E-Kitap Düzenleme Kılavuzu

Hazırlayan: spiderh

3. Baskı

Gerekli Yazılımlar

Bu dersimizde kullanacağımız programlar şunlardır:

• Abby Fine Reader - OCR çözümlemesi için (PDF to TEXT)

• Libre Office - Metin Editörü

• writer2xhtml 1.2 Beta patch 149 LibreOffice Eklentisi

• Sigil EPUB Editörü

Bölüm 1: OCR İşlemleri

OCR Nedir?

OCR, yani Optik Karakter Tanıma, taranmış kâğıt evrakları, PDF dosyaları veya dijital bir kamerayla çekilen resimler gibi değişik belge türlerini düzenlenebilir ve aranabilir verilere dö­nüştürmenize olanak sağlayan bir teknolojidir.

Farz edin ki elinizde kâğıt bir evrakınız var - örneğin bir dergi makalesi, broşür veya iş ortağını­zın size elektronik postayla yolladığı PDF formatında bir sözleşme. Elbette bu bilgileri, mesela, Microsoft Word'de düzenlemek için bir tarayıcı yeterli olmayacaktır. Bir tarayıcının tüm yapa­bileceği şey, belgenin resmini oluşturmaktır, ki bu raster görüntüsü olarak bilinen siyah-beyaz (greyscale) veya renkli (colored) noktalar topluluğundan başka bir şey değildir. Taranmış belge­lerden, kamera resimlerinden veya sadece resim içeren PDF dosyalarından verileri çıkartmak ve başka bir amaç için düzenlemek amacıyla resimlerdeki harfleri seçip ayıracak, onlardan kelime­leri ve kelimelerden de cümleleri oluşturup bu sayede orijinal belgenin içeriğine erişmenize ve düzenlemenize olanak tanıyacak bir OCR yazılımına ihtiyacınız vardır.

OCR çözümlemesini yapabilen çeşitli programlar mevcuttur. Bunların içinde Abby Fine Reader programı, hem iyi sonuç vermesi, hem de Türkçe diline destek vermesi bakımından Türkçe dökümanlar için en başta tercih edilen program konumundadır.

Nasıl OCR Çözümlemesi Yapılır?

Elinizde tarayıcınız ile taranmış resimler, ya da bir PDF dosyası, ya da Abby Fine Reader ile ta­ranıp kendi formatında kaydedilmiş bir tarama projeniz olabilir. Bu belgeleri OCR yapmak iste­diğinizde dikkat etmemiz gereken birkaç küçük nokta bulunmaktadır.

• Gerçek hayattaki bir olgu dijital ortama aktarılırken daima ham olarak aktarılır. Bu bütün dijitalleştirme işlemlerinde geçerlidir (Tarama, OCR, 3B Tarama vs.). Bazı sistemler diji­talleştirme sırasında detayları da dijitalleştirebileceğini iddia etseler dahi, bunu sorunsuz ve hatasız gerçekleştirebilen program yok gibidir. Bu yüzden de dijitalleştirme işlemleri sırasında detaylara takılıp kalmamalı, böylece değerli zamanımızı, aklımızı ve eforumuzu boş yere harcamamalıyızdır.

• Kaliteli ve en az soruna sahip bir OCR çözümlemesi için, belgenin en az 300 DPI çözü­nürlüğünde taranması gerekmektedir. Pratikte ne kadar yüksek DPI, o kadar sorunsuz OCR işlemi demektir, fakat DPI boyutu arttıkça tarama hızının ciddi anlamda düşmesi ve dosya boyutunun büyümesi nedeniyle 300 DPI makul bir değer olarak kabul edilmekte­dir.

• Belgeler taranırken, belgenin taranacak bölgesinin tarayıcı yüzeyine tam olarak temas et­mesi sağlanmalıdır. Aksi halde temas etmeyen bölümler bulanık olarak taranacak ve de bu bölümlerin OCR çözümlemesi imkansız hale gelecektir.

• Tarama işlemi sırasında, taranan resimde karartıların oluşmasından sakınılmalıdır. Bir OCR programının harfleri başarılı bir şekilde tanıyabilmesi, ancak resimdeki harf alanları ve harf olmayan alanların, yani beyaz arkaplanın arasındaki ton farkının (kontrast) yeteri kadar sert, yani keskin olmasına bağlıdır. Eğer harfler ile arkaplanın renkleri birbirine çok yakınsa, bu durumda OCR sonucunun kalitesi de o oranda düşecektir.

• Bu yüzden OCR işlemine başlamadan önce elinizdeki resmi tek renkli (monochrome) ya da iki renkli (binary) olarak adlandırılan renk derinliğine indirgemeniz tavsiye edilir. Böylece harfler ve arkaplan arasındaki ton farkı maksimum düzeye çıkmış olacak ve OCR işleminin başarısı artacaktır. Tabi bundaki en büyük kıstas, resmin kalitesi ve kes­kinliğidir.

Aşağıda örnek olarak bir PDF dosyasının nasıl OCR işleminden geçirileceği anlatılmıştır:

Abby Fine Reader programını açın (Burada 11 sürümü kullanışmıştır).

Menüden "Araçlar > Seçenekler" i seçin. Açılan pencerede "Belge dilleri" kısmındaki listeden "Türkçe" yi seçin. Burada "Dilleri Düzenle" butonuna tıklayarak birden fazla dil seçebilirsiniz, fakat bu OCR işlemlerinde sorunlara yol açmaktadır. Bu yüzden de biz Türkçe belge kullanaca­

ğımıza göre, sadece Türkçe'yi seçiyoruz.

"Renk Modu" kısmında "Siyah Beyaz" seçeneğini seçin.

"Kaydet" kısmındaki ayarlar da şu şekilde olmalıdır.

Aşağıdaki "Görüntü/PDF Aç..." butonuna tıklayın ve açılan pencereden PDF dosyanızı seçip açın.

PDF dosyası açılacak ve ardından otomatik olarak OCR işlemine geçilecektir.

OCR işlemi bittikten sonra belgemiz karşımıza harfleri algılanmış olarak gelecektir. Burada is­tenilen işlemler yapılabilir, fakat bu ders daha çok başlangıç seviyesindeki kullanıcılara yönelik olarak hazırlandığından ince ayarlara girmiyoruz. Eğer dökümanınız düzgün taranmışsa OCR sonucunuz da olabildiğince kaliteli ve sorunsuz olacaktır.

Yukarıda "Araç Çubuğu" ndaki "Kaydet" butonuna tıklayın ve açılan pencerede alttaki "Kayıt Türü" listesinden "Metin (*.txt)" seçeneğini seçin.

Dosya kaydedildikten sonra "Notepad" ile açılacaktır.

Bölüm 2: Metin Editörü ile Düzenleme İşlemleri

Libre Office'i açın.

Öncelikle tüm düzenleme çalışmalarımızda kullanacağımız şablonu oluşturmamız gerekiyor. Bu şablonu bir kere oluşturacağız ve her düzenleme işinde aynı şablonu kullanacağız. Böylelik­le her defasında tekrar tekrar ayar yapmaktan kurtulmuş olacağız.

1.) Düzenleme işlemleri sırasında bol bol "Biçim > Paragraf" penceresini açacağımız için, işi­mizi kolaylaştırmak adına bu seçeneğe bir klavye kısayolu atayalım. Ben "CTRL + SHIFT + P" kısayolunu kullanıyorum.

• Bunun için menüden "Araçlar > Özelleştir" e tıklayın.

• Açılan pencerede "Klavye" sekmesine gelin.

• Alttaki "İşlevler > Kategori" listesinden "Biçim" i, "İşlev" listesinden "Paragraf" ı seçin.

• "Tuşlar" kısmına gelin. Eğer burada atanmış bir kısayol varsa "Sil" butonuna tıklayarak silin.

• Sonra üstteki "Kısayol tuşları" listesinden istediğiniz kısayolunu bulun ve seçin, ben "CTRL + SHIFT + P" yi seçtim.

• Son olarak "Değiştir" butonuna tıklayın. Artık "CTRL + SHIFT + P" tuşlarına basınca "Biçim > Paragraf" penceresi ekrana gelecektir.

• "Tamam" a tıklayıp pencereyi kapatın.

2.) Şimdi sıra sayfa biçimlerini oluşturmaya geldi.

Menüden "Biçim > Sayfa" yı tıklayın. Açılan pencerede aşağıdaki değerleri girin.

Ardından "Tamam" butonuna tıklayın ve pencereyi kapatın.

Burada anlatılan sayfa biçimi, oluşturulacak PDF'in hem bilgisayarda hem de e-kitap okuyucu­larda rahat bir şekilde okunabilmesine yönelik hazırlanmıştır. Sayfa Kindle ve türevi e-kitap o­kuyucuların ekranına tam oturmakta, karakter boyutları gözü yormamaktadır.

3.) Üç tip sayfa biçimimiz olacak: "Alt Bilgili", "Alt Bilgisiz" ve "Boşluksuz".

"Alt Bilgili" sayfa biçimimiz normal sayfalara uygulayacağımız sayfa biçimimiz olacak. Bu sayfalarda sayfa numaraları görüntülenecek.

"Alt Bilgisiz" sayfa biçimimiz giriş sayfalarında ve illüstrasyon sayfalarında kullanılarak bize fazladan alan oluşturacak.

"Boşluksuz" sayfa biçimi ise, kapak gibi sayfanın tümünü kaplamasını istediğimiz resimlerin kullanıldığı durumlarda kullanılacak.

Klavyeden "F11" tuşuna basarak "Biçemler ve Biçimlendirme" penceresini açın.

Üstteki ikonlardan "Sayfa Biçemleri" ikonuna tıklayın (soldan dördüncü sırada).

"Varsayılan" seçeneğini seçin ve sağ üst köşedeki "Seçimden Yeni Biçem" ikonuna tıklayın. İsmini "_Alt_Bilgisiz" verin. Ardından bu biçemi seçin ve sağ tuş menüsünden "Değiştir" i se­çin.

A.) Karşınıza "Sayfa Biçemi" penceresi gelecektir. "Sonraki Biçem" listesinden "Varsayılan" ı seçin.

"Sayfa" sekmesine geçin. "Varsayılan" daki değerlerin aynısı olacaktır.

"Alt bilgi" sekmesine geçin ve "Alt bilgide" seçeneğinin işaretini kaldırın.

"Dipnot" sekmesine geçin ve "Varsayılan" daki değerlerin aynısını girin.

B.) Bu sefer aynı şekilde yeni bir tane daha biçem oluşturun ve ismini "_Bosluksuz" koyun.

"Alt bilgi" özelliğini kapatın.

Bu ayarlar ile yeni bir şablon oluşturabilirsiniz. Ama ben bunun yerine "ODT" dosyası olarak kaydetmeyi ve her düzenleme işleminde bu ODT dosyasını açıp üzerinde işlem yapmayı tercih ediyorum.

4.) Şimdi sıra geldi kapak resmimizi eklemeye.

A.) Kapak resmimizi herhangi bir resim işleme yazılımı ile açın. Ben "Gimp" ve "XnView" kullanıyorum sıklıkta. İkisi de ücretsizdir.

Sayfa boyutumuzu A5 yapmıştık, yani boyutları "14.80cm x 21cm". Resmimizi"14.79cm x 20.99cm" olacak şekilde boyutlandırıyoruz (Burada bu işlemin nasıl yapılacağı an­latılmayacaktır, çünkü resim işleme ayrı bir kategoriye giriyor. Kısaca resmi kesip, biçip uygun boyuta getirmeniz gerekiyor).

Neden bu boyuta getirdik derseniz, amacımız resmin "Libre Office" tarafından küçültme işle­mine tabi tutulmasının önüne geçmek. Çünkü bu durumda resim bir miktar bulanık gözükecek­tir.

B.) Şimdi Libre Office'te tek bir sayfamız var.

Genellikle kitaplar "Kapak, İç Kapak, Künye, İçindekiler, Önsöz ..." şeklinde bölümlere ay­rılmıştır ve bu kısımlarda sayfa numaraları görüntülenmez.

"Biçemler ve Biçimlendirme" penceresinden "_Bosluksuz" a çift tıklayın. Sayfamız ayarladı­ğımız şekle bürünecektir.

Menüden "Ekle > Elle Sonlandır" seçeneğini seçin.

Karşınıza çıkan pencerede "Biçem" listesinden "_Alt_Bilgisiz" i seçin ve "Tamam" a tıklayın.

Eklediğiniz yeni sayfa otomatik olarak "_Alt_Bilgisiz" biçemine göre ayarlanacaktır.

C.) İlk sayfaya geçin. Kapak resminizi resim programınızdan kopyalayın (CTRL + C) ve Libre Office içine yapıştırın (CTRL + V). Resmi başka yollardan da ekleyebilirsiniz, mesela resim dosyasını sürükleyip bırakarak, ben bu yolu kullanıyorum genellikle.

Kapak resmi sayfanıza kopyalanacaktır. Resme çift tıklayın.

Açılan pencerede "Tür" sekmesine geçin, aşağıdaki ayarları yapın ve ardından "Özgün Boyut" butonuna tıklayın. Son olarak da "Genişlik" kısmına "14,80cm", "Yükseklik" kısmına "21,00cm" değerlerini girin.

Kapak resmimiz artık sayfaya cuk diye oturdu.

"Seçenekler" kısmına geçin ve "İçerik", "Konum", "Boyut" seçeneklerini işaretleyin ve "Tamam" butonuna tıklayın.

5.) Şimdi ikinci sayfaya geçin. TEXT dosyanızı Notepad ile açın. Tüm yazıyı seçin ve kopya­layın (CTRL + C). Libre Office içinde ikinci sayfanın içine yapıştırın.

A.) Kopyaladığınız metnin tümünü seçin. Menüden "Biçim > Paragraf" ı seçin (CTRL + SHIFT + P). Açılan pencerede aşağıdaki değerleri girin.

Son resimde görüleceği üzere, "Heceleme > Otomatik olarak" işaretlenmiştir. Bu seçenek, satı­ra sığmayan kelimeleri otomatik olarak kesme işareti ile bölerek bir sonraki satıra kaydırmakta­dır. Bazı durumlarda kesmeyi çok erken atabiliyor ve söz öbekleri arasında iki yana yaslamadan dolayı fazla boşluk kalmasına neden olabiliyor. Bu yüzden ben bu seçeneği genellikle kullanmı­yorum. Onun yerine kesme işaretlerini kendim atıyorum. Klavyeden "CTRL -" tuşlarına basıla­rak kesme işareti atılabilir. Bu kesme işaretinin özelliği, eğer satıra karakter ekleme veya çıkar­manız durumunda konumu kayıp satır sonuna değil de satır içine geldiğinde, PDF haline getir­diğinizde ya da yazıcıdan yazdırdığınızda bu kesme işaretlerinin görüntülenmiyor oluşudur ve oldukça da faydalı bir özelliktir.

"Tamam" butonuna tıklayarak pencereyi kapatın.

B.) Metin seçimini kaldırmayın. Menüden "Biçim > Karakter" i seçin. Açılan pencerede aşağı­daki değerleri girin.

"Tamam" butonuna tıklayarak pencereyi kapatın.

C.) OCR işleminden sonra en çok karşılaşılan hatalardan biri, birden fazla boşluk karakterinin yanyana bulunmasıdır. Bu durumu ortadan kaldırmak için menüden "Düzenle > Bul ve Değiştir" i seçin.

Açılan pencerede "Aranan" kısmında iki kere "SPACE" tuşuna basın (iki tane yan yana boşluk ekleyin), "Yeni değer" kısmında ise bir kere.

Ardından "Tümünü Değiştir" butonuna tıklayın. Karşınıza kaç kere değişim yapıldığını rapor eden bir pencere gelecektir. "Arama terimi bulunamadı." mesajı alana kadar bu işlemi tekrar­layın.

D.) İkinci bir değiştirme işlemi:

( ’ ) kesme işaretinin değiştirilmesidir. Bu kesme işareti yerine ben düz kesme işaretini ( ' ) tercih ediyorum. Yukarıda anlatıldığı gibi metindeki tüm kesme işaretlerini bu şekilde değiştire­bilirsiniz.

Diğer bir değiştirme işlemi:

( " ) ve ( " ) çift tırnak işaretlerinin düz çift tırnak işaretiyle değiştirilmesidir. ( " ).

E.) Dosyanızı kaydedin.

Ardından kitaptaki iç kapak, künye, içindekiler, önsöz gibi bölümleri birbirinden ayırmak için, bölümlerin sonunda menüden "Ekle > Elle Sonlandır" ı seçin ve açılan pencereden "Sayfayı Sonlandır" ı seçin ve "Biçem" olarak "_Alt_Bilgisiz" i seçin.

Bu işlemi kitabın başlangıcına kadar tekrar edin. Kitabın başlangıcından bir önceki bölümün so­nunda ise sayfayı sonlandırırken "Biçem" olarak "Varsayılan" ı seçin. Bazı kitaplarda sayfa nu­maraları "Önsöz" kısmıyla birlikte başlamaktadır. Bu tip kitaplarda bu işlemi "Önsöz" kısmın­dan önceki bölümün sonunda uygulayın.

F.) Geri kalan düzeni kendiniz istediğiniz gibi oluşturabilirsiniz. Ben burada kendi kullandığım düzeni anlatacağım.

Alt kısımda "Alt Bilgi" için ayrılmış yere tıklayın. İmleç yanıp sönmeye başladığında, menüden "Ekle > Alanlar > Sayfa Numarası" nı seçin. Bu alana sayfa numarası ekleyecektir. Bu sayfa numaraları "Varsayılan" biçemine sahip tüm sayfalarda görüntülenecektir.

Sayfa numarasını seçin ve yukarıdaki araç çubuğundan karakter boyutu olarak "11" i seçin. Yine aynı yerde metin hizalaması olarak "Ortada" ikonuna tıklayın.

Başlığı seçin. Karakter boyutunu "20" yapın, araç çubuğundan "Kalın" (CTRL + B) ve "İtalik" (CTRL + I) ikonlarına tıklayın ve başlığı ortalayın.

"Paragraf" penceresini açın ve aşağıdaki değerleri girin.

Orjinal metinden gelen sayfa numaralarını karşınıza çıktıkça silebilirsiniz. Farklı yollarla silen­ler de var ama bana sorarsanız sayfa numaraları düzenlediğiniz dökümanla orijinal kitap arasın­daki kontrolünüzü, takip etmenizi kolaylaştıran bir kılavuz görevi gördüğünden bu kısımları toptan değil karşınıza çıktıkça silmenizdir.

Yukarıdaki resimde "5" sayfa numarası gözükmektedir. Bu numarayı silmek için, ondan sonraki paragrafın başına gelin ve klavyeden "Backspace" tuşuna basın, ta ki üzerinde bulunduğunuz paragraf bir üst paragrafla birleşene kadar. Üç kere kadar basmanız yeterli olacaktır.

G.) Artık yapmanız gereken kitabı okumaya başlamak. Okudukça karşınıza çıkan OCR hatala­rını elle düzelteceksiniz. Bunlar genellikle, örneğin "biçim" yerine "hiçim" yazması, "alnının" yerine "almnın" ya da "almın" yazması, "elma" yerine "elnıa" yazması gibi harf tanıma hatala­rıdır. Tarama kalitesi ne kadar yüksekse bu hatalar da o oranda az olacaktır.

Bir de Türkçe'de bulunmayan karakterler OCR işlemi sırasında algılanmayabilirler. Bunlar ë, ä, ó, ú gibi karakterlerdir. Bu karakterleri menüden "Ekle > Özel Karakter" seçeneği ile açılan pencereden seçerek ekleyebilirsiniz. Örneğin "Húrin" ismi OCR işlemi sırasında "Hurin" ola­

rak algılanacaktır. Bu durumu "Değiştir" komutu ile tüm belge genelinde değiştirebilirsiniz.

H.) Her bölümün ilk paragrafının ilk harfini büyük yazarak kitaplarda kullanılan ve adına "DropCap" adı verilen görüntüyü oluşturabilirsiniz. Bu gerçekten de çok hoş bir görüntü oluş­turuyor kitabınızda.

Bunun için "Biçim > Paragraf" penceresinde "İlk harfleri büyüt" tabına gelin. Burada aşağıda­ki değerleri girin.

I.) Topluluğa karşı konuşamaları, mektupları, günlükleri, bir kitaptan okunan kısımları, maç an­latımlarını, yazıtları, notları, tabelaları vs. daha iyi aktarabilmek için uyguladığım biçim şu şe­kildedir:

J.) Bir diğer nokta da şu: Bazı pragraflar sayfa sonuna denk geliyor ve sadece tek bir satırı görüntülenebiliyor o sayfa üzerinde. Bu durum kötü bir görüntü oluşturuyor. Bunun önüne geçmek için tüm metni seçin ve "Paragraf" penceresini açın. "Metin Akışı" sekmesine geçin. "Artık satır kontrolü" seçeneğini seçin ve yandaki kutuya "2" değerini girin. Artık bu durum kitap boyunca yaşanmayacaktır.

Ya da bu durumu elle de düzeltebilirsiniz. Bu paragrafın üzerine gelin ve "Biçim > Paragraf > Metin Akışı > Sonraki paragraf ile birlikte tut" seçeneğini seçin.

K.) Dökümanınıza "Dipnot" eklemek için menüden "Ekle > Dipnot/Sonnot" seçeneğini seçin. Karşınıza çıkan pencerede, "Otomatik" seçeneğini seçerseniz dipnot numaralaması otomatik o­larak yapılacak, "Karakter" seçeneğini seçerseniz ise belirttiğiniz karakter dipnot belirteci ola­rak kullanılacaktır.

"Tamam" butonuna tıklayınca imleç dipnot alanına konumlanacaktır. Bu kısma dipnot metni­nizi yazabilir ya da yapıştırabilirsiniz. Metin yapıştırdığınızda biçimi bozulabilir, bu durumda metni seçip karakter ayarlarından "Times New Roman" ve "10" puntoyu seçin.

Bölüm 3: İçindekiler Bölümü Oluşturma

Örneğimizde üç seviyeli bir başlık sistemimizin olduğunu varsayacağız.

Başlık 1

Başlık 2

Başlık 3

Bu üç başlık seviyesi için ayrı ayrı "paragraf biçemi" oluşturacağız.

1.) "Biçemler ve Biçimlendirme" penceresini açın. "Paragraf Biçemleri" kısmına gelin (üstten en soldaki ikon).

Listeden "Başlık 1" i seçin ve üstte en sağdaki "Seçimden Yeni Biçem" ikonuna tıklayın. "Baslik_Belge_01" ismini verin. Ardından seçip sağ tuş menüsünden "Değiştir" i tıklayın.

Açılan pencerede aşağıdaki ayarları uygulayın:

Aynı işlemleri tekrarlayarak "Baslik_Belge_02" ve "Baslik_Belge_03" adında yeni biçemler oluşturun. Bunların sadece font büyüklükleri farklı olacak. "Baslik_Belge_02" nin "Anahat & Numaralama" tabı altındaki "Anahat Düzeyi = Düzey 2", "Baslik_Belge_03" ün "Düzey 3" olmalıdır.

2.) Şimdi yapmanız gereken, başlıklarınızı seçip ilgili biçemi listeden seçerek çift tıklamak. Artık o başlık seçtiğiniz biçemin özelliklerine sahip olacaktır.

3.) İçindekiler kısmını oluşturacağınız yeri belirleyin, ki genellikle kitabın baş kısımlarında olur. "Ekle > Elle sonlandır" ile alt bilgisiz bir sayfa ekleyin.

Menüden "Ekle > Dizinler ve Tablolar > Dizinler ve Tablolar" ı seçin.

Bu pencerede sol kısımdan içindekiler tablosunun önizlemesini görebilirsiniz.

"Biçemler" tabında her düzeyin biçemini değiştirebilirsiniz. Biçem değiştirmek için "Düzeyler" listesinden bir düzey seçin, ardından "Paragraf Biçemleri" listesinden mevcut biçemlerden bi­rini seçin ve ortadaki ok butonuna tıklayın. Seçtiğiniz düzeye seçtiğiniz biçem uygulanacak ve önizlemesi solda görüntülenecektir.

Eğer sonucu beğenmediyseniz, tablonun üzerine tıklayın ve tekrar menüden "Ekle > Dizinler ve Tablolar > Dizinler ve Tablolar" ı seçin. Tablo için istediğiniz değişiklikleri yapabilirsiniz artık.

Eğer tablo üzerinde elle değişiklik yapmak isterseniz normal koşullarda buna izin verilmez. Fakat pencerede "Dizin/Tablo" tabı altındaki "Elle yapılan değişikliklere karşı korumalı" seçe­

neğinin işaretini kaldırırsanız, artık tablo üzerinde elle de değişiklik yapabilirsiniz. Örneğin sa­tırlar arasındaki boşluk miktarını arttırabilirsiniz.

İçindekiler listesindeki herhangi bir satıra "CTRL" tuşu ile birlikte tıkladığınız taktirde, otoma­tik olarak o başlığın bulunduğu yere konumlandırılacaksınızdır.

Başlıklara uyguladığınız bu biçemler, daha sonradan dosyanızı PDF'e çevirirken PDF içinde o­tomatik olarak "Bookmark" oluşturulmasına da vesile olacaktır.

Bölüm 4: PDF Olarak Kaydetme

Döküman üzerindeki tüm düzenlemeleriniz sona erdikten sonra artık dökümanınızı PDF olarak kaydebilirsiniz demektir.

Menüden "Dosya > PDF Olarak Dışa Aktar" ı seçin.

"Dışarı Aktar" butonuna tıklayarak dökümanınızı PDF dosyası olarak kaydedin. Başlıklarınız­dan otomatik olarak "yer imleri" (bookmarks) oluşturulacaktır.

Bölüm 5: EPUB Oluşturma

Öncelikle şunu belirtelim ki, içinde çok fazla resim kullanılmış dökümanlar EPUB formatına dönüştürüldüğünde PDF formatından çok daha fazla yer kaplamaktadırlar. EPUB dosyalarında büyük boyutlu dosyalar pek makul değildirler, çünkü hem e-kitap okuyucuların hafızaları sınır­lıdır, hem de donanımları çok güçlü değildir. Bazı ucuz model e-kitap okuyucuları çok büyük boyutlu dosyaları okurken zorlanabilmektedirler. Bu yüzden de EPUB'a çevireceğimiz dökü­manlarımızda ya tüm resimleri kaldırmalı, ya da makul sayıya indirgemeliyiz. Bu aynı zamanda EPUB'a dönüşüm işlemlerini de hızlandıracak ve karşılaşabileceğimiz sorunları da minimuma indirecektir.

Ve aynı zamanda boş sayfaları ve kapak resmini de kaldırmanızı öneririm.

LibreOffice dökümanlarımızı EPUB formatına çevirebilmek için "writer2xhtml" adlı eklentiyi kurmamız gerekmektedir (eklentinin linki dökümanın başında verilmiştir). Bu eklenti ile birlik­te LibreOffice dökümanlarınızı dipnotlarıyla birlikte kaliteli bir şekilde EPUB formatına dö­nüştürebilirsiniz.

Eklentinin Manual dosyasını "http://writer2latex.sourceforge.net/index14.html" adresinden in­direbilirsiniz.

A.) Menüden "Araçlar > Eklenti Yöneticisi" ni seçin.

Açılan pencerede "Ekle" butonuna tıklayarak "writer2xhtml_1_2_Beta.oxt" dosyasını açın. Eklenti otomatik olarak kurulacaktır.

Eklenti kurulduktan sonra listede "Writer2LaTeX" ismiyle görüntülenecektir.

Ardından LibreOffice programını baştan başlatın.

EPUB'a çevirmek istediğimiz dökümanınızı açın.

Menüden "Dosya > Dışa Aktar" ı seçin.

Karşınıza çıkan pencerede alttaki "Kayıt türü" listesinden "EPUB (.epub) (*.epub)" u seçin.

Dosya isminizi yazın ve "Kaydet" butonuna tıklayın.

Karşınıza "EPUB Options" penceresi gelecektir. Bu pencerede aşağıdaki ayarlamaları yapın.

Yalnız dosyalarınızı EPUB'a çevirirken dikkat etmeniz gereken bazı hususlar vardır. E-kitap okuyucuların içinde standart font dosyaları bulunmaktadır. Eğer dökümanınızda standart font dosyalarının dışında fontlar kullandıysanız, ya bu fontları "Times New Roman" gibi standart bir fontla değiştirin, ya da açılan pencerede "Use a single font for the entire document" seçeneğini seçerek altındaki "Font name" listesinden standart bir font seçin. Eğer bu seçeneği seçerseniz, dökümanınızdaki tüm fontlar, listeden seçtiğiniz fontla değiştirilecektir. Farklı yollarla istediği­niz fontları dosyalarınızın içine gömmek mümkün olsa da genellikle tavsiye edilmez.

"Edit document properties" butonuna tıklayarak açılan pencereden EPUB'un künye bilgilerini oluşturabilirsiniz. Biz EPUB dosyasını SIGIL programı ile açacağımız için bu işlemi orada ya­pacağız.

Türkçe İmla Denetimi İçin

http://code.google.com/p/zemberek/downloads/detail?name=zemberek-ooo-1.0_rc2.oxt&can=2&q = adresinden Zemberek eklentisini indirin ve kurun.

LibreOffice'i baştan başlatın.

Menüden "Araçlar > Seçenekler" i seçin.

Açılan pencerede "Dil Ayarları > Yazım Yardımı" altındaki "Kullanılabilir dil modülleri" lis­tesinden "Zemberek Yazım Denetleyicisi" ni seçin.

"Tamam" butonuna tıklatarak pencereyi kapatın.

Araç Çubuğu'ndan "Otomatik İmla Denetimi" butonuna tıklayın.

İmla denetimi gerçekleştirilecek, hatalı olan kelimelerin altı kırmızı dalgalı çizgiyle çizile­cektir.

Eğer Eklenti Kurulmuyorsa

Eklentiyi kurdunuz, programı baştan başlattınız, ama "Kayıt türü" listesinde "EPUB" seçene­ği görüntülenmiyor. Bu durumda eklentinin kurulumunda bir problem oluşmuş demektir.

Menüden "Araçlar > Eklenti Yöneticisi" ni seçin ve açılan pencerede "Writer2LaTeX" i bu­lun ve üzerine tıklayın. Alan biraz genişleyecek ve karşınıza "Etkinleştir" butonu çıkacaktır. Bu butona tıklayın. Eklenti etkinleştirilecektir. Ardından programı baştan başlatın.

Eğer bu butona tıklayınca karşınıza aşağıdaki hata mesajı gelirse, bu durumda şu adımları tekrarlayın.

http://www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/jre7-downloads-1880261.html sitesinden sisteminize uygun olan Java sürümünü indirin ve kurun.

LibreOffice'i baştan başlatın. Menüden "Araçlar > Seçenekler" i seçin. Karşınıza gelen pen­cerede "LibreOffice > Gelişmiş" seçeneğine tıklayın. Sağ panelde "Java çalıştırma ortamı kullan" seçeneğini işaretleyin. Biraz bekleyince aşağıdaki listede sisteminize kurulu JAVA sürümleri listelenecektir. Bu listeden "Oracle Corporation" ile başlayan en son sürümü seçin. "Tamam" butonuna tıklayarak pencereyi kapatın ve LibreOffice'i baştan başlatın.

Baştaki işlemleri tekrarlayın. Eklenti etkinleştirilecektir.

"AutoCorrect" kısmındaki seçeneklerle bazı kısımların elenmesini sağlayabilirsiniz.

"Ignore hard line breaks" seçeneği ile "SHIFT + ENTER" tuşları ile oluşturulan satır başına alınmış kısımları (yeni paragraf oluşturmadan) iptal edebilirsiniz. Fakat bu düzeninizi bozabile­ceğinden, gerçekten ihtiyacınız olmadıkça bu seçeneği işaretlemeyin.

"Ignore empty paragraphs" seçeneği ile boş paragraflar göz ardı edilir.

"Ignore double spaces" seçeneği ile yan yana iki boşluk karakterinin olmasını engelleyebilirsi­niz. Biz bu durumu dökümanımızı düzenlerken hallettiğimiz için bu seçeneği seçmemize gerek yoktur.

"Navigation table > Number of heading levels" listesinden dökümanınızda kaç seviye başlık kullandığınızı belirtmeniz gerekmektedir. Yukarıda "İçindekiler" kısmını oluştururken bu du­rumdan bahsetmiştik.

"Also include original table of contents" seçeneğin, dökümanınızda oluşturmuş olduğunuz "İçindekiler" tablosunu da EPUB içine yerleştirir, fakat EPUB içinde zaten "İçindekiler" tablosu otomatik olarak oluşturulacağından ve LibreOffice içinden aktarılan "İçindekiler" tab­losunun düzeni orjinalindeki gibi olmayacağından bu seçeneğin işaretini kaldırıyoruz.

"Export" butonuna tıklayarak EPUB dosyanızı oluşturun.

B.) EPUB dosyamızı oluşturduktan sonra SIGIL programı ile açalım.

Eğer bir bölgenin bölüm başı olmasını istersek (sayfa başı ya da sayfaya ayırmak gibi düşünü­lebilir), o bölgenin başına mouse ile tıklayın. İmleç o bölgede yanıp sönmeye başlayacaktır. Menüden "Insert > Split Marker" ı seçerek o bölgeye ayrım işareti koyabilirsiniz.

Bölümlemenin bir diğer avantajı da, dosyayı küçük parçalara bölmesidir. Bu sayede e-kitap okuyucular EPUB dosyalarını zorlanmadan açabilmektedirler. Bölümlemesiz dosyalar oluştur­maktan mümkün olduğunca kaçınmak gerekmektedir.

LibreOffice'te başlıklar alattığım şekilde oluşturulursa, bölümleme otomatik olarak halledile­cektir. Yine de bazı yerlere elle bölüm ayırma işareti koymak gerekebilir.

Genellikle ana başlıklardan önce bölüm ayrımı işareti koymak yeterlidir. Dosyamızda ana başlıkların hemen başına gelip birer bölüm ayırma işareti ekleyin.

Bölümlemelerinizi yaptıktan sonra menüden "Edit > Split At Markers" ı seçin. Bölüm ayrımı işareti konulan yerlerden dökümanınız otomatik olarak bölünecektir. Her bir bölüm soldaki "Book Browser" listesinde "Text" klasörü altında ayrı bir "xhtml" dosyası olarak listelenecektir.

C.) Şimdi sıra geldi kapak resmimizi eklemeye.

Menüden "Tools > Add Cover" ı seçin.

Açılan pencerede "Other Files" butonuna tıklayın ve açılan pencereden kapak resim dosyanızı açın.

Kapak resminiz dosyaya eklenecektir.

D.) Son olarak dökümanınızı baştan sona bir kontrol edin. Eğer hatalı bölgelere rastlarsanız elle düzeltin.

Bazen özellikle başlıkların stili LibreOffice'ten doğru olarak aktarılamayabilir. Bu gibi durum­larda, bir başlık dosyasını seçin ve menüden "View > Code View" i seçin.

Karşınıza XHTML kodları gelecektir. Seiniz seçtiğiniz alan ise sarı olarak seçili durumdadır.

Burada seçili alanın üzerinde "<h1" ile başlayan etiketi göreceksiniz.

Soldaki listeden "Styles" klasörü altından "styles1.css" ye çift tıklayın. Karşınıza biçim kodları (CSS) gelecektir.

Burada "h1 {" ile başlayan etiketi bulun. Bu etiket içinde "font-size:26.666668px" gibi bir değer göreceksinizdir. Bu değeri istediğiniz gibi değiştirerek başlığınızın font boyutunu piksel cinsinden değiştirebilirsiniz. Örneğin: "font-size:32px". Eğer HTML ve CSS kodlarına aşinay­sanız burada daha bir çok seğişiklik yapabilirsiniz. Örneğin başlığın fontunu değiştirmek için "font-family:'Times New Roman',serif" kısmını değiştirebilirsiniz. Bu bölümde sadece baş­lıklar için değil tüm belgeye yönelik biçim değişiklikleri yapabilirsiniz.

E.) Sıra geldi kitabımızın künye bilgilerini eklemeye.

Menüden "Tools > Metadata Editör" ü seçin.

Açılan pencerede "Title" kısmına kitabınızın ismini, "Author" kısmına yazarını, "Language" kısmına dilini yazın.

Eğer daha fazla bilgi eklemek isterseniz (ISBN numarası gibi), "Add Basic" butonuna tıklayarak açılan pencereden seçerek çift tıklayın. Özellik alttaki listeye eklenecektir.

Daha detaylı bilgiler eklemek için "Add Role" butonuna tıklayabilirsiniz.

Bilgilerinizi ekledikten sonra "OK" butonuna tıklayarak pencereyi kapatın.

F.) Tüm düzenlemeleri yaptınız, dökümanınızı son bir kontrol ettiniz ve hata olmadığına karar verdiniz.

Şimdi sıra EPUB dökümanınızın kodların bir sıkıntı olup olmadığını kontrol etmeye.

Menüden "Tools > Validate EPUB With FlightCrew" i seçin.

Dökümanınız taranmaya başlayacaktır. İşlem bittikten sonra eğer sorun bulunursa, aşağıda "Validation Results" penceresinde bu hatalar listelenecektir. Eğer hata bulunamazsa, aynı pen­cerede "No problems found!" yazısı belirecektir. Bu yazıyı aldıktan sonra artık dosyamızı kay­dedebiliriz demektir.

Son olarak "File > Save As" i seçip EPUB dosyamızın son halini kaydedebiliriz demektir.

Eğer kitabımızı bilgisayarımız üzerinden e-kitap okuyucularda nasıl gözüktüğünü kontrol et­mek istersek "Adobe Digital Edition" programını kullanabilirsiniz.