Durmu BULGUR - Hatice BÜYÜKKALA YCI
ARALIK- 2007 KONYA
(TK.) (I. C)
Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanl, Konya Büyük§ehir Belediyesi, Selçuklu Belediyesi (Konya), Konya Ticaret Borsas ve Beysu A..'nin katklar ve Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi ile S.Ü. Mevlana Ara§trma ve Uygulama Merkezi i§birlii ile 02-05 Mays 2007 tarihinde düzenlenen 2007 UNESCO MEVLANA YILINDA ULUSLAR ARASI VII. DiL, YAZlN, DEY BLM SEMPOZYUMU'nda sunulan bildirilerden olU§maktadr. Kitabn bütün yayn haklar Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi De kanlna aittir. Kitaptaki yazlardan yazarlar sorumludur.
Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Ardçl Mh. Yeni stanbul Cd. No: 343, PK: 42003 KONYA
Tel: 0090 332 2410107-2231505 E-mail: dilyazinck2uis !a)selcuk. ed u. tr
SELÇUK ÜNVERSTES BASlM EV
ONURKURULU Prof.Dr. Süleyman OKUDAN
DÜZENLEME KURULU BAKAN
BAKAN YARDIMCISI Yrd.Doç.Dr. Nuri iMEKLER
Mevl€na Aratrma ve Uygulama Merkezi Müdürü
SEMPOZYUM SEKRETERLG Yrd.Doç.Dr. Hüseyin KANDEMR
Yrd.Doç.Dr. Sinan GÖNEN Ar.Gör. Bahadr Cahit TOSUN
ÜVELER Ör.Gör. Ayen ÖZÇMEN
Dr. Durmu BULGUR Ar.Gör. Yamur KÜÇÜKBEZRC Ar. Gör. Hatice BÜYÜKKALA YCI
Ar.Gör. Fatih ERBAY Ar.Gör. Mehmet YASTI
Ar.Gör. Süleyman UZKUÇ Ar.Gör. Asl KUTLUK Ar.Gör. Emel KAYA Ar.Gör. Faris DEMR
Madame Martine CHERY
Prof. Dr. Abdülvahid ÇAKIR i Gazi Üniversitesi ProfDr. Adnan KARASMALOGLU! Krkkale Üniversitesi
ProfDr. Ahmet SEVGi 1 Selçuk Üniversitesi Prof .Dr. Ali Osman ÖZTÜRK/ On Sekiz Mart Üniversitesi
ProfDr. Altan AYKUT 1 Ankara Üniversitesi Prof.Dr. Assia DJEBAR 1 Fransz Akademi Üyesi Prof.Dr. Cemal YILDIZ i Marmara Üniversitesi
ProfDr. Cengiz ERTEM 1 Hacettepe Üniversitesi Prof.Dr. Doan GÜNAY i Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof.Dr. Emine YENTERZ 1 Selçuk Üniversitesi ProfDr. Gabriel Mandel KHAN 1 Mi lan o Üniversitesi
Prof.Dr. Gönül AYAN 1 Selçuk Üniversitesi ProfDr. Gül Durmuolu KÖSE/ Anadolu Üniversitesi
Prof.Dr. Gürsel AYTAÇ i Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Hüseyin AYAN i Selçuk Üniversitesi
Prof. Dr. Hüseyin GÜMÜ 1 Manmara Üniversitesi ProfDr. smail YAKIT i Süleyman Demirel Üniversitesi
ProfDr. Johan n STRAUSS 1 Strazburg Üniversitesi Prof.Dr. Johann TJSCHLER 1 Technische Universitat i Dresden
ProfDr. Judith SPENCER 1 Alberta Üniversitesi 1 Kanada Prof. Dr. A. Kazm ÜRÜN 1 Selçuk Üniversitesi
Prof. Dr. Kenan GÜRSOY i Galatasaray Üniversitesi Prof.Dr. l\ubilay AKTULUM/Süleyman Demirel Üniversitesi
Prof.Dr. Mahmut Erol KILIÇ 1 Marmara Üniversitesi ProfDr. Mehmet DEMREZEN 1 Hacettepe Üniversitesi
Prof.Dr. Michel BALIVET 1 Marsilya Üniversitesi 1 Fransa ProfDr. Michel BAREAU 1 Kanada 1 C!RMSB-Portekiz
Prof.Dr. Muharrem EN 1 Adnan Menderes Üniversitesi Prof. Dr. Murat DEMRKAN 1 Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Mustafa ÖZCAN 1 Selçuk Üniversitesi ProfDr. Nasuhi Ünal KARAASLAN i On Sekiz Mart Üniversitesi
Prof.Dr. Nedim KULA/ Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Paul DUMONT 1 Strazburg Üniversitesi
Prof. Dr. Sevim SÖNMEZ 1 Ufuk Üniversitesi Prof. Dr. Sophie BASCH 1 Poitiers Üniversitesi
Prof.Dr. Tahsin AKTA 1 Gazi Üniversitesi ProfDr. Talat S. HALMAN 1 Bilkent Üniversitesi
Prof. Dr. Tanju NAL 1 Bilkent Üniversitesi Prof. Dr. Turul NAL i Hacettepe Üniversitesi Prof.Dr. Tuna ERTEMI Anl<ara Üniversitesi
Prof. Dr. Yakup KARASOY 1 Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Zeynep GÜNAL i Gazi Üniversitesi
Doç.Dr. Abdullah ÖZTÜRK/ Selçuk Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet ÇELK/ Hacettepe Üniversitesi
Doç. Dr. Nalar BÜYÜKKANTARCIOGLU 1 Hacettepe Üniversitesi Doç.Dr. Ylmaz KOÇ 1 Selçuk Üniversitesi
YrdDoç.Dr. Gülbün ONUR/ Selçuk Üniversitesi YrdDocDr. Levent DOGAN/Trakya Üniversitesi
Yrd.DoçDr. Naile HAClZADE i Selçuk Üniversitesi YrdDoç.Dr. Nazan TUT A i Ankara Üniversitesi Yrd.DoçDr. Nazl GÜNDÜZ i Selçuk Üniversitesi
YrdDoç.Dr. Nuri iMEKLER i Selçuk Üniversitesi Fernande GONTHIER 1 Fransz Yazar
Abd.,llah ÖZTÜRI(
AÇILI KONUMALAHI
PROF.DR. ASSIA DJEBAR (FRANSIZ ALADEII.i ÜYESi) PROF .DR. HALiL CN (UFUK ÜNVERSiTES)
PROF.DR. TALAT S. HALMAN (BiLLENT ÜNiVERSiTESi) PROF.DR. CENGiZ ERTElli (HACETTEPE ÜNiVERSiTESi
PROFDR. PAUL DUMONT (STRAZBURG ÜNiVERSiTESi)
BLDRLER 1 PROCEEDINGS
Mevlana'nn Toplum Düüncesi Incia Günümüz Toplumuna Bak---'"::=--------------------------------------------- 97 MdekÇAKAR Halide Edi b Advar'n Romanlarnda M ev levilik ---------------------------------------------------------------------------105 Metm1et Azizgz ALIYE VA The Similarities between Visions of Mawlana and in the Modern World -----------------------------------------------113 Mohammal ZIAR Rum i, Poete-Philos ophe San s F rontieres --------------------------------------------------------------------------------------131 Möhsiin NAGISOYLU Mevlana iirlerine eyh Safi ed din' in Açklanalar -------------------------------------------------------------------------13 5 N aile SÜLEY!\L&.NOV A Azerbaycan 'da Mevlana 'nn Eserlerinin El Yazna Nüshalar-------------------------------------------------------------143 Nezaket MEMMEDL Mevlana Celalettin Rumi ve Attar iirinde Tasavvu±i S imge ve lllecazlar----------------------------------------------147 Nurgiil ÖZCAN lllevh1na 'nn lllesnevisi 'nde Bir llletafor Olarak ''Kör"lük ----------------------------------------------------------------15 7 Roih RI7AYEVA i'devl ana De l as -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------167 Saadet KARAKÖSE Medana 'nn ki Gazelinde Yaam ve Ölüm ---------------------------------------------------------------------------------173
S<·Hil't HUYE\'/1.
ÇEVRBLM BLDRLER
__ GiilpedSER'L Friedrich Wilhelm Nietzsche'nin Als o Sprach Zarathustra Adl Eserinin Türkçeye Çevirisi Üzerine Bir nceleme-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------289 Ha·nn MEK ~re-Service Enlish Teachers P-oblens in the Translation of the Mathnawi--------------------------------------------297 Ilragim DAMIRA Çeviri Bilim Teorisinde "Çevimenin Yalanc Dostlar" veya Karde Dillerden Çeviride Yanltan Hususlar -----303 Joham St·n.ss
Tercüme -Çeviri: La Transfonnation D'Un At Ancien A. L'Epoque Republicaine------------------------------------311 Mnharo·em TOSUN- Filiz AN Die Übersetzungsmtik Zwischen W erk Und Te:--1. --------------------------------------------------------------------------329 Neslihan Kansu YRTKNRR- Kamer SERTKAN Ideology, Lexica\ Manipulation and Translation: Pollyanna in Turkish -------------------------------------------------337 Recep AKAY- Nesrin ERDOGAN Çevinnenden Kaynaklanan Biçim ve Biçen Kullanmyla lgili Dilbilimsel Bi· Çözümleme A.ray--------------345 SelinKAYHAN Çok Dilli Bir Çeviri Karlatnmas; S eta, Soie, pek-----------------------------------------------------------------------353 YelizYAUN Bilgi ve Teknoloji Çanda Çevi~(Bilin)de Son Yönelimler: Çevimenin/Yerelletinnenin Kültür! er Aras letiim deki Yeni K onumu -----------------------------------------------------------------------------------361
DEYBLM BLDRLER
DLBLl\I BLDRLER
1
Giri
Konya'da daha çok genç iken hocalk etmeye balad zaman, "sevilen ulu kii"
manasnda sevgi ve sayg iareti olarak kullanlan "Mevlana" ünvan ile anlmaya balayan büyük alim, mutasavvf Muhammed Celaleddin eski bir Türk kültür merkezi olan Belh'de 30 eylül 1207 tarihinde domutur.
Bütün insanl din, dil, renk ve cinsiyet fark gözetmeksizin kucaklayan düünceleriyle uluslar ve çalar üstü olma derecesine yükselmi olan Mevlana Celalettin-i Rumi, çamzda her geçen gün daha çok insan tarafndan anlalan,sevilen, srlanna daha çok vakf olunan bir k; sosyal ve ruhsal bunalmlardan sklan insanlk için bir snak, manevi bir önder olmutur. Mevlana'y okuyan, O'nun sevgi, hogörü ve ahlak dünyasndan nasibini alan bireyler ve böyle bireylerden oluan toplumlar gerçek kurtulua ve manevi huzura ve bara ulaabilmeliedirler.
Selçul: Üniversitesi MevHina Kongreleri Mevlana 20-30 yldan beri ülkemizde çeitli vesilelerle anlr ve bu münasebetle
Mevlana anlatlr, sema gösterileri yaplr; bu anma törenleri Konya'da Turizm dernei tarafndan icra edilirdi. Selçuk Üniversitesi Rektörlüüne atandm Kasm 1984 tarihinden itibaren Mevlana'nn bilimsel platfom1da anlmas ve Selçuk Üniversitesinin bu görevi üstlennesi gereini tespit ettim Bu amaçla her yl bir milli Mevlana kongresi yaplmasn; kongrenin tarihinin 3 mays olmasn kararlatrdk Bu günün seçilnesinin sebebi Mevlana ailesinin 1228 ylnn 3 mays günü Konya'ya gelip yerlemi olmasdr. Mevlana'nn
babas alimler sultan Bahaeddin Veled 3 mays 1228 tarihinde Sultan Alaeddin Keyk:ubat'n (1219-1238) özel daveti üzerine Konya'ya gelip yerleti. Selçuklu Sultan, Bahaeddin Veled'in erefine saraymda bir toplant düzenledi ve O'nun alin1ler sultan
olduunu kabul etti.. Selçuk Üniversitesi bünyesinde bir Mevlana aratmalar enstitüsünün kurulmas herkesin ortak istei idi. Talebnizi YÖK' e resmen intikal ettirdik. Ancak YÖK önerdiimiz ismi deitirerek ve 02.05.1985 tarihli karar ile Selçuk Üniversitesi Rektörlüüne bal Selçuklu Aratunalar Merkezinin kurulmasm kabul etti.Bu merkez rektörlük görevinde kaldm 1995 yl sonuna kadar 7 milli, 3 uluslar aras kongre ve 3 milli sempozyum düzenlemitir. Bu kongreler 3 ylda bir uluslar aras düzeyde gerçekletirilmitir. Mevlana kongreleri dmda Selçuklu kültür ve medeniyeti konusunda da iki sempozyum ve be adet milli nitelikte seminer gerçekletirmi ve bütün bu toplantlarda sunulan tebliierin hemen hepsi kitap halinde yaymlanmtr.
Mevlana Amac
Mevlana kongrelerinin amac, yalnz tarihi ve kültürel dini, edebi ve felsefi nitelikli tebliler! e Mevlana 'y anlatmak deil, 1 3. asrdan beri yaayan ve sonsuzlua akp giden bütün çalarn insanlarn, özellikle Türk-müslüman toplumlarn bütünüyle kucaklayan, etkileyen bir düünce sistemini anlatmak; mesajlar daha anlalr hale getirmek;pek çou yaanan hayatm parças olan insani,ahlaki ve manevi deerleri sürekli canl tutmak ve gelitir11ektir.
II 2007 \INESCO MEVLANA YILINDA
Mevlana tasavvu[ ahlak ve felsefesindeki sevgi, hogörü, tevazuu, ilim ve eitim
esaslar ile anlatlmal; tüm insanla vermek istedii mesajlar ile tantlmaldr. O zaman bu Büyük düünürt anmak gerçek amacna ular.Çünkü O'nun düüncelerine, hogörü ve güzel ahlakna insanln dünden daha çok ihtiyac vardr.Gelecekte de ihtiyac olacakir. Dier taraftan Mevlana'y sadece (ak) sevgi unsunyln anlatmak veterli olmad gibi, O'nu yalnz bir turizm veva tantm konusu gibi ele almak da büyük dliünlire saygszlk tekil eder. B u kongrede iir ve dil açsndan ele alnmas çok Yerinde olmutur.
Mevlana Tasavyuf.mla Temel Kavramlar Allah, insan, insan ve ilahi sevgi; sevgi; dinler aras hogörü, insan- kamil, güzel ahlak,
evrensellik; akl, çalkanlk, bilgi ve taassupsuzluk, yenilie ve deiime açk olma. Mevlana bal bana bir ilim, eitim ve ahlak ekolü, bir hayat felsefesidir. Mevlana
slam dini ve Türk kültürtinün olduu kadar eYrensel insanlk anlaynn gerçek temsilcisi dir.
Mevlana Celalettin-i Rumi'nin bütün çalarn insaniarna hitap eden, insan olgunlua ulatnnaya matuf görulerinden bazlarna satrbalaryla temas etmek istiyonm.
Gercekten Mevlana tasavvufunda her evin temeli ve amac insandr. nsan Allah'n yervüzündeki halifesidir: Tanr'nn vervüzüne vansmasdr. O halde Yaradan'n eseri olan insann mükemmellestirilmesi, baska bir devimle kamil insan derecesine ulastrlmas
Mevlana 'nn temel gayesi dir. nsann olgunlasmas bencilliini, ihtiras ve kin duvgularn asarak ayn zamanda bakalar, toplmnu, milleti ve devleti icin yasamak ve calsmak zomnda olduu inancna ulasabilmesi: hosgörü ve sevg:ivi insanlk aleminin bar ve huzum icin vazgeçilmez manevi bir tnsur olarak göm1esiyle mümkün olur. Bu olgunluk evrensel deeri olan bir ahlak ve eitim gerçeidir ki insanl ebedi barsa götürür.Bu sebeple günümüzde bütün dünya insanlarnn Mevlana'dan gelecek ilhmna ve bu ilhamn verecei sifava ihtivac vardr. Mevliina slam' özü ve sözüvle don yommlamakta; slam' taassuptan, banazlktan, ekilden ve hurafeden hrtarmah.iadr. slam kendisinden önceki kitabi dinleri de h1eaklar. Bu açdan evrenseldir. Din ve rk fark gözetmeksizin bütün insanla acktr. Onun icindir ki, Mevlana dini, dili, rk ne olursa olsun bütün insanlara seslenebilmis ve onlar günahlada dolu olsa bile gönüllerine girip ver etmi, insanln kurtulu ümidi olmustur.
Uluslar ve insanlar arasnda savan sona ernesi, barn egemen olmas için uluslarn yöneticileri ve bütün bireyler insann kutsal bir deer olduuna inaunaldr. Mevlana'ya göre insan Tanr'nn bir mucizesidir. nsan maddi ve manevi deerlerin sentezi olan bir varll1:r. Biyolojik varln tam ve mükemmel olmas onu ayn zamanda mutlu ve mükemmel insan yapmaya yetmez Maddi ve biyolojik varla ruh veren maniidr; manevi deerlerdir.Manevi deerlerden soyutlanm insan, sadece eklen insandr.Mevlana'nn
dedii gibi "nsan yalnz görünüü ile insan olsa idi Muham11ed ile Ebucehil eit olurdu." Mevlana tasavvufu sradan, bilinen, tasavvuf türlerinden farkl olup dinamik, hayatla iç
içe bir karakter tar. Mevlana'y hayattan soyutlamak mümkün deildir.Bu sebeple O, hayatn daha güzel ve mutlu bir olay haline gelmesini önleyen sosyal hastalklara çok sk temas eder ve onlarn iyiletirilmesi yollarn gösterir.
Bu amaçla Mevlfna tembellie sava açar; çünkü slamiyet çalmay hararetle tevik etmekte, kendisi, ailesi ve toplum için çalmay ibadet telakk ctmektedir1 slamiyet'in bu üstün yönüne ramen, slam ülkelerinin büyük çounluunun geri kalm ülkeler olmalarnn sebebi tembellik, slamiveri anlay ve yommdaki cehalet ve taassuptur.
1 l(u·'an Hior suresi~ 20.\veL Nebe suresi;ll. 3yet Cuna suresi iiyet
ULUSLAR ARASI VII. DL Yi'\ZIN. DEY J3LJ\I SEl\ IPOZYUJ\!U n
Mevlana insan hayatnda akln rolünü ön plana alc kadercilii recldecler. Akl Allah'n insana en büYük ihsan Ye yaradlnular içinde insann en belirgin üstünlüü sayar. "Akl insann bedeninde bir hükümdardr. Ikeler organlar ona uyariarsa iler düzeninde gider; itaat etmezlerse bütün iler bozulur. Akln nda çalmak pek iyidir, pek güzeldir, pek faydal dr. 2 Sözleriyle akl ve çalma ilikisini tahlil eder.
Akl, çalkanl, güzel ahlfk:n bir parças sayac çünkü insan güzelletiren,
olgunlatran güzel ahlaktr. Ahlakl insanlardan oluan toplum, huzur ve bar kolay bulur ve onu korur. Gerçekten çamzn sosyal hastalklarnn temelinde yatan asl sebep bireysel ve sosyal ahlakiaki zaaf1ardr.Çanda bu gerçei tespit eden Mevlana güzel ahlak
insanln evrensel deerlerinden biri olarak görür. Mevlana ahlakc vönü ile eitimciler. ilahivatclar. psikolog ve sosvologlar tarafndan çok dikkatle ele alm11aldr. O'mm ahlak anlav slamiyet'in öngördüü kurallardan ibarettir. Cünkü bütt. dinler gibi slamiyet güzel ahlak, elinin temeli ve mükenunel insan olmann basta gelen sartkabul eder.
Mevlana'nn güzel ahlaka dair görüleri bireysel ve objektif ahlak kapsayan evrensel esaslardr. nsanlar kin, nefret ve dümanlktan armnaya davet eden Mevlana,"Yaratlandan ikayet Yaratan'dan ikayettir", "Dümanlk, düman olann eti, derisi deildir.Ondaki aalk düüncedir", "Düman da yalanclmn aça çkmasndan fazla utandracak bir ey yoktur." diyerek bireysel ahlak esaslarnm toplumsal ahliika salam bir zemin oluturduunu kabul etnektedir.
Ahliik bize egomuzu, pein hükümlerimizi amay öretir. Da dönük hareketlerimzle içsel deerleriniz arasnda bir denge salar. Bu dengenin merkezi doruluk ve güvenilirliktir.
O'na göre doruluk,"Olduu gibi görümnek veya göründüü gibi olmaktr" Bu esas güzel ahlakm, kaml insan olmann; insanlar arasnda kumlacak salkl diyaloun
vazgeçilmez artlarndan biridir. Güzel ahlaka ancak büyük bir mücadele sonunda ulalabilir. Bu mücadele insann nefsi
(egosu)ile yapt savatr. Nefsi ile savamak cihad- ekber'dir3 Bu mücadeleyi kazanamayanlar, kendi kendileriyle kavga ederler. Kendileri ve toplum için somn olurlar; kazananlar ise doruyu bulurlar, kamil insan olma mutluluma ererler.
Mevlana'ya göre haklnn hakkn teslim etmek, kendisi için istediii bakas için de istemek; domluun, olgunlum ve güzel ahlakl olmann bir baka yönüdür. nsan bu deerlere hak ve adalet için, Allah için sahip çkarsa gerçek mutluluu bulur. Kii yaptn Allah için yapmal, çünkü Allah omm gönlündekileri bilir. nsan domyu bulmada, kilmi insan olmada akl yolundan ayrlmamaldr. Mevlana'nn bütün eserleri bizi Hz. Peygamberin bir hadisini göz önünde bulundurmaya sevk eder. Bu "Allah güzeldir, güzeli sever "hadisidir.Bu u demektir: Her insan için gerekli olan ey Allah, ak ve güzelliktir.nsan her iini amelii, Allah'n huzurunda yaptn ve ölümünden sonra hesap vereceinin bilincinde olursa; her iini kendisine ve bakalarna olan sevgi ile yaparsa; sanat ve kültür eserleri vererek va da onlara sahip çkarak deerlendirirse, onlardan yararlanarak güzel ameller yaparsa dünyamz huzur ve bar içinde olur.
Mevlana, insann olduundan baka görtim11eve çalmasnn günümüzün deyimiyle takiyye yapmasnn onun gerçek durumunu dei:;tim1eyeceini; bumn riya olacan belirtmektedir. Mevlanii 'nn her zaman geeerli olan. encnsel ahlak kural "Olduu gibi görümek veva göründüü gibi olmak" cok az kisinin sahip olduu vüksek haslettir.
'l\Iediinil, Fihi !\Iii Fih sh. 1 lll· lll stanbul 1959 3 1\levlanii age.sh.l -17
IV 2007 UNESCO ldEVLANA YILINDA
Olduundan farkl görünmek ise slam'n en büvük günahlardan biri sayd rivann cok bariz ve insan kücültücü bir seklidir."
Sevgi, hogörü, hakk teslim ve farklla sayg, farkl din ve rktan insanlar birbirine yaklatran, onlar arasnda scak insani balar tesis eden en güçlü ilmillerdir. Yunus 'un deyiiyle, yarahim Yaradan'dan ötürii seven mutasavvflar Türklerin Anadolu'ya giriinden itibaren Anadolu insamnn gönüllerini kazanmlar; dinleri ve kültürleri farkl insanlar hcaklayarak onlara din ve vicdan özgürlüünün tannmasn savunmular. Siyasi ve askeri güç sahibi hükümdarlar da onlarn bu göriilerine aynen uymulardr. Bu ekilde 13. ve 14. asrn mutasavvflar Anadolu'nun milnevi fatihleri olmulardr. Sadece askeri, siyasi ve idari fetih Anadolu'yu bir Türk ve slam yurdu yapmaya yetmeyebilirdi. Türk hül.iimdarlarnn ve kumandanlarnn ehliyet, dirayet ve müsamahas, Türk mutasavvflarnn insancll, merhameti, sevgi ve hogörüleri maddi ve manevi bir fetih gerçeini salamtr. Böylece Türkler, milliyet ve dinlerini muhafaza eden çeitli
toplumlar da barlarna basarak, hakim olduklar her yerde huzur, güven, sevgi ve anlay içinde maddi ve manevi bar tesis etmilerdir. Tarihte ve günümüzde sözde mederi insanln büyük bir ksmnn kendi din ve rklarndan olmayanlara bir türlü tanyamad eitlik, kardelik, din ve vicdan hürriyeti, slam'da Mevlana'nn ve dier Türk-slam mutasavvflarnm ahsnda en güzel ve en kesin ifadesini bulmutur.
Anadolu'nun manevi fethinde yani çeitli milletierin gönüllerini kazanp Türklüün Anadolu' da süratle yaylp genilemesinde Mevlana dier mutasavvflar arasnda bir yldz gibi parlar. Mevlana'nn çanuza kadar ulann ve ruhlarmz aydnlatmaya devam etmektedir. Esasen çannzn, Mevlana 'ya en ziyade muhtaç bir ça olduunu geçen asrcia dünyann yaad iki büyük sava; 2. dünya savandaki soykrmlar, halen Irak'ta yaanan katliamlar gösternektedir. Zira bütün insanlk, ulusal veya uluslar aras bar ve huzrun salannasnda büyük güçlüklerle kar karyadr.
Birleni Milletler Tekilat 1986 ylm bar yl ilan etniti;ama bar gerçeklemedi. Çünl.i.i bar siyasi ve hukuki karalarla suni bir biçimde elde edilen bir deer deildir.. Temelinde insani ve ahlaki deerlerin yer almad siyasal icraatlarla sürekli bar
salanamaz. Mevillna tasavvufu, insana sevgiyi, savgy, hosgörüyü havatn ve barn temeli savmaktadr. Bilim ve teknolojinin varatt üstünlük insanl bu duygulardan avm1amaldr. Atatürk'ün "Yurtta sulh Cihanda sulh" özdevisinin temelinde, Mevlana'daki insan sevgisi ve hogörünün avdmln görmekteyiz. Ancak Mevlana ve Atatürk'teki insan sevgisi, bar düüncesi, bencil duygulara, art niyetiere ve kötülüklere teslimiyet göstermez; dinamik ve mücadelecidir.
Büyük Türk dostu ve bilimsel çalmalar ve yaynlar ile Mevlana konusmcia
Avrupa' da en yetkin bilginlerden biri olan Milano Üniversitesi emekli öretim üyelerinden Prof Dr. Gabriele Mandel Khan Atatürk ve Mevlana konusunda öyle demektedir "Türkiye'de M.C. Rumi, düünce; Atatürk de aksiyondur. Düünce ve aksiyon birlikte, paralel gider. nsanln sosyal ve ahlaki yapsn olutunada ibirlii yaparlar. Atatürk'ün "yurtta sulh cihanda sulh" söztmü gerçekletirmek, bugün bütün insanln bana gelen kötülük ve felaketiere gerçek bir çözümdür.Atatürk'ün aksiyonu " Ne mutlu Türk'üm diyene'' sözünü gerçekletirebildi. Dünyamzn gerçek bara ulaabilmesi için Mevlana'nn düüncesi ve Atatürk'ün aksiyonu ömek bir öretidir."Prof Dr. Mandel'in bu düüncesi Atatürk'ün 1923-24 yllarnda ifade ettii u görülere çok uygun dümektedir. " nsan ait olduu halkn varln ve mtluluunu düündüü kadar bütün dünya halklarnn huzur ve
1 Gnznli, hyn.C.ILS. 162.stmbul 1975
ULUSLAR ARASI VII. DL YAZIN_ DEY BLivi SEl\IPOZYUMU V
mutluluunu da düünmeli ve kendi halknn mutluluuna ne kadar deer Yeriyorsa, dierlerinin mutluluu için de çalmaldr.. nsanln hepsini bir beden ve her halk da bunun bir organ saymak gerekir. te ancak bu yaklam insanlar, halklar ve onlar yönetenleri bencillikten kurtarr. Dünyann herhangi bir yerinde rahatszlk varsa tpk kendi aramzdaki gibi ilgilenmeliyiz5
.. Gerçekten Mevlana'nn syas ve corafi snr tanmakszn bütün insanlara deer veren, onlar karde sayan insanlk düüncesi 20. asrda Atatürk de siyasi ve hukuki aksiyon haline gelmitir.
BMT. dünyamzcia terör ve insanlk d katliamlarn temelinde sevgisizlik ve hogörüsüzlüün yattn ve bunun medeniyetler çatmasna sebep olduunu görerek 2006 ylnda Türkiye ve spanya babakanlarnn e bakanlnda Medeniyetler Bar Komitesinin kurulmasn karalatrm ve doumunun 800.yl olan 2007 yln sevgi ve hogörü sultan Mevlfna yl ilan etmitir.
slam dini 1500 senedir ayn ahlaki ve insani deerleri bütün insanlk için savunmaktadr. Türk dünyasnda Mevlana, Ywms Emre ve Hac Bekta- Veli ve dier slam ülkelerinde birçok fikir adamlar yaamlar boyunca slam'n özünde mevcut olan insan sevgisi ve hogörüyü savw1111ulardr. Bu mutasavvflar dünyada medeniyetler barna önderlik etmilerdir. 20.asrda ise Atatürk'ün "yurtta sulh cihanda sulh" ilkesi siyasal ve huk.tki çerçevede yeni bir medeniyetler bar çarsdr.
Tasavvf, insanlarn gönüllerinde bir bahar scakl ve rahatl, bir sevgi ve hogörü ortam yaratarak onlarn hayata yeniden ümitle bakmalarna hizmet eder.13.asr Anadolu insan Mool istilasnn ve Haçl seferlerinin zulüm ve ykntlar altnda maddeten ve manen inlemektedir. nsanlar bezgin, yarnndan ümitsiz ;küçük menfaat hesaplar ile birbirlerine her kötülüü yapabilecek bir ortam içindedirler. Onlar bu durumdan kurtaracak;gönüllerini sevgi, hogörti ve empati ile dolduracak; bu güzel duygular sadece ayn milletten olanlar için deil bütün insanlk için istisnasz geçerli sayacak manevi lideriere ihtiyaç vard.te Anadolu ve temelde bütün insanlk 13.asrda Mevlana'nn ahsnda bu büyük esiz "Manevi lideri, Fatih''i bulur.
Mevlana, sadece mutasavvf, air deil ayn zamanda müsbet ilimleri çok iyi bilen bir mütefekkirdir. O,birçok bilimsel konulara da k tutmu; dünya'nn yuvarlak olumdan, fizik ötesi aleme, uzaya kadar çeitli konularda fikirler serdetmitir. Bu sebeple akl
duygudan önce ele alr;akln salam yol göstericiliine inanr6
Bilgiyi de güzel ahlak ve insan- karnil ilkesi ile bütünletirir.Bu sebeple Mevlana'ya göre, ilim sahibinin ayn zamanda irfan ile dolu olmas gerekir.rfan olmayan ilim sahibi makbul saylmaz. O sadece il11in taycs, muhafzdr.lim sahibine ve insanla k olursa sahibi alim sfatn kazanr.ekil ve kyafetleriyle alim gibi görünenler alim deildir." "Milleti ve irsanlk için makbul bir amac, bir davas olan kii gerçek insandr." "Ku yuvasna kanadyla uçar; insann kanad da davas ve himmetidir." Görülüyor ki her eyin temelinde ahlakl, olgun insan vardr. Dünyada her türlü güzelliin, huzunn ve barn yapcs insandr. Nitekim Hac Bekta- Veli de
"Dervilik hrkada taçda deil, Hararet nardadr sacta deil; Her ne arasan insanda ara, Kudüs'e Kiibe'ye hacda deil." sözleri ile nsan merkezli evrensel bara iaret
etmektedir.
5 Atatürk. Atatürkçülük !.Kitap Alatürk'ün görü \·e direktif1ei. Ankara !983 sh.377 6 l\Jcy{§nii age.sh.l 04
VI 2007 U"'~SCO 1\!EVLANA YILINDA
Prof. Dr. Gabrile Mandel'e görc)ntemette Mevlana ile ilgili sitderin says 220 binin üstündedir. Sema ile ilgili olanlarn says ise 20 binin üzerindedir. Bu, Mevliln'i'nn
evrenselliinin bir kantdr. nsanlk bar:;;a ve kardelie susad için manen Mevlana 'ya s n11a ktadr.
Prof Dr. Arthur J.Arberry MeYlana 'nn evrenselliini öyle it:'lde etmektedir: Mevlana "Yedi yüzyl evvel dünyay büyük bir kargaalktan hrtarmtr. Günümüzde Avmpa'y kurtaracak tek ey O'nun eserleridir" Mevlana, divannda yer alan "Biz ilahi hekimleriz; kimseden tedavi ücreti isteneyiz" " Yetmi iki millet srr bizden dinler. Biz bir perde ile yüzlerce ses çkaran neyiz" *beyitleri ile de mesajlarnn evrenselliine iaret etmektedir. Mevlana farkl din ve rktan insanlar Tam sevgisi çats altnda birlemeyc davet etmektedir. nsanlar yaratanndan ötürü yaratlan sevebilip elin ve rk farkllklarn ho görebilirlerse, bar olur.
Ayn dinden halklar arasndaki savalar sevgisizlikten,…