duoc dong hoc - ths. nguyen thi mai hoang
TRANSCRIPT
-
TS. ng Nguyn oan Trang
I CNG V DC NG HC
BM Dc lm sng
Mc tiu
1. Trnh by c cc khi nim tng qut v cc giai on
hp thu, phn b, chuyn ho, thi tr
2. Nu c nh ngha v cch tnh mt s thng s dc
ng hc c bn
3. Xc nh c vai tr ca cc thng s dc ng hc
trong tnh ton liu dng v la chn phng thc tr liu
4. Xc nh c cc yu t nh hng n cc thng s
dc ng hc.
-
ThucC th
Dc lc hc(Pharmacodynamics, PD)
Dc ng hc(Pharmacokinetics, PK)
Dc ng hc (Pharmacokinetics) l mn hc nghin cu
v s phn ca mt thuc khi c a vo c th, thng qua s thay i theo thi gian ca cc hnh thi khc
nhau (hp thu, phn b, chuyn ha, o thi) ca thucy (Thrapie,1978).
nh ngha dc ng hc
-
ng dng dc ng hc
- Gip pht trin, la chn v s dng cc sn phm thuc
- Gip xc nh thuc s v tr tc ng vi hm lng bao
nhiu v ko di bao lu
- Gip tnh c liu dng thuc ph hp cho tng c th
- Gip theo di tr liu
- Gip hiu chnh liu nhng c a c bit (ngi gi, tr em,
ngi suy gan, thn,)
- Gip nh gi v tin lng c hiu qu v c tnh ca
thuc
Dc ng hc(Pharmacokinetics)
Hp thu(Absorption)
Phn b(Distribution)
Chuyn ho(Metabolism)
Thi tr(Excretion)
-
Thuc dngng ung
Drug Absorption Thuc trongmu
M
Sn phmthi tr
Sn phmchuyn ho
Hp thuThi tr
Chuyn ho
Phn b
S ADMEThuc dng
ng IV
Thuc dngng SC, IM
GIAI ON HP THU
Bao gm ton b cc hin tng gip thuc tht s vo c th
bt u t ni c chn a thuc vo
Cc thng s dc ng c bn ca s hp thu
Sinh kh dng (SKD) (Bioavailability)
Biu th t l (%) v vn tc ca thuc vo n vng tun hon
dng cn tc dng (dng nguyn thy v cht chuyn ho c
hot tnh)
-
GIAI ON HP THU
- Phn kh dng F (%): c nh gi trong mi tng
quan vi dng bo ch quy chiu
- Vn tc hp thu: o lng bi
Cmax: nng ti a trong huyt tng
Tmax: thi gian t nng ti a
Ka: hng s ca vn tc hp thu
GIAI ON HP THU
SKD c th c tnh ton bi din tch di ng cong
(AUC-Area Under the Curve)
AUC: biu din s bin thin ca nng thuc trong mu
theo thi gian hay tng trng cho lng thuc vo c
vng tun hon dng cn hot tnh sau mt thi gian t.
(Tmax)
(Cmax)
AUC
-
GIAI ON HP THU
AUC
GIAI ON HP THU
Tnh AUC nh th no?
-
GIAI ON HP THU
SKD tuyt i (so vi dng bo ch chun l dd tim IV)
F =AUC ng ung (PO)
AUC ng tnh mch (IV)x
Liu IV
Liu PO
SKD tng i (so vi dng bo ch mu chn la, cng
liu v cng ng cho thuc)
F =AUC dng th nghim (PO)
AUC dng mu (PO)
(1)
(2)
GIAI ON HP THU
Mt s v d v ng dng cc thng s dc ng hc ca
s hp thu
1. nh gi kh nng p ng yu cu iu tr da vo SKD
tuyt i:
SKD tuyt i > 50%: cho tc dng ton thn
SKD tuyt i > 80%: lng thuc vo mu xp x ng tnh
mch
SKD tuyt i < 50%: kh t yu cu cho tc dng ton thn,
cho tc ng ti ng tiu ho nu dng ng ung.
-
GIAI ON HP THU
Mt s v d v ng dng cc thng s dc ng hc ca
s hp thu
2. nh gi tng ng sinh hc (bioequivalence) da vo SKD
tng i
nh ngha tng ng sinh hc: Hai ch phm cng hot cht, cng liu
dng, cng ng a thuc c xem l tng ng sinh hc
(bioequivalence) khi cc s liu trung bnh ca AUC0-t, AUC0-, Cmax; Tmax
thu c t thuc th dao ng mc cho php (thng trong khong 80%
- 125%) so vi thuc la chn th nghim (thuc i chng)
(Lu : cc gi tr logarit ho. Nu cha logarit ho, khong dao ng cho
php l 80 120%)
GIAI ON HP THU
-
GIAI ON HP THU
Hai dng bo ch ca cng 1 hot cht c cng SKD nhng khng
tng ng sinh hc
GIAI ON HP THU
Thng thng, quy nh v tng ng sinh hc ch bt buc p
dng i vi AUC. i vi cc thuc c phm vi tr liu hp, TSH
cn bt buc p dng i vi c 3 thng s (AUC, Tmax, Cmax)
-
GIAI ON HP THU
MTC
MEC
A
B
C
GIAI ON HP THU
Cc yu t nh hng n s hp thu
- Dng bo ch
- Hot cht
- C ch lm trng d dy ca h tiu ho
- Lng mu rut
- Hiu ng vt qua ln u (first pass effect)
- Cc yu t khc (thc n, tui tc, tng tc thuc, bnh
l,)
-
GIAI ON HP THU
Hiu ng vt qua ln u (first pass effect)
L s mt mt ca thuc bi cc bin i sinh hc trc khi
vo n h thng tun hon chung khi thuc tip xc vi c
quan c chc nng trong s bin dng (hay ph hu) n.
GIAI ON HP THU
-
GIAI ON PHN B
S phn b thuc l ton b cc hin tng chi phi s phn
chia hot cht trong c th. N c thc hin bng hnh
thc vn chuyn th ng bi mu v cc c ch chuyn
ch qua mng t bo.
Thuc dngng ung
Drug Absorption Thuc trongmu
M
Sn phmthi tr
Sn phmchuyn ho
Hp thuThi tr
Chuyn ho
Phn b
S ADMEThuc dng
ng IV
Thuc dngng SC, IM
-
GIAI ON PHN B
S phn b mu
Hot cht Mu
Thuc-Protein
Thuc dng t do
Phn tn vo m
Cho tc ng
Lc qua cu thn
Albumin (50-60% protein
huyt tng), globulin,
alpha-1-glycoprotein acid,
lipoprotein
GIAI ON PHN B
Dc ng hc 1 ngn
Vd: aminoglycosides
-
GIAI ON PHN B
Dc ng hc 2 ngn
GIAI ON PHN B
Dc ng hc 2 ngn
Vd: Vancomycin
-
GIAI ON PHN B
S phn b m
Cc yu t nh hng n s phn b thuc m:
- Kh nng gn kt ca thuc v protein ca m
Thuc-protein huyt tng >> Thuc-protein m
Thuc-protein huyt tng
-
GIAI ON PHN B
S phn b m
Cc yu t nh hng n s phn b thuc m:
- S ti mu cc c quan
- i lc c bit ca thuc i vi mt s m.
Vd: cc aminosides tp trung m thn v tai trong
GIAI ON PHN B
Cc thng s dc ng c bn ca s phn b
Th tch phn b biu kin (Vd): biu th th tch cn phi
c ton b lng thuc c a vo c th phn b
nng bng nng trong huyt tng.
Vd thng c tnh ton sn v c th s dng trn nhng
i tng khng c nhng bt thng v sinh l hoc khng
c bnh l nng trn gan, thn.
-
GIAI ON PHN B
Vd =D x F
Cp
D: Dose (Liu) (g/mg)
F: Sinh kh dng (%)
Cp: Nng thuc trong
huyt tng (g/L, mg/mL)
(3a)
Loading dose = Vd x Cp
F(3b)
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Gip cc thuc tan trong lipid tr nn phn cc hn, nh bi
tit d dng hn dng thuc ban u.
Thuc Cht chuyn ho
C hot tnh V hot
V hot (tin cht) C hot tnh (c tnh)
3
2
1
-
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Giai on I Giai on II
Kiu phn ng Oxy ho, kh, thu phn Lin hp
Loi tc ng caphn ng
Bin i hay hnh thnh 1
nhm chc ho hc
Gn thm mt thnh
phn thng l c
cc
Cc men tc ngtrong phn ng
Monooxygenase ph thuc
Cytochrome P450 (CYP
450)
Transferase
-
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc enzyme chnh trong h thng cytochrome P450 tham gia
chuyn ho thuc
-
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc yu t nh hng n s chuyn ho thuc gan
- Yu t di truyn
Vd: isoniazidAcetyl ho chm
Acetyl ho nhanh
- Yu t tui tc
Vd: tch t nordiazepam do thiu men chuyn ho tr s
sinh
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc yu t nh hng n s chuyn ho thuc gan
- S cm ng men gan
Lm tng s tng hp cc men chuyn ho thuc tng s
chuyn ho v lm gim hot tnh thuc (nu cht chuyn ho
v hot)
Cc cht gy cm ng men: phenobarbital, phenytoin,
rifampicin, ru, thuc l,
TNG TC THUC
-
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc yu t nh hng n s chuyn ho thuc gan
V d v s cm ng men gan:
Rifampicin cm ng men chuyn ho thuc trnh thai gim
tc dng thuc trnh thai
Dng thuc ng loi barbiturate lu di s c hin tng dung
np thuc v barbiturate cm ng men chuyn ho ca chnh
n.
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc yu t nh hng n s chuyn ho thuc gan
- S c ch men gan
Hai cht chuyn ho bi cng 1 enzyme c th tng tranh vi
nhau. Cht c i lc mnh vi men s l cht c u tin chuyn
ho.
TNG TC THUC
Cc cht gy c ch men: cimetidine, chloramphenicol, isoniazid,
dicoumarol, ketoconazole, disulfiram, allopurinol,
-
QU TRNH CHUYN HO (BIN I SINH HC)
Cc yu t nh hng n s chuyn ho thuc gan
V d v s c ch men gan:
- Cimetidine c ch men chuyn ho theophylline tng nng
theophylline c th dn n c tnh.
- Dicoumarol c ch men chuyn ho phenytoin lm tng c
tnh ca phenytoin.
-
Ty theo cc c tnh l ha m mt thuc c o thi ra khi
c th theo nhng phng cch khc nhau:
- o thi di dng khng bin i qua thn hay mt (trng
hp thuc d tan trong nc)
- o thi di dng b bin i (trng hp thuc d tan trong
lipid).
GIAI ON THI TR (BI TIT)
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
thanh lc (Clearance) (Cl): biu th kh nng ca mt c
quan no ca c th (gan, thn) lc sch thuc ra khi
huyt tng khi mu tun hon qua c quan (ml/pht hoc
ml/gi).
ClT = ClR + CLER
ClT : thanh lc ton phn
ClR : thanh lc thn
ClER: thanh lc ngoi thn
(4)
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
Vd: Theophylin chuyn ho ch yu gan vi Clgan 0.6 ml/pht/kg
Trn bn 50 kg: Clgan 0.6 ml/pht/kg x 50kg = 30ml/pht
Mi pht c khong 30 ml huyt tng c gan lc sch theophylin.
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
Thi gian bn thi (Half-life ) (T1/2): l thi gian cn thit
nng thuc trong huyt tng gim i mt na.
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
k hay ke : hng s tc thi tr
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
Khi tim tnh mch (trng hp dc ng hc 1 ngn):
C = C0 x e-kt
Khi C = x C0 th t = T1/2
T1/2 = 0.693
k(5)
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Cc thng s dc ng c bn ca s thi tr
S ln T1/2 Lng thuc c thi tr (%)1 502 753 884 945 976 987 99
Sau 7xT1/2: Thuc c xem nh bi xut hon ton khi c th.
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Trng thi n nh (steady state)
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Trng thi n nh (steady state)
Sau 5 xT1/2: Thuc t trng thi cn bng
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Mi lin h gia cc thng s dc ng hc
ClT =AUC0-
Nu dng thuc bng ng tim tnh mch
DD: Dose (Liu)
Nu dng thuc bng ng ung
(6)
ClT =AUC0-
D x F (7)
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Mi lin h gia cc thng s dc ng hc
Cl =Cp
e: Tc thanh lc (mg/pht)
trng thi n nh (steady state) : Cp = Css
(8)
Cp: Nng thuc trong huyt tng
(mg/pht)
Cl =Css
(9) Css: Nng thuc trong huyt
tng trng thi n nh
(mg/pht)
e
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Mi lin h gia cc thng s dc ng hc
Css = inf / Cl hay inf = Cl x Css (10)
Nu thuc c truyn ng tnh mch lin tc (IV infusion),
trng thi n nh tc thi tr = tc truyn
Nu thuc c ung hay tim IV gin on, trng thi n nh
(~5 T1/2):
Css =Cl x t
F x D(11a)
e = inf)
hay Maintenance dose =Css x Cl x t
F (11b)
-
GIAI ON THI TR (BI TIT)
Mi lin h gia cc thng s dc ng hc
T1/2 =0,693 x Vd
Cl
Lin quan gia T1/2, Cl v Vd
Lin quan gia T1/2 v khong cch a thuc vo ( dose
interval) ()
ln
0,693x T1/2
C0Ct
(12)
(13)
GIAI ON THI TR (BI TIT)
T1/2 v khong cch gia cc ln dng thuc
- T1/2 ngn (vi pht - 4 gi): dng thuc nhiu liu lp li
- T1/2 = 4 gi vi gi: thng dng 2 liu cch nhau 12gi.
- T1/2 > 12 gi: thng ch cn 1 liu/ngy
-
GIAI ON THI TR
Dc ng hc bc 0 (zero-order pharmacokinetics)
(dc ng hc khng tuyn tnh)
Khi vn tc thi tr khng ph thuc vo nng thuc
trong c th.
GIAI ON THI TR
Dc ng hc bc 1 (first-order pharmacokinetics)
(dc ng hc tuyn tnh)
Khi vn tc thi tr ph thuc vo nng thuc trong
c th.
-
TM TT CC THNG S DC NG HC C BN
Dc ng hc(Pharmacokinetics)
Hp thu(Absorption)
Phn b(Distribution)
Chuyn ho(Metabolism)
Thi tr(Excretion)
F
AUCTmaxCmax
Vd
ClT1/2kee (k)
D
Cp
Css
(Loading dose (liu tn cng), maintenance dose ( liu duytr))
CC YU T C TH NH HNG N CC THNG S DC
NG HC
Cc yu t sinh l
- pH d dy, c ch lm trng d dy
- pH mu, pH nc tiu
- Lu lng mu rut, lu lng lc cu thn
- Protein huyt tng
- Tui tc
-
Cc yu t sinh l
- Tui tc
Phng trnh Rowland gip hiu chnh liu dng trn tr em v ngi
cao tui
Liu tr em = Din tch ton c th (m2) x Liu ngi ln
1,8
Liu ngi cao tui = (140 tui) x Din tch ton c th (m2)
153x Liu ng
ln
Cc yu t bnh l
- Suy thn
- Gim lc cu thn
- Gim t l thuc gn vi protein huyt tng
Liu (-) S ln dng thuc
(-) Liu S ln dng thuc
Liu S ln dng thuc
-
Cc yu t bnh l
- Suy thn
Cng thc Crockroft-Gault nh gi chc nng thn:
ClCr (ml/pht)= (140 tui) x Cn nng (kg)
72 x Creatinin huyt thanh (mg/dL)(x 0,85 (n))
Cc yu t bnh l
-
Cc yu t bnh l
- Suy gan
- Gim lu lng mu n gan
- Gim kh nng chuyn ho ca t bo gan
- Gim nng albumin hay tng nng bilirubin trong
mu
Cc yu t bnh l
- Suy gan
- Nn chn nhng thuc o thi ch yu qua thn hoc lin hp
glucuronic
- Cc bnh l khc
Khng c thng s DH no cho php nh gi chnh xc tnh trng v
mc tn thng gan.
- Trnh k n cc thuc b kh hot mnh qua hiu ng vt qua
ln u hay cc thuc c t l gn kt protein cao
- Gim liu cc thuc b chuyn ho gan qua cytochrome P450
-
Cc yu t khc
- Ru
- Thuc l
- Thc n