhàn,từngtắmtronggiónúitrăngthanhdịudàng,từngcùngcôgáixinhđẹpđatìnhnóichuyệnyêuđương.Chỉchẳngquahếtthảynhữngđiềutốtđẹpnàynhưhạcvàngđixa,khôngtrởlạinữa.Đàohồngrụngrồivẫnsẽcókhilạinở,trăngsánglặnxuốngphíatâyrồisẽcólúcmọclên,ngườiyêulybiệtvẫncòncóngàygặplại,nhưngTsangyangGyatso,thìmãimãivĩnhbiệtcõihồngtrầnrốirắm.

Khôngkịprồi,tấtcảđãquámuộn.Anhtúcthậtsựrấtđẹp,nhưngkhibạnănvào,mớibiếtđólàmộtloạithuốcchứakịchđộc.Saukhihiểurõthìđãtrúngđộcquánặng.BạnmuốntrởthànhvuacủacungPotala, thìtấtnhiênphảitrảiquadàyvòngườithườngkhôngthểchịuđựng.TsangyangGyatsokhôngquảnnónglạnh,vấtvảhọctậpPhậtphápởđây,dùtronglòngNgàiítnhiều không tình nguyện, thậm chí nóng nảy không yên, nhưng Ngài rốtcuộcvẫn là linhđồngchuyển thế, trongcốt cách có tínhPhậtvà linh tuệ.Trong thờigianngắnngủi, việchọc tập củaTsangyangGyatsođã tiếnbộvượtbậc,điềuđókhiếnSangyeGyatsocảmthấyanủi,đôikhilơđãng,sẽmỉmcườivớiNgài.

NụcườiđóđốivớiTsangyangGyatsothậtnhợtnhạtyếuớt.MỗikhimànđêmbuôngxuốngcungPotala,mọingườitảnhết,mỗimộtđồvậtởđâyđềutẩyhếtlớpphấnsontrangđiểmbanngày,tỏrayêntĩnhvôcùng.LúcnàylòngTsangyangGyatsobịnỗicôđộcgặmnhấm,Ngàinhớ làngnhỏmiềnnúiđãchoNgàitấtcảnhữngđiềutốtđẹp.Nhớmàubầutrờiđêmởđó,nhớhươngthơmcủahoadại,nhớhìnhảnhngườidânMonpauốngrượucahátbênđốnglửa,nhớngườimẹkhâuvádachồndướiđèn,càngnhớtìnhcảmdịudàngkhiNgàicùngýtrungnhânhòhẹndướitrăng.

Trongkiếpnàyngắnngủi,

Đượcsủnghạnhvôcùng.

Kiếpsauthờithơấu,

Phảichănglạitươngphùng?

Saukhitỉnhmộng,Ngàiđãlệrơiđầmđìa,cảcungPotalarộnglớnnày,chỉcóánhtrănghắtxuốnggiườngPhậtcủaNgài.Muốngọimộtconchim,nhờnóđưatinđếnphươngxa,tiếnghótnghẹnngàocủanódườngnhưchoNgàibiết,nósốngchẳnghềtựdo,dùnócómộtđôicánhbaylượn,vậymàthânvẫnbất dokỷ.Vạnvật trênđời đềuđang sống, đềuđanghôhấp, vàcũngđềuthânbấtdokỷ.

Chimlồng

Cóngườinói,mộtngườiquáđỗihoàicựu,khônghẳnlàvìquákhứxiếtbaorựcrỡ,màlàvìanhtakhôngthểyênlòngvớihiệntrạng.Đờingườirốiren,nàoaidámkhoemìnhcóđủsứcmạnhchặnđứngđượcmuônngàngióbụi.

Chỉvàolúcthựcsựmấtđi,conngườimớitưởngnhớdadiếtsựtốtđẹpđãtừngcó,nhữngthướcphimtrướcđâynhưhìnhvớibóng,luônhiệnlêntrongtâmtrí.Lúcnày,chúngtađềukhôngkìmđượcphảihỏibảnthân,khôngbỏxuống được rốt cuộc là vì ưa hoài niệm, hay là vì quá khứ thật sự đángthươngtiếc?Cóngườinói,mộtngườiquáđỗihoàicựu,khônghẳnlàvìquákhứxiếtbaorựcrỡ,màlàvìanhtakhôngthểyênlòngvớihiệntrạng.Đờingườirốiren,nàoaidámkhoemìnhcóđủsứcmạnhchặnđứngđượcmuônngàngióbụi.Khibạnkhôngthểtiếpnhậnphongcảnhxalạ,khôngthểthíchứngcuộcsốngmớimẻ,thìtấtnhiênsẽhoàiniệmsựvậtđãtừngquenthuộcmàấmáp.

Mộtngườitrôngcóvẻmạnhmẽ,thựcranộitâmanhtalạilàtườngthànhxâybằngbăngmỏng,gặplửathìtan,vừaxôliềnđổ.Mộtngườitrôngcóvẻmềmyếu,nội tâmanhta lạiđượcxâybằnggạchngói tỉmỉ,đơngiảnchất

phác,kiêncốvữngchắc.Thếnhưngtấtcảnhữngđiềunày,đềubắtnguồntừtaongộcủađờingười,nếudặmđườngnămthángbằngphẳngsuônsẻ,vếtthươnglòngít,chẳngđếnnỗiyếuđuốikhôngchịunổi.Nếuvậnmệnhgậpghềnhtrắctrở,tronglòngtấtnhiênngàntrămlỗthủng,đếnlúcđó,dùbạnvávíuthếnào,cũngkhôngthểchắpvánênbộdạngbanđầu.

Thếgiannàycónhữngviệccóthểhốihận,cónhữngviệcngaycảtưcáchhốihậncũngkhôngcó.VínhưTsangyangGyatso,khihàngngàyNgàiđọcthuộckinhvănvôvị,taycầmtrànghạtcứngngắc,ngửicùngmộtloạiđànhương,sâutrongnộitâm,chắcchắnNgàisẽhốihậnvìbanđầukhônglàmkhácđi.NhưngNgàicótưcáchhốihậnchăng?NămxưaNgàiđượcsứgiảrước vào cung Potala, căn bản đã không có đường nào chọn lựa, vìNgàiđượcsốmệnhđịnhsẵnlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5,kiếpnàychỉcó thểsốngvìkiếp trước.BấtkểNgàibằnglònghaykhông,Ngàiđềuphải tiếpnhậnđiển lễ tọa sàng, tiếpnhậnvinhdựchí caovô thượngnày.NếuNgàicũngtừngcóvuisướng,đólàbởivìchàngthiếuniênmườilămtuổi còn cómột trái timnonnớt.Vậnmệnhđộtngột thayđổikhiếnNgàikhôngcóthờigiansuynghĩđâyrốtcuộclàmộtniềmvinhdựhaylàmộtnỗitiếcnuối.

ĐâylàquàtặngôngtrờibanthưởngchoNgài,mộtphầnquàtặngkhôngthểchốitừ,lạinặngnềnhưnúi.ChưaaitừnghỏiNgàicógánhvácnổihaykhông,đếnvới thếgiannày,Ngàiđịnh sẵn trở thành truyềnkỳ.KhiNgàingồi trênngaiPhật củacungPotala,đứngngồikhôngyênđọckinh, thamthiền,cõilònglạitheogiómátnhởnnhơlượnngoàicửasổbayđếnphươngxa.LàngnhỏhẻolánhtừnggọilàquêhươngấychoNgàiniềmvuiquênhếttấtcả,lạikhôngchonổiNgàimộtchốnvềyênổnbìnhdị.ChốnvềcủaNgàilàởđâu?ChốnvềcủathểxácNgàinhấtđịnhlàcungPotala,nhưngchốnvềcủatâmlinh,lạilàlàngquêmiềnnúitênlàMonyuấy.

Mỗingườitronglòngđềucótínngưỡngthuộcvềmình,tínngưỡngnàykhôngnhấtthiếtlàtôngiáo.Bạncóthểtínngưỡngmộtgốccây,tínngưỡngmộtngọncỏ,tínngưỡngmộtconcừu,còncóthểtínngưỡngtìnhyêu.NếuđểTsangyangGyatso lựa chọn, tôi nghĩNgài sẽ chọn suốt đời trôngnommộtgiannhànhỏđơnsơ,kềcậnngườiyêucủamìnhvàcảnhvậtthiênnhiênNgài luôn yêu thích.Mặc dù sâu trong nội tâmNgài cũng tôn sùng Phậtgiáo,thíchđọckinhvăn,nhưngnhữngđiềunàylạikhôngthểtrởthànhtoàn

bộcuộcsống,chỉcóthểxemlàmộtkiểutôđiểm.SinhmệnhcủaNgàiđịnhsẵn là không hoàn hảo, vìNgài bị gông xiềng dịu dàng của tình yêu tróibuộc,muốnvùngdậythoátra,kiếpnàyerằngkhôngthể.

Trướcđó, chẳngainóivớiNgài,mộtngườidânMonpachấtphác lãngmạnkhôngthểcótìnhyêu.KhiNgàibắtđầubiếtyêu,cùngcôgáilàngbênáimộlẫnnhau,vìsaokhôngainóichoNgàibiết,kiếpnàycủaNgàiđịnhsẵn không có hôn nhân trọn vẹn. Vị Phật sống trong cung Potala -TsangyangGyatsobiaithanthở:“Nếuđờinàyvĩnhviễnbịgiamcầmtrongtòacungđiệnđẹpđẽnày,thếthìxingiaotrảchotakiếptrước,cólẽtacòncóthểchọnlựalạimộtlầnnữa,chịuchuyểnthếluânhồimộtlầnnữa”.LẽnàoNgàikhôngbiết,chuyểnthếluânhồisớmđãviếtsẵntrênđátamsinh[1],điquaVongXuyêncủanămtháng,chẳngaicóthểchọnlựavậnmệnhtươnglaichomình.

[1]TheotínngưỡngÁĐông,ĐiệnDiêmVươngthứ10ởđịangụccaiquảnviệcchuyểntiếpđầuthai.TạiđiệnnàycócầuNạiHàbắcquasôngVongXuyên(SôngQuên).Vensôngcómộttảngđá,gọilàđáTamSinh,ghilạikiếptrướckiếpnàykiếpsaucủaconngười.Nhữnglinhhồnđượcđiđầuthai trở lại làm người đều phải qua VongĐài (Đài Quên), uống canh củaMạnh Bà để quên hếtchuyệnkiếptrước.

Sươngtrắngtrêncỏlác,

Sứgiảcủagióđông.

Chínhlàhaikẻấy,

Chiacắthoavàong.

Thiênngayêuhồnước,

Muốnởthêmmộthồi.

Nhưngmặthồbăngđọng,

Làmbuốtgiátimtôi.

Mùaxuânnày,mùaxuâncủaLhasa,tronggióxuândịudàng,TsangyangGyatsongửithấyhươngthơmthanhkhiếtthoangthoảngcủacỏxanh,nhìnthấymâytrắngnhànnhãlướtquatrướccửasổ.Nhữngcảnhvậttựnhiênnàylại gợi lên trong lòngNgài khát vọngvôhạnđối với quêhương.ĐềunóiPhậtlàvạnnăng,cóthểnhìnrõràngthấusuốttấtcảmọithứtrênthếgian,nhưngTsangyangGyatsogiờđây,đượcxưnglàPhậtsống,vìsaokhôngthểxửlýngaycảcuộcđờicủachínhmình?Nỗinhớnhưcỏdạingậptrànnơiđáylòng,khiếnNgàilúngtúng.KhôngaithậtsựhiểuđượctâmsựcủaNgài,Ngàimongchờhoànghôn,mongchờđêmđến, lúcđó,chodùquạnhquẽ,thờigianngắnngủiđólạithậtsựthuộcvềbảnthân.

Banngày,TsangyangGyatsocựcnhọchọctậpkinhvăn,khôngdámmộtphútlơlà.Chỉvàolúcđêmkhuya,cảtòacungđiệnyêntĩnhhẳn,Ngàimớidámlấybútmựcra,khẽviếtthơtình.Conngườichínhlànhưthế,khibạncó,cólẽsẽcảmthấytấtcảchẳngquantrọnglắm.Saukhimấtđi,lạingàymongđêmnhớ,mongmỏimộtngàyđoạtvềđượcbáuvậtthấtlạc.Thậtlàmâuthuẫn,nhưngkhôngbiếtbắtđầutừlúcnào,chúngtađãthíchmâuthuẫnnhưvậy,bằnglòngvươngvấnkhôngthôivớinhữngtâmtưmơhồ.

XinLạtMađắcđạo,

Chỉđườngsángchotôi.

Dochẳnghồitâmđược,

Lạiđếnbênnàngrồi.

Khuônmặtsưnghĩmãi,

Chẳnghiệnratronglòng.

Dungnhannànghiệnrõ,

Dùcónghĩhaykhông.

Chữmàuđenviếtxong,

Nhòebởimưavànước.

Tâmtưmuốnviếtra,

Muốnxóakhôngxóađược.

Dùlànhư thế,TsangyangGyatsocũngkhôngphảikhônghềđộng lòngđốivớiquyền lực.Trong tòacungđiệnvĩđạinày,Ngài làPhậtsống,vốnphảicóđịavịchítônvàphonglưuvươnggiả,thốngtrịmuôndântrămhọ.Nhưnggiờđây,trongkhônggianrộnglớnnày,Ngàikhôngcócảtưcáchnóichuyện.Ngàikhátkhaothờigianbanămsớmquađi,bảnthâncóthểchủtrìchínhsự,trongđiệnlớnuynghiêmnày,cấtlêntiếngnóicủamình.KhôngphảiTsangyangGyatso thamluyếnquyềnquý, trongcục thếđãkhông thểthayđổi,Ngàichỉbiếtcúiđầukhuấtphục.Đãkhông thể trở lạiđượcnhưtrước,Ngàicũngkhôngthểđắmchìmtronghiệntại,NgàilàPhậtsống,cầntuântheophươngthứccủaPhậtsốngđểtiếptụcsinhtồn.

Dođó,banămnay,TsangyangGyatsodùkhôngquênđượcngàythángtươiđẹpcủaquákhứ,khôngquênđượcngườitìnhmơxanhngựagỗ,nhưngNgài cũng sống rất tỉnh táo.Ngàihiểuđược sâu sắc, chỉ cóhọc tập thànhtựu,ĐệBaSangyeGyatsomớigiaophóchínhquyềnchoNgài.CuộcsốngnhưchimtronglồngbanămkhiếnNgàicảmthấylinhtínhcònlạitrênngườimìnhđangdầndàmấtđi,tìnhcảmmãnhliệtđốivớicuộcsốngngàytrước

cũnglặnglẽnhạtdần.TsangyangGyatsogiốngnhưmộtcâycỏkhô,cầnánhnắngvàmưamóctướinhuầnmớicóthểsốnglại.Đúngvậy,Ngàikhátkhaosốnglại,khátkhaothậtsựngồitrênngaiPhậtcaongất,bànviệcvớicácsưtrongđiệnlớn,lắngnghetiếngnóicủamuôndân,dùngsứcmạnhcủamình,giảinạntrừlochohọ.

Mùahoanởđãqua,

Ongchớnênrầurĩ.

Duyênyêunhauđãtận,

Tacũngchẳngsầubi.

Nếuduyênphậnquảthậtđãhết,cũngkhôngcầnquáđỗibi thương.Cứđemkýứcchônchặtđáy lòng, lúckhôngngười,mộtmình trầmtư, tưởngtượngtừngvuivẻbênnhau,chỉlàngắnngủiđếnnỗigiốngnhưmộtlầnhoanở.Hoalỡmấtmùanởrộ,vẫncòncónămsau,duyênphậnNgàibởlỡ,cóthểtìmlạiđượckhông?Khôngthểnghĩngợinữa,mộtngườiquáđỗichìmđắmtrongngàyhômqualàtựchuốclấyđaukhổ.NếuđờinàyTsangyangGyatsođềukhông thể rờicungPotala, thế thì lối thoátduynhấtcủaNgài,chínhlàgiảithoátbảnthân.HồngtrầnvàcõiPhật,cáchnhaumộtdãynúi,mộtdòngsông,Ngàihoặclàtungngườinhảyqua,hoặclàngồithuyềnvượtsông.

Tuynhiên,TsangyangGyatsocuốicùngcũngchịuđựngquabanăm,giankhổbanăm,tróibuộcbanăm,Ngàiphảichăngnênphákénmàra?Làmmộtchúbướmđẹpđẽtựtại,kiêungạonhẹnhàngbaylượngiữatrămkhómhoa.Dẫulàmộtđámmâytrôi,khônggốckhôngrễ,ítnhấtcũngcóthểtrờicaobiểnrộng.Mười támtuổi,cũngđãchờđếnmười támtuổi,đây là tuổiĐạtLaiLạtMatựmìnhchấpchính.TsangyangGyatsomườitámtuổiđãtừmộtthiếuniênanhtuấntrởthànhmộtthanhniêntrítuệsángsuốt,đọckinhniệmPhậtbanămkhiếnNgàithoátkhỏibảntínhhoangdạicủathảonguyên,cóhọcthứcthâmthúy.

Nhưng vì sao SangyeGyatso cứ lần lữa không chịu giao quyền trượngđến tayNgài?Ngồi trên ngai Phật của cungPotala, dù ngày nào cũng cóngười rạpmìnhdướichânNgài,nhưngNgài trướcsaunhưmột,khôngcómảymayquyềnlựcchấpchính.NgàivẫnlàconcờdoSangyeGyatsosắpxếp, so với lúc trước, càng thêm nhu nhược, càng thêm bó tay hết cách.ChẳnglẽchínhsựrốirắmkhiếnSangyeGyatsobậnđếnnỗiquênmấthaysao?Ylàmsaocóthểquêncơchứ?Nhẫnnạibanăm,nóiquênliềnmộtnétbútsổtoẹthếtthảynhưthếhaysao?

Không, SangyeGyatso không hề quên, nếu y thật sự quên, TsangyangGyatsovẫnphảinhốtmìnhtrongphòngđọckinhniệmPhật,chứkhôngthểngồitrênđiệnlớn,lắngnghecácsưlễbái.Tấtcảnhữngđiềunàychẳngqualàcảnhgiả,vìSangyeGyatsosẽởsaulưnggiảvờcùngTsangyangGyatsobàn bạc chính sự; trên thực tế, quyền quyết định vẫn nắm chắc trong taySangyeGyatso.Hơnnữay thườngvẫnnhắcđếnvấnđề trả lại quyềnchoNgài,chỉlàmỗilầnTsangyangGyatsongẩngđầumongđợi,cuốicùngđềukếtthúcbằngthấtvọng.

TsangyangGyatso trẻ tuổikhôngbiết nênđòimột lời giải thíchvới ai.NhìnPhậtcầmhoamỉmcười[2],Ngàicũngcười,chỉlàNgàicườimộtcáchẩnnhẫn,cườimộtcáchbất lực,cườimộtcáchhoàntoànkhôngcóvẻungdungvàônhòacủanhàPhật.Ngài làvuacủacungPotala,chỉ là trênsânkhấu không ai hỏi han, một mình đạo diễn một màn kịch buồn vui vôthường.

[2]Cầmhoamỉmcười(Niêmhoavitiếu):làmộtgiaithoạithiền,ghilạisựkiệnĐứcPhậtThíchCaMâuNiđưacánhhoalênkhaithị,tôngiảCaDiếpmỉmcười.Đâylàbiểuthịchophápmônlấytâmtruyềntâm,mộtphápmônsiêungônngữ,siêuvăntự.Trongphápmônnàychỉcósựgiaocảm,rungđộnggiữahaitâmthứcthầyvàtrò,vàhaitâmthứcnàyđãđồngnhất.ĐólàcáitâmvidiệuNiếtbàn.

HỏiPhật

Lờithềtrongdĩvãngđềuthànhmâykhói.Câuchuyệncủangàyhômquacũngđãkếtthúc.TsangyangGyatsonênhiểurõ,tươihéovôý,hợptantùyduyên.Chỉ là khiNgài đứng trênbờ sông thời gian, ngắmbónghình củakiếpphùdu,vẫncảmkháimuônvàn.

Trênđờinàyquảthậtcóquánhiềuchuyệnsơsuấtngẫunhiên,rấtnhiềubỏlỡ,rấtnhiềulướtvai,khiếnngườidởkhócdởcười.Rấtnhiềungườithíchsắp xếp sẵn hành trình chomình, ghi chép hết những việcmuốn làm vàotrangsáchcủađờingười.Nhưngsựđờimuônvànbiếnhoá,quátrìnhcólẽcòncóthểđoántrước,kếtcuộclạiluônnằmngoàidựliệu.Thếlàchúngtakhôngngừngthêmbớtsửađổitìnhtiết,khôngngừngnhânnhượngcầutoàn,đếncuốicùng,giữatưởngtượngvàthựcthếlạikhácbiệtmộttrờimộtvực.

CungPotala,một tòacungđiệnđẹpđẽ trêncaonguyênTâyTạng,mộtsânkhấutôvẽđậmmựccủanhângian.Biếtbaolinhđồngchuyểnthếxóađiquákhứ, thayđổi tâm tìnhởđó.Thếnhưngkhôngphảibạnnghe theoai,ngườiđósẽchobạnmãnnguyện.TsangyangGyatsodùngthờigianbanăm,muốn đổi lấy quyền trượng cho rằng theo lý đương nhiên thuộc vềNgài,cuốicùngcũngchỉnhưbọtnước,chớpmắtđãtan.Vínhưchúngtanghĩđủmọicáchmuốnuốngmộttáchtrà,nhưngvìthờigianchờđợiquádài,cầmtrong tayđãnguội lạnh,uốngvàođãkhôngphải làmùivịấynữa.Nhưngnhưvậy,ítnhấtchúngtavẫnngửiđượchươngthơmcủatrà,cònTsangyangGyatso, ngồi trong cung điện sâu thẳm trống trải, chỉ cảm nhận được nỗiquạnhquẽvàbấtlựcvôbiên.

Cóngườinói,TsangyangGyatsomaymắn.Giờđâynghĩ lại,Ngàiquảthật may mắn hơn Đạt Lai Lạt Ma mấy đời trước đó. Những linh đồngchuyểnthếấytừnhỏđãphảitiếpnhậnhọctậpPhậtgiáochínhquy,họnàocótuổithơvôtư,thờigianlãngmạn.CònTsangyangGyatso,mườilămnămnaykhônghềbiếtthânphậncủamình,Ngàitrảiquanhữngngàythángđơnthuầnđẹpđẽnhấtcủađờingườimàkhôngcóbấtcứáp lựcvàgánhnặngnào.Mườilămnămdài,dùngvuivẻcủamườilămnăm,đổilấynămthángsaunàythânbấtdokỷ,cũnglàxứngđáng.

Thếnhưngkhôngaiquyđịnhrằng,TsangyangGyatsophảihàilòng,phảitrảgiávìquákhứhạnhphúccủamình.DùNgàiởcungPotala,khổ tuba

năm,cũngkhôngthểbùđắpcơduyênđãtừnglỡmất.BắtđầutừkhiĐệBaSangyeGyatsodựtínhgiấukhôngpháttangđốivớicáichếtcủaĐạtLaithứ5,TsangyangGyatsođãmấtđithờicơtốtnhấtđểtrởthànhĐạtLaithứ6.SangyeGyatso làm saonỡdễdàngnhường lại chínhquyềnnắmgiữmấymươinămchomộtđứa trẻđãbuôngthảchốnnhângianmười lămnăm,ythậtsựyêntâmsao?DùhiệntạiTsangyangGyatsođãcóthànhquảtuluyệnbanăm,đốivớiSangyeGyatso,cònxamớiđủtiêuchuẩntronglòngy.Tàithao lượckiệtxuấtcủaĐạtLai thứ5LobsangGyatsođãbén rễ sâuvữngtrong lòng y, những thành tựu phi phàm ấy, TsangyangGyatso há có thểthaythế?

Do đó, dù TsangyangGyatsomỏimắt trông chờ, SangyeGyatso cũngtrướcsaukhônggiaocâyquyền trượngđạidiệnchovươnggiảấyvào tayNgài.TsangyangGyatsolạichậtvậtsốngquahainămtrongchờđợivàẩnnhẫn.Hainămnày,Ngàihếtsứckhiếnmìnhbìnhtĩnh,hòanhãđốiđãimỗimộtviệc,mỗimộtngười.Hainămnày,NgàikhiếnmìnhtriệtđểchìmđắmtrongPhật phápmênhmông, dườngnhưmuốnquên hếtmọi thứ của thờiniên thiếu.Khôngphải làquên,đúngra làgóighémlạiquákhứmộtcáchhoànhảo,cấtkínởmộtgóckhôngthểdễdàngchạmđếncủanộitâm.Dùvấtvả,nhưngNgàiđãlàmđược,kinhPhậtkhiếnlòngNgàidầndầnbìnhtĩnh.Ngàitựnhủrằng,lúckhôngsứcđánhtrả,điềuduynhấtcóthểlàm,chínhlànhịn.

Việc đời quả thật tối sáng khó đoán, buồn vui thất thường, TsangyangGyatsohếtsứckhiếnmìnhbìnhtĩnhtrongchờđợi,lạivẫnbịmộttintứcbấtngờlàmtổnthươngcùngcực.MẹvàhàngxómtừMonyuxaxôiđếnthămNgài,mangđếnchoTsangyangGyatsonỗikinhngạcnhưđãxacáchmộtđời,đồngthờicũngmangđếnmộttintứckhiếnNgàiđaubuồnmãikhôngthôi.Tin tứcnàyđãđập tanhoàn toànniềm tinNgàikiênđịnhkhôngdờimấynămnay.TừkhirờikhỏiMonyu,TsangyangGyatsobịnhốttrongcungPotala,mộtchiếc lồngmỹmiều,chỉdựavàohồiứcđẹpđẽngày trướcđểsốngquangày.Trongvôsốgiấcmơlúcnửađêm,Ngàiđềuảotưởngmìnhvà ý trung nhân hò hẹn trên bãi cỏ dưới ánh trăng, nói những lời nói dịudàng, trongmơ,Ngài ngửimùi hương củanàng, ngắmnụ cười ngọt ngàocủanàng.

Lờithềnonhẹnbiển,

Nàngtừngtraochota.

Lạigiốngnhưnútthắt,

Chưađụngđãbungra.

Đòngangdẫuvôtâm,

Đầungựaluônngoảnhlại[1].

Ngườiyêukhôngtìnhnghĩa,

Quaylưngchẳngđoáihoài.

[1]ỞTâyTạngđòngangđềukhắcngựagỗ,đầungựangoảnhnhìnlạiphíasau.

Nàngchẳngphảimẹsinh,

Lớntrêncâyđàoấy?

Saotìnhyêucủanàng,

Tànnhanhhơnhoavậy?

Giấcmơđóđãbịđánhthứcmộtcáchtànnhẫn,thậmchícònkhôngchoNgàibấtcứcơhộinàođểnghỉlấyhơi.CôgáiMonpacùngNgàithềnonhẹnbiểnđãkhoácáocướilàmcôdâucủangườikhác.LòngTsangyangGyatsotriệtđểtannátbởi tin tứcnày, tìnhcảmvuivẻngàyxưahiệnrõmồnmộttrướcmắt,lờithềđãtraovẫncònquanhquẩnbêntai,vìsaochớpmắttấtcả

đãngấmngầmthayđổi?Chẳnglẽlờithềthậtsựnhẹnhàngnhưgiấymỏng?Chẳnglẽlòngngườidễdàngthayđổinhưthế?TìnhyêuNgàikhổsởsimêgìngiữ,ởnơinàng,thậtsựnhỏbékhôngđángkểnhưthếhaysao?

Ngườiyêutathathiết,

Bịkẻkháccướirồi.

Tatươngtưkhổsở,

Còndabọcxươngthôi.

Cóthểdùngthònglọng,

Đểbắtđượcngựahoang.

Ngườithayđổilòngdạ,

Sứcthầnkhógiữnàng.

Cólẽchúngtanêntrách,thếlàkhôngcôngbằngchocôgáingườiMonpakia,TsangyangGyatsonămxưavộivãrờiđi,thậmchíkhôngkịpnóicảmộtlờitừbiệt.SaukhinàngbiếttinNgàilàlinhđồngchuyểnthế,biếthọkiếpnàykhôngcònhyvọnggặpnhau,ắthẳnnàngđãkhócđếnđứt từngkhúcruột.Mấynămnay,họhoàntoànkhôngcótintứccủanhau,chỉcóthểgiữthướcphimấmápcủaquákhứđểchữalànhvết thương.Biếtrõlàmộtsựchờđợikhôngcókếtcục,nhưngnàngvẫnsidạichờởngãtưđườnglúclybiệt,lừadốibảnthâncólẽsẽcókỳtíchxảyra.Nhưngnỗisitìnhcủanàngchỉđổilạiánhmắtkhácthườngcủamọingười,vànhữnglờinhiếcmóctànnhẫncủangườinhà.Khinhiềucôgáicùngtranglứavớinànglầnlượtxuấtgiá,lýdomànàngđưarathậtlàbạcnhược,yếuớt.

TsangyangGyatsothậtsựđãtráchlầmnàng,nàngkiêntrìđếncuốicùngbằng sự quyết liệt của mình. Dù người dân Monpa thuần phác đôn hậu,nhưnghọcũngkhôngchophépmộtcôgáitrẻtuổisidạichờđợivìmộtlờiướchẹnkhôngkỳhạn.Bấtkểnàngcóbaonhiêutuổixuâncóthểlãngphí,cũngkhôngthểsánhvớithờigianbấttận.NếuTsangyangGyatsođặtmìnhvàohoàncảnhcủanàngmànghĩchonàng,nhấtđịnhsẽhốihậnkhibảnthânviếtracâuthơtànnhẫnnhưvậy.Nếunóiphụbạc,làNgàirờikhỏitrước,tuycónỗikhổ,nhưngrốtcuộcvẫnlàNgàiphụnàng.TừlúcNgàivàoởtrongcungPotala,cónghĩatấtcảlờithềđềusẽhóathànhtrobụi,Ngàichẳngcótưcáchsởhữutìnhyêu,chẳngcótưcáchoántráchcôgáivôtộiấythaylònggảlàmvợngườikhác.

ChỉcầnTsangyangGyatsonhắmmắtsuynghĩ,thìcóthểnhìnthấytìnhcảnhthêlươngcủaýtrungnhân,nàngchờđợitrongtuyệtvọng,cuốicùngkhôngchịuđựngnổilờichỉtríchcủamọingười,rưngrưngnướcmắtkhoácáocưới,làmcôdâucủangườikhác.Suốtđờinày,nànglàmsaocòncóthểcóđượchạnhphúcchânchính?Mốitìnhđầuchôntrongđáylòng,mỗinăm,nỗinhớđềutheocỏxuânlantràn,linhhồnnàngđịnhsẵnkhôngyênổnvìNgài.NếunàngđọcđượcbàithơcủaTsangyangGyatso,lạisẽthổnthứcrơilệrasao?Cólẽchúngtakhôngnênoántráchai,duyênphậnbạcbẽoấyđãkhiếnhọđaulòngcùngcực,làmsaonỡchỉtríchlàmthươngtâmthêm.

Đâyphải là lúcTsangyangGyatsosasútnhất,đaukhổnhất.Kiếpsốngconrốinămnăm,khiến lý tưởngtựmìnhchấpchínhcủaNgài tanvỡ,giờđâylạinếmtrọnnỗiđauthấttìnhxélòng,khiếnNgàinguộilòngnảnchí.VịPhậtsốngđaukhổtuyệtvọngkhôngthểtịnhtâmđểsuyxétmọiviệc.Ngàikhôngbiết,cụcdiệnchínhtrịcủaTâyTạnglúcđóvẫnđanglunglaytronggió,dãtâmcủaLha-bzangKhan[2]khiếnĐệBaSangyeGyatsokhôngdámcómảymay sơ suất. Dù không bị dục vọng quyền lực thúc đẩy, SangyeGyatsocũngkhôngdámgiaochínhquyềnchomộtđứatrẻ tiếpxúcsựđờichưanhiều,chưatừngthamgiachínhsự.TsangyangGyatsolàmsaohiểurõ,đấutranhchínhtrịkhốcliệtvượtxađấutranhtìnhcảm,mộttrậngiếtchócsẽđemđếntổnthươngthêthảmnhấttrầngian,sẽkhiếnngườidânkhốnkhổ.Tổnthươngtìnhcảmtuylàđịangụcnhângian,nhưngcánhânsovớichúngsinh,sẽtỏraquáđỗinhỏbé.

[2]Lha-bzangKhan(LaTạngHãn):cháucủaGushiKhan(CốThủyHãn), thủ lĩnhcủabộ lạcKhoshut(HòaThạcĐặc).

NhàPhậttinvàonhânquả,lẽnàotấtcảcảnhngộhômnaycủaTsangyangGyatsolànhânNgàiđãtừnggieo,phảigặtlấyquả?Mấynămnay,cuộcđờiNgàicóbiếnhóabiểnbiếcnươngdâu,đâylẽnàochínhlàđaukhổmàPhậtsốngphảigánhchịu,cáigiáphảitrảra?Nếuphải,Ngàichẳngcólờinàođểnói, cứxem làphúcbáocủađờinàyvậy.Hyvọng trảiquakiếpnạnnày,ngàythángvềsau,cóthểtrờicaobiểnrộng.NhưngNgàivẫncảmthấymộtnỗituyệtvọngtrướcgiờchưatừngcó,vìNgàiuổnglàPhậtsống,đừngnóicứugiúpngườiđời,ngaycảbảnthânmìnhcũngkhônggiảithoátđược.

Lời thề trongdĩvãngđềuđã thànhmâykhói.Câuchuyệncủahômnaycũngđãkếtthúc.TsangyangGyatsonênhiểurõ,tươihéovôý,hợptantùyduyên.Chỉ là khiNgài đứng trên bờ sông thời gian, ngắmbóng hình củakiếpphùdu,vẫncảmkháimuônvàn.Đờingười,thậtrachínhlàmộtcuốnsách kinh không chữ,TsangyangGyatso đã tu luyện nhiều năm cũng đọckhônghiểu, thamkhôngthấu.Tronglúcbất lực,NgàiđànhhướngvềĐứcPhật,đưaracâuhỏihoangmangmàtìnhsâu.

Bếnđò

Bấtcứmộtaitinvàoduyênphậnđềusẽhiểurõ,tìnhduyêntrênđờinàynênhợp thìhợp,nên tan thì tan,khiduyênphậnđãhết,mộtkhắccũngsẽkhônglưulại.

Bấtcứmộtaitinvàoduyênphậnđềusẽhiểurõ,tìnhduyêntrênđờinàynênhợp thìhợp,nên tan thì tan,khiduyênphậnđãhết,mộtkhắccũngsẽkhông lưu lại. Có lúc duyên phận giữa người với người chẳng bằngmộtngọn cỏ, cỏ còn có thể trải qua xuân tươi thu héo, còn duyên phậnmỏngmanh,ngắnngủinhưmộtgiấcmộngđêmxuân.Đúngvậy, tựahồcómộtgiấcmộng,saukhitỉnhmộng,bạnđứnglặnghồilâutrướccửasổtronggió

lạnh,phátgiácmìnhlạitrởvềbuổibanđầucủasinhmệnh,chẳngcòngìcả.Nhưngtuyrằngtrắngtay,phảichăngvẫncòntrongsạch?Còntinhkhiết?

NhàthơĐàiLoanTịchMộDungtừngcómộtbàithơ,“Bếnđò”.

Choemnắmlấytaychàng,

Giãtừ,rồilạinhẹnhàngrúttay.

Nhớnhungbénrễtừđây,

Lânglângnhưởtrênmâybồngbềnh.

Núisôngvốndĩtrangnghiêm,

Vìlybiệt,bỗngtrởnêndịudàng.

Choemnắmlấytaychàng,

Giãtừ,rồilạinẹnhàngrúttay.

Thángnămngưngđọngtừđây,

Trongtimlệnóngsánhtàysôngsâu.

Muônvànbấtlựcnhìnnhau,

Bếnđòtrốngtrải,tìmđâuhoacài.

Đemlờichúcphúctặngai,

Ngàymai,haiđứaởhaiphươngtrời…

BếnđòcủaTịchMộDunglàbếnđòcủalybiệt, trànđầytìnhcảmnhớmãikhôngquênvàtâmýchiataylưuluyến.Nhữngnămqua,khôngbiếtđãcảmđộngbaonhiêungườisitâmkhôngđổivìtìnhyêu.Cũngkhôngbiếtbắtđầutừlúcnào, tôiđãthíchbếnđò,bếnđòcủađờingười,bếnđòcủanămtháng.Thuyềnbèqualạixuấtphát từnơinày, lại từphươngxa trởvềnơinày.Dođó,gặpgỡcũnglàbếnđò,lybiệtcũnglàbếnđò,duyênđếncũnglàbếnđò,duyênđivẫn làbếnđò.Haichữ“bếnđò”ẩnchứaquánhiều tìnhcảm của đời người, tụ hợp ly tan.Bến đò của tôi, có lẽ là thanh đạm, sẽkhôngcónhiềukháchquađườnglaivãng,chỉngẫunhiêncókẻlênhđênhtrôigiạtđingang,mâynhạtgiónhẹ.

Tôi nghĩ đến bến đò của TsangyangGyatso, cũng là ly biệt. KhiNgàiđượcbiếtýtrungnhânlàmvợngườikhác,tráitimvốnđãtantáctảtơicủaNgàicàngbịnghiềnnátthànhtrobụi.ThậtranămxưaNgàibịđưavàocungPotalacónghĩalàduyênphậncủahọđãtriệtđểkếtthúc,cónghĩagiữahọtừđóđịnhsẵnmỗingườimộtphương.Ngàythuấylàbếnđòlybiệtcủađờingười,mộtngườivìnợcũcủakiếptrướcđixađếnchântrời,mộtngườivìước hẹn không có kết cuộc chờ đợi hư vô. TsangyangGyatso là vua củacungPotala,làmộtvịvuakhôngcóvươnghậu.Tìnhyêutrongtòacungđẹpđẽnàyđãtrởthànhmộttruyềnthuyếtxaxưa.SongtsänGampovàcôngchúaVănThànhtừngcómộttìnhyêu,nhưngsaukhiĐạtLaithứ5xâylạicungPotala,nơinàyđãtrởthànhđạotràngbồđềkhôngtraigáiyêuđương,rờixamộngtưởngđiênđảo.

ĐốivớiTsangyangGyatso,tấtcảnhữngđiềunàythậtsựlàquátrễtràng.Ngườitanóitìnhyêulàthuốcđộc,Ngàiđãtrúngđộcquánặng.Nếutrướcgiờchưatừngcóbắtđầu,nếukhichưatỏviệcđờiNgàiđãbịđemvàocungPotaladốclònghọctậpkinhvăn,cólẽNgàisẽlàmộtvịLạtMakhônghiểutìnhyêu,khôngcódụcvọng.Trongấntượngcủachúngta, luôncảmthấyPhậtlàvôtình,vìNgườikhôngthểcótình,khôngthểrơilệ.NhưngnếuPhậtthậtsựvôtình,saolạiđemlòngthươngxótđộhóachúngsinh?NhàPhậtcóquánhiềuthanhquygiớiluật,lẽnàotuânthủthanhquy,quyẩnnúisâurừngthiền,khônghỏimọiviệctrênđời,chínhlàđắcđạo,chínhlàtừbihaysao?Cònmộtnhàsưlưuluyếntìnhái,ănthịtuốngrượu,truyềndươngPhậtphápởchốnsâuhồngtrần,lạitrởthànhtộiáchaysao?

Việckhiếnnhiềungườinghihoặctrênthếgiannàyquánhiều,chúngtakhôngthểkhắcchếdụcvọngcủamình,vậythìvìsaophảioántráchthamsânsi luyếncủakẻkhác?LẽnàoPhật thìphải triệtđểvôtư,Phật thìphảisốngvìđôngđảochúngsinh?NếunhưTsangyangGyatsokhôngphảilàlinhđồngchuyểnthế,cuộcđờicủaNgàisẽlàmộtcảnhtượngkhác,trongkhônggiannhỏhẹpthuộcvềNgài,bìnhdịyênổn,khôngtiếngkhôngtăm.Chẳngcónếunhư,NgàiđãngồitrênngaiPhậtchótvótcủacungPotala,thìphảitrảgiávìvinhdựchítôn.Ngàiđãbịquấynhiễu,bịthếtụcquấynhiễu,bịtìnhcảmquấynhiễu,dođóNgàikhôngvuivẻ,dođóviếtnêncâu thơbất lựcdườngnày.

Mộtlàđừnggặpgỡ,

đểkhỏiquyếnluyếnnhau.

Hailàđừngquenbiết,

đểkhỏitươngtưnhiều[1].

[1]ĐàoBạchLiêndịch

Nếuthếgiớinàychẳngaiquenbiếtai,cólẽsẽthậtsựyêntĩnhkhôngmộttiếngđộng.Nhưngimlìmnhưvậycònđượcxemlànhângiankhóilửahaysao?TsangyangGyatsonóikhônggặpnhau,khôngbiếtnhau,nhưngbấtcứmộtaitồntạichốnphàmtrầnđềukhôngthểnàochẳnggặpnhau,chẳngnợnhau.NhớlạicâuthơcủaNạpLanDungNhược[2]:“Nhângiannhượcchíchnhưsơkiến(Đờingườinếuchỉnhưgặpgỡlầnđầu)”.Mỗingườiđềumongmỏi cuộc gặp gỡ giữa người và người thuở ban đầu đều đẹp đẽ như thế,thuầnnhấtnhưthế.Khôngcótổnthương,khôngcóbụibặm,khôngcótìnhyêusâuđậm,cũngkhôngcóoánhận thấuxương.Thửhỏi,đờingườinhưvậy,còncómùivịgì?

[2]NạpLanTínhĐức, tựDungNhược (1655-1685), làmộtnhà thơngườiMãnChâuđờinhà

Thanh, tàihoanhưngyểumệnh,được tôn là“Người viết từhaynhấtđầuđờiThanh”.Ôngđể lạinhiềutácphẩmthấmđẫmnỗisầubi,lụykhổ.

Đãlạcvàophàmtrần,thìnêntuânthủquytắccủaphàmtrần,khôngsợsốngchết,dámyêudámhận.Dùbịkhóilửacayxèđếnnướcmắtđầmđìa,cũngphảithúcngựavungroi,nhảysóngchèothuyền,dốctoànlựcsốngmáimộttrận,khôngchừađườnglui.Tuynóilàthế,khibạnbịgiómưađaokiếmđảthươngđếnngàntrămlỗthủng,ailàngườitrịthươngchobạn?Cómấyailàdũngsĩchânchính,đứngđầusóngngọngió,đợiphánxétcủavậnmệnh,chờthờigianđếnchiacắt.Khôngaithậtsựnguyệnýnhìnthấyngườidânkhốnkhổ,máuthịtbầynhầy,lòngcủanhiềungườiđềuhướngđếnhòabình,hướngđếnyênổn.Chonênmớitheođuổisựlãngmạnvànhutình,mớiyêuthích thơcủaTsangyangGyatso,mới tha thứ tội lỗimàNgài, thân làPhậtvẫnlưuluyếntìnháinhângian,phạmphải.

Cóngườinói,TsangyangGyatsothậtsựlàcốgiữsailầmkhôngchịutỉnhngộ.Thờigiantrònnămnăm,rasứchọctậpkinhvăn,thamngộPhậtpháp,lạivẫnkhôngtránhkhỏitrậntìnhkiếptolớnnày.ThơcủaNgàikhiếnmọingườichứngthựcthânphậntìnhtăngcủaNgài, trongcảquátrìnhtuPhật,Ngài trướcsaukhôngquênngườiđẹpphấnhồng.Cũngcóngườinói,đâymới là Tsangyang Gyatso chân chính, một người chí tình chí tính, ngườithâmnhậphồngtrần,mớicóthểtuluyệnthànhPhật.Phậtkhôngphảilàhưvô,Phậtcũnglàhóathâncủaconngười,vìthamthấumọiviệctrênđời,mớiđứng ngoài cuộc, nhàn tản trên mây. Có lẽ trong quá trình tu hành,TsangyangGyatsonhất thiếtphải trảiquatìnhkiếpmớicóthểthànhPhật,mộtvịPhậttrongthếgiớiSa-bà[3],độhóachúngsinh.

[3]ThếgiớiSa-bà(Ta-bà,Samsara):TheokinhđiểnPhậtgiáo,cácloàichúngsinhhữutìnhhiệnsinhluânhồitrongthếgiớiSa-bàhaycòngọilàTamGiới:Dụcgiới,SắcgiớivàVôsắcgiới.

Chúngtarấtmuốnbiết,saukhithấttình,TsangyangGyatsorốtcuộcsẽlựachọnlạimộtphươngthứcsốngrasao.PhảichăngNgàisẽbướcrakhỏivũngbùntìnhcảm,đoạtlạiquyềntrượngtừtayĐệBaSangyeGyatso,dùngđịavịthủlĩnhchínhgiáoTâyTạngcủaNgài,bắtđầuthậtsựnắmgiữquyềnlựcchínhgiáo?HoặclàtừđóanphậnthủthườngnghelệnhNhưLai, tịnhtâm tham thiền trong cung Potala?Hiển nhiên tất cả những điều này đềukhôngphải,tínhtìnhcủaNgàiđãđịnhsẵncuộcđờinaymaicủaNgài.Cũng

giốngnhưmộtvởkịch,lúcbắtđầu,chúngtađãcóthểđoántrướckếtcuộc.Dùlànhưthế,chẳngmấyaicóthểbìnhtâmtịnhkhíquansátcảquátrình,tâmtìnhchúngtavẫnthấpthỏmtheotừngtìnhtiết.

Thật ra cục diện chính trị Tây Tạng lúc đó một bầu hỗn loạn, màTsangyangGyatsolạichìmđắmtrongcảmxúcbithươngcánhânkhôngthểtựthoátra.TsangyangGyatsokhônghềđểtâmquyềnthế,thậmchíkhôngđểtâmđịavịĐạtLaiLạtMathứ6củaNgài.ThếnhưngđiềuđókhôngcónghĩalàNgàichẳngcómảymaycốnghiếnvàgiáohóađốivớichúngsinh,chỉlàphươngthứcNgàilựachọnkháchẳn.Ngàidùngtìnhcảmchânthànhvàtừbikhiếnngườiđờicảmnhậnđược,Phậtphápkhôngphảilàcaokhôngvớitới,thiềnkhôngchỉlàvìsiêuđộbảnthân,tuluyệnkiếpsau.Kiếpnàylòngcủachúngtađãđầyđủnôngnổi,cầnthơcatrànđầylinhtínhvànhutìnhcủaNgàiđểtịnhhóa,chỉcókiếpnàyđạtđượcgiảithoát,mớisẽcóluânhồikiếpsau.

NgàirốtcuộcvẫnlàTsangyangGyatso,dụcvọngquyềnlựcvàtìnhyêu,Ngàichọnlựađiềusau.Đốivớingườihướngđếnthếgiớitinhthần,tìnhyêulàthứcựckỳxaxỉ,ngườithậtsựcóthểsởhữunókhôngnhiều,cànghuốngchi làmộtvịPhậtsốngkhông thể tiêmnhiễmtìnhcảmnhângian.Biết rõnhưthế,Ngàivẫncôđộcngạonghễđitiếp,xemnhưkhôngcómụcđích,tùytiệnbaybổng,nhưng trong lòngNgàibiết rõmìnhrốtcuộcmuốnđiềugì.ChodùthếgiớicủaNgàilàgiósươngmưatuyết,nhữngngườisimêthơtìnhcủaNgàinhưchúngta,lạicólýdogìchọnlựanửađườngtừbỏ?

Quyểnba:Vìnàngtiềutụymuốnthànhbụi

Phongtình

Cólúcthayvìtỉnhtáo,nhiềungườilạimongướccóthểsốngmơmàngnhưkẻtrongmộng.Đólàvìđờingườicóquánhiềugánhnặng,khichúngtakhôngthểtrốntránh,thìđôikhicũngcầnbuôngthả.

Cólẽchúngtađềbiết,chỉcầnsinhmệnhkhôngđứtđoạn,câuchuyệnđờingườisẽvẫntiếptục.Mộtcâuchuyệnkếtthúc,đồngnghĩamộtcâuchuyệnkhácbắtđầu.Biếtbaoduyênphậnđếnđếnđiđi,chúngtasẽcóđượcnhữnggì?Mấtđinhữnggì?Nếutấtcảtìnhcảmmãnhliệtcủamộtngườiđềuhaomònhết,phảichăngthếgiớicủaanhtatừđósẽyênlặngvắngvẻ?

Cóngườinói,nếubạn thật sựđãchánngán thànhphốxôbồ,hãychọncáchmộtmìnhđixađếnchântrời.ĐếntrấnnhỏÔTrấn[1]mộcmạcyêntĩnh,đếnthànhcổLệGiang[2]unhãmàlạiphongtình,hoặcđếnTâyTạng,caonguyêncáchbầutrờirấtgần,cóthểtiệntayháilấymâytrắng.Nhưngnhữngnơi ấy thật sự làyên tĩnhư?Sẽkhôngxảy ra chuyệngì sao?TrongphimDòngchảythờigian[3],côAnhđếnÔTrấnmộtlần,liềnnảysinhmộtmốitìnhghilòngtạcdạvớicậuVănngườiÔTrấn,khómàthoátra.Dướiánhmặttrời[4]trênKimĐỉnhnúituyếtNgọcLong[5]ởLệGiang,cómộtđôinamnữdùngmạngsốngkhắchọatìnhyêuởđây.CònTâyTạngtừngcómộtvịtăngnhưĐạtLaithứ6TsangyangGyatso,mảnhđấtnày,dùtừnghoangvurasao,vềsauđềusẽnởđầyhoatình.

[1]ÔTrấn:thịtrấncổnằmởphíabắctỉnhChiếtGiang,TrungQuốc.

[2]LệGiang:đôthànhcổnằmởtâybắctỉnhVânNam,TrungQuốc,lànơisinhsốngcủacácdântộcBạch,NạpTâyvàTạng.ThànhcổLệGiang(baogồmĐạiNghiên,ThúcHàvàBạchSa)đãđượcUNESCOcôngnhậnlàDisảnvănhóathếgiớinăm1997.

[3]Dòngchảythờigian:phimtruyềnhìnhTrungQuốc,têngốc“Tựthủyniênhoa”,cácdiễnviênHuỳnhLỗi(vaiVăn)vàLưuNhượcAnh(vaiAnh),mộtphầnngoạicảnhđượcquayởÔTrấn.

[4]Dướiánhmặttrời:phimtruyềnhìnhTrungQuốc,têngốc“Nhấtmễdươngquang”,cácdiễnviênHàNhuậnĐông,TônLệ,mộtphầnngoạicảnhđượcquayởLệGiang.

[5]NúituyếtNgọcLong:mộtdãynúigầnLệGiang,tỉnhVânNam,Trungquốc,cótấtcảmườihaiđỉnhnúicaotrên5.000mquanhnămtuyếtphủ,đỉnhcaonhấtlàPhiếnTửĐẩucao5.596m.

Ởkhu phố cổ của Lhasa, cómột con đường đi kora là phốBarkhor[6].Ngườiđếnđâynhấtđịnhsẽkhôngquênghévàomộtnơi.KiếntrúccủaphốBarkhorđasốđềulàmàutrắng,riênggócđôngnamcủaphốBarkhorcómộttòa lầu nhỏ hai tầng sơn toàn sắc liệumàu vàng, đây chính là quán rượuMakye Ame[7] nổi tiếng, cung điện bí mật của Đạt Lai Lạt Ma thứ 6Tsangyang Gyatso năm xưa. “Makye Ame” là một truyền thuyết đẹp lưutruyền ở Tây Tạng, có ý nghĩa là “ngườimẹ thánh khiết, thiếu nữ thuầnkhiết”,hoặccóthểmởrộnglà“giấcmơđẹpđẽ”.TsangyangGyatsotừnglàmột anh chàng đẹp trai phong lưu hào phóng ở quán rượu nhỏ này,DangsangWangpo.SựxuấthiệncủaNgàisẽkhiếntấtcảánhmắttrongquánMakyeAmeđềungưngđọng.

[6]PhốBarkhor:hayphốBátGiác,làconđườngđikoraxungquanhchùaJokhang(ĐạiChiêuTự),Lhasa.

[7]MãCátAMễ.

Mặttrăngsángvằngvặc,

Trênđỉnhnúiphíađông.

Khuônmặtnàngrạngrỡ,

Hiệnlênnơiđáylòng

Bao nhiêu năm đã trôi qua, bài thơ TsangyangGyatso viết choMakyeAmevẫnlưutruyềnđếnnay.Ngàichânthựcbàytỏtâmýtốtđẹpcủatraigáihồngtrần,quánrượuMakyeAme,vìTsangyangGyatso,đãchấtchứaphongtìnhmànơikháckhôngcó.Biếtbaokháchquađườngđingangchốnnày,trongquánrượutràntrềvẻdịudàng,nhấmnhápmộtlyrượungon,lưulạichútítcõilòng.Têntuổixalạ,mặtmũixalạ,khôngaiquenbiếtai,nhưnghọ thật sự đã gặp nhau. Ở cùngmột nơi, nghĩ đến cùngmột người, mộtngườiđãrờixabatrămnăm,hồnpháchcủaNgàiphảichăngsẽvàolúcđènhoavừathắpsángtrôidạtđếnchốnnày?Ởđây,cùngmộtcôgáitrẻtuổithờinay,kếtmộtđoạnduyênphậnmỏngmanh,chỉmộtđêmsaythôi,tớikhitrờisánglạiaiđiđườngnấy.

TsangyangGyatsobịcungPotalagiamcầmđãnămnăm,đãtrảiquađaukhổthấttình,đãchịuđựngkiếpsốngconrối,tráitimcủaNgàibắtđầurạorực,nhưcỏxanhlantrànngoàicửasổ,nhưlàngióấmápthángtư.ChẳngbiếtlàthửtháchcủaPhậttổđốivớiNgài,haylàtrongsốmệnhNgàiđịnhsẵnsẽcómộtgiấcmơđẹpđẽ,hoặclàvìnguyênnhânnàokhác.TsangyangGyatsovàomộtngàyvôý,pháthiệntrongchiếclồngsonđẹpđẽnàyhóaracómộtcửangáchnhonhỏkhôngngườiqualại,khôngngườicanhgiữ,điềunàycónghĩalàNgàicóthểtừtrongcửangáchlẻnrangoài,thôngquaconđườngnàyđếnthànhcổLhasa.

Conđườngnàyđemđếnchogianphòngđóngkínmộtlànánhsángấmáp,cũng tiếpdòngmáumớicho trái timsắpsửa lạnhngắtcủaTsangyangGyatso.Ngàivứtbỏnămnămkhépmìnhvàokhuônphép,khôngnhunhượcnữa,Ngàiphảinhânlúcnửađêmkhôngngườitừcửangáchđirangoài,đếnthànhLhasatươiđẹp,sốnghếtmìnhmộtlầnvìbảnthân.Nơináonhiệtnhấtbanđêm,chínhlàmộtquánrượunhỏtrênphốBarkhor.TsangyangGyatsobướcracửangách,thaytrangphụchoalệ,độimáitócgiảđẹpđẽ,trongnháymắtNgàilắcmìnhbiếnthànhmộtchàngtraianhtuấntiêusái.Ngàitựđặtmộtcáitên,gọilàDangsangWangpo[8].Ngàiphảiđếnmộtquánrượuđènđuốchuyhoàng,dựmộtbuổiyếntiệcthịnhsoạncủatuổi thanhxuân, tạmbiệtthânphậnPhậtsống,NgàisẽlàtìnhlangđẹpnhấtthànhLhasa.

[8]ĐăngTangUôngBa

KhiởtrongcungPotala,

LàPhậtsốngTsangyangGyatso,

MuasaytrênđườngphốLhasa,

LàlãngtửDangsangWangpo.

TrênđườngphốcủathànhLhasa,TsangyangGyatsotuấntútìnhcờgặpmộtđámhát rong trẻ tuổi, họđều có tuổi xuânphơi phới, tụ tậpmột chỗuốngrượucahát,cườiđùavuichơi.TrướcđâyTsangyangGyatsochỉởđịaphươngnhỏMonyuuống rượucahátvớingười tronghọ,chưa từngđượcchiêmngưỡngvẻphồnhoacủađôthịnày.Ngàiđãsớmchánghétcuộcsốngkhôkhanđơnđiệunhưkẻtùtộisuốtnămnăm,mộtđêmmuasaykhiếnNgàithậtsựnếmđượcmùivị tốtđẹpcủa tuổihoagấmvóc.TsangyangGyatsocảmthấycuộcsốngnhưvậymớilàđãingộmộtthanhniêntiêusáihaimươituổi nên hưởng thụ. So ra,mỗi ngày ngồi trên ngai Phật của cungPotala,đượcmọingườicungkínhlễbái,thậtlàchẳngchútthúvị.

Lẽnàongườitrênđờiđềulànhưthế,nhữngthứmìnhcóđược,đềucảmthấykhônghoànmỹ.Nhữnng thứkhôngcó, lại cứnghĩđủmọicáchkhátkhao đạt được. Con người vì có theo đuổi, có tưởng nhớ, mới vĩnh viễnkhông có thỏamãn.Những thanh niên lang thang đầu đường xó chợ củaLhasakia,lạirấtmựchâmmộTsangyangGyatsotuổitáctươngđươngvớihọ.HâmmộNgài sinh ra đã có danh hiệu Phật sống cao quý, không cầnphiêubạtchốnnhângiankhói lửa,khôngcần thầnphụcdướichânbấtcứngườinào.Nhưnglạikhôngbiết,tấtcảnhữngđiềuđólàkhổnạnôngtrờiápđặtchoNgài,Ngàichỉmuốncuộcsốngbìnhthường,tựdokhônggòbó,cóthểgiốngtấtcảtraitrẻ,banngàylàmviệc,banđêmuốngrượuvuichơihếtmìnhởquánrượu.

Cólúcthayvìtỉnhtáo,nhiềungườilạimongướccóthểsốngmơmàngnhưkẻtrongmộng.Đólàvìđờingườicóquánhiềugánhnặng,khichúngtakhôngthểtrốntránh,thìđôikhicũngcầnbuôngthả.TsangyangGyatsonămmườilămtuổi,mơhồvìkiếptrướcchưabiếtcủamình,làmĐạtLaiLạtMa

thứ 6, gánhvác trách nhiệm.Vì đến quá gấp gáp, lại thêmcuộc sống tựachimlồngnămnăm,Ngàicàngkhaokhátcơnsayhơnbấtcứai.DođókhiTsangyangGyatsocócơhộirờicungPotala,đitrênđườngphốLhasa,ngườitiêusáinhất,phonglưunhất,phóngtúngnhất,triệtđểnhất,chẳngaingoàiNgài.

Chỉmột đêm vuimặc sức đã khiến TsangyangGyatso cảm thấy hưngphấnvàvuivẻtrướcgiờchưatừngcó.Trướckhitrờisáng,NgàiđúnggiờvềđếnbêncửangáchdướichânHồngSơn,dùngchìakhóamàtựmìnhlắpđểmởcửa,đivàocungPotalanhưchẳngcóviệcgìxảyra.Trởvềtẩmcungcủamình,nhanhchónggỡtócgiảtrênđầuxuống,thayáosưmàuđỏ,đứngtrướcgương,NgàilạiđãtrởthànhĐạtLaithứ6,vịvualớnnhấtcủacungPotala.Lầnđầutiên,Ngàiđứngtrướcgươngnởmộtnụcườihàilòngngọtngàovớichínhmình.Dùtrênmặtvẫncòntràntrềýsaychưatỉnh,nhưngNgàihiểurõmộtcáchtỉnhtáo,cuốicùngcũngđãtriệtđểsốngmộtlầnvìbảnthân.

ThếnhưngrượuởđầuphốLhasatựanhưmộtlythuốcđộc,nếmmộtlầnsẽghiền.NgườicủaTsangyangGyatsođãtrởvềcungPotala,lòngcủaNgàivẫn lưu lạiởquán rượunhỏ trênphốBarkhor, khôngquênđượckhói lửanhângianmùmịtnơiđó,khôngquênđượctiếngcườinóivuivẻtrênđườngphố.Nămnămrồi,đâylàlầnđầutiênNgàiđiracungPotala,hơnnữalàvàobanđêm,mộtmìnhkhẽkhànglẻnrangoài.ChuyếnvihànhcủaNgàithậtlàkíchthích,thậtchẳngdễdàng,điềuđókhiếnNgàicàngthêmlưuluyếnvàhướngđến thếgiớibênngoài.Trái timđượcbuông thảmột lầngiốngnhưchimưngbaylượncuồngdại,baythậtcao,thậtxa,muốnthuvề,đãlàkhôngthể.

Banngày,TsangyangGyatsongồi nghiêm trang trênngaiPhật chí tôn,ngheThượngSưnghiêmcẩntrướcmặtthảoluậnviệccúngtế,tiếpnhậnlễbáicủahọ.ĐệBaSangyeGyatsotrướcsaumộtmựcnghiêmkhắcvớiNgài,nhưngđãkhôngcònquantrọngnữa,TsangyangGyatsokhôngđểtâm.NgàiđãkhôngquýbáugìvịtríPhậtsốngnày,khôngquýbáugìcâyquyềntrượngkhôngcóđượckia,cũngkhôngmuốnquan tâmcụcdiệnchính trị rối rắmcủaTâyTạng.Cũngkhôngmuốnvìchúngsinh,đọcnhữngkinhvănđãsớmvôvị,nghetiếngniệmPhậtđơnđiệu.MộtchútlưuniệmcuốicùngcònlạicủacungPotalađốivớiNgài,cũngbịkhóilửacủaphốBarkhorphủkín.

Khôngkịpnữarồi,tráitimbuôngthảấyđãbayquáxa.Ngườiđatìnhxưanay đều quyết liệt, Ngài có thể không cúi cái đầu cao ngạo vì danh lợi,nhưng sẽ khom người cúi đầu vì một phút tự do. Chúng ta nên biết,TsangyangGyatsosẽkhônganphậnthủthườngsốngtrongcungPotalanữa,NgàinhấtđịnhsẽlạichuốcsaytrongquánrượunhỏtrênphốBarkhor.Đợiđếnkhimànđêmbuôngxuống,lúcnhữngngườiđikorađãrờikhỏi,quạsẻimtiếng,cảcungđiệntrầmlắngngủsay,Ngàisẽthaytrangphụchoalệ,độitócgiả,lạilàmchàngtraianhtuấntênDangsangWangpo.MàđatìnhnhưNgài,lạichỉcùngnhữngkẻđànhátkiauốngrượuvuitrànhaysao?Trongquánrượuđènđuốclờmờkia,nhấtđịnhsẽcómộtảdạoanhxinhđẹpchờđợiNgài,nhưng lầngặpgỡ tìnhcờđósẽđemđếnchoNgàimột trận tìnhkiếprasao?

NếuđểTsangyangGyatsodùngthânphậnPhậtsốngvàtuhànhnămnămđổi lấymộtcuộc tình,Ngài sẽchẳngchútdodự rờikhỏicungPotala.DùlangthangtrênđườngphốLhasa,làmmộtlãngtử,Ngàicũngcamtâmtìnhnguyện.Tiếpnhậnphiêubạt, làvìesợtrái timbịgiamcầm,dùlênhđênhtrôidạtlàchốnvề,Ngàicũngcốchấpkhônghốihận.

Khóilửa

Tìnhcảmtựanướcvỡbờ,àoạtchảyxiết,đốivớiTsangyangGyatso,giờđâyNgài sống trong cungPotala làPhật sống đãmất đi hồn phách, cònDangsangWangpo tiêu daoở quán rượunhỏ trên phốBarkhormới chânthựclàmình.

Gặpgỡtrongnămthángthanhxuânchẳngcầnbấtcứướchẹnnào,ngẫunhiênđi lướtquanhau, lơđãngngoáinhìnmột thoángđềucó thểkếtnênmộtđoạnduyênphận.Chúngtađềutừngcónhữngnămthángvôcùngtươiđẹp,vìngườimìnhyêudốchếttấtcảtìnhcảmmãnhliệt,thaothaothềthốttrướcnúicaosôngsâu.Tựcho rằng làgiốngđa tình, saukhi trảiquaquátrìnhquấnquýt,bắtđầucảm thấychánngán,khiđó,nhận ra thềnonhẹn

biểnlúctrướcchỉ làmộttròchơicủatuổi trẻ.Sốngtrênđờinày,chúngtaphảituânthủquytắc,quytắcnhânsinh,quytắctìnhyêu,bèonướcgặpnhauđịnhsẵnsẽlàkháchquađường,khiduyênhếtchớnênkhổsởcưỡngcầu.

SaunàycuốicùngtôiđãhiểuvìsaoTsangyangGyatsokhônggiữthanhquygiớiluật,lưulạcnơiđầuđườngxóchợcủathànhcổLhasa.Vìlàmộtchàng trai haimươi tuổi, nội tâmNgài tuôn chảydòngmáu sôi sục, buộcNgàianphậnngồitrênngaiPhậtchícaovôthượngkhôngđộnglòngphàm,vinhdựápđặtấylàmộtsựtànnhẫn.

TsangyangGyatsolàPhậtsống,nhưngNgàicũnglàmộtngườicómáucóthịt.MộtngàykiaNgàicũngsẽgiàcỗirồichếtđi,chúngtasẽnhìnthấymộtvịPhậtsốngđộhóachúngsinh,mộtsinhmệnhtươitắn,chỉcònlạimộtbộhàicốtyêntịnh.DùlinhhồnNgàikhôngchết,cóthểchuyểnthế,nhưngđóđãlàkiếpsau,kiếpnày tấtcảđềusẽchấmdứtcùngvớikết thúccủasinhmệnh.NhiềungườichorằngTsangyangGyatsolựachọntìnhyêu,làvìNgàikhônghiểuthấuPhậtphápcaothâm,làvìNgàivẫnchưanhìnthấubảnchấtđờingười.Còntôilạikhôngnghĩthế,TsangyangGyatsomàtôicảmnhận,phảihiểurõđờingườingắnngủi,mọinhườngnhịnvàtrốntránhđềulàphụbạcbảnthân.Ngàitinnhânquả,tinkiếpsau,càngtinkiếpnàylàduynhấtcủamình.

NhiệttìnhtíchtụnơiđáylòngTsangyangGyatsomộtkhiđượcthắpsáng,phảirừngrựcbừngcháy,buôngthảhếtmình.KhiTsangyangGyatsotừcửangáchcungPotalabướcrađườngphốLhasavàođêmđó,cónghĩacánhcửatìnhcảmcủaNgài lạibịđẩyra.Mộtsinhmệnhbịgiamcầmnămnăm,cóđượcmộtlầncơhộisẽkhôngcònnhânnhượngcầutoànsốngquangàynữa.Tìnhcảm tựanướcvỡbờ, àoạt chảyxiết, đốivớiTsangyangGyatso,giờđây Ngài sống trong cung Potala là Phật sống đã mất đi hồn phách, cònDangsangWangpo tiêu dao ở quán rượu nhỏ trên phố Barkhormới chânthựclàchínhmình.

Quánrượunhỏvềđêm,đènđuốcrựcrỡmêly,nhiềutraigáitrẻtuổitrongthànhLhasakhônghẹnmàđến,ởđâyuốngrượuvuiđùa,cahátnhảymúa,chỉđểphôdiễnđếncùngtuổixuânnóngbỏng.Tựahồchỉcóhọcóthểtùyýlàmcàn,có thểsaykhướt trongánh trăng trongsuốt,chẳngchútbận tâm.

Đâylàmộtcuộchẹnướcvôtình,đêmđếntụtập,trờisánggiảitán,chẳngaihỏiaiđếntừnơinào,vàsẽtrởvềnơinào.Gặpnhauhômnayhoặclàgặplạingàymai, cũng có thể là chia tay vĩnh viễn. Nhưng những điều này đềukhôngquan trọng,điềuhọcần làhiện tại, là sởhữuđươngnhiên, làđoạntuyệtđộtngột.

DangsangWangpochắcchắnlàchàngtraiphóngkhoángnhất,phonglưunhấttrongquánrượu,khuônmặttuấntú,ánhmắttựasóngnướcmùathuvàkhíđộxuấtsắccủachàng,khiếnnhữngcôgáixinhđẹpởđótimđậpthìnhthịch.NhưngởđâycũngcómộtcôgáingườiQonggyaidungmạosiêuphàmnhư tiênnữ tên làDawaDolma[1],nụcườingọtngào,giọnghátdudươngcủanàngkhiếnnàngđươngnhiên làphượnghoàngmỹ lệnhất trongđámngườirộnràngnhộnnhịp.Mộtđôingườingọcnhưvậy,chỉmộtthoángánhmắtnhìnnhau,đãcógiaokếttâmlinh.

[1]ĐạtOaTrácMã

Nàngmỉmcườitươitắn,

Nhìnkháchkhứađangngồi.

Conngươiđẹpxoaychuyển,

Lạiđămđămnhìntôi.

GiữađámđôngLhasa,

NgườiQonggyainổibật.

Ýtrungnhâncủata,

Chínhlàngườiđẹpnhất.

Tsangyang Gyatso thông tuệ tất nhiên hiểu rõ, cô gái người QonggyaiDawaDolmasẽ làkiếpnạn trongsốmệnhcủaNgài.Có lẽdo rượu trongquánquáđỗikhiếnngườimêsay,cũngcóthểnụcườidịudàng,sóngmắtkhêugợicủagiainhânquáđỗikhiếnngườisiluyến,bấtkểlàphúchayhọa,Ngài đều phải đểmình chìm đắm. TsangyangGyatso biết rằng,Ngài cầnnàng,cầntìnhyêuthươngvỗvềêmáicủanàng,ngửihơithởthơmthocủanàng,đểtừtừsanbằngvếtthươngtronglòngNgài.Mộtmốitìnhrờixa,cầnmộtmốitìnhkhácbùđắp,dùlàPhậtsốngcũngkhôngcamchịutịchmịch,cũngkhôngngăncảnnổicámdỗônnhu.

Nhờbàchủquánrượunhỏâncầnmaimối,họđãđêmđêmgặpnhau,bênnhaunhưthế,quấnquítbịnrịn,khôngnỡchialìa.NgườiđẹpQonggyaiđãchoTsangyangGyatsonhu tìnhvàhoan lạc trướcgiờchưa từngcó,đó làmộtniềmcựclạcnhânsinhđượcgiấukín.Ngàinghĩ,dùởcõiPhật,tuluyệnđến cảnh giới cao nhất, cũng chẳng qua đến thế mà thôi. Đến nay cũngkhông ai có thể nói rõ, khoái lạc thể xác và khoái lạc tinh thần, loại nàokhiếnconngườicànghồnxiêupháchlạc.Cólẽchỉđíchthâncảmthậnmớinóirađược loạikhoái lạcnào thíchhợpvớimình.TsangyangGyatsocảmthấy bản thân cách cõi Phật ngày càng xa,Ngài lúc này, chỉ nguyện ý làDangsangWangposavàophàmtrần,hưởngthụkhoáilạctộtcùngcủatìnhyêu.

Gặpnhaukhôngdễ,tuyrằngkhimànđêmbuôngxuống,đợicungPotalangủ say Tsangyang Gyatso liền có thể xuống núi gặp gỡ Dawa Dolma.Nhưngchờđợiluôndàiđằngđẵng,dùngchờđợimònmỏibanngàyđểđổilạigiainhânmộtđêm,TsangyangGyatsovẫncảmthấychưađủthỏaý.Tìnhyêuđếnlúcnồngnàn,phânlykhoảnhkhắcđềulàdàyvò.HuốngchitronglòngTsangyangGyatsovẫnluônlolắng,chỉsợmộtngàynàođó,hànhtungcủamình bại lộ, lúc ấy lời thềNgài đã hứa với người đẹpQonggyai trêngiườngêmđệmấm liệucòncó thể làvĩnhhằng?Không lonổinhiềunhưthế,mỗimộtđêm,họđềuhậnđêmxuânngắnngủi,gàsớmgáysáng.

Gàtrốngđừnggáysớm,

Vìtavàngườiyêu,

Lờitronglòngmuốnnói,

Vẫncònrấtnhiềuđiều.

Chụpmũlêntrênđầu,

Bímtóchấtrasau.

Ngườinóingồichơinhé,

Ngườidặnchớđimau.

Ngườithamlòngkhóchịu,

Ngườihẹnsớmgặpnhau.

Đâychínhlàtìnhyêu,chỉcóngườilúnsâutrongtìnhyêu,khibênnhaumớicảmthấythờigiankhôngnhiều,khôngđủ.Khixanhau,lạisẽoántráchthờigiantrôiquáchậm,đợiđếnbaogiờmớicóthểgặplạilầnnữa.Chỉmộtcơngiónhẹhaymộtngọncỏlayđềusẽkinhđộngđếngiấcmơcủahọ.Điềuhọmỗingàymongmỏi,làđêmtốimauđến,làchúgàtrốnglúcsớmmaikia,phảichăngcóthểquêngáy,nhưvậyhọsẽgiảvờbìnhminhchưađến,giảvờđêmcòntối.

Vìsaođờingườihợphợptantanliêntiếpnhưvậy?NgườiđẹpQonggyaiDawaDolmakhôngbiết,saukhitrờisáng,vịtìnhlangđốivớinàngrấtđỗidịudàngnàyđivềchốnnào.Nàngcũngkhôngbiết,trongcungPotalatrangnghiêm hoa lệ, cómột cửa ngách nhỏ bímật, dẫn đến tẩm điện của Phậtsống.CònchàngDangsangWangpoanhtuấnlàvịvuađếntừcungPotala,làPhật sốngchícaovô thượng.Nàngphải rạpmìnhdướichânNgài,vì tìnhyêukiếpnàycầuxinnguyệnvọngvĩnhcửu.Conngườichỉcótựcứumìnhrồimớicóthểcứungười,TsangyangGyatsovướngsâuvàolướitình,không

thểgiảithoátbảnthânthìlàmsaocóthểgiảithoátchúngsinh?Tìnhcảmlànútthắtsâunhấttronglòng,trămquanhngànquấn,phảichăngnếmhếtyêuhận,mớicóthểhờhữngdửngdưngmộtchút?

TsangyangGyatsomỗingàyđềudiễncùngmộtvởkịch,banngàyNgàilàPhậtsốngcủacungPotala,dạobướctrênmây,nhìnxuốngchúngsinh.BanđêmNgài là lãng tửcủađườngphốLhasa, rơivàobụi trần,nếm thửkhóilửa.Ngàikhôngngạiphiềnphứchóatranghainhânvật,nhiềulầnthayđổitrangphục,liêntụcđộicởitócgiả,đivềtrênconđườngnúigiữacungPhậtvàthếtục.Tấtcảnhữngđiềunày,Ngàilàmkhôngchútsơhở,kẻbiếtsựtìnhchỉcóconchóvànggiànuatrungthành.

Chóvànglôngrậmrạp,

Lòngsánglángvôcùng.

Chớnóitađivắng,

Trờisángmớivềcung.

Conchótrungthành,trướckhibìnhminhđếnsẽcanhgiữbêncửangáchnhỏ, đợi người chủ trẻ tuổi. Chỉ khi nhìn thấy con chó vàng già này,TsangyangGyatsomớiyêntâm.HoantìnhmộtđêmkhiếnNgàicàngthêmdồidàotinhlực,sảichânnhanhnhẹnbướcquangưỡngcửa,đivềphíathềmđá dài, trở về tẩm điện. Không ai biết, chiếc giường Phật này đã rất lâukhôngcóhơiấmconngười,mỗitốichỉcóánhtrăngnhẹnhàngrảilêntrên,đembímậtphơibàykhôngsótchútnào.

Phươngđôngđãtrắng,bầutrờinhuộmrángmâysớm,đặcbiệtsaylòngngười.Lúcnàysưsãidậysớmquétdọn lá rụng trongsân, tướinướccắmsen,chờnhữngngườiđikoratừtrờinamđấtbắcxaxôiđếntòađiệnPhậtthánhkhiếtnày,đượctắmmìnhtrongánhsángPhật.Đâylàtínngưỡng,đờingười không có tín ngưỡng sẽ thật là thiếu thốn, thật là nông cạn.Đã tínngưỡngPhật,cónghĩalàtừđóthanhđạmyênổn;đãtínngưỡngtìnhyêu,cónghĩa là đòi sống đòi chết.Hôm nay tôi chọn theo đuổi hồi ức trong câu

chuyệncủangườikhác,ngàymaisẽlàaiđứngtrướccửasổtuyếtrơi,giảvờtưởngnhớtôicủangàyhômnay?

Tộichứng

Cóngườinói,chúngtatrầntrụiđếnvớithếgiớinày,tấtcảnhữnggìcóđượcđềulàdoôngtrờibantặng.Conngườiphảicólòngcảmơn,thêmmộtchútthỏamãn,bớtmộtchúttráchmóc,cólẽsẽvuivẻhơnnhiều.

Cóngườinói,chúngtatrầntrụiđếnvớithếgiớinày,tấtcảnhữnggìcóđượcđềulàdoôngtrờibantặng.Conngườiphảicólòngcảmơn,thêmmộtchútthỏamãn,bớtmộtchúttráchmóc,cólẽsẽvuivẻhơnnhiều.Mộtngàykiachúngtađềusẽrađi,khirađivẫnphảitrảlạimọithứcóđược,bấtkểbạnxiếtbaolưuluyếnthếgiannàycũngchẳngíchgì.Biếtrõnhưthế,vìsaomọingườikhôngthểsốngbìnhanvôsự,vìsaoluôncóngườikhơidậysónggiótrênmặtnướcêmđềm?Khôngbiếtphảituluyệnbaonhiêunămmớicómột lần chuyển thế tôn quý là thế, vì sao cơ duyên này vừa khéo đã choNgài?Biểnbiếcphảingànnămmớicóthểbiếnthànhnươngdâu,vìsaolạicứđểNgàigặpđược?

TsangyangGyatsohưởng thụmậtngọtvàhạnhphúc tìnhyêuđemđếnchoNgài,nhưngmỗikhiNgàivềđếncungPotala, trước lễbáicủachúngsinh,lạikhótránhkhỏibuồnbãnhưđánhmấtthứgì.Quanhệqualạiấythậtsựcóthểlâudàisao?Khôngbiếtmộtngàynào,cánhcửangáchnhỏthôngđến thành Lhasa kia sẽ bị người phát giác, thậm chí con chó vàng trungthành kia cũng sẽ già chết vàomột đêm tuyết nào đó.Hoặc là người đẹpQonggyaiDawaDolmalỡhẹnvàomộtđêmtrăngmờgiólộng.Đờingườibiếnảovô thường,Ngàikhông thể tính trước,dùcaoquýnhưPhật, cũngkhôngthểtựlàmchủvậnmệnhcủamình,khôngthểthỏamãntâmnguyệnnhỏnhoicủamình.

Nếucùngngườiyêudấu,

Chungsốngđếnbạcđầu,

Giốngnhưtừđáybiển,

Vớtđượchạtminhchâu.

Cólúc,TsangyangGyatsocảmthấymìnhchínhlàmộtchiếclátrêngốccâycủaDawaDolma,vốnđịnhsẵnnươngtựavàonhau,yêuthươngnhau,nhưngcuốicùngvẫnphảichấpnhậnbiệtlytantác.CácthanhniênđếnvớiquánrượunhỏtrênphốBarkhor,chỉmuốncómộtđêmvuihếtmình,chưatừngnghĩđếntrờiđấtlâudài.ChỉcóTsangyangGyatsolàkhácvớihọ,Ngàiđãtrảiquađaukhổthấttình,khiNgàigặpđượcngườiđẹpQonggyai,nhữngmong trọnđờibênnhau,vĩnhviễnyêu thương.Nhưngvôsố lầnNgàihỏibản thân, TsangyangGyatso, ngươi thật sự có nổi sao?Ngươi có thể chonàngsựvĩnhviễnsao?

Lúchoangmang,TsangyangGyatsobắtđầucóđôichútmâuthuẫn,Ngàikhông biết mình thật lòng trao ra, có đổi lại thêmmột lần ruồng bỏ haykhông?DùNgài có đủ nhiều tuổi xuân để có thể lưu luyến quên về trênđường phố của thànhLhasa, nhưngNgài không phải là những thanh niênbìnhthườngnơiđầuphốkia,cóthểđếnđitùyýkhôngbịgòbó.Nếucómộtngày, người đời phát giác chàngDangsangWangpo phóng khoáng phonglưukiachínhlàTsangyangGyatsoPhậtsốngcủacungPotala,Ngàisẽđónnhậnphánxétvàchỉtríchthếnào?Ngàixemcáchnhìncủangườiđờiđềulàvônghĩa.ĐiềuNgàilosợlàýtrungnhânrờixa,vìNgàikhôngbiếttrênđờinàyrốtcuộccòncóbaonhiêuthậtlòng.

Tốtnhấtkhônggặpgỡ,

Đỡthầnhồnđảođiên.

Khôngquenthâncũngtốt,

Tránhvươngvấnbuồnphiền.

Làndanàngmềmmịn,

Gợiômấptriềnmiên.

Chẳnglẽtìnhgiảdối,

Lừatiềnkẻthiếuniên.

KhôngbiếtngườiđẹpQonggyaiDawaDolmađọcđượccâuthơtìnhlangDangsangWangpoviết,tronglòngsẽnảysinhbithươngthếnào.Mộtngườicongáinguyệnýdốchếttấtcảvìchàngtraimìnhyêu,đổilạinghingờvàhiểulầmcủachàng,saukhinàngbiết,vẫnsẽchungthủydânghiếnhaysao?Nhưngnàngsẽchẳngbaogiờbiết,vìnàngđangchìmđắmtronghạnhphúc,quênhếttấtcả.TsangyangGyatsomỗiđêmđềuđếnđúnghẹn,mangchoýtrungnhânquàtặngvàchâubáutinhxảo,Ngàisủngáinàngtựanhưchâubáu trên tay.Khi nàng dịu dàng tựa vào lòngNgài, TsangyangGyatso sẽcườinhạotấtcảnghikỵcủamìnhlàkẻkhờtựchuốclấyphiềnnão.

Yêuđượcngàynàohayngàyđó,vịPhậtsốngtrẻtuổiTsangyangGyatsonghĩvậy.Dùcómộtngàythậtsựrờixa,Ngàicũngcóthểthứlỗichonàng,rốtcuộcđãtừngcódânghiến,chẳngaicóthểápđặtbấtcứgánhnặngnàochoai.Dùlờithềướccònchưanguộilạnh,trênsânkhấuđènđuốcvẫnsắptàn, vở kịch vẫn phải đến hồi kết thúc. Tsangyang Gyatso không lo xuểnhiều như thế, Ngài chỉ muốn sở hữu hiện tại. Sức nặng của người đẹpQonggyaitronglòngNgài,vượtxađịavịcủaPhậtsống,caohơnđỉnhvànglấplánhcủacungPotala,caohơntấtcảtrờimâytrênđời.

Từngnói,bímậtgiữkínđếnđâucũngsẽcómộtngàybịvạchtrần.Khibímậtkhôngcònlàbímậtnữa,thìcógìlolắng?Cógìlấpliếm?Khôngbiếtbắtđầutừkhinào,mọingườitrongthànhLhasasôinổibàntán,chànglãng

tửphonglưuDangsangWangpođêmđêmlưuluyếnnơiquánrượutrênphốBarkhorchínhlàvịPhậtsốngtrẻtuổitrongcungPotala.Tintứckinhngườiấyvốntưởngrằngsẽdấylênsóngtogiólớn,nhưngngườitrongthànhvẫnsốngbìnhchânnhưvại.Họchỉxemchuyệnnàylàđềtàichuyệnphiếmlúctràdưtửuhậu,cóngườicoinhưviệcấycóthật,cóngườimỉmcườichoqua.

Cònnhữngngườitrảtuổichìmđắmởquánrượubanđênkiahoàntoànkhôngđểtâmnhữngchuyệnnày.Họtụtậpmộtchỗuốngrượucahát,xưanaykhônghỏi thân phậnđối phương, vì đây làmột đámngười nhiệt tìnhkhônghối,khôngcầnchịu tráchnhiệmvìbất cứhànhviphóng túngnào.DangsangWangpovẫnlàngườinổibậttrongđámngườinày,họcùngnhauvuithảcửa,sảngkhoáiuốngcạnhếtthảyphiềnnãotrênđời.Chẳngaiquantâmngàymaisẽ rasao,khôngquan tâmbênmìnhcóẩngiấumộtvịPhậtsốnghaykhông.Khisaytúylúy,TsangyangGyatsokhôngkiêngkỵnhữnglời đồn đại của phố chợ, thậm chí còn dùng giọng điệu khiêu khích ngạonghễcarằng:

Lờingườitađàmtiếu,

Tựnhậnnóichẳngsai.

Thiếuniênchânnhẹbước,

Vàoquánrượutìmai.

Tsangyang Gyatso lúc này đã sớm không còn là một thiếu niên nhunhược,trảiquatuhànhnămnăm,hơnnữaquảngthờigiannàyđượcphàmtrầnrènluyện,Ngàibắtđầutrởnêndũngcảm.Ngàikhôngcamtâmlàmmộtcon chim trong lồng nữa, Ngài phải đủ lông đủ cánh, tìm kiếmmột conđườngsốngsángsủachobảnthân.Biếtbaoviệctrênđời,trảiquacũngthậtungdung,khibạncho rằng trời longđất lở, thật sựphát sinh,cũngchẳngqualànhẹnhàngnhưchuồnchuồnđiểmnước.Nhưngcólúc,bạnvẫnphảitrảcáigiákhôngthểbiết trướcvìmộtsốsai lầm.TsangyangGyatsochìmđắmtrongthếgiớihoanlạc,khôngýthứcđượcnhữngđiềunày,Ngàigiậndỗichorằng,chodùbịpháthiệnthìlàmgìđượcta.

Cólẽ lờinóivàhànhđộngkhácthườnggầnđâycủaTsangyangGyatsokhiến Đệ Ba Sangye Gyatso sinh nghi, có lẽ những lời đồn đại kia trênđườngphốLhasalọtvàotaiy,cólẽycũngcómộtthờitrẻtuổi,cũngtừngyêuthươngthậtlòng,cũngcólẽycứgiữmãiquyềntrượng,tronglònghổthẹn áy náy đối với đứa trẻ này. Tóm lại, Sangye Gyatso xưa nay vốnnghiêmkhắc,lạigiảvờkhônghaykhôngbiết,cũngkhôngtruyhỏiđốivớihànhvi củaTsangyangGyatso.Ngàynàoy cũngmệt nhoài với chính sự,chẳng còn bụng dạ nào đi chỉ trích hành tung kỳ lạ vào ban đêm củaTsangyangGyatso.Ykhôngbiếtrằng,việcbỏmặccủaycóthểgâynênhậuquảkhôngthểsửachữa;lòngtừbicủay,cólẽđãtrởthànhmộtsựtànnhẫn.

Đâylàmộtsailầmđẹpđẽ,nhưngTsangyangGyatsobiếtrõlàsailầmmàvẫnđểmìnhmắcphải.SựdungtúngcủaSangyeGyatso,khiếnTsangyangGyatsocàngchẳngchútkiêngdè,họ suy lòngkhắcbiết chẳngcầnnói ra,cho rằng làmđếnkhông chút sơhở thì có thể chegiấu tất cả.Thếnhưngngườiđitrênbờsôngrồisẽcólúcbịnướcsôngtạtướtvạtáo.CũnggiốngnhưTsangyangGyatso,mỗingàyđivềtrênconđườngnúigiữađiệnPhậtvàthếtục,làmsaocóthểmuônlầnkhôngsơsuấtmộtlần.

Mỗingườisinhrađềuđượcsắpxếpsẵnmệnhsố,khibạncóquánhiều,ông trời sẽdùngphương thứckhácđoạtđimộtvài thứnàođó.CũngnhưTsangyangGyatso,thờigianmấythángsốnghếtmìnhtiêuhao,khiếnhạnhphúccònlạicủaNgàiđãchẳngnhiềunhặngì.Ngàimộtlòngmuốnníugiữtìnhduyên, rốt cuộcvẫn làngắnngủi, tựanhưmộtcơngiómát,dịudàngmơnmantrênmặt,lạichẳngthểnàonắmbắtđược.Đềubiếtgiấcmộngthậtsựrấtđẹp,nhưngsaukhitỉnhmộng,bạnsẽphảidốctúitrảlạinhữngthứcóđược,chođếnkhicháytúi.

Đólàmộtđêmđôngđẹpđẽ,hoatuyếtnhẹnhàngmặcsứcvờnbay,quánrượutrênphốBarkhordườngnhưcàngnáonhiệthơnngàythường.Họquâyquầnbênlòhâmrượu,ngắmtuyếtbaylảtả,hưởngthụcảnhđẹpôngtrờibantặngchonhângian.NgàyhômđóngườiđếncungPotalacầunguyệnravềtừsớm, Tsangyang Gyatso cũng đến quán rượu sớm hơn thường ngày.Mộtngườicóhồnthơchắcchắnsẽyêutuyết,đêmđóTsangyangGyatsođãuốngrấtnhiềurượu,Ngàiphảiuốngsaymớithôi.

Sau khi uống say, Tsangyang Gyatso cùng người đẹp Qonggyai DawaDolmaquấnquýtmãikhôngrời,NgàihoàntoànkhôngphátgiácrathầnvậnmệnhsắptrừngphạtthóiphóngtúngcủaNgài.Hoantìnhcủamộtđêmđósẽlàcuốicùng,màhoa tuyết làquà tặngđẹpnhấtcaoxanhbanchohọ.Khiduyênđếnbạnchẳngngăncảnnổi,khiduyênđibạncũngkhôngthểníukéo.Duyênphậnđốivớimỗingườiđềucôngbằng,dùbạnlàPhậtchícao,haylàlãngtửlưulạcđầuđườngxóchợ,đềuxemnhưnhau.

Sựviệcbạilộbắtnguồntừtrậntuyếtlớntrắngxóađẹpđẽnày.Mộtmàutrắng tinh không tì vết, lại đem đến cho Tsangyang Gyatso một tai nạnkhôngthểtránhkhỏi.Sángsớmcủađêmđông,TsangyangGyatsorờikhỏichănêmnệmấm,lưuluyếnkhôngnỡtừbiệtngườitình.Tuyếtđọngdàycộpchelấpconđườnglênnúi,thấytrờisắpsánghẳn,sưsãitrongcungPotalasẽdậy sớm mở cửa quét tuyết, Tsangyang Gyatso đành vội vã đi gấp. ThếnhưngNgàiđãsơý,trênđấttuyếtlưulạihaihàngdấuchânsâuhoắm,mộtđầudẫnđếnđiệnPhậttrangnghiêm,mộtđầudẫnđếncõitrầnxôbồ.

Đâylàchứngcứphạmtội,làchứngcứkhôngthểchốicãi.TuyếttrắngđãbánđứngNgài,tiếtlộthóiđatìnhcủaNgài.Sưsãidậysớmmởcửatuviện,haihàngdấuchântrêntuyếtđãchứngthựclãngtửDangsangWangpotrênđườngphốLhasachínhlàvịPhậtsốngTsangyangGyatsotrongcungPotala.Vị Phật sống chí tôn không giữ thanh quy, lưu luyến tình yêu phàm trần,điềunàycónghĩaNgàisẽđónnhậntrừngphạtrasao?

Sailầm

Conngười có lúckhôngbằngmộtngọncỏgốccây, cỏcây sẽ suốtđờicảmơnánhnắngvàmưamócchonónămthángấmnhuần,cònconngườikhimấtmát,sẽhoàntoànquênhếtvịngọtngàovàhạnhphúccủahoađẹptrăngtròn.

Một người trongmơ, luônmơ thấymất đồ, đó là vì y lo sợmấtmát.Chúngtamỗingàyđềuđangđánhmất,đềuđangbỏlỡ,đánhmấtthờigiannhưnướcchảyrócrách,bỏlỡnhữngtaongộđẹpđẽtrongtuổixuânbiêngbiếc.Đốivớinhiềungười,cuộcsốngcủahọlàchuỗidàioántráchnhữngthứcóđượcquáít,nhữngthứmấtđilạiquánhiều,vuivẻquáít,bithươngquánhiều.Conngườicólúckhôngbằngmộtngọncỏgốccây,cỏcâysẽsuốtđờicảmơnánhnắngvàmưamócchonónămthángấmnhuần,cònconngườikhimấtmát,sẽhoàntoànquênhếtvịngọtngàovàhạnhphúccủahoađẹptrăngtròn.

Lầnnày,TsangyangGyatsothậtsựđãđánhmất.Ngàiluônlolắngbímậtsớmmuộncóngàybịngườipháthiện,bèndùngthânphậnthậtthậtgiảgiảcheđậyhànhtungcủamình.Nhưngviệccànglosợcàngdễxảyra.Ngàitintưởnghoatuyếtóngánh,nhữnghạttuyếttràntrềthanhkhiếtấyđãrơivàocâuthơcủaNgài,đồngthờicũngđãphảnbộiNgài.Ngàicuốicùngkhônghối hận, đã từng lập lời thề, bởi vì yêu, có thể lưu đày đến chân trời, thêlươngsuốtquãngđờicònlại.

Ngồingayngắntrongđiệnlớntrangnghiêm,đốidiệnvớivẻhiềntừcủaPhật,Ngàiápsát trán trênnềngạchđiện thờ,khôngphảicầuxinPhật thathứ,chỉmuốnnóivớiPhật,Ngàithậtsựlàvôý.Vôýbộibạc,vôýphụlòng,vốndựđịnhsuốtđời làPhật, trongcungđiện tođẹpđànghoàng,đốidiệndòngngườihànhhươngvôtận,giảngkinhthuyếtphápchohọ,vôtưcốnghiếnvìhọ.Tiếcrằngtìnhkhókìmchế,thắngcảnhdiệukỳkhôntảnàychẳngbằngmộtlúmđồngtiềncủacôgáiQonggyai.ĐiềuNgàicầnlàcùngýtrungnhân sốngởmột nơi thế ngoại đào nguyên[1] nho nhỏ, bình yên với đồngruộngvườnrautựcấptựtúc.Khôngcóphồnhoanhốnnháocủathànhthị,chỉcóđấtlềquêthóichấtphác,sốngnhữngngàythángkhôngcầnquantâmthếgiớibênngoàithayđổithếnào.

[1]Thếngoạiđàonguyên:ĐàoTiềmđờiTấntrong“KýSuốiHoaĐào”đãmiêutảmộtmiềnđấtcáchtuyệtvớiđời,khôngchịutaihọachiếntranh,yênvuiđẹpđẽ.Ngườisaumượnđóđểchỉmiềnđấtkhôngchịuảnhhưởngcủabênngoàihoặcthếgiớiđẹpđẽtrongảotưởng.

Ngày bímật bị vạch trần, vị Phật sống trẻ tuổi TsangyangGyatso cònbình tĩnhhơn trước,dùconđường tìnhcảmđiđến tậncùnghaykhông, ítnhấtNgàivẫnsởhữuhiệntại.Ngàiđọckinhvăn,viếttìnhcadướiánhđèn

chậpchờn.NếucómộtngàyNgàithậtsựchẳngcòngìcả,nhữngbàitìnhcanàysẽgiốngnhưgiótừcungđiệncaongấtbayra,vượtquanúituyếthoangnguyên, lan tỏađếnmỗimộtngócngáchcủaThanhTạng.Dù làgiữachợđông,trongquánrượu,tronglềuvải,nhữngngườiđatìnhtrêncaonguyênđềusẽtruyềnxướngnókhôngngừng.Vìcótìnhyêu,mớicótừbivàkhoandung.Mỗiđóahoasenđềucầntìnhcảmvuntưới;mỗingọnđèndầuthơmđềucầnấmápthắpsáng;mỗiconngườiđềucầnbồđềđộhóa.

Đêmhômđó,TsangyangGyatsonghethấytiếngcacủamìnhđượcđốnglửa thắp sáng, hương thơm của dầu bơ lan tràn giữa bầu trời trong suốt.Nhữngchiếcchuyểnkinh luânkiacứ thếngàyđêmxoayvòngkhôngbiếtmệtmỏi,chúngvốncóýtốt,dẫndắtnhiềungườichìmđắmtrongcõitrầnrờixa rối ren.TsangyangGyatsoyêu thíchnơinày,nếucuộc sốngcó thểkhôngbịtróibuộc,nếungàythángcóthểphatrộngiavịtìnhyêu,NgàicamnguyệnsuốtđờibầubạnvớiĐứcPhật,cốnghiếntấtcảtưtưởng.Thếnhưngđờingười cóbiết baođiềukhôngnhưý, việcNgàiphảiđốidiện rốt cuộccũnglàlựachọn.Nếuchọnmailạnhcaongạo,nghĩalàkhôngcóduyênvớihoa senmát lành.Nếuchọn tuyết trắngdươngxuân,nghĩa làmấtđi rừngphongthumuộn.

Chorằngchẳngqualàcốchấpvớitìnhyêucủamộtngườitrẻtuổi,nhấtthờimêmantâmtính,chỉcầntừđógiữnghiêmthanhquy,NgàivẫnlàĐạtLaiLạtMatônquývôsongcủacungPotala.TsangyangGyatsokhôngbiếtthói buông thảvàđa tình củamìnhđã trở thành cái cớhoànmỹmàLha-bzangKhandùngđểđánhdẹpSangyeGyatso.SựphảnbộicủaNgàiđốivớiPhậttổđãtrởthànhlưỡidaosắcbénđểđốiphóNgàitrongtayLha-bzangKhan.NếuNgàichỉlàmộtngườidânbìnhthường,dùphạmphảitộilớntàytrời, cũngchẳngqua là lấymạngđềnmạng thôi.NhưngNgàikhôngphải,NgàilàthủlĩnhchínhgiáoTâyTạng,liênquanmuônngànchúngsinh.Mộtsinhmộtdiệt,đềulàchuyệnxưamâykhói.

Lha-bzangKhandâng thưchovuaKhangHyởxa tận thànhBắcKinh,chỉraviệcxấuNgàiđãviphạmthanhquy,lừadốichúngsinh.Vàthâmđộcnói rằngmột lãng tửchẳngcóchútđạohạnh tuhành thìkhông thể là linhđồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ5 thao lượckiệtxuất.TsangyangGyatsochỉchẳngqualàmộtmónhànggiảmạomànămxưaĐệBaSangyeGyatso

tìmđếnđểứngphónhàvua,làconcờydùngđểđộcchiếmchínhquyềnTâyTạng. Mấy năm nay, Tsangyang Gyatso là con rối của Đệ Ba SangyeGyatso,trướcgiờkhôngdínhdángđếnchínhsự.ĐệBaSangyeGyatsođãlừadốichúngsinhthiênhạ,lừadốivuaĐạiThanh,hànhvidốitrênlừadướinàyphảichịuxửphạtnghiêmkhắc.

Mộtcâu“khôngphảilàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5”,nóirấthùnghồn,dườngnhưđã là tộichứngxác thực,khôngchophépgiảobiện.TấuchươngnàykhiếnvuaKhangHyhơidaođộng,nămxưaĐệBaSangyeGyatsogiấukhôngphát tangsuốtmười lămnăm trònđốivớicáichếtcủaĐạtLaithứnăm,sauđólàvìKhangHytrara,ymớiđưalinhđồngchuyểnthế trởvề,cửhànhđiển lễ tọasàng.Giờđâybản tấucủaLha-bzangKhankhông thể không khiến Khang Hy hoài nghi thân phận chân thực củaTsangyangGyatso.ChẳnglẽSangyeGyatsoquảthật toganlàmxằng,chegiấuchântướngcủalinhđồngchuyểnthế?TìmmộtthiếuniênkhôngrõlailịchởdângiantớigiữchứcPhậtsống?

Trướckhichântướngchưalàmsángtỏ,KhangHyđamưutúctríkhôngtinlờinóiphiếndiệncủaLha-bzangKhan,nhàvuapháisứgiảđếnTâytạngđểđiềutrathậtgiảvịPhậtsốngtrẻtuổinày.KhisứgiảnhìnthấyTsangyangGyatsophongtháikhácthường,thôngtuệhơnngười,nghihoặcdườngnhưthayđổi.SứgiảdângthưtrìnhbáoKhangHy:“LạtManàykhôngbiếtcóphảilàhóathâncủaĐạtLaithứ5haykhông,nhưngquảthậtcópháptướngthánhthểviênmãn.”ĐồngthờicònđínhkèmthơtìnhcủavịPhậtsốngnàylưutruyềntrongthànhLhasa,nhữngcâuthơthật tươiđẹp,rungđộnglòngngười,làđộc,cũnglàthuốc.ChẳnglẽNgàithậtsựlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLai thứ5?Chẳng lẽhànhvi lãng tửcủaNgàichỉ làvìPhậtđộnglòngphàm?ThếnhưngPhậtcóthểđộnglòngphàmchăng?

VịPhật sốngviphạm thanhquyTsangyangGyatsovốnnênchịu trừngphạtcủagiới luật.Nhưngvì lẽgì thơtìnhcủaNgài lạisưởiấmtâmýconngườinhưthế,đókhôngphảilàkinhvăntốinghĩakhóhiểu,khôngphảilàđiềulệđạođứcnhạtnhẽohưvô,màlàcảmđộng,diễngiảibởisinhmệnhvàtìnhcảmmãnhliệt, làtiếnggọiđếntừlinhhồn.Bắtđầucónhữngtrái timmềmyếu xúc động vì nó, lỗiNgài đã phạmdường như chẳng phải là tộikhôngthểtha.Cólẽđáylòngmỗingườiđềuxaoxuyếntìnhcảmêmđềm,cólẽtronglòngmỗingườiđềucómộtbónghìnhghilòngtạcdạ,cólẽkiếpsố

củaTsangyangGyatsocũnglàkiếpsốcủađờingười.

Cóđiềusairốtcuộcvẫnlàsai,nhữngaitừngphạmsailầmđềuphảigánhváchậuquảvì sai lầmcủamình.DùKhangHykhông lập tức trừngphạtTsangyangGyatso,nhưngĐệBaSangyeGyatso lạikhôngdámdung túngNgài tùy tiện làmcànnữa.MàcungPotaladườngnhưđãkhôngkhóanổitrái tim phóng đãng vì tình củaNgài, sự quản thúc lỏng lẻo đối vớiNgàingàyxưacủaSangyeGyatsođãkhiếnthóingỗngượccủaTsangyangGyatsongàycàngtăngthêm.Conngựahoangbịthảlỏngđãthoátcươngmàđi,giờnênlàmsaođểthuphụcnó?

Tronglúcbấtlực,SangyeGyatsođànhcầuxinBanThiềuthứ5LobsangYeshegiúpđỡ,yhyvọngTsangyangGyatso sẽnghe theo lờikhuyêncủaBanThiền,cứuvớiNgàithoátkhỏibiểntìnhcuồncuộn.Đợiđếnmộtngàykiasaukhitỉnhngộ,cólẽTsangyangGyatsosẽpháthiệnrarằng,thếgianthậtsựcóthểhoàntoànđổimới.Trênthựctế,SangyeGyatsohiểurõhơnbất cứ ai, đứa trẻ này bướng bỉnh dường nào, đa tình dường nào.NhưngSangyeGyatsođãkhôngcòncáchnàokhác,Lha-bzangKhanlàmsaochịuđểyênchohọ?

TuviệnTashilhunpo[2]ởShigatse[3], làtrụsởcủaBanThiềnLạtMacácđời.BanThiềnthứ5LobsangYeshecũngcónghenóivềhànhvikinhhãithế tục của TsangyangGyatso, Ngài phải khuyên nhủ, làm lễ thọ giới tỳkhưu[4]choTsangyangGyatso.NgàikhônghyvọngnhìnthấyvịPhậtsốngtrẻtuổinàyvìtìnhmấtđứttiềnđồ,savàođầmlầysâuthẳmkhônlường.SựmêloạncủaPhậtsốngsẽkhiếncảHoàngGiáogiómâybiếnảo,lúcđó,tướccụcthếsónglớncuồncuộn,aicòncóthểrasứccứuvãn?

[2]TuviệnTashilhunpo(TrácThậpLuânBố):xâynăm1447bởiđệtửcủaTsongkhapa.

[3]ShigatsehayXigazê(NhậtKháchTắc):làmộtđịakhucủaKhutựtrịTâyTạng,TrungQuốc.Vềmặtlịchsử,hầuhếtđịakhutừnglàmộtphầncủatỉnhTsang,thuộcTâyTạngcũ.TrungtâmhànhchínhcủađịakhulàthànhphốShigatse.

[4]Giớitỳkhưu:còngọilàgiớicụtúc,chỉgiớiluậtcácvịtỳkhưuvàtỳkhưuniphảitiếpnhậnvàtuânthủ,thọgiớitỳkhưulàchínhthứccóđượctưcáchtỳkhưu,tỳkhưuni.

Năm 1702, Tsangyang Gyatso hai mươi tuổi đến Shigatse. Tu việnTashilhunpodướiánhnắnglấplánhhàoquangrựcrỡ,nóchỉthẳnglêntrờixanh,dườngnhưbiết trướcýtrời,quangảnhmêly,soirọicơnsóngnhấpnhôtronglòngTsangyangGyatso.CònNgàivẫngiữvẻmặtbìnhtĩnhđiềmđạm,dườngnhưngườiđếnđâythọgiớilàmộtnhàsưkhôngliênquangìvớiNgài.ThượngSưđi theobêncạnhthấythầnsắckhácthườngcủaNgài lạisinh lòngbất an,vìhọkhôngbiếtvịPhật sống trẻ tuổinày rốt cuộcđangnghĩgì.VẻtrầmmặccủaNgàitựanhưmặttrờilặnchầmchậmchìmxuốngphíatây,mangtheomộtnỗicôđộccáchbiệtvớiđờivàđoạntuyệtlạnhlẽo.

Đêmnaytôibắtđầucảmthấybấtanvìcái tênTsangyangGyatso.ĐọcquathơtìnhcủaNgài,tôiđãhiểu,trênđờiNgàikhôngthểthoátlybiểntìnhđượcnữa,dùlinhhồnNgàirấtcốgắngđếngầnbênPhật.Tôitừngthềước,đờinàychỉlàmmộtcôgáitrongcõitrần,kiếpsaulạinghePhậtgiảngthiền.NhưngthờikhắcnàytôilạimuốnlàmmộtngườihànhhươngvôdanhcủacungPotala,mộtmìnhđitrênthềmđádàihunhút.Hoặcvượtrakhỏihồngtrầnmuôn trượng,cùngNgàiđiđếnđạo tràngbồđề;hoặcvìNgàiởchốnhồngtrầnsâunhất,soigươngtrangđiểm.

Chấpmê

Tạmthờinémtráchnhiệmvàsứmệnhsangmộtbên,Ngàikhôngcònlàvịvua lớn nhất của cungPotala,Ngài chỉmuốn làm lãng tử không tên trênđườngphốLhasa,làmtìnhlangtuấntúcủaDawaDolma.

Cómộtsốnơimàđờinàynhấtđịnhphảiđi,chỉcóđíchthânthămthúnonnướcphươngxa,khiếngiấcmơhưảotrởthànhchânthựcsốngđộng,mớikhônguổngcôngđếnnhângiannàymộtchuyến.Nhưngkhichúngtanhìnthấytìnhcảnhtrongmơ,phongcảnhtuyệtđẹpnhưvậy,liệuchúngtacóthểyênlặngkhônglờihaychăng?Háchẳngbiết,mỗihạtbụitrầnrơixuốngđềusẽquấynhiễunó.KhichúngtabướcvàotuviệnTashilhunpoởShigatseTâyTạng,nênhiểurằng,từngcànhcâyngọncỏ,từngviêngạchngói,từngvịsư

vịsãiởđây,đềukhôngnênbịlàmphiền.

Màusắccủamặttrờikhilặnthậtsựrấtđẹp,tuviệnTashilhunpokhôngbiếtđượcaitránglênmộtlớpmàuđỏrực,tựanhưhoànghônđãuốngsay.Conđườnglátđáđượcnămthángmàibóngkiađãcấtgiữbiếtbaonỗilưỡnglựhoangmangvàcốchấpcủakháchhànhhương.Chúngtanêntinrằng,ởđâytrướcsauđềucómộtlákinhphướnphấpphới,chờđợibạnvàtôi.ChỉlàđứnglặnghồilâutrướcđiệnPhậttrangnghiêm,ngắmtrờixanhmênhmôngrộnglớn,nghetiếngchuôngđồngtrongtrẻolaytỉnhkýứckiếptrước,khôngbiếtnhữngngườiđộtnhậpđấtthánhnàyđivàocảnhthiền,còncóthểbướcrahaykhông?

Batrămnămtrước,vịPhậtsốngtên làTsangyangGyatsoấythọgiớiởđây,một ngọn đèn bơ cũ kỹ của tu việnTashilhunpo nhớ được tình cảnhnămđó.TsangyangGyatsotrẻtuổingồitrangnghiêmtrướcmặtBanThiềnthứ5vàmấyvịThượngSư,Ngàinhắmmắtniệmkinh,sắcmặt lạnhnhạtnhưbăng.Mặcchođạisưkhuyêngiảivàhướngdẫn,vẻbìnhtĩnhcủaNgàikhiếnmọingườicảmthấyhếtsứclúngtúngvàđángtiếc.ThờikhắcđóBanThiềnthứ5hiểurõ,đờingườitrămdạng,dùbướcvàocửaPhật,đôngđảosưsãi vẫnmội người cómột duyên pháp và sốmệnh riêng.Có ngườimuốndanhlợi,cóngườimuốntìnhyêu,cóngườichỉnguyệnsuốtđờiởbênPhậttổ, khôngmong không cầu.Ngắm vị Phật sống bình tĩnh trướcmặt, BanThiềnbắtđầucảmthấylờinóicủamìnhthậtyếuớt,bấtlực.

TsangyangGyatsorốtcuộccũngquỳbáidướigốiBanThiềnthứ5,dậpđầuthậtsâu,kiênđịnhnóirằng:“LàmtráimệnhlệnhcủaThượngSư,thựcsựhổthẹn.Đệtửbiếtrõchântướngtrênđờiđềulàkhông,nhưngđệtửđãkhôngthểquayđầu,kínhxinThượngSưthuhồisadiđãthọtrướcđây,đểđệtửhoàntục.”TsangyangGyatsonhưmộthồnướcphẳnglặng,dángbìnhtĩnhvàkiênđịnhcủaNgài,lạikhiếncảtuviệnTashilhunpolậptứcsónglớncuồncuộn,cácsưtheođóđồngloạtquỳxuống.Họchẳngailườngđược,vịPhậtsốngtrẻtuổinàylạicamnguyệnvứtbỏđịavịchícaovôthượng,chọnlưulạccõitục,làmmộtngườihátrongbìnhthườngmuasaytrênđườngphố.

Lẽ nàoNgài thật sự bị tình yêu làmmờhaimắt, làm rối thần trí?NếukhôngsaoNgàilạicóthểchẳngchútdodựtừbỏmọithứđangcó,buôngbỏ

Phật tổmàNgàiyêukính, và cảnhữngcondânngàyngàyvề chầuNgài.Phậtlẽnàokhôngtừbikhoandung?NhưngNgàirõràngquáđỗiíchkỷ,chỉvì tìnhyêucánhân,vìmộtcôgáiQonggyai,bỏ rơiđôngđảochúngsinh.NgàicònlàvịPhậtsốngmuôndânkínhmộchăng?SongnhìnvàoánhmắtuuấtcủaNgài,vìsaochẳngainỡtráchtộiNgài?Đólàvìchẳngaicóthểgiữđược lòng dạ sắt đá trước tình cảm chân thực. Lúc này tình ca củaTsangyangGyatsođã từcungPotala lanđếnbầu trời tuviệnTashilhunpo.Cácsưquỳmãikhôngđứngdậy,mắtngấnlệ,chẳngbiếtnênxửlýthếnào.

TsangyangGyatsoyêucầutrảgiớisadihoàntục,quảthậtkhiếncácsưcómặtởđókinhhãi,ánhmắtkhôngsợsệtcủaNgàitoátlênmộtvẻquyếtliệtthềkhôngchịuthôi.Đúngthế,Ngàiđãnhunhượcquálâu,lầnnàyNgàikhôngthểchophépbảnthânnhẫnnhịntiếpnữa.Tạmthờinémtráchnhiệmvàsứmệnhsangmộtbên,Ngàikhôngcònlàvịvua lớnnhấtcungPotala,NgàichỉmuốnlàmlãngtửkhôngtêntrênđườngphốLhasa,làmtìnhlangtuấntúcủaDawaDolma.Ngàimuốnvìbảnthânsốngthậttốtmộtlần,đờingườiphảivuihếtmình,phảirồi,vuihếtmình.

Mộtthanhniênđãnếmtrộmquảcấm,đứngtrướcnhữngcámdỗ,khôngthểnàongoảnhmặtlàmngơ.TsangyangGyatsodùngmạngsốngbảovệtìnhcảm,bịngườiđờivạchtrần,lạiđâucamlòngcúiđầunhậntội.Vìcấmkỵ,lòngNgài càng thêmkhaokhát hướngđến tình cảmmãnh liệt và cámdỗphongphú.DùNgàiđốidiệnđaothươngbúarìu,xôngvàođầmrồnghanghổ,Ngàicũngvìnghĩakhôngchùnbước.DođóNgàiđãcódũngkhíchốngđốiThượngSư,đãcóganquaylưngvớiPhậttổ,đãcódựtínhđươngđầuvớiSangyeGyatso.

Từnglàmộtthiếuniêncôđộchoangmang,bịnămthángthôithúctrưởngthành,Ngàihọcđượccáchcựtuyệt,hiểuđượcthóiíchkỷ.NhưngchúngtanêntinlàNgàivôtâm,Ngàivốnkhôngcóýlàmkhóbấtcứai,phụlòngbấtcứai,Ngàichẳngquachỉmuốnlàmchínhmình.Nhưngmanglinhhồncủakiếp trước trên người, Ngài phải trả giá suốt đời vì kiếp trước mà Ngàikhôngmuốncó,đây là tráchnhiệmNgàikhông thểchốibỏ.Khichúng tacho rằngTsangyangGyatso từđâycó thểgiốngnhưchimưng,dangcánhbaylượndướitrờixanh,sốphậnđãnóivớiNgàimộttiếng:Xinlỗi.

TừkhiTsangyangGyatsođếnvớinhângian,cuộcđờiNgàiđãviếtsẵnsáchphánquyết.SangyeGyatsoluônnghiêmkhắcquảnthúcNgàiđộtnhiêncóchútlosợ,erằngđứatrẻbướngbỉnhnàysẽchốngcựđếnchết.NhưngymuốnTsangyangGyatsochếtsao?NếuTsangyangGyatsochếtrồi,cụcdiệnchínhtrịcủaTâyTạngháchẳngdanhchínhngônthuậnrơivàotayy?Lúcđó, y có thể tiếp tục đi tìmmột linh đồng chuyển thế, làm con rối của y.NhưngLha-bzangKhanchịuthachoychăng?VuaĐạiThanhcóthểbỏquachoy chăng?Không, SangyeGyatso nhất thiết buộcTsangyangGyatsoởlại,tiếptụclàmconcờtrongtayy,khiquasông,ycầnNgài.

Lha-bzangKhanngheđượcchuyệnnày,cũngvộivàngđuổiđến,yphảichặnđứngquyếtđịnhcủaTsangyangGyatso,vìylolắngTsangyangGyatsora đi, sẽ khiến SangyeGyatso có cơ hội để lợi dụng. Đối với Lha-bzangKhan,vịPhậtsốnghữudanhvôthựcnàycũngkhôngphảilàmụctiêuythậtsựmuốnđốiphó,cungtênygiươnglênkia, làmuốnnhắmchuẩntrái timSangyeGyatsobắnra.ĐếnlúcđómuốnđánhbạiTsangyangGyatso,đươngnhiêndễnhưtrởbàntay,khôngphíchútsứclựcnào.Sựviệcthậtlàbuồncười, Lha-bzang Khan chẳng phải dâng thư cho vua Khang Hy, tố cáoTsangyangGyatsolàPhậtsốnggiảmạoư?VìsaolúcnàylạilosợNgàikiênquyếtrađi,cóthểthấymộtngườivìhammuốnquyềnlực,khônghềtiếcrẻbấtchấpthủđoạn,nuốtlờilậtlọng.

ChẳngaibiếtvìlýdonàokhiếnTsangyangGyatsothuhồilờiNgàinóiraởtuviệnTashilhunpo.LàbởinhẫnnhịnSangyeGyatso?LàbởiesợquyềnuycủaLha-bzangKhan?BởiNgài trước saukhôngbỏđượcnhữngngườihànhhươngnườmnượpkhôngdứt?HayvìSangyeGyatsođãđápứngNgàiđiềukiệngìđó?Tómlại,TsangyangGyatsotiếptụcởlạitrongcungPotala,làmPhậtsốngchítôncủaNgài,tâmnguyệnnhỏnhoikhôngđángkểkiarốtcuộckhôngthểthựchiện.Bộáosưmàuđỏkiakhoáclêntrênngười,vìsaoluônkhiếnNgàiphiềnlòngrốiý?

TsangyangGyatsomưuđồchạytrốntrongmưa,nhưngđimộtvòng,lạitrởvềchỗcũ.KháchhànhhươngcủacungPotalakhôngmảymaygiảmbớtvìtinđồnchốnphốchợ,họkhôngtin,khôngtinlờiđơmđặtcủaLha-bzangKhan, tronglònghọ,TsangyangGyatsochínhlàPhậtsốngcủahọ.MộtvịtìnhtăngcóthểviếtranhữngcâuthơtuyệtđẹpnhưthếthìsaocóthểlàĐạtLaigiảđược?NgàirõràngchínhlàhóathâncủaThầnPhật,nhữngcâuthơ

củaNgàichínhlàđốnglửarừngrựctrongđêmtuyết,làđốmxanhẩnhiệntrongsamạc,làtiasángbừngnởtrongtămtối.

NhữngbàitìnhcasinhđộngnàyđượctruyềnxướngngàycàngvangdộitrênđườngphốLhasa.QuánrượunhỏtrênphốBarkhor,vìtừngđượcmộtthanhniênphong lưu tênDangsangWangpoghé thămnênđêmđêmđôngnghịtkhách.Họđềubiết,chànglãngtửchìmđắmởquánrượunàychínhlàvịPhậtsốngTsangyangGyatsoởtrongcungPotala.NhưngđiềunàykhônghềảnhhưởnglòngkínhmếncủahọđốivớiNgài,ngượclạikhiếnhọcảmthấy,vịPhậtnàylàtừbinhất,vìNgàikhôngđứngởnơicaoxakhôngvớitới,đợihọngướcđầumongngóng,màthâmnhậpdângian,cùnghọhưởngthụvẻđẹpcủakhóilửamịtmờ.

Hóaralòngngườiđềumềmyếu,khaokháttìnhcảmêmdịuvàhạnhphúcnhư thế. Chúng ta xưa nay đều khôngmuốn thấy thế giới này chìm đắmtronggiếtchóc,khôngmuốnphảigánhhchịunạncướpbóctolớnmàchiếntranhmangđến.Nếumỗimộtngườiđềucó lòng lương thiện,yênvuivớinếpsốngbìnhdị,ởthànhthịnhỏthuộcvềmìnhcườitươinhưhoanở,cahátnhưoanhyến,thếthìđẹpbiếtbao!Cólẽkhôngcầnchờđếnkhigionghếtngàncánhbuồm,nếmđủtrămmùivị,mớicamnguyệnkềcậnđồngquênonxanhnướcbiếc,sốngnhữngngàythángthanhđạmnhất.Lúcấy,phảichăngcómộtcâybútnặngtìnhghilạibầutrờixanhthẳm,ángmâytinhkhiết,vànhữngcâuchuyệnêmđềmkiagiữaxómlàngvớixómlàngcổxưa?

Tanvỡ

Đâychẳngphảilàvôtình,màlàphéptắcsinhtồn,mỗimộtngày,đềucónhững người khác nhau đến đến đi đi, chúng ta không cần ghi nhớ quánhiều,chỉcầnthuậnhòabênnhau,mỉmcườilybiệt.

Đeotaynảilên,tôivẫnởphươngxa,phươngxacủatâmlinh,phươngxa

củacảnhmộng.Tôibiết,mỗitấcđấtởđâyđềukhôngthuộcvềtôi,dùtôirấtmuốn trân trọng,xemnó làđấtnướccủa tôi, thànhphốcủa tôi,nhưngrốtcuộcchỉlàmốitìnhđơnphương.Saukhitrờisáng,tôisẽphảirờikhỏinơiđây,rờikhỏiquánrượunhỏtrênphốBarkhor,mặttrờingàymaikhôngliênquanđếntôi,vìtôilàkháchlạchốnchântrời.Ởđây,tôichẳnglưulạibấtcứdấuvếtnào,tôikhônghyvọngsaunàycómộtngày,aiđóđếnđâygọiratênhọcủatôi,rồivôtìnhtrởthànhngườinhungnhớtrongcuộcđờianhta.Tôikhôngbằnglòng,tôilàkháchquađườngvộivã,tayáophấtphơ,tỏrõlòngungdunghờhữngcủatôi.

Khikhôngcóngười,nămthángđãhoangphếbatrămnăm,biếtbaolầnoanhbaycỏmọc,biếtbaolầnsentuyếtnởhoa,songngườithậtsựđãđixa.Saukhingườirờixa,quánrượuvẫnmởcửađónkhách,vẫncườinóivuivẻ,kháchkhứangồiđầy.Tuynóiđờingườitrốngtrải,nhưngkẻsốngvẫncứvuivẻ,chỉcókẻchếttrầmmặcimlìm.Bithươnglàngắnngủi,chúngtacóthểhoàiniệm,nhưngchẳngaivĩnhviễnchìmđắmvìnó.Đâychẳngphảilàvôtình,màlàphéptắcsinhtồn,mỗimộtngày,đềucónhữngngườikhácnhauđếnđếnđiđi,chúngtakhôngcầnghinhớquánhiều,chỉcầnthuậnhòabênnhau,mỉmcườilybiệt.

Khi nào dắt nàng dạobước hồng trần.Tôi nhưnghe thấy ba trămnămtrướcTsangyangGyatsobấtlựcthanthởvớicôgáiQonggyaiDawaDolma.Ngàinắmchặttaynàng,thắmthiếtnói:“Hãytinta,cómộtngàynhấtđịnhsẽdắtnàngdạobướchồngtrần”.Lúcđó,họvẫnđangquấnquýttrongmộtgianphòngnhỏởquánrượu.CuốicùngNgàivẫnkhôngchonàngbiết,NgàilàPhậtsốngchítôncủacungPotala.Khitinđồnxônxao,nàngđãbiếtrõ,chàngtraigiốngnhưđứatrẻnằmbêncạnhthậtrachínhlàĐứcPhậtnàngtừngquỳbái.Nàng im lặng,khôngnói.Chỉnghĩ,yêuđượcngàynàohayngày ấy, vì nànghiểu rõ hơnbất cứ ai,một ngàykiaNgài sẽ thực sự rờikhỏi,đếnvươngquốcthuộcvềNgài,thếgiớicủaNgài.NàngkhônghốihậnvìcuộcgặpgỡvớiPhậtkiếpnày.Chỉlàtâmnguyệnđượcdắtnàngdạobướchồngtrầntrongkiếpnàycòncóthểhoànthànhhaychăng?

TừtuviệnTashilhunpotrởvềcungPotala,TsangyangGyatsocàngthêmtrầmmặc.Mỗi ngày ngoài việc tụng niệm kinh văn, ngồi xếp bằng thamthiền,Ngàiđứngởkhungcửasổnhỏcủatẩmđiệnnhìnvềphươngxa,ngắmnúiđồinhấpnhô,mâytrắngnhởnnhơ.Trọnđờinày,Ngàiđãchẳngcóbao

nhiêukhátvọng,việchoàntụcthấtbạiởtuviệnTashilhunpocũngđậpnátgiấcmơcuốicùngcủaNgài.Biếtbaongườitỉnhmộnghồngtrần,hyvọnggõmởcửaPhật,từđóthanhđạmquangày,cầmhoamỉmcười,nhặtláhoanhỉ.MàNgài lạimuốn chạy trốn khỏi cũi tù của cõi Phật, sống cuộc sốngchăn thả cùng người thân nơi quê nhà. Ngài không nén được nhớ nhungngườimẹđãchoNgàibúmớm,bạnbèchơiđùavớiNgài,vàcảcôgáiNgàiđãtừngômhôn.Quáxaxôirồi,xaxôiđếnnỗitưởngnhưđãcáchmấyđời,mọithứtrướcmắtđềuchứngthựcNgàichẳngcógìcả.

TsangyangGyatso rốt cuộcchỉ làmộtquâncờhết sứcquan trọnggiữaSangyeGyatso vàLha-bzangKhan,Ngài kẹt giữa cuộc đấu tranh của họ,phiềnmuộnđếngầnnhưngạtthở.Mỗingày,Ngàiđềuchờcơhội,hyvọngmìnhcó thểchạykhỏicungPotala,đếnquán rượunhỏMakyeAme trongthànhLhasa.TsangyangGyatsotinrằng,ýtrungnhâncủaNgàivẫnsẽchờNgàitrởvềchốnđó,nàngsẽkhôngdễtinlờiđồncủathếtục,họtừngthềnonhẹnbiển,đãnóicùngdắttaynhaudạobướchồngtrần.NhưngNgàirốtcuộcvẫnphảiphụnàng,khônglàmđượclãngtửđườngphố,Ngàiđaulòngkhônxiết.

Đêm đó, TsangyangGyatso yêu cầu SangyeGyatso cho phépNgài tớiphốBarkhorcủaLhasamộtlầnnữa,vẻnvẹnmộtlầnnữathôi,rồisaunàyNgàisẽchỉkềcậnbênPhật.SangyeGyatsođápứngthỉnhcầucủaNgài,ymuốnNgàitriệtđểcắtđứtsiniệm,từđóanlòngsốngtrongcungPotala,tiếptụcnghetheosựsắpxếpcủay.TsangyangGyatsokhôngbiếtrằng,trướcđókhông lâu, Sangye Gyatso đã phái người bí mật đến quán rượu nhỏ, đưaDawaDolmavềQonggyai.Ralệnhchanàngtìmkiếmđốitượngchonàng,nhanhchónggảđi,nếukhôngsẽđemđếnvậnrủichocảgiatộc.CáchlàmcủaSangyeGyatsochínhlànhằmtriệtđểđậptanhyvọngcuốicùngởhồngtrần của Tsangyang Gyatso, không phải do y tàn nhẫn, mà là cục thế épbuộc.ĐaokiếmcủaLha-bzangKhanlúcnàocũngcóthểđâmvàotráitimhọ,mọitừbivàlơilỏngđềulàvôtráchnhiệmvớichínhbảnthân.

Mặt trời lặn xuống núi phía Tây, sắc chiều âm u bao phủ bốn bề,TsangyangGyatsocởiáosư,thayyphụchoalệđãlâukhôngmặc,độimáitócgiảlên.Ngàitronggươngvẫntuấntúnhưthế,nhưnggầyguộchơnngàytrướcrấtnhiều,thầnsắccủaNgàicómongđợi,cóvuimừng,cósợhãi,cũngcóbuồnrầu.CuốicùngNgàicũngcó thểgặpcôgáingàymongđêmnhớ,

songlầngặpgỡnàythậtsựsẽlàvĩnhbiệtsao?Thềướccủaquákhứ,Ngàinênlấygìđểthựchiện?Khôngthểnghĩnữa,lúcnàyTsangyangGyatsochỉmuốnnhanhchóngxuốngnúi,đếnquánrượunhỏMakyeAme,cùngngườiđẹpQonggyaiuốngthỏathích.Chỉcầnmộtđêmkhuynhthành,mộtđêmlàđược.

Mànđêmxưanayvẫnnghiêngthànhnhưthế,chỉvềđêmconngườimớicóthểbuôngthảbảnthân,khôngcầnđeođẳnggánhnặngvìhànhvicuồngvọngcủamình.Banngàylàdànhchonhữngngườicóchuẩnbị,banđêmthìlàđểlinhhồnđượcphóngtúngmặcý.BiếtbaokháchcầmcatrẻtuổitrongthànhLhasanhưnướctriềuđổvềnơinày,uốngrượunếpnồngđượm,hátnhữngbàiháttìnhcacảmđộng,chỉđểmộtngàynàođóvềgià,cóthểnóivớingườikhácrằng,tuổithanhxuâncủatôiđãtrôiquakhônghốitiếc.

Bước chân vào quán rượu nhỏ, TsangyangGyatso trông thấymột đámthanhniênđangvuitràn,ngâmngabàihátmìnhviết.Tấtcảquangảnhnhưhômquahiệnlại,dùhọmêđắmtronghoanlạccủamình,vẫncóngườinhìnthấylãngtửphonglưuDangsangWangpobướcđến.LúcnàyhọđãbiếtthânphậncủaDangsangWangpo,hiểu rõNgàichính làPhật sống tônquýcủacungPotala.HọhướngánhmắtnhiệtliệtvềphíaNgài,nhưngkhôngaiquỳbáiNgài,ởnơinày,Ngàichỉ làmột lãng tử, làkháchquađườngcùnghọduyhýnhânsinh.Nhữngngườitrẻtuổixemđờinhưvởkịchnàyhoàntoànkhôngmuốnđểýtớithânphậncủaai,điềuhọcầnchỉlàniềmkhoankhoáiđêmnaycórượu,đêmnaysay.

KhôngnhìnthấybóngdángxinhđẹpcủaDawaDolma,bóngdángkhiếnNgàihồnbướmmơ tiênấy,vì saođêmnaykhôngxuấthiệnnữa?BàchủquáncũngbiếtthânphậnchânthựccủaDangsangWangpo,nhưngbàkhôngvạch trần, chỉ nhẹ nhàng nói choNgài biếtmột tin tức.DawaDolma củaNgàisaunàycũngsẽkhôngtrở lạinữa,nửa thángtrước,nàngbịngười tađưađikhỏiquánrượu,rấtđỗigấpgáp,khôngđểlạilờinhắnnhủnào.Mấyngàytrước,nghengườitađồn,chaDawaDolmađãtìmđượcđốitượngchonàng,khônglâusau,nàngsẽlàmcôdâucủangườikhác.

Cảnh ngộ tương tự lại xảy ra với cùngmột người, lần này Tsangyang

Gyatsovôcùngbình tĩnh,vìNgàibiếtdù trời longđất lởcũngkhông thểthayđổiđượckếtcục.Mấynămnay,Ngàiđãhọccáchẩnnhẫn,chỉlàtráitimbịtìnhyêucứađứt,chảymáukhôngngừng,Ngàikhôngnỡchạmđến.NgàihồnbaypháchlạclangthangtrênđườngphốLhasa,đêmnay,Ngàilàmộtlãngtửchânchính,ômbầutâmsựđaulòngđứtruột,khôngtỏcùngai.NgàilàPhậtsống,khôngthểquangminhchínhđạiđivộitớiQonggyai,đưaDawaDolmatrốnđếnchântrời.Saukhitrờisáng,NgàisẽmangvếtthươngtrởvềcungPotala,từnayvềsau,ngàyđêmchặmmáutựtrịthương.

Ngàivẫnnhớlờibàchủquán,từkhiNgàirờikhỏiquánrượu,trênphốđãcóquánhiềutinđồnvềNgài.NhưngDawaDolmamỗingàyvẫnsidạichờđợiNgài, nàngvững tin, tình lang củanàng sẽ quay trở lại, sẽ cùngnàngnắmtaydạobướchồngtrần.Lờithềđãthànhtuyếtbaylảtả,gặpnướcliềntan.Khôngbiếttrênđờinàyvìsaolạicónhiềutênđaophủnhưthế,vìsaocứtànnhẫnvungđaochặtđứttìnhduyênvốntốtđẹpnhưthế.Lòngchúngthậtsựkhôngđauxótchútnàoư?Giólạnhlướtqua,TsangyangGyatsophátgiácmìnhđãđầmđìanướcmắt.

Ongsinhrasớmquá,

Hoanởrộmuộnrồi.

Gặpnhauthìđãtrễ,

Duyênphậnbạcnhưvôi.

Mặttrờichiếubốnchâu,

Vòngquanhnúi,trởlại.

Cònngườitayêuthương,

Biềnbiệtrađimãi.

Ngườinhưbếnngóngđợi,

Lòngnhưphướnbaytung.

Têntavàngườiấy,

Sáchvậnmệnhghichung.

Khôngthểtráchtội,chỉthanduyênbạc.Cứxemlàmộtchuyệnngoàiýmuốntrongđờingười,yêunhaungoàiýmuốn,biệtlyngoàiýmuốn.Nhưngtrênquyểnsáchsổmệnhchắcchắnsẽcómộtgócviếtsongsongtêncủahọ,dù có ngày họ gặp nhau hay không, tên củaDangsangWangpo vàDawaDolmasẽvĩnhviễnởbênnhau,ởbênnhau.

Quyểnbốn:Chuyếnnàyđừnghậnchântrờixa

Thànhbại

Nhữngcâuthơbaytới tấpnhưbươmbướm,vượtquathảonguyên,bayquabiểnxanh,dừnglạiởnhữngnơicầntìnhcảmấmáp.Chỉlànhữngbàithơtìnhnàycónhiềubảndịch,chúngtacóthểlựachọnmộtbảnmìnhyêuthích,saochépcầmđọc.

Mộtkẻhờhững tínngưỡngsẽkhônghiểu tínngưỡng trong lòngngườichiếm vị trí quan trọng đến thế nào. Trên truyền hình và tranh ảnh trênmạng,chúngtathườngđượcthấycảnhnhiềungườiTạnghànhhươngđiđếntuviệnlàmlễ.Họnhấtbộnhấtbái,váilạytrờixanh,cúiđầuxuốngđấtmẹ,thànhkínhđếnnỗikhiếnngườixemrơilệ.Nhữngngườinày,khôngkểnamnữ,khôngkểgiàtrẻ,khôngkểsanghèn,đềudùngcùngmộtphươngthức,điđếnđiện thờ thần thánh trong lòng.Họkhôngcầnphải thềước, chỉvì tínngưỡngtronglòng,nguyệnýgiómưavẫnlênđường,quỳmãikhôngdậy.

Tronglòngnhữngngườinày,Phậtlàthầnthánhkhôngthểxâmphạm,làkýtháclâudàivềtinhthầnkiếpnàycủahọ.Trướclòngthànhkínhvàsitìnhcủahọ,vẻcaoquýcủachúngta trởnênthật làhènmọn.Mỗikhi tôinhìnthấynhữnghìnhảnhnày,thườngkhôngnénnổixúcđộngmàhỏibảnthân:“Ngươihạnhphúckhông?”Được sốngyênổn làmộtviệchạnhphúcbiếtbao.Đâylàmộtnhómngườihiềnlành,lòngtừbicủahọsẽkhiếnchúngtadạtdàocảmđộng.Mọitộiácvàchiếntranh,đềulàsựtrừngphạtđốivớibảnthân,làtượngtrưngcủanhunhượcbiaivàvôtringangngược.Trênmảnhđấytràntrềlinhtínhnày,mọingườiđềutrởnêntươicườirạngrỡ,mọitráitimđềunêntinhkhiếtkhôngvươngbụitrần.

DùtrênđườngđếnTâyTạng,hayởmỗingócngáchcủacõitrần,đềulưu

truyềnthơcủaĐạtLaithứ6TsangyangGyatso.Nhữngcâuthơbaytớitấpnhư bươm bướm, vượt qua thảo nguyên, bay qua biển xanh, dừng lại ởnhữngnơicầntìnhcảmấmáp.Chỉlànhữngbàithơtìnhnàycónhiềubảndịch,chúngtacóthểlựachọnmộtbảnmìnhyêuthích,saochépcầmđọc.Thậmchíthêmbớtsửađổitheosởthíchvàcảmgiáccủamình,dốchếtkhảnăng khiếnmình cảm động. Những bài thơ tình và thiền hòa quyện này,giốngnhưmột làngiómátdịu,vuốtve lòngngười.Nơichúngđến,hoangnguyênmọclênđầyhoa,samạctuônchảysuốimát.

Lúcđó,haiconbòYak[1]giậndữ trêncaonguyên,Lha-bzangKhanvàSangyeGyatso đãmởmànmột cuộc chiến lớn đẫmmáu long trời lở đất.CònTsangyangGyatsongồi trênđiệnmébên của cungPotala, nhắmmắtniệmkinh,viết tiếpnhữngbảntìnhca,bìnhtĩnhchờđợikếtcụcliênquanvớiNgài.NếuPhậtmuốnNgàitrảhếtnợcủakiếptrước,thếthìtìnhcachínhlàanủiduynhấtcủaNgàitrongkiếpnày.Cóngườinói,TsangyangGyatsosinhravìPhật,cũngcóngườinói,Ngàisinhravì tình,cũngcóngườinóiNgài sinh ravìvănchương,xưanaychưaai từngnóiNgài sinh ravìbảnthân.

[1]BòYakhayBòTâyTạnglàmộtloàibòlôngdàiđượctìmthấytrongsuốtkhuvựcHimalayaởmiềnnamTrungÁ,baogồmcaonguyênThanhTạngvàxavềphíabắctớitậnMôngCổ.Bộlôngdàivàrậmbờmxờmgiúpchúngkhôngbịlạnh.

DùtrongmắtSangyeGyatso,TsangyangGyatsolàmộtĐạtLaiLạtMaíchkỷ,NgàikémxaĐạtLai thứ5 thao lượckiệtxuất,nhưngcó lúcy lạikhôngthểkhôngcảmđộngbởisựđatìnhcủađứatrẻnày.Chỉđángtiếchọsinhrađãbịcuốnvàotrongcụcdiệnchínhtrịrốiren,muốnthoátthânđãlàđiềukhôngthể.SangyeGyatsobiết,yđãchẳngcònsứckhuyênnhủthuyếtphụcTsangyangGyatso, tất cả đã quámuộn. SốmệnhNgài định sẵn chỉthíchhợplàmmộtvịtìnhtăng,dùngtìnhcảmlayđộnglòngngười,đốivớiNgài,mọitranhđấuđềulàtànnhẫn.

TrướcuyhiếphùnghổcủaLha-bzangKhan,SangyeGyatsoxưanayvốnthâmtrầmnhiềumưulạicóđôichútcảmgiáclựcbấttòngtâm.Chẳnglẽyđãgiàrồisao?Không,SangyeGyatsođangtuổibốnmươi,cótinhlựcdồidàovàsinhmệnhthịnhvượng.MộtmìnhnắmgiữchínhquyềnTâyTạnghaimươinăm,trảiquabiếtbaogiómưa,chẳngphảiđềulàmộtmìnhytựgánh

vácvượtquahaysao?Nhưngydườngnhưđãchánnảnvớitranhđấuvàsátphạt,mỗilầnytĩnhtọatrongđiệnthờcungPotala,pháthiệnracốgắngmộtđời củamình cũng chỉ là làm không công cho người khác hưởng.NgườichúngsinhquỳbáivẫnlàvịPhậtsốngkhônglochínhsựkia,dùNgàiphạmphảisailầmkhôngthểthathứ,cũngkhônghềảnhhưởngđếnđịavịtônquýcủaNgàitronglòngngườiđời.

SangyeGyatsothậtsựlàngườichiếnthắngsao?Ycóquyềnlựctốicao,Phậtsốnglàconrốicủay,thếnhưngyrốtcuộccũngchỉlàĐệBa,vĩnhviễncũngkhôngthểtrởthànhPhậtsống,khôngthểdanhchínhngônthuậnngồitrênngaiPhậtcaongất,đượckháchhànhhươngthànhkínhquỳbái.Đãđếnlúccầnphân thắngbại,bấtkể thànhcônghay thấtbại,yđềuphảidốchếttoànlựcsốngmáimộttrận.Tranhđoạtkéodàikhiếnymệtmỏikhôngchịunổi,cuộcsốngcảngàylosợkhôngyên,thậtsựđãtrảiquaquáđủrồi.

KhiLha-bzangKhancònchưathậtsựphátđộngtiếncôngđốivớiSangyeGyatso,SangyeGyatsođãchọnhànhđộngtrước.Năm1705,SangyeGyatsomuachuộcnộithịphủKhan,hạđộcvàothứcănnướcuốngcủaLha-bzangKhan.Váncờy tựcho làmưutính tỉmỉ,dễdàngbịLha-bzangKhanxảoquyệtnhìnthấu,giantếpháiđikhônggiữlờihứa,đãbánđứngy.Mộtcuộcchiếntranhkhôngthểtránhkhỏiđãmởmàntrongđêmtối.Vùngđấtthánhkhiếtđãbìnhyênmấymươinămlạiphảinhuộmmáutanh.

Đây là điều Tsangyang Gyatso không muốn nhìn thấy, dù Ngài xemthườngkết cuộccủamình,nhưngkhôngmuốnnhìn thấyngàycàngnhiềuchúngsinhhàicốtchấtchồng,lưulạckhốnkhổvìkiếpnạnlớnnày.Thựcratrậnchiếnnàykhôngkéodàibaolâu,Lha-bzangKhannhưconsóiđóikhát,lòng đầy thù hận và dục vọng tham lam, giương ngọn cờ “Thanh quântrắc[2]”,rầmrộcửbinhđánhdẹpSangyeGyatso.Nhữngngườilươngthiệnkhôngbaogiờmuốnchứngkiếncuộcchiếntranhtànkhốcấy,khôngmuốnnghethấytiếngmàidaoxoènxoẹttrongđêmvắng,khôngmuốnnhìnthấymảnhđấtkiabịnhuộmđỏbởimáutươi.

[2]Thanhtrừloạnthầntặctửbêncạnhnhàvua.

Baonhiêungườikhuyênngănđềuvôích,Lha-bzangKhanbịdụcvọng

quyền lựcbành trướng lấpđầysuynghĩ,đãkhông thểbỏđaokiếmxuốngdànhòa.Yđãquyếtchíphảigiànhđượcthắnglợi,lúcnàyylàmsaonỡtừbỏquyềnlựctrongtầmtay,trởlạisốngnhữngngàyyênổnvôsự?Mưutínhnhiềunăm,tâmhuyếtnhiềunăm,háchẳngphảisẽtrôitheodòngnướcchảyvềđông?Không,khôngtậnmắtnhìnthấySangyeGyatsođầurơixuốngđất,kiếpnàycủaysẽkhôngđượcyênổn.Mộtngườisinhravìdụcvọngquyềnlực,nhấtđịnhphảidùngmáutươitếlễchặngđườngsinhmệnhtrắctrởcủay.Quyếtđấugiữatôngiáovàthếtục,oanhliệtmởmàn,lạnhlẽohạmàn.

SangyeGyatsođãthua,thuathêthảm,khichiếntranhcònchưabắtđầu,yđãđoántrướcđượckếtcuộc.Khoảnhkhắcđầurơixuốngđất,ydườngnhưchẳngmảymaylưuluyếnđốivớithếgiantrànđầyánhnắngnày.Thứycóthểcóđược,sớmđãcóđược;thứkhôngcóđược,dùcốgắnghếtsứcrasao,cũngkhôngthuộcvềy.Cólẽngườiđờikhôngbiết,cuộcchiếntranhnàydoSangyeGyatsocốýkhiêukhíchgâynên,ylàanhhùng,anhhùngtấtnhiêncócáchchếtcủaanhhùng,dođóyphảichếtởchiếntrường.ChỉcóconbòYakngangngạnhLha-bzangKhancó thểđốikhángvớiy,SangyeGyatsohyvọngdòngmáu củamình tuôn chảy trênmảnhđất y quyến luyến suốtđời.

Cáichếtthậtlàbitrángthêlương.KẻchiếnthắngLha-bzangKhan,giâyphútnhìn thấySangyeGyatsođầurơixuốngđất,phảichăng thậtsựkhoáichíđếnsungsướnglâmly?Cólẽyhiểurõhơnbấtcứai,mộtngàykia,ycũngphảiđốimặtvớicáichếtbitrángnhưvậy.Dùyngôngnghênhcànrỡcỡnào, trước cái chết đều phải đón nhậnmột cuộc chiến tranh đẫmmáu,dùngnóđểchứngthựcýnghĩasinhtồncủay.Nhưngtuyệtđốikhôngphảilúcnày,Lha-bzangKhanlúcnàynênkiêungạotựmãnhướnglêntrờicườilớn,xưngvươngxưngbávớingườiđời,cúiđầuxưngthầntrướcdụcvọngquyềnlực.

KhoảnhkhắcSangyeGyatsochết,trànghạttrêntayTsangyangGyatsobịđứt,đâylàđiềmbáo,TsangyangGyatsođãbiếttrướckếtcuộc.KếtcuộccủaSangyeGyatsochínhlàkếtcuộccủaNgài,Ngàiđãmấtđingườibảovệcuốicùng.Nhiềunămnay,SangyeGyatsođoạtmấtquyềnlợiNgàinênhưởng,nhưnglạichoNgàibếncảngtránhgióvữngchãi.TsangyangGyatsokhônghậny,lạisinhlòngđaubuồnvàthươngxót.NếunhiềunămnaykhôngcóSangyeGyatsochủ trì cụcdiệnchính trịTâyTạng,Ngài làmsaocócuộc

gặpgỡđẹpđẽtrênđườngphốLhasa?BấtkểsựrờixacủacôgáiQonggyaicó liênquanđếnSangyeGyatsohaykhông,TsangyangGyatsođềukhôngmuốnghinhớthùhận.Ngàiđãthựcsựyêuvàsởhữu,hạnhphúcấybấtcứĐạtLaiLạtManàocũngchưatừngcó.

QuỳtrướcPhật,TsangyangGyatsolầnđầutiênthànhkínhthừanhậnsailầmcủamình,cũngbìnhtĩnhchờđợikếtcuộcbảnthâncóthểđoántrước.Ngàikhôngsợchết,nhưngdángvẻcủaNgàimangcảtiếcnuối.Chếtrồithìkhông thể tụng kinh, không thể làm thơ, không thể gặp lại ý trung nhân,không thể nhìn thấy khách hànhhươngquỳbái dưới chânNgài.Ngài độtnhiênhốihậnvìthóitùytiệntrongquákhứ,NgàilàPhậtsống,khôngnênvìtìnhyêucánhân,bỏrơichúngsinhkhôngquantâm.Thậtsựđãquámuộn,SangyeGyatso vừa chết, cả cung Potala liền trở nênmột tòa thành trốngrỗng,cònaicóthểchỉđiểmnonsôngtrongtòathànhnày?

Dướiánhtrănglạnhlẽo,TsangyangGyatsonhìnthấybóngcủamình,mộtcáibóngtịchmịch.Rấtmuốnrađi,rờixatòathànhnày,cùngcôgáimìnhyêunắmtaydạobướchồngtrần.Khôngtrởvềđượcnữa,điềugiờđâyNgàicóthểlàm,chínhlàbótaychịutrói.SốphậnsẽchoNgàiphánquyếtcuốicùng,dùcôngbằnghaykhôngcôngbằng,tộicủaNgài,tựmìnhchịu.

Khóimây

Dạobướcchốnhồngtrần,cườingắmcõiđờitrôinổi,chẳngquachỉlàmộtángkhóimây.Nhưngthậtsựmấyaicóthểhờhữngquênnhau,quênđidanhlợi,quênđitìnhcảm,quênđimọithứmìnhtừngcó?

Dạobướcchốnhồng trần, cườingắmcõiđời trôinổi, chẳngquachỉ làmộtángkhóimây.Nhưngthậtsựmấyaicóthểhờhữngquênnhau,quênđidanhlợi,quênđitìnhcảm,quênđimọithứmìnhtừngcó?Khimộtngàykia,bạnmuốnbìnhyênsinh tồn trênđời, từđósốngnhữngngàykhôngphiền

nhiễu,phảichăngnhưvậy, thìcóthểsổtoẹtnhữnghết thảynhữngrốirentrongdĩvãng?Ngườitừngyêu,cóthểvứtbỏ,lỗiđãphạm,cóthểthathứ,lờihứađãtrao,cóthểkhôngnhấtthiếtthựchiện.

Chết là giải thoát, sống là gánhvác.Cóngười nói cái chết củaSangyeGyatso,làvìmộtngườiđànbà,mộtngườiđànbàtừngbịycựtuyệt.Ngườiđànbànàyvìyêusinhhận,lúcyrơivàonguyhiểm,quyếtliệtvungđaothayykếtliễutấtcả.CòntôicũngbằnglòngthêmvàomộtđoạnchuyệnđẹpđẽchocáichếtcủaSangyeGyatso,tôvẽsắctháitìnhcảmchocuộcsốngchínhtrịhaimươinămcủay.Cólẽcáichếtnhưthếcũnglàđẹpđẽ.Cáichếtcủaanhhùngnênlàtrênchiếntrường,dangựabọcthây.Anhhùngcòncómộtcáchchếtkhác,chínhlàchếtdướikiếmcủahồngnhan,làmquỷcũngphonglưu.

Trênmảnhđấttìnhcalantỏakhắptrờiấy,dùcốtcáchcứngrắn,cũngkhótránhmềmlòngtrướcphonghoatuyếtnguyệt.Trêncaonguyên,nhữngconngườiđatìnhkiamỗingàyhátlạitìnhcacủaTsangyangGyatso,côgáixinhđẹp,chàngtraianhdũng,kểcảsưsãitrongcungPotalacũngbịtiếnghátbanđêm hấp dẫn, thường quên lật giở quyển sách kinh trên tay. Trước khiSangyeGyatsoxuốngtayvớiLha-bzangKhan,phảichăngvìđãnghetìnhca của Tsangyang Gyatso, mà có cảm ngộ mới đối với đời người? Phảichăngynhớtớicôgáithờitrẻđãphụbạcmàsinhlòngtiếcnuốivàáynáy,dođómuốnnhanhchóngkếtthúctấtcả?

CáichếtcủavịanhhùngtrênthảonguyênSangyeGyatsokhiếntôicảmthấyxótxa.DùsựnắmquyềncủaythayđổisốphậnmộtđờicủaTsangyangGyatso,nhưngy lạihiểuđượcđạo lýnướcđầy thì tràn, thịnhcực tất suy.Vàolúcbảnthânlừnglẫynhất,ylựachọnkiênquyếtquayngười,hoàntoànbấtchấplãnhthổmàyđãtốntâmlựccảđờixâydựngnên.LẽnàoyđãxemnhẹchuyệncáichếtcủaysẽđemđếnmộtnạnhủydiệtmớichoTsangyangGyatso, hơn nữa chính quyền Tây Tạng sẽ rơi vào trong tay Lha-bzangKhan?Thậtsựcamtâmnhưvậyư?Nghiệpbángànxưađềusẽcùngchìmxuốngtheomặttrờilặn,mâykhóitanbiến,còncógìkhôngcamtâm?

CònLha-bzangKhanngùnngụtýchíchiếnđấu,bịthắnglợivàvuisướng

baobọc,làmsaochấpnhậnđượcviệckhôngđắpxongnúiđấtchỉvìthiếumộtsọtđấtvàolúcnày.YtrừđimốihiểmhọalớnâmỉkhóđốiphólàĐệBaSangyeGyatso,cóthểnóigiốngnhưtrútbỏgánhnặng,cònconcờnhỏTsangyang Gyatso, đối với y đã không còn giá trị lợi dụng, TsangyangGyatsolúcnàyđãtrởthànhhònđángángchânLha-bzangKhanmộtmìnhnắm lấyquyền lựcchính trịTâyTạng.VịPhật sống trẻ tuổi, thân thểbạcnhược,làmsaocảnnổimuônngànngườingựacủaLha-bzangKhan?MuốntrừđiTsangyangGyatso,đốivớiLha-bzangKhan,thậtchẳngtốnmảymaysứclực.

Ngàikhông sợ,ngồinghiêm trang trênngaiPhật caongất, lầnđầu tiênTsangyangGyatsocảmthấymìnhthậtgiốngPhật,hiềntừ,ônhòa,anlành,điềmtĩnh,thươngxót.KháchhànhhươngđếncungPotalavẫnnườmnượpkhông ngớt, họ sẽ không vì cái chết của Sangye Gyatso mà rời bỏ Phật,khôngvìthóiphóngđãngđatìnhcủaPhậtsốngmàmấtđilòngkínhtrọngvớiNgài.HọcàngkhôngtinlờiđơmđặtLha-bzangKhantungra,khôngtinngườiviếtnhữngcâuthơtìnhcảmsâuđậmnhưvậylạilàPhậtsốnggiảmạo.ChúngsinhthươngtiếcTsangyangGyatsonặngtìnhvàbithương,Ngàicógútmắc tình cảmgiốngnhưdân thường, camnguyện lưu lạc xuốngnhângian,cùngsốngchếtvớicõiphàm,hướngđếntựdo,theođuổitìnhyêu.Dođó,TsangyangGyatsochính làvịPhật sốngchícaovô thượng trong lònghọ,dùchuyệnđờithayđổirasao,họđềuủnghộ,kínhyêuNgàiđếnchết.

Nhưng những người hành hương lương thiện làm sao chống nổi Lha-bzang Khan hung mãnh bạo ngược? Y quyết chí phải giành được chínhquyềnTâyTạngthèmmuốnđãlâu,giờđâybấtcứaicũngkhôngthểngăncản quyết định của y. Thử hỏi, ai có thể khiến nước lũ vỡ bờ dừng bướctrongchớpmắt?Dù lúcnàyđểydùngsinhmạngđánhđổi,ycũngkhôngtiếc.Từ xưa đến nay, biết bao người vìmột cây quyền trượng,một chiếcngai báu, một khối ngọc tỷ[1] tan xương nát thịt, máu tung ba thước màkhônghềnuốitiếc.Dụcvọngquyềnlựclàđộcdược,trướckhinhiễmđộc,cóthểbạncòntrongsạch,saukhinhiễmrồi,nósẽxâmnhậpvàoxươngtủybạn,cảtưtưởngcũngbịănmòn.

[1]Ngọc tỷ truyềnquốc là ấn triện củahoàngđếTrungQuốc, bắt đầu từ thời nhàTần, đượctruyềnquanhiềutriềuđại,tượngtrưngchoquyềnlựctốicaocủahoàngđế,cũngđượccoilàquốcbảo.Muốncủngcốtưcáchhoàngđếcủamình,cácvuachúadùlàcướpngôihayđượcnhườngngôi,thườngtìmcáchchiếmchođượcngọctỷ.

Lha-bzangKhanđãtrúngloạiđộcnày,khôngthuốcnàogiảiđược,chỉcóthỏamãnlòngthamcủay,mộtngàykiakhiysởhữutấtcả,khôngcòngìđểtheođuổinữamớicó thểbình tâm.Nhưngconhổhungmãnh,kể từngàylàmvuachốnrừngsâu,liềnsinhlòngtừbi,khôngmongkhôngcầuư?

Conngườicầnphảigiácngộ,ĐứcPhậtthươngxótconngười,chỉdẫndắtbạnlàmsaorakhỏicảnhmê,chứkhôngthểthaythếsuynghĩcủabạn.Phậtsẽthathứsailầmcủabạn,nhưngkhôngthểngăncảnhànhvicủabạn.Đốivới Tsangyang Gyatso như nhược, đối với Lha-bzang Khan dũng mãnh,hoặcđốivớichúngsinhnhưcâycỏ,Phậtđềucôngbằngnhưnhau,khôngmảymaythiênvị.Songmỗingườicóduyênphậnvàtạohóacủamình,mộtngười lỡbướcvàođườngmê,khôngnghekhuyêngiải,Phậtcũngbất lực.CũnggiốngnhưTsangyangGyatso,Ngàimỗingàyđềutụngniệmkinhvăn,lắngnghePhật hiệu[2], vẫnkhôngđặt tìnhyêuxuốngđược.LẽnàoduyênPhật của Tsangyang Gyatso không sâu? Ngộ tính của Ngài không cao?Không,đềukhôngphải,tấtcảnhữngđiềunàyđềulàcụcdiệnđịnhsẵntrongsốmệnh,khôngthoátrađược,chỉcóthểchấpnhận.

[2]Phậthiệu:chỉdanhhiệu“ADiĐàPhật”mànhữngngườitinPhậtthườngtụngniệm.

Lha-bzangKhanmuốn trừ khử TsangyangGyatso, không cần thu thậpchứngcứphạmtội,nhữngbảntìnhcabaylượnđầytrờikiacóthểdễdànggỡchiếcmũPhậtsốngcủaNgài.NhưngloạibỏĐạtLaiLạtMathứ6khôngphảilàchuyệntùytheoýmuốn.SuychocùngNgàivẫnlàngườithốngtrịcaonhấtcủachínhgiáoTâyTạng,hơnnữađịavịcủaNgàitronglòngdânchúngTâyTạngkhôngthểlaychuyển,lòngyêukínhcủahọđốivớiNgàiđãđạtđếnmứcgầnnhưsimê.Lha-bzangKhanbiếtđãkhôngthểlôikéosưsãitrongcungPotalavàdânchúngTâyTạng,ycầnmượnmộtcondao,dùngdaongườikhácdanhchínhngônthuậnchặtcáiđầucủaTsangyangGyatsoxuống.

ThậtraLha-bzangKhankhônghềmuốnTsangyangGyatsochết,vịPhậtsốngđatìnhvôtộinàytừđầuđếncuốiđềuchỉlàconrốicủaSangyeGyatso.SựtồntạihữudanhvôthựccủaNgàixưanaykhôngphảilàuyhiếpđốivớiLha-bzangKhan. Thứ Lha-bzangKhan tham luyến chính là ngai báu của

Ngài,dùycũngkhôngthểdanhchínhngônthuậnngồilên,nhưngcóthểtìmmộtvịPhậtsốnggiốngTsangyangGyatso,làmconrốicủay,tỉmỉđạodiễnmộtmàn kịch như SangyeGyatso năm xưa.Vì quyền lực của y, hy sinhTsangyangGyatsocũngchẳngcógìđángtiếc.

Tấtcảnhữngđiềunày,TsangyangGyatsokhôngthểkhôngbiết,dùNgàikhông thamgia chính sự, hiền lành đến nỗi không hiểu thói đời hiểm ác,nhưngtronglòngNgàitỏtường,Ngàibiếtrõnhữngđiềuđó,chỉkhôngnóiramàthôi.NgàihiểurõnămxưaSangyeGyatsoluôncoiNgàilàquâncờđểkhốngchếcụcdiệnchínhtrịTâyTạng,cũnghiểurõLha-bzangKhanđangtrămphươngngànkếmuốn lôiNgài từ trênngai báuxuống.NhưngNgàimộtmựcbìnhtĩnh,Ngàiđộtnhiênrấtmuốntrântrọngchiếcngaibáuđangrungrinhtrướcgiómưanày.QuỳtrướcPhật,ngướcđầunhìnPhật,Phậthiềnhòa từ bi trước sau như một. Thưa Đức Phật, nếu còn có kiếp sau, connguyệnsuốtđờivìNgười.Ngàiđãkhóc,khóckhôngthànhtiếng.

Lha-bzangKhan nhẫn nhịn nhiều năm đã nôn nóng không thể chờ đợiđượcnữa,ypháithântíncấptốcvàoquanải,yphảibáocáovớivuaKhangHyởthànhBắcKinh,ĐệBaSangyeGyatsocóýđồcấukếtngườiDzungarmưuphản,đãbịyxửtử.ĐồngthờitrongthưliệtkêcácthóihưtậtxấucủaTsangyangGyatso, hành vi buông thả không chịu ràng buộc, bản tínhmêrượuháosắc,mộtngườikhônggiữthanhquygiớiluậtthậtsựkhôngthểlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạiLaithứ5.YkhẩnxinvuaKhangHyphếtruấtĐạtLaigiảTsangyangGyatsodoSangyeGyatsolậpnên,triệtđểvạchtrầntròlừadốinhiềunămnày.ĐồngthờiyêucầumộtlầnnữatìmkiếmĐạtLaiLạtMachânchính,trảlạichoTâyTạngmộtthờibuổitháibìnhtrongsáng.

Thếgiớinàythậtthậtgiảgiả,aicóthểphânbiệtrõràng?Đềunóilàthậtgiảkhôngđược, làgiảthậtkhôngxong,nhưngđếncuốicùngaiđịnhchắcmộttiêuchuẩnchothậtgiả.Baonhiêukẻdốiđờitrộmtên,vẫnvinhquangsốngtrọnmộtđời,lạicóbaonhiêungườikhưkhưgiữlấyhưdanh,sốngtạmbợvấtvả.Cócâukẻthắnglàmvua,thualàmgiặc,dùdòngmáuchảytrênngườibạncaoquýdườngnào,khisasút,chỉcóthểlàmbụitrầndướichânkẻkhácmàthôi.ThậtgiảcủathânphậnTsangyangGyatsođãkhôngcáchnàophânbiệt,Lha-bzangKhannằngnặckhẳngđịnhNgài làĐạtLai giả,TsangyangGyatsođãmấtđichỗdựa,côlậpkhôngviệntrợ,còncóthểgắnggượngchèochốngbaolâutrongcungPotala?

Hóa ra con daoLha-bzangKhanmuốnmượn chính là vuaĐại Thanh.Duychỉcónhàvuacóthểdùngmộttờgiấymỏng,mộtcondấuđỏđểđuổiTsangyangGyatsotừngaiPhậtcaongất,gỡxuốngchiếcmũvàngcùaNgài,cởixuốngáosưcủaNgài,khiếnNgàitrongnháymắttừPhậtsốngtônquýtrở thành bá tánh bình thường.Đời người chính làmột vở kịch, hômnaydiễnvaivuachúa,ngàymaicóthểlàáovải.PhậtsốngcósốmệnhcủaPhậtsống, nhà vua có bất lực của nhà vua,Lha-bzangKhan cũng có bi ai củaLha-bzangKhan.Việchọ làmchẳngqua làcốgắngdiễnnốtvởkịchnày,cònphụlòngai,làmtổnthươngai,bảnthâncũngkhôngcáchnàonắmbắt.

Kiếpsố

Trải qua bao nhiêu xuân đi thu đến, trước sau không thể đo đạc dặmđườnghồngtrầnrốtcuộccònbaoxa.Khibạnmệtmỏicũngkhôngthểdừnglạinghỉngơi,vìthờigiancứluônvộivãđuổitheo,từbờbênnàyđuổisangbờbênkia.

Trải qua bao nhiêu xuân đi thu đến, trước sau không thể đo đạc dặmđườnghồngtrầnrốtcuộccònbaoxa.Khibạnmệtmỏicũngkhôngthểdừnglạinghỉngơi,vìthờigiancứluônvộivãđuổitheo,từbờbênnàyđuổisangbờbênkia.Mộtngàynọbạndừngbước,cónghĩalàhànhtrìnhsinhmệnhsắpsửakếtthúc,màbạncũngđãhoànthànhsứmệnhsinhtồncủamình.Cónhữngngười chánngánphàm trần,một lòngcầudĩnhngộ siêu thoát, làmmộtngọncỏgốccâyyêntịnhtrướcPhật,thấmnhuộmlinhtínhcủaThiền.Cónhữngngười lạinguyệný rờixacảnhThiền,camnguyện rơivào lướitrần,lưulạcnơithờiloạnlạc,sốngtỉnhtáomàđaukhổ.

Rốt cuộc cũng có người không tin, TsangyangGyatso có thể giữ đượcbìnhtĩnhkhiđốimặtvớiphánquyết.Ngàichẳngphảilàmộtvịtìnhtăngư?Ngàiđúngraphảinhunhược,esợhết thảygiómưarungchuyểntrênđời,mọitổnthươngđốivớiNgàisẽlàchímệnh.Chúngtavẫntranhluận,những

thứTsangyangGyatsocóđượcvàmấtđi, rốtcuộc thứnàonhiềuhơn, thứnàoíthơn.Khôngaicóthểđưaramộtcâutrảlờichínhxác,vìtheođuổivàmộngtưởngcủamỗingườikhácnhau.Còntôitinchắc,đờinàyTsangyangGyatsođãđượcsốngtronghạnhphúc,tuytìnhyêuNgàimuốnkhôngcókếtquả,nhưngNgài lại từngchân thựcsởhữu.ĐịavịPhậtsốngcủaNgàidùlung lay sắpđổ,nhưngmuônngànkháchhànhhương lại chưa từng từbỏNgài.LịchsửcũngvìsựtồntạicủaNgàimàghilạimộtnétbútsâusắc,đểchúngtađờisaughinhớ.

Lha-bzangKhantrình thưchoKhangHysẽcókếtcuộc thếnào,khôngcầnnóicũngrõ.VuaKhangHyanhminh,từkhiđăngcơnămtámtuổiđếnnaychưatừngdámxemnhẹgiangsơn.Nhàvuanamchinhbắcchiếnmấymươi trận, luônnhìnsựđờimờmịtmộtcáchsángsuốt tỉnh táo.Lầnnày,Lha-bzangKhandângthư,dụngýlàgì,nhàvuaxemquađãrõ.ThậtravềlờiđồnliênquanđếnTsangyangGyatso,KhangHycũngngheđượckhôngít,nhàvuakhônghềcólòngthùđịchđốivớivịPhậtsốngtrẻtuổimàlạiđatìnhnày.NhàvuatừngpháingườiđếnTâyTạngđiềutrachânthâncủavịĐạtLaiLạtMathứ6,tuykhôngcókếtquảxácđịnh,nhưngnhàvuacóthểdựcảmvịPhậtsốngnàytuyệtđốikhôngphảingườithường.

ChỉlàđếquốcĐạiThanhlúcnàytuycóthểxemlàtháibìnhthịnhthế,nhưngnonsôngônnhuphươngNamkhônghềkhiếnKhangHymộtmựcmêmuội.Nhàvuabiếtrõphiếnloạntrênthảonguyênsẽkhôngngừngnghỉ,nhiềuconsóixámvìkhôngđượcthỏamãn,vẫnsẽtrulêntrongđêmvắngkhiếnnhàvuakhông thểyên lòng.LầnnàyLha-bzangKhan tuygiúpnhàvuatrừđiSangyeGyatsotinhkhônmạnhmẽ,nhưngthếlựccủaconsóigiảoquyệtLha-bzangKhancũngnhờđóđượcmởrộng.DùKhangHykhôngcầnedèy,nhưngvẫnkhôngthểxemthườngsựtồntạicủay.KhangHykhôngthểkhôngbiết,Lha-bzangKhanđếntìmnhàvuamượndaogiếtngười,loạitrừđượcTsangyangGyatso,Lha-bzangKhan sẽ chẳngcầnkiêngkỵ,nắmgiữquyềnlựcchínhgiáoTâyTạng.

KhangHykhôngcóýđặtTsangyangGyatsovàochỗchết,thậmchívàolúc nửa đêm không người, nhà vua thi thoảng còn lật xem tập thơ sứ giảmangtừTâyTạngvề.Nhàvuagầnnhưkhôngdámtin,nhữngcâuthơnặngtìnhđẹpđẽđólạidomộtvịPhậtsốngngồithiềntrênmây,vốnnêncắtđứthếtthảyýnghĩtrầntụcviếtra.Nhàvuabỗngnhiênbắtđầucóđôichútkính

phục, đôi chút yêu thích đối vớiNgài, vì nhà vua biết TsangyangGyatsongồiởtầmcaomuôndânkhôngthểvớitới,nhưngNgàilạidámlưuđàybảnthânxuốngphàmtrần,nhànduchốndângian,yêucuồngnhiệt,sốngchânthực.CònKhangHycũngcóngôicaonhưvậynhưnglạibịgiangsơntróibuộc,chẳngkhinàodámbuôngthả.TsangyangGyatsocóthểsốngvìlòngmình, theođuổi tìnhyêu thế tục,màKhangHylạiphảisốngvìmuôndântrămhọ,sớmđãđánhmấtbảnthân.

Nhà vua là quân vương, phải bảo vệ đất nước củamình, con dân củamình.Còntìnhcảmcánhânvĩnhviễnchỉ lànhỏbé,mộtvịquânchủanhminh,mãimãiđềukhôngthểcótìnhcảmmềmyếu,nếukhôngnhấtđịnhsẽtạonênđổvỡcànglớn.Chínhtrị làvôtình,baonhiêungườiphải làmvậtbồi tángcủanó,nhưngnóvẫnchưathỏamãn,mộtmựclạnhlùngđòi lấy.Rấtđángtiếc,TsangyangGyatsođịnhsẵnphảilàmvậthysinhcủachínhtrị,đây làđiềuduynhấtNgàicó thể làmđược.DùKhangHycó lòngbảovệNgài,cũngđãquámuộn.

Mộtvởkịchdiễnđếncaotràothìkhôngthểthayđổivaichính.Dùbaonhiêungườikhôngngừngrơilệ,chungquyvẫnphảidiễnnốtkếtcuộc.Đãlàngườixem,hàtấtphảicoilàthật,đãlàthanhy[1],việcgìphảithươngtâm.TsangyangGyatso không có lòng làm thanh y trong kịch, nhưngNgài lạinhấtthiếtphảiđeotấmmặtnạ,lúcthìlàPhậtsống,lúcthìlàlãngtử,trongthờigianvôtình,thựchiệnluânhồibiai.MọingườiđềuchorằngNgàicóquyềnlựcchícaovôthượng,chỉbảnthânNgàimớihiểurõ,mìnhđãsốngmộtcáchhènmọnbiếtbao.Chẳngquamuốncùngýtrungnhânởbênnhau,chẳngquamuốnvẽmàychonàngsuốtđời,cuốicùngtrởthànhmêmuộimàcuộcđờinàykhóvượtqua.

[1]Thanhy:mộtvaidiễntronghýkhúc,mặcáomàuxanh.

KhangHysángsuốtkhôngxửsự theo tìnhcảm,cụcdiệnchính trịTâyTạng cần được ổn định, không thể dẫn đến rối loạn lớn hơn bởi mộtTsangyangGyatso.Nếunóichínhtrịlàmộtcanhbạc,mọiđồvậtđềucóthểlàmcontính,nhưnggiangsơnlạikhôngthểđemracược,vìkhôngthuanổi.Nhàvuatrướcgiờđềukhôngmạohiểm,đừngnóilàvìTsangyangGyatso,dùlàvìtìnhcảmcủabảnthân,nhàvuacũngkhôngdám.DođóKhangHybiếtrõmìnhlàlưỡiđaosắcbénLha-bzangKhanmượnđểgiếtTsangyang

Gyatso,cũngđànhdốctúitraora.ĐâylàmộtmũitênđộcLha-bzangKhanchuẩnbịsẵnsàng,ycầmchắcsẽkhiếnTsangyangGyatsođứtruột.

Cứxemnhư là sự trừngphạtmàmộtvịPhật sốngphạmgiớicầngánhchịu,vìcụcdiệnchínhtrịTâyTạng,vìgiangsơnĐạiThanh,KhangHyhysinhNgài,cũngkhôngtiếc.Chỉmongsựhysinhấy,cóthểkhiếnmảnhđấtnàytừđâukhôngcònsátphạtmáutanh,trởlạithánhkhiếtvàbìnhyênnhưlúctrước.Ngườidânlươngthiệncóthểhạnhphúcchănthả,vuivẻcahát,đờiđờikiếpkiếpancưlạcnghiệptrênthảonguyên.KhangHyrốtcuộcvẫnhaotổntâmtư,nhàvuapháiThịlang[2]HáchThọđếnTâyTạng,sắcphongLha-bzangKhanlàm“DựcPhápCôngThuậnHãn[3]”,banchoymộtchiếcấnvàng.RalệnhphếbỏchứcvịởcungPotalacủaTsangyangGyatso,“chấphiếnkinhsư”.

[2]Thịlang:Chứcquanthờixưa.ThờiMinhThanh,ThịlangtươngđươngThứtrưởngcácbộcủachínhphủ,địavịsauThượngthư(tươngđươngBộtrường).

[2]DựcPhát:Phòtá,giúpđỡPhậtpháp.

Chấp hiến kinh sư, chính là áp giảiTsangyangGyatso từTâyTạng vềkinh. Trong mắt người khác đây là trừng phạt nghiêm khắc đối vớiTsangyangGyatso, thực ra là cáchKhangHy bảo vệNgài.VìKhangHyhiểurõ,TsangyangGyatsobịphếbỏchứcvịởTâyTạngthìsẽ là tùnhândướithềmcủaLha-bzangKhan,nhưngNgàivẫnđượcmuôndânủnghộ,vớicá tính củaLha-bzangKhan, làm sao dễ dàng tha chomột người lúc nàocũng mang lại mối uy hiếp cho y? Do đó Khang Hy sai người áp giảiTsangyangGyatsođếnkinhthành,giúpNgàithoátkhỏisựmưuhạicủaLha-bzangKhan.TrướctiênphảigiữđượctínhmệnhthìsaunàymớicóthểtínhtoánvềsựđihayởcủaNgài.

Bất kể TsangyangGyatso có phải là linh đồng chuyển thế thật sự haykhông, đã từng phạm sai lầm thế nào, nhưngNgài chung quy vẫn làmộtngườichítìnhchítính.CátínhtừbimềmyếucủaNgàitrướcgiờkhônggâytổn hại chomột ai, lại bị người khác thao túng số phậnmột cách vô tội.ĐồngthờiNgàitrảiqualễlớntọasàng,từngđượcmuôndânquỳbái,từngvàoởtrongcungPotala,từnglàmvươnggiảchânchính.Mộtvịvươnggiả,

dùcùngđườngbí lối, cũngkhôngnênbị chàđạpđếnmứcchẳngcòn tônnghiêm.NhưngKhangHycũngkhôngthểchoNgàitựdo,vìvớitínhtìnhcủaNgài,chỉcầnvừacởiáosư,chắcchắnsẽtiếptụcduhýhồngtrần.Lúcđó,vớiđịavịcủaNgàitronglòngdânchúngTâyTạng,họsẽhếtsứcủnghộNgài,lẽnàolạichẳnggâynênmộttrậngiómưachẳngthểngăncản?

CáchlàmcủaKhangHycóthểnóidụngtâmvấtvả,nhưngngườihiểurõlạicómấyai?KhisứgiảpháiđitruyềnđạtýchỉcủavuaĐạiThanhsẽgâynênsóngtogiólớndườngnào?Trăngcótốisángtrònkhuyết,ngườicũngnhưvậy,khibạnkhuyếtmờ,cólẽchínhlàlúcngườikháctrònsáng.Lha-bzangKhancuốicùngcũngthỏanguyệngiànhđượcquyềnlựcmìnhmuốn,trừđitâmphúcđạihọaSangyeGyatso,lạisắpsửađuổiđượcĐạtLaithứ6TsangyangGyatso.TừđâymảnhđấtTâyTạng sẽmặc cho con chimưnghùngmạnhnàydangcánhngangdọc,khi tâmnguyệncảđờiyđược thỏamãn,phảichăngcũngsẽcómộtchúttrốngvắngnhạtnhòa?

Bồđề

Mỗingườiđangsốngđềucótráchnhiệm,nhưngnhữngđiềunàycũngchỉlà khói bụi rơi trên vạt áo, vừa thổi đã tan.Đối với những bóng lưng đãkhôngthểníugiữ,thànhtâmnóimộttiếngtrântrọng,chẳngphảilàtốthơnhaysao?

Hãy làmmộtđámmây trôingẫunhiênbồngbềnh trênbầu trời,đi lướtquatấtcảvinhnhụccủaphàmtrần,cònnhữngbụihồnghốihảđiđếnđầukiachỉlàkhóilửacủangườikhác,chúngtachẳngcầntốncôngđểý.Dùlànhưthế,nhưngchúng tavẫnsẽ lạc lốivìnhữngvẻđẹphưảo,sẽrầurĩvìmột câu chuyện không có kết cuộc.Mỗi một lần quay đầu, đều là vì cóngườivàviệckhôngthểcắtbỏ,mỗimộtlầnthươngcảm,đềulàvìhồngtrầncòncóbận tâmkhódứt.Mỗingườiđangsốngđềucó tráchnhiệm,nhưngnhữngđiềunàycũngchỉlàkhóibụirơitrênvạtáo,vừathổiđãtan.Đốivớinhữngbónglưngđãkhôngthểníugiữ,thànhtâmnóimộttiếngtrântrọng,

chẳngphảilàtốthơnhaysao?

Khi những người dân lương thiện vẫn đang chăn thả trên thảo nguyên,truyềnxướngtìnhcatuyệtdiệumàPhậtsốngviết,Lha-bzangKhanđãnônnóngđem thánhchỉ củaKhangHyđếnnơi.CungPotala thần thánh trangnghiêmtụtậprấtnhiềusưsãi,còncónhữngngườihànhhươnggióbụidặmtrường.CáichếtcủaSangyeGyatsokhiếnhọđãcódựđoánnhạycảm,biếtvịPhậtsốngtônquýcủahọsắpsửaphảiđươngđầuvớimộttaikiếplớn.HọquyếtýởbênNgàicùngchốngchọilạitrậngióbãonày,dùngnóđểchứngminhlòngkínhyêucủahọđốivớiPhậtsốngvàtínngưỡngcháymãikhôngtắttronglòng.

Chấphiếnkinhsư.Lha-bzangKhanravẻtrịnhtrọngtruyềnđạtýchỉcủavuaKhangHy,nụcườihơinhếchtrênkhóemiệngvàýchếgiễunhiệtliệttronglòngy,thoángnhìnđãthấyrõmồnmộtdướiánhdương.Ykhôngnóidối,tấtcảnhữngđiềunàyđềulàsựthật,bêntrêncócondấuKhangHytựtayđóng.Lha-bzangKhangiảoquyệtkhiếnchovuaĐạiThanhtinĐạtLaithứ6khôngphảilàPhậtsốngthật,dễdàngpháhủygiangsơnĐệBaSangyeGyatsomườimấynămkhổtâmvunvén.Hiệngiờykhôngcầntựmìnhratay,chỉcầnmượnchỉthịcủanhàvuagiếtchếtTsangyangGyatso.Giảivềkinh thành,TsangyangGyatso sẽchịumột sốphận ra sao?Chẳngaiđoánbiếtđược,nhưngbấtcứaicũnghiểurõ,vuaĐạiThanhuynghiêmlàmsaocóthểthathứchomộtvịPhậtsốnggiả,mộtlãngtửmêrượuháosắc?

VịPhậtsốngchícaovô thượng trong lònghọchẳngbao lâunữasẽ trởthànhmộttêntùnhân,chuyếnđinàymâynúimuôndặm,lànhdữkhólường,còn có ngày trở lại hay sao? Những người dân chất phác lương thiện ấytrướcgiờđềutintưởngtấtcảsinhlinhtrênmảnhđấtnàyđềucótìnhcảm,núithầnhồthánh,cỏxanhbòcừu,đềuhiểuđượclờinóicủahọ,cócùngtínngưỡng.VịPhậtsốngmàhọthànhkínhlễbáisớmđãbénrễtronglònghọ,bấtcứlờiđơmđặtnàođốivớihọcũnglànóinhảm,vàotainàyrataikia.

CácsưnhấttríkhôngchịuthừanhậncáchnóicủaLha-bzangKhan,yêucầubiệnhộvớivuaKhangHy,nóiĐạtLaithứ6TsangyangGyatsolàlạclốibồđề,làduhýtammuội[1].Lạclối,đúngvậy,Ngàilàmộtgốcbồđềmọc

trướcPhật,vì tuổi trẻvô tri,khôngchốngnổinhữngcámdỗcủakhói lửanhângian,sanhầmlướitrần,kếtmộtcuộctìnhduyên.Aichẳngtừngcóthờitrai trẻ, ai chẳng từng phạmphải lỗi lầm, Phật không phải từ bi hay sao?Chẳnglẽmộtđứatrẻlầmđườnglạclốikhôngnênđượcthathứ,khôngnênđượcbỏqua?

[1]Duhýtammuội:TammuộilàdịchâmchữPhạn“samādhi”,nghĩalàchínhđịnh,dùngcôngtuhànhtrừsạchđượchếttrầnduyênmànhậpvàocõimầu,rỗngkhôngvắnglặng.Duhýtammuội:nhậpđịnhxuấtđịnhthuầnmặctựnhiên.

Phậtchẳngphảiđãnóiquayđầulàbờư?NếuNgàibằnglòngquayđầu,lỗiđãphạmđượcđềnbù,tấtcảchẳngphảicóthểlàmlạitừđầusao?Hoarốimờ mắt người, tình yêu đẹp đẽ chính là một cảnh hoa nở rực rỡ, màTsangyangGyatsovìtrẻtuổiđatình,bịvẻxánlạnchemờđôimắt,xétvềtìnhthìcóthểthathứ.Phậttrướcgiờđềukhôngtrừngphạtchúngsinh,chỉdẫndắtnhữngngườilỡbướclạclốivàođườngngay,khiếnngườitudưỡngkhôngđủđọclạikinhvăn,thamngộbồđề.

Duhý tammuộicũng lànhư thế,TsangyangGyatsochỉ làmộtđứa trẻhiểuđờichưa sâu,không thểchịunổicámdỗcủa tìnhyêu,nếm trộm tráicấm.Ngàichẳngquachỉmuốncùngý trungnhânnắmtaydạobướchồngtrần, yêuhếtmìnhmột lần, dùng tuổi thanhxuânđổi lấymột lần timđậpmạnh.Trướcgiờchưatừnghỏisẽcóhậuquảrasao,Ngàithậmchícònấutrĩ cho rằng, mình không hại người chính là từ bi lớn nhất. TsangyangGyatsoviếtthơtìnhchỉđểbàytỏtìnhcảmchânthựctronglòng,cũngchưatừng nghĩ những vần thơ này sẽ lưu truyền đến dân gian. Ngài đến phốBarkhoruốngrượu,gặpgỡcôgáiQonggyai,cũngchỉlàđểkhuâykhỏanỗibuồn,chưatừngnghĩchuyệnnàylạitrởthànhlýdoLha-bzangKhandùngđểloạibỏNgài.

Tròchơicủamộtcánhân,biaicủamuônngànngười.ThânlàPhậtsống,khôngthểbàitrừtấtcảtạpniệm,khôngthểtâmthầnbìnhtĩnh,Ngàicólỗi.NhưnglỗicủaNgài,khôngcónghĩaNgàikhôngphảiĐạtLaithật.Bấtcứaicũngbiết,đâylàcáicớLha-bzangKhandùngđểđốiphóTsangyangGyatso,màlờibiệnhộcácvịsưgiàđưarađãtrởthànhnóisuông,khôngmảymaytácdụng.Ymuôndặmxaxôiđiđếnkinh thành,xinvề thánhchỉcủavuaĐạiThanh,làmgìcóchuyệnvìmấyvịsưgiàmàtừbỏquyềnlựcđịavịy

chìataylấyđược.Khôngcóđấtvãnhồi,mặcchohọđầmđìanướcmắtbiệnhộvannài,lòngdạlạnhlùngcứngrắncủaLha-bzangKhanchẳngmảymaylayđộng.

TsangyangGyatsomộtmìnhngồiyên trên lầumébêncủacungPotala,Ngàikhôngthểkhôngbiếtthếgiớingoàikiađãrốirenđếnmứcnào.Ngàikhông sợchết,nhưngNgàikhôngnỡ rờimảnhđấtđãbaodungNgài, tônvinhNgài,khôngnỡrờidânchúngđã tin tưởngNgài,phụngdưỡngNgài.Ngài không thể không biết, lần này đặt chân lên con đường núi cao sôngrộng,saunàysốngchếtchưarõ,cũngchẳngcòncóngàytrởvề.NgắmPhậtmột lần nữa, điềuNgài có thể làm chỉ là than thở.Nếu không phảiNgàibuông thả, có lẽĐệBaSangyeGyatso sẽ không chết, dù y nắmchặt câyquyềntrượngvốnthuộcvềPhậtsống,nhưngycũngcómộttráitimyêuquýmuôndânTâyTạng.

Sangye Gyatso nào đã thật sự làm tổn thương Tsangyang Gyatso? YkhôngtínnhiệmNgài, làbởi trongmắtSangyeGyatso,TsangyangGyatsochỉlàmộtđứabénhunhượcđatình.Ngàikhôngcódụcvọngđốivớichínhtrị,dođókhônggánhvácnổilácờnặngnềcủachínhgiáoTâyTạng.Tấtcảnhữnggìylàm,khôngchỉlàvìthỏamãndụcvọngvàchíhướngcánhânđốivớiquyền lực,dùchiếcngaibáunạmvàngdátngọckiakhiếny từngmấtngủlúcnửađêm,nhưngđâykhôngphảilàvươngvịthếtục.Cólẽtắmmáuhăngháichiếnđấu,dốchếttấtcảsốngmáimộttrậncóthểđổilạiáorồngbọc thân, chuyển thế của Phật sống sớm đã có nhân duyên từ trước, thứSangyeGyatsocóthểcóđượclàquyềnlựcthậtsự,chiếcngaibáukiamãimãilàtrangsứcchạmtrổhưcấutrongmộng,chẳngchútdâymơrễmávớiy.

Náokịchđãtạothành,chưachờtớikếtcuộccuốicùngthìngườixemcònchưathểravề.CungPotalalúcnàybịbaovâyđếngiọtnướckhônglọt,mọingườitừcácngócngáchtrêncaonguyênnúituyếthộitụvềbênĐạtLai,rạpmìnhquỳlạytrênquảngtrườngcungđiện.Gióxuânselạnhlướtquavạtáohọ,lướtquakhuônmặtđầmđìanướcmắtcủahọ.“NếuĐạisưnàykhôngphảilàchuyểnsinhcủaĐạtLaithứ5,maquỷđậpnátđầuta.”Đâylàlờihọnói,rấtthànhkhẩn,rấtkiênđịnh,vừanóivừakhóc.

Những người dân hiền lành xưa nay chưa từng tráchmóc việc làm rờikinhphảnđạocủaPhậtsống.HànhvihoangđườngmàtrongmắtLha-bzangKhancho làkhông thể tha thứ, thì trong lòngchúngsinh lại làsựcốchấpcủavịPhậtsốngdámvìtìnhyêubấtchấpbảnthân.NhưnglòngdạrộngrãivàtráitimtừbicủahọkhôngthểsửađổigiớiluậtnghiêmngặtPhậttổquyđịnhra,khôngthểvượtquaràocảncấmđoáncủathếtục.Họbấtlựctụtậpmộtchỗ,quỳbáitrênmặtđấtbănggiá,đaulòngkhônxiết.

Nỗi lưu luyếnvà lòngkínhyêucủahọđốivớiTsangyangGyatsocàngchọcgiậnLha-bzangKhan.NhưngTsangyangGyatsokhôngđợiquânđộicủaLha-bzangKhanratay,đãrakhỏigácbên,bìnhtĩnhđốidiệnvớiLha-bzangKhan.Mấygiâyngắnngủi,đôimắt trongsángkiakhiếnLha-bzangKhancảmthấykinhhoảngvôcớ.Ythừanhậnmộtcáchsâusắc,chàngtraivôcùngtuấntútrướcmắtchínhlàĐạtLaithậtsự.Biếtrõlàsailầm,yvẫnphảiđãsaithìsailuôn,chỉcầntrừbỏNgài,cungPotalavàngsonrựcrỡnàytừnaysẽlàvươngquốccủay.YsẽthaythếSangyeGyatsothốnglĩnhmuôndânTâyTạng,dùhọcóủnghộyhaykhông,ychỉcầnkếtquả.

Nhìndânchúngquỳđầy trênmặtđất,TsangyangGyatsobình tĩnhcuốicùngcũngkhôngthểkìmnénđược,đểdònglệnhạtnhòađôimắt.NgàithựcsựđộnglòngvìnhữngchúngsinhtínngưỡngNgàimộtcáchđơnthuầnnày.Thóingỗngượctrongquákhứđãlàmộttàncụckhôngthểthudọn,bàytrênkhám thờ Phật rộng lớn của cung Potala, tán loạn bừa bộn. Kết cuộc ấykhiếnTsangyangGyatso trong lònghổ thẹn, thẹnvớichúngsinh, thẹnvớiPhậttổ,cũngthẹnvớigiainhân.Vinhdựvàânsủngđượchưởngnhiềunămnayđãđếnlúcphảitrảlại,baogồmbuồnkhổbịcầmtù,cũngđãđếnlúccầnkếtthúc.

Thảmkịch

NgàixưanaykhônghyvọngbảnthânsuốtđờirurútrongcungPotala,làmmộtvịPhậtsốnghữudanhvôthực,trởthànhconcờngườikhácmặcý

sắp đặt.Do đómới năm lần bảy lượt tùy tiện làm càn, gây ra thảm kịchkhôngthểvãnhồinày.

Cómộtsốnơinênđượcconngườivĩnhviễnghinhớ,dùlưutruyềnbaonhiêunămtháng,nhữngcâuchuyệnđãtừngxảyravẫnrõmồnmộtnhưhiểnhiệntrướcmắt,phảngphấtnhưmớihômqua.Cũngcóngườinói,đờingườivốndĩđã cóquánhiềugánhnặng, chúng tanênhọccách lãngquên.Mộtngườikhôngnêndễdànghứahẹnđiềugì,đãhứathìphảilàmđược.Dùđốivớimộtchiếclácây,mộtconsâucáikiến,mộtlànkhóilửa,cũngphảicósựtrình bày.Người và người vốn dĩ khác nhau, chúng ta không thể lấy tiêuchuẩncủamìnhđểđo lườngngườikhác,cũngkhông thể lấyphương thứcsốngcủangườikháclàmquytắccủamình.

Khó rời bỏ cuối cùng cũng phải rời bỏ. Ba trăm năm trước, tu việnDrepungcủaLhasacửhànhmộtcuộcbiệtlyđauđớn,nungnấumộttrậngióbãovôtình.TuviệnDrepunglàmộttrongsáutuviệnlớncủaHoàngGiáo[1],quymôhoànhtráng,quầnthểkiếntrúcmàutrắngnốitiếpnhausansáttrảiđầysườnnúi,nêngọi làDrepung, tượng trưngchosựphồnvinh.TuviệnDrepungxinhdựlà tuviệnlớnnhất trên toànthếgiới,số lượngsưsãi lúcđông nhất lên tới trênmười ngàn người. Đứng yên hồi lâu ở bất cứmộtphươngvịnàocủatuviệnDrepung,đềucóthểnhìnthấynúinontrùngđiệpnhấpnhôvànhữngángmâyvĩnhviễnkhôngtan.Ngàynaynóyêntĩnhtọalạc trênmảnh đất mênhmông thánh khiết của cao nguyên, có bao nhiêungườicònnhớđượcbatrămnămtrướcnócũngtừngtrảiquamộtcuộctranhđấugiótanhmưamáu?

[1] Sáu tu viện lớn củaHoàng Giáo: Drepung, Sera, Ganden (Lhasa, Khu tự trị Tây Tạng),Tashilhunpo(Shigatse,KhutựtrịTâyTạng),Kumbum(TâyNinh,ThanhHải),Labrang(CamTúc).

Mãi đến hôm nay, người đến tu viện Drepung lễ bái vẫn nườm nượpkhôngngớt,họđềuchỉ làmột sốkháchhànhhươngbình thường,đeo taynải,xoaykinhluân,mụcđíchlàtriềubáiPhậttổtrangnghiêm.HọtừnhiềunơikhácnhauđếnthànhcổLhasa,mangtheoướchẹncủakiếptrước,khônghối hận ở kiếp này. Ba trăm năm trước, dòng người như nước triều tuônchảy,nhưnghọkhôngphảiđếnlạyPhậtcầunguyện,màlàvìhăngháiquênmìnhgiải cứuvịPhật sống trẻ tuổiTsangyangGyatso.Chẳngaimuốnđểmộtmiềnđấtthánhkhiếtchịusựtiêmnhiễmvẩnđụccủacõitrần,chẳngai

khôngmongyênbìnhthanhtịnhmàlạimuốnbốnbềchiếntranh.

TsangyangGyatso,vịPhậtsốngchícaovôthượngcủacungPotalanămxưa,trongkhoảnhkhắctrởthànhtêntùdướithềm.CảnhngộkịchtínhcủaNgàikhiếnvôsốdânchúngnảysinhcảmkháihọaphúckhólường.Họlànhữngngườitinởsốmệnh,tintưởngcỏcâybòcừunơinàyđềucóchuyểnthếluânhồi,đềucóthểbiếtkiếptrướcđờinày.NhưnghọkhôngtinvịPhậtsốnghọkínhyêuủnghộlạilàgiả,khôngtinmộtngườitrẻtuổichítìnhchítínhlạiphảigặpbiếnsốtolớndườngấy.

Điều duy nhất họ có thể làm được, chính là hết sức giúp TsangyangGyatsothoátkhỏikiếpnạnnày,chỉcầnkhôngrơivàotayLha-bzangKhan,thìcóthểkhôngphảichịutrừngphạtcủavuaKhangHy.Họvốnlànhữngmụcdân tựdonhất trên thảonguyên,khôngquan tâmchínhsựnướcnhà,khônghónghớtchuyệnphảitráitrênđời,chỉgiữtínngưỡngcủamình,quỳbáiPhậtsốnghọnhậnđịnh.Chẳnglẽđiềunàycũnglàsaiư?Vìsaoluôncónhiềungườimuốnkhiêukhíchphântranh,vìmộtđịavịhưảo,camnguyệnkhuấynátbìnhyêncủahọ?

Hômấyánhnắngthậtlàrựcrỡ,nhưngdânchúngđếntiễnđưatronggiólạicảmthấylạnhlẽothấuxương.KhisứgiảcủaKhangHyvàquânđộiLha-bzangKhanápgiảiTsangyangGyatsotừcungPotalara,quanhcođiđếntuviệnDrepung,mộthànhđộngmưutínhtừlâuđãtriểnkhaitrongchớpmắt.Mấymươivịsưsãi thừalúcquânlínhkhôngphòngbị,nhanhchóngxônglên phía trước cứu Tsangyang Gyatso từ trong đội ngũ của chúng.TsangyangGyatso còn chưa rõ chuyện gì xảy ra, cửa tu việnDrepung đãđóngchặt.Mộtsốsưsãicònlạivàtínđồlậptứcchắnngaytrướccửa,conđườngtrướctuviệnDrepungkẹtcứngnhưnêmcối.

TrongtuviệnDrepung,TsangyangGyatsotừtrongtìnhcảnhkinhđộngtâmpháchvừarồihoànhồntrởlại,NgàivôcùngcảmđộngtrướcsựủnghộcủacácsưsãiđốivớiNgài.NhưngNgàihiểurõhơnbấtcứai,cácsưchốnglạiLha-bzangKhanchẳngkhácnàochâuchấuđáxe.SứgiảvuaĐạiThanhpháiđếnvàquânđộirầmrộcủaLha-bzangKhanlàmsaocóthểbuôngthachoNgài, các sưbất chấphậuquảgiải cứuNgàinhư thế, sẽđemđến tổnthươngchochínhbảnthânhọ.Lha-bzangKhanchỉcầnchohọmộttộidanh

cướpđikhâmphạm,thìcóthểgiếtchếtdânchúngcảnđườngngaytạichỗmàkhôngbịquyvàotộigiếtngười.

QuânMôngCổngoài tuviệnđằngđằngsátkhí, cóxu thếdùngvũ lựcxông lên, nhưngmấy trăm vị võ tăng đứng sừng sững trước cửa tu viện,đôngđảodânchúngcũngvâyquanh,khôngchịunhượngbộmảymay.QuânđộivõtrangtoànbộcủaLha-bzangKhanđãbaovâyvòngtrongvòngngoàituviệnDrepung,giằngconhưthếnửangày,mộttrậntranhđoạtđẫmmáungaylậptứcsẽdiễnra.Lha-bzangKhanphẫnnộđãkhôngcònnhẫnnạinữa,lệnhchoquânđộidùngvũlựcxôngtớicửatuviện,nhiềutínđồbịchúnggiẫm đạp dưới chân, đao kiếm vô tình vung lên chém tới tấp vào nhữngngườivôtộinày.

Mộttrậnchiếnđẫmmáudiễnraởtuviệnthầnthánhtrangnghiêm,sovớitrongthếtụccàngtànkhốchơn,càngbitránghơn.TsangyangGyatsokhôngnỡnhìnthấynhữngcondânvôtộiủnghộNgàiphảichếtdướiđaokiếmcủabinhsĩLha-bzangKhannữa.Khôngmuốnđờinàycủamìnhthêmnhiềutộinghiệtnữa.Ngàiđirakhỏituviện,bótaychịutrói.Nhưngnhìnthấymáutươituônchảynhưsuối,Ngàihiểura,rốtcuộcvẫnlàquámuộn.Chẳngcómộtcuộcđấutranhnàodiễnramàkhôngphảiđạptrênmáutươivàhàicốt.Quayđầunhìncungđiệnhoa lệ,vươngvị sángchói trong lịchsử,đềuẩngiấuquánhiềubikịchvàđauxót.

Ởâmtàođịaphủ,

Diêmvươngcótấmkính.

Ngườiphảitráikhôngrõ,

Kínhthiệnácphânminh.

XinHộphápKimCương

Khắptrêntrờidướiđất

Trổpháplựcthầnthông,

DiệtkẻthùđạoPhật.

Chẳnglẽnhângiannày thậtsựcómột tấmgươngsáng,có thểsoi thấyphảitráithiệnác,cóthểnhìnđượcrõràngcảnhđờivẩnđục,lòngngườilãnhđạm?Gươngsángphủbụi,lòngngườitráotrở,quánhiềudốitrávàlừagạt,quánhiềuxấuxavàphảnbội,cầnchúngtangănchặn.Phậtphùhộchúngsinh,chúngsinhhướngđếnPhật.Nếumỗingườiđềuítmộtchútdụcvọng,nhiềumộtchútýtốt,cólẽthếgiannàysẽkhôngcónhiềugiếtchócnhưthế.Trướcthóingumuộivàtànnhẫncủangườiđời,khiPhậtkhôngthểkhuyênngăn thì chỉ còn biết than thở.Lẽ nàoPhật thật sự có thể hiển linh, dùngpháplựcthầnthôngcủaNgườiđểvỗvềngườihiền,diệttrừkẻdữ?

KhiTsangyangGyatsobịápgiảiđi,cácsưhôlớnPhậthiệu,rơilệròngròng;tínđồcúiđầugàokhóc,kinhđộngtrờiđất.Ngàikhôngquayđầu,đólàvìNgàikhôngnỡđểhọnhìnthấytrongmắtNgàiđangrưngrưnglệ.Bónglưngấylàmộtđiềmdữ,cónghĩaTsangyangGyatsolầnnàyđikinhthành,sẽvĩnhviễnchẳngcóngàyvề.Độtnhiên tôi cảm thấyTsangyangGyatsochínhlàmộtđóasenmọcrễtrongbùnloãng,từkiếptrướcđượcbứngtrồngđếnkiếpnày,lạitừkiếpnàydờiđếnmộtgóckhuấtkhôngaihaybiếtnàođó.

Nămxưa,nhữngtínđồkiavôcùngnhiệtliệtđónNgàiđến,giờđâylạivôcùngbi tráng tiễnNgài đi.Ngài từng rực rỡnhư sao sớm,dù là đêmđencũngkhôngchelấpnổiánhsángcủaNgài.NgàynayNgàirơixuốngtrầnai,đónnhậnsốphậnbịnămthángchônvùi.Ngàixưanaykhônghyvọngbảnthân suốt đời ru rú trong cungPotala, làmmột vị Phật sống hữu danh vôthực, trở thànhconcờngườikhácmặcýsắpđặt.Dođómớinăm lầnbảylượttùytiệnlàmcàn,gâyrathảmkịchkhôngthểvãnhồinày.

Trongmỗivởkịchcủađờingườiđềuẩngiấumộtkếtcuộc,chúngtatựbiêntựdiễntìnhtiếtkịch,cốchấpchorằngcóthểtheoýtưởngbanđầudiễnđến cuối cùng, thật ra người bị lừa dối nhiều nhất chính là bản thân.TsangyangGyatsochorằngmìnhkhôngđể lại thứgì,chorằngmìnhrađinhư vậy thì có thể từ đây không còn tin tức. Chỉ mong hồn pháchmình

quanhquẩntrênmảnhđấtđãnuôidưỡngNgài,khẩncầunhândânTâyTạngtriệtđểlãngquênNgài.Ngàikhôngbiết,tìnhcacủaNgàigiốngnhưhươnglửatrongcungPotala,mãimãikhôngtắt.

TsangyangGyatsochưatừngrờikhỏicaonguyên,sớmđãnghenóikinhthành phồn hoa như gấm.Mảnh non sông ấy từng thai nghén vô số câuchuyện anh hùng đuổi hươuTrungNguyên[2], máu biếc cát vàng. Còn cóphươngNamthanhnhã,ấpủnhiềutruyềnthuyếtcảmđộngvềtìnhyêutraigái quyến luyến không rời. Ngài từng khao khát phóng đãng, hướng đếnphiêubạt,cùngýtrungnhânnắmtaydạobướcnhângian,giờđâysốphậnthỏamãntâmnguyệncủaNgài,chỉcóđiềubênmìnhthiếuđimộtmáhồng.Nhìnvềphươngxa,tưởngtượngbờbênkiamàmìnhchưatừngđến,khônghiểunócấtgiữkhóilửarasao?KhóilửavốnnênthuộcvềphàmtrầnđóvốnkhôngliênquanvớiNgài,giờđâycầnNgàimộtmìnhnếmtrải.

[2]SửkýcủaTưMãThiênviết:“Tầnmấtconhươu,thiênhạcùngsănđuổi”,saudùngđểchỉviệctranhgiànhthiênhạ.“ĐuổihươuTrungNguyên”nghĩalàtranhđoạtvùngTrungNguyên.

Ngàikhônghềcôđộc,sưsãitiễnbiệtNgài,tínđồtiễnbiệtNgài.Nhưngvìsaobướcchânlạinặngnềnhưthế,chẳngphảilàvộiđiđếnchỗchếthaysao?Ngàinênkhôngsợ,vuaĐạiThanhcóthểlàmgìđượcNgài?NgườigọilàKhangHyấy,lẽnàochưatừngcónỗibiaitươngtự-biaicủavươnggiả.Đólàmộttầmcaocáchbiệtvớiđời,bấtcứmộtngườibìnhthườngnàocũngkhôngthểcảmnhậnđượcnỗitịchliêuvàhoangvutrongđó.

TsangyangGyatsoxemcuộcđờimìnhlàmộtquyểnsáchkinhmàngườikhácđọckhônghiểu,Ngài luônlạnhlùnglậtxem,nhữngngàykhôngbiếtnguyênnhânấy,hoảnghốtmàtỉnhtáo,mơhồmàrõràng.Sáchkinhkhôngphảilàthơtình,khôngcóvầnluật,khôngcóbằngtrắc,khôngcóđaubuồn,cũng không có thương cảm. Chỉ cómột đoạn nhỏ ý thiền, một đoạn lớntrốngtrảihoangvu.Khiếnngườihồđồcàngthêmhồđồ,ngườitỉnhtáocàngthêmtỉnhtáo.MàTsangyangGyatsothìlàmộtngườinửatỉnhnửamê.

Năm tháng có tình, đời thừa không bến.Đây là hành trình lần thứ haitrongđờiTsangyangGyatso.NgàitừngtừđịaphươngnhỏbéMonyuchốnquênhà,mangtheotâmsựngâyngôchẳngbiếtgìđếnLhasa,đónnhậnthân

phậncaonhấtPhậtbancho.Hômnay lại từcungPotala lưuđàyđếnkinhthànhxaxôi,chuẩnbịđónnhậnsựtrừngphạtnghiêmkhắcnhấtcủavuaĐạiThanh.ĐềunóiPhậtsốngcólinhtínhthôngthấunhấtthếgian,Ngàiđúngracóthểbiếttrướcngàymaicủamình.NhưngTsangyangGyatsođeomộtthânxiềngxích,nhìnphươngxathămthẳm,cảmthấybảnthânthậtsựlàmộtcâybồđềlạclối,giốngnhưmộtcâuđố,thêlươngđilạigiữathếgian.

Thềước

TìnhcacủaNgàiquanhquẩntrêncaonguyên,nhưángmâyđầytrời,cólànkhóikhôngdứt.Kinhphướnphấpphớitronggió,nhưđangvẫytay,cũnglàđangkêugọi.Còncónhữngkinhluânchuyểnđộngmãikhôngngừng,kểlểnhữnglờingườiđờinghemãikhônghiểu.

Dườngnhưmọicâuchuyệnđềukhôngthiếuđượcmộtđoạnlybiệt.Nếunóibắtđầulàvìkếtthúc,thếthìgặpgỡlàđểbiệtly.Trongmắtnhiềungười,lybiệtnênmangmộtvẻđẹpthêlươngthươngcảm,nhưngtôichorằng,cónhiều ly biệt lại đem đến cho người cảm giác như trút bỏ gánh nặng.Vìkhôngphảicứsốngvớinhaulàkhiếnngườingườivuivẻ,thờigianlâurồithườngsinhralòngchánngán.Lúcđó,điềumongmỏichínhlàlybiệt,dùngắnngủihaylâudài,chỉnguyệnýxanhau.Chưatừngnghĩ,vừaxacáchđãlàmộtđời.Luônmuốntìmcớgặplại,nhưngvẫnbịnămthángphũphàng,từnayvềsau,khôngcòngặpnhauđượcnữa.

“Trườngđìnhngoại,cổđạobiên,phươngthảobíchliênthiên[1]…”Biệtlytrongtưởngtượngnênlànhưvậy,đườngcũlưuluyến,trườngđìnhtiễnbiệt,ngườirađikéovạtáolaunướcmắt,cảmthươngvôhạn.“PhongtiêutiêuhềDịchThủyhàn,trángsĩnhấtkhứhềbấtphụchoàn[2].”HoặclàsôngDịch tiễnbiệt, thê lươngbất tận.Còn tôi luônnghĩđến tìnhcảnhba trămnăm trướckhiTsangyangGyatso rờiđất tuyết caonguyên,mâynúimênhmông,giótrănglồnglộng, thìnênlàmộtvẻhoangvắngthếnào?Vạnvậtđều đang tiễn biệtNgài, rơi lệ vìNgài, cảnh tượng này so với tiễn biệt ở

trường đình và sôngDịch càng làm cảm động lòng người, càng bi ai thêlương.

[1]Ngoàitrườngđình,bênđườngcũ,cỏthơmxanhtậnchântrời.Đâylàcakhúc“Tốngbiệt”,nhạcJohnPondOrdway(Mỹ),lờiLýThúcĐồng(TrungQuốc).

[2]Gióhiuhắtchừ,sôngDịchlạnhghê.Trángsĩrađichừ,khôngbaogiờvề.ĐâylàhaicâuthơKinhKhaứngtácvớicácbạnđitiễnởsôngDịch,trướckhisangTầnhànhthíchvuaTần.

Lần này Ngài đi, giống như Kinh Kha hành thích vua Tần, vĩnh viễnkhôngtrởlại.KhôngaicóthểđoántrướcđượcsốmệnhtươnglaicủaNgài,ngaycảbảnthânNgài,đócũnglàmộtđiềukhóđoán,cóthểlàkhởiđầumớitrongcuộcđờiNgài,cólẽchỉlàkếtthúc.TìnhcacủaNgàiquanhquẩntrêncaonguyên,nhưángmâyđầytrời,vươnglànkhóikhôngdứt.Kinhphướnphấpphớitronggió,nhưđangvẫytay,cũnglàđangkêugọi.Còncónhữngkinh luân chuyểnđộngmãi khôngngừng, kể lể những lời người đời nghekhônghiểu.Cóchúcphúc,cóbịnrịn,cócảmthán…

SaukhiNgàirờikhỏicungPotala,conchóvànggiàtừnggiữbímậtchoPhậtsốngcôđộcchếtđi.KhôngaibiếtnótừngcólờihẹnvớiĐạtLaithứ6;nhữngngàyấy,chóvàng trung thànhcanhgiữởcửabêncungPotala,đợingườichủcủanótrởvềtrướcbìnhminh.Nếukhôngphảitrậntuyếtlớnkiađãtiết lộbímậtTsangyangGyatsomộtmìnhrangoàicung,conchóvànggiàđếnchếtcũngsẽbảovệngườichủ trẻ tuổi.Chuyện trênđời thậtsự lànhânquảliênkếtvớinhau,PhậtsốngrờikhỏicungđiệnđẹpđẽsangtrọngthuộcvềNgài,conchóvànggiàgiữcửadùngcáichếtđểchứngminhlòngkiên trinh.Chỉ là tất cảquá trìnhnày, đều lặng lẽ âm thầm,khôngai haybiết.

NămxưaĐạtLaithứ5LobsangGyatsodẫnmấyngànsưsãi,rầmrầmrộrộtừLhasaxuấtphát,đếnthànhBắcKinh,đượcvuaĐạiThanhtiếpđãivớilễ tiết tối cao. Giờ đây cũng cùng là Đạt Lai LạtMa, nhưng TsangyangGyatso lại đeo hình cụ, bị áp giải về kinh.Một vị Phật sống,một tên tùphạm,giốngnhưmộtvởhýkịchbiai,mộtmànluânhồibuồncười.ĐạtLaithứ6chẳngphải là linhđồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ5sao?Nếu linhhồn thật sự có thểkhôngchết, với cốnghiến củaLobsangGyatsođốivới

chính giáo Tây Tạng, kiếp này sao phải chịu dày vò như thế? Chúng takhôngnênhoàinghinhưLha-bzangKhan,chúngtanêngiốngtấtcảtínđồTâyTạng,tintưởngTsangyangGyatsolàPhậtsốngthật,vìNgàicómộttráitimcòntừbiđatìnhhơnPhật.Ngàilàlạclốibồđề,PhậtsẽkhôngvìNgàilạclốimàlưuđàyNgài.

Ở Tây Tạng có một truyền thuyết mỹ lệ thế này, sau khi TsangyangGyatsođikhỏi,tấtcảcáccôgáitừngsayđắmNgàitrongthànhLhasađềusơn phòng ốc nhàmình thànhmàu vàng, làm kỷ niệm vĩnh viễn. Các cômongmỏi,biếtđâuTsangyangGyatsosẽbướcratừmảngsắcvàngtươiấmáp này,mỉm cười với họ, uống rượu ca hát cùng họ, ôm hôn họ. Truyềnthuyếtthậtlàđẹpđẽthắmthiết,nếutôisốngởthànhLhasa,cũngsẽsơnnhàmìnhthànhmàuvàng,khôngvìkếttìnhduyênvớiTsangyangGyatso,chỉvìmộtcâuchuyệnsinhđộngđếnnỗicóthểkhiếnngườirơilệ.

Batrămnămđãqua,rấtnhiềungôinhànhỏmàuvàngtươitrongtruyềnthuyếtsớmđãkhôngcòntồntạinữa,thậmchíkhônghềđểlạimộtdấuvếtnào.Nhưngtôitintruyềnthuyếtlàthật,cáccôgáinhấtđịnhsẽdùngphươngthứcsitìnhđểhoàiniệmDangsangWangpo,tìnhlangđẹpnhấttrongthànhLhasa. Ngày nay chỉ còn lại quán rượu nhỏ tên Makye Ame trên phốBarkhor,ngôinhànhỏkhôngchútbắtmắt,nhưngmỗingàykhiđènhoavừathắplênlàkháchkhứaravàotấpnập.Họđếntừcácthànhphốkhácnhau,mangtheobụiđấtcủacácđịaphươngkhácnhau,tínngưỡngkhácnhau,chỉvìmộttâmtìnhgiốngnhau.LàthơtìnhcủaTsangyangGyatsođãcảmđộnghọ, là tình yêu củaNgài đã lay động họ, do đó bằng lòng vìmột truyềnthuyết,đếnđâynhớlạimộtquãngthờigianđãtrôiqua.

Thậtrathựcsựcóthểtìmđượcnhữnggì?Nóicáchkhác,quánrượunhỏnàyquảđúngcólưulạivếttíchcủahọchăng?Chúngtakhônghềmuốndốimìnhdốingười,nhưngthàrằngtintưởngtấtcảđềutừngtồntại,nhiềungườicầndựavàonhữnggiấcmơtươiđẹpnàyđểđiểmtôđờisốngcayđắngvôvị.Dođómớicórấtnhiềungườibấtchấptấtcảđeotaynảilênhốihảđixa,chỉvìnhữngcâuchuyệnvàtruyềnthuyếtkhôngthểxácđịnh.Hiệnthựckhiếnconngườiconngườicóquánhiềugánhnặng,khôngaicamnguyệnkéokéntựbuộcmình,dùvìmộtgiấcmơhưvôđiđếnchântrờicũngkhônghốihận.Mêsaytạmthờikhôngcónghĩasẽsayhoàikhôngtỉnh,mỗingườichỉxâyđắp trong lòngmộtchốn thếngoạiđàonguyênnhỏhẹp,khôngbị thếgiới

bênngoàiquấyrầy,cóthểyênổnthanhtịnh.

TrăngmùngBanhợtnhạt,

Tỏasánghếtmứcrồi.

Xinnàngtraothềước,

Nhưtrăngrằm,chotôi.

Ngườitìnhbịtrộmđi,

Taxinxămbóiquẻ.

Nànghồnnhiênđẹpđẽ,

Tatrongmơchẳngquên.

Nhữngbàitìnhcađóvẫncòn,quánrượunhỏMakyeAmevẫncòn,nhưngchànglãngtửtênDangsangWangpođãđiđâu?NgườiđẹpQonggyaiDawaDolmađãđiđâu?VềtungtíchcủaDawaDolma,cólẽchúngtanêncósựtrìnhbày,ngườicongáiTsangyangGyatsotừngyêughilòngtạcdạ,lànàng,đã thay đổi số phận cả đời của TsangyangGyatso. Nàng tuy quan trọng,nhưng không có DawaDolma, Tsangyang Gyatso cũng sẽ gặp gỡ cô gáikháctrênđườngphốLhasatheocáchấy,chỉlàtưvịkhácnhau,mứcđộyêukhácnhau.TậtđatìnhcủaNgàilàbẩmsinh,nhữngbàithơtìnhấylưugiữtrongkýứccủaNgài,chỉcầnvừachạmđếntráitimmềmyếu,liềnàoạttuônra.

Bà chủ quán rượu nhỏ từng nói cho Dangsang Wangpo biết, DawaDolma,côgáiQonggyaiNgàiyêubịchanàngđưavềquê,địnhhônsựchonàng,làmcôdâucủangườikhác.MàTsangyangGyatsocũngvìchuyệnnàyđứt từngđoạn ruột,DawaDolma ra đi, đã dập tắt hy vọng cuối cùng của

Ngàiởphàmtrần.NhưngDawaDolmathậtsựbịgảchongườikhácchăng?Nàngcóphảnbội lời thềnămxưavớiDangsangWangpokhông?Không,cũngnhưcôgáinămxưaTsangyangGyatsotừngyêuởMonyu,nàngcũngkhôngbộibạcNgài.CôgáisốngởđịaphươngnhỏMonyuấy,đếnsaunàysốnghaychếtchẳngaibiết,nhưngchúngtacóthểđoánchắc,suốtđờinàngđềukhôngthểhạnhphúc.Nhưngnànggửithânnơilàngquênhỏbédântìnhchấtphác,đâuthểlàmchuyệngì tráivớiđạonghĩa,dùngàythángkhổsởthếnào,nàngđềuphảinínnhịn.

DawaDolmathìkháchẳn,nàngtừngphóngđãngtrongthànhLhasa,từngđiêncuồngtrongquánrượunhỏ,nàngdámtraoratấtcảvìtìnhyêu,bấtchấphậuquả.Mãiđếnsaunày,trênphốđồnđạilãngtửDangsangWangpochínhlà vị Phật sốngTsangyangGyatso sống trong cungPotala.Nàng để tronglòng,khôngnói,cũngkhôngsợ,nàngthíchthơtìnhNgàiviếtchonàng,đọchiểuđượctìnhýêmdịuấmáptrongthơ.Nàngbiếtvìsaomỗingàytrướclúcbìnhminh,Ngàiluônkhẽkhàngvénchặtgócchănchonàng,sauđómộtmìnhrờiđi.Nàngđaulòng,vìnànghiểurõNgàikhôngmuốnlàmvịPhậtsốngmuôndânquỳbáikia,màhướngđếnkhóilửanhângian.DođónànghiếndângchoNgàitìnhyêutốtđẹphơn,đêmđêmnghiêngthànhvìNgài,chỉmongcóđượcnụcườicủaNgài.

Nhiều người không biết, tình lang đẹp đẽ nhất thành Lhasa DangsangWangpo,dùcùngmọingườiuốngrượuvuitràn,nhưngtrongmắtNgàitrướcsauẩngiấumộtnỗiuuấtkhôngxuatanđược.ĐâylàđiểmNgàikhácvớimọingười, cũng lànguyênnhânnhiều côgái cuồngnhiệt yêuNgài.NgàidùngthờigianngắnnhấtđểtạonêntruyềnkỳởquánrượunhỏMakyeAme.VìsựchítìnhchítínhcủaNgài,nênlỗilầmphạmphảiđángđượcthathứ,nênmuônngàntínđồsẽtrướcsaunhưmột,thậmchísovớilúctrướccàngthêmủnghộNgài,trântrọngyêuquýNgài.

Trênthựctế,từsaukhiDawaDolmađi,khôngaibiếtnàngrốtcuộcđãđiđâu.Nàng tựanhưmộtcâuđố,biếnmấtchẳngcòn tăm tích trong lịch sửTâyTạng.CóngườinóiDawaDolmabịĐệBaSangyeGyatsopháingườigiếtchết,sởdĩylàmnhưvậylàđểtriệtđểcắtđứttạpniệmcủaTsangyangGyatso.Duychỉcócáichếtmớicóthểkhiếnngườikhôngcònvướngbận.TsangyangGyatsocóthểhoàiniệmDawaDolmasuốtđời,nhưngkhôngthểchọn lựa trốn đến chân trời vì nàng nữa.ĐệBa SangyeGyatsomuốn để

TsangyangGyatsohiểurõ,làthóiđatìnhcủaNgàiđãhạinàng,khiếnNgàisámhốitrongtộilỗi,từđókềcậntrướcPhật,đoạntuyệtýniệmtrầntục.

Cũng có người nóiDawaDolma không hề gả cho người khác,mà lựachọntrởvềquênhà,mộtmìnhsốngởmộtnơibíẩn.Mộtgiannhàgỗnhỏ,nuôimấyconbòconcừu,sốngrấtmựcgiảnđơn.Nàngsớmđãquênmấtxahoa từngcó,chỉmuốnyên tịnhgiữgìnkhóibếpbốnmùa, lòngnhưnướctĩnhlặng.NàngchorằngnhưvậythìcóthểgiúpvịPhậtsốngtrẻtuổiquênnàng,chorằngnhưvậycóthểgiúpNgàithoátkhỏikiếpsố.Nàngđãsơsót,TsangyangGyatsovốndĩkhôngphảingườithường,dođósốphậncủaNgàiđãsớmđịnhsẵn,khôngaicóthểthayđổi.NgàyTsangyangGyatsobịquânđộicủaLha-bzangKhanápgiảiđi,chắcchắnnàngcũngbiết,nhưngnàngkhôngđếntiễnđưa,nàngkhôngmuốnsựxuấthiệncủanàngđemđếnchoNgàicàngnhiềuvướngbậnvàthươngcảm.

Điềunênquađiđãquađi,điềunênlãngquênđãlãngquên.Tôitinrằng,dùkết cục cuối cùng củaTsangyangGyatso ra sao,DawaDolma cũng sẽsốngthật tốt,sốngđến tócbạcdamồi,quađóchứngminhlòngkiên trinhkhôngdờicủanàngđốivớitìnhyêu.Mọisựtổnthươngbảnthânđềulàtànnhẫnđốivớingườiyêu,nàngphảisốngtốtđểNgàiyênlòng.Ngườithậtsựtừngyêuđềuhiểurõ,đềulýgiảiđược.Phươngthứcyêucủamỗingườikhácnhau,cónhữngngườichọnsốngchếtcónhau,cónhữngngườilạibằnglòngdùngthờigianmộtđờiđểhoàiniệmdĩvãngtốtđẹp.

DawaDolmakhôngđếnthànhLhasanữa,nàngmấttíchnhưmộtcâuđố,cóngườicho rằngnàngchết,cóngườicho rằngnàngcònsống,nhưngđãchẳngcònquantrọngnữa.Bấtkểnămxưakếtquảthếnào,batrămnămsau,nàngchỉcóthểlưulạihồnphách,mộthồnpháchcôđộcdạochơitrongquánrượunhỏMakyeAme.Nếu linhhồncó thểnương tựanhau, nàngvà tìnhlangDangsangWangpocủanàngsẽvĩnhviễnbênnhauởđây,đểngườiđatìnhđờiđờiđếnnhớ lại,đếncảmđộng.Có lẽbạn,có lẽ tôi, chính làmộtngườitrongsốđó.

Quyểnnăm:Khôngxemsinhdiệtvàvôthường

Hồthánh

Nếutrênđờinàycóaiđókhiếnbạnkhôngtừbỏđược,cóviệcgìkhiếnbạnphiềnnãokhổsở,nênhọccáchdửngdưngquênđi,chọnlựakềcậnmộtcảnhđẹp,làmmộtngườiyêntịnhtừbi.

Yêumộtngườicólẽchỉlàtrongchớpmắt,quênmộtngườilạicóthểcầncảmộtđời.Biếtrõnhưthế,nhưngnhiềungườivẫnphảiyêu,thậmchíngàndặmxaxôitruytìmtìnhyêu,muốnkếtmộtđoạntìnhduyêntrongkiếpnày,đểtuổixuânkhônghối,đờingườikhôngtiếc.Cóđiềutìnhyêucầntraora,cầngánhvác,dùphụbạccũngphảinhẫnnhịn,dùphảnbộicũngcầnkhoandung. Dẫu có một ngày mất đi, dùng thời gian trọn đời để gìn giữ hoàitưởng, cũng sẽ không cảm thấynặngnềmệt nhọc, tìnhyêunhưvậy,mớiđượcxemlàtìnhyêuchânchính.

Yêumộtphongcảnhcũngnhưvậy,chỉlàgặpgỡtrongthoángchốc,cầndùngcảđờighinhớ.Thậtratôikhôngphảilàngườithíchphiêubạt,chưahềnguyệnývắnglạnhđilạitrênđường,thậmchíesợnhưbèotrôikhônggốckhôngrễlênhđênh.Tôikhátkhaoyênổn,dùmộtgiannhànhỏhẹpđơnsơ,cũngđủđểđặtxuốngmộtlinhhồnchánngántrôigiạt.Nếucóthể,đờinàysẽởdướimộtgốchoamai, lặngnghedòngchảy thờigian, cùngkhói lửanhângianhữnghờđilướtquanhau.

Cólẽchúngtathườnghayđượcnghemộtcâuchuyệnthếnày,mộtngườicựckỳtànnhẫn,ngẫunhiêngặpđượcmộtvịcaotăng,nghesưgiảngkinhnói thiền,chợt tỉnhngộ,bènquyếtýbỏdaođồ tểxuống, từđócải tàquychính.Hoặc gặpmột thước phim chất phác cảmđộng nào đó,một phongcảnhkhiếnytronglòngxaoxuyến,bènhốihậnvìbanđầukhônglàmkhác

đi, thề chết làmngười lương thiện.Lúcđó,Phật có tha thứ choykhông?Ngườiđời códungnạpykhông?Có,nhiều sai lầmđềuđángđượckhoandungthathứ.Nếutrênđờinàycóaiđókhiếnbạnkhôngtừbỏđược,cóviệcgìkhiếnbạnphiềnnãokhổsở,nênhọccáchdửngdưngquênđi,chọnlựakềcậnmộtcảnhđẹp,làmmộtngườiyêntịnhtừbi.

Ởnơixaxôiấy,khôngbiếtlàgiómátmờigọi,haylàmâytrắngvẫytay,nhiềungườiđãgặpgỡhồThanhHảinhưthế.Độsâuthẳmcủavùngnướctrongxanhđómangsựquenthuộcvàcảmđộngkhiếnngườivừagặpđãxiêulòng.Chẳngaihaybiếthồnàyrốtcuộctừđâuđến,dừngđỗđãbaonămtrêncaonguyênnày.Nóẩngiấuvẻđẹpcủamình,chẳngphảisợngườiđờiquấynhiễu.Biếtbaokháchquađườngvộivãtìmkiếmnó,lưulạitruyềnthuyếtvàcâuchuyệnởđây,hồThanhHảiđềuthuầntúytrướcsaunhưmột.

Cóngườinói,đâylàquêhươngcủalinhhồn,chỉthíchhợpcholinhhồncưtrú.Cònthânthểcủachúngta,dùđếnđượcchốnnàyrồivẫnphảirờiđi.Đólàvìchúngtakhôngcónổisựtốtđẹpquáđỗithuầntúy,khôngcónổithìchỉcóthểcấtkíntronglòng,đểchờnămthángsaunàytừtừnhớlại.Mỗinămthườngcónhiềuloạichimmuôngdicưđếnđây,chúngnguyệnýdừngbướcvìmảngxanhtrongnày,angialạchộ,đờiđờisinhsôiởhồThanhHải.Còn hồ Thanh Hải cũng cho chúng gửi gắmmộng tưởng, gửi gắm hạnhphúc.

Khichúngtathiếtthamảimiếtngắmnhìnmặtnướchồdướitrờixanhđấttuyếtnày,sẽkhôngnénđượcsuytư,màulamtrongvắtấylàgiọtnướcmắtcôngchúaVănThànhđểlạikhidõivềTrườngAn[1]ư?HaylàlờithanthởTsangyangGyatsođánhrơikhiđiđếnnơinày?NămthángđãđểrơimộtsốcâuchuyệnởhồThanhHải,nhữngcâuchuyệnnàylạiđượccấtgiữtrongbộsáchcổcủahồ,đểchúngtađọcđiđọclại.Nhữngnămqua,biếtbaongườivộivãđếnhồThanhHải,rốtcuộclàvìhồnướcnày,haylàvìcâuchuyệntừngxảyraởđây?Nếulànướchồ,vìsaonókhôngchútđổisắc,vẫncóthểbìnhyênkhônggợnsóngnhưthế?Nếulàcâuchuyện,đờingườimâynước,chúngtađếncuốicùngcòntìmđượcnhữnggì?

[1]TrườngAn: kinh đô nhàĐường, nay là thànhphốTâyAn, thủ phủ tỉnhThiểmTây,TrungQuốc.

Conngườikhiđắcýngượclạisẽsinhranhiềudụcvọng,khithấtýlạirấtdễthỏamãn.Đâylàmộtmảnhđấtcằncỗimàmàumỡ,khibạnđếncảmthấychẳngcógìcả,khibạnđilạicảmthấytaynảiđãbịthờigianvàcâuchuyệncủacaonguyênnhétđầy.Dùkhôngđíchthânđến,chỉmượnmộttấmảnh,cũngsẽngãvàotronghồnướcxanglamsâuthẳmđó,camnguyệnmơmộtgiấcmơđixa.Kýứclờmờsẽđưachúngtarờiđếnniênđạixaxôi,muốnthửtìmkiếmbiểnbiếcnươngdâucủaquákhứtừtrongmộtmặtnướchồ.

Ba trăm năm trước, TsangyangGyatso bị sứ giảKhangHy phái đi vàquânđộicủaLha-bzangKhanápgiảiđếnđây,ởbênhồThanhHải,rốtcuộcđãxảyrachuyệngì?Cáingàylẫnlộnkhóphânđó,đếnnayvẫnkhiếnngườitakhôngngừngtruycứu,nhưngtrướcsaukhôngtìmđượcmộtchútmanhmốinào.Lịchsửcũngtừngđưaranhiềughichép,nhưngtrướcsaukhôngcómộtcâutrảlờixácđịnh.CólẽvìsựphiphàmcủaTsangyangGyatso,mọingườibằnglòngrằngkếtthúcđólàmộtcâuđốvĩnhviễnkhôngthểgiảiđáp,như vậy trong lòngmột vạn người, sẽ có thể sinh ramột vạn kiểu tưởngtượng.

Lịchsửxưanaykhôngcóchânthựctuyệtđối,trảiquagọtgiũatrauchuốtcủamuônngànngườiđời,nósớmđãmấtđidángvẻbanđầu,chỉlưulạimộtsốdấuvếtthoắtẩnthoắthiện,chờngườisausuyđoántìmtòi.Biếtbaochântướngchìmsâutrongnướcbiếctrờicao,chẳngcólấymộtbọtsóngđẹpđẽ.HồThanhHảikhônglời,nólàtượngtrưngcủathầnlinh,tỏtườngtấtcảquákhứ, nhưng không thể để chân tướng bộc bạch.Chân tướng ẩn náu trongnướchồ,hóathànhbímậtvĩnhviễn.

ỞhồThanhHải,cónhiềutinđồndângian,bởivìhưảomàcàngmêly.Những tin đồn đó giống như thơ tình của TsangyangGyatso, có thể diễndịchrahơntrămthứcâuchữkhácnhau,chúngtachỉcầnchọnmộtbảnmìnhthíchlàđược.Duycómộtbảnkhôngaichịutin,khôngmộtaitincuộcđờicủaTsangyangGyatsosẽchungkếthạmànởhồThanhHải.Ngài làPhậtsống,làtượngtrưngcủathần,khôngaicóthểhỏitộiNgài,cóthểgiamcầmcuộcđờiNgài, càngkhông ai có thể sắpxếpkết cuộc củaNgài.Dù chết,cũngnêncócáchchếtcủaPhậtsống,chếtmộtcáchcaongạo.

Cóngườisuyđoán,haylàTsangyangGyatsonhìnthấymặtnướchồnày,

liềnkhôngmuốnrờikhỏinữa.CuốicùngNgàivẫnkhôngthểrờiđượcnúithầnhồthánhnơiđây,khôngrờiđượccáctínđồủnghộNgài,dođóNgàikhôngcamlòngbịlưuđày,thàrằnglẳnglặngẩntíchởđây.HoặcgiảNgàiđãsớmsắpxếpsẵnmộtkếtcuộcnhưcâuđốchobảnthân,chínhlàvìmuốnngườiđờimãimãikhôngthểquênNgài.NgàilàPhậtsống,khôngcầngiaophóvớibất cứai,đốivớiNgài,vuachúanhângianchẳngquachỉ làmộtkiểutồntạihão.

VìNgàicoikhinhkiếpsốngquangày,haylàsốmệnhcósắpxếpkhác?Tóm lạichẳngnơinàocó thể tìmđược.Cảnhgiới tốicaonhàPhậtnói làNiếtbàn[2]sốnglại,chẳnglẽTsangyangGyatsomượnnướchồnày,đạpsóngngồi thuyền,đếnbờbênkia,ngắmhoasenBanNhượcnởrộ?Nhưngbaonhiêu người vì tìm kiếm Ngài, trăng mờ bến đò, lang thang không chốnnươngthânởđây,màvẫnsi tâmkhôngđổi.Songchungquycómộtvầngmặttrờiđỏcanhgiữởđây,ánhvànglónglánhấynhưánhsángcủatừbi,ánhsángcủacáttườngtỏaratừgiữavầngtránPhậttổ,vôtưchiếurọikhắpđấtđainonsông.Mọingười tắmgội trongánhvàng,có thểhưởng thụsựbìnhđẳngvàkhoanhậumàthiênnhiênbancho.

[2]Niếtbàn:làtừđượcdịchâmtừgốctiếngPhạn“nirvāṇa”,nghĩalàbịdậptắt,thổitắt.ThuậtngữnirvāṇacũngđượcdịchnghĩalàDiệt,Diệttận,Diệtđộ,Tịchdiệt,Bấtsinh,Viêntịch,vàvìsựtịchdiệtđượchiểulàmụcđíchtốicaotrongđạoPhậtnênnirvāṇacũngđượcdịchýlàGiảithoát,Vôvi,Anlạc.

Đãbatrămnăm,khôngbiếtlàthờigianvôtình,haylàconngườivôtình,chúngtathậtsựkhôngcầnsođotínhtoán.Trầmngâmsuynghĩ,khôngbiếtngườithếnàomớicóthểđổisắccùngnướchồThanhHải,tìnhcảmthếnàomớicóthểsánhngangvớivẻđẹptrongthơcacủaTsangyangGyatso?Lưulại,phảichănglàchờđợihưvọng?Rờiđi,lạiphảichănglàtrànđầybuồnrầu?Lúcđến,chorằngnơiđâychínhlàquêhương,khoáctaynảilên,vẫnlàmlạikháchquađườngnhưcũ.

Huyềncơ

Thếgianbiếtbaoviệckhônglờikểđược,khôngdạnghìnhdung,chỉ làmộtángmâymàulữnglờ,mộtluồnggiómátrongruổi.Thứchúngtacóthểnắmbắtchẳngquachỉlàchútíthưảo,nhưngvẫncamnguyệnmêmuộivìhưảo.

Nămthángluônlưulạichochúngtaquánhiềucâuđố,vậythìailàngườigiảiđố?Chínhvìcónhiềunghivấnkhôngthểgiảiđápnhưthế,mớikhiếnconngườicàngthêmkhaokháttìmhiểuđốivớichuyệnxưakhôngtỏtungtích.Baonhiêuchuyệnđờimịtmùngchìmvàosôngbểthờigian,chúngtacóthểvớtlạiđượcbaonhiêu?CũngtựanhưmặthồThanhHảithầnbínày,nótrongtrẻoêmđềmnhưthế,dùlặnxuốngđáyhồliệucóthểlượmlặtđượcthứgì?Mộtmảnhchéoáotànkhuyết?Mộtchiếckinhluânrỉsét?Mộtchuỗitrànghạtmụcnát?Haymộtbộhàicốtcôđộc?

Thếgianbiếtbaoviệckhônglờikểđược,khôngdạnghìnhdung,chỉlàmộtángmâymàulữnglờ,mộtluồnggiómátrongruổi.Thứchúngtacóthểnắmbắtchẳngquachỉlàchútíthưảo,nhưngvẫncamnguyệnmêmuộivìhưảo.Lịchsửlúcthìchochúngtanộihàmdàynặng,lúclạigiốngnhưhồnghoangmênhmông,bướcchânvàochỉnhìn thấykhóivắngđạimạc, trăngkhuyếttườngđổ.Cónhữngbiếnsốlàýtrời,cónhữngbiếnsốlàngườiđịnh,nămxưanếuvuaKhangHykhôngbanxuốngđạochỉlệnhkia,TsangyangGyatsosẽkhôngbịgiảivềkinh.ThếthìhồThanhHảisẽchẳngcócómộthuyềncơkhônggiảinổi,đếnnayvẫnmơhồhưảotrongcõihoangnguyêntịchmịch.

Đó là một chặng hành trình dài dằng dặc, đội ngũ áp giải TsangyangGyatsoxuấtpháttừcungPotalacủathànhLhasa,dọcđườngtrảiquađủmọicảnhsắcđịaphương,cảquátrìnhtiếnbướcrấtchậmchạp.Mộtđộingũtổhợpbởingườicủacảmấydân tộcHán,Mãn,Tạng,Mông,chuyếnđinàycủa họ chỉ cómộtmục đích, nghe theomệnh lệnh của vuaKhangHy vàLha-bzangKhan,ápgiảiĐạtLaiLạtMathứ6TsangyangGyatsovàokinh.Hànhtrìnhxathẳm,đườngnúihiểmtrở,vùngđấthoangvắngnàykhôngcóliễukhóithuyềnsơncủaGiangNam,khôngcókimphấnphồnhoacủakinhđô,trốngtrảiđếndườngnhưkhôngcóbờbến.NămxưaĐạtLaithứ5đượclong trọngmờivàokinh, trênđườngvinhquangvôcùng,giờđâyĐạtLaithứ6lạiđeohìnhcụ,chịuđủdàyvòdọcđường.

Trong đội ngũ áp giải Tsangyang Gyatso, có nhiều người là binh línhMôngCổ,phầnlớnlạilàđệtửHoàngGiáo,họcũngcólòngkínhtrọngđốivớivịPhậtsốngtrẻtuổinày.DùhọphảinghelệnhLha-bzangKhan,nhưngkhôngquáđỗilàmkhóTsangyangGyatso;tronglònghọ,NgàichỉlàPhậtsống gặp nạn, chứ chẳng phải Đạt Lai giả như Lha-bzang Khan rêu rao.Ngay cả sứ giả của Đại Thanh, suốt dọc đường tiếp xúc gần gũi vớiTsangyangGyatsocũngbịlòngtừbicủaNgàilàmcảmđộng,lạinghethơtìnhcủaNgài,càngthêmkhẳngđịnhNgàichínhlàPhậtsốngthật.VìvậyhọrấtmựcchămsócTsangyangGyatso,thayvìnóilàápgiải,chibằngnóilàhộtống.

Chungquyvẫn lànúi caođườngxa,nhiềunămnay,vịPhật sốngđãởquentrongcungPotalahoalệ,sốngcuộcsốngáođẹpcơmngon,nàođãtừngchịunỗikhổlưulạccùngkhốndườngnày.Họđãvượtquanúituyếtmênhmang,vượtquasamạchoangnguyên,dọcđườnggặpphảivôsốkiểuthờitiếtthiênnhiênkhắcnghiệt,thậmchícómộtsốbinhsĩkhôngchịunổidàyvòđãchếttrênđường,bịâmthầmlặnglẽchôntronghoangmạc.Chẳngaihaybiếtsựtồntạicủahọ,họbìnhthườngđếnnỗigiốngnhưcỏcâychốncaonguyên, vì Tsangyang Gyatso, mới có một chặng hành trình không bìnhthường thếnày.Nhưngmọingười cuối cùngcũngchỉghinhớTsangyangGyatso,cònhọchỉlàmộtvàinốtđiểmxuyếttrongsinhmệnhcủaNgài.

Trảiquamấythánglặnlộidặmtrường,khihọđếnthảonguyênhồThanhHải,vịPhậtsốngphonglưutiêusáiấylúcnàyđãgầytrơxương.Từngxiếtbaohyvọngbản thân làmmộtkháchquađường,dắt côgáimình thương,giụcngựatungvó,rờixanonnướcnơiđây, tìmmộtkháchsạnnhânsinh,làmchốnvềcủakiếpnày.NhưnggiờđâyNgàiesợkiếplưulạcấy,bởivìNgàiđãmấtđingườicongáicó thểgửigắmchoNgài,mấtđiđịavịPhậtsốngNgàitừngkhángcự.Ngàilàtùnhân,khôngbiếtnênlấygìđểchứngminh bản thân vốn trong sạch chẳng có gì cả.Nói cách khác, tâm tư củaNgài,nàođãthậtsựcóngườihiểuđược.

Đâylàmộtvùngđấttinvàosốmệnh,trongkhóilửađềulantỏahơithởcủasốmệnh.HồThanhHải,biếtbaongườicầunguyệnởđây,nhưngnóchođượcbaonhiêungườitrònvẹn?Biếtbaongườinémđávàotronghồ,làvìhọ tin tưởnghồThanhHải trướcsausẽchonhângianmộtgiaophócông

bằng.NgườiđếnnơinàyđềusẽcầuphúcchoTsangyangGyatso,dùcótinsốmệnhhaykhông,cótínngưỡnggiốngnhauhaykhông,đềunguyệnývìhồthánh,vìĐạtLaithứ6,lưulạilờichúcphúcvĩnhviễn.DẫuNgàisớmđãbiếnmất không còn tăm tích trên thế gian này, sớm đã không rõ về đâu,nhưngchúngtavẫntintưởnglinhhồncủaNgàisẽquanhquẩnởđây,chỉđểđềnđápmuônngànchúngsinhvìNgàibônbarongruổi.

“ThanhSửCảo[1]” từngghichép,hồThanhHảichính lànơivùixươngcủaTsangyangGyatso.Trênđườngđếnkinhthành,ĐạtLaithứ6tuổimớihaimươilăm,bịbệnhvàquađờiởhồThanhHải,gửigắmsinhmệnhcholànnướchồxanhthẳmtrongveođó.Nhưngghichépsơsàinhưthếlàmsaokhiếnmọingườitinphục?DângiansauđólạicónhiềucáchnóikhácnhauđốivớitungtíchcủaTsangyangGyatso.CâuđốvềsựsốngchếtcủaNgài,lưulạitạihồThanhHải,nướchồtrầmmặc,khôngchobạnmộtlờigiảiđáp.VàcâuđốvềcáichếtcủaTsangyangGyatsođãthànhmộtántreokhôngthểphágiảitronglịchsửvàPhậtgiáoTạngtruyền.

[1]ThanhSửCảo:bảnthảomộtbộtưliệulịchsửvềthờinhàThanh,bắtđầutừkhiThanhTháiTổNỗNhĩCápXíchlậpranhàThanhvàonăm1616đếnkhiCáchmạngTânHợikếtthúcsựthốngtrịcủanhàThanhvàonăm1911.

VềtungtíchcủaNgài,truyềnthuyếtquánhiều,rấtđỗithầnbí,lạirấtđỗibuồnđẹp.CóngườinóiNgàiđiđếnhồThanhHải,mắcmộttrậnbệnhnặngrồiquađờiởđây.Cũngcóngườinói trênđườngđiNgàiđãbịLha-bzangKhanbímậtgiếthại,mụcđíchlàkhôngchoNgàicócơhộigặpđượcvuaĐạiThanh,có thểgâyhậuhọakhôn lường.Cũngcóngườinói,cuốicùngngàibịvuaKhangHygiamcầmởnúiNgũĐài[2],uuấtmàquađời.Truyềnthuyết cuối cùng được nhiều người mong mỏi là Tsangyang Gyatso gặpđượcquanápgiảitốtbụng,đãmạohiểmtựmìnhthảNgài.TừđóNgàimaidanhẩntính,làmmộtngườichănnuôibìnhthườngbênhồThanhHải,thơrượuphonglưu,sốnghếtcuộcđờicònlại.

[2]NúiNgũĐài:còngọilànúiThanhLương,nằmtrongđịaphậnhuyệnNgũĐài,tỉnhSơnTây,TrungQuốc,làmộttrongtứđạiPhậtgiáodanhsơntạiTrungQuốc,đượcđưavàodanhsáchdisảnthếgiớicủaUNESCOnăm2009.NúiNgũĐàiđượccoilàđạotràngcủaBồTátVănThù,vàcũngcóquanhệlâudàivớiPhậtgiáoTâyTạng.

Nhữngchuyệnnàyđềuchỉ là truyềnthuyết, làdânchúngđãtôvẽthêm

từngnétmàusắcthầnbímàlãngmạnchovịtìnhtănggiàuthầntháitruyềnkỳnày.Kỳthựcchúngtađềulàtướngbạidướitaycủanămtháng,bấtkểsốmệnhcủaTsangyangGyatsothuộcvềtruyềnthuyếtnào,cuốicùngđềutrởvềchốngióbụivôtận.Ngàichếtnămhaimươilămtuổi,haysốngđếntócbạcphơphơ,cũngchỉlàsựdàingắncủasinhmệnh,quátrìnhkhácnhau,kếtcuộclạigiốngnhau.Nhưngtậnsâuthẳmnộitâmchúngtaluôncómộtkhátvọng,cũnggiốngnhưxemmộtvởkịch,càngkhúcchiếtthìcàngsinhđộng,ngườidiễnnhậpvai,ngườixemcũngkhôngthoátrađược.

CólẽTsangyangGyatsothậtsựbệnhchếttạihồThanhHải,Ngàikhôngchịunổinỗikhổlưulạc,mắcmộttrậnbệnhnặng,khôngchữatrịđượcmàquađời.NhưngkhôngaibằnglòngchấpnhậncáichếtcủaNgài,thàrằngtinNgàichớpnhoángẩntích,kínđáokhôngtămhơi.Lha-bzangKhansẽkhôngbímậtgiếtchếtNgàiởgiữađường,nếuthậtsựmuốnNgàichết,TsangyangGyatsocólẽđãkhôngbướcđượcrakhỏicungPotala.ĐệBaSangyeGyatsolòngdạ sâuxa, cũngphảiđầu rơixuốngđất trướcmặty,huốnghồchỉ làTsangyangGyatsomềmyếu cô độc.Ngài cũng không bị giam cầmở núiNgũĐài,nếuthậtsựbịKhangHygiamcầm,thếthìtrongsửThanhsẽcóghichépchitiết,khôngcầnđểlạimộtcâuđố,khiếnngườiđờinhọclòngsuyđoán.

TsangyangGyatsothậtsựlưulạihồThanhHảiư?Phảichăngđãxảyramộtcâuchuyệntìnhyêuđơngiảnđẹpđẽvớimộtcôgáichăncừunơinày,thầnlinhcủahồThanhHảiđãđápứngtâmnguyệncủaNgài,đểNgài thơrượuphonglưusốnghếtmộtđờiởvùngđấtyênbìnhnày?Chắcchắnkhôngthể lànhư thế,Ngài làPhậtsống,Ngàinênnghĩcáchbướcrakhỏiđườngquanhbếnmêcủatrầnthế,saolạicóthểsavàolướitrần,camnguyệnmộtđờilemluốcbùnđất?Hơnnữanhângianrốiren,nàođãcósựtrònvẹnNgàimongmuốn,sựtrònvẹnchẳngphụNhưLaichẳngphụnàngấy?NgàichọncungPotala,suốtđờilàPhật,thìphảiphụlònggiainhân.Ngàichọntiêudaohồngtrần,cùngngườiđẹphoanái,thìđịnhsẵnsẽphảnbộiPhậttổ.Dođó,chúng sinh cũng không thể sắp xếpmột kết cục hoànmỹ choTsangyangGyatso.

Ngắm hồ Thanh Hải lần nữa, nó vẫn lặng yên.Mấy trăm năm rồi, nómangnặngbímậtkhôngthểgiảiđápnày,bịngườiđời truyhỏivôsốlần,chẳng lẽ thật sựkhôngmệtmỏichútnào?Chắc làkhôngmệt,nếukhông,

làmsaoêmđềmphẳnglặngnhưthế,làmsaotrongtrẻotinhkhiếtnhưthế.Chỉcótronggiónhẹ,mặtnướchồấylăntăngợnsóng,nhưcótâmnguyệnchưathỏa,muốnkểvớichúngta.

Rốtcuộcđãẩngiấubímậtgìkhôngchoaibiết?NgườitênlàTsangyangGyatsoấy,cuốicùngđãđiđếnchốnnào?TruyềnkỳđờinàycủaNgàithậtsựđãkếtthúc,haylàvừamớibắtđầu?HồThanhHải,làduyênđicủaNgài,haylàduyênđếncủaNgài?

Lướitrần

TsangyangGyatso,NgàikhôngthẹnlàvịvualớnnhấtcủacungPotala,không thẹn là tình langđẹpnhất trênđườngphốLhasa.Chỉ cóNgàimớixứngđánglànhấtđạitìnhtăng,thâmtìnhvàtừbicủaNgàiđãtrởthànhtínngưỡngcủangườiTạng.

Phậtnói,hãybỏquachonhữngngườiđãtừnglầmđườnglạclốivìtìnhyêu,thathứchohọ,cũnglàkhoandungchomình.Đờingườicónhiềucạmbẫyđềudobảnthântựtayđàonên,chorằngcóthểsănbắtđượcngườikhác,nhưngchínhmìnhmới làngườimắcbẫy.Trênđờicó lưới trần, lưới tình,lướidanhlợi,bạnkhôngrờibỏđượcthứgì,sẽbịthứấyquấnchặt.Chuyệnđời là thế,cómấtcóđược,khôngmấtkhóđược.Nhưngnàoaichắcchắnrằngthứcóđượcsẽnhấtđịnhsẽnhiềuhơnthứmấtđi?

Chúngtathườngthíchvàomộtngàybìnhthường,mộtmìnhphamộtchéntràcảmxúc,buồnvui,chuangọttrongđócóthểphốihợptheokhẩuvịcủamình.Nhưngchéntràcủađờingườilạikhôngchophépchúngtatùyýphachế,mấtđichừngmực,liềnthànhtràđắngcảđời.TsangyangGyatsolàPhậtsốngtônquý,chéntràđờingườinàycũngkhôngthểtựchâmtựuống,màphảinghe theo sắpxếpcủa sốmệnh.Ngàiđemmộtmảnh lòngbăngnémvàotrongấm,đợikhitrànguộingườitan,Ngàinênđiđâu,làmgì?

ĐóvốnlàmộtthờiđạiPhậtsốngphôtrươngthanhthế,vôsốngườiTạnglấyPhậtgiáolàmtínngưỡngkiếpnàyvĩnhviễnkhôngthayđổi,camnguyệncúiđầulàmtínđồ.Họtintưởngnhânquả,tintưởngmọithứtrênđờiđềucóluânhồi,tintưởngmảnhđấthọsinhsốngcónúithầnhồthánhbảohộ,đờiđờibìnhanhạnhphúc.NămxưavuaThuậnTrịcủaĐạiThanhtừngnhiềulần long trọngmờiĐạtLai thứ5vàokinh, sauđóĐạtLai thứ5LobsangGyatsođượcquanviênĐạiThanhtháptùng,dẫnbangànngườirầmrộlênđườngđếnkinhthành,vuaThuậnTrịdùnglễnghicaonhấttiếpđãi.SaukhiĐạtLai thứ5 ravề, cònbanchoNgài ấnvàngvà sáchphong tônquývôcùng.

Nàongờcụcdiệnchính trịcóquánhiều tranhđoạtbiếnđộng,dù làxứPhật,cũngkhôngcótịnhthổ.NếukhôngsợdẫnđếncụcdiệnchínhtrịTâyTạnghỗnloạn,ĐệBaSangyeGyatsocũngsẽkhônggiấukhôngpháttangđốivớicáichếtcủaĐạtLaithứ5,cònĐạtLaithứ6TsangyangGyatsocũngkhôngcầnẩnnáu trongdângianmười lămnămtròn.Mười lămnăm,mộtđứabéoeoechàođờiđãkhônlớnthànhmộtthiếuniênanhtuấnphonglưu,tưtưởngcủaNgài,tìnhcảmcủaNgàiđềulưulạiởlàngnhỏtônsùngtựdovàtìnhyêuấy.Hạnhphúcbìnhdịnàybịmộtthânphậngiấukínđậptantriệtđể,lầnđầutiênNgàinếmtrảinỗithốngkhổcủasựmấtmát,mấtđingườithânởquênhà,mấtđicôgáithuởmơxanhngựagỗ,mấtđitựdoNgàiđangcó.

Bất cứ người nào cũng biết, TsangyangGyatso đã tiếp nhận thân phậnPhậtsốngvàolúcchưabiếtgìcả.BịSangyeGyatsotừlàngnhỏMonyuđưađếncungPotalacủaLhasa,từmộtthiếuniênchănbò,lắcmìnhbiếnhóa,trởthànhPhậtsốngđượcchúngsinhủnghộ.Ngàitrútbỏtrangphụcchấtphác,mặcáosưvào,ngồi trênngaiPhậtchótvót,đượcmuôndânthànhkínhlễbái.NếukhôngphảiĐệBaSangyeGyatsololắngchocụcdiệnchínhtrị,rềràkhôngchịugiaoquyềntrượngchoNgài,Ngàicóthểchủtrìchínhsựtheoýmuốn,thìsẽkhôngkhổsởvìthânphậnconrốimấynăm.

MaythayNgàiđãcóhạnhphúckhác,cửasauthôngđếnthànhLhasacủacungPotala,đãtìmđượcchoTsangyangGyatsomùaxuânNgàiluônhướngđến.QuánrượunhỏMakyeAmeấyđãthỏamãntâmnguyệnNgàitrongmơtìmkiếm,côgáiQonggyaitênDawaDolmaấyđãbùđắpnỗikhổsởbơvơnhiều năm của Ngài. Đó là thời gian hạnh phúc nhất trong cuộc đời

TsangyangGyatso, ngày ngàymongmỏimặt trời lặn, bởi chỉ có vào banđêm,Ngàimới có thể tận tìnhbuông thả linhhồn,ởquán rượunhỏuốngrượuvuica,cùngcôgáimìnhyêunửađêmvuốtveanủi.Màtrướckhitrờisáng,conchóvànggiànuatrungthànhcủacungPotalasẽchờđợiNgài.

NếukhôngcósựxuấthiệncủaLha-bzangKhan,khôngcóyxáotrộnmộthồnướclặng,TsangyangGyatsovẫncóthểtiếptụcsởhữuhạnhphúccủaNgài.Ngàicóthểtừbỏquyềnlựcchícaovôthượng,chỉcầnSangyeGyatsokhông hỏi đến việc củaNgài ở dân gian, đểNgài làm tình lang đẹp nhấttrongthànhLhasa,mỗingàyvuicathơtìnhcủamình,tiêudaotựtạicùngýtrungnhân.Hạnhphúc luônquángắnngủi,cònchưanếmhếtmùivịngọtngào,nắngxuânmuônhồngngàntíađãcứthếmộtđikhôngtrởlại.DawaDolmarờixaNgài,SangyeGyatsobịxửtử,cảtòacungđiệnrộnglớn,chỉcònlạiNgàiđơnđộcmộtmìnhgánhvác.

Cóđượcquyềnlựcthìsao?Bậcdũngsĩtunghoànhthảonguyênđó,Ngàitrướcgiờnàođãlàmđược?LúcấychínhgiáoTâyTạngđãlàmộtbàncờtánloạn,TsangyangGyatso thíchmơxuântìnhdịu, làmsaocóthểrasứcvãnhồisóngdữ,phảnbạithànhthắng?Ngàibịsốmệnhkiềmchếquálâu,ngoàiđọckinhlúcbanđêmyêntĩnh,chỉcóthểviết thơtìnhdướiánhđènvàng.Suốtđờinày,TsangyangGyatsođềukhôngthểgiốngnhưĐạtLaithứ5,cóđầuóc thao lược kiệt xuất,Ngài chỉ có tấm lòngnhumì phonghoa tuyếtnguyệt.Vàothờibuổitháibìnhthịnhthế,Ngàicólẽsẽhạnhphúc,vàothờiđạibiếnđộngấy,Ngàiđịnhsẵnsẽtrởthànhvậthysinhcủachínhtrị.

BấtkểnhữngdânchúngchấtpháchiềnlànhkiaủnghộPhậtsốngcủahọra sao, cũngkhông thểbảovệNgài.Họ trơmắtnhìnNgàibịđộingũcủaLha-bzangKhanđưađi,tườngthànhxâybằngthânthểmáuthịtkhôngchịunổimộtđòn,hànhđộngvônghĩachỉkhiếnthêmvàingườibịchôntheo.CònvịPhậtsốngtrẻtuổichỉcóthểnhìnhọrơilệ,đểlạilinhhồn,phómặcthểxáclưuđày.TìnhcacủaNgàitừđóhòavàochốnsâulinhhồnmỗingười,sưởiấmthânthểhọ,cũngtrởthànhniềmtrântrọngsuốtđờicủahọ.

Chúngtanêntinvàochữduyên,gặpgỡgiữadòngngườichenvainốigót,chínhlàduyênphận.Nếukhôngthểnắmgiữ,dùlàduyênđịnhbađời,haomònhếtrồicuốicùngcũngthànhxalạ.DuyênphậncủaTsangyangGyatso

và Dawa Dolma rốt cuộc vẫn quá mỏng manh, thời gian bên nhau ngắnchẳngtàygang.CólẽchínhvìngắnngủimớikhiếnTsangyangGyatsoghilòngtạcdạnhưthế.Nếugầngũilâurồi,đôibênsinhlòngchánngán,sựtốtđẹpcủaquákhứđềutrởthànhphiềntoái,nhữngcâuthơtìnhkiaháchẳngphảitriệtđểxóabỏtrongkýức?Đềunóinhưgầnnhưxamớilàmỹcảm,tình yêu không thể quá nhập tâm, khi yêu có thể bao dung tất cả khuyếtđiểm,mộtmaimấtđicảmgiácấy,ưuđiểmcũngthànhgánhnặng.

TsangyangGyatsođếnhồThanhHải,ngắmlànnướchồêmđềmấy,liềnchẳngthểrờichân.NgàinhậnđịnhhồthánhnàysẽlàchốnvềkiếpnàycủaNgài,dùchônthânởđây,haysaunàyphiêubạtđời tànnhưcũ,Ngàiđềuphảilưulạinơiđâychútgìđó.Ngàiphảinóichođôngđảochúngsinhtrênđờibiết,ĐạtLaithứ6TsangyangGyatsotừngcómộtđoạnduyênxưavớihồThanhHải,đồng thờinơiđây là trạmdịchNgàiđãdừngchân.Thật raNgài sớm đã nhìn thấy tín ngưỡng của bản thân, tương lai của bản thân,mộngtưởngcủabảnthânvàtấtcảnhântrướcquảsautrongmảngmàulamtinhkhiếtnày.NhưngNgàikhôngnói, thàđểngườiđờichorằngnhânvậtgiốngnhưthiênthầnnàyđãthầnkỳchếtđihoặcthầnbímấttíchởđây.

ĐấylàcâuđốNgàiđặtrachochúngsinh,làcụcdiệnNgàimộttaysắpsẵn,khôngaicóthểđoánthấuhuyềncơtrongđó.Ngườiđếnxoaykinhluântrên tay,némxuốngmấyhònđá,hoặcđựngđầymộtbìnhnướchồ thánh,cầunguyệnchúcphúcchoNgài.Lắngnghetruyềnkỳmơhồ,suyđoánhànhtung củaNgài, nhẩmđọc thơ tình củaNgài khôngbiết chán.Ai nóiNgàichẳngđể lạigì, trướchồnướcmênhmôngxanh thẳmđó,Ngài cuối cùngkhông quên để lại thơ tình củamình.Nếu hỏi người đời vì saomê luyếnTsangyangGyatso, đó ắt là bị thơ tình củaNgài cảm nhiễm.Nếumất đinhữngbàithơtìnhônnhunày,NgàicònlàTsangyangGyatsochăng?

Chungquylàmộtnamtửthếnào,cótấmlòngrasao,mớicóthểviếtranhữngcâuthơtuyệtmỹdườngấy.TsangyangGyatso,Ngàikhôngthẹnlàvịvua lớnnhấtcủacungPotala,không thẹn là tình langđẹpnhất trênđườngphốLhasa.ChỉcóNgàimớixứngđánglànhấtđạitìnhtăng,sựthâmtìnhvàtừbicủaNgài,đãtrởthànhtínngưỡngcủangườiTạng.NhưngNgàivẫnđãrađi,rờixanhữngtínđồyêukínhủnghộNgài,đimộtcáchrấtđỗitiêusái,rấtđỗitriệtđể.

Mãiđếnsaunày,mộtquyểnsách“BítruyệnĐạtLaiLạtMathứ6”củaNgawangLhundrupDaji[1]ngườidântộcMôngCổmớithỏamãnđượctâmnguyệncủanhiềungười,ôngđãtiếpdiễnsinhmệnhcủaTsangyangGyatso,chỉdẫnchúngtađitìmkiếmlờigiảicâuđốkia,đồngthờivìNgàiviếttiếptruyềnkỳnửađờisau.KhiếnchúngtatintưởngTsangyangGyatsothậtsựkhôngchết,NgàithầnbímấttíchởhồThanhHải,từđóbắtđầumộtchặngđườngđờiphiêubạtkhác.

[1]AVượngLuânChâuĐạtCát,1715-1780.

Códuyêncuốicùngsẽgặplại.ThậtmuốnmờiaiđóđếnhồThanhHảimột chuyến, đến cung Potala một chuyến, kiếm tìm nơi chôn cất củaTsangyangGyatso.Khôngbiếtmấytrămnămnay,nhiềutínđồthànhkínhphảichăngđãtìmđượcxálợicủaNgài,sợitóccủaNgài,hoặcmộtvậttrangsứcnàođótrênngườiNgài.NếuNgàithậtsựlàPhật,thếthìcáichếtcũnglàgiải thoát của linh hồn, nó có thể khiến linh hồnbay bổng, đồng thời tìmđược chốnvề.Cuộc đời củaNgài tuy làmột bi kịch không thể ngăn cản,nhưngtôitinrằng,TsangyangGyatsotuyệtđốisẽkhôngchọnlựachạytrốnởmànkịchcuốicùng.

Bítruyện

Trongnhữngnămthángphiêubạtđó,TsangyangGyatsokhôngcó tìnhyêunữa,khônglàmthơnữa,cuộcđờitiêusáiđãcùngchếtvớituổiđờihaimươilămcủaNgài.

Đãđếnlúctừbiệtvớicảnhxuântươiđẹp,nắngxuâncủamùavụ,tắtrồivẫnsẽhửng,cònnắngxuâncủađờingười,mấtrồisẽmộtđikhôngvề.Nămthángvẫnbiếcxanh,chỉlàmộtsốcâuchuyệnbểdâuđangnhuộmmàuchonó,khiếncảnhtượngtrẻtrungbắtđầungảvàng.Saukhimộtngườiđiquamộtchặnghànhtrình,luôncảmthấytuổithanhxuântrongquákhứbịuổngphí trôi quavô ích, giờđâymọi cuộcgặpgỡđã trởnênmuộnmàng.Rất

muốntrởvềquákhứ,dungnhanmỹmiều,thươngcảmcũngdịudàng,buồnrầucũngđẹpđẽ.

Nhânngày tuyếtbay lấtphất, tôivộibướcđếnmộtcanhbạc thờigian.Đờingườitrảiquavôsốbiểnbiếcnươngdâu,vìsaocònchưahiểurõ,trướcmặtthờigian,chúngtamãimãichỉlàkẻthuacuộc,thuađếnthêthảm.Thờitrẻ,sởhữucảnúithờigian,chỉcảmthấychodùhoangphếrasaođềukhôngcólỗi.Khiđó,chúngtathườngkhôngtinnhânquả,khôngtinsốmệnh,chorằngdựavàosứclựcdồidàocủamình,cóthểchốngđốivớisốmệnh.Mãiđếnkhithờigianlàmchođầyngườithươngtích,mớibiếttấtcảduyêntrướcđềulàđịnhmệnh,tấtcảkếtcuộcsớmcóđượcsắpxếp.Đãkhôngthểthayđổiquỹđạocủasinhmệnh,hàtấtphảibuồnthandòngchảythờigianquáđỗivộivàng?

SovớiTsangyangGyatso,chúngtađềulàngườibìnhthường,kiếpnàylàngười,kiếpsaukhôngbiếtsẽlàgì,cólẽlàcâyhoa,cólẽlàchimchóc.NgàilàPhật sống, do đó nhất địnhNgài có kiếp sau, kiếp sau củaNgài vẫn làThầnPhật,vẫnngồitrênngaivàngchícaovôthượng.Nhưngkhôngphảitấtcảsinhmệnhcaoquýđềucóthểsởhữuhạnhphúc,khôngphảitấtcảsinhmệnhhènkémđịnhsẵnkhôngcócuộcsống tốtđẹp.Chuyệnđời trònvẹnnằmở lòngngười,một tấm lòng camnguyệnbình đạm,một tấm lòng dễdàng thỏamãn, sẽ càng cóđượcnhiềuhơn sovới lòngdạ thammuốnhưvinh.

SovớicácvịPhậtsốngkhác,TsangyangGyatsođượcxemnhưlàhạnhphúc, cuộc sống tự tạimười lămnăm trờiđãchoNgài tựdovô tận.Ngàitừngcóhạnhphúcbìnhdịnhất trênđời, từngcó tìnhyêu tốtđẹpnhấtđờingười, những thứ này, các vịĐạt Lai khác đều chưa từng có. TsangyangGyatsokhôngphảilàmộtngườithamluyếndanhlợi,thếthìngàinênthỏamãn, thỏamãnvớinhững thứnhiềunămquaNgài cóđượcmà lãngquênnhữngthứNgàimấtđi.ChungquythìNgàikhácvớihọ,từkhithầnbímấttíchbênhồThanhHải,NgàiđãđịnhsẵnlàmộtvịĐạtLaithầnkỳnhấttrongPhậtgiáoTạngtruyền.

Dùchếthayẩntích,cuộcđờicủangàiđềuđặtdấuchấmhếtvàolúchaimươi lăm tuổi.Nếunhục thâncủaNgài thật sựchếtđinămhaimươi lăm

tuổi,thếthìNgàisẽvĩnhviễnsốngởtuổihailăm.NếuNgàikhôngchếtởhồThanhHải,thếthìngườigiấuhọchôntênkiatrongtruyềnthuyếtcũngchưachắcđã làNgài.DùNgài còn sống, sinhmệnhđược tiếp tục, cũngkhôngcònlàTsangyangGyatsotrướchaimươilămtuổinữa.Ngàisẽlàmộtngườikhác,mộtngườichúngtaxa lạ,dù truyềnkỳcủaNgàiđangtiếp tục,PhậtgiáocủaNgàiđangtruyềndương,nhưngngườichúngtaghinhớ,mãimãilàTsangyangGyatsotrướchaimươilămtuổi;thiếuniêntựdochănthảtạilàngnúinhỏMonyuấy;vịPhậtsốngđượctrămngàntínđồtriềubáitrongcungPotalaấy;chànglãngtửvuivẻháttìnhcatrênđườngphốLhasaấy.

Suốtba trămnămnay,hàngngànngười truy tìm trướcđi saunối,mụcđíchcũngchỉlàtìmTsangyangGyatsolúctrước,TsangyangGyatsoviếtthơtình, Tsangyang Gyatso thân thể bị giam cầm, linh hồn luôn buông thả.NhưnghọkhôngtừbỏthămdòcâuđốcủahồThanhHải,TsangyangGyatsođãlàmộtcâuđố,thêlươngđilạitrênnhânthế,đếnkhôngnơiđến,đichẳngnơiđi.Thếlà,họđãtintưởngtruyềnthuyết,tintưởngquyển"Bítruyện"màNgawangLhundrupDajiviếtra.

BiếtbaongườidướiánhđènbơvàngvọtlậtgiởthơtìnhcủaTsangyangGyatso, lại lật xem "Bí truyện Đạt Lai Lạt Ma thứ 6" của NgawangLhundrupDaji.Họvàtôicùngtinnhưnhau,tronglịchsửthậtsựđãcómộtTsangyangGyatso,NgàithậtsựđãsinhratrênđấtTạng,NgàithậtsựđãđếnhồThanhHải,nhấtđịnhsẽlưulạichútgìđó.Dùtrốnvàogiữacỏcâynúiđá,ẩnchìmtronggiósươngmưatuyết,nhấtđịnhvẫncóthểtìmkiếmchúng.Trongcõiuminhsẽcósắpxếp,chỉdẫnbạnvàtôitìmđượclờigiảicâuđốnàyvàomộtngàytìnhcờnàođó.

Tìnhcảmđếnlúcsâusắc,luônkhôngtránhkhỏimộtcâu:"Vìsaophảiđểtagặpđượcngười?"Đúngvậy,nếukhôngcógặpgỡ,tacũngchỉlàmộthạtbụiđấtbìnhthường,mỗingàyđầutắtmặttốivìcuộcsống,chìmnghỉmgiữabiểnngườimênhmông.Vìcógặpgỡ,tấtcảbắtđầuthayđổi,đãcóhướngđếnvà theođuổi,đã có tráchnhiệmvàgánhvác,đã cóvui sướngvàđaukhổ.Dođócólúcthàrằngcảđờikhôngcầngặpgỡ,thàrằngsuốtđờikhôngcầnnắmtay,nhưngđờingườinếukhôngcógặpgỡ,lạisẽbuồntẻnhạtnhẽobiếtnhườngnào.

ChúngtachưatừnggặpgỡTsangyangGyatso,nhưngthườngbởixemthơtìnhcủaNgàimàganruộtrốibờivìNgài.Vôsốlầntưởngtượng,sinhmệnhcủaNgàituyệtđốisẽkhôngngắnngủinhưthế,Ngàichắcvẫncótươnglairất dài,mang sứmệnh của Phật sống, đi lại giữa nhân thế, phổ độ chúngsinh. Đó là vì nhân sinh hữu tình, Ngài là tình tăng, Ngài đem tình cảmtruyềnnhiễmchongườiđời,đemvậnmệnhgiaophóchonămtháng.Dù"Bítruyện"củaNgawangLhundrupDajichưachắcthậtsựđángtin,nhưngôngđãkểchochúngtatruyềnkỳnửađờisaucủaTsangyangGyatso.

"BítruyệnĐạtLaiLạtMathứ6",còncótên"DiệuÂmThiênGiớiTỳBàÂm".GhichépnhữngtrắctrởcủaĐạtLạithứ6TsangyangGyatso,tiếpdiễntruyền kỳ từ sau khi ngài biếnmất ở hồ ThanhHải. Tác giả làNgawangLhundrupDajingườidântộcMôngCổ,ôngtựxưngtừnhỏtheoTsangyangGyatsoxuấtgialàmsư,họctậpkinhPhật.SauđólạiđếnTâyTạngchuyêntu,tinhthôngtiếngTạng,tutậpHiểnMậtgiáopháp[1],dođótrìnhđộPhậthọc cao thâm, trở thành bậc đại đức Phật giáo tính thôngHiếnMật giáopháp,ởkhuvựcTâyTạngđượctônxưnglàLhazunPandita[2].

[1]MậtgiáolàmộtchipháicủaPhậtgiáoĐạithừa,hìnhthànhvàokhoảngthếkỷthứVtạiẤnĐộ,cóđặctrưngtruyềnthụbímậtkhôngchophépcôngkhai,vànộidungđầythầnbí,nêngọilàMậtgiáo.CácdòngpháiPhậtgiáokháctrướcvàngoàiMậtgiáođượcgọilàHiểngiáo.

[2]Pandita:dịchâmtiếngPhạn,nghĩalàhọcgiảuyênbác.

Nghe nóiNgawang LhundrupDaji là linh đồng chuyển thế củaĐệBaSangyeGyatso,làvịPhậtsốngchuyểnthếđầutiênsinhraởAlxa[3].NhiềutìnhtiếttrongsáchđốichứnglẫnnhauvớisửkývàtruyềnthuyếtdângiancủacácvùngHán,Tạng,Mông,nhưngvì tườngthuậtcủa"Bí truyện"quáđỗi thầnkỳ, trên lịchsử lạikhôngcócácghichépchân thựckhácsaukhiTsangyangGyatso biếnmất ở hồ ThanhHải, do đó khiến người đời khóphânthậtgiả.Vìlàbítruyện,đươngnhiênkhôngthểxemnhưchínhsửđểtinchắckhôngnghingờ,ngườiđọcquacóthểkhôngcầnquátưởnglàthật,nhưnglạikhôngthểxemthườngýnghĩatồntạicủanó.

[3]Alxa(MinhALạpThiện):mộttrongmườihaiđơnvịhànhchínhcấpđịakhuvàmộttrongbaminhcòntồntạiởNộiMôngCổ,cóbiêngiớivớiMôngCổởphíaBắc,BayanNurởphíađôngbắc,ÔHảivàOrdosởphíađông,NinhHạởphíađôngnam,CamTúcởphíatâyvànam.ThủphủlàBayanHaote(BaNgạnHạoĐặc),têncũdoanhĐịnhViễn.

"Bí truyện" của Ngawang Lhundrup Daji không những chẳng giải đápđược câu đố về sống chết của Tsangyang Gyatso, ngược lại khiến câuchuyệnvốndĩhưảocàngnhuốmmàutruyềnthuyết.Từngcâuchữcủaôngđãmangtớichongườiđờitrítưởngtượngvôtận,khiếnnhữngngườitìmtòibímậtkiatinrằngTsangyangGyatsothựcsựvẫncònsống,đồngthờigiốngnhưtrongsáchcủaôngviết,TsangyangGyatsođãbắtđầumộtchặngđườngnhân sinh mới. Sau khi rời khỏi Thanh Hải, hành tung của TsangyangGyatsotrảikhắpcảcaonguyênThanhTạng,vàchuduhoằngphápởcácnơiNepal,ẤnĐộ,TâyKhang[4],MôngCổ,từđóthựchiệnsứmệnhPhậtsốngphổđộchúngsinhcủaNgài.

[4]TâyKhang:làmộttỉnhkhôngcòntồntạicủaTrungHoaDânQuốc.TỉnhbaogồmhầuhếtkhuvựcKhamcủaTâyTạngtheocáchhiểutruyềnthống.

CólẽchúngtathậtsựkhôngcầnsođoTsangyangGyatsorốtcuộcđãđiđâu,mọi truy hỏi rối rắm, đối vớiNgài đều chỉ là vướng bận chua ngấy.Ngàisốngvìtìnhyêu,sốngvìtựdo,nếuTsangyangGyatsotrướchaimươilămtuổiđãphụlòngPhậttổ,phụlònggiainhân,thếthìhãyđểNgàidùngnămthángtrongtươnglaiđểbùđắplỗilầmcủaquákhứ.NhưngTsangyangGyatsosaunàykhôngcònlàchàngtraitiêusáiphonglưuthuởtrước,Ngàiđãphụbạcquánhiềusứmệnh,chịuđủkhổnạnlưulạckhốncùng.Chúngtachỉcònnhìnthấymộthànhgiảđơnđộcdạochơichốnhồngtrần,mộtnhàsưlạcpháchnơicõitrọc.

Trongnhữngnăm thángphiêubạtđó,TsangyangGyatsokhôngcó tìnhyêunữa,khônglàmthơnữa,cuộcđời tiêusáiđãcùngchếtđivới tuổihaimươilămcủaNgài.MọithứcủaquákhứkếtthúcbênhồThanhHải,chìmtrong gió bụi cuồn cuộn của lịch sử, cũng chìm trong nước hồ sóng biếckhônglời.Khôngcầnmưuđồđạtđượcđiềugìnữa,chuyệnđãquahãyđểnótrôiqua,chuyệnnênđếnhãyđểnóđến.Đãtinnhânquả,thìnêntintưởng,thếgiannàytuychẳngcónhụcthânbấttử,nhưngvẫncólinhhồnbấtdiệt.BấtkểngườidungoạnchốnhồngtrầnđócóphảilàTsangyangGyatsohaykhông,chỉcầnNgàitừngtồntại,chínhlàvẻđẹpchânthựccủanhângian.

Sốnglại

Nămxưachorằngsơncùngthủytận,điđếntìnhcảnhkhôngcólốithoát,nhưnghiệnnaylạicảmthấyđườngđixathẳm,phươngxarấtxa.Đếnsaucùng,dungoạnchốnphùthếhồngtrần,TsangyangGyatsođãhọcđượcsânvắngdạobước.

Phảiđọcmộtbàithơxaoxuyếnlòngngườinhưthếnào,mớikhôngkinhđộngtâmtìnhđãbìnhtĩnh?Nênkểlạicâuchuyệncủamộtkháchquađườngnhưthếnào,mớikhôngxáotrộnngàythángđãđivàoyênổn?Tìnhcảmvàvậnmệnhcủaconngườitựanhưmâytrôibồngbềnhkhôngthểnắmbắt,lúctụlúctan,lúclylúchợp.Chúngtarốtcuộchiểubiếtbaonhiêuvềnhânquả?Nhâncủakiếptrước,quảcủakiếpnày,nhâncủahômqua,quảcủahômnay.Lẽ nào nhân quả luân hồi, thật sự sẽ đến một cách chính xác chẳng sai,khôngxuấthiệnmảymaysaisótvàlệchlạc?

Nhiềungườitừngđọc"Bítruyện"củaNgawangLhundrupDaji,sẽkhôngtựchủđượckhiếnmìnhchìmđắmtrongnó,vờnhưnhữngcâuchuyệnnàyTsangyangGyatso từng trảiqua,dầndà lâungày,đãbiến thành thật.Đâykhôngxemlàdốimìnhdốingười,conngườiphảihọccáchtựmìnhđiềutiết,mớicóthểđạtđượccàngnhiềuvuivẻvàthỏamãn.Nếumộtmựcchấpnhấtvớichântướng,sẽmấtđinhiềuquátrìnhtưởngtượngtốtđẹp,mấtđiýnghĩatheođuổivốncó.

"Trongkhoảnhkhắc,tưởngchừngtrờirungđấtchuyển,bãotốdữdộinổilên, nhất thời tối sầm không phân biệt được phương vị. Bỗng nhiên, thấytronggióbãocóánhlửachậpchờn,ngắmkỹ,lạihóaramộtphụnữănmặckiểungườichănnuôiđiởphíatrước,tôiđitheosaubàta,mãiđếnlúcbìnhminh, người phụ nữ đó lặng lẽ ẩn đi, gió bão cũng ngưng,mặt đấtmênhmang, chỉ sót lại cát vàng và khói bụi vô tận."Đoạn văn này là ghi chéptrong"Bítruyện"củaNgawangLhundrupDaji.

TsangyangGyatsorờihồThanhHải,mộtmìnhđivềphíatrướctronggió

bụimênhmang,sauđóđãcólầngặpgỡnày,cònngườiphụnữnàylàThiênMẫu,chỉhiệnthângiúpNgàithoáthiểm.CuộcgặpgỡthầnkỳấycàngthêmítnhiềusắctháithầnthoạichoTsangyangGyatsovốnđãlykỳ.Đừngxétnétthậtgiảcủachuyệnnày,tómlạiTsangyangGyatsođãthoátkhỏinguyhiểm,không còn là tù phạm bịmấy ngàn người áp giải về kinh thành. Xem raTsangyangGyatsokiếpnàythậtsựkhôngcóduyênvớitòahoàngthànhấy,Ngài thuộcvềđấtTạngbaola,chỉcóởđây,hồnpháchmớichẳngcôđộckhôngnơinươngtựa.

ĐâylàtựdoTsangyangGyatsolầnđầutiêncóđượctừsaukhimườilămtuổivàoởtrongcungPotala.Ngắmángmâybồngbềnhtrênbầutrờiquangđãng, ngắm chimưng dang cánh chao liệng, cả đến giómát lướt qua bênngười,tấtcảđềukhiếnNgàicảmthấythoảimáitrướcgiờchưatừngcó.Mọithứcủahômquađãchết,Ngàichỉsởhữuhômnayvàngàymai.TsangyangGyatsokhôngcònlàvịĐạtLai thứ6ngồingấtngưởngtrênngaiPhậtcủacungPotalakianữa,cũngkhôngcònlàchàngDangsangWangpocóthểlangthang trênđườngphốLhasamặcýuốngrượuvuingôngkianữa.GiờđâybảnthânNgàicũngkhôngbiếtmìnhlàai,khôngbiếtmìnhphảilàmgì.Ngàichỉbiếtmìnhlàngườitựdo,cóthểtùyýđilạiởvùnghoangnguyênrộnglớnnày,dùchịuhếtkhổnạn,cũngkhôngoánkhônghối.

Nhiều năm qua, TsangyangGyatso tuy thân là thủ lĩnh chính giáoTâyTạng,làPhậtsốngtronglòngtrămngàntínđồ,nhưngNgàichưatừngthậtsựvuivẻ.BởivìNgàiđãmấttựdo,Ngàichínhlàchúchimsẻlôngvàngbịnhốttrongnhàđẹp,đượcchoăngạongọckêvàng,vẫntiềutụytrơxương,uuấtkémvui.Nếukhôngcóđoạnnhạcxengiữađẹpđẽkiacủaquán rượunhỏMakyeAme,TsangyangGyatsocólẽđãkhôhéotrongcungPotala,đờingườichẳngcònvuithúgì.Trảiquamộttrậnảodiệt,Ngàicầnsốnglại,chỉcósốnglạimớicóthểkhiếnNgàitìmlạimọithứtừngđánhmất.

Nhưng sau khi sống lại thật sự có thể sống theo ý nguyện của mìnhchăng?SaukhiTsangyangGyatsocólạitựdo,việcNgàinghĩđếnđầutiênlàcác tínđồủnghộNgài,Ngàikhôngquênđược tìnhcảnhmình từcungPotalabịápgiảirangoài,nhữngsưsãivàtínđồấyrơilệròngrãvìNgài,chiếnđấuquênmìnhvìNgài,chảymáuhysinhvìNgài.GiờđâyNgàiđượcgiảithoát,cũnglànhờngườiTạnggiảicứu,nhờPhậttổtừbi.NgàinêndùngPhậtpháptuluyệnnhiềunămcủamình,dùngtrí tuệtỉnhtáocủamình,để

cứugiúpđámngườihènmọnnhưsâukiếnấy,cứugiúpchúngsinhvẫnchìmđắmtrongngumuộivàkhổnạnấy.

PhậtĐà đã tiếp tục sinhmệnh củaNgài, nghĩa là đã trao choNgài sứmệnhlớnhơn,trướcsứmệnhtotát,Ngàikhôngthểlùilại,đồngthờibiếtrõconđườngphíatrướcsẽkhôngbằngphẳng.

Trảiquadặmtrườngrongruổi,TsangyangGyatsođãsứccùnglựckiệt,dọcđườngănđóimặcrét,TsangyangGyatsolầnđầunếmđượcnỗikhổđixa.MộtvịPhậtsốngđãsốngquencuộcsốngannhàn,từđótrảiquanhữngngàylưuvongchân trời.NếuLha-bzangKhanbiếtTsangyangGyatsocòntồntạitrênđời,liệuycóthachoNgàikhông?BịbứcbáchbởithếlựccủaLha-bzangKhan,TsangyangGyatsochỉcóthểdấuhọchôntên,lưuđàynơiđấttuyếthoangnguyên.Dùkhốncùng,nhưngNgàivẫnxemlàđãcótựdo,dùkhông thểxuấthiệnvới thânphận thật sự,nhưngNgàicó thể làmmộtngườiẩnđời,làmmộtnhàsưvôdanhvândubốnbể.Dùchỉlàmộtlữkháchchântrời,Ngàicũngcóthểvừatuhành,vừađộhóachúngsinhdọcđường.

Hành trình gian nan, khổ nạn trùng trùng, Tsangyang Gyatso trà trộntrongdòngngườiđủmọisắctộc, trảiquanhiềutaongộtrướcgiờchưahềcó.Thuởbésốngởlàngquênhỏyênbình,chưatừngbiếtthếgiớibênngoàirộng lớndườngnày.Sauđóvàoở trongcungPotala tođẹpđườnghoàng,càng không biết nhân gian còn có nhiều buồn khổ như vậy.Hóa ra tronghồngtrầncónhiềukháchphiêubạtđếnthế,bậnrộnnhưsâukiếnvìsinhtồnmà vẫn không đổi được yên ổn bình dị nhất. Tsangyang Gyatso đi cùngnhữngngườinày,cũngsốngnhữngngàygiómưalaylắt,Ngàitừngăncơmthừa,từngngủhangđộng,thậmchíáokhôngchenổithân,lođượcbữasớm,khôngchắclođượcbữatối.

Tsangyang Gyatso từ Thanh Hải di chuyển đến Tứ Xuyên, du ngoạnKhang Định[1], lại dừng chân nhiều ngày ở Nga My[2], sau đó đến vùngKhamTâyTạng.Chẳngmaynhiễmphảibệnhđậumùaởnơinày.Ngàichịuđựngsựdàyvòcủabệnhtậtvàđóikhát,nămlầnbảylượtchốngchọivớithầnchết.Ngàimộtmìnhkhónhọcvượtquarấtnhiềukhổnạn.Ngàikhôngrõ,làaiđãbiếnnhângiantốtđẹpthànhluyệnngục.CuộcsốnglưulạcnhiềunămsauđókhiếnNgàinếmtrọngióthảmmưasầucủađờingười,trảiqua

vôsốkiếpnạn,NgàixemtấtcảnhữngchuyệnnàylàtrừngphạtcủaPhậttổđốivớingài,làmàigiũahữuýcủacaoxanh.

[1]KhangĐịnh(Dardo,Darzêdo)làmộthuyệnthuộcChâutựtrịdântộcTạngCamTư(Garzê),tỉnhTứXuyên,TrungQuốc.

[2]NgaMy:mộtngọnnúinằmởtỉnhTứXuyên,TrungQuốc,làmộttrongtứđạiPhậtgiáodanhsơn,đượccholàđạotràngcủaBồTátPhổHiền.NúiNgaMycùngbứctượngĐạiPhậtLạcSơnđượcUNESCOcôngnhậnlàDisảnthếgiớinăm1996.

Lưulạcnhângian,trảiquakhổnạndàyvòkhiếnTsangyangGyatsocảmthấy,duhýnhânsinhtrongquákhứthậtlàkhôngnên.Nhữngkẻthốngtrịcấpcaotrênvõđàichínhtrị,vìquyềnlựckhiêukhíchchiếntranhthậtkhiếnngườiđờiphẫnnộ.BảnthânmìnhthậtuổnglàmPhậtsốngnhiềunăm,uổngđọcmấynămkinhPhật, lạichưatừngmảymaygiúpđỡchonhữngchúngsinhtínngưỡngNgài.LẽnàosứmệnhcủaNgàikhôngphảilàvìhạnhphúccủachúngsinh?LẽnàoNgàicóthểvìthúvuihưởnglạccủamìnhmàkhôngquantâm,khôngchămlochohọ?LẽnàoNgàikhôngnênvôtưbướcra,mộtmìnhđứngnơitămtốivàvẩnđục,gánhchịukhổnạnvìdânchúng,chohọánhsángvàấmáp?

Mọithứngàyhômquatựanhưtrăngtrongnước,hoatronggương,lúcđóNgàichìmđắmtrongmộngđẹp,cònhayoántrờitráchngười.Ngàynaymớibiết,lẽraNgàinênsớmtỉnhkhỏigiấcmộng,đivàotrongchúngsinh,đểđóasentinhkhiếtnỡgiữachốnbụitrần,mớicóthểcósựtrìnhbàyvớiPhậttổ,trình bày với những tín đồ từng lễ báiNgài, cũng trình bày với bản thân.DùnglinhtínhvàtuệcăncủaNgài,độhóachúngsinh,khiếnhọthoátkhỏikhổnạnvàngumuội,từđókhiếnlinhhồnđạtđượcsiêuthoátchânchính.

Nămxưachorằngsơncùngthủytận,điđếntìnhcảnhkhôngcólốithoát,nhưnghiệnnaylạicảmthấyđườngđixathẳm,phươngxarấtxa.Đếnsaucùng,dungoạnchốnphùthếhồngtrần,TsangyangGyatsođãhọcđượcsânvắngdạo bước.Cơm thừa canh cặn,Ngài nếm ramùi vịBanNhược; gửithânđấttuyếthoangnguyên,Ngàinhưngồingayngắntrênmây.Vinhhoaphúquýcủadĩvãngđãlàmâynước;phonghoatuyếtnguyệtmộtthờixemnhưảomộng.

Đơnđộc

Đờingườithịnhsuyđãđịnh,nămthángảodiệtkhônlường.CólẽNgàisốngchỉ làvìmơ trọngiấcmơnửađời trước, thành toànmộtcâuchuyệnkhôngcókếtcuộc.Nhữngnguyênnhânkhácđềukhôngphải.

Đờingườichínhlàmộtchuyếndulịch,dùđeotaynảimảimiếtphiêubạttrênđường,haycóchỗởyênthân,đềulàđangnhàndu.Thờigianxưanayđều không dừng lại, dẫu chúng ta nấp ởmột chốn thế ngoại đào nguyênkhôngcó rối ren,cũngvẫnphảixemhếthoaxuân trăng thu,phải trảiquasinhlãobệnhtử.Mộtngàykia,phồnhoacuốicùngsẽtrôixa,mộtngàykia,chúng tađều sẽ côđộcgiàđi.Ngắmxongmùaxuânmuônhồngngàn tíacuốicùngtrongsinhmệnh,hạtbụitrầnnhỏbénàynêntrởvềchốnnào?

Biểnngườitrôinổi,ngàyngàyđềucónhiềucuộcgặpgỡvàtươngphùngnhưthế,vìsaongườiđilướtquanhaulạilàbạnvàtôi?Ngàyngàyđềucónhiềuduyênphậnướchẹnnhưthế,vìsaongườichờđợingàynàyquangàynọvẫn làbạnvà tôi.Chúngta luônmongmỏingườikhácđếncứurỗi, lạikhôngbiếtconngườichỉcótựcứumìnhrồimớicóthểcứungười.Chúngtaluôn ở trong biển biếc của mình, kể chuyện nương dâu của người ta, lạikhông biết cómột ngày, nương dâu củamình vừa khéo là biển biếc củangườikhác.Váncờnhânsinhnày,nếucốchấpphảiđitiếptheocáchnghĩcủamình,kếtquảsẽlàcảvánđềuthua,nonsôngđềumất.

Khi phiêu bạt, tôi thường nhớ đến Tsangyang Gyatso. Trước giờ tôikhôngmongmỏivịtìnhtăngnhunhượcnàycóthểcứurỗitôitừhồngtrần,vượtquasôngnướcmênhmangcủađờingười,cậpbếnbờbênkiasennở.Vì tôibiết,Ngàivàchúng takhôngcókhácbiệt.TừsaukhiNgài rơivàophàm trần, chọn lựa tình yêu, tôi đã biết Ngài không quay về được nữa.Trongthơca thắmthiếtcảmđộnglòngngườicủaNgài, tôiđãđọcrakiếptrướcđờinàycủaNgài,mộtngườivìPhậtmàsaymêhôngtrần,lạiđịnhsẵnphảigìngiữtrọnđờivìtìnhyêu.NgàilàPhậtsống,aicóthểphêduyệtsố

mệnhchoNgài,nóivớiNgàiđếncuốicùngphải chọn lựa tư thếnàomớisốngđượcthậttốtchốnnhângiankhóilửa?

Nếunóiquãng thờigian trướcmười lăm tuổi củaTsangyangGyatso làkiếp trước của Ngài, thế thì quãng thời gian Ngài vào trong cung Potalachínhlàkiếpnày,còntrong“Bítruyện”củaNgawangLhundrupDajilàkiếpsau củaNgài.Ngài của kiếp trước chỉ làmột thiếu niên làng quê lặng lẽkhôngaihaybiết,chẳngcóbaonhiêuhammuốn,nhànnhãtựtại.Ngàicủakiếpnàythìcómấykiểucựcđoan,từthiếuniênvôdanhlắcmìnhbiếnthànhPhậtsống.Ngàiđãsởhữuquyềnlựccaonhất,tìnhyêuđẹpnhất,cũngmấtđitựdocủangườibìnhthường.Cóngườinói,làvìkiếpnàyNgàiphungphíbằnghếtmọithứtốtđẹp,dođómớicókiếpsaulưulạccùngkhốn.

Cólẽtronglòngmỗingườiđềucómộttâmtrạnghoàiniệm,phảngphấtgặpgỡbansơmãimãiđềulàđẹpnhất.Dùgiàđibaonhiêutuổi,điềuchúngtacóthểnhớđượcvẫnchỉlàngàyhômquaốvàng.Cólúc,lậtmởmộtcuốnsách,nhìnthấytrongtrangbìakẹpmộtphiếnlárụngtasẽvuimừngkhônxiết,vìtrêngânláchạmkhắcdấuấncủathángnăm,cũnglưugiữnhữngtìnhcảmấmápcủangàyxưa.Điquachặngđườngnhânsinhdàidằngdặc,cuốicùngthứhoàitưởngvẫnlànhữngdĩvãngxanhrìấy.Kỳthựcthuởbanđầuchưachắcđã là tốtđẹpnhất,nhưng tínhcốchấp sẽkhiếnbạnvà tôi luônchẳngquênđượcsựtốtđẹpcủangàyhômqua.

TsangyangGyatsolưulạcởdângian,cũngtừngvôsốlầnkhôngthểtựchủhoàiniệmquákhứ.DùNgàitựnhủ,hồThanhHảilàkhởiđiểmcuộcđờicủaNgài,thànhLhasalàcốhươngNgàikhôngvềđược.Nhưngnhiềungàylênhđênhkhôngnương tựa,nhiều lầnnửađêmnằmmơ,NgàivẫnsẽnhớnhungquánrượunhỏMakyeAme,sẽtưởngnhớngườiđẹpQonggyaiDawaDolmacủaNgài, thậmchíkhôngquênđượcconchóvànggià trung thànhcủa cung Potala.NhưngNgài không viết được thơ tình nữa, tình ca buồnthươngtrămmốingàyxưa,nayđọclên,thậtlàngôntừlộnxộn.Cónhữngcảmgiác,mộtkhimấtđithìchẳngbaogiờtìmlạiđượcnữa.

Nhữngnămnày,Tsangyanggyatsolàmộthànhgiảcôđộc,nếmđủchuaxótvàbấtlực.NhưngdọcđườngNgàiđềugiúpđờicứungười,thựchiệnlờihứacủabảnthân.Lạichưatừngdùngthânphậnthậtsựtrướcmọingười,nếu

cóaihỏiđếncùngchỉgiảvờkhôngbiết.Chỉnóivớingườikhác,mìnhtừnhỏlưulạc,khôngbiếtquêcũởđâu,cũngkhôngbiếtchamẹlàai.Ngườidânhiền lànhchấtphác,xưanaykhônghỏinhiều,chỉxemNgài làkháchquađườngphiêubạtgianghồnhưhọ,vìmiếngcơmmanháo,ănmàychốnnhângian.CũngcóngườihiểuchuyệnbiếtNgàikhôngphảilàngườiphàm,nhưngchúngsinhvạntướng,aimàcóthểchúýđếnnhiềunhưthế.

Năm 1709, Tsangyang Gyatso đã lưu vong bốn năm, từ Litang đi quaBatang[1],bímậttrởvềLhasa.Lhasa,đốivớiTsangyangGyatso,làmộttòathànhsốmệnh,mộttòathànhđờinàykiếpnàyđềuchẳngthểlãngquên.Tòathành này đã ban cho Ngài thân phận Thần Phật, cũng cho Ngài gặp gỡngườicongáiđịnhmệnh.

[1]Litang(LýĐường),Batang(BaĐường):haihuyệnthuộcchâutựtrịdântộcTạngGarzê(CamTư),tỉnhTứXuyên,TrungQuốc.

Tòathànhnày,khiếnNgàisởhữutấtcả,cũnghủydiệt tấtcảcủaNgài.Lầnđótừbiệtcùngchúngsinhvàcỏcâytrongthành,chorằngsuốtđờinàykhôngcóduyêntrởlạinữa,nhưngkhôngngờNgàilạichânthựcđứngtrongthànhLhasa,nhìndòngngườiphàmtrầnhốihảlạiqua.

Tòa thànhnàykhôngmảymaybiếnđổivìsựrađicủaNgài.Từngchorằng,NgàithânlàthủlĩnhchínhgiáoTâyTạng,trongmộtngàylưulạclàmtên tùdưới thềm, tòa thànhnàysẽcónhữngthayđổi long trời lởđất.Thếnhưngbiếnđộngngàyấykhônghềcónghĩatươnglaisẽgiómâybiếnảo.CólẽcáctínđồtrướcgiờchưahềquênNgài,nhưnghọrốtcuộccũngchỉlàngườidânbìnhthường,chỉhyvọnggìngiữmộtphầnnămthángtĩnhlặng,sống cuộc sốngbìnhdị nhất.Xưanay triềuđại thayđổi, chỉ thayđổi vuachúatrênngaibáu,cònnonsôngmuôndặmvẫntrướcsaunhưmột,nàođãcónửaphần thayđổi.Có lẽ trênđờinày, chẳngai nênxembản thânquáquan trọng. Vì bất cứ ai ra đi đều không thể khiến đất trời đổi sắc, nhậtnguyệtmấtmàu,núixanhvẫncònđó,nướcbiếcvẫnchảyvềđông.

TsangyangGyatso trở về thànhLhasa không dám phô trương qua phố,Ngàiẩngiấuthânphậncủamình,gặpgỡThượngSưcủatuviệnDrepungvàtuviệnSera[2],trămnỗicảmxúc,vuimừngkhôntả.Họcùngnhaubếquan

tuluyệnPhậtpháp,khôngcònchànglãngtửvìtìnhđêmkhuyalẻnđinămxưanữa.Bếquanmộtnăm,saukhixuấtquan,cuốicùngdothânphậnđặcthùcủaTsangyangGyatso,khôngtiệnởlâutrongthànhLhasa.BởichỉcầnđôichútsơsẩylàcóthểbịtaimắtcủaLha-bzangKhanphátgiác,đemđếnchoNgàitainạncựclớnlầnnữa.

[2]TuviệnSera(SắcLạp):cáchLhasakhoảng5kmvềphíabắc,đượcxâynăm1419bởimộtđệtửcủaTsongkhapa.

GặplạithànhLhasalầnnàygiốngnhưcáchbiệtmộtđời,chỉđếnlúclybiệt,TsangyangGyatsomớibiếthóaramìnhquyếnluyếntòathànhnàythếnào.Ngàikhôngnỡrờimộtnhànhcâyngọncỏ,từngmáibếp,nếpnhàtrongthành,càngkhôngquênđượcđoạn tìnhdangdởcủakiếpnày.Vấnvươnghơn nữa cuối cùng cũng phải biệt ly, Ngài một mình đi trên đường phốLhasa, vì ăn mặc giản dị mà không ai nhận ra Ngài là chàng DangsangWangpo phong lưu tiêu sái năm xưa. Ngắm một thoáng quán rượu nhỏMakyeAme,một ngôi nhà nhỏmàu vàng rất đỗi bắtmắt. Bên trong vẫnkháchkhứanườmnượp,họvẫnlàgianghồcủahômqua,duychỉcóNgàikhôngquayvềđượcbiểnbiếcnămđó.

RờikhỏiLhasa,TsangyangGyatsotiếptụclênhđênhbiểntrần,bốnbểlànhà.Năm1712,TsangyangGyatsobamươi tuổi,đãđếnKathmandu[3]củaNepal,ởđâychiêmngưỡngbiểutượngLinga[4]củathầnShiva.Sauđó,lạitheo quốc vương Nepal đến Ấn Độ hành hương. Tháng tư năm sau,TsangyangGyatsođãleolênnúiLinhThứu[5],đâylànơinămxưaThíchCaMâuNi giảngkinh.Ởvùng tịnh thổ núi thiêng, chuyên tâm tu luyệnmộtngàymàđãhơntuluyệnởđấtTạngmộtnăm.TsangyangGyatsolúcđómộtlònghướngPhật,cũngđãcólĩnhngộsâusắcđốivớiPhậtphápbaolatinhthâm.Ra khỏi núi Linh Thứu, TsangyangGyatso còn gặp được voi trắngtrămnămmớixuấthiệnmộtlầncủaẤnĐộ.

[3]Kathmandu:thủđôNepal

[4]LingalàmộtbiểutượngthờphụngcủavịthầnẤnĐộgiáoShiva.PháiShivacủaẤnĐộgiáocoiShivalàvịThượngđếtốicao.TrongpháiSmarta,ShivalàmộttrongnămhìnhthứcnguyênsơcủaThượngđế.TrongmộtsốtrườngpháiẤnĐộgiáokhác,Brahma,VishnuvàShivađạidiệnchobakhíacạnhthầnthánhcủaẤnĐộgiáovàhợpchungthànhbộtamthầnTrimurti:Brahmalàđấngtạohóa,Vishnulàđấngbảohộ,cònShivalàđấnghủydiệthoặcbiếnđổi.

[5]NúiLinhThứu(Gijjhakūta):nằmởRajgir,Bihar,ẤnĐộ.

Năm1714,TsangyangGyatsobamươihaituổi,lầnnữatrởvềLhoka,tuhànhở tu việnTabu thuộc huyệnNang[6], Lhoka, được người bản địa tônxưnglàĐạisuTabu.Trong“Bítruyện”,TsangyangGyatsođãthựcsựtrởthànhmộtvịcaotăngđắcđạovândubốnphương,đủloạikỳngộmàmọingườikhôngsaotưởngtượngnổi.DườngnhưchỉcónhưthếmớixứngvớithânphậnPhậtsốngcủaNgài,chỉcónhưthế,mớicóthểviếttiếptruyềnkỳđờisaucủaNgài.

[6]Nang:trướclàmộthuyệncủađịakhuLhoka.Năm1982địakhuNyingchithànhlập,huyệnNangcắtvềNyingchiquảnlýchođếnnay.“Nang”tiếngTạngnghĩalàhiểnhiện,tưởngtượng.

Đời người thịnh suy đã định, năm tháng ảo diệt không lời.Có lẽNgàisốngchỉ làđểmơ trọngiấcmơnửađời trước, thành toànmộtcâuchuyệnkhôngcókếtcuộc.Nhữngnguyênnhânkhácđềukhôngphải.CólẽNgàiđãdângchoPhật tổ thờigianquãngđờicòn lại,nhưngrốtcuộcvẫnphảibộibạcgiainhân.Kỳthựcchuyệncủađờitrước,điquacầuNạiHàlàđãquênsạchsànhsanh,khôngrõvìsaocòncónhiềunợcũkhóhết,giụcgiãhoàntrả.

Quyểnsáu:ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng

Chântrời

Chúng ta dường như nhìn thấymột TsangyangGyatso hoàn toànmới,Ngàisớmđãthoátthaihoáncốt,tựamộtđóasen,khicánhhoacuốicùngrụngxuống,Ngàicũngtìmđượcquảcuốicùngchomình.

Tinrằngtấtcảmọingườiđềutừngxaoxuyếnbởimộtbàihát,vìgiaiđiệucủa nó, vì lời ca nào đó, hoặc chẳng có nguyên do, chỉ là cảm động đơnthuần.Nhớnhungmộtngười,hayhoài tưởngmộtngười, luônkhôngnhịnđượctựhỏi,rốtcuộcphảilúcnàomớicóthểbiểnngườigặpgỡ?Đúngvậy,biểnngườimênhmang,chúng tasơý lạcmấtnhau,mộtngàykiađôibênmưagióquayvề,phảichăngdungnhanđãthayđổi?Phảichăngvẫncóthểnắmđượctaynhau?

Đêmnay tình cờ nghe được bài hát “Hóa ra anh cũngở đây” củaLưuNhượcAnh[1],vìsựtrùnghợpcủamộtcâucamàkhiếntôicảmđộngkhôngthôi.“Gặpnhautrongbiểnngườingànnúimuônsông,hóaraanhcũngởđây.”TôibiếtkhôngnhiềuvềLưuNhượcAnh,nhưngtừngnghenói,côlàmột cô gái cảm tính, đã viết nhiều câu văn cảm tính. Sau đó xem phim“Dòngchảythờigian”vềÔTrấn,bịnólayđộngsâusắc.Chỉcảmthấycôcómộtvẻđẹpgộthếtphấnson,giốngNhưcổ trấnvùngsôngnướcđó,bìnhtĩnhmộtcáchtừtốndướimặttrờilặn.

[1]LưuNhượcAnh(ReneLiu,sinhnăm1970):diễnviên,casĩĐàiLoan.

Choemlắngđọngbụitrần,

Chônvùidĩvãngâmthầmngàyxưa.

Từbiển,dãigiódầmmưa,

Đếnnơisamạcthớtthưabóngngười.

Ẩntìnhđãrõmườimươi,

Muônngànngônngữkhônglờinóira.

Yêulàtrờiđấtbaola,

Hóaraanhởbêntachốnnày.

Ngườixưagiờởđâuđây,

Phảichăngchỉcósumvầytrongmơ.

Tậnsứcliễuyếuđàotơ,

Đổivềhồiứcbângquơnửađời.

Mắtanhkhátvọngngờingời,

Tâmtìnhcứurỗiemthờitrôngmong.

Biểnngườingànnúimuônsông,

Hóaralạigặpanhtrongchốnnày.

Có lẽ nhiều người sẽ hỏi, lời bài hát này vàĐạt Lai thứ 6 TsangyangGyatsocóliênquangìhaysao?Đúng,cóliênquan.Kỳthựcvạnvậttrênđờiđềucóliênquan, tìnhcảmconngườicũngtươngthông.Chẳngqualàyêuhậntìnhthù, tụ tanlyhợp,ngoàira,còncóthứgì?Nhưngcólúc, lạicảmthấygiữangườivàngườivốnchẳngchútdâymơrễmá,bạncó tiềnnhâncủabạn,hắncóquảbáocủahắn.Aicũngkhôngthểthaythếcuộcđờicủaai,aicũngkhôngthểthayđổisốmệnhcủaai.

TsangyangGyatsothầnbímất tíchtạihồThanhHải,cũngđượcxemlàbụitrầnlắngđọng,dùngtrầmmặcchônvùitấtcảquákhứ.Nếukhôngphảixuấtphát từ tưởng tượnghưảo,khôngphảivìmộtquyển“Bí truyện”củaNgawangLhundrupDaji, ai biếtTsangyangGyatso phải chăng vẫn cònởchốnnhângian,aibiếtNgàicuốicùngẩn tíchđếnnơinào?Hoặcẩncưởchốnnúi rừnghoangdã tịnhkhôngkhóibếpnàođó,hoặcđãbắtđầumộtchặnghànhtrìnhnhânsinhchẳngcómụcđích.Còncáitênnày,sẽmãimãitồntạitrongcảnhmộngcủachúngta,từđâykhôngrờikhôngbỏ.

Baonhiêungườitruytìm,khaokhátgặpgỡTsangyangGyatsogiữabiểnngười,khaokhátđượcNgàicứu rỗi.Lạikhôngbiết, rờikhỏicungPotala,NgàikhôngcònlàvịPhậtsốngchícaovôthượng,phóngkhoánggianghồ,thậmchíNgàicònkhôngthểgiảicứubảnthân,làmsaocứurỗiđượcbạnvàtôi.Trong“Bítruyện”viếtTsangyangGyatsolưulạcdângian,trảiquađủloạicảnhngộlưulạccùngkhốn,cũngsắpxếpchoNgàivôsốtruyềnkỳsiêuviệtkhácthường.KiếpsốnglưulạcđãtrởthànhthửtháchcủacaoxanhđốivớiNgài,tronghànhtrìnhgiannannày,NgàitrướcsaukhôngquêntuluyệnPhậtpháp,khôngquêngiúpđờicứungười.

Chúng ta dường như nhìn thấymột TsangyangGyatso hoàn toànmới,Ngàisớmđã thoát thaihoáncốt, tựamộtđóasen,khicánhhoacuốicùngrụngxuống,Ngàicũngtìmđượcquảcuốicùngchomình.Duycónếmhếtkhóilửanhângian,mớihiểurõgiósươngtìnhđời,mớibiếtchúngsinhcầngì, biết ruốt cuộc phải làm thế nào, họmới có thể hưởnghạnhphúc chân

chính.Phiêubạtở thếgian,TsangyangGyatsovừađi,vừanghỉ,vừanhặtnhạnh,cũngvừađánhmất.Sốmệnhđộtnhiênbiếnđổi,khiếnngàitừtrongchìmnổidầndầnhọcđượcbìnhtĩnh,từđóđãcólòngdạrộngrãinhưPhật,đãcóvẻungdungvàđiềmđạmcủaPhật.

Năm 1715, Tsangyang Gyatso ba mươi ba tuổi lần nữa bí mật trở vềLhasa,rốtcuộccóthứgìmàNgàikhôngbuôngxuốngđược?Tòathànhnàyđãchẳngcònnonsông thuộcvềNgài,chẳngcòncôgáiNgàiyêu thương,nhưngNgàitrướcsauvẫnnhungnhớkhôngquênmảnhđấtnày.CònngườiđãthaythếđịavịPhậtsốngcủaNgàisốngtrongcungPotalakia,chẳngcóchútdâymơrễmávớiNgài.ĐạtLaithứ6YesheyGyatso[2],mộtcáitênxalạ,chẳngqualàconrốiLha-bzangKhantìmđến,vaitrògiữahọcũngnhưĐệBaSangyeGyatsovàTsangyangGyatsonămxưa.Càngbuồncười là,YesheyGyastođãlàĐạtLaithứ6,thếthìYesheycũngchínhlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5chăng?SovớiTsangyangGyatso,YesheymớilàmộtĐạtLaigiảhoàntoàn.

[2]YesheyGyatso (YHiGiaMụcThố):ĐạtLaiLạtMa thứ6khôngchính thứcdoLha-bzangKhanlậpnênvàonăm1707.

Lạingắm thànhLhasa, nghenóinămxưakhiNgài rờiđi, nhiều côgáithầmyêutrộmnhớNgàiđãsơnphòngmìnhthànhmàuvàng,giờđâynhữngphòngốcấylạiđượctôtrátmộtmàusơnmới.Khôngaisingốcchờđợimộttìnhcảmvôvọng,khôngaisẽtưởngnhớcảđờimộtngườichẳngquenbiếtmình.ĐạtLaithứ6TsangyangGyatsochẳngquachỉlàmộttruyềnkỳthấtlạccủathànhLhasa,điềunênquêncuốicùngvẫnphảiquên.DuycótìnhcacủaNgài vẫnnhưkhói lửabảng lảng, quanhquẩn trênbầu trời của thànhLhasa.Nếunóicòncóđiềugìđángđểngườihoàiniệm,cólẽcũngchỉcònlạimấybàithơtìnhấy.

Phiêubạtchântrờigầnmườinăm,TsangyangGyatsocảmthấymìnhđãxemkhắptìnhđời,cũngcảmthấyvôcùngmệtmỏi.Ngàihyvọngtìmmộtnơithíchhợpđểdừngchân,tịnhtâmngồithiền,đồngthờibắtđầuxâydựngxứPhậtlýtưởngcủaNgài,truyềndươngPhậtpháptinhthâm,phổđộchúngsinh.Quátrìnhrongruổi,xácthựcđãchoTsangyangGyatsosựtừngtrảivàrènluyệntrướcđóchưatừngcó.Ngàithâmnhậphồngtrần,lĩnhngộcảnhgiớibồđề,hiểuđượcđờingườiduyênkhởiduyêndiệtkhôngthểcưỡngcầu.

Dođómớivứtbỏtìnhyêu,khôngcầmbútviếtbàithơkhiếnbảnthânđaulòng,khiếnngườixemrơilệnữa.

Mãiđếnmộthôm,khiTsangyangGyatsodẫnmườisáunhàsưcủatuviệnMuluLhasatừLhasaquaThanhHảiđếnAlxa,Ngàibịvùngđấtrộnglớnmàyênbìnhnàythuhútsâusắc.Gặpgỡgiữangườivàngườilàdoduyênphận,gặpgỡgiữangườivàphongcảnhcũnglàdoduyênphận,TsangyangGyatsolầnđầutiênđếnAlxa,liềnhiểurõduyênxưacủamìnhvớinơiđâyrấtsâuđậm.Chốnnàysắcnúi tươiđẹp, thảonguyênbao la,mây lànhquấnquýt,khiếntâmlinhNgàitìmđượcmộtchốnvềbìnhyên.

AlxanằmởđầucựcTâykhutựtrịNộiMôngCổ,cáchxaLhasa,sựtranhđấu thế lực, loại trừ lẫnnhau củaTâyTạngkhông liênquanđếnnơinày.ChínhtrịcủaAlxaổnđịnh,phongtụcdângianchấtphác,lãnhthổrộnglớn,giốngnhưmộtvùngthếngoạiđàonguyêncáchxaphântranh.VươnggiaABảo,ngườithốngtrịcaonhấtđờithứhaicủamiềnđấtnàycóchiếncônglớnlao, đượcKhangHy chọn làm ngạch phò[3], rất được nhà vua sủng hạnh,càngcóthểkhẳngđịnhnơinàybìnhyênhơnnhữngnơikhác.Hơnnữamấynămnay,Lha-BzangKhan tuyđãchiến thắngĐệBaSangyeGyatso,đuổiđượcTsangyangGyatsođi,nhưngĐạtLaithứ6YesheyGyatsodoylậplêntrướcgiờkhôngđượctínđồTâyTạngkhẳngđịnh.Lha-bzangKhanđãđánhmấtlòngngười,bịcácbộlạcliênkếtđốikháng,ykhôngrảnhrỗiđểýđếnkhuvựcAlxa.Dođó,TsangyangGyatsoởđâylàantoànnhất,khôngcầnlolắngvàesợgìcả,Ngàicóthểancưởđây,hoằngdươngPhậtpháp,mưucầuhạnhphúcchochúngsinh.

[3]ThờinhàThanh,chồngcủacôngchúagọilà“ngạchphò”,tươngđươngvới“phòmã”cácthờitrước.

TsangyangGyatsobamươi tưtuổicuốicùngđãkết thúchànhtrìnhgiómưamườinămcủaNgài,dừngchânởvùngđấttươiđẹpAlxa,vàlưulạiđâysuốtbamươinăm.Tuytrongkhoảngthờigianđócũngcónhiềulầnrờiđi,nhưngcuốicùngvẫntrởvềchốnnày,AlxađãtrởthànhquêhươngkiếpsaucủaTsangyangGyatso.MonyuvàLhasađềuđãlàkiếptrướccủaNgài.Ngàilưuluyếnmảnhđấtnày,làvìNgàitừđầuđếncuốiđềuhướngđếnhòabìnhvà yên ổn,màAlxa đã choNgàimột cảmgiác có thể yên thân gửi phận.CuốicùngTsangyangGyatsotọahóavàđượcchôncấtởnơinày,đếnnayở

Alxa vẫn lưu truyền thánh tích và công đức vềĐạt Lai thứ 6 TsangyangGyatso.

LầnđầuđếnAlxa,TsangyangGyatsodừngchânởnhàBanzierZhabu[4]quýtộcAlxa.BanzierZhabuchínhlàchacủaNgawangLhundrupDaji,tìnhduyênthầytrògiữaTsangyangGyatsovàNgawangLhundrupDajichínhlàkết nênở đây.Lúc đóNgawangLhundrupDajimới hai tuổi, từ nhỏ theoTsangyangGyatsoxuấtgialàmsư,dốclònghọctậpkinhPhật,sauđóđếnTâyTạngchuyêntu,trìnhđộcaothâm.VềsaulạiđượcTsangyangGyatsoxácđịnhlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐệBaSangyeGyatso,chỗhuyềndiệutrongđó,nhiềungườikhôngthểlýgiải.

[4]BanTửNhĩTrátBố.

Chuyệntrênđời luônkhôngtáchrờinhânquảluânhồi.LúcxưaĐệBaSangyeGyatsogầnnhưnắmgiữcuộcđờihaimươilămnămcủaTsangyangGyatso,nhưngkhônglườngtrướcđượcNgawangLhundrupDaji,linhđồngchuyển thếcủayvềsausẽ trở thànhđệ tử thủ tọacủaTsangyangGyatso.Duyênphậnđanxenphứctạpnhưthế,rốtcuộcnênxemlànghiệtduyênhaylà thiệnduyên?CũngchínhNgawangLhundrupDaji,vị cao tăngđầu tiênngườiAlxaMôngCổnày,vìânsưTsangyangGyatsocủamìnhmàviếtnênquyển “Tsangyang Gyatso bí truyện”, chỉ dẫn phương hướng cho nhữngngười tìmkiếmTsangyangGyatso trongmàn sươngdàyđặc.Nhưng sáchcủaôngchứađựngquánhiềuđiều thầnkỳ,đãchongườiđọcảo tưởngvôtận,nhiềucâuchuyệnkhiếnngườikhóphânthậtgiả.

Dòngsông lịchsửdàimênhmôngkhôngbờbến,sâukhông thểdò, trừphichínhmìnhlàngườiđíchthântrảiqua,nếukhôngchẳngaicóthểkểlạichínhxáccuộcđờicủaai.TsangyangGyatsothựcsựtừngtồntạitronglịchsử, Ngawang Lhundrup Daji cũng vậy, nhưng trong lịch sử lại ghi chépTsangyangGyatsohaimươilămtuổiđãquađời.NếuNgàikhôngchết,sưphụcủaNgawangLhundrupDajithậtsựlàTsangyangGyatsoư?NếuNgàiquảthậtchếtbênhồThanhHải,thếthìsưphụcủaNgawangLhundrupDajilại làngườinào?ChẳnglẽNgawangLhundrupDajivìviếtmộtquyển“Bítruyện”màhưcấusưphụcủamìnhthànhTsangyangGyatsosao?

Chuyệnđờimênhmang,cònchúngtatừkhisinhrađãmangmộtcâuđố,đi lại trongcõimênhmangđó.Biếtbao truyềnkỳphongnhãhàohoađềutanthànhmâykhói,biếtbaovuachúa,đạithầnvănvõđềubiếnmấtkhôngcòntămtích.Mỗimộtngọnnúixanh,mỗimộtdòngsôngchảy,đềucócâuchuyệnkhôngthểnóithànhlời;mỗimộtngọncỏgốccây,mỗimộthònđáđềucócâuđốkhông thểgiảiđáp.Chúngtacòncó thểdựavàonhữngvếttíchvụnvặtnămthángđểlại,tìmđượcnhữnggì?Nóicáchkhác,nonsôngkhôngngừngdờiđổinàycòncóthểlưulạinhữnggìchochúngta?

Chốnvề

Mỗingườiđềukhátvọngđờinàycó thể tìmđượcmộtnơichốnđể linhhồnnghỉngơi,nuôidưỡngtìnhcảm,yênthângửiphậnởđó.Cólẽnơiđâychẳng phải là quê hương, không nhìn thấy thấy phong cảnh thiên nhiênthuầnphácthuởnhỏ,nhưngcókhicònhơncảquêhương.

Mỗingườiđềukhátvọngđờinàycóthểtìmđượcmộtnơichốnđểlinhhồnnghỉngơi,nuôidưỡngtìnhcảm,yênthângửiphậnởđó.Cólẽnơiđâychẳng phải là quê hương, không nhìn thấy phong cảnh thiên nhiên thuầnphácthuởnhỏ,nhưngcókhicònhơncảquêhương.Cóthểthunhậnmộtlữkháchchântrờilàđủđểthấynócólòngdạrộngrãikhoanhậu.Chúngtađềulàngườimệtmỏivớisốmệnhbônbatrênthếgiannày,vắnglạnhrongruổinơi đườngngang lối dọc, khôngbiết cuối cùng rễmọcở chốnnào, lại sẽquayvềchốnnào.

TsangyangGyatsotrảiquabiểnbiếcnươngdâu,đờingườibiếnđổi,nhiềunămtrôidạtđãkhiếnNgàichánngán.MãiđếnkhigặpgỡAlxaNộiMôngCổ,một vùng đất có thảo nguyên, qua bích và hoangmạc.Đối với nhiềungười,mảnhđấtnàyquáđỗibìnhthường,chẳngcóbaonhiêuphongcảnhđẹpđẽ.NhưngTsangyangGyatsolạicótìnhcảmvừagặpđãxiêulòngđốivớinơinày,vìAlxađãchoNgàicảmgiácantoàn,phongtụcdângianchấtphácởđâykhiếnNgàicómộtcảmgiácmơvềquêcũ.Phiêubạthồngtrần

mườinăm,TsangyangGyatsokhôngphảichỉđơnthuầnthưởngthứcphongthổnhântìnhcácnơi,Ngàiđanglưuvong,bịbứcbáchbởithếlựccủaLha-bzangKhan,TsangyangGyatsosốngnhữngngàytrốnchuitrốnnhủi.Dođómườinămnàynếmđủgiannan,tuycứurỗiđượcnhiềudânchúng,nhưngbảnthânchưatừngđượcyênổnthựcsự.

AlxatừđóđãlàquêhươngthứhaicủaTsangyangGyatso,têntuổiNgàiđãtừngkhiếngiómâyxaođộngởthànhLhasa,ngườidânTâyTạngngàyđêmtruyềnxướngtìnhcacủaNgài.CònởAlxa,mọingườitruyềntụngđủmọisự tíchcủavị thầnbảohộ thảonguyênnày,cácphiênbảnmớikhôngngừngđượcsinhra.Trong“Bítruyện”củaNgawangLhundrupDaji,đãghichépnhiềuthầntíchlinhdịcủaTsangyangGyatso.DườngnhưNgàithậtsựlàmộtvịPhậtsốngrơixuốngtrầngian,cóthầnthôngvàpháplựcvôtận,màtất cả sứmệnhcủaNgài, đều làvì hoằngdươngPhậtpháp, tạophúc sinhlinh,phổđộchúngsinh.Khiếnmọingườitintưởng,ởthảonguyênAlxathậtsựcómộtnhânvậtthầnkỳnhưvậy,mộtvịPhậtsốngtừbinhưvậy.

Có lúc rất khó tin, chính vì lần chạy trốn ở hồ Thanh Hải, khiếnTsangyangGyatsosaukhinếmđủtrămvịđãtriệtđểbiếnthànhmộtngườikhácchăng?MộtvịPhậtkhôngcònphonghoatuyếtnguyệtviếtthơtình,màtâmniệmchúngsinh?TừngngồitrênngaiPhậtchótvót,chỉmuốnlưulạcchân trời, vìmột tình yêu, có thể không cần những tín đồ phủ phục dướichân;giờđâylưuvongởdângian,lạichỉnghĩđếntrămhọ,chỉmuốnvìhọmởrộngcánhcửatronglòng,miễnđiluânhồibểkhổ.Cólẽchặngđườngsinhmệnhthậtsựsẽtriệtđểthayđổimộtngười,ngườiquenthuộcsẽbiếnthànhxa lạ; người ácđộc sẽbiến thành lương thiện; người íchkỷ sẽbiếnthànhvôtư.

Sống, chẳng qua là thời gianmột đóa hoa nở; chết, cũng chẳng qua làkhoảnh khắc một phiến lá rụng. Có những người bằng lòng nghĩ rằngTsangyangGyatsonhưmộtđóahoarụngrựcrỡchếtđi,kếtthúctruyềnkỳmộtđờicủaNgàiởhồThanhHải.CónhữngngườilạimuốnnghĩrằngNgàigiốngnhưcỏcâybềnbỉmàsống,phiêubạtởnhân thế,vìniềmtinThiềnPhậtcủaNgài.Cỏcâynhângian,vộivãđãlàmộtđời,nhưngchúngtaluônhyvọnghoànmỹ,tìnhduyêndangdởcóthểkếtliễu,tâmnguyệnlâunămchưahoànthànhcóthểtrònvẹn.Mộtquyển“Bítruyện”đãgiảimộngchobiếtbaongười,lạiđậptansựhoànmỹbansơcủabiếtbaongười?

TừkhiTsangyangGyatsođếnAlxa,nhiềusựtíchkỳdịxảyraởđâyđãđượcmọingườitranhnhautruyềntụng.CònvươnggiaABảo,ngườithốngtrịcaonhấtcủaAlxa,cũngđãnghenhiềutruyềnkỳvềNgài.VươnggiaABảoliềnlệnhchotrưởnggiảcóthânphậncủaAlxađimờiNgàiđến,vàđíchthândẫnquanviêncùngtínđồnghênhđónởvươngcung,longtrọngtiếpđãivị thánh tăng này. TsangyangGyatso chẳng khi nào tiết lộ thân phận củamìnhvớibấtcứai,nhữngnămnayNgàiđilạigiữadângian,đóngnhiềuvaitròkhácnhau.ỞAlxa,NgàichỉlàmộtnhàsưcótrìnhđộPhậthọccaothâm,khôngaibiếtNgàitừnơinàođến,cũngkhôngaixétnétquákhứcủaNgài.

VươnggiaABảolàmộtngườiđộlượngcởimở,cũngcótấmlòngthànhkínhđốivớiPhậtgiáoTạngtruyền,ôngcùngĐạtLaicóngọnnguồnrấtsâu.Vìmấynămsau,ôngsẽnhậnủynhiệmcủatriềuThanh,đếnLitangthuộckhuTạngTâyKhang,hộtốngKelzangGyatso[1]ngườiLitangđếnLhasacửhànhđiểnlễtọasàng,vịKelzangGyatsonàychínhlàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạiLaithứ6màdângiannhậnđịnh,tứcĐạiLaiLạtMathứ7.

[1]KelzangGyatso(CáchTangGiaMụcThố,1708-1757):ĐạtLaiLạtMathứ7

Vương gia A Bảo cùng Tsangyang Gyatso gặp nhau ở Alxa, cũng làduyênphậncủaôngvớiPhật.Họvừagặpnhưđãquenbiết,chuyệntròrấtvui vẻ.Vương giaABảo bị thu hút bởi khí độ phi phàm củaTsangyangGyatso,cũngbịthuyếtphụcbởivẻtừbivàungdungtoátragiữavầngtráncủaNgài,bènkhẩnkhoảnmờiNgàiđảmnhiệmchứcThượngSưcủaAlxa,suốtđờilưutrúởđây,tạophúcchúngsinh.CònTsangyangGyatsosớmđãcócảmtìnhvớimảnhđấtnày,NgàiđãnhậnđịnhAlxalàchốnvềkiếpnàycủaNgài.DođóNgàiđãnhậnlờimờicủavươnggiaABảo,kếtnênPhậtduyênvớinơiđây,vìchúngsinhnơiđâymưucầuphúcbáo.

Năm1717,TsangyangGyatsobamươilămtuổi,nhờsựquantâmchiếucốcủavươnggiaABảo,danhtiếngcàngthêmtruyềnxaởAlxa.Ngàicũngdốchếtpháplựccủamình,bảovệtấtcảsinhlinhcủamảnhđấtnày.Nămđó,Lha-bzangKhanbịquânđộiDzungargiếtchết,YeshyGyatsoĐạtLaithứ6doLha-bzangKhanlậpbịnhốttrongtuviệnnúiDượcVương[2],vịĐạtLaigiảvôtộinàylặnglẽchếtđibảynămsauđó.DângianTâyTạngvẫn

bànluậncâuđốvềsựmấttíchcủaĐạtLaithứ6TsangyangGyatso,đồngthờisôinổihưởngứngKelzangGyatso, linhđồngchuyển thếcủaĐạtLaithứ6làmĐạtLaimới.

[2]NúiDượcVương(Chokpori):mộtngọnnúiởLhasa,đượcxemlànúithiêngcủaKimCươngThủBồTát.

Những năm nay, Tsangyang Gyatso hóa danh làm Ngawang ChödragGyatso[3],dungoạncácnơinhưẤnĐộ,TâyTạng,TứXuyên.Lúcđóvươnggia A Bảo hơi hoài nghi về thân phận của vị thánh tăng hóa danh làmNgawangChödragGyatsonày.Ông thậmchí cảm thấyNgài chính làĐạtLaithứ6TsangyangGyatsođãmấttíchởhồThanhHải.NhưngTsangyangGyatsotrướcsaulàkhâmphạmcủatriềuđìnhĐạiThanh,dođókhôngtiệnnói toạc ra,chỉ tin thờNgài làmThượngSưcủaAlxa, từđóđốivớiNgàicàngthêmkínhyêuvàquantâm.

[3]AVượngKhúcTrátGiaMụcThố.

Cònvươngphi củavươnggiaABảo - công chúaĐạoCáchHân, thấyvươnggiaABảovàtrămhọởAlxatinthờTsangyangGyatsonhưthế,thìhơikhôngtánthành.VươngphiABảolàvịHòaThạcCáchCáchđầutiêncủavươngtriềuMãnThanhđượcgảđếnAlxa,từnhỏrấtđượcânsủng,quenđược nuông chiều. Ở kinh thành bà cũng từng nghe không ít câu chuyệntruyềnkỳvề caonhângianghồ, dođókhônghềđểýnhà sưvândubốnphươngmới đến này. Sau đó quamấy lần tiếp xúc, bà cũng bị khí độ vàpháplựcsiêuphàmcủaTsangyangGyatsothuyếtphụcsâusắc,thậmchítựchomìnhlàđệtửthànhkính,quyếtýtrọnđờiđitheovịThượngSưtruyềnkỳnày.

NghenóivươngphiABảocòndùng tóccủamình làmmộtbúi tócđộiđầu choTsangyangGyatso, khảm lên các loại châu báu, tinh xảo cực kỳ.ĐếnnayởtuviệnGuangzong[4]củaNộiMôngCổvẫnbảotoànhoànhảobúitócdovươngphiABảodùngtóckếtthànhvàmộtbộphậnyphụctrangsức,nhữngtínđồthànhkínhmượnđóđểtưởngnhớ,nămxưaTsangyangGyatsothậtsựlưulạidấuchânởAlxa,đồngthờikếtnênduyênxưavớivươnggiavàvươngphiABảo.TrongdivậtcủaTsangyangGyatso,ngườiđờisaucòn

pháthiệntóccủaphụnữ,càngchứngthựcthóiphonglưuđatìnhcủavịPhậtsốngtrẻtuổinày.Truyềnthuyếtđẹpbuồn,ởTâyTạng,ởthảonguyênAlxa,vìcónhữngtruyềnthuyếtnày,tỏracàngthêmthầnbí,khiếnngườihướngđến.

[4]TuviệnGuangzong(QuảngTông):còngọilàNamTự,làtuviệnlớnnhấtcủaAlxa,NộiMôngCổ.

Trungthunămđó,nhândịpvươngphiABảo-côngchúaĐạoCáchHânvềkinh triềukiến, bènmờiTsangyangGyatso cùngđi.Thế làTsangyangGyatso dẫn theomấy đệ tử, theo công chúaĐạoCáchHân vào kinh nửanăm, ngụ tại vương phủAlxa ởThập SátHải[5]. ThămHoàngTự,HoàngCung,xemPhậtlớnlàmbằnggỗđànhươngdoYeshyGyatsodângởcungUngHòa[6].VươngphiABảoluônchămsócchuđáo,rấtmựccungkínhđốivớiThượngSư,khiếnkẻtrênngườidướitrongvươngphủđềuvôcùngtônsùng nhà sư thân phận đặc thù này. TsangyangGyatso là Phật sống, trênngườiNgàinhấtđịnhcómộtkhíchấtkhônggiốngvớingười thường,diệnmạotuấntú,tínhPhậttừbicủaNgàikhiếnngườikhôngthểkhángcự.

[5]ThậpSátHải: là bahồTiềnHải,HậuHải vàTâyHải trongnội thànhBắcKinh.Vì xungquanhcómườichùamiếunêngọilàThậpSátHải.

[6]CungUngHòa:nằmởkhuĐôngThành,BắcKinh,làtựviệnPhậtgiáoTạngtruyềnlớnnhấttrênđấtHán.

ỞcửaĐứcThắng,TsangyangGyatsotậnmắtnhìnthấytìnhcảnhconcáivàngườinhàcủaĐệBaSangyeGyatsobịápgiảivàokinh.ĐệBaSangyeGyatsotừnggiómâybấttận,nắmgiữcụcdiệnchínhtrịTâyTạngmấymươinăm,saukhiđầurơixuốngđất,hàohoaphúquýcủahômquađềuchìmvàokhóibụi.Ngườichếtđãđành,ngườisốngtộigì,vậymàhọvẫnphảichịusựtrừngphạt khắcnghiệt vì lỗi lầmcủaquákhứ.Nhưnghọ thật sự sai sao?Thắng làmvua, thua làmgiặc,định sốngànxưachẳngai có thể thayđổi.Ngắm từngkhuônmặtdínhđầygióbụi,nhớđếnnhữngchuyện tiềnnhânquávãng,TsangyangGyatsocảmkháimuônvàn.

Mười năm giómưa không tự chủ, hôm nayNgài đất khách gặp ngườiquen, lại là tình cảnh thế này.Bất kểĐệBaSangyeGyatso từng gây tổn

tươngthếnàođốivớiTsangyangGyatso,nhưngchungquytừđầuđếncuối,y làngười thânmậtnhất trongcungPotalacủaNgài.CũngchỉcóSangyeGyatsothậtsựtừngbảovệNgài,đồngthờitừngdạyNgàikinhđiểnThiềnhọc,khiếnNgàiđượclợiíchcảđời.GiờđâyTsangyangGyatsonhìnngườinhàcủaSangyeGyatsoluânlạcđếnđâymàlạibấtlực,ngoàithanthở,Ngàicòncóthểlàmgì?

AinóiPhậtsốngsinhrađãcósứcmạnhcủathần,cóthểhômâygọigió,có thểđộhóachúngsinh?Trongnhângianmênhmang,có lúcPhậtcũngkhôngngănnổimộtchútsónggió,vìđịnhluậtnhânquả,ýtrờikhótrái.Khixótxabứtrứt,Phậtcũngsẽrơilệ.

Chuyểnthế

Chúngtađều làkháchquađườnggiữachốnhồngtrần,cũngtừnghiểubiếtnhânquả,lạikhôngthểlĩnhngộhuyềncơtrongđó.Đờinàynếuchịuhếtkhổnạn,xemnhưlàtiêutrừnghiệttráikiếptrước,đờinàynếusuônsẻbìnhthản,chỉxemnhưlàphúcbáocóđược.

Đềunóimộtngười có linh tính, có thể sẽ trongmơ,hoặc trongmột sốhìnhảnh,biếtđượckiếptrướcvàkiếpsaucủamình.Bảnthângiấcmơchínhlàmộtsựhưảo,nhưngnhiềungườilạibằnglòngchìmđắmtrongmơ,mượntưởng tượng mỹ lệ tuyệt vời, để an ủi buồn khổ trong hiện thực. “LâmXuyêntứmộng[1]”củaThangHiểnTổđếnnayvẫnđượcmọingườisimê,làvìtấtcảcâuchuyệnđềuxảyratrongmơ.Trongmơcónhiềuđiềukỳdiệu,khónóinênlời.Trongmơ,cóthểkhônglocảnhxuântươiđẹpphảichăngnhưmâykhóithoảngqua,khôngquảndòngchảythờigianphảichăngnhưnướcxuâncuồncuộnmộtđikhôngtrởlại.

[1]LâmXuyêntứmộng:bốnvởkịchdoThangHiểnTổsángtác,đềuliênquanđếnchữ“mộng”.GồmTứTiêuKý(TứThoaKý),MẫuĐơnĐình,NamKhaKý,HàmĐanKý.

Chúng tađều làkháchquađườnggiữa chốnhồng trần, cũng từnghiểubiếtnhânquả, lạikhôngthểlĩnhngộhuyềncơtrongđó.Đờinàynếuchịuhếtkhổnạn,xemnhưlàtiêutrừnghiệttráikiếptrước;đờinàynếusuônsẻbìnhthản,chỉxemnhưlàphúcbáocóđược.Khôngaicóthểlậtxemkiếptrướccủamình,cũngkhôngaicóthểbiếtđượckiếpsaucủamình,tấtcảsuyđoán,đềunhưđúngnhưsai.

DođóđốivớichuyểnthếcủaĐạtLaiLạtMacácđờiởTâyTạng,sẽsinhralònghiếukỳ,luônkhôngnhịnđượchỏi:Rốtcuộclàmthếnàođểtìmđượclinhđồngchuyểnthế?Chẳnglẽngườichếtrồithậtsựsẽcóchuyểnthế?Cứxemlàcóchuyểnthế,lẽnàoquátrìnhphứctạpnàysẽkhôngxuấthiệnsaisót?Vềviệclàmsaotìmkiếmlinhđồngchuyểnthếvàxácnhậnlinhđồngchuyển thế, trước đây đã có trình bày, nhưng vẫn có quá nhiều huyền cơkhôngthểgiảithích,khiếnngườinghĩmãikhônghiểu.Lờitiênđoánđángtinhaykhông?Caotăngbóiquẻđángtinhaykhông?Nướchồthánhđángtinhaykhông?Cònnhữnghiệntượngthiênvănthầnkỳkiacóđángtinhaykhông?Nếunhiềuthứtrênthếgiankhôngđángtin,vậythìsaovẫncónhiềutínđồphủphụcdướichânPhậtnhưthếđểcầunguyệnđộhóavàsiêuthoát?

Muốnnhắnvớihạctrắng,

Mượnđôicánhđểbay.

Chẳngxa,đếnLitang,

Rồisẽquaylạingay.

BàithơnàynămxưaTsangyangGyatsoviếttrênđườngrờiLhasabịgiảivề kinh. Ban đầu nhiều người không hiểu thâm ý của nó, cho rằngTsangyangGyatsolưulạiduyêncũgìđóởLitang,dođónguyệnmượnđôicánhcủahạctiên,bayđếnnơiđó,tìmkiếmngườiNgàimuốntìm,kếtthúcchuyệnNgàimuốnkếtthúc.Mãiđếnsaunày,TsangyangGyatsothầnbímấttíchởhồThanhHải,khôngbiếtđiđâu.Thếlà,cácsưcủatuviệnGanden[2],tuviệnDrepungvàtuviệnSera,dựavàobàithơnàycủaNgài,lĩnhngộrađiều ảodiệu trongđó, ởmột địa phươnggọi làLitang, tìmđượcKelzang

Gyatso,tônlàmĐạtLatLạtMathứ7.

[2]TuviệnGanden(CamĐan):cáchLhasakhoảng50km,doĐạisưTsongkhapaxâynăm1409,cùngvớiDrepungvàSerađượcgọilà“batuviệnlớncủaLhasa”.

Năm1708,ngày19 tháng7nămChuộtĐất củaRabqung[3] thứ12 lịchTạng, Kelzang Gyatso sinh ra ở Duokang mạn dưới Litang. Về một sốtruyềnkỳlúcNgàichàođời,cóthểlúcđóđãxuấthiệnthiêntượngkháclạnàođónhưngkhông ai cònghi nhớ.Nhưng làmột linhđồng chuyển thế,nhấtđịnhcóđiểmkhôngnhưngườithường.KhiKelzangGyatsochàođời,TsangyangGyatso đãmất tích ở hồThanhHải gần hai năm, cònYesheyGyatso do Lha-bzangKhan nâng đỡ cũng đã tọa sàng ở cung Potalamộtnăm.VịĐạtLaithứ6YesheyGyatsodiễnlạivaitròTsangyangGyatsonămxưa,làmconcờcủaLha-bzangKhan,mặcchoysắpxếp.

[3]Rabaqung:chukỳ60nămcủalịchTạng.

YeshyGyatsodùđượcvuaKhangHycủaĐạiThanhthừanhận,banchoấnvàng,hạ chiếu sắcphong làmĐạtLaiLạtMa thứ6, nhưngchưa từngđược sư sãi công nhận, cũng không được tín đồ Tây Tạng thật sự kínhngưỡng.CònLha-bzangKhanmộtmìnhnắmlấyquyền lựcchính trịcũngchưa hề thật sự có được lòng dân, cao tăng của tu viện Ganden, tu việnDrepungvà tuviệnSerahết sứcbấtmãnđốivớiviệcLha-bzangKhan tựtiện quyết định phế lậpĐạtLaiLạtMa.Các sư sãi còn lại cũng chưa hềngừngtìmkiếmlinhđồngchuyểnthếcủaTsangyangGyatso,sauđótrongthơtìnhcủaTsangyangGyatsođểlại,họtìmđượcphươnghướngcủaPhậtsống,chínhlànơihạctiênphảibayđến-Litang.

Cao tăngcủaba tuviện lớn tinchắc thơ tìnhcủaĐạtLaiLạtMa thứ6TsangyangGyatsoẩngiấuhuyềncơ,làđểngầmchỉchohọnơitồntạicủalinhđồngchuyểnthếcủaNgài.ThếlàhọđãtổchứcnhiềusưsãiđếnLitang,và tìm được đứa trẻ tên là Kelzang Gyatso, lại thông qua nghiệm chứngnhiềuphươngdiện,xácđịnhđứabéđóchính là linhđồngchuyển thếcủaĐạtLaithứ6.HọdângthưchovuaĐạiThanh,rasứcyêucầuphếbỏĐạtLaigiảdoLha-bzangKhanlập,côngnhậnlạiKelzangGyatsolàthânphậnlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ6.

LúcđócụcthếTâyTạngvẫngiómưarungchuyển,tuyLha-bzangKhanđãchiếnthắngĐệBaSangyeGyatso,đuổiPhậtsốngTsangyangGyatsođi,nhưngcáchlàmcủaykhôngđượcmọingườitánthành.Nhiềubộlạcnhưhổđóichờmồilămlenhòmngóy,vịtríthủlĩnhTâyTạngcủaycũnglunglaymuốnđổ.Domấylầnbiếnđộng,vuaKhangHycũngkhôngdámhànhđộngthiếusuynghĩ,nhàvuakhôngphếbỏYesheyGyatso,giữtháiđộtrunglậptrướcthânphậncủalinhđồngchuyểnthếKelzangGyatso.Nhưngnhàvuacó lòngquan tâmchămsócđặcbiệtđốivớiđứa trẻnày,chuyểnbéđếnởtrongphạmvi thế lựccủabộ lạcKhoshut tạiThanhHải,vàđưabéđến tuviệnKumbum[4]cạođầuđituhọckinh.

[4]TuviệnKumbum(ThápNhĩTự):cáchthànhphốTâyNinhthủphủtỉnhThanhHải25km,xâynăm1560,lànơisinhcủaĐạisưTsongkhapangườisánglậppháiGelug.

Mãiđếnnăm1717,Lha-bzangKhanbị quânđộiDzungar giết,YesheyGyatsobịgiamcầm,thânphậnPhậtsốngcủaYesheycũngtựnhiênbịtínđồTây Tạng lật đổ. Năm 1719, vua Đại Thanh bình định xong phản loạnDzungar, mới chính thức thừa nhận thân phận linh đồng chuyển thế củaKelzangGyatso.Hoàngtửthứ14củaKhangHyvàmấyvịđạithầncùngbangànbinhsĩ,từTâyNinhđếntuviệnKumbum,bốtríđạiquânHánMông,làm tốtmọiviệcchuẩnbịđểnghênhđón linhđồngchuyển thế.Nămsau,hoàngtửmangấnvàngvàsáchvàngcủaKhangHybanchoĐạtLaiLạtMađến, đồng thời cử hành lễ lớn tọa sàng long trọng choKelzangGyatso ởcungPotala.

Kelzang Gyatso tuy được quyết định là linh đồng chuyển thế củaTsangyangGyatso,vàđượcsưsãicủapháiGelugcôngnhậnNgàilàĐạtLaithứ7,nhưngchínhphủ triềuThanh lạikiên trìKelzangGyasto làĐạtLaithứ6,chorằngKelzangGyatsolàtiếpnhậnthaythếchứkhôngphảikếthừaphápvịcủaĐạtLaithứ6đãbịphếttruất,khôngthểcôngnhậnlàmĐạtLaithứ7.SauđóvìnhândânTâyTạngtrướcchorằngKelzangGyatsolàĐạtLai thứ 7, mãi đến năm Càn Long[5] thứ 48, khi vua Càn Long phongJamphel Gyatso[6] làm Đạt Lai thứ 8, có nghĩa ngầm thừa nhận KelzangGyatsolàĐạtLaithứ7,cònTsangyangGyatsocũngthuậnlýthànhchươngtrởthànhĐạtLaithứ6.

[5]CànLong (1711-1799):Hoàng đế thứ sáu của nhàThanh, tên húyHoằngLịch,miếu hiệu

ThanhCaoTông.Thờikỳtrịvì1736-1795,làthờicựcthịnhvềkinhtếvàquânsựcủanhàThanh.

[6]JamphelGyasto(CườngBạchGiaMụcThố,1758-1804):ĐạtLaiLạtMathứ8

NgàyKelzangGyatsocửhànhđiểnlễtọasàngởcungPotala,trămngàntín đồ trong thành Lhasa phủ phục dưới chân Hồng Sơn, tụng niệm kinhPhật,dùngnghithứcthànhkínhnhấtbàytỏhọđitheoĐạtLaiLạtMathứ7,tuyênbốvớinúixanhnguyngavàsôngngòicuồncuộntínngưỡngcảđờikhôngđổicủahọ.ĐiểnlễtọasànglầnnàychẳnghềthuakémphongquangkhiTsangyangGyatso tọa sàngnămxưa.Lịch sửchẳngquadiễn lại từngmànhýkịch,thứthayđổichỉlànhữngvaidiễnvộivãlướtqua,cómộtngày,chúngtađềusẽbiếnmấtkhôngvướngbận,trởthànhquákhứ,trởthànhlịchsử.

TrênấnvàngnhàThanhbanchoKelzangGyastocókhắc:“HoằngPhápGiácChúngĐệLụcThếĐạtLaiLạtMaChiẤn[7]”.NếuKelzangGyastolàlinhđồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ6TsangyangGyatso, thế thìNgài lẽđươngnhiênphảilàĐạtLaiLạtMathứ7.NếuKelzangGyatsokhôngphảilàlinhđồngchuyểnthếcủaTsangyangGyatso,thếthìNgàitồntạivớithânphậnnào?NếunămxưaTsangyangGyatso thật sựbệnh chếtởhồThanhHải,thếthìKelzangGyatsocólẽthậtsựlàlinhđồngchuyểnthếtrongthơNgàichỉ ra,nhưngnếugiốngnhư“Bí truyện”kể,Ngàikhôngchếtđi,màphiêubạtgianghồ,saucùngẩnnáuởAlxa,thếthìtừđâuracáchnóilinhđồngchuyểnthếcủaTsangyangGyatso?

[7]ẤncủaĐạtLaiLạtMathứ6hoằngdươngPhậtphápgiácngộchúngsinh.

Lịch sử đan xen phức tạp, huyền cơ trùng trùng, thực là quá đỗi lằngnhằng.Khôngaicóthểđưaramộtcâutrả lờixácđịnhvềviệcTsangyangGyatsođiđâu,làmgì,vềlailịchcủaKelzangGyatso.Bảnthânlịchsửchínhlàmộtvũđàikỳquáisặcsỡ,biếtbaongườitồntạikhôngrõràng,lạirađikhôngrõràng,trướcgiờđềukhôngthậtsựnắmgiữcuộcđờicủamình.BảnthânKelzangGyatsocũngkhônghiểu rõ, rốtcuộc lấy thânphậnnàongồitrênngaiPhật của cungPotala, ngồi suốtmấymươi năm.Về câuđố thânphậncủamình,Ngàikhônghỏi,cũngkhôngcáchgìhỏiđược.Chỉđànhtintưởngmình thật sự là linh đồng chuyển thế củaĐạtLai thứ 6Tsangyang

Gyatso, tin tưởng mình là Phật sống theo lời tiên đoán trong thơ củaTsangyangGyatso.Bởivì,LitanglàquêhươngcủaNgài.

Ngày15tháng9năm1720,KelzangGyatsocửhànhđiểnlễ tọasàngởcungPotala,tônBanThiềnthứ5LobasangYeshelàmthầy,thọgiớisadi.SauđóvàotuviệnDrepunghọckinh.Năm1727,KelzangGyatsohaimươituổi, lại thọgiới tỳkhưutừBanThiền thứ5.Saukhi tựmìnhchấpchính,KelzangGyatso dốc sức vào sự vụ tôn giáo, hoằng dương Phật pháp, tạophúcchúngsinh.Ngàisốngcảđờikhiêmtốntiếtkiệmgiảndị,rấtđượcdânchúngTâyTạngkínhyêu.

TronglịchsửPhậtgiáoTạngtruyềnTâyTạng,đãxuấthiệnbavịĐạtLaiLạt Ma thứ 6. Tất cả những chuyện này, duyên khởi từ Đạt Lai thứ 6TsangyangGyatso,chínhNgàiđãdiễndịch truyềnkỳ, lại tiếpdiễn truyềnkỳ.NhưngbavịĐạtLainàycũngchỉlàthanhytrênvũđàicungPotala,bấtlựcđạodiễnmànkịchcủangườikhác,nhưngnàođãđượcsởhữubảnthânchânthực?TsangyangGyatsodùvẫnđượcngườiđờisaungượcdònghoàiniệm, nhưng cả đời củaNgài rốt cuộc làmột câu đố không thể giải đáp.YesheyGyatsocàngđángbuồnhơn,ởtrongcungPotalamườimộtnăm,đếnnaycảmộtsợitóccủaNgàicũngkhôngtìmđược.CònKelzangGyatsođịnhsẵnlàbìnhdị,cólẽNgàicũngchỉlàmộtvậtthaythế,dùngnhụcthâncủaNgàiđểthaythếmộtvịtríhưkhông.

Trước những nghi hoặc không thể giải thích, chúng ta rốt cuộc nên tinđiềugì,khôngnêntinđiềugì?Cólẽchúngtanêngiốngnhưmâytrắnggiómát,nhànnhã tự tại,khôngphiền lo,quấynhiễu.GiốngnhưnhữngngườidânTạngthànhkínhkia,tintưởngsựtồntạicủaThầnPhật,tintưởngmỗimộtángmâytrắng,mỗimộtchúlinhdươngTạngđềucólinhtínhkhôngthểnóibằnglời.Nhưvậysẽkhôngcầntìmkiếmlờigiảichocâuđốhiểmhóckia,khôngcầnbiếtchântướngcủabatrămnămtrước.Cứđểcâuđốmãimãilà câuđố, đểhômquamãimãi quađi, để câu chuyệnmãimãi chỉ là câuchuyện.Ngườihiềnlànhnhưbạnvàtôi,chỉởmộtgóccủatrầnthế,trầmtĩnhyênổn,làtốtrồi.

Dungnhan

Nếumỗingườiđềutrồngmộtđóahoasentronglòng,thếthìcũngchínhlàtrồngxuốngcảtừbi.Bạnchỉcầndùngánhnắngvàmưamóctướithẫmchonó,dùngtấmlònglươngthiệnvàtìnhcảmấmápnuôidưỡngnó,thìsẽbừngnởđóahoatinhkhiết.

Chúngsinhvạn tướng,khôngchỉ lànóidungnhancủachúng sinh,màcòncả tâmtínhvà tìnhcảmcủachúngsinh.Quả thực,người trênđờinàykhôngcódungnhangiốngnhau,cũngkhôngcótínhtìnhgiốngnhau.Dùcótrùnghợp,cũngchỉlàtươngtựvàgầngiống,mỗingườiđềucóđiểmngườikháckhôngthểthaythế.Còntínhtìnhvàhàmdưỡngcủamộtngườithìcóthểquyếtđịnhdungnhanngườiđólàđẹphayxấu.

Cáigọilàphúchữuthithưkhítựhoa[1],cũnglàýđó.Tronglòngcósáchvở,khí chất tựnhiên trầm tĩnhưunhã; trong lòngchứacỏ rơm, thì chỉ làhoang nguyên lổn nhổn. Mừng giận buồn vui, yêu hận tình thù của mộtngười,chodùkhôngbiểuđạtra,cũngsẽthôngquatâmtínhbộclộtrênmặt.Những người từng trải sóng gió cuộc đời, trên mặt họ lưu giữ vẻ tangthương.Cònngườisốngyênổn,trênmặtbiểuhiệndángvẻbìnhtĩnhvàthưthái.Chúngtađềubiết,thờigianlàlưỡidao,tuổitáclớndầnlên,nósẽtừngnháttừngnhátkhắcdấuvếtxuốngkhuônmặtmộtthờituấntú.Khithấytuổitácgiàđi,lạikhôngsứcvãnhồi,chỉcóthểtráchnămthángvôtình,haylàconngườivôtình.Nămthángvẫnmãixanh,chínhbạnđểnótrôiquamộtcáchvôích.

[1]Bụngchứasáchvởtấtmặtmàysángsủa.

“Phậtnóimọiviệccónhânquả,manóitấtcảđềuởta.Chúngsinhvạntướngđềuvô tướng, thànhPhật thànhmađều là ta.”TrongmắtPhật,mọiviệcđềucónhânquả,mọithứcủahômnay,làdotấtcảcủahômqua,mọithứcủahômnay,lạisẽkiểmchứngtươnglai.Cònmanóitấtcảđềudotựmình,tranhvớitrời,tranhnhauvớivậnmệnh,nhưngcũngchỉlàtừváncờnàynhảyvàováncờkhác,nàođãtừngcógiảithoátthựcsự.Chúngsinhvạntướng,cũnglàvôtướng,tôivẫnlàtôiđó,bạnvẫnlàbạnđó,cóđiềungày

hômquacũngnhưngàyhômnay,vậymàdungnhanhômnayđãđổithay.

TừsaukhiKelzangGyatsocửhànhđiểnlễ tọasàngởcungPotala,cụcdiệnchính trịTâyTạngdầndầnđivàoổnđịnh.VịPhậtsống trẻ tuổinàymỗingàyhọc tâpnghiêncứukinhvăn,chẳngcóbaonhiêu tạpniệmhồngtrần.Saukhitựmìnhchấpchính,chỉmuốnhoằngdươngPhậtpháp,khôngcólòngtranhđoạtquyềnlực.ChínhsựcủađịaphươngTâyTạng,chủyếudođạithầntriềuThanhđóngởTâyTạngquảnlý.Trậnchiếntranhđoạtmấymươi năm ấy dần dần bình lặng trong dòng chảy năm tháng. Người dânlươngthiệncũngnhạtquêncuộcchiếnmáutanhgiữaĐệBaSangyeGyatsovà Lha-bzangKhan, lãng quên cái chết của SangyeGyatso và Lha-bzangKhan.NhưnghọtrướcgiờkhôngthểquênĐạtLaithứ6TsangyangGyatso,vìthơtìnhcủaNgàilưutruyềnlạivẫnluônvangvọnglâudàitrênbầutrờicủathànhLhasa,thậmchícủacảcaonguyênThanhTạng.

Vìkhôngquênđược thơ tìnhcủaTsangyangGyatso,dođócũngkhôngquên được vị Phật sống này, không quên được mọi chuyện quá khứ củaNgài, cũngkhôngquênđược câuđốvề sựmất tích củaNgàiởhồThanhHải. Có lẽ trong những tín đồ ấy, có nhiều người đến chết vẫn kính yêuTsangyangGyatso,họsẽkiêntrìtruytìmtungtíchcủaNgài.Nhưngtôitinrằng,đasốmọingườisẽhiểuđượctùyduyên,chẳngthàtrôngnomgiaviêncủamình,vìNgàicầunguyện,cũngkhôngmuốnđiquấynhiễukiếptrướcđời này củaNgài.Họ đã tinKelzangGyatso là linh đồng chuyển thế củaTsangyangGyatso,thếthìhọnênthànhtâmủnghộvịPhậtsốngmới,dùngđiềuđóđểchứngthựctínngưỡngkhôngđổicủahọ.

TsangyangGyatso gửi thân ở thảo nguyênAlxa, từ sau khi Lha-bzangKhanchết,cơnácmộngcủaNgàicũngđãkếtthúc.SaukhiKelzangGyatsođược xác lập làmĐạt Laimới, TsangyangGyatso càng như trút bỏ gánhnặng,chỉcócụcthếanổn,Ngàimớicóthểanổn.VuaKhangHynhàThanhcũngkhôngtruycứutungtíchcủaNgàinữa.ĐãlậpKelzangGyatsolàmĐạtLai thứ 6, thì có nghĩa Tsangyang Gyatso đã qua đời, hoặc có thể nóiTsangyang Gyatso sớm đã bị nhà vua phế truất, hơn nữa Đệ Ba SangyeGyatsovàLha-bzangKhanlầnlượtchếtđi,lạicàngkhôngrảnhchúýđếncâu đố về sựmất tích của Tsangyang Gyatso ở hồ Thanh Hải. Hiện nayTsangyangGyatsosốngởAlxatựdotựtại,khôngcầnlolắngbịngườiđờiphátgiác ra lai lịchcủaNgàimàđemđếnphân tranhkhôngcần thiết cho

vùngđấtbìnhyênnày.

Nhữngnămnày,phầnlớnthờigiancủaTsangyangGyatsođềudànhchoAlxa,dànhchotấtcảchúngsinhởAlxa.Ngàitừbiđộlượng,hoằngdươngPhậtpháp, làThượngSưđượcngườiAlxa tin thờkínhyêu.ThảonguyênAlxa đã lưu truyền quá nhiều câu chuyện đẹp đẽ thần kỳ về TsangyangGyatso,NgàichínhlàmộtvịPhậtcóthầnthôngvàpháplực,vìchúngsinhmởrộngcửaBanNhược,dẫnđếnthánhcảnhBồĐề.Dođó,nhữngngườitínngưỡngPhậtgiáoấycàng thêmtin tưởngsâusắc tuviPhậthọccao thâmcủaThượngSư,cũnglẽđươngnhiêntrở thànhtínđồkiênđịnhkhôngdờicủaNgài.SứccuốnhútcủaTsangyangGyatsoởAlxa,khôngmảymaythuakémlúcNgàiởcungPotala.HọtinNgàinhưtinPhậttổ.

Tấtcảmọichuyện,đềulấytừ“Bítruyện”củaNgawangLhundrupDaji,vịnàytựxưnglàcaođồcủaTsangyangGyatso,vìsưphụcủamìnhghilạinhữngsựtíchtruyềnkỳ.

Đúng thế, dung nhan hôm nay đã thay đổi. Trong “Bí truyện” củaNgawangLhundrupDaji,miêu tảdángmạocủaTsangyangGyatso,khiếnngườirấtmựcngạcnhiênvuimừng.NóiNgàidùđếnhơnsáumươituổivẫngiữđượcdungnhantuấnmỹ,sángchóihơnngười.DùNgàiquầnáolamlũtràtrộntrongđámănmàyởphốchợ,cũngcóthểbịnhậnra.MànhữngđiềunàykhôngchỉbởivìdungmạotuấnnhãphonglưucủaNgài,cònbởivìthânthểNgài có thể tỏa ramùihương lạ,mùihươngấygiốngnhưhương liệucúngPhật,khiếnlòngngườithưtháitrầmtĩnh.Miêutảnhưthếlàxuấtpháttừ lòng sùngbáivàyêuquýcủaNgawangLhundrupDaji đối với sưphụ,cũnglàvìsimêcủacáctínđồthànhkínhđốivớiTsangyangGyatso.

ChúngtanêntinTsangyangGyatsonhữngnămcuốiđờivẫndungnhantuấnmỹ,mặtnhưgióxuân,mắtchứanước thu.Cáigọi là tiênphongđạocốt,chínhlànóikhíchấtcủamộtngười,dùtrảiquabaonhiêubiếnđổi,vẫncóthểungdungđiềmđạm,trầmtĩnhbìnhthản.Mộtngườisángsuốt, thấutriệt,trênngườisẽvôýbộclộrakhíđộsiêuphàmthoáttục,caoquýmàưunhã,sâusắcmàbìnhtĩnh.

DođóbấtkểsaukhiTsangyangGyatsomấttíchởhồThanhHải,lưulạcbaonhiêunămchốngianghồ,chịubaonhiêumưatuyếtgiósương,nhưngvới tu vi Phật học và tố dưỡngnội tâm củaNgài, dungnhan củaNgài sẽkhônggiànuaquásớm,ngược lại sẽcàng thêmtrong trẻosáng lángcùngvớituvicủaNgài.VìlòngNgàihiềnlànhtừbi,thôngthấuđộlượng,ngàydàithángrộng,nhữnghàoquangkhôngcheđượcấysẽlộratrongdungmạovàkhíchất.Ngàilúcđó,bấtkểnộitâmhayvẻngoài,đềuhẳnlàtinhkhiếtđẹpđẽ.

Tôitinrằngnhữngngườicótínngưỡng,nhữngngườinộitâmtừbilươngthiện,dùdungnhancủahọcóđẹpđẽhaykhông,nhưngtrongcốtcáchcủahọđềusẽtoátramộtvẻđẹptĩnhlặnggộthếtphấnson.Vẻđẹpấykhiếntấtcảnhữngaitiếpxúcđềucóthểyênổnmàbìnhtĩnh.Từbilàmộtsứcmạnh,cóthểcứurỗinhiềungườitrầmluântrongtộiác,cũngsẽcảmnhiễmnhiềungười hoangmang trong trần thế. Nếumỗi người đều trồngmột đóa sentronglòng,thếthìcũngchínhlàtrồngxuốngcảtừbi.Bạnchỉcầndùngánhnắngvàmưamóctướithẫmchonó,dùngtấmlònglươngthiệnvàtìnhcảmấmápnuôidưỡngnó,thìsẽbừngnởđóahoatinhkhiết.

“MộtýnghĩthànhPhật,mộtýnghĩthànhma,giữathiệnvàác,nhânquảđờitrước.NgắmPhậttổcầmhoamỉmcười,chỉthanngườiđờimắtđụcnhìnvật,nghePhậtphápĐạiThừa[2]củaPhật tổ,chỉmongngườiđời lòngyêntịnhkhôngsóng.”Đờingườicóquánhiềuchọnlựa,nhưngchúngtacầnkiêntrìniềmtinvàtheođuổicủamình,thànhPhậtthànhma,chỉlàgiữamộtýnghĩ.KhingắmPhậttổcầmhoamỉmcười, lòngyêntịnhkhônggợnsóng,cầngìphảilosợnămthángnhưlưỡidao,vôtìnhgọtgiũadungnhan?

[2]ĐạiThừa(mahāyāna)còngọilàĐạiThặngtứclà“cỗxelớn”,“bánhxelớn”,làmộttronghaitrườngpháilớncủađạoPhật.TrườngpháikialàTiểuThừa(hīnayāna)hayTiểuThặng,nghĩalà“cỗxenhỏ”,“bánhxenhỏ”.ĐạiThừatậptrungvàoviệcmởđườnggiácngộchochúngsinh,TiểuThừalấysựgiácngộbảnthânlàmtrọng.

Duyênxưa

Duyênlàgì?Duyênlàgặpnhaunơingãtưđường,lànắmtaychốnhồngtrầnxalạ;duyênlàmuônđóahoaxuânđồngloạtnởrộ,làhaiphiếnláthucùngnhaurụngxuống;duyênlàđốithoạigiữanonvànước,làmặttrờivàmặttrăngđồngthờixuấthiện.

Duyênlàgì?Duyênlàgặpnhaunơingãtưđường,lànắmtaychốnhồngtrầnxalạ;duyênlàmuônđóahoaxuânđồngloạtnởrộ,làhaiphiếnláthucùngnhaurụngxuống;duyênlàđốithoạigiữanonvànước,làmặttrờivàmặttrăngđồngthờixuấthiện.Gặpnhau,quennhaugiữabiểnngườimênhmôngchính làduyên, lưu lạcgiữahồng trần lạikhông lãngquênchính làduyên.Gặp gỡ, làmột kiếp nạn hạnh phúc, cũng làmột nét đẹp sai lầm.Quênnhau,làmộtsựkhởiđầuhoangmang,cũnglàsựkếtthúctrongtrẻo.

Chúng ta luôn nói, tin duyên tiếc duyên, không nên dễ dàng làm tổnthươngngườibêncạnh,khôngnênđểtốtđẹptrởthànhdĩvãng.Nhưngvẫnsẽnhiềulầnngheđượcmộtvàithanhâmđangthanthở:“Nhânsinhnhượcchíchnhưsơkiến,hàsựthuphongbihọaphiến.Đẳngnhànbiếnkhướccốnhântâm,khướcđạocốnhântâmdịchbiến[1]”.Lòngngườidễđổithay,bấtcứlúcnàocũngchẳngthểchắcchắnrằngcáicảmgiáctốtđẹpấyvẫntươimớinhưcũ,khôngbaogiờgiàđi.Dođómộtsốngườichẳngthàbiệtlylâudài, chứ khôngmuốn bên nhaumãimãi.Chỉ có biệt ly, có thể khiến conngườitrướcsaughinhớsựtốtđẹpđãtừngcó,thờigianbênnhaulâurồi,thìsẽnhìnthấynhiềukhuyếtđiểmcủađôibên,màxemnhẹnỗiniềmxaoxuyếnthuởmớigặpgỡ.

[1]ThơcủaNạpLanDungNhược,tạmdịchnghĩa:Đờingườinếuchỉnhưlầnđầugặpgỡ,thìsaocóchuyệngióthulàmchiếcquạtđaulòng.Bỗngdưngcốnhânthaylòng,lạinóilàtìnhngườiluôndễbiếnđổi.

Dịchthơ:

Giánhưgặpgỡlầnđầu,

Gióthusaonỡgiaosầuquạttranh.

Ngườixưaquayngoắtthậtnhanh,

Lạithannhânthếđoạnđànhđổithay.

SựquenbiếtcủaTsangyangGyatsovàNgawangLhundrupDajichínhlàduyên,nếuTsangyangGyatsokhôngyêuthíchthảonguyênAlxabìnhyên,NgàivàNgawangLhundrupDajiđờinàychắcchắnsẽđilướtquanhau.KhiTsangyangGyatsolầnđầuđếnAlxa,NgawangLhundrupDajimớihaituổi,còn quấn tã lót, chưa hiểu sự đời. Tsangyang Gyatso ẵm bé trong lòng,khôngbiếtmìnhsaunàysẽcùngbékếtnênmốiduyênthầytròsâusắc,cũngkhôngbiếtđứabénàylạilàlinhđồngchuyểnthếcủaĐệBaSangyeGyatso,càngkhôngbiếtbésẽvìNgàiviếtmộtquyển“Bí truyện”lykỳ,giải thíchcuộcđờinhưhoasencủaNgài.

Những “nhân” này trồng xuống vào lúc nào, Tsangyang Gyatso cũngkhôngbiết.KhiNgàilầnđầutiênđếnAlxaNộiMôngCổ,đãbiếtmìnhvànơinàycóduyênxưarấtsâu,dođóNgàingừngphiêubạt,anthânnơiđây,gặpgỡvươnggiavàvươngphiABảo,thunhậncaođồNgawangLhundrupDaji,vàbảohộtấtcảsinhlinhởđây.Khiđến,TsangyangGyatsochỉbiếtnơinàysẽ làquêhươngthứhai trongcuộcđờiNgài,nhưngchưahềnghĩ,bảnthâncómộtngàylạigiốngnhưlárụng,yêntĩnhchếtnơiđây.

SaukhiKelzangGyatsotọasàngởcungPotala,TsangyangGyatsosốngrất tự tại yênổnỞAlxa,Ngàiởnơi nàyhoằngdươngPhật pháp, phổđộchúng sinh. Còn Ngawang Lhundrup Daji, đệ tử thủ tọa của TsangyangGyatso, cũngdoNgàimột tayđào tạo.Ngài từng tựgommườingàn làngbạc ròng, cửNgawang LhundrupDaji đến Tây Tạng theoBan Thiền họckinh. Sau khi Ngawang Lhundrup Daji tu nghiệp trở về Alxa, liền đượcTsangyang Gyatso xác định là linh đồng chuyển thế của Đệ Ba SangyeGyatso,dođóôngtrởthànhvịPhậtsốngchuyểnthếđầutiênsinhraởAlxa.Những thành tựu của Ngawang Lhundrup Daji, đều bắt nguồn từ ân sưTsangyangGyatso.Vìvậy, trong“Bí truyện”ôngviết,đốivớicác sự tíchcủaTsangyangGyatso,ônggầnnhưlàsimê.

Trong khoảng thời gian này, Tsangyang Gyatso từ Alxa dời đếnEnjianle[2]thuộchồThanhHảisốngsuốtchínnăm.Mãiđếnnăm1745,Ngài

mới từ Enjianle hồ ThanhHải trở vềAlxa. Tháng 10, TsangyangGyatsonhiễmbệnh,ngày8tháng5nămsau,ĐạtLaithứ6TsangyangGyatsotọahóaởtuviệnChengqing[3]củaAlxa,hưởngthọsáumươitưtuổi.Năm1747,nhục thân của Đạt Lai thứ 6 Tsangyang Gyatso được dời đến bên hồGao’erlamu[4] tuviệnZhaohua lập tháp thờcúng.NgawangLhundrupDajixácđịnhcontraicủaTrấnQuốcCôngAlxalàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ6,vàđíchthânđảmnhiệmkinhsưgiảngdạygiáopháp.KhiĐạtLaithứ7támtuổi,NgawangLhundrupDajichủtrìnghithứctọasàngchoNgàiởtuviệnZhaohua,lấyphápdanhThubtenGyatso[5],đóchínhlàÔnĐôNhĩCátCăn[6]nổitiếngcủaAlxa.

[2]ÂnTiêmLặc.

[3]Chengqing (ThừaKhánh) và Zhaohua (ChiêuHóa): hai trong tám chùa lớn củaAlxa,NộiMôngCổ.

[4]CáoNhĩLạpMộc.

[5]ĐồĐăngGiaMụcThố.

[6]ÔnĐôNhĩ:mộthọcủangườiMãnChâu,TrungQuốc.

Chỉ một đoạn văn ngắn gọn đã kết thúc số mệnh mười năm sau củaTsangyangGyatso, trực tiếp phán định cái chết củaNgài. Đó là vì tất cảtruyềnkỳcủaNgàikiếptrướcđềuđãtrảiquahết,nămthángsaunàyyênổntựnhiên,khôngcósónggió,khôngcóchìmnổi,bấtcứmiêutảnàocũnglàlằngnhằng,cũngtrởthànhphiềntoái.Cólúc,thậmchícảmthấycâuchuyệnsauhaimươilămtuổicủaNgàiđềulàdưthừa.

Tôithậmchírấtkhótưởngtượng,haimươilămtuổiđếnsáumươitưtuổi,trongkhoảngthờigianmấymươinămnày,mộtvịtìnhtăngdựavàocáigìđểkhôngcònvươngvấn tìnhduyênngàyquanữa?Lẽnào thơ tìnhchínhNgàiviếtnênđềuđãquênhếtsao?LẽnàolờithềướcNgàiđãtraochocôgái thuởmơxanhngựagỗđềuquênhết sao?Lẽnào lời thềnonhẹnbiểnNgàitừngnóivớicôgáiQonggyaicũngquênhếtsao?

Nhiềucâuthơtìnhsâuýnặngnhưthế,Ngàiđềuquênhếtsao?Ngàilàmsaocóthểquên,trừphiNgàithậtsựđãchết,trừphiTsangyangGyatsodướingòibútcủaNagwangLhundrupDajilàgiả,làmộtthếthânmơhồ.Nhưngchúngtanêntintưởng,đâykhôngphảilàmộtnhânvậthưcấu,vìtrongvăncủaôngdùtrànđầysựhuyềnảothầnkỳ,nhưngcũngchochúngtachânthựcvàanủi.Nếukhôngcóquyển“Bítruyện”ấy,cólẽcuộcđờicủaTsangyangGyatso thật sự đã vãn kịch vào hai mươi lăm tuổi, sau khi hạ màn, câuchuyệnnàosẽtiếpdiễn?

Làmơ, thìnên tỉnh lại; làyêu, thìnên tiếp tục.Duyênkhởiduyêndiệt,xemnhưlâudài,quayđầucũngchỉlàvộivã.TsangyangGyatsohaimươilăm tuổikhôngchết, sáumươi tư tuổi rốt cuộcvẫn chết.Ngài tuy làPhậtsống, có dung nhan không già đi, nhưng tuổi thọ lại có hạn. TsangyangGyatsokhôngthểsốngdầnđếngiànuanhưBànhTổ[7],lúcđóngàicótồntạihaykhông,đãkhôngcònquáđỗiquantrọng.TuluyệnnhiềunămkiếnNgàisớmđãkếtliễutấtcảnợcũnghiệtduyên,đượcdĩnhngộsiêuthoát,đạtđếncảnhgiớiniếtbàn.

[7]BànhTổ:mộtnhânvậttrongtruyềnthuyếtTrungHoađượccholàsốnglâuđếnnghìntuổi.

TsangyangGyatsokhôngphảiđãchết,màlàđãtọahóa.Tọahóalàngườituhànhcócăncơngồingayngắnannhiênmàkếtthúcsinhmệnh.Phậtnóivạnvậtdoduyênmàsinh,doduyênmàdiệt,thânthểhìnhhàiđềulàmộnghuyễnbàoảnh[8],ngườichếtđikhôngcầngiữnólạitrênthếgian.LinhhồncủaNgàiđượcsiêuthoát,sựtồntạicủanhụcthânđãchẳngcònmảymayýnghĩa,chấpnhấtvớinhângian,ngượclạitrởthànhgánhnặng.

[8]Mộngảobọtbóng.

ỞAlxacómộttuviệnđượcđôngđảomọingườibiếtđến,gọilàNamTự,còngọi là tuviệnGuangzong.Tuviệnnàyquymôkhông lớn lắm,nhưngdanhtiếnglạiđứngđầutrongtámtuviệnlớncủaAlxa.NghenóinămxưalinhthápchứanhụcthâncủaĐạtLaiLạtMathứ6TsangyangGyatsođượcđặtởđây,mãiđếnthờiCáchmạngVănhóa[9]tuviệnGuangzongbịhủy,sưtrongchùavàtínđồmớiâmthầmtrộmnhụcthânPhậtsốngtronglinhthápđemrangoàiđốt,vàgiữ lạihàicốtcùngxá lợi tửcủaTsangyangGyatso,

xâymộttòathápmàuvàng-thápĐồTì[10]ĐạtLaiLạtMathứ6,dùngđểđặttrocốtcủaNgài.

[9]CáchmạngVănhóa làmộtgiaiđoạnxãhộihỗn loạnvà tình trạngvôchínhphủởTrungQuốcdiễnra trongmườinăm1966-1976,gây tácđộngrộng lớnvàsâusắc lênmọimặtcủacuộcsốngchínhtrị,vănhóa,xãhội.

[10]ĐồTì:dịchâmtiếngPhạn,nghĩagốclàđốtcháy,thôngthườngchỉhỏatáng.

Năm1757,NgawangLhundrupDaji,đệtửcủaTsangyangGyatso,hoànthành “Bí truyện”. Còn Đạt Lai thứ 7 Kelzang Gyatso viên tịch ở cungPotala,đãkếtthúccuộcđờihuyềndiệumàlạibìnhthườngcủamình.Cùngnăm, tu việnGuangzong trong núi Hạ Lan[11] xây dựng xong, TsangyangGyatso được tôn làmThượngSư.Trong tu viện thờ cúng tháp chứa nhụcthâncủaĐạtLaithứ6,mãiđếnnăm1966vẫncòn.

[11]NúiHạLan:nằmởgiaogiớiNinhHạvàNộiMôngCổ,TrungQuốc,dàikhoảng200km,đỉnhnúicaonhất3.556m.

“Nhất trần thổ,vạn thiêncốt,do lai tương tư thôinhânkhổ.Linh lungtâm,hànbăngchú,chíchviđạmmạcvô tìnhvật.Khả liên tuếnguyệt,mỹmộnghưđộ,vôtậntangthươngvôtậnlộ,mộngtỉnhlaithờinhânhàxứ?[12]” Tình cờ đọc được bài từ này, cảm giác tâm linh đôi chút xao động.Nhưngkhôngbiếtlàaiviết,chỉcảmthấyngườiviếtbàitừnàychắclàmộtngườihiệnđại.Câuchữkhônghẳnlàtuyệtđẹp,nhưngtìnhcảnhtrongbàitừchẳng hiểu vì sao lại thu hút tôi.Nếu bài từ này dùng với cao tăng khác,đương nhiên không hợp ý cảnh, nhưng dùng với nhất đại tình tăngTsangyangGyatso,dườngnhưđã thỏamãn tâmlinh.Tuynóicáichếtcủacao tăng làNiết bàn, là siêu thoát, nhưng tôi luôn cảm thấy sự ra đi củaTsangyangGyatsomangmộtvẻđẹpbuồnkhónóithànhlời,vàmộtnỗitiếcnuốikhôngthểnàohơn.

[12]Tạmdịch:Mộtmảnhđấtbụichứamuônngànxươngcốt,xưanaytươngtưkhiếnngườikhổ sở.Trái timhoạtbátđúc thànhbăng lạnh, chỉ làmột vật lãnhđạmvô tình.Nuối tiếcnămtháng,mộngđẹpuổngphí,tangthươngvôtậnđườngdàivôtận,khitỉnhmộngngườiởnơinào?

NgườinóiTsangyangGyatsođatình,đathiện,khôngcóquánhiềumùivị

bilệ.TìnhcảnhtrongbàitừnàykhôngthíchhợpvớiNgài,huốngchilàsaukhiNgàitrảiquabiểnbiếcnươngdâu,đạtđếncõiNiếtbànTịnhđộ?Chỉlàsinhmệnhvốndĩcũngnhưđấtbụi,điquahànhtrìnhdằngdặc,aingườicóthể không tang thương?Ai lại có thể không tỉnhmộng?Không phải nămthángvô tình,cũngchẳngphảibạnvà tôisốnguổng,duyênđếnduyênđi,chếtsốngcónhau,chẳngquacũnglànhưthế.

Nhânquả

“Thếgiannàocóđôiđườngvẹn,ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng.”ĐâymớilàTsangyangGyatsothậtsự,TsangyangGyatsorongchơigiữacõiPhậtvàsôngtình,lúnsâutrongđó,khôngthểtựmìnhthoátra.

Đại ái vôngôn[1]. Phật dạyngười buôngxuống, khiếnngười hiểuđượcthươngxót,họcđượckhoandung.Phóngsinhtronghồmọcđầyhoasen,tinrằngcầunguyệnkiếpnàynhấtđịnhsẽđượctrọnvẹn.ThắpsángmộtngọnđènbơtrướcPhật,tinrằngkiếpnàylầmđườnglạclốicũngcóthểtìmralốithoát.Xoaychuyểnkinh luân trênđườngcầuPhật,Tin rằngvậnmệnhbachìmbảynổisẽmâynhạtgiónhẹtừđây.

[1]Tìnhyêulớnlaosâusắckhôngcầntrựctiếpbàytỏbằnglờinói.

“Khitachưasinh,ailàta;khisinhtara,talàai.”Mỗingườisinhtồntrênthếgianđềuthườnghaythốtra lờicảmthánhoangmangnhưvậy.Khôngbiếtmìnhlàai,lạikhôngbiếtailàmình.Cólúcđitrênđường,luôncảmthấymộtvàingườilướtquadườngnhưđãtừngquenbiết,nhưngchắcchắnrằngđời này chưa hề gặp gỡ. Lẽ nào kiếp trước từng gặp gỡ bên sông VongXuyên?HoặclàtừnglướtquanhautrêncầuNạiHà?

Đốivớitruyềnthuyếtthầnthoạiđẹpđẽđó,nhiềungườiđềuthấynhungnhớnhưsốmệnh.Cũnggiốngnhưđá tamsinh, trênđáđãviếtkiếp trước

kiếpnàycủamình,bạnvàtôimộtthờiđứngbênđátamsinh,xemluânhồiđếnrõràngxácthực.Chorằngnhưvậythìcóthểghinhớtấtcả,khôngtáiphạmlỗilầmtươngtự,khôngphụbạcngườikhôngnênphụbạcnữa.AihayvộivãquacầuNạiHà,vẫnphảiuốngchéncanhMạnhBànấubằngnướcmắtkiếpnàycủamình.CanhMạnhBàlànướcquêntình,saukhiuống,liềnquênhếttấtcả,từđóđivàoluânhồivớilinhhồnsạchsẽ.

SởdĩnhiềuvịĐạtLaiLạtMatrướckhichếtdựđoántungtíchlinhđồngchuyển thế củamình, là vì họ còn chưa viên tịch, còn chưa đi quaVongXuyên,chưauốngnướcquêntình.Nếuuốngvào,mọithứđờinàysẽthậtsựtrở thành mây khói thoáng qua. Những người được chọn làm linh đồngchuyểnthếhoàntoànkhôngbiếtkiếptrướccủamình,họlàvìlờitiênđoáncủangườikhácvàcáckiểusuyđoán,mớivìlinhhồncủakiếptrước,gánhvác trách nhiệm của kiếp này.Nhưng chúng ta nên tin rằng, Phật là viênmãn,sẽkhôngtrừngphạtbấtcứai,sẽkhôngvôduyênvôcớlàmphiềnbấtcứai.DođóĐạtLaiLạtMacácđời,dùtrảiquathăngtrầmrasaođềukhôngcóbấtcứoántráchnào.Vìmọithứcủakiếpnày,bénduyênởkiếptrước,dùkiếpnàylàphúchaylàhọa,chúngtađềuphảiđốiđãivàhóagiảibằngmộttấmlòngtừbimàbìnhthường.

MộtđờicủaTsangyangGyatsoquáđỗimơhồ,sốngmơhồ,chếtmơhồ,saukhimấttíchởhồThanhHảilạicàngmơhồ.NgaycảlinhđồngchuyểnthếcủaNgàicũngkhiếnngườikhóphânbiệt.TsangyangGyatsorốtcuộccóphảilàlinhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaithứ5haykhông?Nếukhôngphải,vì sao muôn ngàn người lại cứ tìm kiếm Ngài? Nhưng đã là linh đồngchuyển thếcủaĐạtLai thứ5, thìvìsao lạicó lòngdạmềmyếu trămmốinhưvậy,vìsaocứcuốnvàotrongcụcdiệnchínhtrịhỗnloạn,làmconrốinhiềunăm, cuối cùng còngặpphải kiếpnạnphế truất?Đàyđọađếnmứctrênđườngápgiảivềkinh,khiếnmìnhtungtíchkhôngrõ.HồThanhHảivìcôngchúaVănThànhmàmỹlệ,vìTsangyangGyatsomàývịsâuxa.

TsangyangGyatsobịngườihiểunhầmlàĐạtLaigiả,nhưngtrămtínđồTâyTạngkínhyêuNgài,trướcsaunhậnđịnhNgàichínhlàĐạtLaiLạtMathứ6,chưatừngthayđổi.DùNgàiphạmphảilỗilầmkhôngthểbùđắp,ngồitrênngaiPhậtcaongất,lạithamluyếntìnhyêunamnữtrênđời.PhóngđãngtrongquánrượunhỏcủathànhLhasa,lắcmìnhbiếnhóa,trởthànhtìnhlang

phonglưutiêusáitrongmộngcủanhiềucôgái.BiếtbaongườibịthơtìnhcủaNgàimêhoặcđếnthầnhồnđiênđảo,màquênNgài làPhật, làmộtvịPhậtsốngđịnhsẵnkhôngthểcótìnhyêu.SứmệnhcủaNgàichínhlàsốngtrong cung Potala, hoằng dương Phật pháp, độ hóa chúng sinh, ngoài rakhôngcógìkhác.

Chođếnhômnay,chúngtavẫnkhôngthểnhậnđịnhTsangyangGyatsorốtcuộclàbệnhchết,haylàmấttíchởhồThanhHải.CuộcđờiNgàichungquynêncókếtcuộcthếnàomớixemlàtrònvẹn,hoặcgiảđờingườivốndĩkhôngcóvẹntoàn,hoặcgiảbấtcứmộtkiểukếtcuộcnàocũnglàvẹntoànđốivớiNgài.Chúng takhôngcần sođoquánhiều,vướngbậnquánhiều,cũnggiốngnhưnămxưa, không cầnquan tâmNgài làTsangyangGyatsocủacungPotala,haylàDangsangWangpocủađườngphốLhasa,NgàichínhlàNgài,Ngàiđatìnhmàhiềnlành.Ngàikếtthúccuộcđờicủamìnhnămhaimươi lăm tuổi,haysaukhi trảiquanhiều truyềnkỳ trong“Bí truyện”củaNgawangLhundrupDajimớitọahóa,đãkhôngquantrọngnữa.Vìlịchsửchìmnghỉmimắng,chúngtasớmđãkhôngtìmrađượccâutrảlờixácđịnh,mọitruyvấnđềulàuổngcông.

Lạivídụ,linhđồngchuyểnthếcủaTsangyangGyatsorốtcuộclàai?LàKelzangGyatsoởLitangtheolờitiênđoántrongthơcủaNgàichăng?NếuhaimươilămtuổichếtđiởhồThanhHải,cólẽlinhđồngchuyểnthếthậtsựlàKelzang.Nếusáumươitưtuổichếtđi,thìlạicókhảnănglàÔnĐôNhĩCátCăndoNgawangLhundrupDajilựachọn.Màcũngcólẽchẳngphảilàai,linhđồngchuyểnthếcủaĐạtLaiLạtMathứ6nhấtđạitìnhtăngcólẽchỉlàmộtnhậnvậtnhỏlặnglẽvôdanh,hoặccólẽnấnnábênVongXuyên,làmmộtcâyhoabênbờ,quênmấtluânhồi.

Thật ra tôi chẳng thàTsangyangGyatsochếtởhồThanhHải, chếtvàonămhaimươi lămtuổi, tôichẳnghyvọngkiếpsaucủaNgàicóbaonhiêuthầnthôngvàpháplực.Đốivớitôi,TsangyangGyatsolàmộtvịPhậtsốngsốngvì tình.TrongcungPotala, tuyNgàikhôngdùnghànhvi thực tế tạophúc trăm họ, nhưng thơ tình củaNgài, sự du ngoạn nhân gian củaNgàichínhlàđộhóatốtnhấtđốivớitrămngàntínđồ.Màđiềukhiếnchúngtaghilòngtạcdạ,trướcsaulàvịPhậtsốngtrẻtuổituấnnhãđatìnhấy,lànhutìnhphonghoatuyếtnguyệtcủaNgài.

“Thếgiannàocóđôiđườngvẹn,ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng.”ĐâymớilàTsangyangGyatsothậtsự,TsangyangGyatsorongchơigiữacõiPhậtvàsôngtình,lúnsâutrongđó,khôngthểtựmìnhthoátra.Ngàiđatìnhnhưthế,khiếnngườiđờiyêuđếnsâusắc,yêuđếnxốnxang.Ngàirốtcuộclàchấpmê,hay làđốnngộ; là rời được, hay làkhông rời; là sởhữu,hay làbuôngxuôi, đềukhôngquan trọngnữa.Đi quaVongXuyên, vào lại luânhồi,trởlạitrênđời,lạilàkiếpmới.

Kiếpnày,dùTsangyangGyatsodiễnvaitrònào,dẫulàngườikhôngquenbiết gặp gỡ trên đường, vội vã lướt qua nhau cũng nhất định quay đầu vìNgài.Quênđithôi,cứnhưvậyquênđithôi.LãngquênkiếptrướcNgàitừngcó,kiếpnày,vàcảkiếpsau.Tấtcảđềulàbụi trần, tấtcảđềusẽtanthànhmâykhói.Nếuthậtsựkhôngcóvếttích,vìsaovẫncónhiềungườinhưthếtrèođèolộisuốiđếnTâyTạng,biếtrõlàngườidưngyếtkiến,lạivẫnsitâmkhôngđổi tìmkiếmkiếptrướckiếpnàycủaNgài?TôinghĩbởivìNgài làPhậtcủachúngta,làtrântrọngcảđờicủachúngta.

Tôitrồngnhânkiếpnày,aigặtquảkiếpsau.Giólộngmênhmangchốncaonguyênkhônglời,mâytrắngđếnđivôtâmkhônglời,núithầnhồthánhkhônglời.Chúngxưanayđềunhưthế,vìmộtlờihứagiảnđơn,cóthểsuốtđờisuốtkiếpgiữkínnhưbưng.Hãyđểchúngtahướngvềnămthángônhậukhoan dung, khấnmột lời nguyện lương thiện, chỉ nguyệnmỗimột dòngsôngtrênthếgiannàyđềucóthểtrongvắtkhôngbụi,mỗimộtngọnnúiđềucóthểônhòatrầmtĩnh,mỗimộtvùngthảonguyênđềucóthểkhôngchiađôibờ.Nguyệnnonsôngtươiđẹp,thờithịnhyênvui.

Lờicuốisách:Kiếndữbấtkiến[1]

[1]Gặphaykhônggặp,ĐàoBạchLiêndịchthơ.

Vàomộtmùaxuânmainở, tôiviếtmộtcâuthếnàytrênchữkýcá tínhcủamình:Biếtbaophồnhoa thànhmộngcũ,nhângianhiện lạiBạchLạc

Mai.Bạnnóicócảmgiáctáixuấtgianghồ,tôiđiềmđạmmỉmcười.Khiviếtxong cuốn thi truyệnnàyvềTsangyangGyatso thì đãvàomùađông lạnhlẽo,mùađôngnày,GiangNamnhiềutuyết.Khitôigácbút,khấnmộttâmnguyệncuốicùng:nguyệnnonsôngtươiđẹp,thờithịnhyênvui.Sauđócứluôn trầmmặc,mãi đến sauTết, ngắmbên suối cỏ xanhmơnmởn, trongvườnhoamainởrộ,mớibừngtỉnhcảmthấyphảikịpthờitranhthủlấymùaxuân.

Khoảngthờigiannày, tôibiếtđến“Phi thànhvậtnhiễuII[2]”,biết trongphim cómột bé gái tênXuyênXuyên đã đọcmột bài thơ - “Kiến dữ bấtkiến”.Chínhbàithơnàyđãcảmđộngmuônngànngười,biếtbaongườilệrơiđầmđìavìnó.Trướcđó,nhiềungườiđềuchorằng“Kiếndữbấtkiến”làdoTsangyangGyatsoviết,vàmảimêtruyềnxướng.Mãiđếnsaunàymớibiết làbài thơ“Ban trátcổ lỗbạchmãđích trầmmặc”domộtnhà thơnữhiệnđạitênTrát-tây-lạp-mẫuĐa-đa[3]viết.MàlinhcảmcủabàithơnàyđếntừmộtcâunóivôcùngnổitiếngcủađạisưLiênHoaSinh:“Tachưatừngrờibỏnhữngngườitínngưỡngta,haythậmchíngườikhôngtinta,tuyhọkhôngnhìnthấyta,cácconcủata,sẽmãimãi,mãimãiđượclòngtừbicủatabảovệ.”

[2]PhithànhvậtnhiễuII:phimđiệnảnhcủaTrungQuốc,đạodiễnPhùngTiểuCương,biênkịchVươngSóc,cácdiễnviênCátƯu,ThưKỳ,TônHồngLôi,DiêuThần,AnDĩHiên...

[3]Trát-tây-lạp-mẫuĐa-đa(sinhnăm1978): tên thậtĐàmTiếuTỉnh,nữPhật tửngườiQuảngĐông,hiệntuhànhởBodhgaya,ẤnĐộ.

Cònkhi tôixemđượcmộtcâuthếnàycủaTrát-tây-lạp-mẫuĐa-đaviết,cũngcảmđộngsâusắc.“Chodùnhưthế,Đa-đabằnglòngđemvinhdựquyvềTsangyangGyatso.”TrươngÁiLinh[4] từng nói, bởi vì hiểu được, chonêntừbi.Thứchúngtacứluôntheođuổi,chẳngphảichínhlàgiữangườivàngườithêmmộtphầnhiểunhau,thêmmộtphầntrântrọng,thêmmộtphầnthươngxóthay sao?Tin rằngTsangyangGyatsocũng sẽkhôngmuốnđòiphầnvinhdựnày,vớitàihoacủaNgài,khíđộcủaNgài,tiêusáicủaNgài,hálạiđểýcáchnhìncủangườiđờibatrămnămsauđốivớiNgàihaysao?

[4]TrươngÁiLinh(1920-1995):nhàvănnữcủaTrungQuốc.Nhữngtácphẩmnổitiếngnhấtcủabàbaogồm"Sắc,Giới"và"Chuyệntìnhgiainhân".

TsangyangGyatsotừngcóđượcsựtônvinhcaonhất,đượctrămngàntínđồthànhkínhlễbái,đượcnhiềucôgáixinhđẹptrongthànhLhasakínhyêusâusắc,đãviếtvôsốbàithơtìnhđaukhổtriềnmiên.Dùcóbàithơ“Kiếndữbấtkiến”nàyhaykhông,Ngàivẫnlàvịtìnhtăngtuyệtmỹnhấttronglòngngườiđời,trênmiềnđấtthầnbígọilàTâyTạngấy,trồngđầyhoatình.Chỉcầnngườiđingangquanơiấy,thậmchíngườitừngđọcthơtìnhcủaNgài,đềusẽtrúngđộc.Nhưngnhiềungườibiếtrõlàđộc,lạichẳnghỏicóthuốcgiảihaykhông,uốngựcxuống,khôngoánkhônghối.Chẳngbiết,đây rốtcuộclàsứchấpdẫncủavănchương,haylàsứchấpdẫncủatìnhyêu,hoặclàtrongtốitămđượctínhPhậtdẫndắt,mộtkhichìmlún,khótựrútra.

Thậtra,cảđờinàycủaTsangyangGyatsođềubịvậnmệnhsắpđặt,khôngthểđitheophươngthứccủamình.VốnsinhraởmộtmiềnđấtnhỏtươiđẹpgọilàMonyu,cócôgáilàngbênmơxanhngựagỗbầubạn,vốnchorằngcóthểgiữgìnhạnhphúcbìnhdịnày,yênổnsốngtrọnđời.TiếcrằngNgàilạilàlinh đồng chuyển thế củaĐạtLaiLạtMa thứ5LobsangGyatso, đời nàyphảitrảcáigiámênhmangvìướcnợcủakiếptrước.ĐệBaSangyeGyatsovìtiếptụclợidụngquyềnuycủaĐạtLaithứ5quảnlýchínhvụcủaHoàngGiáo,giữkínkhôngpháttangmườilămnămđốivớicáichếtcủaLobsangGyatso.CònTsangyangGyatsocũngđãẩnmìnhmườilămnăm,mãiđếnkhiNgàivàoởtrongcungPotala,tòacungđiệnthầnthánhnàyhoàntoànkhôngchoNgàikếtquảmongmuốn.

TsangyangGyatsođãlàmconcờcủaSangyeGyatso,giốngmộtconchimbịgiamcầmtrongchiếclồnghoalệ,khôngcóquyềnlựccaonhất,mấtđivuivẻtựdo.NếukhôngphảitìmđượcconđườngthôngđếnthànhLhasatrongcungPotala,TsangyangGyatsocũngsẽkhôngsởhữutìnhyêughilòngtạcdạấy.ỞmộtquánrượunhỏtênMakyeAme,PhậtsốngTsangyangGyatsođãtrởthànhlãngtửDangsangWangpo,NgàiđãphảilòngcôgáiQonggyaixinhđẹp,mớibấtlựchỏiPhật:Thếgiannàocóđôiđườngvẹn,ChẳngphụNhưLaichẳngphụnàng.

CólẽchínhvìTsangyangGyatso làmộtnhàsư,chonên tình thâmcủaNgàicàngkhiếnngườicảmđộng.Thếgiannàycónhiềutìnhcảmphảigồnggánhquánhiềubấtlực,muốnyêukhôngthể,muốnthôichẳngnỡ.Ailạicó

thểngồiyên trênmây,dửngdưngnhìnxuốngkhói lửaphàm trầnmàbảnthân không vương chút bụi nhỏ. Tương phùng đẹp đẽ chốn trần thế luônkhiếnbạnvàtôitìnhkhócầmlòng,chỉlàxưanaychẳngcótìnhduyênnàothậtsựcóthểgắnbótrọnđời.Nhưngchúngtavẫnkhônghềquảnngạimàyêu,đónnhậnluânhồicủagặpgỡvà lybiệt,đónnhậnsốmệnhnhânquảduyênđếnduyênđi.Hômnaytôilàchusatronglòngbạn,ngàymaitrăntrởlạichântrời.

Từngcóbiếtbaotìnhyêughilòngtạcdạ,đềubịchúngtanhấtnhấtquétxuốngtrầnai.Luôncómộtsốquákhứsẽtrởthànhhồiứclâudài,đồngthờikhôngthểlãngquên.Chúngtaluônmuốncómộtlẽvĩnhhằng,nhưnglạicómấyaibằnglòngtintưởngvĩnhviễn.Rấtnhiềungười,khôngnềngànnúimuônsông,đếnTâyTạng,nhặtnhạnhdấuchâncủaTsangyangGyatso.Làvìhọmuốntruytìmmộtđápánđãtrầmmặcbatrămnămchăng?Haychỉđểtìmmộtbờbênkiachotìnhduyênkhôngchốnđặttêncủamình?Cónhữngngườiđãquênmấtđườngvề,kiếpnàyởlạihồThanhHải, làmtrikỷtrọnđờivớinướchồ, traođổi tâm tínhnhu tìnhvớimộtngọncỏ lác.Càngcónhiều người, hối hả đi về, không kịp khấnmột tâm nguyện, lại chìm vàotrongbiểnngườimênhmang.

Đờingườinhưbèotrôi,tụtánđôiđườngmờmịt.Lầnnàyrađitrảiquanhiềunăm,muôndặmnúiBồng,nàođãthamvọngcònsẽcóngàygặplại.Sởhữu,chẳngqua là tìmvề thứmình thất lạc,mấtđi,cũngchỉ làhai taydângtrảmọi thứcóđược.Xemtrờiđất lâudàiđềulàbèonướcgặpnhau;xemtìnhsâuýnặngđềulàgiónhẹmâynhạt.Đếnmộtngàykia,cólẽchúngta sẽ đạt đến cảnh giới không mừng không lụy, không thêm không bớt,không lơi không siết. Chỉ là lúc ấy, ai còn cầnmột vòng tay ấm ấp, ngảxuốngnghỉngơilinhhồnmệtmỏi?Ailạimuốnvàoởtrongtráitimai,bìnhlặngyêunhau,âmthầmthươngtưởng?

Batrămnămđãqua,TsangyangGyatsotrảiquamấylầnluânhồichuyểnthế,Ngàiđã tu luyện thànhgì?Tôi tin rằng,người từbi,nguyệnđembảnthânhéorụngthànhbùn,thiêuđốtthànhtro,dùtảnmátởbấtcứngócngáchnào trên thế gian này, đều có thể thản nhiên đối diện.Một giấc phù du,chúngtachẳngqua làở trongmộng,đạodiễnbản thân, lạiởngoàimộng,lạnhlùngnhìnnhau,cùngngườitrongmộngdườngnhưngườidưngnướclã.

Ngườimất như thế, ngàn gọi không về.Biển biếc dàu dàu, nương dâunhợtnhạt.Đờingườichìmnổi,cỏcâycũngcótìnhcảm,khóibụicũngbiếtấmlạnh.Nhưngtráitimcủachúngtaluônkhôngtìmđượcmộtchốnvềbìnhyên,cóthểyênthângửiphận.Biếtbaotâmtìnhcầnnuôidưỡng,biếtbaolờihứamongđợi thựchiện,còncóbiếtbao lỗi lầmkhaokhát làmlại từđầu.Chỉlàkhôngtrởvềđượcnữa,thờigiancuồncuộn,nhưnướcchảyvềđông,chẳng thể quay đầu lại.Mộtmởmột khép,một lymột hợp,một vuimộtbuồncủaba trămnămtrướccũngchỉ làchớpmắt.Cónhững tìnhcảmrốtcuộckhôngthểthaythế,cónhữngduyênphậnđịnhsẵnngắnngủinhưvậy.

TsangyangGyatso từngquỳ trướcPhật, thốt racâuhỏihoangmangmàtình sâu.Đại ái vôngôn,khôngcầumỗingườiđều từbi khoandungnhưPhật,chỉmongmỗitráitimthêmmộtchúthiềnlành,bớtmộtchútýác.Phảitinrằng, linhhồncủachúngtarấtđỗiyếuđuối,mộtbài tìnhca,mộtđoạncâutừ,mộtlốigieovần,đềucóthểkhiếnnóbồihồixaoxuyến.Đãlànhưthế,lạicòncóđiềugìkhôngthểthathứ,còncóđiềugìkhôngthểchịuđựng?

Hãyhếtlòngtrântrọng,trântrọngmộtcuộctìnhduyênmàbạnvàtôisởhữu.Đểnúithầnhồthánhlàmchứng,nóivớiTsangyangGyatso,chúngtacũngtừngthuxếphànhtranhđếnkiếptrướctìmNgài,dùlưulạccùngkhốn,vẫnvìNgàidânghiếntráitimbansơtinhkhiếtđẹpđẽ.Bấtkểgặpgỡhaykhông,chúngtađềulànhữngngườitừngđượcNgàicứurỗi.Đãyêuthích“Kiếndữbấtkiến”nhưthế,thìlấybàithơnàylàmkếtcuộc,giốngnhưkhởiđầucủađoạntìnhsâuấynămxưa.

Nànggặp,haykhônggặpta

Tavẫnởđây

Khôngmừng,khônglụy

Nàngnhớ,haykhôngnhớta

Tìnhvẫnởđây

Khôngcòn,khôngmất

Nàngyêu,haykhôngyêuta

Yêuvẫnởđây

Khôngthêm,khôngbớt

Nàngtheo,haykhôngtheota

Taytavẫnnơinàng

Khônglơi,khôngsiết

Hãyngảvàolòngta

Hoặclà

Dànhchotamộtchỗtrongtráitimnàng

Bìnhlặngyêunhau

Âmthầmthươngtưởng.

BạchLạcMai

Tháng2năm2011tạisơntrangLạcMai

Phụlục:NiênphổcủaTsangyangGyatso

Năm SùngĐức[1] thứ 7, năm 1642, Đạt Lai thứ 5 LobsangGyatso trởthànhlãnhtụchínhtrịtôngiáotoànTâyTạng,25tuổi.

[1]SùngĐức:niênhiệuthứhaicủaThanhTháiTôngHoàngTháiCực,sửdụng8năm(1636-1643).

NămThuậnTrịthứ9,năm1652,ĐạtLaithứbadẫnbangànngườivàoBắcKinhgặpmặtvuaThuậnTrị.

NămKhangHythứ18,năm1679,SangyeGyatsonhậmchứcĐệBa.

NămKhangHy21,năm1682,ĐạtLaithứ5quađời,dichúcgiữkíntintức12năm.

Năm Khang Hy thứ 22, năm 1683, 1 tuổi. Ngày 26 tháng Giêng,TsangyangGyatsochàođờiởMonyu,Cona,Lhoka,cócảnhtượngkỳlạbảymặttrờicùngmọc,cộtvàngchiếurọi,làchuyểnthếcủaLiênHoaSinh,bíđiển “Thần Quỷ Di Giáo” thế kỷ XII có tiên đoán. Nguyên quốc tịchBhuntan,dântộcMonpa,saukhirađờimộtnămmớicóngườibiết,làconcảtrongnhà,chamẹtinthờHồngGiáo,tứclàpháiNyingmadođạisưLiênHoaSinhsánglập.

Năm1684,2tuổi.Đượcbímậtantríởđịaphương,bắtđầuhọckinhởtuviệnBasang.

Năm 1688, 6 tuổi. Cha qua đời, bị cậu và cô kỳ thị, theomẹ dời đếnUrgelling[2]gầnTawang.

[2]ThuộcbangArunachalPradesh,ẤnĐộ.

Năm 1696, 14 tuổi. Công khai thân phận Phật sống của TsangyangGyatso.KhangHychinhphạtGaldan[3].

[3]Galdan(CátNhĩĐan,1644-1697):mộtvịđạihãncủaHãnquốcDzungar.

Năm1697,15tuổi.ĐệBatâulêntriềuThanh,ĐạtLaithứ5đãmất.Ngày17 tháng9,nghênhđónđếnNagarzê, thọgiới từBan thiền thứ5LobsangYeshe,pháphiệuTsangyangGyatso(PhạnÂmHải),ngày25tháng10vàocungPotalatọasàng,trởthànhPhápVương[4]củaHoàngGiáo(PháiGelug).Saukhitọasàngkhắckhổhọckinhbanăm.

[4]PhápVương:TừxưnghôcủatínđồPhậtgiáoTâyTạngđốivớicácvịLạtMachuyểnthế.

Năm1701,19 tuổi.Các thủ lĩnhbộ lạcMôngCổnhưLha-bzangKhankhôngthừanhậnĐạtLaithứ6.

Năm1702, 20 tuổi.Du ngoạnShigatse, ở tu việnTashilhunpo yêu cầuBanThiềnthứ5trảgiớisadihoàntục,trướcđóđãbàytỏcựtuyệtthọgiớitỳkhưu.Sựviệcxem“TruyệnkýcuộcđờibímậtcủaTsangyangGyatso”doĐệBaviết.

Năm1703,21tuổi.KhangHypháikhâmsaiđếnLhasatranghiệmphápthểcủaĐạtLaithứ6.

Năm1705,23tuổi.ĐệBabịLha-bzangKhangiết,cácsưbiệnhộĐạtLaithứ6là“lạclốibồđề”,“duhýtammuội”.

Năm1706,24tuổi.Ngày17tháng5bịápgiảilênphíabắc,quatuviệnDrepungđượccácsưcứu ra, lại lầnnữabịbắt.ỞhồThanhHải tung tíchkhôngrõ.ĐồnrằngđếnđộngQuanÂmnúiNgũĐài.

Cácsựviệcdướiđâycăncứ“BítruyệnĐạtLaithứ6TsangyangGyatso”dođệtửNgawangLhundrupDajiviết.

Năm1707,25tuổi.YesheyGyatso,conriêngcủaLha-bzangKhanđượclậplàmĐạtLaithứ6.

Năm 1708, 26 tuổi. Tháng 7,KelzangGyatso linh đồng ở Litang chàođời.TsangyangGyatsodungoạnKhangĐịnh, chơimườimấyngàyởnúiNgaMy,vùngKhamôndịchpháttác,bịnhiễmbệnhđậumùa.

Năm1709,27tuổi.QuaLitang,Batang,bímậttrởvềLhasa,trởvềkhuvựcLhoka.

Năm1711,29tuổi.BịcầmtùởDagzê[5],sautrốnthoát.

[5]Dagzê(ĐạtTư):mộthuyệncủađịacấpthịLhasa,KhutựtrịTâyTạng,TrungQuốc.

Năm1712,30tuổi.DungoạnKathmanducủaNepal,chiêmngưỡngbiểutượngLingacủa thầnShiva.Tháng10, theoquốcvươngđếnẤnĐộhànhhương.

Năm1713,31tuổi.DungoạnẤnĐộ.Tháng4,leonúiLinhThứu.Gặpvoitrắng.

Năm1714,32tuổi.ỞtuviệnTabu,huyệnNang,Lhoka,mọingườixưnglàđạisưTabu.Đầunăm,KelzangGyatsođượcchuyểnđếnDêgê[6]ởphíabắcvùngKham,sauđó,theolệnhvuaKhangHyđưađếntuviệnKumbumởphụcậnTâyNinh.

[6]Dêgê(ĐứcCách):mộthuyệnthuộcChâutựtrịdântộcTạngGarzê(CamTư),tỉnhTứXuyên,TrungQuốc.

Năm1715,33tuổi.LầnnữabímậttrởvềLhasa.KelzangGyatsoxuấtgiaởLitang.NgawangLhundrupDajichàođời.

Năm 1716, 34 tuổi.Mùa xuân, dẫnmười hai nhà sư của tu việnMuluLhasađếnAlxa,quenbiếtgiađìnhNgawangLhundrupDaji.

Năm1717,35 tuổi.Lha-bzangKhanbịquânđộiDzungargiết,ĐạtLaithứ6giảbịgiamcầmtrongtuviệnnúiDượcVương,bảynămsauquađời.Mùaxuân,ĐạiLaiLạtMathứ6cùngmườihaingườitùytùngđếndoanhĐịnhViễn(naylàBayanhaote)tấnkiếnvươnggiaAlxaABảovàcôngchúaĐạo Cách Thậm, được phê chuẩn xây sửa tu viện Zhaohua. Trung thu,TsangyangGyatsođi cùngcôngchúaĐạoCáchThậmvàokinhnửanăm,ngụtạivươngphủAlxaởThậpSátHải.ThămHoàngTự,HoàngCung,xemPhậtlớnlàmbằnggỗđànhươngdoYesheGyatsodângởcungƯngHòa.ỞcửaĐứcThắng,nhìnthấyconcủaĐệBabịápgiảivàokinh.

Năm1718,36tuổi.Mùaxuân,trởvềAlxa.

Năm1719,37tuổi.TriềuThanhdẹpyênDzungar,chínhthứcthừanhậnKelzangGyatsolàĐạtLaithứ6.

Năm1720,38tuổi.Ngày15tháng9KelzangGyatsolinhđồngởLitangtọasànglàmĐạtLai,hơntrămngànngườiLhasalễbái.

Năm1721,39tuổi.CôngviênLongVươngĐàm[7]lập“BiadẹpyênTâyTạng”củavuaKhangHy.

[7]CôngviênLongVươngĐàmnằmởLhasa,KhutựtrịTâyTạng,TrungQuốc.

Năm1723,41 tuổi.ThânvươngĐanTăngởThanhHảiphản loạn,vuaKhangHypháiNiênCanhNghiêu[8],TổngĐốcXuyênThiểmdẹpphản,tu

việnTabubịđốt.

[8]NiênCanhNghiêu(1679-1726):mộtđạithầnthờinhàThanh,cóvaitròquantrọngtrongsuốthaitriềuKhangHyvàUngChính.

NămUngChính[9]thứ5,năm1727,45tuổi.XâylạituviệnTabu(tứctuviệnShimen).

[9]UngChính(1678-1735):vịHoàngđếthứ5củanhàThanh,trịvìtừnăm1723đến1735,tênhúy làDậnChân,miếuhiệuThanhThếTông.Làmộtvị vua siêngnăng, cầnkiệmvàcó tinh thầnchốngthamnhũng.

Năm 1730, 48 tuổi. Ở Lan Châu[10], cầu chúc cho đại quân của NhạcTrungKỳ[11]chinhphạtDzungar,làmphépbảyngày.

[10]LanChâu:thủphủtỉnhCamTúc,TrungQuốc.

[11] Nhạc Trung Kỳ (1686-1754): một tướng lĩnh thời Khang Hy, Ung Chính, Càn Long nhàThanh.

Năm1733,51tuổi.Mùahè,độngthổsửatuviệnZhaohua.

Năm 1735, 53 tuổi. Tự gom mười ngàn lạng bạc ròng, cử NgawangLhundrupDajiđếnTâyTạngtheoBanThiềnhọckinh.

NămCànLong thứnhất, năm1736, 54 tuổi.TừAlxadời đếnEnjianlethuộchồThanhHảiởchínnăm.

Năm1737,55tuổi.BanThiềnthứ5LobsangYesheviêntịch.

Năm1738,56 tuổi.Mùa thu,NgawangLhundrupDaji tinh thông tấtcảluậnlýkinhvăn,trởvềAlxa.

Năm1739,57 tuổi.TuviệnZhaohuacửhànhpháphộicầunguyệnquy

môto lớn,nghênhmờiTsangyangGyatsongồipháptọa támsưtử,chủtrìphápsựnămngàyđêm.

Năm1743,61tuổi.TuviệnTabuxâyxong,trảiquathờigianmườisáunăm.

Năm1745,63tuổi.TừEnjianlehồThanhHảitrởvềAlxa,cuốitháng10,nhiễmbệnh.

Năm1764,64tuổi.Ngày8tháng5,tọahóaởtuviệnChengqing,Alxa,hưởngthọ64tuổi.

Năm1747,nhụcthâncủaĐạtLaithứ6đượcdờiđếnbênhồGao’erlamu,tuviệnZhaohualậpthápthờcúng.

Năm 1751, triều Thanh hạ lệnh choKelzangGyatso phụ trách quản lýchínhquyềnđịaphươngTâyTạng.Chínhquyềnchínhtrịtôngiáohợpnhấtbắtđầu.

Năm1756,bắtđầuxâydựngtuviệnGuangzong(NamTự),vàdời toànbộtuviệnZhaohuađếnđịachỉtuviệnGuangzonghiệnnay.

Năm1757,đệtửNgawangLhundrupDajiviếtxong“Bítruyện”,ĐạtLaithứ7viêntịch.TuviệnGuangzong(NamTự)trongnúiHạLanxâyxong,đượctônlàmThượngSư.TrongtuviệnthờcúngthápchứanhụcthâncủaĐạtLaithứ6,mãiđếnnăm1966vẫncòn.

Năm1760,triềuThanhbantên“TuviệnGuangzong”choNamTự.

Năm1779,BanThiềnthứ6từTâyTạngđếnNhiệtHà[12]chúcmừngđạithọbảymươituổicủaCànLong,tháng11bệnhmấtởBắcKinh.

[12]NhiệtHà(Rehe,Jehol):mộttỉnhcũcủaTrungQuốc,nằmởphíabắcVạnlýtrườngthành,

phíatâyMãnChâuLý,phíađôngMôngCổ,thủphủlàthànhphốThừaĐức(naythuộctỉnhHàBắc).

Năm1783,vuaCànLongphongJamphelGyatsolàmĐạtLaithứ8.

Năm1908,ĐạtLai LạtMa thứ 13ThubtenGyatso[13] vào kinh, chiêmngưỡngđộngQuanÂmnúiNgũĐài.

[13]ThubtenGyatso(ThổĐăngGiaMụcThố,1876-1933):ĐạtLaiLạtMathứ13.

Năm1930,bảndịchHán-AnhcủaVuĐạoTuyền[14]xuấtbản.

[14]VuĐạoTuyền(1901-1992):nhàTạnghọc,nhàngônngữhọc,nhàgiáo,ngườiSơnĐông,TrungQuốc.

Năm1938,TăngGiamsángtác“BàitừvềcungPotala”.

Năm1981,NhàXuất bảnDân tộc xuất bản “Tình ca vàBí truyện củaTsangyangGyatso”doTrangTinhdịch.SưsãicủaNamTựcửhànhpháphộicầunguyệnmùahètạinềncũcủachùa,xâylạithápmớithờcúngtrocốtcủaĐạtLaithứ6vốnđượcchămchútcấtgiữ.

Năm 1982, Nhà Xuất bản Nhân dân Tây Tạng xuất bản “Nghiên cứuTsangyangGyatsovàtìnhcacủaNgài”.

Năm2010,NhàXuấtbảnVănhóaNghệthuậtxuấtbản“BấtphụNhưLaibấtphụkhanh[15]”.

[15]SáchcủatácgiảDiêuMẫn.