Dünyada ve Türkiye’de Tütünle Mücadele

Prof. Dr. Nazmi BilirHacettepe Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalınbilir@hacettepe.edu.tr

13 Nisan 2009

Tütün Kontrolü Stratejileri

BAŞLAMANIN ÖNLENMESİ

BIRAKMA DESTEĞİ

BAŞKASINA ZARARIN ÖNLENMESİ

Tütün Kontrolü Neden Gerekli?

• Sağlık sorunlarına neden oluyor• Öldürüyor• Çevre kirliliğine yol açıyor• Yangınlara yol açıyor• Ekonomik kayıplara neden oluyor• Ülkenin gelişmesine engel oluyor ! ! !

• Tütün endüstrisi diğer endüstrilerden farklıdır• Tütün endüstrisinin ürünü insanlar için zararlıdırTütün endüstrisinin ürünü insanlar için zararlıdır

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi

• 1577: Avrupa: – doktorlar diş ağrısı, tırnak düşmesi, parazit,

ağız kokusu, tetanoz ve kanser tedavisi için sigara önerdiler

• 1604 King James I. “Counterblaste to Tobacco”– Göz, burun, beyin, akciğerlere zarar

• 1761 Dr. John Hill (İng) – akciğerlere zarar– Caution Against Immoderate Use of Snuff

• 1854 PM firması kuruldu• 1881 Sigara sarma makinesi – 120 bin sigara/gün• 1912 Patoloji kitabı – akciğer kanseri bölümü

– Çok ender görülen bir tümör --- dünyada 500 vaka• I. Dünya Savaşı: 1914-1918

– İngiliz general - cephede mermi... sigara...

• 1924 Reader’s Digest

“Does Tobacco Injure Human Body?”

– Kanserliler arasında sigara içenler çoğunlukta

• 1938 Dr. Raymond Pearl; “Science” dergisi– Johns Hopkins Üniv. ---- biyoistatistik

– 60+ yaşından uzun yaşayanlar %65 --- %45

“sigara insan ömrünü kısaltıyor”

• 1954 “Marlboro man” tanıtıldı

• 1930-1950 dönemi – sigara reklamları --- tıp dergileri --- doktorlar ...

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi

1933 JAMA’da sigara reklamları 20 yıl sürdü

Hemşireler doktorun yazdığı reçeteye göre hastalara sigara servisi yapıyordu

O yıllarda dünya sigara içtiği için mutlu idi

Şimdi ise mutlu değil.... Hatta göz yaşı döküyor

Tütün Kontrolü Çalışmaları

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi

• 1947 Dr. Evarts Graham, Dr. Norman Delarue– Akciğer kanserli hastalar erkek --- “sex-linked”– Estrojenik hormonlar– Kanserli hastalar %90 --- kansersiz %50 sigara içiyor

• 1950 Dr. Earnst Wynder, Dr. Evarts Graham

Sigara içme durumu AC kanserli (n=684)

Kontrol (n=684)

Sigara içmeyen 1.3 14.6

1-9 / gün sigara içen 2.3 11.5

10-20 / gün sigara içen 45.3 54.6

21+ / gün sigara içen 51.2 19.2

JAMA (1950) 143: 329JAMA (1950) 143: 336

Akciğer Kanseri ve Kontrol Grupta Sigara Kullanımı

Akciğer Kanserli Grupta Sigara Kullanımı

içmeyen; 11-9/gün; 2

10-20/gün; 45

21+/gün; 52

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Akciğer kanseri

Yüzd

e

Kontrol Grupta Sigara Kullanımı

içmeyen; 15

1-9/gün; 12

10-20/gün; 54

21+/gün; 19

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Kontrol

Yüzd

e

İngiliz doktorlar çalışması(Sir Richard Doll, Sir Bradford Hill)

• 1947 – doktorlara anket

• 2 grup doktor - sigara içmeyen

- sigara içen

“izlem” ---- ölende ölüm nedeni

Rapor – 10 yıl aralıklarla

Sigara içmeyen ve Sigara içenlerde Akciğer Kanseri Sıklığı

1

7

12

25

0

5

10

15

20

25

30

RR

RR 1 7 12 25

Sigara içmeyen

1-14 tane içen15-24 tane

içen25+ tane içen

Akciğer Kanseri Ölüm Hızı, ABD(Hammond&Horn)

0

50

100

150

200

250

Sigara içme durumu

Hız

(yüz

bind

e)

• 1964 ABD, Surgeon General Raporu

• 1965 İngiltere-TV’de sigara reklamı yasağı

• 1966 ABD’de sigara paketleri üzerine uyarı yazısı

• 1967 First World Conference on T-H, New York

• 1970 DSÖ Genel Kurulu – “Sigara sağlığa zararlı”

• 1971 TV ve radyoda reklam yasağı (ABD)

• 1971 Air Canada – uçakta sigara içilmeyen bölüm

• 1989 iç hatlar, 1994 bütün uçuşlar “sigarasız”

• 1979 Nikotin jikletleri piyasaya çıktı

Dünyada Tütün Mücadelesi Kronolojisi

Dünyada Sigara Mücadelesi Kronolojisi

• 1980 DSÖ – “Sigara yada Sağlık, sağlığı seçin”

• 1988 DSÖ – 31 Mayıs– World No-Tobacco Day

• 1995 "Marlboro Man" öldü(David McLean AC kanseri)

• 2003 DSÖ – FCTC – 168 imza, 164 onay

• 2008 MPOWER– Tütün kontrolünde etkili 6 strateji

• 2030 yılda 10 milyon ölüm

SMOKING OR HEALTH;

CHOOSE HEALTH ---

WHO, 1980

Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, 2003

• Bu sözleşmenin ve tutanaklarının amacı, mevcut ve gelecekteki nesilleri ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde tarafların bir tütün kontrolu çerçevesi hazırlayıp yürürlüğe koymasıyla, tütün tüketimi ve tütün dumanına maruz kalmanın, yıkıcı sağlık, sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlarından korumaktır.

(a) Tütüne talebi azaltmaya yönelik önlemler Fiyat-vergi, pasif etkilenim, eğitim, reklam, tedavi olanakları...

(b) Tütün temininin azaltılmasına yönelik önlemler

Çocuklara satış, yasa dışı ticaret, alternatif ürünler ...

M – POWER PACKAGE, 2008

“Empower”

K U V V E T

Barlarda Sigara Yasağı Uygulaması, NorveçJournal of Environmental Monitoring, 2006, 8: 362 – 368

Ortam degerleri (Nikotin)

28.3

0.60

5

10

15

20

25

30

Nikotin

mcg/m3

Once

Sonra

Ortam degerleri (Toplam toz)

262

77

0

50

100

150

200

250

300

Toplam toz

mcg/m3

Once

Sonra

Barlarda Sigara Yasağı Uygulaması, NorveçJournal of Environmental Monitoring, 2006, 8: 362 – 368

Idrarda kotinin düzeyi (Sigara icmeyen garsonlar)

9.5

1.40

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Sigar a icmeyen

mcg/g Cr

Once

Sonra

Idrarda kotinin düzeyi (Sigara icen garsonlar)

1444

688

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Sigara icen

mcg/g Cr

Once

Sonra

Sigara İçenlerde, Bırakanlarda ve Hiç İçmeyenlerde Akciğer Kanseri Sıklığı (İngiltere)

Sigarayı Bıraktıktan Sonra Akciğer Kanseri Riski Azalması (Kadın)

1

0.69

0.21

0.05 0.05 0.05

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

Halen içen <10 yıl öncebırakan

10-19 yıl öncebırakan

20-29 yılönce

bırakan

30+ yıl öncebırakan

hiçiçmemeiş

olan

RRSigarayı Bıraktıktan Sonra Akciğer Kanseri Riski Azalması

(Erkek)

1

0.66

0.44

0.20.1

0.03

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

Halen içen <10 yı l öncebırakan

10-19 yı l öncebırakan

20-29 yı lönce bırakan

30+ yı l öncebırakan

hiç içmemeişolan

RR

Smoking, smoking cessation and lung cancer in the UK since 1950; BMJ 2000; 321: 323-329

R. Peto, S. Darby, H. Deo, P. Silcoks, E. Whitley, R. Doll

Sigara içme

75 yaşında erkek,

Kümülatif risk (%)

Sigara içen

16

60 yaşında terk

10

50 yaşında terk

6

40 yaşında terk

3

30 yaşında terk

1.7

Hiç sigara içmeyen

0.4

“Sigarasız” Restoran Uygulaması Yapan Ülkeler

Countries (11)

1. Ireland (Mar. 29, 2004)2. Norway (June 1, 2004)3. New Zealand (Dec. 10, 2004)4. Bhutan (circa Mar. 2005)5. Uruguay (Mar. 1, 2006)6. Lithuania (Jan. 1, 2007)7. Iceland (June 1, 2007)8. United Kingdom (July 1, 2007) 9. Djibouti (Mar. 2, 2008)10. Panama (Apr. 24, 2008)11. Turkey (July 19, 2009)

Türkiye’de Tütün Kontrolü Çalışmaları

20 million

Phillip Morris

41%

British American Tobacco

33%

Japan Tobacco

18%

Imperial Tobacco

4%

European Tobacco

3%

Korean Tobacco

1%

Türkiye’de Tütün Firmalarının Pazar Payları

Türkiye pazarında Türk tütün şirketi yok

HAYVANLARI KORUMA KANUNU     Kanun No: 5199    Kanun Kabul Tarihi: 24/06/2004     Resmi Gazete Tarihi: 01/07/2004

    M. 14/k: “zarar veren yiyecekler ile alkollü içki, sigara, uyuşturucu ve bunun gibi bağımlılık yapan yiyecek veya içecekler vermek yasaktır

Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda

Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

“TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ

ve KONTROLÜ HAKKINDA KANUN”

Kanun No. 4207

Kabul Tarihi: 3/Ocak/2008

Yürürlük tarihi: 19 Mayıs 2008 --- 19 Temmuz 2009

Amaç

Madde 1 –

Bu Kanunun amacı; kişileri ve gelecek nesilleri tütün

ürünlerinin zararlarından, bunların alışkanlıklarını

özendirici reklam, tanıtım ve teşvik kampanyalarından

koruyucu tertip ve tedbirleri almak ve herkesin temiz

hava soluyabilmesinin sağlanması  yönünde

düzenlemeler yapmaktır.

Sigara dumanından koruma

• Madde 2• “kapalı alanlarda tütün ürünleri tüketilemez”

– Kamu hizmet binaları, koridorları dahil– Okul ve dershanelerin kapalı ve açık alanları– Sağlık, eğitim, spor, kültür, ticaret, eğlence, otel, ...– Toplu taşıma araçları (gemi, uçak, tren), taksiler – Lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane, ...

• Ceza: 69 TL (kolluk kuvvetleri)• İşletme sorumlusu: 560-5600 TL (Belediye, Mülki Amir)

Reklam, tanıtım ve sponsorluk yasağı

• Madde 3 (1 –14. fıkralar)– (1) tütün ürünleri ve üretici firmaların isim marka veya

alametleri kullanılarak reklam ve tanıtımı yapılamaz– (2) ... kıyafet, takı, aksesuar olarak taşınamaz– (3) firmalara ait araçlarda markalar bulunamaz– (4) hediye, eşantiyon, ... yardım olarak dağıtılamaz– (5) ... isim logo amblem kullanılarak ilan verilemez– (6) film dizi kliplerde sigara görüntüsü bulunamaz– (7) sağlık, eğitim, kültür ve spor tesislerinde satılamaz

Şikayet: TAPDK tel: 218 0300 fax: 284 2313

Reklam, tanıtım ve sponsorluk yasağı

– (8) 18 yaşından küçüklere satılamaz (hapis cez.: 6-12 ay)

.... ..... – (10) paket açılarak tek tek satılamaz– (11) Otomatik makinelerle, internet yolu ile satılamaz.... ....– (14) sakız şeker çerez oyuncak takı.. benzeri ürünler

tütün ürünlerine benzeyecek şekilde üretilemez

• İşletme sorumlusu: 560-5600 TL (Belediye, Mülki Amir)• Şirketlere: 50 000 – 250 000 TL (TAPDK) • Radyo-TV: 1000-5000-10000-100 000 (RTÜK)

Sigara içenlere bırakmaları için destek

• Madde 4 (1- 11. fıkralar)– (1) İçimin yasaklandığı yerlerde yazılı uyarılar – ..... ..... – (3) paketler üzerine uyarı yazıları– .... ..... – (7) Radyo ve TV de ayda 90 dakika eğitici yayın – .... .... – (9) Tütün ürünleri alışkanlığının bırakılmasını

özendirici programlar ve tütün bağımlılığının ilaç ile tedavisinin ulaşılabilir olması için gerekli çalışmalar Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır

www.havanikoru.orghttp://www.havanikoru.org.tr/iletisim.html“Tütün irtibat merkezi telefon numaraları”

Tütün Kontrolü Yasası yarar sağladı mı?

• İlk yasa 1996 ... Olumlu etkisi 2001 yılından itibaren... • Sigara kullanımı %11 oranında azaldı• Yeni yasa ile ceza uygulamaları arttı• TBMM Başkanı ... milletvekillerine ceza... • TAPDK kurumlara ceza• Şahıslara çok sayıda ceza...

Uygulanan ceza örnekleri

• Sigara içen öğretim üyesine ceza..13.10.2008

Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Öztürk, Fakülte Sekreteri Cengiz Kurt'un odasında sigara içti. Sohbetin ardından kalkan Öztürk'e, fakülte sekreteri Kurt hemen tutanak düzenleyip 62 YTL ceza yazdı. Olaya şaşıran Öztürk, "Bu bana ders oldu" dedi.

• Tekirdağ Valisi Aydın Nezih Doğan, Erkek Yetiştirme Yurdu ziyaretinde kapalı alanda sigara içen hizmetliler Sevda Gülen ve Türkan Eren'e para cezası kestirdi. 15.08.2008

• Edirne Otogarı'nda görevli jandarma ekipleri, minibüsün sürücüsü B.A'yı minibüste sigara içerken yakaladı, ceza kesti

• Kocaeli Milli Eğitim Müdürü Mehmet Küçük okullar açılmadan önceki hafta sonunda Gebze ilçesindeki bir ilköğretim okuluna yaptığı gezide makam odasında sigara içen ilköğretim okulu müdürüne 62 YTL para cezası verdi. 17.09.2008

• Kocaeli'nin Gölcük ilçesinde, stadyumda sigara içtikleri gerekçesiyle 2 kişiye para cezası verildi. 13.10.2008

Sigara Kullanım Sıklığı, Türkiye

57.852.9 50.6

13.519.5

16.6

33.6 33.8 33.4

0

10

20

30

40

50

60

70

1993 2003 2006

Yüzde

ErkekKadınToplam

Per Capita Cigarette Consumption, Turkey, 2000-2005

1350

1400

1450

1500

1550

1600

1650

1700

2000 2001 2002 2003 2004 2005

Years

Consumption (sticks)