e vërteta e kongresit të dibrësrrugaearberit.com/arkiva/2009/korrik2009.pdf · qatës lid, prof....

cyan magenta yellow black 1

GAZETË E PAVARUR. NR. 7 (39). KORRIK 2009. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO

BOTIME

Një tezë e re përvendorigjinën eSkënderbeutNga: XHAFER MARTINI - FAQE 13

Autostrada Tirane - Durres, Km.9Tel: +355 48 30 2046Tel: +355 48 30 2040

www.auroragroup.com.ale-mail: [email protected]

koha kalon, cilësia mbetetP R O J E K T I M - Z B A T I M

E vërteta e Kongresit të DibrësZhvillohet në Dibër të Madhe Konferenca Shkencore për 100-vjetorin

Në Kongresin e Dibrës më 23 kor-rik 1909 u mblodhën mbi 320 bur-ra dhe Dibra plot gjashtë ditë, imbajti, i mbrojti dhe i përcolli metradita bujare, fisnike e mikpritëse.Në këtë Kongres xhonturqit i bënëhesapet pa hanxhinë pse menduanse Dibrën e kanë si në kafez. U dolikrejtësisht e kundërta pse kuvendarëtpatriotë aprovuan edhe 12 pika tjerajashtë dëshirës së xhonturqve. Ky ish-te shkaku që Stambolli urdhëroindërprerjen e Kongresit, por doli nëskenë paria e Dibrës dhe e fshatraveqë u çuan në këmbë, rrethuan sh-tëpinë e Kongresit, i siguruan dele-gatët dhe mundësuan që Kongresi t’ipërfundojë punimet ashtu si ishteinteresi i shqiptarëve patriotë. Nëditën e sotme para 100 viteve gjeti

terren të përshtashëm diplomacia eHaxhi Vehbi Dibrës, që Kongresi t’izhvillojë punimet siç ishte më sëmiri për çështjen shqiptare. U pran-uan dhe fuqizuan kërkesat imediatetë shqiptarëve për shtetin e parë tëardhshëm shqiptar. Dhe s’ka pse tëmos krenohet sot Dibra me ven-dimet që u sollën në këtë Kongres,me triuffin e forcave patriotike dhedebaklin e atyre proqeveritare xhon-turke. Aty morën pjesë patriotët mëtë dalluar të kohës nga të gjitha tro-jet e klubet shqiptare dhe jashtatrojeve shqiptare si nga Stambolli,Kajro, Aleksandria, Selaniku, Fol-lorina, Kosturi, Sofja, Velesi. Gjatëpunimeve të Kongresit u përdor gju-ha shqipe, u morën vendime përhapjen e shkollave shqipe, vendime

ekonomike, juridike, fiskale, që shër-bimi ushtarak të kryhet në trojet sh-qiptare, të hapen hekurudha,nëpunësit shterorë ta njohin gjuhënshqipe, kërkesa që de fakto ishinpremise të shtetësisë.

Kur të gjithë dëshironin të gllabëro-nin tokat shqiptare Kongresi i Di-brës tregoi se as xhonturqit dhe astë tjerët nuk mundën ta mposhtinidenë e ndërtuar për shtetin, ko-mbin, gjuhën dhe alfabetin që tanikanë mbetur realitet. Sot këtu jemibashkë nga të gjitha trojet etnike dhekështu bashkë duhet të hapërojmëme unitet shpirtëror, gjuhësor e kul-turor, por edhe për një zhvillimekonomik të përbashkët në njëevropë të bashkuar...

“...Kongresi i Dibrës ishte një ng-jarje me peshë në drejtimin e mëte-jmë të lëvizjeve dhe përpjekjeve tonapër çlirim, unitet, dinjitet dhe pa-varësi kombëtare. Në mesazhin përpolitikën aktuale shqiptare në Ti-ranë, Shkup, Tetovë, Prishtinë, Ul-qin, dhe bashkëkombasit tanë nëPrevezë e Janinë, shton se, në disapjesë të hartës së atdheut, liderëttanë politike duhet vënë gishtin nëkokë, për gjuhën që përdorin ndajnjëri-tjetrit, për punën që për ditë ebëjnë. Duhet rënë në ujdi se përçar-ja, urrejtja mes tyre dhe lufta pako-mpromis e tyre që po bëjnë, çojnëujin vetëm në mulli të huaj. Duhettë kemi unitet, sepse kemi shumëarmiq rreth vetes...”

(Speciale në faqet 3,4,5,6,8)

Nga: BEQIR SINA - FAQE 9

Mirë se erdheIljaz PashëQoku!

VEPRIMTARI

REPORTAZH

Magjia e imazhitpër perlat eRekës së EpërmeNga: ATLI DEMA - FAQE 6

INTERVISTË

Dashuria qëlindi nga njëlibër anatomieMe mjeken dermatologe Monika Fida (Zebi) - Faqe 10

VENDLINDJA

KALAJA EDODËSNga: NAIM PLAKU - FAQE 7

DESHMI

Të dënuaritnë krahinëne ÇidhnësNga: HAKI PERNEZHA - FAQE 14

Në qendër të qytetit të Peshkopisë,më 12 qershor 2009 u vendos bustii Iljaz Pash Qokut (Dibra), vepër kjoe skulptorit dibran, prof. Kadri Gjati,e financuar nga biznesmeni shqipta-ro amerikanë, me banim në NjuJork z. Ylber Pilku dhe familja e tijnë Dibër të Madhe.

PROFIL

Bashkëshortëdhe afaristëtë shkëlqyer

Shpresa dhe Mexhit Capa:“Objektiv yni, është ndërtimiedhe nga një hotel me pesë

yje në Banisht dhe Kosovrastsëbashku me poligonet

sportive rekreative”

Nga: REXHEP TORTE - FAQE 11

SHENIM

Kush janëxhonturqite sotëm?Nga: BUJAR KAROSHI

Në fund të janarit të këtij viti m’udesh të shoqëroja kryetarin dhe

nënkryetarin e shoqatës “BashkësiaDibrane”, Arian Kadiu dhe HazisNdregjoni, si dhe kryetarin e Sho-qatës LID, Prof. Dr. Nuri Abdiun,në një takim në Dibër të Madhe.

Përfaqësuesit nga Tirana do tëtakoheshin me 31 janar në Dibër mekryetarin e Komunës, Argëtim Fida,si dhe disa bashkëpunëtorë të tij, tëcilët do të merreshin me organiz-imin e festimeve për nder të 100vjetorit të Kongresit të Dibrës, mestë cilëve Myftiu i Dibrës, Mr. Ruzh-di Lata, kryetarin e këshillit komu-nal Nizamedin Papraniku si dhe Prof.Dr. Mahmud Hysa.

Qëllimi këtij takimi ishte bash-kërendimi i punëve për të festuar100-Vjetorin e Kongresit të Dibrës,në korrik të vitit 2009. Sipas për-faqësuesve nga Tirana, këto festimedo të zgjasnin 1 javë dhe do të orga-nizoheshin në tre qytete: Tiranë,Dibër dhe Peshkopi. Qëllimi itakimit ishte koordinimi i datave, nëmënyrë që të mos kishte përplasjedhe veprimtaritë të ishin masive dhetë mirëorganizuara.

Dr. Argëtim Fida, tha në atë takimse “Komuna e Dibrës së Madhe dheQeveria e Maqedonisë kanë shpre-hur interesim dhe gatishmëri përmbështetjen e këtij manifestimi”.

Ndërkaq, përfaqësuesit nga Tira-na theksuan se kanë sinjale pozitivedhe shpresojnë se edhe Qeveria eShqipërisë do ta mbështesë këtëmanifestim.

Shoqata “Bashkësia Dibrane” ish-te iniciatorja për organizimin e kësajveprimtarie në Tiranë dhe shoqata“Lidhja e Intelektualëve Dibranë” ekishte mbështetur nismën. Madje,kjo e fundit kishte mbledhur disaherë kryesinë e saj, kishin miratuarnjë projekt masash dhe një programme propozime për kumtesat, për tëcilin ishin informuar shoqata “Bash-kësia Dibrane” edhe organizatorët,por që nuk u morën parasysh.

(Vijon në faqen 2)

2 - Korrik 200939nr.

DREJTOR:Rakip Suli

Këshilli Botues:Musa RiçkuShaqir SkarraBujar Karoshi

Bashkëpunuan në këtë numër:Rexhep TORTE,Naim PLAKUXhafer MARTINIAtli DEMABeqir SINAHaki PËRNEZHAZabit LLESHIetj.

Adresa e gazetës:Rr. “Zenel Baboçi”,Pall. “Ferar”, TiranëTel. +355 4 22 33 283E-mail: [email protected]

Opinionet dhe komentete botuara nuk shprehindomosdoshmërishtqëndrimin e redaksisë

aktualitetPosta eGazetë e pavarur.Nr. 7 (39). 1- 31 Korrik 2009

Redaksia e gazetës falënderonlexuesit dhe bashkëpunëtoret e sajpër mesazhet dhe shkrimet e sjellapër botim.

Redaksia u kujton bashkëpunë-torëve të saj, zotërinjve Isa Halilaj,Fejzulla Gjabri, Mahmud Hysa,Agron Tufa, Xhelal Roçi, OdisePlaku, Kujtim Boriçi, etj, se shkrimete tyre, për arsye vendi nuk janëbotuar në këtë numër.Ato do të botohen në numrat eardhshëm të gazetës “Rruga eArbërit”.

Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilëtduan që shkrimet e tyre të botohenpatjetër në numrin e radhës, tëkonfirmojnë më parë sjelljen ematerialit në numrat e telefonit tëredaksisë ose emailin e gazetës.Shkrimet priten në redaksi deri mëdatë 20 të muajit.Gjithashtu, ju kujtojmëbashkëpunëtorëve se shkrimetderi në dy faqe daktilografikekanë përparësi botimi.Gazeta publikohet falas në internetme datë 7 të muajit pasardhës

Ju falënderojmë që jenipjesë e gazetës!

(Vijon nga faqja 1)Në Tiranë, një këshilltar i kryem-

inistrit kishte garantuar se, sapo tëkthehej Kryeministri nga Samiti iDavosit, do t’i paraqitej kërkesa eshoqatave dibrane dhe 99% kjo punëishte e mbaruar, d.m.th, do të ishtevete qeveria që do të përfshihej nëorganizim, do të nxirrte fondet përkëtë veprimtari, etj. Madje, për këtëishte njoftuar edhe drejtori i Insti-tutit të Historisë dhe gjithë kapac-itetet e këtij institucioni do të vi-heshin në lëvizje. Kongresi i Dibrësdo kujtohej siç nuk ishte kujtuar gjatë99 viteve të kaluara...

Në atë bisedë gjithçka ishte ehapur dhe me frymë mirëkuptimi:përveç një detaji: Ku do të zhvillohej

veprimtaria kryesore, ajo e datës 23!Dërgata e Tiranës, sidomos krye-

tari i Shoqatës “Bashkësia Dibrane”,këmbëngulte që 23-shi të bëhej nëTiranë, pasi ky mund të ishte njëkusht nga Kryeministri i Shqipërisë,pasi të njihej me kërkesën, sapo tëkthehej nga Davosi, natyrisht. Ndër-sa kryetari i Komunës ishte luajal përdatat, por 23-shin e kishte brenda,sigurisht. Ne do të bëjmë një orga-nizim dyditor, - tha ai, por datat janëose 22-23, ose 23-24... “Kongresiështë zhvilluar më 23 në Dibër dheme 23 do të festojmë në Dibër”, -vuri veton ai dhe mirë bëri.

Na pritën e na mbajtën mirë dhemë 31 pasdite u kthyem për Ti-ranë....

Kryeministri erdhi nga Davosi...Pastaj iku në Uashington. U kthyeedhe nga Uashingtoni dhe pas caditësh iku në Kroaci.... Më pas nëKatar, në Bosnjë... Por vetëm pas gatitre muajsh, nga mesi i muajit prill,u mor vesh që qeveria shqiptare “nukmund të merret me organizimin eveprimtarisë, pasi janë zgjedhjet për-para...” Pas kryeministrit u tërhoqedhe Instituti i Historisë... “Kongresii Dibrës ishte vepër e Xhonturqve...”

Kështu kaluan ditët dhe muajt, 6muaj prej atëherë, dhe java përkuj-timore e Kongresit të Dibrës, me fes-time e veprimtari në Tiranë, Pesh-kopi e Dibër të Madhe u katandisnë dy ditë në Dibër të Madhe... NgaTirana shkuan a nuk shkuan dy fur-

SHENIM

Kush janë xhonturqit e sotëm?gona me pasagjerë, ca me ftesa e capa ftesa, për arsyen se edhe këto ugrabitën rrugës... Edhe referuesit sh-kencorë nga Tirana, nga katër tëplanifikuar për të referuar, vetëmnjëri u paraqit, Marenglen Verli, njëtjetër, Gazmend Shpuza, nuk mun-di të merrte pjesë, por të paktënreferimin e tij gjeti mundësi ta çon-te dorazi...

“Historia përsëritet”, - thonë vetëhistorianët. Kongresin e Dibrës më1909 e organizuan xhonturqit, por,pasi panë se nuk mund të ndikoninmbi vendimet e tij, u munduan tasabotonin... Por në 100 vjetorin epërkujtimit të kësaj ngjarje të mad-he, kush ishin xhonturqit?

B. KAROSHI

Më 4 korrik 2009 në një nga sallat e Universitetit Ndërko-

mbëtar të Strugës, u organizuambrojtja e temës për titullin Masternë Shkenca Politike, të Gjeneral Gë-zim Ostrenit. Tema titullohej: “Lir-itë dhe të drejtat e shqiptareve nëMaqedoni nga viti 1974 deri në vitin2006” . E ndarë në disa kapituj temaparaqiste me të dhëna statistikore tëdrejtat e shqiptarëve në Maqedoni,përfaqësimi i tyre në parlament, nëpushtetin qendror dhe vendor dhe tëdrejtat e arsimimit në gjuhën shqipe.

E trajtuar kryesisht në konceptin elirive dhe të drejtave të njeriut, pornë këndvështrimin e shkencave poli-

Gjeneral Gëzim Ostreni titullohetMaster në Shkenca Politike

tike, autori mbrojti para komisionitdhe auditorit një studim shkencorme vlera kombëtare dhe politike. Paspyetjeve dhe diskutimeve, komisionie titulloi zotin Gëzim Ostreni, Mas-ter në Shkenca Politike. Në këtë ak-tivitet shkencor merrte pjesë edhe zotiAli Ahmeti, deputetë dhe përfaqësuesshqiptar në qeverinë dhe parlamen-tin e Mqedonisë. Zoti Gëzim Ostre-ni banon në Dibër të Madhe, ështënë pension pas një kontributi të gjatënë strukturat e shtetit dhe të politikëssë Maqedonisë. Ai është një modelpër të gjithë brezat e rinj për të vazh-duar pa pushim arsimimin personal,pavarësisht nga mosha.

Më 7 korrik 2009, në mjediset eUniversitetit Ndërkombëtar të

Strugës, u zhvillua ceremonia edhënies së diplomave të para për stu-dentët e këtij Universiteti. Në fjalëne rastit rektori Lisen Bashkurti, para-qiti objektivat dhe ecurinë e këtijuniversiteti si dhe uroi të diplomuar-it e parë për suksese të mëtejshmenë angazhimet e tyre për studime dhenë punë. Universiteti ka një rritje tëvrullshme të numrit të studentëvenga Maqedonia dhe Shqipëria, ësh-

të i akredituar nga qeveria e Maqe-donisë dhe ka një staf akademik tënivelit të lartë. Universiteti ka katërfakultete si: Shkenca Ekonomike,Shkenca Juridike, Shkenca Politikedhe Shkenca Informatike si dhe treinstitute. Në këtë ceremoni festivemerrnin pjesë akademikë nga Maqe-donia dhe Shqipëria, përfaqësues tëqeverisë dhe parlamentit, nga push-teti vendor i komunës Strugë si dhebanorë të qytetit e prindër të të diplo-muarve. / Sh.Cami

Universiteti Ndërkombëtar iStrugës jep diplomat e paraUniversiteti Ndërkombëtar iStrugës jep diplomat e para

PËRSHËNDETJE

Respekt për delegatëte KongresitPërshëndetje e Prof. NuriAbdiut në AkademinëSolemne, organizuar nëDibër të Madhe me rastin e100-vjetorit të Kongresit tëDibrës (1909-2009)

Dibranët gjatë përpjekjeve tëtyre të pareshtura, luftëraveheroike për të mbijetuar, përruajtjen e identitetit etnik,kombëtar krijuar edhe kul-turën e traditën e vet. Bur-rat e ditur të Dibrës, dukemësuar nga përvoja e men-dimi shkencor i vendit tëtyre dhe i vendeve të tjera, janë përpjekur e kanë dhënë kontributin e tyremodest edhe në zhvillimin e kulturës dhe të dijes kombëtare dhe mëgjerë.

Dihet se vlerat e një populli nuk mund të maten vetëm me kriteretmateriale apo formulat e zhvillimit ekonomi dhe të ardhurat e njerëzve.Vlerat e një populli qëndrojnë po aq edhe tek historia e traditat e përcjel-la në brezat; kultura e pasur dhe figurat e tij.

Kështu ndodh edhe me vlerat e një krahine, siç është Dibra jonë eshtrenjtë, Dibra e Nëntë Maleve, e Shtatë Teqeve dhe Katër Oxhaqeve, ecila, në pozicionimin verilindor të Shqipërisë thonë se përbën një mrekullitë natyrës dhe një kështjellë të historisë. Ajo u shpalos si një nga trevat enxehta të atdhedashurisë, kulturës kombëtare dhe zhvillimeve progresivenë shekuj, në ditët tona dhe në vijim.

Dibranët i kanë pasur dhe i kanë në traditën e tyre tubimet, kuvendet,besëlidhjet e kongreset. E një ndër to është edhe Kongresi i Dibrës që naka mbledhur sit në këtë Akademi Solemne, në të cilën, unë kam nderin tëpërshëndes në emër të Shoqatës LID në Tiranë dhe t’ju sjell urimet e tyremë të përzemërta në këtë ditë të shënuar me rëndësi historike, jo vetëmpër Dibrën tonë, por për mbarë Kombin Shqiptar.

Kongresi i Dibrës, i mbajtur 100 vjet më parë, pikërisht në këtë qytet,në djepin e dijes e të trimërisë legjendare, të cilës edhe në ditët e sotmei këndohen këngët që mbajnë erë baroti e që ruajnë gjurmë gjaku; qëdibranët nuk e kursyen asnjëherë në luftërat e tyre për liri e pavarësi.Kongresi i Dibrës, ndër të tjera, vuri në rend të ditës realizimin e vendi-meve të Kongresit të Manastirit për gjuhën dhe për shkollën shqipe, shpallikërkesat që do të çonin në jetësimin e autonomisë së vendit; kërkesat përnëpunës që dinin gjuhën shqipe dhe që njihnin e respektonin zakonetshqiptare, etj.

Unë, në emër të Shoqatës LID, nga kjo foltore e nderuar, përulem merespekt të veçantë në kujtim të emrave të të gjithë delegatëve të Kongresitqë e treguan veten shqiptarë të vërtetë dhe qëndruan pa u epur përballëreaksionit xhonturk dhe atyre që e përkrahën atë. Me këtë rast, më lejonitë shpreh përnderime dhe homazhe për delegatët e atij Kongresi që nukishin nga Dibra, si: Hafis Ali Korça, Abdyl Ypi, Qenan Manastiri dhegjithë të tjerëve.


veprimtariNuri Abdiu: Dibranët i kanë pasur dhe i kanë në traditën e tyre tubimet, kuvendet, besëlidhjet

e kongreset. Dibrës edhe në ditët e sotme i këndohen këngë që mbajnë erë baroti, që ruajnëgjurmë gjaku, që dibranët asnjëherë nuk e kursyen për në luftërat e tyre për liri e pavarësi.

Dibër - Përfundoi shënimi i 100- vjetorit të Kongresit të Dibrës

Kongresi i Dibrës, ditë historikepër mbarë kombin shqiptar

NgaREXHEPTORTE

Ky manifestim filloi me shpalosjen ePllakës ABC, simbol i përpjekjeve tëpopullit shqiptar për ta ruajtur dhepërdorur gjuhën shqipe.

Argëtim Fida: Kur të gjithë dëshironintë gllabëronin tokat shqiptare Kongresii Dibrës tregoi se as xhonturqit dhe astë tjerët nuk mundën ta mposhtinidenë e ndërtuar për shtetin, kombin,gjuhën dhe alfabetin që tani kanëmbetur realitet. Sot këtu jemi bashkënga të gjitha trojet etnike dhe kështubashkë duhet të hapërojmë me unitetshpirtëror, gjuhësor e kulturor, poredhe për një zhvillim ekonomik tëpërbashkët në një evropë të bashkuar...

Nga: REXHEP TORTE

Më 23 dhe 24 korrik 2009 nëDibër të Madhe u shënua

solemnisht 100-Vjetori i Kongresittë Dibrës” (1909-2009). I tëri qytetiishte në festë për të përjetuar këtë datatë madhe dibrane e mabarëkombëtaredhe për të pritur me mikëpritjen di-brane qindra mysafirë nga Shqipëria,Kosova, Maqedonia, diaspora si edhebijtë, bijat, nipërit dhe mbesat e del-egatëve që morën pjesë pjesë në këtëKongres para 100 viteve.

Ky manifestim filloi me shpal-osjen e Pllakës ABC, simbol i për-pjekjeve të popullit shqiptar për taruajtur dhe përdorur gjuhën shqipe.

Argëtim Fida, kryetar i komunëssë Dibrës së Madhe me këtë rast,theksoi se, “Me nismën e çiftit Jor-goni dhe me mbështetje të Komu-nës së Dibrës, sot inagurojmë bus-tin e ABC-së ose alfabetit shqip, medëshirë që kësi bustash të inaguro-hen në të gjitha qytetet me shumicëshqiptare”.

Fida, sëbashku me zv/kryeminis-trin Abdilaqim Ademi, ish depute-tin e Shqipërisë, z. Azgan Haklajndhe deputetin e Parlamentit të Kos-ovës Berat Luzha shpalosën përmen-doren e alfabetit.

Pas kësaj të gjithë mysafirët bënëhomazh dhe vendosën lule të freskëtanë Pllakën përkujtimore kushtuarKongresit të Dibrës të ngritur paraQendrës për kulturë në vitin 2004,me rastin e shënimit të 95 vjetorit tëkëtij Kongresi.

Në këtë kuadër u hap edhe ek-spozita me piktura e piktorit dibranSabit Bocku.

Para fillimit të akademisë solemneInxh. Faruk Kaba, nëpërmjetvideoprojektorit shpjegoi trasenë eRrugës së Arbërit, ndërtimi i së cilësdo të jetë edhe një arterie që do tëlidh trojet shqiptare dhe fqinjët dhedo t’i japë hov zhvillimit të gjithm-barshëm.

Në sallën e madhe të mbushurpërplot me mysafirë nga Shqipëria,Kosova e Maqedonia dhe diaspora,akademinë solemne e hapën kry-etarët e dy dibrave.

Argëtim Fida, kryetari i Dibrës sëMadhe me këtë rast deklaroi se: “Jemimbledhur këtu pas 100 viteve tëmanifestojmë dhe kujtojmë guximindhe atdhedashurinë e atyre burravetë kombit nga pesë vilajetet tëmbledhur në Dibër për të ndërtuarardhmërinë e kombit tonë dhe përtë hedhur poshtë të gjitha tentativat

e atyre që deshën ta rrënojnë atë qëishte arritur dhe të ndërpresin vazh-dën e angazhimit patriotik për tëndërtuar konturat e para të shtetit tëri shqiptar që do të shpallej në 1912në Vlorë. Kur të gjithë dëshironin tëgllabëronin tokat shqiptare Kongresii Dibrës tregoi se as xhonturqit dheas të tjerët nuk mundën ta mposhtinidenë e ndërtuar për shtetin, kombin,gjuhën dhe alfabetin që tani kanëmbetur realitet. Sot këtu jemi bash-kë nga të gjitha trojet etnike dhe kësh-tu bashkë duhet të hapërojmë meunitet shpirtëror, gjuhësor e kultur-or, por edhe për një zhvillimekonomik të përbashkët në njëevropë të bashkuar, ku kufijtë aad-ministrativë do të jenë vetëm vija nëhartat gjeografike. Hapja e përbash-kët me z. Ilir Krosi, simbolizon bash-kimin tonë të përjetshëm sot e tutje,idenë e trasuar para 100 viteve tëvazhdojmë të bëjmë realitet atë pjesëtë pabërë deritani”

Ilir Krosi, kryetar i bashkisë sëPeshkopisë, me këtë rast, u shprehse: “Kjo është një datë e shënuar përDibrën dhe çështjen shqiptare nëpërgjithësi. Akoma na presin punëtë tjera për të bërë. Përulemi me re-spekt para atyre burrave që e ngritënDibrën në këto nivele që është sot,që çështjen kombëtare e ngritën nënivele shumë të larta dhe nuk lejuanqë të nëpërkëmbej nga fuqitë e ko-hës. Në si kryetarë komunash, bash-kishë, ministra e deputetë të zgjedhurnga populli, kemi për obligim tavazhdojmë këtë rrugë që kërkon Di-bra, çështja shqiptare, për ta bash-kuar Dibrën dhe tërë trojet sh-qiptare”.

Abdilaqim Ademi, zv/kryemi-nistër i Maqedonisë, në fjalën e tijpërshëndetëse, tha se: “Ditë e shënu-ar në kalendarin e së kaluarës sonëështë edhe Kongresi i Dibrës nga i

cili na ndan plotë një shekull imbushur me përplot beteja, meshumë orvatjeje që të ruajmë atë mëtë vlefshmen që kemi – gjuhën dhekulturën tonë. Ky Kongres u mbajtnë Dibër, në qytetin që mund tëquhet edhe kërthiza e arsimimit dheruajtjes së vlerave shqiptare në këtëpjesë të shqiptarisë dhe më gjerë. Nëkëtë qytet, i cili si gjatë PerandorisëOsmane, ashtu edhe pas rënies sësaj dhe shumë sunduesve tjerë, ish-te dhe do mbetet vatër ku gjuha dhevlerat kombëtare do kultivohen e dombrohen sa vetë qenia e dibranëve,njësoj sa edhe vatrat e tyre familjare.Atdhetarët që morën pjesë në Kon-gresin e Dibrës bënë të mundshmenpër atë kohë dhe mund të themi memburrje se ky popull ka qenë i push-tuar, por kurrë nuk ka lejuar qëdikush t’ia robërojë atdheun më tëshenjtë që ka pasur – gjuhën dhekulturën e vet. Dhe ndoshta mbrojtae këtyre vlerave ka mundësuar qëpopulli ynë t’i mbijetojë shtrëngatate panumërta që kanë përfshirë këtohapësira. Kongresi i Dibrës solli edhevendime të cilat ishin në interes tëpopullit shqiptarë, që patën ndikimnë mbrojtjen dhe kultivimin e gju-hës shqipe. Patriotët që morën pjesënë Kongresin e Dibrës bënë çmos tëafirmojnë kërkesat e tyre për mod-ernizimin e arsimimit dhe hapjen eshkollave në viset e banuara me sh-qiptarët. Në këtë Kongres, për tëmbrojtur indin e tyre kombëtarë,patriotët shqiptarë sollën vendime tërëndësishme ndër të cilët edhe atëpër ndarjen e shkollave shqipe tëshqiptarëve ortodoks nga kisha grekedhe emërimi i priftërinjve shqiptarënë mjediset ortodokse shqiptare, meçka ua bënë me dije të gjithëve seshqiptarët e kishin të qartë si tësforcojnë boshtin etnik kurrizorë, icili do qëndronte vetëm mbi ndjen-

jat patriotike kombëtare dhe në rua-jtjen e vlerave të përbashkëta.

Ajo që Dibrën e sotme e bënë tëngjashme me atë të vitit të Kongres-it është se ajo mbeti vatra e arsimimitshqiptarë, se ky qytet i dha mësuesite parë të cilët qysh në vitet pasluftëssë Dytë Botërore u shpërndan nëpërtrevat e Maqedonisë ku jetonin sh-qiptarët që të arsimonin gjeneratat ereja të popullit të vet. Ajo që dibranëte sotëm i bënë të ngjashëm me atatë vitit kur u mbajt Kongresi i Di-brës është bindja e tyre se gjuha dhekultura shqiptare duhet ruajtur mepo të njëjtin përkushtim si edhethemelet e vatrave familjare. Kongresii Dibrës është i pari ku mund të thu-het se u arrit zyrtarizimi i gjuhës sh-qipe në perandorin Osmane. Dibraështë një nga vatrat e shqiptarëve tëarsimuar, një nga trojet ku shumë mëherët se në viset tjera shqiptare nëMaqedoni arsimimit i është kushtu-ar rëndësi e veçantë. Kur rikujtojmëKongresin e Dibrës ne duhet njëko-hësisht të ndërmendin edhe gjithë atëqë dha Dibra për shqiptarinë, sa ipërket zyrtarizimit të gjuhës shqipenë Maqedoni, ne duhet të punojmëedhe më tej që të realizojmë syn-imin tonë të dëshiruar. Njësoj siçduhet të bëjmë çmos që Dibra eKongresit dhe Dibra ku shqiptarëtkanë fituar shumë beteja kolektive,të ringjallet, të ndërpritet migracio-ni dhe ky qytet të mbetet mburrja eshqiptarëve, të jetë atë që ka qenëgjithmonë: prijësi në betejat kultur-ore të shqiptarëve të Maqedonisë.Duhet të pranojmë hapur se Dibrësia kemi borxh ta bëjmë qytet ku di-branët do lindin e do plaken dukemos mbajtur kokën nga Amerika dheshtet perëndimore. Ne pra ia kemiborxh Dibrës ta bëjmë qytet ku ekaluara e lavdishme do jetë themelmbi të cilën do qëndrojë e ardhmja

e ndritshme e dibranëve të rinj. Sepsenëse lejojmë që Dibra edhe më tejtë zbrazet e të mbetet qytet ku të rin-jtë nuk shohin ardhmërinë e vet,neve do na mallkojnë atdhetarët edikurshëm që bënë shumë që sotedhe ne këtu të flasim shqip e tëshkollohemi në gjuhën amtare”.

Doc. Dr. Agron Reka, ushtrues idetyrës së rektorit të USHT, së, thase: “Ajo që është simbolike për këtëdatë ështën se në këtë kuvend ishtekërkesa e atdhetarëve që të themelo-hen shkolla shqipe në tërë Sh-qipërinë.

Në vitin 1994 Vendimet e kuv-endeve të Dibrës, Tetovës dhe Gos-tivarit themeluan Univesitetin eTetovës, pastaj në vitin 2004 u bëzyrtarizimi i Universitetit Shtetërortë Tetovës. Këto dy data do të mbe-sin të rëndësishme për shqiptarët nëMaqedoni. Sakrificë ishte edhethemelimi i USHT-së, që pati shumëarmiq të jashtëm, por për fat të keqedhe të brendshëm. Sot gjërat pondryshojnë. Jam në shërbim të stu-dentëve dhe të diturisë. Jam këtu përdrejtësi që të ndërpritet thithja e pam-ëshirshme e gjakut të këtij institu-cioni. Jam këtu për një univesitet qënë mënyrë të barabartë të kyçet nëhapësirën evropiane të arsimit tëlartë. Është koha e ndryshimeve, epunës, e drejtësisë dhe e respektit”.

Prof. Dr. Arjan Kadiu, në emër tëShoqatës “Bashkësia Dibrane”-Ti-ranë”, u shpreh se: “Ky është një 100-vjetor që nuk përsëritet. Është njëngjarje që historia nuk e ka thënë siçduhet fjalën e vet, sepse shumëdukuri dhe aspekte mund të zbulo-hen dhe të rilexohen, duke u dhënëvendin e merituar. Dihet se kundër-shtarët e vendimeve që u morrën atyu detyruan ta lëshojnë sallën, sepsebashkimi i të gjithë dibranëve ishte

(Vijon në faqen 4)


Adivije Sharofi, bija e Haki Sharofit me një paraqitje emocionale, foli për vuajtjet e babaittë saj, internimin e saj familjar nga regjimi komunist, që nuk e la ta shikon babanë para setë vdiste, si edhe për fëmijët e saj të ushqyer me frymën atdhetare e kombëtare. veprimtariKongresi i Dibrës, ditë historike

për mbarë kombin shqiptar(Vijon nga faqja 3)unik dhe kjo bëri që edhe kongresitë merrte vendime unike. Pesë ishinato nenet paraprake bashkimore, porishin edhe 12 nene tjera që iu shtu-an atyre pesë neneve. Kjo bëri që tëfitonte e të mbizotëronte ideja eçështjes kombëtare, e gjuhës dheshkollës shqipe. Në gjysmën e parëtë shekullit të 19 nuk kishte ngjarjeqë kishte rëndësi jetike për vendintonë që të mos merreshte mendimi idibranëve, sepse Dibra ishte dhembeti djep i shqiptarizmës, besni-kërisë, i besës, i trimërisë, me njëvision shumë të qartë për të ardh-men e vendit. Një historian shkruanse ishte e para herë që në Dibër vin-in njerëz nga pesë vilajetet e venditdhe të gjitha ato qëllime u bënë tëhapura. Dibra shpalosi idetë e saj përgjuhën dhe për shkollën shqipe”.

Prof. Dr. Nuri Abdiu, kryetar iShoqatës së Intelektualëve Dibranënë Tiranë, theksoi se: “Dibranët gjatëpërpjekjeve të parreshtura, luftëraveheroike për të mbijetuar, për ruajtjene identitetit etnik, kombëtar krijuankulturën dhe traditën e vet. Burrat editur të Dibrës duke mësuar nga për-voja e mendimi shkencor i vendit tëtyre dhe i vendeve tjera, kanë dhënëkontributin e tyre edhe në zhvillimine kulturës dhe dijes kombëtare e mëgjerë. Dibra e Nëntë Maleve, ShtatëTeqeve dhe Katër Oxhaqeve përbënmrekulli të natyrës dhe kështjellë tëhistorisë, që u shpalos si një nga tre-vat e nxehta të atdhedashurisë, kul-turës kombëtare, zhvillimeve progre-sive në shekuj, në ditët tona e nëvijim. Dibranët i kanë pasur dhe ikanë në traditën e tyre tubimet, kuv-endet, besëlidhjet e kongreset. Kjoështë ditë e shënuar me rëndësi his-torike jo vetëm për Dibrën për përmbarë kombin shqiptar. Dibrës edhenë ditët e sotme i këndohen këngëqë mbajnë erë baroti, që ruajnë gjur-më gjaku, që dibranët asnjëherë nuke kursyen për në luftërat e tyre përliri e pavarësi. Në emër të ShoqaytësLID përulem me respekt të veçantënë kujtim të emrave të të gjithë del-egatëve të këtij Kongresi që e treguanveten shqiptarë të vërtetë përballëreaksionit xhonturk dhe përkrahësvetë tyre”.

Prof. Dr. Mentor Disha, duke për-shëndetur në emër të intelektualëvedibranë të Univesitetit të Prishtinës,u shpreh se: “Titullarë të nderuar,zonja e zotërinj, mysafirë të nderu-ar, bashkëqytetarë të mij të dashur,ju përshëndes të gjithëve, veçmas jubashkëqytetarë të dashur, falen-derojmë Këshillin organizativ për ft-esën, duke Ju dëshiruar punë të mbarëdhe suksese”.

Ibrahim Kolari, kryetar i ShoqatësAtdhetare Dibrane në SHBA, si për-faqësues i diasporës dibrane, u dek-laroi se: “Kjo është ditë historike,gëzuar 100 vjetorin e Kongresit tëDibrës. Ju sjell përshëndetjet më tësinqerta e vëllazërore në emër të Sho-qatës Atdhetare Dibrane nga SHBApër këtë 100 vjetor në emër të atyreqë janë të pranishëm këtu, por edhetë atyre që nuk patën rastin të jenë

sonte me ne. U dëshirojmë mbarëva-jtje e sukses për këtë manifestim qëpër kombin tonë ka vlera tejet tëçmuara në historinë tonë kombëtare.Shoqata jonë, diaspora në tërësi,prore me mëndje e zemër dëshmone tregon se angazhimi ynë përmbarëvajtjen kombëtare nuk ka mu-nguar dhe nuk do të mungojë edhenë të ardhmen. Roli ynë jasht trojeveetnike ka qenë në shërbim tëafirmimit të vlerave kombëtare, pornjëherit edhe duke bërë zbutjen epapunësisë që e ka kapluar këtë nën-qiell që të krijojmë kushte më të mirapër jetë më të begatshme, pa shpërn-gulje, gjithmonë në bashkëpunim mepushtetin vendor dhe atë qëndror.SHBA-të u dëshmuan si miq të be-sueshëm për ne shqiptarët dhe besoje shpresoj se koha punon për ne dhene punojmë për te. Le të mbetet ky100 vjetor krenari e jona, duke bërëbashkimin tonë shpirtëror e mëpastaj t’i përmirësojmë të gjitha zh-gënjimet tona nëpër shtigjet e hi-torisë”.

Prof. Dr. Mahmud Hysa, në re-feratin kushtuar 100-vjetorit të Kon-gresit të Dibrës, theksoi se: “Viti2009 është një vit trefish jubilar. Për23 korrikun për çka jemi mbledhursot këtu, për 2 shtatorin Kongresin eElbasanit dhe për 1 dhjetorin, Sh-kollën e parë Normale të hapur nëElbasan. Me kënaqësi historian a kacaktuar të jemi të parët.

Në Kongresin e Dibrës më 23korrik 1909 u mblodhën mbi 320burra dhe Dibra plot gjashtë ditë, imbajti, i mbrojti dhe i përcolli metradita bujare, fisnike e mikpritëse.Në këtë Kongres xhonturqit i bënëhesapet pa hanxhinë pse menduanse Dibrën e kanë si në kafez. U dolikrejtësisht e kundërta pse kuvendarëtpatriotë aprovuan edhe 12 pika tjerajashtë dëshirës së xhonturqve. Ky ish-te shkaku që Stambolli urdhëroindërprerjen e Kongresit, por doli nëskenë paria e Dibrës dhe e fshatraveqë u çuan në këmbë, rrethuan sh-tëpinë e Kongresit, i siguruan dele-gatët dhe mundësuan që Kongresi t’i

përfundojë punimet ashtu si ishteinteresi i shqiptarëve patriotë. Nëditën e sotme para 100 viteve gjetiterren të përshtashëm diplomacia eHaxhi Vehbi Dibrës, që Kongresi t’izhvillojë punimet siç ishte më sëmiri për çështjen shqiptare. U pran-uan dhe fuqizuan kërkesat imediatetë shqiptarëve për shtetin e parë tëardhshëm shqiptar. Dhe s’ka pse tëmos krenohet sot Dibra me vendimetqë u sollën në këtë Kongres, me tri-uffin e forcave patriotike dhe debak-lin e atyre proqeveritare xhonturke.Aty morën pjesë patriotët më të dal-luar të kohës nga të gjitha trojet eklubet shqiptare dhe jashta trojeveshqiptare si nga Stambolli, Kajro,Aleksandria, Selaniku, Follorina,Kosturi, Sofja, Velesi. Gjatë puni-meve të Kongresit u përdor gjuhashqipe, u morën vendime për hapjene shkollave shqipe, vendimeekonomike, juridike, fiskale, që shër-bimi ushtarak të kryhet në trojet sh-qiptare, të hapen hekurudha,nëpunësit shterorë ta njohin gjuhënshqipe, kërkesa që de fakto ishinpremise të shtetësisë.

Nuk mund ta kuptojmë qëndriminpërçmues që ka historiografia sh-qiptare për Kongresin e Dbrës, që osenuk e llogarisin fare si Kongres ko-mbëtar, ose e vlerësojnë në mënyrëtejet subjektiviste, që i shtrembërojnërezultatet e këtij Kongresi. Është kohae fundit që në revidohen qëndrimetaprioristike të gjertanishme të histo-rianëve dhe të historiografisë sh-qiptare dhe të vendoset Kongresi iDibrës në binarët që i meriton ob-jektivisht dhe realisht, si Kongres kuu shpreh niveli i lartë i ndërgjegjeskombëtare, Kongres i vendimeve tërëndësishme për të ardhmen e ko-mbit shqiptar, ku u kërkua dhe sollënvendime për shtetin e parë shqiptarqë u arrit në vitin 1912".

Pas kësaj u lexua telegram urimidërguar nga Teqeja e Madhe Auto-qevale Ballkanike me seli në Gjak-ovë e Prizren nga postmbajtësi ShehMusa Shehu, ku ndër të tjera thuhejse: “Kongresi i Dibrës ishte një ng-jarje me peshë në drejtimin e mëte-jmë të lëvizjeve dhe përpjekjeve tonapër çlirim, unitet, dinjitet dhe pa-varësi kombëtare. Në mesazhin përpolitikën aktuale shqiptare në Ti-ranë, Shkup, Tetovë, Prishtinë, Ul-qin, dhe bashkëkombasit tanë nëPrevezë e Janinë, shton se, në disapjesë të hartës së atdheut, liderëttanë politike duhet vënë gishtin nëkokë, për gjuhën që përdorin ndajnjëri-tjetrit, për punën që për ditë ebëjnë. Duhet rënë në ujdi se përçar-ja, urrejtja mes tyre dhe lufta pako-mpromis e tyre që po bëjnë, çojnëujin vetëm në mulli të huaj. Duhettë kemi unitet, sepse kemi shumëarmiq rreth vetes”, u tha në fund tëtelegramit.

Në programin artistik të kësajakademie solemne, Kastriot Tushakëndoi Himnin e djelmërisë, shkru-ar nga Haki Sharofi dhe këngë tjera,ndërsa fragmente nga Lahuta e Mal-sisë recituan Burhan Skikuli, VlonaVojka dhe Esat Ushtelenca.

Prof. Dr. Mahmud Hysa: NëKongresin e Dibrës më 23 korrik1909 u mblodhën mbi 320 burradhe Dibra plot gjashtë ditë, imbajti, i mbrojti dhe i përcolli metradita bujare, fisnike e mik-pritëse. Në këtë Kongresxhonturqit i bënë hesapet pahanxhinë pse menduan se Dibrëne kanë si në kafez. U dolikrejtësisht e kundërta psekuvendarët patriotë aprovuanedhe 12 pika tjera jashtë dëshirëssë xhonturqve. Ky ishte shkakuqë Stambolli urdhëroi ndërpre-rjen e Kongresit, por doli nëskenë paria e Dibrës dhe efshatrave që u çuan në këmbë,rrethuan shtëpinë e Kongresit, isiguruan delegatët dhe mundësu-an që Kongresi t’i përfundojëpunimet ashtu si ishte interesi ishqiptarëve patriotë.

Të premten, më datë 24 korrik2009, në ditën e dytë të shënim-

it të 100-Vjetorit të Kongresit të Di-brës, u mbajt konferenca shkencorenë të cilën studjuesit e historisë para-qitën temat e tyre.

“DERVISH HIMA NËKONGRESIN E DIBRËS”Dr. Nebi Dervishi, me temën e

“Dervish Hima në Kongresin e Di-brës”, hodhi më shumë dritë mbiDervish Himën, “si tribun i shquar iRilindjes Kombëtare Shqiptare, in-telektual i madh i kohës, patriot i flak-të, veprimtar i palodhur, luftëtar ipaepur për çështjen kombëtare, sh-kollën shqipe, i cili tërë jetën dhepasurinë e tij ia dedikoi luftës për liri,pavarësi dhe të drejta kombëtare, dukelënë pas një trashigimi politike e kul-turore nga më të rrallat e kohës. Kon-sulli austrohungarez në Manastir, njof-tonte Vjenën se “Dervish Hima, kyorganizator i jashtëzakonshëm, i zg-juar dhe konspirator profesionist, poi organizon mjaft mirë komitetet efshehta shqiptare”. Shkrimet briliantetë Dervish Himës përfaqësojnë ma-jat e publicistikës shqiptare. Kërkoiqë edhe shqiptarëve tu njihen tëdrejtat që u janë njohur kombevetjera. Dervish Hima sëbashku mepatriotët jerë në Kongresin e Dibrës,kundërshtuan programin xhonturk”.

“GJUHA SHQIPE DHEALFABETI I GJUHËS

SHQIPE NË KONGRESINE DIBRËS”

Prof. Dr. Mahmud Hysa, metemën “Gjuha shqipe dhe alfabeti igjuhës shqipe në Kongresin e Dibrës”,theksoi se: “Kongresi i Dibrës ështëdëshmia më e gjallë se politikënxhonturke e karakterizonte hipokriz-ia politike si në kohën e Turqisëmonarkiste, duke e kufizuar e bërë tëpamundur që qytetarët dhe institu-cionet shtetërore ta përdorin gjuhënshqipe në mjediset e një entiteti.Xhonturqit që organizuan Kongresine Dibrës me qëllime destruktive përshqiptarët, duke dashur t’i detyrojnëedhe me ligj të tregohen qytetarë lo-jalë dhe përkrahës të pushtetit të ri,nuk parashihnin përdorimin e gjuhësshqipe në asnjërin nen nga katër-pesëpikat e propozuara të tyre, por për-dorimin e gjuhës shqipe në këtë Kon-gres e kishin kufizuar, pamundësuar,abstrakuar në të gjitha fushat e për-dorimit dhe të komunikimit. Në tëgjitha këto segmente të disfavorshmepër çështjen shqiptare në përgjithësidhe dhe për pozitën e gjuhës shqipene veçanti, Kongresi arriti rezultate

të kundërta me politikën xhonturke.Gjuha shqipe u bë objekt në Kongresduke folur në gjuhën shqipe dhe dukekërkuar hapjen e shkollave shqipe dhepërdorimin e gjuhës shqipe”

Historia e përdorimit të alfabetitpër shkrimin e gjuhës shqipe ështëmë e gjatë se ajo e shkrimit të gju-hës shqipe, një histori plot trazira ekonflikte që vazhdoi deri në Kongres-in e Dytë të Manastirit në vitin 1910.Gjuha shqipe dhe alfabeti i gjuhësshqipe janë dy segmente të rëndë-sishme të vetë dijes kombëtare qërilindasit arritën t’i diferencojnë”.

“DIPLOMATËT A-H PËRKONGRESIN E DIBRËS”Dr. Marenglen Verli, me temën

“Diplomatët A-H për Kongresin eDibrës”, paraqiti, “një studim shken-cor për veprimtarinë e konsujve tëhuaj para dhe pas Kongresit të Di-brës. Ai shpjegoi jehonën që bëninkuvendet e shqiptarëve te të huajt,duke kërkuar e sensibilizuar të drejtate tyre, përkundër territ informativ,pengesave, presioneve të ndryshme qëbente Perandoria Osmane ndaj patri-otëve dhe çështjes shqiptare. Ai thek-soi se nuk ishte e rastit që ky Kongresu mbajt në Dibër, sepse Dibra kishtepotencialin e nevojshëm organizativ,vizionar dhe financiar për një Kon-gres të tillë”.

Dr. Muhamed Mala, me temën“Rrethanat politike e fetare në Shqipërinë kohën e mbajtjes së Kongresit tëDibrës”, foli se, “Rrethanat në të cilatzhvillohej veprimtaria patriotike eshqiptarëve në dekadën e parë të shek-ullit XX nuk ishin aspak të favorshmepër shqiptarët. Në trevat shqiptarendërlidheshin interesat politike tëshumë shteteve të ndikuara edhe ngapërkatësia multifetare e shqiptarëve.Përkatësinë muslimane të shumicësshqiptare xhonturqit kurdoherë eshikonin si favor të tyre, ndërsa shte-tet si Austria e Italia llogarisnin in-teresat e veta përmes pjesëtarëve tëkonfesionit katolik, kurse elementidhe intersi grek mundohej të depër-tonte përmes orthodoksisë së sh-qiptarëve. Në këto rrethana agjenda eaktivitetit patriotik shqiptar nënkup-tonte paralelisht zhvillimin e luftëspolitike me atë kulturore për eman-cipimin dhe arsimimin e brezave,avancimin politik dhe ruajtjen e tol-erancës fetare. Klerikët reaksionarëelementet fanatike turkofile zhvillu-an një propagandë kundër arsimitshqip dhe tani ju duhej një zyrtariz-im të cilin mëtonin ta bëjnë me Kon-gresin e Dibrës. Rëndësia e kongresittë Dibrës konsiston në faktin se la tëkuptohet mospajtimi i shqiptarëve megjendjen e tyre të mjeruar dhe për-pjekjet për ngritje dhe qytetrim”.


“Konferenca shkencore ndërkombëtare për 100-Vjetorin e Kongresit të Dibrës, ishte tepër esuksesshme, esenciale shkencore me materiale edhe eseistike, që në disa pika ndiçuan vlerat e

këtij Kongresi që mbetet nyje statike e historisë kombëtare shqiptare”.veprimtariKONFERENCA SHKENCORE PËR 100-VJETORIN E KONGRESIT TË DIBRËS

Më shumë dritë për këtë datë mbarëkombëtare“SHTYPI SHQIPTAR NË

MËRGIM MBI KONGRESINE DIBRËS”

Dr. Muzafer Bislimi, me temën“Shtypi patriotik shqiptar në mërgimmbi Kongresin e Dibrës dhe roli i tijnë demaskimin e politikës xhonturkendaj shqiptarëve”, theksoi se, “Shty-pi patriotik shqiptar në mërgim,posaçërisht ai në SHBA dhe Egjipt,theksonin se xhonturqit nuk do t’iplotësojnë kërkesat e shqiptarëve.Shumica e artikujve ishin me pseud-onime ose pa emër autori për shkaqetë njohura. Gazeta të tilla ishin “Ko-mbi” dhe Dielli” në SHBA, “Drita”në Sofje”, “Shkopi” dhe “Rufeja” nëKajro etj. Në në shkrim në “Shkopi”të datës 15 nëntor 1908, autori pyetveten “pse ne shqiptaërt nuk mësuamasgjë nga historia. Ne e shpëtuam Gre-qinë, që ajo pastaj nëpërmjet “fanari-otëve” të na e kontestojë gjuhën dhekombin, poashtu u sakrifikuam përTurqinë, të cilën e shpëtuam prej sh-katërrimit”. Pse xhonturqit nuk e real-izuan revolucionin në Anadolli? Kon-gresi i Dibrës si një vazhdimësi e poli-tikës dyfëtyrëshe xhonturke ndaj sh-qiptarëve, bëri që të mos kalojnë pikate parapara të xhonturqve, por ato tëmodifikohen dhe futen edhe pika tjerame karakter kombëtar shqiptar. His-toriografia shqiptare duhet tu kush-tojë më shumë kujdes këtyre ngjar-jeve dhe burimeve osmane që për atëkohë janë zyrtare, sepse deri sot mëshumë janë përdorur, dokumente tëkonzujve të huaj, korrespondentë tëklubeve, shkrime të gazetave etj. “

“KONTRIBUTI I QENANMANASTIRLIUT

NË KONGRESIN E DIBRËS”Mr. Ruzhdi Lata, me temën “Kon-

tributi i Qenan Manastirliut në Kon-gresin e Dibrës”, shtoi se, “Veprës sëQenan Manastirliut i ka bërë një stu-dim të veçantë Haki Sharofi, por këtijlibri i referohen gati tërë historiografëtqë janë marë me këtë ngjarje his-torike. Megjithatë për kontributin qëka dhënë ky personalitet në ecurinë errjedhave, të Kongresit, në ballafa-qimet, dialogjet, përplasjet, konfron-timet dhe në solucionet e zgjidhjessë disa nyjeve, në qëndrimet parimoree të drejta, në përmbajtjen që u kadhënë temave më të “nxehta” në Kon-gres, mendoj se nuk është folur aqësa e ka merituar ky delegat. Vetëmpërmes analizës së qëndrimeve, dis-kutimeve, rezonimeve, e propozi-meve që ka shfaqur ky delegat në këtëKongres do ta kuptojmë më së miriatmosferën që ka mbizotëruar në këtëKongres. Qenan Manastirliu, ka qenëshumë aktiv, pozitiv dhe pragmatik,pse ka mbajtur gjithmonë anën e del-egatëve kombëtarë, jo vetëm dukengritur gishtin, por edhe me disku-timet e tij të llogjikshme, parimore ekritike që kanë rezultuar në anën ko-mbëtare, përkundrejt shumë rastevetë disa delegatëve me zë që kanëndenjur indiferentë. Për Qenan Ma-nastirliun si delegat, diskutant dhe

kronist, shumë pak dijmë përbiografinë e tij personale e politike.E dijmë që është nga Manastiri, pornuk e dijmë përkatësinë e tij etnike,moshën, formimin intelektual, mo-tivet e përcaktimeve të tij politike dhefinalen e jetës së tij. Ai me ligjeratate diskutimet në Kongres e provonveten se është një shqiptar fisnik dhepatriot i flaktë. Elida Jorgoni kurparaqet emrat e pjesëmarrësve në këtëKongres thotë se “Qenan bej Zija Ma-nastiri-kronist dhe delegate i komu-nitetit turk të Manastirit “. Të jetëturk si shqiptarofil, kjo nuk na befa-son, por të jetë edhe një veprimtar iLëvizjes Kombëtare siç thotë Sharofi,kjo është befasuese, pse ashtu si fletpë favor të çështjes shqiptare, përçështjen e gjuhës, të shkollave, tëkërkesave legjitime për shtetin e ardhs-hëm shqiptar, këtë mund ta bëjëvetëm një veprimtar dhe ideolog içështjes kombëtare, një përfaqësues ikëtij entiteti”.

“QËNDRIMET DHEVLERËSIMET RRETH

KRYETARIT TË KONGRESITTË DIBRËS, ISMAILPASHË SARAÇI”

Dr. Mois Kamberi, me temën“Qëndrimet dhe vlerësimet rreth kry-etarit të Kongresit të Dibrës, IsmailPashë Saraçi”, u shpreh se, “Shumëpunime e botime jo vetëm nuk e për-mendin Ismail Pashë Saraçin si krye-tarin e parë të Kongresit të Dibrës,por e konsiderojnë si bashkëpunëtortë besuar të xhonturqve dhe Dibrënsi mbështetëse të sigurtë të politikavexhonturke. Bashkëkohasitdhe kujtim-shkruesit Qenan Manastirliu, DervishHima, Ismail Strezimiri, HakiStërmilli etj., e vlerësojnë si organi-zator, kontribues dhe financues të disaklubeve shqiptare, deputet të Dibrësnë parlamentin turk, delegat, organi-zues, financues të Kongresit të Dibrësdhe kryetar të këtij Kongresi, finan-cues për hapjen e shkollave shqipenë Dibër dhe në krahina të tjera sh-qiptare, atdhetar që luftoi gjatë tërë

jetës në shërbim të çështjes ko-mbëtare. Ai vdiq gjatë hapjes se Kon-gresit dhe për këtë ka dy versione. Ipari se vdiq nga infrakti dhe i dytilidhet me helmimin nga kundërshtarëtpolitikë. I gjithë populli i Dibrës moripjesë në funeralin madhështor të tij.Pas vdekjes së Ismail Pashë Saraçit,kryetar i kongresit u zgjodh HaxhiVehbi Dibra”.

“POLITIKA E XHON-TURQVE DHE ÇËSHTJA

KOMBËTARE SHQIPTARENË KONGRESIN E DIBRËS”

Dr. Fahredin Shabani dhe Mr. sc.Muhamet Qerimi, me tëmën “Poli-tika e xhonturqve dhe çështja ko-mbëtare shqiptare në Kongresin eDibrës”, nënvizuan se: “Me këtëcopëtim të territoreve dhe të popullittonë në 3-4 shtete, rreth një shekullme regjime dhe ideologji të ndryshmenë këto shtete janë ndryshuar dhepërshtatur ngjarjet e rëndësishme his-torike sipas tekeve apo diktatorëve tëregjimeve të ndryshme. Në kohën kurXhavit Pasha me ekspeditën e tij nëKosovë po haste në vështirësi të shum-ta, elita xhonturke mendoi se memjete paqesore duke thirrur Kongres-in e Dibrës t’i qetësonte shqiptarëtnë njëvjetorin e shpalljes së Kush-tetutës. Komiteti xhonturk “Bashkimdhe Përparim” në Kongresin e vet nëSelanik në maj të vitit 1909, propo-zoi që të gjitha shkollat fillore tëmbesin si kanë qenë, të gjitha gjim-nazet ku mësimi nuk zhvillohet nëgjuhën osmane të mbyllen, nxënësittë kalojnë në shkollat ku mësimizhvillohet në gjuhën osmane. NëKongresin e Dibrës platforma e Kon-gresit e parapërgatitur nga organiza-torët xhonturq u hodh poshtë. “

“KONGRESI I DIBRËSNË RRAFSH

HISTORIOGRAFIK”Prof. Dr. Gazmend Shpuza, me

temën “Kongresi i Dibrës në rrafshhistoriografik”, theksoi se, “Xhon-

turqve nuk u shkoi për dore që këtijmanifestimi politik t’i japin ngjyresëthjesht xhonturke. Kalendari “Afërdi-ta” pavarësisht nga pakënaqësia ndajrezultateve të tyre, Kongresin e Di-brës e ven në një rafsh me atë të Ma-nastirit për sa i takonte peshës dherëndësisë së vendimeve të tyre. Ven-dimet atdhetare dhe përparimtare, sihapja e shkollave fillore dhe të mes-me në të cilat mësimi do të zhvillo-hej në gjuhën shqipe, shkëputja eshkollave nga kisha dhe zhvillimi ishërbesave fetare në gjuhën amtare,njohja e dokeve dhe e gjuhës shqipe,vendosja e rregullit në sistemin e thir-rjeve në ushtri, modernizimi i me-dreseve etj, shënonin parashtriminpublik në shkallë perandorie të pro-gramit autonomist të Lëvizjes sonëKombëtare. Në vendimet e Dibrës përçështjen e alfabetit shprehimisht nukshtrohej asgjë më pak se detyra përzbatimin e vendimit të Kongresit tëManastirit. Në kundërshtim me reali-tetin historik vihet shenja e barazim-it midis vendimeve të Kongresit dhereaksionit të egër që shpërtheu më paskundër vendimeve të tij. Vënia e al-fabetit latin për gjuhën shqipe në rendtë ditës në kongresin e Dibrës, ush-troi një ndikim shumë të gjerë jashtëtrevave shqiptare, në shkallë peran-dorake. Intelektualët iluministë turq,duke i bërë jehonë luftës së sh-qiptarëve për alfabetin latin të gjuhëssë tyre shprehën domosdoshmërinëqë edhe vetë turqit të ecnin në tënjëjtën rrugë”.

“ÇËSHTJA E ARSIMIT DHESHKOLLAVE SHQIPE NËKONGRESIN E DIBRËS”Mr. Rrezehana Hysa, me tëmën

“Çështja e arsimit dhe shkollave sh-qipe në Kongresin e Dibrës”, spjegoise, “Marrja pjesë e shumë deputetëveshqiptarë ishte strategji e klubeve sh-qiptare, qëllimi i të cilëve ishte që samë shumë që të jetë e mundur të spro-vohet çështja kombëtare. Me qëllimtë krijimit të një atmosfere të kënd-shme në favor të Perandorisë parafillimit të Kongresit, turqit amnestu-

an shumë krerë të Lëvizjes shqipëtaredhe kumtuan përdorimin e gjuhëszyrtare në shkollat fillore dhe në mje-diset shqiptare. Valiu i Manastiritpara mbajtjes së Kongresit nuk e fshe-hu përkrahjen e tij për hapjen e njëshkolle Normale me konvikt në Dibërdhe Elbasan me 700 nxënës. Abdylbej Ypi, Hafiz Ali Korça, e shumë tëtjerë me programin e përpiluar nëmbledhjet e fshehta në Baba Teqen eShabanit dhe duke u bazuar në ven-dimet e Kongresit të Manastirit dhenë aspiratat e rilindasve tanë, synoninriorganizimin dhe modernizimin e ar-simit në viset e banuara me shqiptarë,pajisjen e medreseve me programevetë reja nga lëmi i shkencave dhe artevetë ndryshme, hapjen e shkollave sh-qipe, qytetëse, gjimnaze dhe shkollaveteknike bujqësore, ku mësimdhënësitvetë do t’i zgjidhnin metodat e punësedukative, hapjen e një shkolle nor-male të financuar nga shteti që do tëpërgadiste mësimdhënës të mirëfilltëdhe pedagog të sprovuar për tërë Sh-qipërinë dhe tërë shqiptarët”.

EPILOGDr. Arjan Kadiu, gjatë diskutimit

lidhur me temat e paraqitura tha se, “pati disa materiale në formë përshk-ruese, disa të paargumentuara, pa konk-luzione dhe arritje. Sugjeroi që në tëardhmen të angazhohen më shumë tërinj në hulumtimet historike, sepseDibra ka shumë të rinj shkolluar.

Avni Agolli, bashkëkohanik dhebashkë i burgosur me Hafiz Ali Ko-rçën evokoi kujtimet e tij për HafizAli Korçën gjatë ditëve të kaluaranëburg, dhe për enthuziazmin e tij patri-otik, duke shtuar se shteti nuk bëri as-gjë për këtë figurë të shquar kombëtare.

Adivije Sharofi, bija e HakiSharofit me një paraqitje emociona-le, foli për vuajtjet e babait të saj,internimin e saj familjar nga regjimikomunist, që nuk e la ta shikon ba-banë para se të vdiste, si edhe përfëmijët e saj të ushqyer me frymënatdhetare e kombëtare.

Sazan Papraniku, dha spjegimet etij lidhur me Dan Camin, Eqrem Cam-in dhe Fuad Dibrën për çështjen ko-mbëtare dhe Kongresin e Dibrës.

Prof Dr. Mahmud Hysa, në emërtë grupit drejtues të kësaj konferenceshkencore, u shpreh se, Konferencashkencore ndërkombëtare për 100-Vjetorin e Kongresit të Dibrës, ishtetepër e suksesshme, esenciale shken-core me materiale edhe eseistike, qënë disa pika ndiçuan vlerat e këtijKongresi që mbetet nyje statike ehistorisë kombëtare shqiptare. Tem-at e lexuara dhe të atyre që për arsyeobjektive nuk ishin të pranishëm dotë botohen në një libër.

Argëtim Fida, kryetar i komunëssë Dibrës, falenderoi të gjithë histo-rianët për kontributin e tyre shken-cor në zbardhjen e fakteve lidhur meKongresin e Dibrës dhe pjesëmarësitpër vëmendjen e tyre.

Pas kësaj të gjithë të pranishmitbënë homazh dhe vendosën kurorëmbi varrin e Said Najdenit iluminis-tit Dibran dhe mbarëkombëtar.

Rexhep TORTENjë kurorë te varri i Said Najdenit


Liria e mendimit për bëmat e Josif Bagerit e shtruar në rafshin kombëtarna bëri që të vizitojmë vendin e kasolles së tij në fshatin Nistrovë. reportazhNga: Atli DEMA

S’due ktu uni me vdek,po n’Shqypni, atje në Rek!Liria e mendimit për bëmat e Josif

Bagerit e shtruar në rafshin kombëtarna bëri që të vizitojmë vendin e ka-solles së tij në fshatin Nistrovë.

Në puhizën e fillimit të korikutnë verandën „Uraniku” pikërisht nëbisedat rreth mbajtjes së 100 vjetorittë kongresit të Dibrës mendja na sh-kon lart tek Reka-Nistrova e Bagerit,tek shkëmbi dhe kopshti i tij rrethuesqë dhanë uratën e parë për lindjen edjemve të Shqipnisë pikërisht aty kudashuria për liri e pavarësi ushqehejqë në fëmijëri.

Në bisedat e ndodhive të kohësgjatë udhëtimit tonë me Dulin, Fiti-min, Duron dhe Reshatin, flasim përrrugëtimin e vështirë nëpër kohë tëmbushura plot tradita e karare sh-qiptare, që i bëri të mos zhdukentërësisht por të jetojnë në brezat epersonalitetit të tyre. Kështu, na kuj-toheshin edhe shprehjet e të ndjeritdoktor Lutfi Turkeshi, kur thoshte:„sa herë që viziton luginën e Rekësplot nishane midis dy anëve, që indan lumi i tujgur i Radikës, vërense historia e gjakosur e shqiptarëve ethurur nëpër këngë është ndryshe ngaajo kërkimore disi e shkarkuar ngaanalistët shkencorë”.

Folkloristët e rikujtojnë të kalu-arën si thurrje kohe në përshtypje dhesi pjesë e rrëfimit të tyre, që ështënjë e vërtetë e mirëfilltë, që ka udhë.„Udha që s’mbaron, sepse vetë jetaështë një rrugëtim drejt të panjohurëse ngarkuar me aq barrë, brenga eankime, por edhe bukuri e dashuri.Poashtu edhe për momentin si mëparë shqiptarët shalojnë shpesh mbivdekjen për liri. Ky rrugëtim nuk kafund sepse ecim tek fillimi dhe fun-di i kësaj udhe që është fillimi i sub-jektit të Rekës së Epërme-Josif Bageri,ndaj gjatë udhëtimit tonë drejt ka-solles nën gurrë, Duli hap letrën evajtimit të paluar nga dora e ThomaKacorit. E cila, e ruajtur me kujdesna tërhoqi vëmendjen tek burrëria eBagerit në poezinë e tij në prozë„Vajtim” që ja ka kushtuar djalit tëtij 16 vjeçar Kristo, që vritet në luftëne rreptë me barbarë në Maqedoni.

Në këtë letër ngjyrë fytyre, e qëera i kundërmon gjak e barot e shk-ruar në gazetën Shpnesa e Shqypë-nis, 27 maj 1907 thuhej: „Kristo, obir, zemra ime, qofsh bekuar! Ti nukrrojte bir në këtë jetë: varrin si trimti e ke gjetë. Prej Perendisë, o bir qeshkrue: ti me vdek në vend të shen-jtënuet: në llogore të kanë mbuluet,ku luftove!

Ditën që të kanë vra, o bir, unkremtojë: kangë me shumë shokëkëndojë, edhe drejtësinë unë kërkojë:nëpër rrugët e Sofjes manifestojë, sipunëtor i ngushtuet, prej shumëpune i dobësuet... Ah! m’helmove!

Ditën e kësaj mordjës s’zezë, kurishje ti shtrirë, prej nji plumbit ngjy-et n’gjak! Ah dekë e ambël, dekë meshokë; vdiqe si burrë, jo si grue,lavde e nder në Shqyptarë; kjom’ngushëlloj e brohoriti, o bir, sekam lind një trim të mirë – dhem’gëzove.

Deshje me dekë ah ti o bir, përliri, se t’grazitoj ty robënija; gjakue’vlonte kah trimërija; kape hutën„Maleherë” si djalë i ri more udhën

Magjia e imazhit për perlate Rekës së EpërmeMagjia e imazhit për perlate Rekës së EpërmeEdhe pas 100 viteve Reka e

Bagerit nuk quhet Shqipni!?...dhe shkove!... e një lek mue mo çove– e m’kujtove. ...

Tri herë në luftë hine, o bir, ti mebarbarë; të lumtë dora që hodhebomba. . . sheshin mbushe me gjakdhomba; ti shumë vrave dhe iplagove halldupët ushtarë – trim ifjamtur si shqyptar; paq mbrojtim,o bir i mbarë – se s’më harrove.

Më thanë shokët; „qenka trimKristo Bageri”. Edhe Komiteti shumëtë lëvdoi; ah dhe mue birm’ngushëllojë; por s’paçë fat, o bir,ah unë i mjeri – për liri kangë unëme ty bashkë të këndojë, e krah përkrah bashkë të luftojë; po më nal-tove.

Shpejt, o bir, dhe unë do t’vi, siti me gjetë dekën për liri e drejtësi,për me i gëzue në shqypnie; mjaftma e patmë në robëni Rekën; kjo mëka hije në këtë jetë, si ti, o bir,mbrojtim (pushim) me gjet- atje kushkove!

Me këtë poezi të dalë nga shpirtii ndritshëm i poetit, heshtja kishtehapur mordjen burrërore të Bagerit,e cila bëri që për një kohë të ecimudhës së Nistrovës në meditim...

Në këto gjelbërime pushuese qëqetësia i ngjan magjishmërisë udhëspyes veten:

Okupimi s’ka mbaruar, barbarias’ka mbaruar edhe pas 100 viteve tëBagerit e Kristos Reka është nërobëri, në këto male të thepisuraduhet ntrashur vijën me gjak e bar-ot... këto vise akoma nuk quhen sicshpreheshte Bageri për Rekën:

“…Me vdek k’tu uni kët ‘rend, s’due tëm lini n’kët vend korpin k’tu mos ma vorroni, po në Shqypni të ma çoni...S’due k’tu uni me vdek,po n’Shqypni, atje në Rek!...”

Për momentin afrohemi tek njëbankinë që gjindet në të djathtë tërrugës, ku aty afër ujin rridhte njëçesëm e ndërtuar në shenjë përkujti-

mi. Heshtja u thye. Fitimi dhe Nikupropozuan që pikërisht aty të hamëdrekë, por nga freskia dhe ajri ipastër, buka dhe djathi filluan tëpërçapen dhunshëm nëpër ritminë edhëmbëve.

Përballë nesh disa shtëpi të rrallasikur bënin pararojë rrëzë majes sëKorabit, që shtrihet teposhtë si an-fiteatër bagëtish dhe pishnajesh, qëdukshëm ishin rralluar nga prerjet pakriter. Është dhunti kohe kjo që pobëhet në këto fshatra të ruajtura medashuri që nga i ati i Bagerit, Jovanidhe gjyshi Nikollë Bageri, por, push-tetet okupuese të rradhës, nuk kanëasfaltuar qoftë edhe 1 metër katrorrrugë, ashtu si për në Nistrovë e Bibajrruga ishte e njejtë me baltë edhe nëdrejtim të fshatit Grekaj, Tanushë eRibnicë.

Meditimin e radhës e bëmë të ulur

në verandën e Bagerit në Nistrovë.Atje tek shkrepi që gjindet disa me-tra larg temeleve të kasolles së Bager-it. Të ulur mbi shkrepin e madh so-disim ambientin e poetit, ku si sin-foni gumëzhonte përroi i Bukovunitku poeti thuri vargjet idilike të ko-hës.

Ju n’luftë fluturoniDrejtësinë të kërkoni,Ngrifnju t’gjithë sa jiniAnmikut prita viniSe kombi me za të thretTa shpëtojsh e ta lirojsh-Drejtësi njeriu t’kërkosh

Veprimtaria patriotike e publicis-tike e Josif Bagerit dhe vepra letraree tij u lidh ngushtë me koloninë sh-qiptare të Sofjes, e cila themeloi sho-qërinë “Dëshira” në vitin 1893 dheu botua pas dy vitesh më 1895.

Qëllimi i formimit të shoqërisë“Dëshirë” ishte: “Për të përhapurdituri dhe mësimin e gjuhës shqipedhe për të hapur mësonjtore në gju-hën shqipe në Shqipëri”. Siç vërehejedhe nga programi dhe kushtet përt’u bërë anëtar i saj, shoqëria shqu-het për karakterin e saj kulturor e ar-simor ashtu si shoqëria e Stambol-lit, e Bukureshtit etj. Shoqëria e sh-qiptarëve të Sofjes e filloi mirë vep-rimtarinë edukative nëpërmjetmbrëmjeve të ndryshme ku lexo-heshin libra e gazeta në gjuhën sh-qipe.

Angazhimi i Bagerit dhe SaidNajdenit për hapjen e shkollave sh-qipe në krahinën e Dibrës e më gjërëokupatorët i thirrnin Josif turku dheSaid kauri. Ishin këto dy emra tëpadëshiruer dhe duke ushqyer ndas-inë fetarë ata rritnin pushtetet sun-duese në këta treva, sepse Saidi sihoxhë dhe njeri i ditur deshin që tëpunojë për turqit dhe gjuhën e tyrepoashtu kleri orthodoks Josifin equanin Josif Turku.

Bageri në vargjet e tij për ritjen eurejtjes ndërfetare shton:Gjith kjo Tyrki, vu kët djallziPër mos me mbet, burr në Shqypni.Një mjegull e madhe mjedis ditës bardhNjë errsi e zezë, mbi ne na kish ardhë…Nuk na linte djellin, as yll na me pa,Nuk na linte t’mirën pi t’keqes me daNjani për fe, tjetri për dinDisa jam Tyrk, thon, dhe elin!Kta vlla me vlla , gjith një po grinden…E njëni tjetrit kurri s’I bindenNjëni thot “mir jam në kët jet”Tjetri thot: “Unt’mirën kom gjet”Nji pal thon: “jemi taljan!”Disa: “Turq, grek e sllavjan!”Një pal thiren “efendi!”Disa thiren: “Agallar!Po mos me pas as ar, as far;E të tjerët “Qirie!”Po kta të gjith bij Shqypnie”

Fitimi shton se edhe Jovan Bagerii ati i Josifit, ishte një figurë e pastërqë e donte atdheun e vet. Ai i futinë zemër të birit, dashurinë për Sh-qipërinë. Edhe më vonë, madje edhekur Josifi vetë ishte bërë baba me njëtufë kalamaj dhe ndodhej në Sofje,

(Vijon në faqen 12)

Themelet e shtëpisë së Bagerit


Nga: NAIM PLAKU

SHTRIRJA GJEOGRAFIKE

Është quajtur kështu nga një toponimtepër i hershëm, që sot shummëkushnuk i jep “dum”, dmth nuk di tashpjegojë qartë. Megjitatë, ngatregimet që kemi mundur të mble-dhim, tregojnë se aty, që para nënëtëshekujsh ka qenë një kala, e cilashërbente për mbrojtjen e gjithëzonës (nahijes) nga ndonjë invazioni mundshëm sllav. Kalaja ka qenëngritur pikërisht aty ku ishte dhe qafamë e rrezikshme nga mund të hyninushtritë turke asokohe në vendin tonëPrej shumë vitesh Kalaja e Dodësadministravisht i është mbështeturDibrës. Kjo ka pasur disa arsye. Epara ka qenë që, pothuajse të gjithamarrëdhëniet martesore e miqësorebëhëshin midis dy zonave, miqësishttë administrueshme dhe me lidhjetë forta familjare: nip-mbesë, nip-dajë, etj. E dyta ishte se kishte za-kone të përbashkëta që puqeshin erespektoheshin me rigorozitet ngapalët. Këtu mund të sjellim nëkujtesë një varg ritesh që janë të nje-jta edhe sot.Edhe banorëve iu pëlqenta quajnë vetën dibrnanë, sepse tëtillë kan qenë ndër shëkuj të vetëqua-jtur. Zona, ose krahina etnografikeqe kemi mundur të përcaktojmë,kësaj krahine i përkon ajo që ne sote quajmë, e mund ta emërtojmë,Kalaja e Dodës.

Ka një shtrirje shumë të gjërë dhekufizohet nga Veriu me Bushtricën,nga Lindja me Bjeshkët e Korabit qëzbresin gjer në Gostivar, nga Peren-dimi me Kalisin dhe nga Jugu nda-het me Ujemujën me lumin e Ve-leshicës. Fshatrat e kësaj komune janëRadomira me lagjet e përmendura tësaj: Tejs, Stërdok, Cernjevë, Cereni,Ploshtani, Vasijet dhe Shullani.

PAK HISTORI

Kalaja e Dodës është banuar qëhejrët. Për këtë flasin shumë vend-banime të hershme. Shkencëtari gjer-man Johan G. Von Hahn e nisiudhëtimin e tij shekuj më parë përgjetur Kalanë e famshme që, siç ekishte lexuar ai, ndodhej në afërsi tëKorabit, mbi një shkëmb të mahnit-shëm. Ai vjen në Kala të Dodës edhepër të gjetur pesë kishat e famshmepër të cilat flitej aq shumë në Evropënmesjetare si dhe për t’u njohur megjurmët e një manastiri të përmen-dur në afërsi të Korabit. Por mjer-isht, mbeti i painformuar, sepse ven-dasit që takoi, nuk i treguan gjë, ngaqë nuk kishin njohuri për to. Megjith-atë takimi me Sebuli agë Radomirli-un, siç tregon në kapitullin XX të lib-rit të tij “Nëpër viset e Drinit” i lambresa të pashlyera dhe besimin seky vend fsheh në gjirin e tij relike tështrenjta të një jete të perenduar.

Qëndresa e Kalasë së Dodës nëluftë me pushtuesin sërb ka qenëndër më heroiket. Në luftën e Kolos-njanit vërshuan të parët mbi 300malësorë nga fshatrat e Kalasë sëDodës dhe nisën të parët betejënmadhore, që do të shënonte dhe fi-toren e parë kundër këtij shovinizmitë shfrenuar. Mbi gurët e thepisur tëkëtyre maleve mbeti i vrarë IbrahimHaxhi Zeqiri (Gjorgji), ku dhe sot e

KALAJA E DODËSasaj dite, aty, mes shkëmbenjve,ndodhet dhe varri i tij.

Në vitin 1920 u vra heroikisht nëSarakol gruaja trimëreshë Naxhie AliMurraku, lindur më 1896 në Ceren,porsa mori vesh për vrasjen e vëllaittë saj, Ali Dodës në frontin e Ko-rabit. Po në këtë vit ra trimërisht ponë Sarakol Dali Ibrahim Koka ngaPloshtani dhe Halim Shaqir Leska ponga Ploshtani.

Në vitin 1915 ai që shtiu i paripushkën për të futur në kurth ush-trinë e hallakatur të Pashiqit, e cilapo rrëshqiste nga Luma për të kaluarnë Durrës, ishte patrioti MustafaLita, që dha i pari kushtrimin. Kjopushkë habertare u bë edhe kusht-rim për t’u grumbulluar, ashtu siçthuhet në Dibër “ në shtatë e sh-tatëdhjetë”, e për të korrë atë fitoretë famshme që sot e përmendin meindinjatë edhe arkivat historike dhemuzeale të Beogradit.

Në vitin 1913 ndodhi ajo që nëanalet e historisë quhet Masakra eCerenit.Është vendi që t’i përmen-

dim sot gjithë këta burra të nderuarqë historia të mos i harrojë: AbazMahmut Leci, Daut Vesel Neziri,Hidër Sulejman Ferati, Gafurr Ve-sel Neziri, Rexhep Daut Flisi, Rrah-man Sulejman Ferat, Sejfulla VeselNeziri, Shaban Ramadan Gjorllaku,Shaban Rushit Brika, Vexhi MilaimBrika, të gjithë nga Ploshtani. NgaCereni u vranë: Daut Shehat Kolgji-ni, Elez Ahmet Shehu,Hysen HafuzHafuzi,Hatib Sulejman Visha, IdrizOsman Ajazi, Idriz Ahmet Shehu,Islam Abdul Kolgjini, Jakup JasharHoxha, Kamber Misim Shehu,Gafurr Selim Krroqi, Mustafa Hys-en Hafuzi, Murat Halil Domi, Nex-hip Vesel Ajazi, Nezir Nezir Shehu,Rustem Hafuz Hafuzi, RamadanAhmet Kadiu, Rexhep Shaqir Domi,Rrahman Selman Sufa, Rexhep Ve-sel Kadia, Ymer Vehap Hafuzi dheYmer Tahir Ceka. Ndërsa nga fshatiRadomrë mbetën të vrarë: Emin Ta-hir Ferati dhe Isuf Veli Babajku.

RESURSET

Kalaja e Dodës ka resurseekonomike, turistike e kulturore qëjanaë bërë pak të njohura deri tani.Në rradhë të parë është shumë pranëmalit madhështor të Korabit mebjeshkët e mrekullueshme që ka, munën këmbët e tij, pejsazhe të njëbukurie përrallore, që ne, unë dhe tiduhet t’ua bëjmë të njohur të gjithëatyre që duan natyrën, që duan e re-spektojnë bukuritë e saj. Aty kemimajat e maleve të mbuluara me borëtë përhershme, aty kemi pyje shek-ullorë, aty kemi vendbanime shumëtë hershme me interesa të veçantaantike, vende me një larmi re-alitetesh natyrore, që themi dendurne, dibranët, vende ku bora zë borën.Në lartësinë mbi 2000 m ndodhenbjeshkët e mrekullueshme, si ato tëPonairit, Bjeshkët e Zonjave, Bjesh-kët e Gramës, etj... Një realitetet ipabesueshëm.... Thuhet dhe është epranueshme se Kalaja e Dodës kish-

te 50.000 bjeshkë dele (se bjeshkamatej me numrin e deleve që mundtë përballonte gjatë një vere ).

Regjimi totalitar e shkatërroiKalanë e Dodës, si gjithë Shqipërinë,por më tepër këtë zonë që përbal-lonte nevojat e jetesës vetëm meblegtori. Tufezimi i viteve ’80 e sh-katërroi përfundimisht ekonominë ekësaj treve. Familje të mëdha më nëzë, siç ishte ajo e Sami Isa Vishës eVishë Vishës në Ceren, që mbarësh-tronin mbi 2000 kokë dele, ajo eKupajve dhe e Dakajve në Radomirë,e Likajve në Vasije, e Litajve nëPloshtan, etj. u rrënuan plotësisht.Sot ekonomitë e fshatrave të Kalasësë Dodës janë përgjysmuar dhe i gje-jmë ne vise të ndryshme të Sh-qipërisë, më së shumti në Tiranë egjetiu, por që kanë ruajtur më së miritraditën si punëtorë të devotshëm esi blegtorë të dalluar, që me djersë emund kanë krijuar ekonomi kapital-iste fitimprurëse.

Shënim: Këtë rradhë jemi mjaf-tuar vetëm për të përmendur disanga veçoritë që ka Kalaja e Dodës,disa nga resurset e saj të shumta mevlera historike, kulturore dheekonomike. Janë shumë të mirëpri-tur bashkëpunëtorët tanë të na dër-gojnë materiale nga më të veçantëtqë paraqesin interes për rubrikëntonë, jo vetëm për komunën e Kalasësë Dodës, por për të gjithë vendit enë veçanti për Dibrën.

Tufezimi i viteve ’80 eshkatërroi përfundi-misht ekonominë ekësaj treve. Familje tëmëdha më në zë, siçishte ajo e Sami IsaVishës e Vishë Vishësnë Ceren, që mbarësh-tronin mbi 2000 kokëdele, ajo e Kupajve dhee Dakajve në Radomirë,e Likajve në Vasije, eLitajve në Ploshtan, etj.u rrënuan plotësisht.Sot ekonomitëe fshatrave të Kalasësë Dodës janëpërgjysmuar dhe igjejmë ne vise të ndry-shme të Shqipërisë, mësë shumti në Tiranë egjetiu, por që kanëruajtur më së miritraditën si punëtorë tëdevotshëm e si blegtorëtë dalluar, që me djersëe mund kanë krijuarekonomi kapitalistefitimprurëse.

vendlindjaKa një shtrirje shumë të gjërë dhe kufizohet nga Veriu me Bushtricën, nga Lindja

me Bjeshkët e Korabit që zbresin gjer në Gostivar, nga Perendimi me Kalisin dhe nga Jugundahet me Ujemujën me lumin e Veleshicës


cyan magenta yellow black

mbresa“Na paska marrë malli bre me ndejtur bashkë vëllau me vëllanë evet, me pi një kafe ja kështu siç po e pimë sot...”

Nga: SHAQIR SKARRA

Udhëtojmë këtë mëngjes tëfreskët korriku drejt Dibrës. Sa

herë që njeriu niset drejt vendlindjesnjë ndjesi malli e kaplon gjithë qe-nien e tij. Sot ky rrugëtim ka tëveçantën e tij, ndaj dhe malli rritete merr përmasa më të mëdha. Kish-te mes nesh që shkelnin për herë tëparë në Dibër edhe pse dëshira etyre kishte qenë e madhe për tëardhur. E ja tek nisin natyrshëm mespyetjet : Sa orë do të zgjas kyudhëtim? Kur do të shkelim në tokënqë kemi ëndërruar vite me radhë?Dikur tela me gjemba ndanin dyDibrat e sot një realit krejt ndryshe.Undanë nëna me djalin, vëllai mevëllanë, baba me birin e vetëm.Eh! çfarë kohe jetuam ne shqiptarët.Të ndarë e coptuar.

Sot udhëtojmë drejt Dibrës të ftuarnga vëllezërit tanë për të festuar sëbashku si vëllau me vëllanë 100 vje-torin e Kongresit të Dibrës. Tamamsi 100 vjet më parë kur delegatë ngatë gjitha anët e vendit u nisën nëkëmbë e u mblodhën në Kongresine Dibrës, ku pas shumë debatesh ediskutimesh më së fundi, me këm-bënguljen e patriotëve shqiptar, umiratua programi prej 12 pikash kundër të tjera kryesore ishte që nëshkollat që do të hapeshin gjuhashqipe të mësohej lirisht në kufijtëe caktuar. Ndaj dhe ne në gjurmë tëtyre, por jo në këmbë, udhëtojmëdrejt Dibrës, për ta përkujtuar këtëdatë historike. Dhe jo pak, pornisemi nga Tirana 15 veta: Shabanie Nuriu, Hasani e Bashkimi, Hajriue Vita, Hasija e Musai, Nekiu e Aliu,Shpëtimi e Edlira, Demiri e Natasha.Nuk është pak por një shekull kakaluar që atëherë. Nuk jeton sot Ve-hbi Dibra, Strazimiri e Karasani, Sher-if Lëngu e Ismail Saraçi, Ali HafizKorça e Abdyl Ypi. Sot jeton mesnesh vepra që firmosën ato dit tënxehta korriku të vitit 1909. E ndajftesa që na është bërë ne ka një rëndë-si të veçantë, ndaj të gjithë bashkëudhëtojmë drejt Dibrës.

Makinat rrëshqasin me shpejtësinë autokolonë e biseda nis rrjedhs-hëm humori i hollë i Dibrës do-mosdo që është i pranishëm dhe mesnesh. Herë herë tingujt e një këngepopullore e largojnë vëmendjen epasagjerëve por prapë se prapë krye-

Drejt Dibrës, si 100 vjet më parëbiseda është: festimet e Kongresit,kumtesat që do të mbahen e së fun-di dhe mikpritja që do të na bëjnëvëllezërit tanë në Dibër. Shumica ngane kanë dhe emocionet e vizitës sëparë.

-Ndoshta do të jetë vizita e parëqë po bëjmë në Dibër pa viza, thyenheshtjen Profesor Bashkim Lleshi.Nesër do të na duhen viza maqedo-nase për të ardhur në Dibër .

- Do t’i nxjerrim edhe vizat,vetëm të kemi aktivitete të tilla, fu-tet në bisedë profesor Hasan Çipuri.Këto janë evinemente që nuk shly-hen lehtë nga kujtesa. Vetëm profe-sor Nuri Abdiu ishte i heshtur. Ish-te planifikuar që të përshëndeste nëemër të Shoqatës së IntelektualëveDibranë e ndaj rrinte i menduar. Idukej vetja se ishte në një auditorme studentë por studentë tëzgjedhur ama. Rruga edhe pse e gjatë,e vështirë e vende-vende e prishuraskush nga ne nuk e ndjeu lodhjen.Makina u ndal e para nesh shfaqejdogana e Bllatës. Vetëm pak metrana ndanin tashmë nga qyteti i Di-brës.

Nga larg dukeshin konturet e qy-tetit e atij qyteti që kishim ëndërru-ar ta vizitonim herët por sot tek poshkelim zhgënjimi në sytë e tëgjithëë dukej qartë.

“Sa keq, vëërtet sa keq po na vjen,foli Vita që shkelte për herë të parë.Këtu nuk paska vënë dorë njeri.”

MIRËSE ERDHËT NË DIBËR!

Në qytet atmosfera e festës ndje-hej kudo; në rrugë, nëpër lokale edyqane e sidomos në zyrat e komu-nës. Edhe pse ishte vonë pasdite kurne shkelëm në Dibër zyrat i gjetëmhapur. Na priste kryetari i komunës,Dr. Argëtim Fida, i cili na uroimirëseardhjen . Çdo gjë ishte e or-ganizuar në mënyrë perfekte që ngaakomodimi ynë në hotelin e llix-have në Banisht, lëvizja me makina,programi i festës si dhe darka që dotë shtrohej për të ftuarit. Pas njëpushimi të shkurtër në hotel përsëriramë në qytet. Në orën 19 u bë përu-rimi i monumentit të Alfabetit sh-qip, vepër e Fitim Sulës dhe DuroIbrahimajt. Zbulimi i këtij monu-menti u bë nga zv.kryeministri iRepublikës së Maqedonisë, Abdyla-

qim Ademi e Argëtim Fida. TekPallati i Kulturës do të hapej Aka-demia solemne kushtuar 100 vje-torit të Kongresit të Dibrës. Një ek-spozitë pikture kushtuar kongresitdhe figurave pjesëmarrëse, e piktoritdibran Sabit Bocaj u pa nga të pran-ishmit, pastaj të gjithë zunë vendetnë sallë, një sallë kjo mjaft e madhepor të vinte çudi kur e shikoje tëmbushur ashtu plot edhe pse qytetii Dibrës nuk ka më shumë se 15 mijëbanorë. E gjithë salla u ngrit në këm-bë kur tenori i njohur Kastriot Tushakëndoi Himnin Kombëtar. Pastaj ukëndua edhe Himni i DjelmënisëDibrane. Adivije e Islam Sharofi upërlotën në sallë tek dëgjonin këtëHimn, tekstin e e të cilit e kishtebërë babai i tyre, Haki Sharofi, ëqënë vitin 1923. Në skenë ngjitetArgëtim Fida bashkë me kryetarin ebashkisë së Peshkopisë Ilir Krosin,të cilët me një gojë e ashtu bashkëtë përqafuar me njëri-tjetrin hapënAkademinë solemne me një urim:“Mirëse keni ardhur në Dibër”.

Pastaj përshëndetën zvkryeminis-tri i republikës së Maqedonisë zotiAbdylaqim Ademi, rektori i Univer-sitetit të Tetovës Doc.Dr. Agron

Reka, Prof.Dr Nuri Abdiu, kryetar iShoqatës së Intelektualëve Dibranë,Mentor Disha nga Universiteti iPrishtinës, Ibrahim Kolari nga di-aspora dibrane në SHBA, etj.

“NA PASKA MARRËMALLI”!

Edhe më 24 korrik qyteti u zgjuaherët, shëtitorja kryesore ishtembushur jo vetëm me banorët e qy-tetit por dhe nga të ardhurit. Dikushnëpër dyqane e dikush nëpër kafenetëe qytetit. Kryetema e ditës përsëriAkademia solemne, kumtesat që dotë mbaheshin, përshtypjet e tëardhurve për mikpritjen dibrane. Sëbashku me Musain, Shpëtimin,Hasijen, Nekiun e Hajriun bëmë njëvizitë në Myftyninë e qytetit ku napriti Myftiu, Magjistër Rruzhdi Lata.Një kafe miqësore në këto mjedisetë mrekullueshme, një vizitë tjetërnë bibliotekën e Myftinisë ku u njo-hëm me fotografi të pabotuara mëparë me pamje nga Kongresi i Di-brës.

-Na paska marrë malli bre mendejtur bashkë vëllau me vëllanë evet, me pi një kafe ja kështu siç po epimë sot, tha magjistër Rruzhdiu, icili edhe pse ora po kalonte nuk kish-te dëshirë të shkëputej me ne, kish-te dëshirë të qëndronte edhe mëshumë. Eh sa kemi vuajtur ne sh-qiptarët! Çfarë fati që patëm që undamë njëri me tjetrin në këtëmënyrë të padrejtë. Një tjetër vizitë,në shkollën “Bashkim e vllazërim”,një shkollë krejt ndryshe me ato sh-kollat tona, një shkollë e ndërtuarherët por që ende i qëndronte kohësme atë projekt që kishte qenë ndër-tuar qysh në vitin 1967. Në orën 10u mblodhëm në sallën “Penestia” kudo të mbahej Konferenca shkencore.Kishin ardhur studiues e historianënga të gjitha trevat të cilët referuanpër Kongresin e Dibrës, për rëndës-inë e tij dhe rolin që luajti në çësh-tjen e arsimit shqiptar. Falë këtyrekumtesave shkencore u pastrua ajohije dyshimi që kanë hedhur në vitemjaft historianë se Kongresin e Di-brës e organizuan xhonturqit. “Vërtetxhonturqit e organizuan për interesatë tyre tha në kumtesën e tij MoisiKamberi nga Peshkopi, por plani ityre dështoi që me nisjen e Kongres-

it. Fatet e tij dhe të vetë popullit imorën në dorë patriotët shqiptar dhenë saj të tyre u miratuan dhe 12 pikatqë i vunë përfundimisht vulën Kon-gresit të Dibrës si një kongres të gjithëshqiptarëve. Referuan me radhëNebi Dervishi, Mahmut Hysa,Marenglen Verli, Mehmet Malaj,Myzafer Bislimi, Rruzhdi Lata, Faru-din Shabani, Rezehana Hysa. Kuj-time të bukura në këtë sallë solliveterani Avni Agolli.

-Kam qenë në të njëjtën qeli tëburgut me Ali Hafiz Korça. Atëherëisha i vogël e nuk dija asgjë për Kon-gresin e Dibrës. Për herë të parë kamdëgjuar nga goja e Hafiz Ali Korçës,i cili më fliste me mall e dashuri përdibranët, për pritjen dhe bujarinë qëu bënë ato gjashtë ditë të tensionu-ara, për mbrojtjen dhe sigurinë e jetësqë bënë dibranët për delegatët. Poçfarë fati pati ky patriot i madh. Vdiqi braktisur nga shteti në Kavajë. Kuj-time mallëngjyese për të gjithë solliAdivije Sharofi: “Jam vajza e HakiSharofit, jam dibrane e lindur në Ti-ranë. Jam krenare për Dibrën timedhe pse vij për herë të parë në Dibër”.

“KËSHTU U TAKOFSHIMNGAHERË”

Konferenca shkencore mbaroi.Mbaruan kumtesat, mbaruan dhediskutimet e ndryshme nga salla. Njëkujtim i bukur në shkallët e pallatittë kulturës, një fotografi e përbash-kët me të gjithë të pranishmit. Kish-te dhe qytetarë të ndryshëm që ufutën në mesin tonë për të bërë njëfotografi. Një kujtim vërtet i bukurky që do të mbetet në kujtesën e se-cilit prej nesh. U larguam nga pal-lati i kulturës e ashtu në këmbë pa endjerë vapën shkuam tek varri i SaidNajdenit. Në emër të gjithë dele-gatëve kryetari i komunës zotiArgëtim Fida vendosi një kurorë melule tek varri i këtij rilindasi të madhdibranë. “Do të vini përsëri shpejtnë Dibër, përsëri kështu do të mblid-hemi kur të vendosim në qytet bus-tin e këtij rilindasi të madh, na thaArgëtimi”.

Në fund dreka e përbashkët epastaj makinat ishin vënë në radhë.Të gjithë kishin dalë që të na përcil-lnin. Si në kor grupi organizator tekpo shtrëngonte duart me ne thanë:“Kështu u takofshim ngaherë!”

Sot udhëtojmë drejtDibrës të ftuar ngavëllezërit tanë për tëfestuar së bashku si vëllaume vëllanë 100 vjetorin eKongresit të Dibrës.Tamam si 100 vjet mëparë kur delegatë nga tëgjitha anët e vendit unisën në këmbë e umblodhën në Kongresin eDibrës, ku pas shumëdebatesh e diskutimeshmë së fundi, me këmbën-guljen e patriotëve sh-qiptar, u miratua pro-grami prej 12 pikash kundër të tjera kryesoreishte që në shkollat që dotë hapeshin gjuha shqipetë mësohej lirisht nëkufijtë e caktuar.



veprimtari

Mirë se erdhe Iljaz Pashë Qoku!

Në qendër të qytetit të Peshkopisë, më 12 qershor 2009 u vendos busti i Iljaz Pash Qokut(Dibra), vepër kjo e skulptorit dibran, prof. Kadri Gjati, e financuar nga biznesmeni shqipta-

ro amerikanë, me banim në Nju Jork z. Ylber Pilku dhe familja e tij në Dibër të Madhe.

Në foto: Mehmet Pilku, MahmutPilku,Sadik Pilku, Ramiz Pilku, NazifPilku dhe Sali Pilku, në Kuvendin e Dibrës - 20 Tetor 1880

RUZHDI LATA:“...Ne sot kujtojmënë mënyrë dinjitoze,kohëra dhe momente të veçantahistorike, me njëavancim shumëtë madh përardhmërinë e popullitshqiptarë, njeriun qënë kryesin e të cilit, uvendosë edhe hallkae parë, e themelimittë shtetit shqiptarë...”

Nga: BEQIR SINA

PESHKOPI : Njeri prej oratorëve thase jemi të motivuar nga ndjenja easaj që të mbrosh dhe të rishfaqëshvlerat që ke, është një punë shumë evështirë. Me shumë rëndësi është qëpas shumë vitesh ne po rikthehemitek promovimet, vendosjet e shtator-eve e busteve dhe propagandimi ivlerave të vërtetat historike, që ruankjo trevë. Ne me forcën dhe sigurinëe të vërtetës historike duhet të tre-gojmë se pjesë shumë e rëndësishmee historisë sonë kombëtare, ku pakëtë pjesë të historisë së Dibrës, ajodi të ishte shumë e mangët.

Ne jemi ato që jo vetëm duhet t’imbrojmë këto vlera, t’i promovojmëato dhe t’jua përcjellim krenarinëtonë brezave që vijnë.

Këto promovime dhe përurime tështatores se Skënderbeut, bustit tëIljaz Pashë Qokut - Dibra, etj, janënjë përpjekje e madhe edhe për tëpasqyruar ngjarjet, organizimet poli-tike, ekonomiko - shoqërore, kultur-ore e arsimore, për figurat atdhetaretë Dibrës dhe kontributin e tyre, gjatëperiudhës së historisë sonë ko-mbëtare.

Pavarësisht luftërave të shumtadhe të vazhdueshme, copëtimit tëkufinjve në 1913 dhe vendosjes sëperdes së hekurt nga regjimi komu-nist më 1948, Dibra, ende mbetetnjë krahinë kompakte, qendër erëndësishme historike që vazhdon t’aruaj kompaktësinë e saj - si rezultati një bashkëpunim të përkryer midisdy Dibrave.

PËRURIMI I BUSTITNjëra prej shëtitoreve më të

njohura në qytetin e Peshkopisë, ecila mban emrin e patriotittë shquara të kësaj krahine, bulevar-di “Elez Isufi”, segmetin e parë tëkëtij sheshi, të mbushur përplotme dibran dhe të ftuar të tjerë, u bëmë 12 qershor 2009, përurimi i bustittë Iljaz Pashë Dibrës (Qoku), ve-për kjo e skulptorit dibran, prof.Kadri Gjati, e financuar nga biznes-meni shqiptaro amerikanë, me banimnë Nju Jork z. Ylber Pilku dhe famil-ja e tij në Dibër të Madhe.

Ceremonia e përurimit u shoqëruanga banda muzikore e qytetit.Ajo ekzekutojë marshe dheluajti antonimin e himnit kombëtar,pikërisht, në momente emocio-nale përpara bustit të Kryetarit tëLidhjes Shqiptare të Prizrenit, IljazPashë Dibrës (Qoku). Në ceremon-inë e përurimit morën pjesë struktu-rat më të larta të qytetit, Prefekti i Di-brës, Xhafer Seiti, Kryetari i Bashkisësë qytetit të Peshkopisë z. Ilir Krosi,deputeti i zonës Sherefedin Shehu, z.Flamur Gashi, Drejtor i Institutit Ko-mbëtar te Diasporës Shqiptare neMinistrinë e Punëve te Jashtme tëShqipërisë, Myftiu i Dibrës së Mad-he, magjistër Ruzhdi Lata (teolog),dhe personalitete të tjera nga dyDibrat. Për të ndjekur këtëngjarje erdhën edhe një grupgazetarësh nga Dibra e Madhe, AtliDema, Qenan Medinovski, VjollcaSadiku, dhe intelektuali e veprimtarii dalluar i çështjes kombëtare,

z. Ibrahim Igriu, me banim në Suedi. Me një fjalë rasti pjesëmarrësve

në ceremoni, iu drejtua Kryetari iBashkisë së qytetit të Peshkopisë z.Ilir Krosi. Ai falënderoi pjesëmarrësitnë këtë veprimtari dhe vecmas falën-deroi sponsorin e këtij busti, famil-jen e Jashar Pilkut, nipërit e Iljaz PashQokut, në veçanti veprimtarin dhebiznesmenin e suksesshëm në SHBA-ës, Ylber Pilkun, i cili, kontribuojëdrejtpërsëdrejti në bashkëpunim mebashkinë, për vendosjen e këtij bus-ti në qendër të qytetit të Peshkopisë.

Më pas Kryetari i bashkisë ftoiz.Ylber Pilku, që së bashku të zbu-lonin bustin e Iljaz Pashë Qokut -Dibrës. Ceremonia e zbulimit tëbustit u shoqërua nën ekzekutimin ehimnit tonë kombëtar, luajturnga banda muzikore e qytetit.

Kryetari i Bashkisë së qytetit të Pesh-kopisë, nderojë me një mirënjohjefamiljen së Jashar Pilkut, me motiva-cionin: “Një familje e nderuar dhe patriote, një ndër familjet e shquaratë Dibrës, nipave të familjes së IljazPash Qokut, që me kontributin per-sonal financiar, kontribuan pranë Bash-kisë së Peshkopisë, duke i dhuruar qy-tetit dhe Dibrës, këtë bust të bronxtëtë Iljaz Pashë Qokut - Dibrës, kryetarii Lidhjes Shqiptare të Prizerenit”.

Në emër të familjes Pilku, mirën-johjen e qytetit të Peshkopisë, e moriveprimtari i njohur në Amerikë, Yl-ber Pilku, i cili, pasi vlerësoi rëndës-inë që ka vendosja e këtij busti në

qendër të këtij qyteti, tha se “ështëkrenar për kontributin e tij dhe tëfamiljes së prindërve të Jashar Pilkut,duke ia rritur edhe më shumë vleratkësaj figure të madhe historike, ecila, ishte një ndër personalitetet mëtë rëndësishme të Lidhjes Shqiptaretë Prizerenit.”

Profesor Burhan Skikuli, veteran iarsimit në Dibër të Madhe, dukefolur para bustit tha: Në këtë ditë tëmadhe, festive e të shenjtë, kur për-jetësohen figurat e mëdha historikee kombëtare, kur ditët janë atoqë flasin jo vetëm përmes veprës sëtyre, jo vetëm përmes historisë, porkur përditshmërisht komunikojmëme brezat për të cilat pa hezitimdhanë jetën e tyre, jemi mbledhur nëkëtë tubim madhështor, të shprehimme një falenderimin të madh, dheme respekt të përkulemi përpara ve-prës së tyre patriotike, duke qenë kre-narë që për çdo ditë do t’i kemi pranëpër t’u dëshmuar breznive, se his-toria e kombit tonë, është shumë elavdishme. Ndaj sot, tha Skikuli, nëkëtë ditë të bukur qershori, realizo-het ngritja dhe vendosja e përmen-dores së patriotit Iljaz Pashë Qoku -Dibra, që do t’a zbukurojë edhe mëshumë qytetin e Peshkopisë.

Në këtë ceremoni, tepër tëngrohtë dhe emocionuese kanëtingëlluar edhe fjalët e Myftiut tëDibrës së Madhe, magjistër RuzhdiLata. Myftiu i Dibrës sëMadhe Ruzhdi Lata tha se; “Kam

nderin që t’ju përshëndes, në këtëmoment historik për dibranët, e nëveçanti qytetarët e Peshkopisë. Ai thase nëse kemi të bëjmë ashtu si dhethotë rilindësi i madh Sami Frashëri,se “ Një popull që nuk mëson nga ekaluara e tij historike, Zot na ruaj,është i destinuar të bjerë viktimë ehistorisë - dhe t’i ripërsëritet histo-ria”. “Ndaj, ne sot kujtojmë nëmënyrë dinjitoze, kohëra dhe mo-mente të veçanta historike, me njëavancim shumë të madh për ardh-mërinë e popullit shqiptarë, njeriunqë në kryesin e të cilit, u vendosëedhe hallka e parë, e themelimit tështetit shqiptarë, çka do të thotë, Il-jaz Pashë Dibra - Qokun, atij kreatoriqë së bashku me Abdyl Frashërin dheshumë burra të tjerë, në Kuvendin ePrizrenit, u munduan e thurën që përherë të parë të formohet një hallkë eshtetit shqiptarë.” Ajo, tha Lata, ecila do të shtynte edhe më përpara,me kalimin e viteve në dobi të çësh-tjes kombëtare nga burra të tjerë, derinë këto momente që jemi, për të ar-ritur një ditë që të kemi një shtet tëvetëm shqiptarë.”

Më pas, magjistër Lata, nënvizojëse “deshi perëndia, që u formua përherë të parë një ambient i lirë dheeuropian shqiptarë, edhe ekonomikëe politikë, të gjendën njerëz, të cilët,ditën që në një formë apo tjetër tëringjallën edhe këtë figurë të shquartë asaj lëvizje kombëtare, pra sipastij ringjalljen e Iljaz Pashë Dibrës,për të patur të gjallë idenë dhe men-dimin e tij historik në ndërtimin eshtetit të shqiptarë.

Pra, tha Myftiu i Dibrës, RuzhdiLata, “Për të mbajtur gjallë këtë fig-urë dhe këtë kujtesë kombëtare du-het mend dhe dëshirë, duhet punëdhe një ambient, këtu në meset tona,si ky që ka krijuar edhe kryetari ibashkisë së Peshkopisë, e të gjithëata që kontribuan dhe u angazhuannë këtë ambjet të mirëfilltë politik,që të themi “Mirëseerdhe në Dibër”përsëri Iljaz Pashë Qokut - Dibrës.

Kështu që tha ai, me siguri që kur

të kalojmë këtij bulevardi - dhe dotë kalojmë shpesh, patjetër që do tëpërulemi përpara këtij busti pa rezer-va, duke u krenuar para të tjerëve,për të mësuar edhe historinë tonë dhefshirë një herë e mirë nga mremorjajonë të gjithë ata që u munduan tëhedhin baltë ndaj kësaj figure ko-mbëtare.

“Ndërsa, ceku Lata, ata që hodhënbaltë, ndoshta do të skuqenpak, para kësaj figure, se do të jetënë nderin e tyre, ngase Iljaz PashDibra, në perandorinë Osmane, patinjë qëndrim karshi një rezistence tëjashtëzakonshme, duke marrë para-sysh rrethanat e kushtet e atëher-shme. Kështu që ne do të vazhdojmëbashkërisht që në këto troje, tëcilat kanë lindur e burrëruar dheshumë Iljaz të tjerë, me idealin dhemendimin e tij. Dhe ashtu si po nabashkon kjo ditë me inaugurimin ebustit të Iljaz Pashë Dibra - Qokut,të bashkohemi e të takohemi për tënderuar dhe respektuar edhe ato ide-ale dhe mendime në shpirtrat e zem-rat tona”, ka përfunduar fjalën e ras-tit, Myftiu i Dibrës së Madhe,magjister Ruzhdi Lata.

SIMPOZIUMI DHEEKSPOZITA

Gjatë ceremonisë u hapë edhe njëekspozitë, ku me referat shkencor, uparaqitë drejtori i Muzeut të qytetittë Peshkopisë, Moisi Kamberi, dhehistoriani Nebi Xhembulla. ” Dibra,është krahinë që ndodhet në qendërtë Shqipërisë etnike, tha Kamberi,pozicion gjeografik, ky që u kamundësuar dibranëve marrëdhëniedhe kontakte të gjëra me të gjithakrahinat brenda dhe jashtë Shqipërisëdhe që nëpërmjet këtyre kontakteve,dibranët kanë shkëmbyer arritjet mëtë përparuara në fushën ekonomike,politike, kulturore e arsimore, që ngalashtësia e deri në ditët tona.”

Ndonëse, tha ai gjatë gjithë his-torisë pushtuesit janë përpjekur t’aizolojnë, Dibra asnjëherë nuk i kashkëputur lidhjet dhe marrëdhëniete krahinat e tjera. Ndërhyrja e Di-brës dhe e dibranëve në momente tëveçanta të historisë kombëtare, sipastij ka qenë përcaktuese dhe ven-dimtare për fatin e shqiptarëve.

Ai tha se zhvillimet e brendshmedhe tepër interesante, kontaktet e pa-sura rajonale të Dibrës janë mundurt’i prekin, pa arritur t’i interpretojnë,edhe shumë studiues të huaj që kanëkaluar apo kanë qëndruar në këtë kra-hinë. Ata njohën dhe vlerësuan zh-villimin e krahinave të Dibrës dhecivilizimin e banorëve të këtyre tre-vave, besnikërinë, traditat luftarake,intuitën e mikpritjen e tyre bujare.

Në odat e burrave, në kuvendettradicionale, ata qenë dëshmitarët sesi dibranët, nëpërmjet mirëkuptimite tolerancës, arrinin të falnin gjaqetdhe të lidhnin besën kur fatet e atd-heut kërcënoheshin dhe trojet ishinnë rrezik të copëtoheshin nga push-tuesit. Dibra, gjatë gjithë historisësë saj, mbrojti trojet dibrane e sh-qiptare nga copëtimi dhe asimilimii pushtuesve të huaj.


10 - Korrik 200939nr.

Intervistë me mjeken dermatologe Monika Fida (Zebi):Një shoqëri emancipuar duhet të krijojë hapësirae mundësi për të mos u ndier aspak diferencimi gjinor portret

Monika Fida (Zebi) ka lindur në qytetin ebukur të Peshkopisë dhe ende ka mall

për aromën e bukur të blirëve në bulevarddhe akulloren e dikurshme tek turizmi nënmelodinë e orkestrës. Pasi përfundoi me notatë mira gjimnazin vazhdoi studimet në Fakul-tetin e Mjekësisë ku më pas u specializuamjeke dermatologe. Ka kryer mjaft specializ-ime të tjera në fushën e dermatologjisë, nëuniversitete të njohura jashtë vendit si nëHarvard –USA, Graz-Austri, Romë-Itali. Sotështë një nga mjeket më të njohura dermato-loge si dhe pedagoge në Universitetin “Zojae Këshillit të Mirë”

Si ka qenë fëmijëria juaj? Po adoleshenca?Fëmijërinë dhe adoleshencën do t’i përkufi-

zoja si një kohë shumë e lumtur për mua. Kamqenë më e vogla dhe më e përkëdhelura nëfamilje. Në Peshkopi vërtet kam kaluar viteshumë të bukura që kujtesa ime i ruan endeme fanatizëm. Kam qenë ajo nxënësja e da-lluar që këndoja në festivale, i bija violinës,rrëshqisja me ski, luaja volejboll e pingpong.Pra, me një fjalë kam qenë shumë aktive.Dhe sigurisht këto t’i afronte vetëm një qytetsi Peshkopia.

Çfarë dëshironit që të bëheshe kur ishit evogël?

Shpesh mendoja që të bëhesha mjeke, porkam qenë ca e papërcaktuar. Vetëm gjatë vitevetë gjimnazit dëshira për këtë profesion u forc-ua më shumë.

Profesionin e zgjodhët vetë apo ndikuanprindërit tuaj?

Prindërit e mi, duke qenë intelektualë,ndikuan shumë në formimin tim të përgjith-shëm, por profesionin e zgjodha vetë. Shpeshkur studioja për konkurim e lodhesha shumë,mamaja më lutej shpesh të merrja Juridikun,por asnjëherë nuk më ka pëlqyer diçka që arri-hej lehtë. Prindërit sigurisht që më kanë ndih-muar jashtë mase gjatë gjithë studimeve tëmia, ju jam shumë mirënjohëse.

Njohja me bashkëshortin, si e kujtoni atëditë?

Edhe pse kanë kaluar mjaft vite ende përmua është si diçka e pabesueshme, pasi të dyjetonim në të njëjtin pallat e njëri-tjetrin enjihnim mirë, por ne të dy jemi njohur nëfakt në fakultet. Eshtë paksa e pabesueshme

Dashuria që lindi nga një libër anatomie

që ne jetonin në të njëjtin pallat, familjet enjëri-tjetrit i njihnim mirë, por vetë jemi njo-hur në fakultet. Atë ditë në librarinë e fakul-tetit unë po gërmoja të gjeja ndonjë nga li-brat poshtë banakut. Shpesh qeshim me miqtëpër këtë njohje dhe përgjërimet e mia përnjë libër anatomie. (Në vitin 1992 nuk ishinkëto mundësi për të blerë apo fotokopjuarlibra).

Bëni shpesh dhurata, po bashkëshorti juaj?Bëj shumë dhe gëzoj kur bëj dhurata,

ndoshta po aq sa ai që merr një dhuratë. Bash-këshorti im disi më ndryshe, më bën dhuratanë raste shumë speciale, por për të tjerët kuj-tohem unë.

Çfarë profesioni keni dëshirë të marrin fëm-ijët tuaj ?

Vajzat do të doja të bëheshin mjeke,megjithëse e di që është një rrugë shumë elodhshme, por që të jep më shumë kënaqë-si. Për djemtë do të doja të trashëgonin ngagjyshi talentin e përkushtimin që të bëheshininxhinier ndërtimi që ndoshta të çonin mëtej dhe punën dëshirën e tij.

Për çfarë të merr malli më shumë tani qëjetoni larg vendlindjes ?

Sinqerisht më merr malli për aromën e bliritnë bulevard dhe më pas për akulloren e tur-izmit nën melodinë e orkestrës.

Çfarë mund t’i afrojë sot Shqipëria njëintelektuali, po intelektuali çfarë roli duhettë luaj?

Sigurisht që sot Shqipëria ka ndryshuar dhei afron më shumë se vite më parë një intele-ktuali. Megjithatë unë kam përshtypjen qëintelektualët duhet të bashkohen e larg bind-jeve partiake e interesave vetjake të bëjnë mëshumë për këtë vend.

Keni menduar ndonjëherë të largoheni ngaShqipëria ?

Unë faktikisht kam jetuar jashtë rreth 4vjet dhe jam kthyer prej tetë vitesh tashmë.Udhëtoj shpesh nëpër kongrese ose specializ-ime, marr ato që më duhen jashtë (dijet) dhepërsëri vij të jetoj këtu pranë atyre që mëduan dhe i dua shumë.

Sot familja ndihet mjaft e trazuar dhe kjoduket tek adoleshentët, të rinjtë, të rriturit pordhe tek mosha e tretë. A mendoni se në për-pjekjet për t’u bërë pak sa modern familjashqiptare po humbet disa nga vlerat e saj mëtë çmuara, nëqoftëse po? Kush ka ndikuar mëshumë në këtë mes?

Po është më se e vërtetë që po jetojmë njëkohë disi të trazuar, por kam bindjen që kjondihet sidomos në ato familje që nuk kanëbaza të shëndosha dhe që nën termin modernpo shkatërrojnë vlerat. Ndikon sidomos formi-mi jo i plotë i individit që anti vlerat i duken

si vlera dhe nuk arrin të diferencojë atë ç’kaështë e moralshme. Shpesh vihem në vësh-tirësi dhe vetë e pyes veten a jam ne rregull-por faktikisht përgjigjen e gjej tek poezia eKipling “Në mundsh”.

Çfarë mund të na thoni për gjendjen dherolin e femrës shqiptare sot në shoqëri?.Gratë dhe politika si i shikoni përballë njëratjetrës?

Femra sigurisht që është faktor në shoqëripor shpesh tek ne nuk ka barazi shoqërore dhevërehet maskilizmi i ndjeshëm. Një shoqëriemancipuar duhet të krijojë hapësira e mundë-si për të mos u ndier aspak diferencimi gjinor.Në se më shumë gra do të ishin pjesëmarrëseaktive në politikë atëherë sigurisht që hapatpërpara do të ishin më të mëdha.

Profesioni i mjekut me politikën ku bash-kohen dhe ku ndahen ato?

Përkushtimi dhe puna e palodhur në shër-bim të komunitetit i bashkon por ndahen kurpolitikanët venë interesat personale mbi atotë popullit gjë që ndodh rëndom sot e mjekëtjanë gjithmonë në shërbim të jetës së njeriut.

Sot në Tiranë ka një komunitet të madhdibranesh. A mendoni se ka ardhur koha qëdibranët të kenë lobingun e tyre pasi kemiparë shpesh që deputetët këto përfaqësues tëpopullit që u kemi dhënë votën nuk bëhenpjesë e shqetësimit tonë? Sa kanë punuar in-telektualët dibranë për një gjë të tillë?

Sigurisht që po. Ne nuk duhet të presimvetëm nga të zgjedhurit, por duhet të përkra-him dhe promovojmë njëri - tjetrin. Dibranëtkanë vlera, por këto vlera duhet të promovo-hen qoftë në media, qoftë dhe në aktivitete tëndryshme. Vetë nismat e gazetës tuaj për tënjohur dhe promovuar intelektualët, për tënjohur me tepër rreth punës e arritjeve të tyreduhet përgëzuar e përkrahur. Mbetet që vetëne të bëjmë më shumë për lobingun tonë.

Mendimi juaj për gazetën “Rruga e Arber-it”?

Gazeta është një copëz e dashur nga ven-di im. Misionin po e kryen më së miri, po nabashkon ashtu siç ka dhe emrin e rrugës qëdo të na afrojë më pranë qoftë me njerëzit,ashtu edhe me ato vise të bukura që vërtetndjejmë mallë. Ju faleminderit.

Bisedoi: Shaqir Skarra

“Ne nuk duhet të presim vetëmnga të zgjedhurit por duhet tëpërkrahim dhe promovojmënjëri - tjetrin. Dibranët kanëvlera, por këto vlera duhet tëpromovohen qoftë në media,qoftë dhe në aktivitete tëndryshme. Vetë nismat egazetës tuaj për të njohurdhe promovuar intelektualët,për të njohur me tepër rrethpunës e arritjeve të tyre duhetpërgëzuar e përkrahur...”

Tregime alegorike dibraneTë folurit e tregimet alegorike (meseletë) nëDibër etj., njihen prej shekujsh. Por kjo

mënyrë e të folurit mori një zhvillim të madh,sidomos në shekullin e 19-të, në kuvendet,mexhliset dhe odat dibrane.

E folmja me mesele, me ngjarje që i përsh-taten llafit-thuhet se ka lerë në Dibër. Malë-sori dibranë nuk ka bërë llafe sikur shtie mepushkë shpejt e shpejt. Por llafi në kuvendbëhej avash-avash. Këto biseda – thuhet nëhistorinë dibrane kanë lindur në kushte të cak-tuara historike dhe janë një pasuri shpirtëroredhe thesare të çmuara e me vlera të mëdhaaktuale jo vetëm për trevën e Dibrës, por edhepër pasurimin e kulturës sonë kombëtare. Këtajanë shumë domethënëse dhe kanë një kup-tim të thellë që rrallëkush i kupton.

Ja disa prej tyre:- Njëherë një pasha turk u nis për në luftë.

Ra poshtë në një përrua. Aty gjen një mullix-hi dhe i thotë: Bre sa rehat qenke ti këtu. Mosu tal me mua or pasha – ia ktheu mullixhiu.Unë nuk jam pasha si ti. Si të duash i ndër-rojmë rrobat – i tha pashai. Unë bëhem mullix-hi e ti bëhu pashë. Kështu mullixhiu u vesh sipasha dhe i priu ushtrisë. Lufta u ndez e ash-për. Nuk shkoi shumë dhe mullixhiut i bienjë plumb në kokë. Menjëherë i bëjnë zë dok-torit. Ky erdhi me vrap dhe iu afrua pashait(mullixhiut që ishte veshur si pasha) dhe tha:

Nuk e ka preku plumbi në tru. Mullixhiu iveshur si pasha ngriti kryet e tha: Po të kishatru kisha ndejt në mulli e nuk kisha ardhurkëtu. Kuptimi: Nëse nuk i aftë për atë detyrëqë të ngarkohet, mos e merr përsipër, se do tapësosh, siç e pësoi mullixhiu i veshur si pa-sha.

- Në odat dibrane burrat qëndronin këm-bëkryq pa u mbështetur. Kjo tregonte shenjëkulture dhe respekti për të gjithë vallen e bur-rave. Një qëndrim i kundër me të, mund tëbëhej objekt bisede e debati. Ja një tregim përkëtë mesele: Njëri prej miqve i drejtohet tëzotit të konakut: Or Xhemë, kur po vija këtupashë se njëri nga mullarët e barit ishte rrë-zuar e kishte rënë përtokë. Po – iu përgjigjXhema, mund të ketë rënë vërtetë se barë kapasur shumë e druri i mullarit ka qenë i dobët.Po do t’i vemi dy druna të tjerë e do ta ngremë.Ishte fjala për njërin nga miqtë që ishte mbësh-tetur dhe e kishte zanë gjumi.

- Një babë kishte një djalë. Ky ishte shumëi prapë. Çdo ditë i ati i thoshte: More djalënuk je tue u bërë njeri. Ke për të parë se ç’njerido të bëhem or babai i thoshte djali. Një ditëky djali ikën prej shtëpie e bashkohet me do

njerëz të hurit e të litarit. Tani po bënte prapë-sira më shumë. Vidhte e vriste njerëz etj. Njëditë ushtria turke e kapi dhe e burgosi. Mbasdo kohe djalin e liruan nga burgu. E vunë nëkrye të një komande për të ndjekur “kaçakët”arnaut. Ky djali dallohet në këtë detyrë e tur-qit i japin gradën e pashait. Më vonë e bëjnëVali dhe i thonë se në ç’vilajet donte me sh-kue. Ai zgjodhi vilajetin ku kishte familjen evet. Si bani nja dy javë në detyrën e re, i thotënjë zabiti: Shko në filan kaza, në filan katun etë më biesh filanin këtu. Shkon zabiti dhe egjen të atin e valiut tue lërue me qe në arë eashtu siç ishte këmbëzbathur dhe e çon nëqendër të vilajetit. Valiu e pyet: A më njehmua kush jam? Ndalu njëherë sa të mbushemme frymë, se më kanë tërhequr rrëshqanas atanjerëzit e tu – i thotë plaku. Mbasi qetësohetdisi përsëri Valiu i thotë: Po tani a më njeh?Ngrehu në këmbë që të të shoh më mirë – ithotë plaku. Valiu u ngrit në kambë dhe plakue pa më mirë. Tani të njoh – i tha plaku. Japasha turk. Jo pasha por vezir – tha djali. Jamdjali yt. A mban mend si më thoshe: “Kurrënuk ke për t’u ba njeri nuk dilje kundra vendittënd e kundër babait tënd, që e more rrëshqanas

dhe e solle këtu. (Besoj se nuk është nevojapër koment, pasi rreshtat e fundit flasin qartëpër to). Ndaj nuk i thonë kot: Atë që të bënfëmija, nuk ta bën as Perëndia, si për mirë,ashtu edhe për keq. Dhe sjellja ndaj prindërveështë gjëja nga më kryesoret në jetë. Mjerëato e të tjerët nga njerëz të tillë.

- Një djalë i ri kishte shumë shokë, që ishkonin dhe i vinin shpesh te shtëpia. I ati ikëtij djalit fillon me dyshu dhe don me i pro-vuar a ishin miq e shokë të vërtetë. I thotë tëbirit: Kam vrarë një njeri dhe e kam fshehurnë hauer (hajat). Ku rta marrin vesh njerëzit etij do të vijnë e të na vënë pushkën. Shko keshokët e tu e thirri të vijnë në kullën tonë ebëhemi shumë pushkë. Djalin shkon te gjithëshokët e u thotë se çfarë i kishte ndodhur famil-jes së tij. Po asnjëri nga ato nuk erdhi, tuenxjerrë lloj-lloj pengesash. Hë more djalë – ithotë i ati: A të erdhën shokët. Jo nuk erdhasnjëri – tha djali. Mirë pra, shko e thirr fila-nin e filanin e u thuaj se ç’na ka gjet. Ata janëshokët e mi e ke për të parë se si do tëpërgjigjen. Shkon djali dhe i thirri të tre shokëtqë kishte plaku. Ata kapin pushkët dhe nisenpas djalit. Atëherë babai i djalit u thotë atyre.Hajdeni në hajat e ta shohim njeriun e vrarë.Kur hynë në hajat, hoqën degët e thata dhepanë një dash të rrejpeur.


11 - Korrik 200939nr.

profilBanjat e Dibrës së Madhe

- CAPA: Një histori suksesi

Bashkëshortë dheafaristë të shkëlqyer

Bashkëshortët Mexhit dhe Shpresa Capa, ekonomistë të diplo-

muar, i pari pronar dhe president ibordit të Banjave, ndërsa e dytamenaxhuese e Banjës së Banishtit,janë shembull i shkëlqyer i një bi-nomi afaristësh shembullorë. Kjovërehet që në takimin e parë me ta,nga mikpritja, përzemërsia dhe aftë-sia e tyre e përkryer në punën që ekryejnë. Kjo dëshmohet edhe mesuksesin e tyre në menaxhimin dheinvestimet në këto banja.

Dibrës së Madhe natyra ia ka dhu-ruar ujërat termominerale në lokalite-tet e Banishtit dhe të Kosovrastit.Përbërja e pasur kimike dhe radioak-tive e ujërave, karakteristikat e tyremjekuese të shoqëruara me kujdesinmjekësor e terapeutik, klima e për-shtatshme dhe mjedisi magjepës,janë bërë joshëse për vizitorë, të cilëtvijnë për të shëruar sëmundje tëndryshme, por edhe për të pushuardhe për tu çlodhur. Përkundër krizësekonomike globale, shikuar sipasçmimeve dhe prenotimeve edhe kyvit pritet të jetë shumë i suksesshëm,duke arritur 72 mijë buajtje.

MJEKIM DHE REHABILITIMME SPEKTËR TË GJERË

Përbërja termominerale e ujëravedhe veprimi shërues i këtyre banjave,i radhit ato në më të njohura në botë.Sipas institutit AKAO të Zvicrës qëmerret me studimin e banjave term-ominerale, ujërat e Banjave të Di-brës së Madhe-Capa kanë një ko-mpleksitet të përbërjes kimike, tësqufurit, radioaktivitetit, të minera-leve të ralla e të gazrave zbërthyese,që i bëjnë të jenë më efektive nëkurimin e shumë sëmundjeve.

Efekti më i sukseshëm i ujit termo-mineral të Banjave të Dibrës së Mad-he-Capa arrihet te sëmundjet reuma-tike, të aparatit lokomotor, te sëmund-jet e organeve gastrointestiale, tesëmundjet e organeve respiratore, tesëmundjet e sistemit kardiovaskular,te sëmundjet e veshkave dhe të organ-eve urinare, te sëmundjetgjinekologjike, te sëmundjet endokrine(të sheqerit), të sëmundjet e sistemitnervor dhe te sëmundjet e lëkurës.

Veprimi shërues i ujit termomin-eral në Banjat e Dibrës së Madhe-Capa , procedurat e terapisë fizikale,baltës mjekuese dhe kushtet e tjeraoptimale në këto objekte bashkëko-hore, ofrojnë mundësi për kurim,rehabilitim dhe rekreacion të njëniveli të lartë cilësor.

TRE MILIONË E 400 MIJËEURO INVESTIME

Mexhit dhe Shpresa Capa, dek-

larojnë se:” Privatizimi banjave ukrye në tetor të vitit 2004, ndërkaqderi në korrik të vitit 2008 kemi in-vestuar 3 milionë euro në rikonstruk-sion e objekteve hotelerike dhe tëpishinave. Bëmë mbulimin e 1000metra katrorë të të gjitha pishinaveme çati. Në pranverën e vitit 2005bëmë rikonstruksionin e 38 dhomaveme 86 krevatë, të nyjeve sanitare,banjove, inventarit, suvatimin emureve të Bllokut A në Banjën eBanishtit. Në vitin 2006 bëmë rikon-struksionin e 72 dhomave me 176krevatë në Hotelin “Termal” në Ban-jën e Kosovrastit. Në vitin 2007 ponë këtë banjë u ndërtua edhe njëpishinë. Ndërkaq në Banjën e Ban-

ishtit u ndërtuan 2 pishina të reja e10 vaska dhe u instalua tërë rrjetielektrik dhe aparaturat elektrikë bash-këkohore.

Në vitin 2008 u bë rikonstruksio-ni i kuzhinës dhe aneksit prej 600metra katrorë në Banjën e Banishtit,dhe ndërtuam 18 dhoma të reja me54 shtretër. Në Banjën e Banishtitdhe të Kosovrastit janë ndërtuar fit-nes sallat e kompletuara me tërë re-kuizitat e kohës.

Ata më tej, shtojnë se, “Nëqendër të qytetit kemi ndërtuar ho-telin “Uraniku” me sallën e restoran-tit për 500 persona, sallën përmbajtjen e konferencave të ndry-shme për 250 persona, një kat për

SHQETËSIMEPËR TË DREJTËNE SHFRYTËZIMITTË UJIT, ELEKTRIKUNDHE TELEFONINË

“Ne kishim bizneset tona tëfuqishme me miell e mazut nëShqipëri, por dëshira e flaktë përvendlindjen na orientoi tëbëhemi pronarë të Banjave tëDibrës së Madhe, e të përqën-drohemi të investojmë këtu. Përshërbimet tona i kemi angazhuarsubjektet vendase. Furniziminme artikuj ushqimorë e bëjmënga tregtarët dibranë, edhendërtimin dhe rikonstruksionine objekteve e bëjmë me firmadibrane, që ta ndihmojmë bizne-sin dibran”, shprehen Mexhitidhe Shpresa Capa.

Ata nuk ngurojnë të përmen-din edhe burokracinë e Minis-trisë së Ekonomisë së Maqedo-nisë, e cila Banjës së Katll-anovës ia dha lejen për shfrytëz-imin e ujit që në vitin 2006,ndërsa përkundër shumë inter-venimeve dhe premtimeve, nevekjo leje ende nuk na është dhënë.Kemi shumë vërejtje edhe rrethdifekteve me energjisë elektrikedhe me telefonat, për shkak tëmungesës së ekipeve përkatëse.Jemi të detyruar që agregatëttonë t’i vemë shpesh në për-dorim, ndërsa po shikojmëmundësinë që të sigurojmë edhelidhje telefonike me Shqipërinë,thanë ne fund, Mexhit dheShpresa Capa, pronarë dhemenaxhues të Banjave të Dibrëssë Madhe.Në foto: Shpresa Capa dhe Mexhit Capa. Lart: Banjat e Kosovrastit.

zyrat e të punësuarve, vendpar-kimin, taracën e hotelit, dhe kën-din me lojëra për fëmijë. Në Ban-jën e Banishtit në ndërtim e sipërështë trim staza dhe stadiumi sport-iv, ndërsa në atë të Kosovrastit dotë ndërtohen poligone sportive.

Në gjashtë muajt e parë të vitit2009 janë investuar edhe 400 mijëeuro në ndërtimin dhe pajisjen mëbashkëkohore të edhe 18 dhomavetë reja në Banjën e Banishtit, në bler-jen e aparaturave të reja fizioterapeu-tike për dy banjat, në rregullimin etaracave, fontanave, lulishteve dheshitoreve.

Objektiv yni, thonë ata, ështëndërtimi edhe nga një hotel me pesë

yjë në Banisht dhe Kosovrast sëbashkume poligonet sportive rekreative”.

SHUMË TË PUNËSUARDHE SHKOLLIM

KUADROSH

“Të gjitha këto investime kanë bërëqë, deri tani numri i të punësuarve tëarrijë 176 persona me tendencë rritje-je. Nuk mungojnë as investimet përspecializimin e mjekëve në Univer-sitetin e Shkupit dhe të studentëve nëUniversitetin Shtetëror të Tetovës,duke llogaritur pagat e specialistëve,taksën e shkollimit, bursat e stu-dentëve dhe udhëtimet, sepse siçthonë ata, pa kuadro të mirfillta nukmund të ketë shëbime cilësore. NëBanjat e Dibrës së Madhe vijnë të tra-jnohen edhe kuadro nga Shqipëria”,thonë këta menaxhues të vyer.

SHTIM I KLIENTËVEVENDAS DHE TË HUAJ

Siç theksojnë Mexhiti dheShpresa: ”Viteve të mëparshme pje-sa dërmuese e vizitorëve ishte ngaLugina e Pollogut, pas privatizimitdhe investimeve që kemi bërë, se vjene rritet numri i klientëve nga Maqe-donia, Shqipëria, Kosova, Suedia,Italia dhe Çekia”.

Rexhep TORTE

Shpresa dhe MexhitCapa: “Objektiv yniështë ndërtimi edhenga një hotel me pesëyje në Banisht dheKosovrast së bashkume poligonet sportiverekreative”

Bëhunipjesë e

gazetës!E-mail: [email protected].

Tel. (04) 22 33 283 / 068 31 19 232www.dibra.org

merrkopjentënde

12 - Korrik 200939nr.

historiStafetën e Cen Lekës në luftrat për çlirim, arsim, e përparim e vazhduan Mustafa Leka, Man Leka, Rrahman Leka,Demir Leka etj. Në gjurmët e Cen Lekës këta patriot u bashkuan në lidhjen e Dibrës, Lëvizja e Plugut (Gropa eUjkut) luftën për demokratizimin e jetës së vendit, luftën Nacionalçlirimtare...

Nga: ZABIT LLESHI

Beteja e Drinit 1844 ishte njëepope e lavdishme e luftës së

Dibrës ndaj Perandorisë Osmane,luftë kjo e pabarabartë në ushtri earmatim. E në fakt fitoi kauza e drejtëajo që mbronte tokën, vatanin,nderindhe dinjitetin. Sa më shumë largo-hemi në vite, aq më lart ngrihen fig-urat dhe prijësit popullor, qëudhëhoqën popullin tonë në këtobeteja të përgjakshme.Ato në fakt nukkishin akademi ushtarake përdrejtimin e luftës por kishin zemratdhe sakrificat e patriotëve që imbështetën gjithmonë kur ishte fja-la për luftë kundër pushtuesve earmiqve të shumtë.E njëri ndër toishte dhe Cen Mustafa Leka .Ishtebiri i një fisi të njohur në fshatinZogje (Grykë e Vogël).Fisi Leka sëbashku me fiset e tjerë Markja eLleshi kanë dhënë një kontribut mevlera të mëdha në luftrat e popullittonë për liri e pavarsi ku gjithmonëkanë spikatur prijësit e tyre herë nganjëri fis e herë nga fisi tjetër.Cen Lekalindi në shekullin e 18-të(1790),në një familje me varfëri të thellëpor bujare e me zemër të madhe. Qënë moshë të mitur shquhet për njëzgjuarsi, ku do të dallohej mesmoshatarëve për një pjekuri të para-kohshme dhe aftësi organizativeefikase, që do të përgatiste patriotine ardhshëm vizionar të guximshëm.Në brumosjen dhe kalitjen e këtijpatrioti ndikuan edhe ambientet pa-triotike në të cilën ai u rrit, pjesmar-rja në Gjurrë të Mazhicës, Zogje,Shupenzë, Maqellarë, Dibër të Mad-he, të organizuara kundër sistemitOsman.Veprimtaria patriotike e CenLekës dhe karakteristikat e figurës qëpërmendëm më lart i bindën për-faqesuesit të Grykës së Vogël për tazgjidhur si prijësin e saj. “Burri iDheut” quhej tashmë kryetari i ma-leve që pati nderin të udhehiqteshpeshherë dhe jo vetëm luftën poredhe bisedimet me osmanllinjtë nësituata luftimesh duke mbrojtur medinjitet kërkesat e shqiptarëve ndajPerandorisë Osmane. Në fillimet evitit 1844 u zhvilluan luftime midisforcave osmane dhe maleve të Di-brës në Mavrovë, Vllajnicë eKërçovë. Humbjet që pësuan push-tuesit e bindën Perandorinë Osmanetë marrë masa të reja për përgatitjene shtimit të forcave të shumta nënumër e teknikë luftarake. Në këtokushte malet u përgatitën për luftëtë gjatë me moton “Nizamë eXhelepe s’ka, është vendi fukara”.

Perandoria Osmane nën komandëne Hajredin Pashës në korrik të vitit1844 dërgoi drejt Dibrës forca tëmëdha. Kjo situatë u diktoi malevetakimin tek kalaja në Homezh.Umorën masa, vendime dhe u lidh besaqë Hajredin Pasha të pritej me luftë.

Fillimisht Hajredin Pasha dukenjohur shpirtin patriotik të këtijpopulli të vuajtur por të bashkuar etë vendosur në kërkesat e tyre kërkoitë hynte në bisedime me mendiminse mund t’i përçante malet dhe t’inënshtronte pa luftë. Përfaqësuesi imaleve për bisedime u caktua Cen

ME RASTIN E 165 VJETORIT TE BETEJES SE DRINIT

“Burri i dheut” Cen LekaLeka. “Burri i Dheut” Situata ishte etensionuar…..Ceni dhe pse i vetëme ruajti qetësinë dhe në mënyrë tëprerë i komunikoi Hajredin Pashësvendimin e maleve të Dibrës:

-Kemi vendosur të mos japim asnizamë e as taksa….po kalove Drin-in nuk fol më goja por pushka.-1) (M.Murra. Dibra Etnokultura VII fq195).

Për të larguar Cen Lekën si prijësi maleve Dibrane Hajredin Pasha ipremtoi një rryshfet të majmë, qënuk u pranua duke e këshilluar Pa-shën të largohej një orë e ma parë,ndryshe do të bëhej gjaku gjer në gju.Në këngën popullore kjo shprehetdhe me vargje:

“Hajredin Pasha mor hajvannuk shitet Ceni me alltan”

Me qenë se bisedimet hynë në vësh-tirësi Pashai futi në përdorim diplo-macinë duke përdorur dinakërinë siçe kishin zakon pashallarët.”Stambolliështë lajmëruar se Dibra është nënsh-truar i tha Pashai Cenit për të ndaluarvrullin e prijësit.

“Pashë..Pashë! Dibra është nëkëmbë prandaj njofto Stambollin sepër Dibrën lajmi është i rremë…ibërtiti Cen Leka duke treguar megisht Grykën e Vogël. Ultimatumi idhënë Hajredin Pashës është shpre-hur në vargje si ma poshtë:“Malet e Dibrës në këmbë janë çueJa me vdek, ja me shpëtue”

Me keto fjalë ndahet nga PashaCen Leka, ndërsa kurthi ndaj tij ish-te pregatitur me parë. Ushtarët qëshoqëronin Hajredin Pashën kërkuan

që Cen Lekën ta vinin përpara tru-pave me qëllim që malësorët të mosqëllonin mbi ta. Vonesa e Cenit ir-ritoi kryengritësit dhe 75 luftëtarë ngaZogjet me në krye Zenel Lekën, kalu-an Drinin dhe u ndodhën para mul-lirit të Rustem Begut në Sollokic.Këtu përballen me ushtrinë e Pashait,ndërsa para tyre ecte vetë Cen Lekai cili u tha:

“Ju për mue gajle mos kiniQenit t’zi o burra bini”(Dibra Etnokultura VII fq 195).Përpjekja me luftuar trup me trup

më 23 korrik 1844 në Sollokiç ishtendeshja e parë që solli humbjen e2500 dibranëve, duke e çvendosurfushën e betejës në Gjoricë .Bashkëme luftëtarët trima u vra dhe Cenime të birin Metën:“Se kur të ngrihen t’nantë maletmbarëMos ndodhtë Meta ma gjallë”

Lufta kundër Hajredin Pashës enëntë maleve të Dibres (Lufta e Drin-it) ka hyrë në historinë e Shqipërisësi një epokë e lavdishme që tronditithemelet e Perandorisë Osmane,jehona e fitores kundër Hajredin Pa-shës (Ushtria e tij numëroi rreth12.000 të vrarë) i kaloi kufijtë etrojeve Shqiptare. Kënga e HajredinPashës shërbeu si hymn në luftrat etjera që sollën Lidhjen e Prizërenit,të Pejës, kryengrtjet për shpalljen epamvarësisë së Shqipërisë aq shumëtë dëshiruar dhe shumë pritur. Ajokëngë dhe hymn ngjall emocione tëmëdha edhe në ditët e sotme..Stafetën e Cen Lekës në luftrat përçlirim, arsim, e përparim e vazhdu-

an Mustafa Leka, Man Leka, Rrah-man Leka, Demir Leka etj. Në gjur-mët e Cen Lekës këta patriot u bash-kuan në lidhjen e Dibrës, Lëvizja ePlugut (Gropa e Ujkut) luftën përdemokratizimin e jetës së vendit,luftën Nacionalçlirimtare. Ata kthy-en në realitet ëndrrën e kahershmedhe të shumë pritur të patriotëveSal Markja, Bajram Markja, Hasan

Kaja, Tush Lleshi, Halit Lleshi, AqifLleshi, Hamdi Lleshi, Lam Daci, ElezMarkja etj, të cilët kanë zënë njëvend të veçantë në historinë e popu-llit tonë patriot e liridashës.Ne gjen-erata e sotme jemi krenar dhepërulemi para veprës dhe luftës së tëparëve tonë. Me mirenjohje do t’inderojmë e kujtojmë nga brezi nëbrez gjithnjë dhe në vazhdim.

Magjia e imazhit për perlat e Rekës së Epërme(Vijon nga faqja 6)Jovan Bageri do t’i bëjë thirrje atij,që të kthehej në Shqipëri, për të luftu-ar me armë në dorë, për lirinë e saj.Vetë Josifi shkruan për këtë: “M’thotë– eja më derdh gjak për shpëtimin eatënis (atdheut), për gjallimin e fis-nis”.

Nga kopshti i Bagerit vijonte sh-tegëtimi drejt kullotave të pasura,dhe banorin e vetëm që e takuam,Ademin, na tha se këtu blegtoria ish-te ndër nevojat më jetike të kësajtreve, banorët e së cilës mënyrën ejetesës e kishin bazuar vetëm nëmbarështimin e blegtorisë. Ademitha se kanë mbetur në këtë fshat 3-4familje, por nga ata orthodokse, sh-toi ai, nuk kanë mbetur, ata janëshpërngulur gjetiu.

Gjatë vrojtimit të bukurisë idil-ike sërish lidhemi me Josifin, i ciliedhe pse i ri, vendos:

“Mjaft me fyell kam vishllue,mjaft kullota dhen e dhi,tani lypën me punue-për me shëndrit kët Shqypëni”.

Sigurisht bisedojmë se kushtet ekanë detyruar Bagerin që të largohetnga këto anë. Ndaj në vitin 1887,shkoi në Sofje të Bullgarisë, vendiqë atë kohë kishte tërhequr një

numër të konsiderueshëm emi-grantësh shqiptarë.

Në verën e vitit 1908, ishte i in-teresuar të kthehej në vendlindje.Kjo mundësi iu paraqit në gushtin evitit 1908 kur banorët e Dibrës ibëjnë ftesë atij për t’u bërë mësues igjuhës shqipe në atë qytet. Ardhja eJosif Bagerit në Rekë pas 20 vjetëshmërgimi tek shumica shkaktoi njëgëzim të madh. Poeti kujton : “…Ugëzuen guri dhe druni, po edhe py-jet për njerzinë…të cilët qajshin melot si breshën në sy….” Edhe vetëpoeti me mall shikonte malet e lën-dinat me lule të verdha, ku e kishtekaluar rininë duke kullotur dhentëatyre bjeshkëve. U dëshprua kur vurire se sa prapa ishin bashkëatdhetarëtnë dituri. Për këtë arsye filloi të or-ganizonte biseda fshat në fshat përemancipimin kombëtar. Por, propa-ganda e huaj mundohej ta pengon-te. Ai shkruante: “…ku më pritninme nder, ku me dru, po un prap popërpiqesha me mbjell vëllazën-imin....”

Edhe në Dibër ishte i pasuk-sesëshëm. E pengonte despoti sërbVarnava, i cili përmes një ndërm-jetësi i ofroi një “thes” me para Josi-fit me kusht, që ai të bënte propa-gandën sërbe d.m.th të pranonte se

krahina e Dibrës bënte pjesë nëtokat e Sërbisë së vjetër. Në këtë rastJosif Bageri ia nguli duart në fytfaqeziut, që guxoi t’i bënte një pro-pozim të tillë, e tërë zemrim i tha:“Dëgjo këtu, ti senitës (I dërguar) ipatriarkanës! Unë jam i vorfun, dhes’kam as një siguri për ushqimin efëmijëve, por ndërgjegjen nuk eshes. Nderi i shqiptarit është nderkur punon për kombin, e jo përdhombin…!

Ademi me kureshtje ndëgjonte përvuajtjet e Bagerit dhe përkjekjet e tijpër çështjen kombëtare duke lënë tëvrarë në luftë për lirinë e Shqipnisëtë katër djemtë por duke hapur edhegazetën “Drita” e “Shqypeja eShqypnis”

Ai i botonte ata me shumë mun-dime dhe sakrifica ashtu si publi-cistët e tjerë të njohur të Rilindjessonë, që punuan pa u kursyer, mepasion e me dëshirë të zjarrtë për tëpërhapur zërin e popullit shqiptarnë luftën për fitoren e pavarësisëkombëtare.

Ai gjithmonë shprehej i themiAdemit: “gjith ata që i duan t’mirëne Shqypenis lipen t’kien letër këm-bim me ne!” Gazetën që e botonteai e quante “Levorvere dinamiti” dheme të donte ti tregonte “Halldupit

Aziat, se sa para i ban gjaku paratrimnis së shqiptarëve.

Ndërsa për Kongresin e Dibrës më15 korrik të vitit 1909 tetë ditë për-para, J.Bageri në një shkrim shprehshqetësimin se kjo mbledhje ishtenxitur nga xhonturqit. Kurse më 1gusht 1909 në një shkrim tjetër do tipërgjigjej pyetjes “Kush e thiri Kon-gresin e Dibrës”, pasi tregon cilëtishin ata që e organizuan Kongresin,Bageri vazhdon “po për fat të keqintë zhonervet, terezija anoi më shumënë anën e shqiptarëve, të cilët matepër kujtonin për vendin e tynej ejo për botën”. Dhe kështu kongresimori një tjetër pozë.

Duroja me Fitimin në fund tëbisedës na njoftuan se shoqata etë Burgosurve politik në Dibër tëudhëhequr nga Bashkim Mashkul-li dhe Komuna Dibër do të ngre-jnë në sheshin Skënderbe bustin eSaid Najdenit dhe Josif Bagerit.Dhe në ecjen në këmbë teposh-tëzës së Korabit mitik u larguamnga Nistrova me konstatimin seBageri ishte një patriot i flaktë, mekëtë kujtim për të u larguam ngaNistrova dhe kopshti i tij, që dota kujtojmë gjatë.

Atli DEMA

13 - Korrik 200939nr.

kritikëNë librin e Fehmi Kaloshit “Kosova, vendorigjina e Skënderbeut”, trajtohen dy prob-leme: Kaloshët e Dibrës së Poshtme në rrethin e Dibrës janë i njëjti fis me Kastriotët

dhe Vendorigjina e Kastriotëve dhe e Skënderbeut është Kosova.

Fehmi Kaloshi: Një tezë e re përvendorigjinën e Skënderbeut

Të ngresh një hipotezë(në faktkëtu janë dy) dhe, ca mëshumë, ta vërtetosh atë, sicështë përpjekur të bëjë FehmiKaloshi, është një kontribut imirë në shkencë, sidomos kurke të bësh me figurën eSkënderbeut dhe derën emadhe të Kastriotëve. Je aponuk je dakord me qëndrim tëtillë, nuk ka shumë rëndësi,sidomos kur ke të bësh meprobleme madhore të historisësë kombit tonë, për të cilatka mendime të ndryshme,nganjëherë krejt të kundërta.Rëndësi ka fakti që problemitë ngrihet në bazë të logjikëshistorike.

Nga: XHAFER MARTINI

Libri “Kosova, vendorigjina e Skënderbeut”,i autorit Fehmi Kaloshi ka dy-tri vjet që

është botuar. Ka libra që ndricojnë për një farëkohe, pastaj harrohen; ka të tjerë që, në kohënkur botohen, nuk ngjallin ndonjë interes, por,më vonë, fillojnë dhe imponohen në mënyrëgraduale. Ka edhe libra që imponohen qyshkur botohen dhe mbesin vazhdimisht në ve-mendjen e lexuesve. Libri i Fehmiut bën pjesënë ato libra që nuk është si xixillonjë jetësh-kurtër, por një dritë e përhershme, në kuptiminsi burim referimi.

Fehmi Kaloshi, në vitin 1957, mbaroi sh-kollën Pedagogjike të Peshkopisë me rezultatetë larta. E emëruan mësues matematike. Punoinë Dibër dhe në Mat deri në vitin 1964, kur uthirr për të kryer shërbimin ushtarak. Pasi kreushërbimin ushtarak, nuk e pranuan më në ar-sim, si të papërshtatshëm për të mësuar dheedukuar brezin e ri. U detyrua të bënte punëtmë të rënda, si: druvar, vagonist etj. për shumëvite me radhë.Gjatë kësaj kohe, edhe psembaroi Institutin “A.Xhuvani” në Tiranë përgjuhë-histori, nuk e ushtroi profesionin. Luftae klasave, që vinte duke u ashpërsuar, e privoipërfundimisht nga kjo e drejtë elementare, sicështë e drejta e punësimit në profesionin për-katës. Megjithëse nuk u mor me histori nëmënyrë sistematike dhe profesionale, ai në sajtë studimit vetiak, gërmimit nëpër arkiva, gjur-mimit të kujtimeve popullore etj., u bë histori-an autodidakt. Krahas disa artikujve për prob-leme të historisë në shtypin e ditës, ai shkroilibrin me titull: “Kosova, vendorigjina eSkënderbeut”, botuar nga “Vatra”, më 2006.

Ky libër ka dy burime: veprat historike tëbotuara për Skënderbeun, si dhe materialefolklorike,arkeologjike, tregime gojore, kujtime,toponime dhe materiale të tjera që i takojnëetnokulturës. Përmenden në të dhjetra emranjerëzish që kanë kontribuar me kujtimet e tyredhe që Fehmiut i kanë shërbyer në punën e tij.Është libri më i pasur me burime popullore.

Në librin e Fehmi Kaloshit “Kosova, vend-origjina e Skënderbeut”, trajtohen dy probleme:

1. Kaloshët e Dibrës së Poshtme në rrethine Dibrës janë i njëjti fis me Kastriotët;

2. Vendorigjina e Kastriotëve dhe e Skënder-beut është Kosova.

Të ngresh një hipotezë(në fakt këtu janë dy)dhe, ca më shumë, ta vërtetosh atë, sic ështëpërpjekur të bëjë Fehmi Kaloshi, është një kon-tribut i mirë në shkencë, sidomos kur ke tëbësh me figurën e Skënderbeut dhe derën emadhe të Kastriotëve. Je apo nuk je dakordme qëndrim të tillë, nuk ka shumë rëndësi,sidomos kur ke të bësh me probleme mad-hore të historisë së kombit tonë, për të cilatka mendime të ndryshme, nganjëherë krejt tëkundërta. Rëndësi ka fakti që problemi të ngri-het në bazë të logjikës historike. Unë person-alisht, meqë jam autor i një libri për figurën eSkënderbeut (“Optika e Schmitt-it për Skënder-beun”, MB, Tiranë 2009), duhet të pohoj qëvendin e origjinës së Kastriotëve e Skënder-beut e shikoj në Sinjë të Dibrës së Poshtmedhe askund tjetër, por kjo nuk më bën të mosmarr në konsideratë dhe të mos vlerësoj prob-lemet që ka ngritur Fehmi Kaloshi dhe argu-mentet që sjell për t`i mbështetur.

I. KASTRIOTËT DHE KALOSHËTJANË NJË FIS.

a) Mbiemri Gjini i pari dhe i përbashkëtpër Kastriotët dhe Kaloshët.

Autori Fehemi Kaloshi, qysh në faqen 11 tëlibrit të tij pohon në mënyrë të prerë:“…Kaloshët e Sinjës në mikrokrahinën e Di-brës së Poshtme, janë vetë gjeneza e Familjessë Madhe Princërore të Kastriotëve, janë vetëKastriotët”. Për të bërë këtë pohim ai sjell siargument faktin që Kastriotët më heret kanë pasurmbiemrin Gjini. Ky mbiemër ekziston edhe sote kësaj dite në zonën e Hasit të Gjakovës, kuautori shikon vendin e origjinës së Kastriotëve.Gjini, sipas autorit, është trajta e emrit Gjon.Autori i mëshon shumë këtij problemi duke ikushtuar disa faqe të monografisë së tij. Kastri-otët, kur u shpërngulën nga Hasi dhe erdhën nëSinjë, e ruajtën mbiemrin e parë Gjini. Ky po-him mbështetet shumë me toponomastikën ekrahinës. Autori jep dhjetra emra vendesh, ob-jektesh etj. që janë prona të Gjinit, si Ara eGjnit, Kroi i Gjnit, Pusi i Gjnit etj., etj.

Pastaj në monografi tregohet se si u bë pro-cesi i islamizimit të njerëzve dhe të emrave tëtyre. Kastriotët, si dihet nga historia, ikën nëKrujë dhe në vendet e tjera. Që nga koha eSkënderbeut nuk ka Kastriotë në Sinjë. Histo-riani Kristo Frashëri, në punimin e tij “Ngaishin Kastriotët”, shkruan : “ Kastriotët kanëqenë të paktën qysh në shekullin XIV banorëtë Cidhnës në përgjithësi dhe të Sinës ne ve-canti, derisa aty në shekullin XVII, gjurmët etyre në këtë trevë humbasin përfundimisht.”Por F. Kaloshi thotë se jo të gjithë Kastriotëtmorën rrugën për në vendbanime të reja. Njëpjesë e tyre mbeti në Sinjë. Kastriotët e mbe-tur në Sinjë morën mbiemrin e ri Kalosh.Kalosh vjen nga fjala kalorës. Kalorësia ishteajka e ushtrisë së Skënderbeut. Nuk kishte sesi të gjendej mbiemër më i përshtatshëm përKastriotët e mbetur në Sinjë. Në përforcim tëkëtij mendimi autori thotë se “Kastriotët dheKaloshët nuk janë dy fise, por janë një fis ivetëm, janë i njëjti fis, përfaqësojnë të njejtingen trashëgimi, janë vetë gjeneza: Gjini i Kas-triotëve.” Autori ka arritur në këtë përfundimduke u mbështetur kryesisht në tregimet pop-ullore, kujtimet e të parëve të tij, gojëdhënat,toponimet etj. Hide Kaloshi, nëna e autoritdhe bija e Elez Isufit, në lidhje me gjakun epërbashkët kujton : “ Sikur e kam nigjue nga

baba, Ibrahim Kaloshi, që tregonte sipas tëthënave të gjyshërve, kastragjyshërve, fisi iKaloshëve është fis e gjak me Skënderbeun.Por ne, Kaloshët, nuk mund ta bëjmë fjalëtashti, se mileti do na e marrë për mendje tëmadhe dhe do t`I duket se po kërkojmë dickaqë nuk na takon. Por, or bir, këtë që po tëthem, ta ruajsh si amanet të shenjtë, se ndoshtavjen një ditë dhe e vërteta del sheshit.” Mekëtë libër Fehmi Kaloshi sikur con në vendedhe dëshirën dhe amanetin e nënës, dukembrojtur tezën se Kastriot e Kalosh janë një,një fis, një gjak. Sa e sa herë vëllezërit të njëbarku kanë mbiemra të ndryshëm. Kjo ështënjë dukuri e njohur në traditën popullore.

Një tjetër shembull: “ Plaku 90-vjecar SadikKaloshi dhe 75 vjecari Rexhep Kaloshi, që tëdy nga qyteti i Krujës, vec e vec, i pari në vitin1956, dhe i dyti më 1983, kanë treguar të nje-jtën gjë: “Kemi qenë tre vëllazën. Njëri vëllambeti në Sinjë. Njëri shkoi në Tetovë ku morimbiemrin Deralla. Kur vdiq Skenderbeu, njëriprej fisit të Skënderbeut, mbeti në Krujë. Ngaky person kanë rrjedhur Kaloshët e Krujës.Kaloshët e Sinjës, Derallët e Tetovës, Kaloshëte Krujës janë fisi i Skënderbeut. Të parin efisit tonë e kanë quajtur Gjin. Ne jemi fisi iGjinit, gjaku i Gjinit” Në këtë pohim të F.Kaloshit, ndonëse nuk ka mbështetje me anëtë dokumentave, por vetëm me thënie tënjerëzve të ndryshëm, ka, megjithatë një logjikëhistorike. Natyrshëm lind pyetja: si humbimbiemri Kastrioti? Mos vallë të gjithë këtaKastriotë u zhdukën? Skënderbeu nuk ka qenëi vetëm. Fisi i tij ka qenë i madh. Ku shkuankëta? Emigruan? Është e pamundur të kenëemigruar të gjithë, një shenjë do ta kenë lënë.Emigrim të detyruar nga frika e turqve kishtegruaja e Skënderbeut e djali i saj, dhe ndonjëi afërm tjetër, Kastriotët në masë nuk kishinpse ta bënin një gjë të tillë. Megjithatë, emi-grimi ka ndodhur vonë, pas vdekjes së Skënder-beut. Ku ishin Kastriotët kur Skënderbeu ishtegjallë? Prandaj ndërrimi i mbiemrit nga Kas-triot në Kalosh nuk ka përse të mos besohet.

b) Lëvizja e Kastriotëve dhe Kaloshëve nëtë njejtën kohë dhe në të njejta vende

Edhe lëvizja e njëjtë e Kaloshëve dhe Kas-triotëve në të njejtën kohë dhe në të njejtavende, nuk është një rastësi. Edhe ajo hedhdritë mbi atë që Kaloshët dhe Kastriotët janënjë fis.Kështu, si shembull, ata lëvizën bash-kë në Prishtinë, në Gjinaj të Krumës, në Has,në Kastri të Mirditës, në Sinjë të Dibrës sëPoshtme, në Kastriot të Dibrës së Poshtme,në Krujë, në Pollog deri ne Itali..

c) Pronat e Kastriotëve zotërohen ngaKaloshët

Kudo ku ka pasur prona të Kastriotëve, qëdëshmohen nga toponimet e shumta, sot atojanë të Kaloshëve. Kjo nuk mund të ketë tjetërdomethenie vecse Kaloshët e Kastriotët ishinvëllezër të një gjaku, dhe, në bazë të kanunit,cdo pronë kalon tek vëllezërit e një gjaku, kurnjëri prej vëllezërve shkretet ose largohet nënjë vendbanim tjëtër. Kështu, si shembull,Vreshti në Gardh, pronë e Kastriotëve në Sin-jë sot është pronë e Kaloshëve, ku është ngri-tur lagjija e tyre; kisha e Kastriotëve ka qenënë vendin ku sot është ngritur Muzeu iSkënderbeut, pronë e Kaloshëve; Lagjja e Kas-triotëve sot është Lagjja e Kaloshëve etj., etj.Autori radhit me dhjetra toponime qëvërtetojnë se pronat e Kastriotëve sot i kanëKaloshët. Kjo është dëshmia më e sigurtë evëllezërve të një gjaku.

d) Në troje të Kaloshëve janë gjetur objektetë Kastriotëve dhe Skënderbeut.

Në shtëpitë dhe pronat e Kaloshëve,ndonëse jo me ekspedita kërkimore të qëllim-shme, por nga rastësi, janë gjetur shumë ob-jekte që u përkisnin familjes së Kastriotëve dheSkënderbeut. Në bahcen e Selim Kaloshit nëSinjë, në pranverë të vitit 1982, është gjeturnjë bust prej bronzi i Skënderbeut, 10-15 cen-timetra i lartë, objekt i një rëndësie të vecantëqë e pasuroi më tej Muzenë e Skënderbeut nëSinjë, i cili sot nuk ekziston, pasi u vodh dhe ushkatërrua në rebelimin e armatosur të vitit 1997.Tjetër objekt është edhe një pllakë metalike,gjetur në arat e Kaloshëve, pikërisht në Kodrëne Cardakut, sot pronë e Kaloshëve. Në këtëpllakë është skalitur flamuri i Kastriotëve meshqiponjën me dy krerë dhe me yllin me gjash-të cepa. Një tjetër pllakë metalike, në formënvezake, ku është shkruar : “Gjergj KastriotiSkënderbeu ka lindur në katundin Sinjë të Di-brës” ndodhet e ekspozuar në Muzeun Historiktë Skënderbeut në Krujë. Unaza e Skënderbeutështë gjetur në katundin Arras, afër Sinjës. HideKaloshi tregon për këtë objekt: “Plaku RustemPaci, nga katundi Arras, më ka treguar seSkënderbeu e kishte harruar unazën te një fis iMarcenve. Skënderbeu ishte sëmur me ethe tërënda. Ishte ulur në krye të vendit, pranë ox-hakut, dhe po ngrohej në zjarr. Nga të nxehti,nuk e kishte duruar dot unazën dhe e kishtehequr, duke e vendosur në rrasën e oxhakut.U dha lajmi se “Hipi turku” dhe Skënderbeunga nxitimi e harroi unazën…”

II. KASTRIOTËT ISHIN MEORIGJINË NGA HASI I GJAKOVËS

NË KOSOVËPër të mbështetur mendimin që Kastriotët

ishin nga Hasi i Gjakovës së Kosovës autori ikëtij libri bën shumë përpjekje që në tërësinëe tyre janë të lavdërueshme, por baza doku-mentare është ajo që ka qenë, me cka duhetkuptuar se referencat janë nga autorë të njo-hur që kanë shkruar për Skënderbeun. Natyr-isht, që nuk do të prisnim ndonjë zbulim sen-sasional, por, gjithsesi, një mbështetje e redokumentare do të ishte e dëshirueshme. Pormënyra e arsyetimit të F.Kaloshit duhet marrënë konsideratë, ndonëse ajo ecën në linjën epërqasjes së dokumenteve të njohura. Ai shk-ruan : “Kastriotët me origjinë krahinore ngaHasi i Gjakovës, në Kosovë, kishin zbritur ngaKastri i Mirditës në Sinjë, Cidhën të Dibrës sëPoshtme para vitit 1368….rreth vitit 1383,sipas Nolit, futën nën zotërimin e tyre Sinjëndhe Gardhin e Poshtëm.


14 - Korrik 200939nr.

dëshmi

Të pushkatuarit dhe të dënuaritnë krahinën e Çidhnës

Nga: HAKI PERNEZHA

Sikur të mos mjaftonte djegia e fshatrave të Çidhnës 2 herë nga ser-

bët (1913 dhe 1918), një pjesë eÇidhnës u dogj e u shkretua nga par-tizanët (!!!) në korrik të vitit 1944,dhe me pas për 50 vjet popullsia ekëtyre fshatrave (F.Alie, Laçes, Blliçee Rrenx), iu nënshtruan një përnd-jekje e lufte politike të pashoqe nëhistorinë e kombit tonë, rezultatet esë cilës ishin:

- u vranë e u pushkatuan 74 veta- u arrestuan e u dënuan 76 veta

(njëri është djegë i gjallë në zjarr)- jane kryer gjithsej 595 vite burg.

Një në çdo 100 banorë të krahinësështë i pushkatuar ose i dënuar meburg politik.

Pse gjithë kjo masakër në Çidhën?Çfarë kishin bërë këta njerëz që udesht të paguajnë aq shtrejtë, mejetën e tyre. Ndoshta ata nuk qenëdakord e nuk u pajtuan me sisteminqë po vendosej, po a mjafton ky “faj”për tia marrë jetën një njeriu?...

Seriali i persekucionit filloi me 30tetor 1943 për të mos u ndalë kurrëpër 50 vite radhazi. Nga 1943 derimë 1991, çdo 1.8 vjet një i pushkat-uar dhe çdo 1.8 vjet një i dënuarpolitik. Arrestimet e bujshme, zhilli-mi i gjyqeve dhe pushkatimet e kry-era me banorët e zonës, duket sikurishin të planifikuara, pasi nuk ka vitkalendarik (‘43-’91) që të mos ketë pushkatim, arrestim, gjyq “shem-bullor” apo lirim nga burgu (kjo pasviteve 1980). Sepse edhe lirimi ngaburgu i këtyre njerëzve shndërrohejnë “spektakel” politik, që... çidhnak-ët të rrinin urtë.Më 30 tetor 1943 u vra Selman Lata.Më 23 dhjetor 1943 u vranë: Haziz

Alia, Fil Skepi, Mudë Coli, Ra-madan Dika,Han Tota, HysenDika, Arif Pergjegji, Sali Noka.

Me 6 maj 1944 u vra Halit Leshi.Me 1 qershor 1944 u vra Hajdar Spa-

ta e Haziz Kaloshi.Me 25 qershor 1944 u vra Sabri H.

Laci.Me 8 korrik 1944 u vrane: Tafë

Kacani,Fezë Spata,Sef Alia, ShaqirBuci, Qazim Tërshana. ShabanKukeli.Tahir Alia, DinëShehu,Shaban Alia, Ibrahim Rusi.

Më 18 korrik 1944 u vra MiftarKaloshi.

Më 27 korrik 1944 u vranë: IsufLoka, Haziz Tosku, Ahmet Drizi,Fali Drizi, Halim Pashnjari, JaheMurraku, Selim Drizi, Ismail Pa-shnjari, Ibrahim Murraku(e hodhente gjalle ne zjarr).

Më 5 gusht 1944 u vra Hajredin Spa-ta (u plagos edhe Adem Bushi).

Më 25 gusht 1944 u vra RexhepBodi.

Më 27 gusht 1944 u vra Nazif Ras-ka.

Më 2 nentor 1944 u vra Sherif Kola.Më 12 nentor 1944 u vrane: Dervish

Lusha, Isuf Bajraktari.Më 5 dhjetor 1944 u vra Sefedin

Noka.Më 16 dhjetor 1944 u vrane: Maliq

Alia, Halim Gjoni.Më 18 dhjetor 1944 u vrane Zenel

Buci,Abdulla Alia.Më 23 dhjetor 1944 u vrane Halil

Alia,Xhetan Gjoni, Selman Kuke-li.

Më 30 mars 1945 u pushkatuaHamit Kukeli.

Më 6 prill 1945 u arrestua Hasan

Prifti.Më 9 maj 1945 u pushkatua Mer-

sim Hasi.Më 1 korrik 1945 arrestohet Qazim

Noka.Më 23 korrik 1945 u pushkatua Ha-

lit Prifti.Më 31 gusht 1945 u pushkatua Xha-

fer Kaloshi.Më 25 shkurt 1946 u pushkatua Xha-

fer Pana, Tofik Lusha, SefedinLusha.

Më 5 prill 1946 u arrestua ShabanHata.

Më 9 prill 1946 u pushkatua QazimKaloshi.

Më 9 prill 1946 u arrestua MediKaloshi.

Më 15 prill 1946 u arrestua HalimKaloshi.

Më 16 qershor 1946 u pushkatuaRustem Bitri.

Me 17 qershor 1946 u pushkatuaAdem Bitri.

Më 10 qershor 1946 u arrestua AbazKaloshi.

Me 23 qershor 1946 u arrestua HalitGjini.

Më 26 qershor 1946 u arrestua SaliGjini.

Më 27 qershor 1946 u arrestua Hax-hi Skepi .

Më 15 korrik 1946 u arrestua IsmailDaci.

Më 17 korrik 1946 u arrestua IlmiManerkolli.

Më 2 gusht 1946 u pushkatua Ba-jram Cakrri.

Më 4 gusht 1946 u arrestua ShabanKaloshi.

Më 12 gusht 1946 u arrestua EminKaloshi.

Më 13 gusht 1946 u arrestua ShaqirKaloshi.

Me 7 shtator 1946 u pushkatua Fare-din Jahja.

Më 27 shtator 1946 u arrestua Ra-madan Pula.

Më 30 shtator 1946 u arrestua Ibra-him Krrashi.

Më 10 nentor 1946 u pushkatuaMaliq Sava.

Më 6 dhjetor 1946 u pushkatua Ba-jram Vlesha.

Më 12 dhjetor 1946 u pushkatua ElezKaloshi.

Më 13 janar 1947 u pushkatua Sulë Kukeli.

Më 28 shkurt 1947 u arrestua LamSkepi.

Më 3 mars 1947 u arrestua HazizRaska.

Më 3 qershor 1947 u arrestua DautKoltraka.

Më 16 korrik 1947 u arrestua SabriDoci.

Më 28 tetor 1947 u arrestua SaliSuli.

Më 20 dhjetor 1947 u pushkatuaXhemal Kaloshi.

Më 31 dhjetor 1947 u arrestua Ra-madan Kaloshi.

Më 13 janar 1948 u pushkatua Ze-nel Lika.

Më 31 maj 1948 vdiq ne burg SaliSuli.

Më 30 gusht 1948 u pushkatua SulëKacani. Po këtë vit u arratisen Sha-qir Derti, Hamit Derti dhe mevonë Rexhep, Selim e Mexhit Leka.

Më 25 shkurt 1949 vdiq ne burgRamadan Kaloshi.

Më 24 prill 1949 u pushkatua Sefe-din Lusha.

Me 25 shkurt 1950 u arrestua Sull-tane Lusha.

Me 25 maj 1950 u vra Demir Lusha.Më 21 qershor 1950 u arrestuan:

Sabedin e Rasim Kaloshi.Më 7 shtator 1950 u arrestuan: Met

Cuni, Sabri e Sulë Derti dhe FezëDaci.

Më 27 shtator 1950 u pushkatua Sel-man Rusi.

Ne maj 1951 u vra IbrahimKojnozi,u plagos Rexhep Leka.

Më 13 qershor 1951 u arrestua Os-man Kovaci, Isuf Lusha.

Më 8 dhjetor 1951 vdiq ne burgHaxhi Noka.

Më 24 qershor 1951 u arrestua DinëBitri.

Në vitin 1953 arratiset: Adem Bushi.Më 1958 vritet ne Beograd Hasan

Spata.Më 24 prill 1958 u arrestua Musa

Rusi.Më 4 qershor 1958 u arrestua Shefki

Spata.Më 7 qershor 1958 u arrestua Hajre-

din Alia.Maj 1958 arratisen: Lam, Haxhi,

Qani Skepi dhe familja e HalilAlisë. Iku edhe Ramadan Tota.

Më 16 mars 1961 vdiq ne burg Ha-lil Lusha.

Me 15 gusht 1961 u vra Hasan Xh.Spata.

Më 13 shtator 1963 u arrestua Ba-jram Bitri.

Me 20 tetor 1965 arratisen: NazmiDauti, Haxhi Pula, XhemalSpata,Muharrem Spata,Qamil Spa-ta, Dalip Sapat.

Më 20 tetor 1965 u vra Haxhi Pula.Me 20 tetor 1965 u arrestua Xhemal

Spata.Me 23 tetor 1965 u arrestua Xhelil

Ferra.Me 23 tetor 1965 u arrestua Rasim

Dauti.Më 22 maj 1966 u arrestua Fetah

Hysa.Me 3 qershor 1966 u arrestua Xhet-

an Rusi.Më 7 janar 1969 u arrestua Staf

Lusha.Më 18 janar 1969 u arrestua Gani

Noka.Më 6 gusht 1969 u arrestua Sulbie

Gjini (Spata).Më 27 nentor 1970 u arrestua Sakip

Kaloshi.Më 10 qershor 1971 u arrestua Hak-

ik Kuta.Më 18 qershor 1971 u arrestua Dalip

Hasi.Më 12 nentor 1971 u arrestua Seit

Gjoni.Me 9 dhjetor 1971 u arrestua Elez

Marku.Me 10 shkurt 1972 u arrestua Ilmi

Kurti.Me 29 mars 1972 u arrestua: Halit

Marku, Ramadan Kurti.Më 18 gusht 1972 u arrestua Shaban

Spata.Më 29 mars 1973 u pushkatua Sha-

qir Noka.Me 20 prill 1973 u pushkatua Selim

Bitri.Më 2 shkurt 1974 u arrestua Seit

Nezha.Me 25 prill 1974 u arrestua Ilmi Sa-

pata.Më 25 janar 1975 u arrestua Hasan

Tota.Me 25 prill 1975 u arrestua Han

Tota.Më 27 prill 1975 u arrestua Haziz

Noka.Më 8 dhjetor 1975 u arrestua Xhe-

mal Tota.Me 12 shtator 1976 u arrestua Rasim

Dauti.Me 28 shtator 1977 u arrestua Xhe-

lil Ferra.Me 24 gusht 1978 u arrestua Mer-

sim Lusha.Me 7 shtator 1978 u arrestua Ramiz

Sapta.Me 11 shtator 1978 u arrestua Rex-

hep Kacani.Me 10 tetor 1978 u arrestua Kade

Marku.Me 10 gusht 1980 u arrestua Shefki

Sapat.Më 12 gusht 1980 u arrestua Nazmi

Kukeli.Në këtë paraqitje nuk po

shënojmë datat dhe lirimin nga bur-gu e të arrestuarve të sipërshënuar, icili ka ndodhë në 10 vjeteshin e fun-dit (1980-1991). Gjithë kjo katrahureështë zhvilluar “në zbatim të poro-sive të çmuara” të PPSH, nën kujdes-in e Sigurimit të Shtetit, me zellin ehetuesve e prokurorëve të asaj kohe,të cilët asnjëherë nuk u penduan enuk kërkuan ndjese për asnjë çast,edhe sot e kësaj dite.

(Vijon nga faqja 10)Këtë ta hani e bëftë mirë, se e keni hallall – u thaplaku dhe shtroi darkën. Lidhur me këtë një fjalë eurtë popullore thotë: Miqtë e babës nderoi, kursemiqtë e tu provoi.

- Një burrë plak, i përmendur për fjalët e tija tëmençura, thirret në një kuvend. Ky plaku ishte i sëmurëdhe mendoi të çonte në atë kuvend të birin. Para se ibiri të nisej për në kuvend i tha: Do të shkon në kuv-endin e burrave, por do të marrësh me vete tri gjëra:Një metër, një kandar dhe një thikë me dy presa. Poç’ti dua këto or baba – i tha djali? Po or bir, ta tregojunë: Me metrin mate mirë vendin ku do të ulesh. Mekandarin peshoi mirë fjalët që do të thuash. Me thikënme dy presa, para se t’ia ngulësh të tjerëve, nguljanjëherë vetes tënde d.m.th. debatet të jenë konstruk-tive, të hapura, të sinqerta, me kuptime, pa qëllime epa e vrarë atë tjetrin në ndërgjegje, sepse njeriu rron

Tregime alegorike dibranepër një nder e për dinjitetin e tij si atdhetarë shqiptarë.

- Një baba i thotë djalit të tij: Biri im. Ti po hynpërmes derës së përtacisë në jetë. Përtacia është si ajomakina e petëzimit, po të kapi të shtyp. Rropatu e lodhuo dembel dhe fitoje lekun vetëm me punë. Të jesh dem-bel e të rrosh në kurriz të shoqërisë, do të thotë të jesh ipadobishëm për veten tënde dhe për shoqërinë. Kjo tëshpie drejt mjerimit. Ndaj të lutem më dëgjo mua: mosndiq këtë rrugë. Përtacia të meson për të zezën tënde.Më e keqja është vedhja. Ec tani e veri gishtin kokës përsa të thashë. Këto ishin mësimet e babait për të birin. Tëgjithë ata që nuk i kanë dëgjuar mësimet dhe këshillat eprindërve të tyre, herët ose vonë kanë thyer qafën.

Të tilla tregime alegorike dibrane ka me qindra emijëra. Këto, siç e theksuam janë trashëguar në brezadhe përdoren edhe sot e kësaj dite. Ndaj me të drejtëkëto janë quajtur “Shkolla e Dibrës”.

Përgatiti: Ymer Stojku

Seriali i persekucionit filloi me 30 tetor 1943 për të mos u ndalëkurrë për 50 vite radhazi. Nga 1943 deri më 1991, çdo 1.8 vjetnjë i pushkatuar dhe çdo 1.8 vjet një i dënuar politik.

15 - Korrik 200939nr.

requiemAgron Sela: “Pata mundësi ta njoh si mik dhe luftëtar të çështjes kombëtare,

Ai ishte njeriu që ua zbardhi faqen Dumanëve dhe ne të gjithëve.”

DIBER E MADHE : Një nga veprimtarët,dhe aktivistët më të dalluar të çështjes ko-mbëtare në Dibër të Madhe, GafurrDumani, vdiq në moshën 59 vjeçare. Ai prejvitesh po mjekohej nga një sëmundje e pa-shërueshme.

Gafurr Dumani u dallua në Dibër simësues, si afaristë i suksesshëm dhe si pro-nar e editor i të parit dhe të vetmit televiz-ion në gjuhën shqipe në Dibër të Madhe,TV AlfaD. Por, ishin aktivitetet e tij gjatëluftës në Maqedoni, përfshirja e tij në radhëte Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, që patënefektin më të madh, aq sa ai u bë një emëredhe më i dashur e i respektuar për dibranët.

Dashuria e tij për atdheun ishte e kah-motshme ajo ishte pjesë e origjinës së famil-jes së tij - njëra prej familjeve patriote nëDibër. Gjatë gjithë jetës, Dumani ishte iangazhuar në shprehjen e pakënaqësisë poli-tike ndaj sundimit sllavo komunist në ish-Jugosllavi. Si kundërshtar i i përbetuar iregjimit sllav, në trojet etnike, ai mori pjesëaktive në luftën për çlirimin e Kosovës, dherroku armët e veshi uniformën ushtarakenë luftën e shqiptarëve në Maqedoni, gjatëvitit 2001, duke u bërë pjesëtar i radhëvetë Brigadës 111-të, të UÇK-ës.

Në vizitën e fundit në Dibër të Madhe,unë pata rastin t’a takojë në shtëpinë e tij.Ai ishte i dashur, i afërt dhe i ngrohtë, nëbisedë, qysh në takim të parë. Ai ishte fjalëpak, fjalë ëmbël dhe mjat kurajoz, megjithësesëmundja po e merrte me vete. Dhe nuk mëra rasti dhe nuk pashë as edhe një nga ata qëdo të vinin në dyshim rëndësinë e asaj çfarëai kishte për çështjen shqiptare, Dibrën dhedibranët. Kudo dëgjoje e fjalët më të mira.

* * *Një nga televizionet lokale, TV2, gazetari

i saj Atli Dema, raportoj se nga një sëmund-je e rëndë dhe e pashërueshme në moshën59 vjeçare, pranë familjes së tij ndërroi jetënë Dibër të Madhe, Gafurr Dumani. Gjatëgjithë jetës së tij - Ai iu përkushtua , famil-jes, kombit dhe Dibrës që e deshi aq shumëdhe çështjes kombëtare.

Në fillim ai punojë si mësimdhënëse afaristë, mëpastaj ai u dallua si drejtor itelevizionit të parë dhe të vetëm privat nëDibër të Madhe TV-AlfaD. Televizion ky qëishte e vetmja dritare ku qytetarët e Dibrësmund të shikonin të vërtetën, se çfarë pondodhte në qarkun e tyre e për rreth saj.

Ky television do të mbahet mend gjatënë mendjen e sytë e dibranëve, për rolin qëluajti ai gjatë zhvillimeve më të fundit nëMaqedoni, konfliktin e vitit 2001. Ai gjatëkësaj kohe zhduku çensurën dhe u bë televiz-

(Vijon nga faqja 9)Më tej ai tha se “Në ngjarjet madhore për

mbrojtjen e indentitetit kombëtar, përmbrojtjen e trojeve dhe të vlerave kombëtare,dibranët u përfaqësuan me bijt e tyre më tëmirë, personalitete mbarë kombëtare, si ;Gjergj Kastrioti - Skënderbeu, Iljaz Pashë Di-bra, Selim Rusi, Sait Najdeni, Vehbi Dibra,Nikol Kaçorri, Sheh Sula, Hoxhë Muglica,Sheriff Lëngu, Isuf Karhasani, Elez Isufi, etj,që organizuan kuvende, udhëhoqën kryeng-ritje, ruajtën vetëqeverim në shërbim të çësh-tjes kombëtare për emancipim, demokratizimjo vetëm të Dibrës, por dhe mbarë trevave sh-qiptare. Disa nga këto personalitet dibranëmbajtën poste drejtuese shumë të rëndësishmenë drejtimin dhe qeverisjen e trevave sh-qiptare” ka konkluduar në referatin e tij drej-tori i Muzeut të qytetit të Peshkopisë, MoisiKamberi,

Rreth origjinës dhe vlerave të atdhetarit tëshquar dibran Iljaz Pashë Qoku- Dibra, folihistoriani Nebi Xhembulla.

“Në historinë e fshatit Klobçisht, ku lindi erritë ai, nuk mund të jetë tjetër kush veçse Il-jaz Pashë Dibra (i thirrur edhe Iljaz Qoku). Ai ka qenë personalitet i shquar i Lidhjes Sh-qiptare të Prizrenit, ai që lindi në këtë fshatkarakteristik të Dibrës. Iljaz PashëDibra (Qoku), u bë i njohur me pjesëmarrjene tij me 1844 në luftën e Gjoricës (Dibër)kundër Hajredin Pashës, i cili kërkonte të zba-tonte reformat e tanzimatit në verilindje tëShqipërisë .

Më 1861, Iljaz Pashë Dibra (Qoku) udhëho-qi forcat Dibrane kundër përpjekjeve malazezepër të shtirë në dorë viset e Shkodrës . Ai ështënjë ndër themeltarët e Lidhjes Shqiptare tëPrizrenit. Kryesoi më 10 qershor 1878 Kuven-din e Përgjithshëm që çoi në formim të Lidhjessë Prizerenit, dhe u zgjodh kryetar i saj.

Kryesoi Kuvendin e Parë të Dibrës më 1nëntor 1878. Në përfundim të punimeve Kuv-endi i Dibrës i kryesuar nga Iljaz Qoku, mira-toi një program të përbërë prej pesë kërkesash,mes tyre formimi i Vilajetit të Shqipërisë, pa-jisja e tij me nëpunës shqiptarë, zhvillimi iarsimit në gjuhën shqipe, zbatimi i reformavenga Kuvendi i Madh, përdorimi i një pjese tëmadhe të buxhetit për përparimin e arsimitdhe për ndërtime shkollore.

Nga programi i Komitetit të Stambollit nuku përfshinë haptas në rezolutë vetëm parimetdemokratike të strukturës shtetërore të Vila-jetit të Shqipërisë. Vendin e tyre këtu e kishtezënë e drejta që do të kishte Kuvendi i Madhpër të zbatuar “reforma të dobishme për shte-tin dhe për kombin”. Më në fund në rezolutëthuhej se këto kërkesa do t’i paraqiteshin bren-da një muaji në emër të të gjithë popullit sh-qiptar, Portës së Lartë, me anë të një delega-cioni të përbërë nga personalitete të shquara

Mirë se erdhe Iljaz Pashë Qoku!

të Shqipërisë.Anëtarët e delegacionit, para se të vinin në

Stamboll, duhej të merrnin pëlqimin, memandat të shkruar, nga të gjitha kazatë dhesanxhakët shqiptarë. “Shqipëria, - thuhej nëfund të rezolutës, - do të rezistojë duke qenë elidhur dhe e bashkuar si një trup i vetëm, de-risa të arrihet plotësimi i kërkesave të lartpër-mendura”. Sipas marrëveshjes që u arrit nëDibër, delegacioni që do ta paraqiste dhe dota mbronte rezolutën para Portës së Lartë dotë përbëhej nga 14 veta, midis të cilëve ishinIljaz Pashë Dibra (Qoku), Sheh Mustafa Teto-va, Hasan Pashë Prizreni, Mustafa Pashë Vlo-ra, Abedin Bej Dino, Mehmet Ali Vrioni, Sa-bri Gjirokastra, Mihal Kristo, Abdyl Frashërietj.

Ndërsa, detyrën për të nxjerrë mandatet, metë cilat miratohej nga përfaqësuesit e kazave etë sanxhakëve shqiptarë rezoluta dhe mandatete përbërjes së delegacionit, e morën përsipërIljaz Pashë Dibra (Qoku) për krahinat verioredhe Abdyl Frashëri për krahinat jugore. Në verimandatet e miratimit të rezolutës dhe tëpjesëtarëve të delegacionit Iljaz Pashë Dibra(Qoku) i përfundoi aty nga mesi i janarit 1879.Ndërsa Abdyl Frashëri një muaj më parë. Re-zoluta iu paraqit Portës së Lartë (TURQISE)nëfillim të shkurtit 1879.

Iljaz Pashë Dibra (Qoku), ishte ai që e krye-soi edhe Kuvendin e dytë të Dibres (20Tetor1880), në të cilin u paraqit si udhëheqësi rrymës së moderuar .

Në fund të fjalës së tij, historiani injohur dibran Nebi Xhembulla, tha se përuri-mi sot, i bustit të Iljaz Pashë Dibrës, është njëpërpjekje për t’a vendosur atë në përmasat etij reale, por, që nuk u vlerësuan në shkallënqë meritonte për arsye klasore siç thuhej ngasistemi komunist i kohës.

Myftiu i Peshkopisë, Muhamed Caushi, Ibrahim Egriu dhe sponsori i bustit të Pashë Qokut,Ylber Pilku me bashkëshorten.

Më 1861, Iljaz Pashë Dibra (Qoku)udhëhoqi forcat Dibrane kundërpërpjekjeve malazeze për të shtirënë dorë viset e Shkodrës . Ai ështënjë ndër themeltarët e LidhjesShqiptare të Prizrenit. Kryesoi më10 qershor 1878 Kuvendin ePërgjithshëm që çoi në formim tëLidhjes së Prizerenit dhe u zgjodhkryetar i saj... Përurimi i bustit tëIljaz Pashë Dibrës është njëpërpjekje për t’a vendosur atë nëpërmasat e tij reale...

Nderim për Gafurr Dumaninion pjesëmarrës në luftën e shqiptarëve nëMaqedoni. Aq sa ky televizion la gjurmëedhe në krijim e personalitetit të tij.

Vdekja e tij është një humbje e madhe sipër familjen, qytetarët dibranë, por edhe përish pjestarët e UÇK-ës, me të cilët ai pati lidhjetë mira, të cilat i ruajte në mënyrë shumë ko-rrekte deri ditën që mbylli sytë. Duke i për-balluar edhe tëgjitha sfidat e jetës dhe punuare menduar për një të ardhme më të mirë.

Për këtë arsye edhe gjatë lamtumirës sëfundit, komandati i UÇK-ës, gjeneral GëzimOstreni, gjatë leximit të letrës së lamtumirës,u shpreh se “Gafurr Dumanit, asnjëherë nuki mungonte guximi - gjithmon ishte optimist, dhe prandaj iu ngjitë rradhëve të Brigadës111 të UÇK-ës, për të realizuar atë që ai nd-jente në shpirtë dhe e deshironte për popul-lin e vetë.”

Ostreni, më tej vijojë dukë thënë se sotme keqardhje pranuam lajmin e vdekjes sëmikut, shokut tonë Gafur Dumani, i cilime angazhimin si mësimdhëns, pastaj siafarist, dhe pjesmarës në luftën e UCK-së lagjurmë të paharueshme në krijimin dheformësimin e personalitetit të tij. Ai tha sevdekja e tij është një humbje e madhe sipër familjen shoqerinë po ashtu edhe përne pjestarët e UCK-së që gjithmonë diti tëjetë afër dhe me krenari të përballojmë sfi-dat për krijimin e një të ardhme më të mirë.Gjeneral Ostreni, i emocionuar, nëpërmjetmesazhit të lamtumirës tha se” Ty Gafur! nuktë mungoi asnjëherë guximi. Gjithmonë, isheoptimist, prandaj edhe ju bashkangjiterradhëve të brigadës 111 të UCK-së për tërealizuar atë që ti e ndjenje në shpirt, dhe edëshironje për popullin tënd.

Ty të humbëm në kohën që na duheshe,tha Osterni, edhe mëtutje për të aritur derinë fund qëllimet e luftës dhe të flijimit. Por,sigurisht këtë amanet shokët e tu dhe gjen-eratat që vijnë do të vazhdojnë ta realizojnëderi në fund.

Letra dhe mesazhe të shumta ngushëllmiia janë drejtuar familjes dhe anëtarëve tësaj - nëpërmjet faqes së internetit në virtua-lin dibran, Dibra .org. Mes tyre ka lënëshnimin e tij, ngushëllues dhe veprimtari idalluar i komunitetit Agron Sela, duke nën-vizuar se “Pata mundësi ta njoh si mik dheluftëtar të çështjes kombëtare, Ai ishte nje-riu që ua zbardhi faqen Dumanëve dhe netë gjithëve.”

Varrimi i të ndjerit me të gjitha nderimetfetare dhe qytetare u bë në qytetin e tij tëlindjes me pjesmarrjen e gjith qytetarëve tëDibrës, por edhe të ardhur nga zonat për rrethnë varrezat publike në Dibër të Madhe.

Beqir Sina

Gjeneral GëzimOstreni:“Gafur Dumani, me angazhimin simësimdhënës,si afarist dhepjesëmarrës në luftëne UCK-së, la gjurmëtë paharrueshmenë krijimin dheformësimin epersonalitetit të tij.”

16 - Korrik 200939nr.


botime

Gazetën, falë ndihmës së z. Gazmend Kërkuti, mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www www www www www.dibr.dibr.dibr.dibr.dibra.ora.ora.ora.ora.orggggg

(Vijon nga faqja 13)Gjergj Kastrioti Skënderbeu lindi në Sinjë

të Poshtme te Vreshtat në Gardh në vitin 1405dhe u kthye nga beteja e Nishit në Dibër nëvitin 1443.” Kastriotët kishin rreth katër bre-za njerëzorë që jetonin në Sinjë, prandaj atae ndienin veten dibranë. Por autori thotë qëata në Dibër ishin të ardhur. “Vendorigjinëne Kastriotëve nga krahina e Hasit e Malësisësë Gjakovës na e vërteton edhe dokumenti imëposhtëm që na e parashtron A. Gegaj”, -shkruan autori dhe citon: “ Pas kësaj fitoreje,të 22 prillit 1453, Skënderbeu marshoi drejtverilindjes së Shqipërisë dhe pushtoi disa tokamidis të cilave, lokalitetin e Gashit, që dikurbënte pjesë në pronat e tij”. Dhe autori vazh-don arsyetimin e tij në dobi të pohmit qëvendorigjina e Kastriotëve ishte nga Hasi iMalësisë së Gjakovës në Kosovë: “ Pra, për-derisa Gashi i Malësisë së Gjakovës, apo qoftëedhe Hasi i Prizrenit bënin pjesë në pronat etë parëve të Skënderbeut, kjo…vërteton se ven-dorigjina e Kastriotëve dhe e Skënderbeut ishteHasi i Gjakovës, sepse, përndryshe, po të ishinme origjinë nga Sinja e Dibrës, kurrësesi nukmund të kishin që para vitit 1453 nëzotërimin e tyre Gashin në Malësinë e Gjak-ovës, aq larg Dibrës.”

Autori i referohet edhe Barletit, Nolit eshumë autorëve të tjerë, duke u përpjekur qëtë mbrojë tezën që Kastriotët e kishin origjinënnga Kosova. Autori grumbullon aq shumë tëdhëna dhe fakte, sidomos të fushës së et-nokulturës, që nuk mund mos të të bëjnëpërshtypje që problemi i shtruar, domethënëqë Kastriotët e kanë vendorigjinën nga Hasi iGjakovës në Kosovë, nuk është një lajthitje.Të paktën ka logjikë historike.Fshatrave elokaliteve shqiptare që prtendojnë ta kenë tëvetin Skënderbeun, autori u jep atë që u takondhe jo cka duan ato. Në lidhje me këtë aithotë: “Kosova e priste Skenderbeun si vend-origjina e të parëve të tij, Tetova si nipin esaj, sepse ai ishte nipi i Princit të Pollogutnga e ëma, Voisava Tribalda. Dibra e pristesi birin e saj, sepse ai kishte lindur në Gardhtë Sinjës së Poshtme, Kruja e gjithë Shqipëriae prisnin, sic shkruante Barleti, si Shpëtim-tarin e Lirisë.”

Autori hap pas hapi krijojnë një përfy-tyrim të plotë e të qartë, duke hapur brazdënpër të shkuar tek Hasi i Malësisë së Gjakovësdhe për ta kërkuar aty vendin e origjinës sëKastriotëve. Për mbrojtjen e kësaj teze autorika sjellë argumentet e veta. Ndokujt mundtë mos i duken bindëse dhe, për rrjedhojë,nuk i mbushet mendja se vendi i origjinës sëKastriotëve është Hasi i Gjakovës në Kosovë.Por vetvetiu lind pyetja : cilat nga tezat qëlidhet me Kastriotët dhe Skënderbeun nuk tëlë pikë dyshimi për vërtetësinë e saj? Fakti qëpër të njejtin problem (edhe për origjnën eKastriotëve) ka mendime nga më të ndrysh-met, e dëshmon plotësisht një gjë të tillë.Nisur nga sa thashë nuk kemi pse përfundi-min e F. Kaloshit ta anatemojmë. i parë ngaky kënd, libri i Fehmi Kaloshit, të paktën siqëndrim i ri, duhet marrë në konsideratë.Qëndrimet ndryshe i interesojnë shkencëssepse nuk ka zhvillim në asnjë fushë pa de-bate dhe të kundërta. R. Luksemburgu thosh-te se: “Liria është, në radhë të parë, liri përatë që mendon ndryshe”. Vetëm sikur këtëmeritë t`ia njohim librit të Fehmi Kaloshit,duhet ta përshëndesim. Por këtë gjë nuk ebëri asnjë nga historianët tanë. Këtë e vërte-toi edhe promovimi i këtij libri: megjithësepatën të gjithë ftesa dhe nga një kopje të lib-rit, asnjë prej historianëve dhe akademikëvenuk erdhi në këtë promovim. Ky qëndrimmohues dhe përjashtues tregon se historianëttanë i japin vlera vetëm vetes, por, kur shikonhistorinë e kombit tonë të shkruar, nuk tëmbushet mendja që kanë kaq shumë vlera.

Xh. Martini

Fehmi Kaloshi:Një tezë e re përvendorigjinën eSkënderbeut

...Shoqatat, shoqëritë, grupimet, të majtë, të djathtë, të qendrës, të tokës, tëqiellit...flasin për kartat, lejet e qëndrimit, bashkimin familjar, nënshtetës-inë...

...Kanë të drejtë, bashkohem me ta.

...Për mua këto do të shuhen me një ligj, me një dekret presidencial, mehyrjen e Shqipërisë në Bashkimin Evropian....

...Ajo që nuk zgjidhet me asnjë ligj, me asnjë dekret, edhe me hyrjen eShqipërisë në Bashkimin Evropian, është GJUHA E NËNËS, Gjuha Shqipe.Shqiptarët po humbin identitetin gjuhësor.

“...Fëmijët tuej nuk e mësojnë gluhën e mëmës, nuk kanë disirë të kthenenënë Skipëri, do të bënenë grekër si na...”

Më ka ngelë në vesh e më ka mbet plagë në shpirt kjo frazë e një taksixhiuarvanitas, ndërsa udhëtonim rrugëve të Athinës...

“Shkolla Shqiptare e Athinës”, kurset për mësimin plotësues të gjuhës sh-qipe, në embrionin e ecjes përpara, kërkojnë krahë të fortë, krahë që duhet tubëhen prindërit, fëmijët, pushteti dhe shteti, Evropa...

Jepuni krahë, jepuni zemër të ecin, të fluturojnë...

(Marrë nga parathënia e librit)

Botohet libri “ShkollaShqiptare e Athinës”

...Ajo që nuk zgjidhet me asnjë ligj, me asnjë dekret, edhe mehyrjen e Shqipërisë në Bashkimin Evropian, është GJUHA E NËNËS,Gjuha Shqipe. Shqiptarët po humbin identitetin gjuhësor.

Krahina e Çidhnës, ashtu si edhekrahinat tjera, e priti me shumë

dëshirë ndryshimin e madh, rëniene sistemit. Që të gjithë u gëzuam,shpresuam dhe punuam për një jetëmë të mirë. Të rinjtë tanë mbush-ën torbat e bardha me bukë dhe iudrejtuan maleve të Greqisë. Sakri-ficat e tyre janë të mëdha, të pa-shembullta dhe të panjohura prejshumëkujt. Nuk kemi në plan tënumërojmë vuajtjet e fëmijëvetanë rrugëve të kurbetit, ato tash-më janë bërë pjesë e jetës sonë, idëgjojmë në mjediset familjare ekudo. Shpeshëherë këto vuajtjekujtohen e tregohen sikur të kishinndodhë qindra vjetë më parë, porato që mbeten në mendjen dhezemrat e njerëzve janë kujtimet përata që ikën në kurbet por që s'ukthyen kurrë… Ata u nisën drejt sëardhmes me shumë ëndrra dhe përrealizimin e tyre punuan e luftuanderi në momentet e fundit të jetës.Nga ditët e para kur filloi rruga edhimbshme e kurbetit e deri nëkëto ditë që po shënojmë këtoradhë ( mars 2009), 59 të rinj nukjanë kthyer pranë familjeve të tyre.Një numër tmerrësisht i lartë përnjë Krahinë me rreth 13 mijë ban-orë. 59 djem nga më të mirët eKrahinës, ikën për një jetë më tëmirë por u kthyen në arkivole. Për19 vjet në Krahinën tonë kanëardhur 59 arkivole nga Italia, Gjer-mania, Greqia, Anglia, Franca,…e nga s'kanë ardhur. Sa nëna kanëshkulë gjoksin, sa fëmijë kanë mbetjetimë, sa nuse të reja janë veshnë të zeza, sa motra qajnëvëllezërit…Shumë janë. Besoj qësecilit nga ju që keni në dorë këtë"libër kujtim", ju ka qëlluar të vëre-ni se si në çdo gëzim (dasmë etj.)të shihni se më shumë se gjysma enjerëzve janë të veshur në të zeza.Dhe kjo ndodh pikërisht për shkaktë këtyre të rinjve që sot nuk je-tojnë më. Të gjithë çidhnakët janëtë prekur nga plaga e kurbetit.

LIBËR KUJTIMI: HOMAZH PËR DJEMTË QË HUMBËN JETËN NË EMIGRACION

“LULET E KURBETIT” Prej më shumë se një viti jemipërpjekur që të grumbullojmë

informacionin e duhur për çdoemigrant çidhnak, të cilët sot nukjetojnë. Që të gjithë në lulen e rinisë,nga 19 deri 35 vjeç, në moshën më tëmirë, ikën atëherë kur u duheshin mëshumë se kurrë familjeve të tyre. Atamorën rrugën e kurbetit, me shumëëndrra për të ardhmen, “hartuan”shumë plane për jetën, për vete e përfamiljen, por që nuk arritën t’irealizojnë. Pikërisht për këtë dhe nërespekt të punës, djersës dhe sakrificësqë ata bënë për familjet e tyre,mblodhëm e shënuam këto radhë përsecilin prej tyre, duke menduar sekështu ata mbeten paharruar nëmendjet e zemrat tona. Gjej rastin t’ifalenderoj të gjithë ata prindër,pjesëtarë familjeje apo të afërm të tërënëve, të cilët u treguan të gatshëmdhe kontribuan në përgatitjen ejetëshkrimit të të afërmve të tyre. Përfat të keq jo gjithmonë u arrit ajo qëdëshironim. Me gjithë përpjekjet tona,nuk u bë e mundur të sigurohejjetëshkrimi i disa prej emigrantëve tërënë. Jemi shumë të pezmatuar që nukmundëm që edhe këta të “rreshto-heshin” në këtë libër kujtimi. Kemiqenë të ndërgjegjshëm se i lëndojmërëndë në shpirt ata nëna e baballarë,kur kemi pyet e folur për të dashurit etyre që sot nuk jetojnë. Vërtet ua kemipickuar plagën, por, duke i vendosurgjithë të rënët në këtë libër, çdo njëringa ne duhet të bindet se nuk është ivetëm, janë edhe 58 të tjerë që vuajnëdhimbjen e plagën e rëndë që kurbetihapi në zemrat tona. Ndjejkeqeardhje për Gëzim Ndrekën, BesimShehun, Basri Tërshallën, PërparimBitrin, për të cilët nuk qe e mundursigurimi i informacionit. Ndërsa përPetrit Hatën, Sokol Hatën, AfrimKrrashin, Sali Kariqin, nuk arritëm tëgjejmë mirëkuptimin dhe bashkëpun-imin tek të afërmit e tyre. Sidoqoftë,ky libër, le të shërbejë si lutje përshpirtrat e tyre. Ishalla zoti u ka dhënëatyre PARAJSËN ndërsa, prindërve,nuseve me të zeza, jetimëve dhe atyreqë s’u thahen sytë nga lotët, forcënpër të parë përpara. Amin.

HAKI PËRNEZHA

Dikujt "plumbi" i ka rënë drejtpërdrejt, i ka përshkuar tejem-banë zemrën, dikush e ka nëpër trup, se lidhjet miqësore janëtë tilla. Duke qenë njëri nga ata njerëz që mbajnë në supepeshën e rëndë të dhimbjes së humbjes së njeriut të dashur,menduam të grumbullojmë jetëshkrimin e të gjithë këtyre djemvenë një lidhje-kujtim. Gjej rastin të falënderoj të gjithë ata që utreguan të gatshëm për të kontribuar në grumbullimin e infor-macionit. Mirëkuptojmë edhe ata që për një arsye a për njëtjetër nuk patën mundësi të bëhen pjesë e këtij kontributi, përtë rënët në kurbet. Të shkruash dy fjalë për ata që sot nuk je-tojnë është detyrë për çdo kënd, për çdo pjesëtar familjeje etj,pasi ata që ikën në lule të rinisë, nuk na kërkojnë asgjë tjetërveç kujtimit e respektit. Për to tashmë nuk nevojitet as shtëpi asfejesë a martesë, asgjë veç një tufë lule tek varri. Edhe ky libërështë si një kujtim për ata djem, është si lutje për shpirtin e tyreqë të prehen të qetë në botën e përtejme. Në emër të të gjithëprindërve e fëmijëve që ata lanë lutemi" Rahmet u gjet shpirti!

e vërteta e kongresit të dibrësrrugaearberit.com/arkiva/2009/korrik2009.pdf · qatës lid, prof....

Documents