ПОЧВЕНА ПЛОДНОСТ

др. Душко МукаетовУКИМ Земјоделски институт Скопје

2013

ПОЧВАТА е ограничен природен ресурс кој е подложен на

различни типови на деградација:

• Почвена ерозија (водена и ветрова)

• Намалување на органската материја

• Набивање (компакција на почвата)

• Сасолување

• Пренамена (изградба на објекти)

• Хемиска деградација (загадување со опасни материи)

Почвата во природата настанува како производ на педогенетсите

фактори (почвообразувачки фактори) од кои посебно треба да се

истакнат: матичниот супстрат, климата, релјефот, вегетацијата, и

влијанието на човекот.

ПОЧВА

ПОЧВЕНА ПЛОДНОСТ

Елементи кои ја дефинираат почвената плодност:

• механички состав;• структура и стабилност на структурните агрегати;• содржина на органска материја;• реакција на почвата;• водно-воздушен режим;• длабочина на почвата и обезбеденост со хранливи материи.

ПЛОДНОСТ на почвата - способноста на почвата да им ја обезбеди

на растенијата потребната количина на вода, воздух и хранливи

материи во соодветни количини и сооднос, потребен за нормален

раст и развој.

ПОЧВА

ПОЧВЕНИ ТИПОВИ Делувијални почви Мочурливо глејни почви

ПОЧВЕНИ ТИПОВИ

Ливадско блатни почви Алувијални почви

ПОЧВЕНИ ТИПОВИ

Регосоли Циметни шумски почви

ХЕМИСКИ СВОЈСТВА Реакција на почва (pH)

Реакцијата на почвата (почвениот раствор) претставува односна водородните (H+) и хидроксилните (OH-) јони

Реакцијата на почвата влијае врз:

• Достапноста на хранливите материи и ефикасноста на ѓубрењето

• Мобилноста на хранливите материи (и загадувањето на почвата)

• Стабилноста на структурните агрегати на почвата

• Подвижноста на водата во почвата и нејзината аерација

• Порастот на растенијата

• Ефикасноста на пестицидите

• Животната средина

ПОЧВА

Оптимална pH за успешно одгледување на

јаболкото е умерно кисела до неутрална

(помеѓу 5,8-7)

За изборот на растителниот вид, сорта или подлога реакцијата на

почвата е едно од најважните својства

На базични (алкални) почви треба да се користат физиолошки

кисели минерални ѓубрива и обратно на слабо кисели почви за

доведување на pH вредноста на оптимум треба да се користи

физиолошки базични минерални ѓубрива, а на кисели и силно кисели

почви е неопходно да се изврши калцификација

ПОЧВА

Киселите почви се неутрализираат со процесот на

калцизација т.е со додавање на варовник (калцитен и

доломитен), CaO, Ca(OH)2, сатурациона мил, меки лапорести

варовници и др. Со примената на варовник, покрај тоа што се

влијаее на промената на pH на почвата, калцитот претставува и

добар извор на калциум, додека доломитот истовремено е извор

на калциум и магнезиум.

Калцизацијата како агромелиоративна мерка е скапа и

затоа најчесто се применува во комбинација со други мерки

(хумизација, длабоко и мелиоративно орање, одгледување на

многугодишни треви, правилно ѓубрење и сл.)

ПОЧВА

Оптимални вредности за пораст на растенијатаПОЧВА

Реакцијата на почвата има големо влијание врз динамиката нахранливите елементи за растенијата, на плодноста на почватаи на процесот на растење и развивање на растенијата.

Оптимални интервали на pH на почвата за одгледување нанекои растенија

Ред.број Култура рН

1 Пченица 6.5-7.52 Јачмен 6.0-7.53 Р’ж и овес 5.0-7.04 Компир 5.0-6.55 Сончоглед 6.0-7.06 Пченка 6.5-7.07 Тутун 6.0-7.08 Грав 6.0-7.09 Јагода 5.0-6.0

10 Малина 5.6-6.511 Рибизла 6.0-7.012 Јаболко 5.8-7.013 Праска 6.0-7.214 Вишна, круша, цреша, слива, орев 6.2-8.215 Бадем 6.5-7.516 Лешник 6.0-7.0

Органската материја во почвата водипотекло до живите организми кои по нивнотоодумирање се разложуваат во поглема илипомала мера. Од новонастанатите материи сеградат нови органски форми кои се достаразлични од живата материја од која настанале.

Количината на органска материја вопочвата, како и нејзиниот квалитет влијаат несамо врз порастот на растенијата, туку и целиотпроцес на образување на почвата кој е тесноповрзан со присутноста на органската материја

ОРГАНСКА МАТЕРИЈА ВО ПОЧВАТА

Со цел да се постигнат високи и квалитетни приноси потребно е да

се превземат мерки со кои ќе се зачува содржината на органската

материја во почвата. Доколку не се внесува редовно арско ѓубре,

тогаш потребно е да се воведе плодоред, заорување на жетвените

остатоци или засејување на меѓупосеви за зелено ѓубрење.

Потребно е да се усклади ѓубрењето со органски ѓубрива и

агротехничките мерки со плодоредот и потрошувачката на азот со

цел да се намалат трошоците за ѓубрење и да се намали

измивањето на азот од почвата. Со контролирано внесување на

арско ѓубре на секои 3-4 години постепено ќе се подигне

содржината на органска материја во почвата.

ОРГАНСКА МАТЕРИЈА ВО ПОЧВАТА

Еден дел од делумно разложената органска материја со помош намикроорганизмите се претвара во хумус и тој процес се нарекувахумификација. Делот од органската материја кој е целосно распаднати од кој се образувани нови хемиски соединенија се нарекува хумус ихумусни киселини.Ослободувањето на елементите од недостапна органска форма водостапна форма се вика процес на минерализација или мобилизацијана хранливите материи.

Содржина на хумус %

Песоклива почва Висока > 2.5

Средна 1.0-2.5

Ниска < 1.0

Иловеста почва Висока > 4.0

Средна 1.5-4.0

Ниска < 1.0

Глинеста почва Висока > 5.0

Средна 2.0-5.0

Ниска < 2.0

Содржината на хумус и вкупен азот во почвата служат како податокпри подготвувањето на план за ѓубрење

Класификација на почвите според содржината на хумус

0 % CaCO3 Бескарбонатни

0-5 % CaCO3 Слабо карбонатни

5-10 % CaCO3 Средно карбонатни

Над 10 % CaCO3 Силно карбонатни

Калциум карбонат (CaCO3)

Калциум карбонатот има голем улога врз pH вредноста на почвата,како и врз изборот и користењето на органските и минералнитеѓубрива и врз нивното дејство во почвата. Достапноста на фосфороти на некои микроелементи (цинк, железо) е во директна зависностод содржината на калциум карбонат во почвата. При подигање наовоштарник, задолжително треба да се внимава на неговатасодржина во почвата, која многу често претставува ограничувачкифактор при изборот на парцела. Почвите според содржината накалциум карбонат се делат во четри групи.

Класификација на почвите според содржината на CaCO3

ВОДНО-ФИЗИЧКИ СВОЈАСТВА НА ПОЧВАТА Механички состав

Фракции на почвата и текстурни класи

скелет крупен песок ситен песок прав глина

тешка глина глина иловеста глина глинеста иловица иловица песоклива иловица иловест песок песок

поволен механички состав + поволна и стабилна структура=

поволна вкупна порозност и поволен однос на капиларни и некапиларни пори

= поволен воден и воздушен режим на почвата

Структура на почвите

Грануларна Аглеста блоковидна Призматична

Плочеста Зрнеста и прашкаста Столбеста

Порозност

ВКУПНА ПОРОЗНОСТ - Вкупен волумен на порите изразен вопроценти од вкупниот волумен на почвата

Инфилтрација

Инфилтрација - процес на навлегување на водата вопочвата и нејзино понатамошно движење во неа

Привидна и фактичка густина

Фактичка густина на почвата е број (во g/cm3 или t/m3) којпокажува колку одреден волумен на почва е потежок од ист таковволумен на вода

Волумна специфичнатежина е број (во g/cm3 илиt/m3) кој покажува колкуодреден волумен на почватаво неразрушена состојба(заедно со порите) епотежок од ист таковволумен вода

фактичка - привидна густина = вкупната порозност

Механички состав

Профил бр. Локалитет Почвен тип Хоризонт и 

длабочина

Крупен песок       

0.2 ‐ 2mm

Ситен песок 0.02 ‐0.2mm

Крупен+ситен песок            

0.02 ‐ 2mm

Прав      0.002 ‐0.02mm

Глина  <0.002mm

Прав+глина <0.02mm

делувијални почви

2 Езерани делувијални Ap 0‐34 7,70 21,50 29,20 36,70 34,10 70,802 Езерани делувијални IIc 34‐68 10,60 21,00 31,60 40,90 27,50 68,402 Ezerani делувијални IIIc 68‐100 33,60 33,40 67,00 18,60 14,40 33,0020 Волкодери делувијални 0‐20 12,90 81,70 94,60 2,50 2,90 5,4020 Волкодери делувијални 20‐40 21,50 60,30 81,80 8,80 9,40 18,2028 Асамати делувијални 0‐20 23,60 64,10 87,70 7,90 4,40 12,3028 Асамати делувијални 20‐40 12,40 72,90 85,30 10,60 4,10 14,70

17,47 50,70 68,17 18,00 13,83 31,83

Профил бр. Локалитет Почвен тип Хоризонт и 

длабочинаКрупен песок 0.2 ‐ 2mm

Ситен песок   0.02 ‐ 0.2mm

Крупен+ситен песок 0.02 ‐ 2mm

Прав        0.002 ‐ 0.02mm

Глина  <0.002mm

Прав+глина <0.02mm

глејни почви

3 Езерани Мочурливо глејни A 0‐14 32,70 28,60 61,30 23,10 15,60 38,703 Езерани Мочурливо глејни Gso 14‐54 10,00 38,00 48,00 37,10 14,90 52,003 Езерани Мочурливо глејни Gr 54‐90 10,00 38,10 48,10 35,70 16,20 51,903 Езерани Мочурливо глејни Gr 90‐110 6,90 36,60 43,50 35,70 20,80 56,5011 Езерани Мочурливо глејни A 0‐16 17,60 43,80 61,40 27,10 11,50 38,6011 Езерани Мочурливо глејни 16‐28 28,20 27,70 55,90 27,00 17,10 44,1011 Езерани Мочурливо глејни 28‐59 30,00 39,50 69,50 16,40 14,10 30,5011 Езерани Мочурливо глејни 59‐100 27,80 53,20 81,00 9,50 9,50 19,0023 Сирхан Мочурливо глејни 0‐20 0,80 78,90 79,70 14,00 6,30 20,3023 Сирхан Мочурливо глејни 20‐40 3,30 85,70 89,00 8,90 2,10 11,0024 на Езеро Мочурливо глејни A/Gso  0‐15 2,60 94,90 97,50 1,80 0,70 2,5024 на Езеро Мочурливо глејни Gr 15‐33 8,50 88,90 97,40 1,10 1,50 2,6030 Асамати Мочурливо глејни 0‐20 8,30 36,80 45,10 26,60 28,30 54,9030 Асамати Мочурливо глејни 20‐40 10,00 37,90 47,90 21,50 30,60 52,1033 Асамати Мочурливо глејни 0‐20 55,50 39,80 95,30 2,10 2,60 4,7033 Асамати Мочурливо глејни 20‐40 84,60 13,30 97,90 0,70 1,40 2,10

24,69 56,76 81,44 8,96 9,60 18,56

Механички состав

Профил бр. Локалитет Почвен тип Хоризонт и 

длабочинаКрупен песок  0.2 ‐ 2mm

Ситен песок   0.02 ‐ 0.2mm

Крупен+ситен песок 0.02 ‐ 2mm

Прав         0.002 ‐ 0.02mm

Глина  <0.002mm

Прав+глина <0.02mm

алувијални почви

15 Ezerani alluvial soils 0‐17 50,00 32,10 82,10 11,60 6,30 17,90

15 Ezerani alluvial soils 17‐35 34,50 31,70 66,20 19,80 14,00 33,80

15 Ezerani alluvial soils 35‐63 2,70 92,00 94,70 2,70 2,60 5,30

15 Ezerani alluvial soils 63‐110 25,20 72,30 97,50 0,90 1,60 2,50

15 Ezerani alluvial soils 110‐135 29,30 66,70 96,00 3,10 0,90 4,00

15 Ezerani alluvial soils 135‐151 80,00 18,40 98,40 0,90 0,70 1,60

36,95 52,20 89,15 6,50 4,35 10,85

Механички состав

ВИ БЛАГОДАРАМ