Teologia duchowocikonspekty wykadw(cz. 1: do koca redniowiecza)

opracowa Jan Somkawsppraca Karolina Dobies

wersja robocza

Katowice 2011

TD jako nauka i to teologicznaTeologia jako nauka posiada swoje metody, przedmiot, rda i celeJako teologia zakada istnienie rzeczywistoci nadprzyrodzonej i przyjmuje wszystkie zasady uprawiania teologii w Kociele katolickim

Teologia duchowoci jako naukaduga historia praktyki podrczniki ascetyki, wykady ascetyki, ascetyka koncentracja na praktyce ycia (np. zakony wykady suce umocnieniu ycia duchowego) TD jako dyscyplina teologiczna zostaa wyodrbniona najpniej, ale jako prba opisywania ycia wiary jest zupenie podstawowa

Teologia duchowoci pord dyscyplin teologicznych TD znajduje si pomidzy teologi moraln a teologi dogmatycznTD korzysta ze wszystkich dziedzin teologicznych. Jest najmniej suebna wobec innych dyscyplin teologicznych(Suebny charakter dyscyplin teologicznych: np. biblistyka suy m.in.. t. moralnej i t. dogmatycznej)

Teologia duchowoci a nauki humanistycznew centrum TD jest czowiek, a wicTD korzysta z nauk humanistycznych: psychologia, antropologia filozoficzna, religioznawstwo, historia kulturyuwzgldnia kad nauk mwic o czowieku

Krytyczne podejcie do nauk pomocniczychPsychologia (od gr. psyche= dusza, i logos= sowo, myl, rozumowanie) nauka empiryczna, zajmujca si badaniem mechanizmw i praw rzdzcych zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami czowieka. odrzucenie dwch skrajnych podej: tylko psychologia lub tylko duchowo FilozofiaJak w caej teologii, filozofia jest szczeglnie wanym narzdziem:istotna jest koncepcja czowieka. Odrzucenie koncepcji redukcjonistycznych: marksizm, freudyzm TD nie przyjmuje jednej konkretnej koncepcji antropologicznejNauka o literaturze, sztucePoniewa badaj dokonania ducha ludzkiego, s pomocne

Podstawowe zaoenie TD: czowiek jest otwarty na Boga (homo capax Dei).

Przedmiot teologii duchowociPrzedmiot materialny: czowiek jako istota religijna.Przedmiot formalny: dowiadczenie duchowe chrzecijan, sposb przeywania wiary wBoga. Historia: redniowiecze idea wiedzy obiektywnej. Prawda jako zgodno rozumu z rzeczywistociOwiecenie - Isaac Newton eksperyment. Nauka oparta na indukcji zamiast tradycyjnej dedukcji.czy prawda i prawo wywodz si z dowiadczenia, czy tylko od gry?dowiadczenie eksperyment fizyczny rni si od dowiadcze charakterystycznych dla czowiekapojcie dowiadczenia w fenomenologii Husserl intuicja jako dowiadczenie bezporednieJeden z najwaniejszych problemw TD: dowiadczenie mistyczne jako wyjtkowe, bezporednie dowiadczenie Boga.

Jeden z podziaw religii:religie objawienia zewntrznego (historycznego) np. Judaizm, Islam religie Ksigireligie objawienia wewntrznego (iluminacji) np. Hinduizm, Buddyzm

Miejsce chrzecijastwa w ramach tego podziau? Jezus Chrystus osoba historycznaJezus Chrystus w Nim objawia si Bg, jest Synem Boym

mistycy ich dowiadczenie nie wnosi nic nowego do objawienia Chrzecijastwo znajduje si pomidzy religiami objawienia zewntrznego a religiami objawienia wewntrznego, chocia nie idealnie porodku. Chrzecijastwu bliej jest do religii objawienia zewntrznego. Chrzecijastwo nie jest religi Ksigi, jest religi Osoby.Duch wity dziaa w sercu czowieka dziaanie Boga, ktre dopenia to, co zostao dane w Pimie witym.

Metoda i rda, tematyMetoda naukowa w takim sensie w jakim teologia jest naukselektywnie ukierunkowana analiza tekstwprby systematyzacji: midzy analiz a syntez

rda teksty wielkich mistrzw duchowoci

Tematyrozwj ycia duchowego (etapy, zasady)wzorce witoci, ideayczowiek wierzcy w relacjach (do siebie, wsplnoty, wiata, Boga)kobiety i mczyni / maestwo i dziewictwoformy pobonoci (praktyki, modlitwa, liturgia)praktyki ascetycznePismo wite jako tekst duchowypunkty cikoci, wraliwo w rnych okresach i miejscach

Np. mwic o sakramentach nie dymy do wykadu dogmatycznego jak ksztatowaa si nauka Kocioa o sakramentach, ale do spojrzenia, jak sakramenty byy przeywane w Kociele w danym czasie i miejscu czyli zakadamy nauk dogmatyczn, ale nie udowadniamy, e w kadym czasie i miejscu sakramenty byy przeywany i przyjmowane po prostu jako aplikacja nauki dogmatycznej.

CelTeologia duchowoci to studium, a nie rekolekcje. Nie jest zatem jej bezporednim celem przyczynienie si do podniesienia jakoci ycia duchowego. Ma na celu usystematyzowanie i wzbogacenie wiedzy. Odniesienia do siebie s jednak nieuniknione przy studiowaniu jakiejkolwiek nauki o czowieku. np. psychologii, medycyny (przy omawianiu kadej kolejnej jednostki chorobowej studenci odnajduj u siebie jej kluczowe objawy. Jednak statystyki nie wykazuj zwikszonej miertelnoci studentw medycyny.)

Duchowo judaizmuBGBg Judaizmu - Bg przymierza, ktre zawar z jednym ludem ydamiBg przemawiajcy przez Prawo i prorokwPrawo jest obecnoci Boga wrd ydwPrzymierze i Wyjcie s waniejsze ni StworzenieBg da Prawo. Teraz do ludzi ydw naley samodzielne ycie w wiecie.

LUD WYBRANYnajwaniejszy dla ydw by fakt przynalenoci do ludukto jest ydem? Urodzony z matki ydwkiduchowo nie misyjna, trway podzia ydzi poganie (chyba dopiero chrzecijastwo ze swoim uniwersalizmem jest z natury misyjne), prozelita na zawsze pozostawa prozelit.OBIETNICApomylno ludu (pierwotna wersja pomylno doczesna)wymiar indywidualny obietnicy dobre ycie na ziemi (potomstwo, bogactwo)brak obietnicy indywidualnej nie miertelnoci

c.d. duchowo judaizmuPRZYMIERZEnie jest to umowa rwnego z rwnym. W staroytnoci przymierze proponowa zwycizca pokonanemu. Ta idea przymierza jest realizowana na grze Synaj. w przymierzu s zawarte wymagania (prawo) i obietnice (pomylno ludu)

POBONOwykonywanie Prawaofiary: dzikczynne, przebagalne, oczyszczajcekult witynnybrak podziau: wite wieckiebrak jakiego wzoru wzrastania w witoci, doskonaociziemska, doczesna pobono

GRZECHniewierno przymierzuwykroczenie przeciwko Bogukonieczno oczyszczenia przed Bogiem

c.d. duchowo judaizmu

BOGOSAWIESTWO dostatnie ycie potomstwo bogactwo i jego pomnaanie jest dobre samo w sobie suy umocnieniu Ludu, jest wypenianiem woli Boga, yciem w przymierzuubstwo samo w sobie nie jest znakiem bogosawiestwa, ale ubogi jest pod szczegln ochron Jahwe; obowizek pomocy

KOBIETA / MCZYZNA / DOMbrak ideau bezestwa i dziewictwadom miejscem sprawowania liturgii (liturgia paschalna i szabatowa) i przekazu wiarykult sprawowali mczynibrak idei rwnoci kobiet i mczyznprawo chronio jednak kobiet jako sabsz i niszseksualno, wspycie pciowe podporzdkowane Prawu, dobre bo suy prokreacji pomnaaniu Ludu, ale nie tylko suebno prokreacji: jest w Starym Testamencie Pie nad pieniami pochwaa zakochania, mioci erotycznej

c.d. duchowo judaizmuJu w Starym Testamencie pewne schematy byy przeamywane. Np. choroba jako kara za grzechy: Ksiga Hioba przeamanie schematu.

PSALMYteksty opisujce duchowo Izraelamodlitwa ydw (Chrzecijastwo przejo Psalmy w caoci.)

W ostatnich latach przed Chrystusem:myl o indywidualnym zmartwychwstaniu idea bezennoci i dziewictwa dla Bogawskutek klsk politycznych idea ludu wybranego ulega uduchowieniu mesjanizm (Iz) (w ycie duchowe wpisuje si oczekiwanie, tsknota)

Chrzest fundament duchowoci chrzecijaskiejChrzest w pierwszych wiekachfakt chrztu przeywany jako co istotnego uznanie Jezusa Chrystusaformua zewntrzna woda (jednorazowe obmycie)

Znak zewntrzny chrztu przeywany jako:wejcie do Kocioazjednoczenie z Chrystusem

Dwa elementy katechezy chrzcielnej:umocnienie (nie ma takiego grzechu, ktry nie mgby by zmyty przez chrzest) przestroga (drugiego chrztu nie bdzie; czowiek wracajcy do starego ycia zmarnuje dar)

Nazwy chrztuprzyjcia imienia Jezus, piecz,oczyszczenienowe narodzenie (J)mier i zmartwychwstanie z Jezusem Chrystusem (Rz 6)owiecenie

Eucharystia. Pokarm i ofiara, jedyny kult Nowego LuduChrzecijanie odegnywali si od wszelkiego powinowactwa z kultami pogaskimi. Nie uznawali chrzecijastwa za religi, rozumian jako kolejny kult ale za nowy sposb ycia.

DzikczynienieUczta, centrum ycia kocioa lokalnego, wsplnoty. Wykluczenie z Eucharystii to ekskomunika.Tekst Justyna: chrzecijanie nie skadaj ofiar bogomZachd ofiara, powtrzenie ofiary ChrystusaTekst CyprianaChleb Eucharystyczny przekazywano sobie jako znak wsplnoty, przechowywano w domach, aby karmi si nim codziennie, ale nie byo osobnego kultu Postaci Eucharystycznych

Dwa nurty duchowoci w I II w.

duchowo mczesko eschatologicznaduchowo miejsko - obywatelska

Duchowo mczesko - eschatologicznaDuchowo charakterystyczna dla chrzecijastwa Azji Mniejszej, ale obecna take w Rzymie i Afryce PnocnejCECHY:eschatologia (oczekiwanie rychej paruzji)milenaryzm eschatologia speniona poczucie, e wiat jest zy obraz wielkiej nierzdnicy Cesarstwo Rzymskieduchowo wsplnotowa (przynaleno do maej grupy i do Kocioa powszechnego)ycie w Duchu ycie w Kociele Eucharystia, modlitwy, proroctwa (kobiety i mczyni), ekstazySpr o ekstazyPojawio si pytanie czy ekstazy maj warto na zgromadzeniach chrzecijan? Czy zbliaj do Boga czy oddalaj?Dwa stanowiska w sporze:- za - chrzecijastwo azjatyckie (ekstazy i prorokowanie s dobre w modlitwie, s objawieniem woli Boga) - przeciw - chrzecijastwo stoickie

zapa misyjnydziewictwo i bezenno (znak tego co nadejdzie; motywowane nie ascetycznie, lecz eschatologicznie) mczestwo - mczestwo jako drugi chrzest (chrzest krwi)- mczestwo to uczestnictwo w mce Chrystusa- mczestwo jako znak mocy ducha autentycznego Kocioa- Ignacy Antiocheski List do Rzymian (pragnie mczestwa, po nim nastpuje natychmiastowe spotkanie z Chrystusem, mczestwo dopenienie ofiary eucharystycznej)duchowo chrystocentryczna

Mczestwo Perpetuy i Felicyty:Zob. tekst nr 1.

klasyczny tekst chrzecijastwa azjatyckiego (202 r. Afryka)pragnienie mczestwa, ycie jako przygotowanie do mczestwaobojtno wobec tego wiata, jako przeznaczonego na zniszczenienienawi wobec pogan rzymian, jako niesprawiedliwych, okrutnych, tych, ktrzy id na zatracenie

Hipolit Zob. tekst nr 2.

przypadek skrajnywiara w proroctwa eschatologia speniona

Duchowo miejsko- obywatelskachrzecijastwo oparte na stoicyzmie chrzecijastwo byo religi miejskchrzecijanin to czowiek kulturychrzecijanin to dobry obywatelstwierdzenie, e chrzecijastwo to prawdziwa filozofia (Justyn), a nie kult, religiaw sytuacji wyboru chrzecijanin opowiada si za Chrystusem prawdziwym yciem a wic, gdy trzeba, wybiera mczestwoycie jako suba officium

List do Diogneta - manifest duchowoci miejsko obywatelskiejZob. tekst nr 3. nie kult materialny, lecz sprawa rozumu, kult w duchuchrzecijanin jest obywatelem tego miasta, ktrego obywatelem by przed nawrceniemnie ma ucieczki od wiata, chrzecijanie suchaj ustalonych praww tekcie narasta podkrelanie rnic midzy chrzecijanami iniechrzecijanaminie ma tak ywej gorliwoci misyjnej; wystarczy obecno chrzecijanprzyznanie wartoci mczestwu (dyskretnie, bez entuzjazmu)

Mczennicy scylitascyZob. tekst nr 4.

najstarszy datowany aciski tekst chrzecijaski (ok 180 r.)chrzecijanie yj w ramach spoecznoci: pacenie podatkw, wykonywanie swojego zawodu jako czego normalnego, przestrzeganie prawaposuszestwo wobec prawa rzymskiego, gotowo do wszelkich ustpstw tylko nie do oddania czci boskiej Cesarzowi akceptacja mczestwa, brak jednak entuzjazmu i wielkiego pragnienia mierci mczeskiej

Stoicyzm jako duchowo

Stoicyzm nie zna dualizmu, wiat jako jednowiat jest kosmosem, a nie chaosem; kosmos przeniknity przez Logosnie ma idei upadku w opisie wiataZbigniew Herbert i jego Pan Cogito oraz Do Marka Aurelego

Platonizmrdo istnienia dobra, prawdy i pikna jest poza kosmosemwiat jest upady; doskonao jest poza wiatemNeoplatonizmagodzi ide upadku wiata

Chrzecijastwo zaabsorbowao platoski obraz upadego wiata i stoicki obraz jednego wiata.Stoicyzmowi brakuje stwierdzenia skd jest wiat brak pojcia Boga Stwrcy.Przykad zaabsorbowania kosmologii stoickiej w chrzecijastwieKlemens Porzdek wiata (rozdzia 20) - punktem wyjcia jest Stwrca, nastpnie przechodzi do przedstawienia wiata jako uporzdkowanego. Wszystko trwa w harmonii.

c.d. stoicyzm jako duchowoCzowiekw czowieku jest pierwiastek ziemski i bosaki, boski to rozum, on ma panowa nad popdamistruktura caego kosmosu i struktura czowieka s paralelne (makro i mikrokosmos)stan panowania nad popdami, stan doskonaoci to cnota

Cnotastan, ktry osiga si przez umyscnota to pene zrozumienie praw natury, nie tylko na poziomie intelektualnym, ale przede wszystkim emocjonalnym cnot mona tylko posi ca, albo w ogle jej nie miekto raz osign prawdziw cnot, jest ju "bezpieczny" w tym sensie, e nie grozi mu nigdy jej utratastoicyzm nie stopniuje zych czynw (z tym polemizowali pisarze chrzecijascy) popd seksualny to popd, a wic niszy (do opanowania i ujarzmienia)

Cnota jest naturalnym stanem czowieka, jednak w jej osigniciu przeszkadzaj wikszoci ludzi "ze popdy". Popd jest te naturalnym zjawiskiem duszy, ale staje si zy, kiedy wymyka si spod kontroli rozumu i zmusza do czynw sprzecznych z natur. Zadaniem cnoty jest wic trzymanie na wodzy popdw i wygaszanie ich. Prawdziwie cnotliwy czowiek to ten, ktry osign stan penej obojtnoci wobec wiata niczego nie pragnie i niczego si nie lka. To apateia. (idea greckiego mdrca)

Natura wedug stoicyzmu naturalny stan wiata to stan harmonii i porzdku; naturalny stan czowieka to stan harmonii. Natura wiata i czowieka jest rozumna.

w. Klemens Rzymski List do Kocioa w KoryncieZob. tekst nr 5

Dwie odmiany stoicyzmu

stoicyzm grecki (wschodni)

niewraliwo na wiatzamknicie, oderwanie od ziemi, skierowanie ku grzeanthropos

stoicyzm aciski (zachodni)

suba pastwuAktywnohomo

Marek Aureliusz (stoicyzm aciski)Zob. tekst nr 6.stoik wie, e dobro jest pikne, trzeba by dobrym dla samego dobra stoik jest czowiekiem wyniosym (nie ma miejsca na pokor)stoik musi zmaga si ze zem innych, nie oczekuje od innych niczegobrak cnoty nie unicestwia czowieczestwaliczy si braterstwo wynikajce z natury ludzkiej - rozumnejstoik zgadza si na rzeczywisto wiata (nie ma miejsca na pytanie dlaczego?)gniew to popdliwo, musi by opanowany przez rozumistnienie wiata i ycie czowieka jest celowe w tym yciu najdoskonalszym tworem jest pastwo (Aureliusz czu, e przynaley do pastwa)spenienie ycia to suba pastwuycie jest znikome i ulotne brak wizji indywidualnej niemiertelnoci duszy i ciaaratunkiem jest rozum, filozofia doskonalenie siebie wedug wzoru stoickiegow obliczu nieuniknionej mierci stoik widzi cnot jako najlepsze i jedyne czego moe si w yciu trzymasprawiedliwo, roztropno, dzielno, szczero program yciafilozof ma przemawia do rozsdku drugiego czowieka, ale nie moe zmusza go do przyjcia prawdy zwracanie si do bogw jest czym wzgldnym stoik nie jest specjalnie religijny, cho bogw szanuje brak ideau wizi midzy mczyzna i kobiet to rzeczy nisze

Idea stoicki w pismach Ojcw Kocioa

Klemens Aleksandryjski (wschd)Pedagog (Wychowawca), Kobierce

Ambroy z Mediolanu (zachd)Obowizki duchownych

Klemens Aleksandryjski

idea apathei przyjta wraz z nazw wprost od stoikw Pedagog - idea apathei utosamia z wysok kultur ycia codziennego Kobierce - gnostyk chrzecijaski to prawdziwy gnostyk

Chrzecijaski gnostykpoznanie Boga i Jego tajemnic to najwaniejszy cel ycia (to wykracza poza stoicyzm)gnostyk wypenia przykazania nie ze strachu lub ze wzgldu na nagrod, ale z mioci do Boga Klemens w duchu neoplatoskim rozwija wtek pragnienia poznania Boga zbawienie to pene poznanie i zjednoczenie z Bogiem

Ambroy z Mediolanu(koniec IV w.)

wiadomie wnis do posugi biskupiej dorobek kultury rzymskiej.

Obowizki duchownych (De Officiis Ministrorum) podrcznik dla seminariw duchowych tytu pochodzi od dziea Cycerona De officis (program etyki urzdnika rzymskiego). Ambroy przej ukad dziea Cycerona.aplikacja etyki i duchowoci stoicyzmu rzymskiego jako wzoru duchowo etycznego do formowania klerudla biskupa i prezbitera punktem odniesienia jest Koci, a on jest urzdnikiempotrzeba zarzdzania pobonoci ludow (zakazanie lub pielgnowanie pewnych praktyk)

Wzr duchowoci kleruZachd

wzr duchowoci jakosuby publicznej wKociele Wschd

wzr duchowoci -doskonay zakonnik

Orygenes tematy duchowociAntropologia Orygenesa oparta na nauczaniu w. Pawa. Schemat I : duch dusza ciaoDuch najwysza cz czowieczestwamiejsce dziaania Ducha Boegoniezdolny do grzechu, ale drtwiejcy pod wpywem grzechuDuszacentrum czowieczestwadusza rozumna, biblijne serce czowiekaw duszy jest siedziba wolnej woli i poznania rozumowegodusza jest obrazem Bogaw ramach duszy jest pierwiastek niszy; zmysowo, cielesnopierwiastek niszy duszy jest efektem upadku Dusza rozumna jest wolna i moe kierowa si ku temu co nisze albo ku duchowi. Stan fatalny to trwanie porodku. Lepiej, gdy dusza upadnie w d, poniewa wtedy ma szans widzie zo i zapragn zmian. Wraca do ducha, ktry otwiera si na Ducha. Ciaociao ziemskie jest zwizane z upadkiemcielesno nie jest znakiem kary (kara to dusza nisza), jest narzdziem powrotu

c.d. Orygenes - tematy duchowociBg dziaaDuch i Sowo to dziaanie BogaDuch dziaa na ducha Sowo przemawia do duszy rozumnej dziaa jakby od zewntrzIm bardziej dusza rozumna otwiera si na Sowo, tym bardziej duch otwiera si na Ducha (antropologia otwierajca przestrze na mistyk)

Schemat II: czowiek wewntrzny czowiek zewntrznyCzowiek zewntrzny zmysy zewntrzne umoliwiaj poznanie wiata zewntrznegoCzowiek wewntrzny zmysy wewntrzne umoliwiaj poznanie wiata duchowego (wzrok duchowy, such duchowy itd.)Dwa pola zastosowa schematu II egzegezapraktyka ascetyczna

c. d. Orygenes tematy duchowociWcieleniechrystologia odgrna Jezus Bg wcielony. Czowieczestwo Jezusa to droga do zjednoczenia z Bogiemwcielenie jest teologiczn podstaw do mwienia o poznaniu Boga wcielenie to nie tylko fakt historyczny; dziaanie Logosu trwaPismo witePismo wite = Sowo Boe = Logos przedwieczne Sowo Boe w Trjcy jest tym Sowem, ktre objawio si w Jezusie Chrystusie. Jest tym Sowem, ktre objawia si w Pimie witymwiedza jest niezbdna do waciwego czytania Pisma witegoDroga do Bogaw tym yciu czowiek moe wspina si do Bogafundamentem poznania Boga jest LogosOrygenes ten sam czas co Plotyn. Plotyn jedyne, co warto robi to wznosi si ku jedni (niema, bierna).Trzy etapy wznoszenia: oczyszczenie, owiecenie, zjednoczenie.

c. d. Orygenes tematy duchowociSens ycia oczyszczenienarodziny w ciele to efekt upadku w preegzystencjiycie ziemskie jest czasem paczudzie mierci moe by dniem narodzinsens tego ycia to oczyszczenie, aby mier bya narodzeniem dla nieba

Oczyszczenie po mierciczeka tych, ktrzy nie oczyszcz si w tym yciuoczyszczenie po mierci to jakby przejcie przez ogieoczyszczenie jest czasowe, bierne, bolesneu Orygenesa nie ma miejsca na wieczne potpienie duch czowieka nie podlega grzechowi, wic nie moe na wieczno pozosta poza Bogiem

Misjeto dziaanie Logosu Logos przemawia do kadego, wic nie ma naglcej koniecznoci misji. (zupenie odmiennie przeywano wezwanie do misji w chrzecijastwie azjatyckim - jako naglce wezwanie)

Modlitwa chrzecijaska wg OrygenesaKomentarz do Ojcze nasz...Apostoowie prosili Jezusa, aby nauczy ich modlitwy: naucz nas modli si - wg Orygenesa prosili o umiejtno modlitwy nie tylko sowami, ale duchemChleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj - wg Orygenesa jest to proba o dary duchowe

wnioski:modlitwa chrzecijaska wychodzi poza sowa, jest modlitw duchachrzecijanin powinien prosi o dary duchowe, proba o rzeczy ziemskie to modlitwa pogancztery rodzaje modlitwy wg Orygenesa: modlitwa duchem, dzikczynienie, proba, przebaganie

Dwie koncepcja czowieka i wiataStoicyzmidea upadku jest nieobecna w opisie czowiekajest postulat pracy nad sobkres doskonaoci jest ziemskirozum ludzki powinien panowa nad tym co nisze doskonao polega na samodzielnoci czowieka, nie ma mocno zarysowanej relacji do tego, co wyszeantropologia stoicka koncentruje si na przekazie zewntrznymnisze zmysowe siy w ciele trzeba poskromi (asceza ciaa)

Orygenesantropologia zbliona do Plotynahistoria upadku wpisana w struktur czowieka; ciao ziemskie jest zwizane z upadkiemcielesno nie jest znakiem kary (kara to dusza nisza), jest narzdziem powrotuczowiek nie powinien prbowa y samodzielnie; czowiek jest otwarty na szukanie Boga i Jego pomocywolna wola czowieka powinna zjednoczy si z Bogiem (to jest spenienie czowieka)walka dobra ze zem toczy si wewntrz duszy ycie duchowe nie koncentruje si na ascezie ciaa

Monastycyzm jako samodzielny stan

MonastycyzmMonachos samotnik starszy od chrzecijastwazjawisko wiksze od kadej poszczeglnej religiizjawisko nierwnomiernie wystpujce w poszczeglnych religiach

Monastycyzm w wiecie religii niechrzecijaskich

Buddyzmjest religi monastycznspoeczno nie postrzega siebie bez istnienia wsplnoty mnichw obecno wielkich klasztorw np. tybetaskich

Hinduizmmonastycyzm hinduski to paradoksycie zakonne hinduistw nigdy nie byo zorganizowanedominuje ycie samotnicze Buddyzm i Hinduizm zdominowane przez monastycyzm, ale zorganizowany inaczej w kadej z tych religii

Judaizmw tradycji ydowskiej monastycyzm nigdy nie nabra duego znaczenia

Islamnigdy oficjalnie nie uzna i nie zorganizowa ycia zakonnego w formie instytucjinie ma monastycyzmu w Islamie

Kultura grecka Pitagorejczycy - wsplnota, ktra mona zakwalifikowa jako monastyczn

Chrzecijastwo jest porodku.Dzisiaj:Katolicyzm bogactwo form ycia zakonnegoPoreformacyjny Zachd wiadome zerwanie z tradycj monastycznPrawosawny wschd klasztory podstawowe rdo ycia duchowego

Monastycyzm - prba definicjiElementy ycia monastycznego

1. Odczenie od wiata (wyjcie)odczenie we wsplnocie (klauzura) albo samotnie (pustynia)czci tego odejcia jest dziewictwo i celibat

2. Praktyki ascetyczne (droga)rnorodno praktyk ascetycznychelementy stae: ograniczenie snu i pokarmu

3. Mistyczne aspiracje (cel)wyostrzony zmys Absolutudenie do zjednoczenia z Absolutem

Monastycyzm chrzecijaskiArchetypy (idee przewodnie bdce inspiracj dla mnichw)1. Naladowanie ChrystusaAntoni Pustelnik Chrystus ze wzgldu na swego Ojca zechcia by posusznym we wszystkim a do mierci, a by a krzyowa (Flp2, 8), aeby staa si naszym zmartwychwstaniem i aby jej wadca, diabe zosta unicestwiony. (Listy 5, 3)

Antoni szed pewnej niedzieli na Eucharysti, mylc o apostoach, ktrzy opucili wszystko i poszli zaZbawicielem i o chrzecijanach z Jerozolimy, ktrzy po sprzedaniu wszystkich rzeczy przynieli pienidzeapostoom i skadali je u ich stp jako dar dla potrzebujcych. Kiedy wchodzi do kocioa, czytano wanieEwangeli i usysza, jak Pan powiedzia bogaczowi: Jeli chcesz by doskonay, id sprzedaj, co posiadasz...potem przyjd i chod za Mn (Mt 19, 21). Wtedy, mylc, e wspomnieniem o witych natchn go sam Bg i ete sowa byy czytane dla niego..., ca posiado, ktr mia po przodkach odda chopom ze swej wsi. (ywot witego Antoniego 2)

2. Tsknota za pierwotn wsplnot chrzecijaskJan KasjanWsplne ycie zakonne wzio pocztek w czasach przepowiadania ewangelii przez apostow. Tym yciem yaju bowiem w Jerozolimie caa owa rzesza wierzcych, o ktrej pisz Dzieje Apostolskie (...). (Rozmw dwadziecia cztery, XVIII, 5, 1- 4)duy wpyw Dz 2, 44 45; 4, 32 34mnisi jako realizatorzy ideau pierwotnego Kocioa

c.d. Monastycyzm chrzecijaski3. Przygotowanie do mczestwaApoftegmat przypisywany w. AtanazemuMwi si czsto wrd was: Gdzie jest przeladowanie, by zosta mczennikiem? Bd mczennikiem w swymsercu, umrzyj dla grzechu, umartwiaj ziemskie czonki, a bdziesz mczennikiem w swych intencjach(Sentences des Pres du dsert. Nouveau recueil, 600, Solesmes 1970, s. 135.)mnisi widz siebie jako nastpcw mczennikwycie monastyczne jako naladowanie Chrystusa ukrzyowanego

4. Walka z demonamiw. Benedykt Do ciebie wic kieruj teraz moje sowa, kimkolwiek jeste ty, co wyrzekasz si wasnych chci, a chcc suypod rozkazami Chrystusa Pana, prawdziwego Krla, przywdziewasz potn i wit zbroj posuszestwa.mnich jest jak onierz, ktry walczy z demonami

5. Duchowe Wyjcie Fragmenty biblijne stanowice inspiracj dla tej idei monastycznej:wyjcie Abrahama (Rdz 12, 1; Hbr 11, 8.13) wychodzi z ziemi znanej do obcej (obco)Mojesz (Wj 17, 11 12) wyjcie z niewoli do wolnociEliasz (Oz 2, 16) wyjcie na gr Horeb albo Karmel

c.d. Monastycyzm chrzecijaski6. Naladowanie ycia aniowBazyliPsalmodia jest robieniem tego, co czyni anioowie yciem na sposb niebiaski i spalaniem si przedBogiem jako cakowicie duchowe kadzido. (Hom. In Ps 1, 1, PG 29, 213)EwagriuszPrzez prawdziw modlitw mnich staje si podobny anioom. (O modlitwie 113, rMon 18.) AmbroyCecha waciw wojsku mniszemu, ktre jest wojskiem anielskim, jest czste wychwalanie Boga,nieustanna modlitwa i ycie we wstrzemiliwoci. (Epist. 62, 82, PL 16, 1211.)

7. Powrt do niewinnoci AdamaJan ChryzostomMnisi zajmuj si tym, czym zajmowa si Adam zanim zgrzeszy, kiedy odziany w chwa, poufalerozmawia z Bogiem. (In Matth, 68, 3, PG 57, 643 644.) Adam istota kontemplacyjna; yje w harmonii ze zwierztamipodejmowanie ycia monastycznego, aby ju tu na ziemi sta si jak Adam przed grzechem

c.d. Monastycyzm chrzecijaski8. Czujne oczekiwanie na ParuzjJan ChryzostomMnisi skadaj dziki Bogu za cay wszechwiat, jakby byli ojcami caej ludzkoci; dzikuj Bogu za wszystkich iwprawiaj si w prawdziwym braterstwie. (In Matth, 55, 5, PG58, 547)Jan Klimak Modlitwa, w swojej istocie, jest rozmow i zjednoczeniem czowieka z Bogiem. Swoj moc podtrzymuje onawiat. (Drabina do nieba 28)Ewagriusz Mnichem jest ten, kto od wszystkich jest oddzielony i zarazem ze wszystkimi zczony. (O modlitwie, 124)wzr mnicha wierny suga czekajcy na powrt Panaczuwanie mnich czuwa nie tylko dla siebie, ale dla wszystkich ludzi za ktrymi si wstawiamiasto pi, a stranicy czuwaj

9. ycie mnisze prawdziw filozofiHieronimNa pustyni uprawia si filozofi i zachowuje si siebie na przybycie Chrystusa... Zwacie mnisi na wszgodno. (Homilia in Joannem, CCL 78, s. 517) Jan Kasjan opisuje Ojcw Pustyni jako bohaterw chrzecijaskiej filozofiimnich jako filozoftu na ziemi mnich prowadzi ycie najlepiej, jak tylko mona prowadzi

Pocztki monastycyzmu chrzecijaskiegopostaci zaoycielsk jest Antoni Pustelnik (250 356)Antoni by Egipcjaninemjako mody czowiek usysza sowa Ewangelii, w ktrych Jezus zwraca si do bogategomodzieca. Antoni przyjmuje te sowa jako adresowane do siebie. Wyruszy na pustyni irozpocz samotne ycie. Antoni y w zupenym odosobnieniu. Nastpnie zacz przyjmowa uczniw, a od 310 roku ruch pustelniczy sta si masowy.ycie Antoniego - dzieo zrobio due wraenie na w. Augustynie. monastycyzm pustelniczy by ywy w Egipcie do czasw inwazji muzumaskiej ducha tego monastycyzmu mona odczyta z Apoftegmatw (apoftegmat z jzyka koptyjskiego oznacza sowo, powiedzenie). np. powiedzenia Antoniego Pustelnika: Zabierz pokusy, a nikt nie bdzie zbawiony, Ja si ju Boga nie boj, ja ju Go kocham.

Duchowo ojcw pustyni1. Duchowo ascetycznacodziennoci mnicha jest praktykowanie ascezy (ograniczenie snu i poywienia)nie jest to asceza typu pokutnego, jej zadaniem jest oczyszczenie2. Duchowo biblijnapustelnicy opanowywali na pami teksty Pisma witegobyy to jedyne sowa warte zapamitania3. Duchowo ainstytucjonalnaobojtno wobec instytucji i struktur Kocioadystans, a nie wrogo wobec Kocioa4. Duchowo asakramentalnasakramenty nie odgrywaj znaczcej roli (chrzest jest wany, Eucharystia ju nie) 5. Duchowo samotniczawsplnota jako sposb codziennego ycia nie jest wanaw samotnoci jest droga do witoci

Dwa oblicza samotnoci:1. Czowiek na pustyni nie musi walczy o wzrok, such, jzyk. Walczy tylko o serce. (na pustyni jest atwiej)2. Pord ludzi czowiek walczy o wito z ludmi, a na pustyni walczy z demonami. (na pustyni jest trudniej)

6. Duchowo walki z demonamimnich wychodzi na pustyni, aby walczy z demonami

c. d. Duchowo ojcw pustyniPocztki kierownictwa duchowegobya zasada, e mody czowiek na pustyni musi mie mistrzamody czowiek sam szuka mistrzaszczero wobec mistrza Ucze powinien wyjawi ojcom nawet ile kropli wody wypi

Dwie formuy w byciu uczniem:1. ucze (stay) absolutne posuszestwo wobec mistrza2. poszukiwanie u mistrzw jednorazowej rady (z tego rodziy si apoftegmaty)

Idea posuszestwarelacja ucze mistrz doprowadzia do wytworzenia duchowej idei posuszestwaidea posuszestwa wzorzec dla: indywidualnej spowiedzi usznej oraz posuszestwa wpisanego w reguy zakonne

Antoni - 1. List fundament ycie jako oczyszczenie, aby doj do Boga asceza ciaa jest sposobem oczyszczenia (od ciaa poprzez dusz i ducha)ograniczenie pokarmw osabia ciao; im sabsze ciao tym mocniejszy duchnie ma walki ciao duszaasceza nie jest przeciw ciau; jest oczyszczeniem ciaa, aby zbliy si do ciaaduchowego

Antoni wylicza trzy rodzaje gwatownych porusze:1. Osadzone w naturze ciaa od pierwszej chwili stworzenia, ale wystpuj wycznieza wol duszy.2. Gdy kto je i pije w obfitoci. Naturalne poruszenia pobudzane przez akomstwo.3. Pochodzi od zych duchw, ktre kusz przez zazdro i staraj si splami tych,ktrzy wybrali celibat.

c.d. Antoni 1. List Oczyszczenie samowola odwrcenie si od Ducha, odrzucenie jego dziaania, Trzeba rozpoznawa namitnoci osadzone z natury w czonkach od stp do gw i te ktry pochodz z zewntrz i powstay z samowoli.Duch przywrci wzrokowi prawonakoni ucho wycznie ku sowom przystojnymnauczy jzyk umiejtnoci oczyszczania siu zdrowienie rk, niegdy poruszajcych si bezadniepo rkach Duch oczyszcza brzuch, jeeli chodzi o jedzenie i picieo czyszczenie stp, ktre niegdy nie kroczyy w prawocicae ciao przetwarza si w ten sposb , odnawia i wraca pod wadz Duchatakie ciao otrzymao ju czstk ciaa duchowego, ktre winnimy zyska w chwili zmartwychwstania umarych

Ewagriusz8 duchw (myli, logosmoi) nieczystych: 1. obarstwo2. nieczysto3. chciwo4. gniew5. smutek6. acedia7. prno8. pycha8 duchw Ewagriusza przeniesiono na Zachd(JanKasjan) i weszy do praktyki katechetycznej.

7 grzechw gwnych:1. pycha (superbia)2. chciwo (avaritia)3. nieczysto (luxuria)4. zazdro (invidia)5. nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu (gula)6. gniew (ira)7. lenistwo (acedia)saligiaycie Ewagriusza pierwsza poowa ycia miasto, orodki wyksztacenia i kultury druga poowa ycia dowiadczenie pustyni, spisa i uporzdkowa dowiadczenie duchowe mnichw pustyni. Opisa dziaanie demonw 8 duchw (myli) nieczystych.

Ewagriusz 8 duchw8 duchw (myli, logosmoi) nieczystych: 1. obarstwo, 2. nieczysto, 3. chciwo, 4. gniew, 5. smutek, 6. acedia, 7. prno, 8. pycha

odzwierciedlenie antropologii Ewagriuszakolejno jest od dou ku grze; ze myli dotyczce ciaa s pierwsze, poniewa snajatwiejsze do pokonania1. obarstwo, 2. nieczysto, 3. chciwo myli dotyczce ciaa4. gniew, 5. smutek namitnoci dotyczce niszej czci duszy6. acedia, 7. prno, 8. pycha to myli najgroniejsze, dotykaj wyszej czci duszy iwalka z nimi si nie koczy8. pycha najgroniejsza ze wszystkich

Monastycyzm klasztorny (wsplnotowy)

Dwa nurty:Pachomiusz, Benedykt2. Bazyli, Augustyn

Pachomiuszycieur. ok. 290 r. w grnym Egipcie w 312 r. zosta wcielony do wojska zostaje wzity do niewoli; dowiadcza miosierdzia chrzecijaskiegonawraca si i zostaje mnichem na pustyniod ok 320 r. doczaj do niego inni w 324/325 nadaje ramy organizacyjne wsplnociepowstaje nowy rodzaj tekstu w tradycji chrzecijaskiej regua zakonnaprzez nastpne wielki klasztory pachomiaskie w Egipcie rozwijay si bardzo instensywniew sensie materialnym tradycja pachomiaska zaniknaw sensie duchowym tradycja pachomiaska zainspirowaa zachodnie/benedyktyskie linie monastyczne

PalladiuszPalladiusz przebywa w Egipcie i jako wiadek naoczny da opis tamtejszego ycia monastycznego.

Zob. tekst nr 7Pachomiusz i mnisi z Tabennesis

Regua Pachomiusza na tekst reguy mia wpyw epizod wojskowy w yciu PachomiuszaRegua stanowi zewntrzne ramy dla ycia we wsplnociepowstanie reguy legenda wedug, ktrej anio dyktuje tekst Pachomiuszowi

c. d. Regua PachomiuszaRegua jest tekstem podstawowym dla ycia klasztoruRegua jest napisana w prostej formie: tak ma by, a tak nieRegua zachowuje pewien poziom indywidualizmu: indywidualnie przydziela si ilo jedzenia, indywidualizacja praktyk postnychRegua nie wskazuje specjalnych rodkw ascezy (ograniczenie iloci snu)rodkiem postpowania w doskonaoci jest posuszestwo Regulejest okrelony strjklasztor jest miejscem ludzi wieckich; komunia jest przyjmowana w soboty i niedzieleistnieje pewna struktura w klasztorze (podzia na grupy)wejcie do klasztoru byo zerwaniem wizi rodzinnych (55 57 punkt Reguy)duchowo klasztoru jest duchowoci pustelnicz, wsplnota daje tylko pewne ramy zewntrzneobowizuje cigle milczenie rytm dnia jest wyznaczony przez odmawiane modlitwy (wyznaczone s sowa modlitwy i pory ich odmawiania)klasztor pachomiaski umoliwia ycie pustelnicze tym, ktrzy s za sabi, aby robi to samodzielnie na pustyniklasztor sta si dobrze prosperujcym gospodarstwemklasztor sta si miejscem najwitszym, zacztkiem niebanikt samotnie nie moe opuszcza klasztoru, nie wolno je poza klasztorem

HieronimOpis ycia mnichw pachomiaskich Zob. Tekst nr 8

Bazyli i monastycyzm bazyliaskiycie i dziaalno329 379 r., Pont KapadocjaBazyli otrzyma chrzecijaskie wychowanie po powrocie ze studiw przyj chrzestzaczyna prowadzi ycie na pustyni (pobyt z Grzegorzem z Nazjanzu na pustyni w Poncie)

Dwa elementy odrniajce impuls duchowy Bazylego, od tego co byo w Egipcie:1. wsplnota jest wana (rozmowy)2. studium ksigw czasie pobytu na pustyni dla Bazylego prac jest studium i pisaniewok Bazylego w Poncie tworzy si stopniowo osada, gromadz si ludzie, ktrzy chc y wedug ducha BazylegoBazyli nie stara si tworzy struktur organizacyjnych dla wsplnotyBazyli nie ingeruje w ycie tych ludzi; odpowiada tylko na ich pytania i w ten sposb tworzy rodowisko monastycznew 370 r. zostaje biskupem Cezarei kontynuuje sposb dziaania i troski o ycie duchowe w okolicyz dziaalnoci Bazylego wyrasta tradycja bazyliaska -sednem tej tradycji s pisma Bazylego; s one nazywane reguami, ale ich charakter jest inny (odpowiedzi na pytania) tradycja bazyliaska jest ywa na wschodzi do dzisiajkontynuatorem tej tradycji jest Augustynmonastycyzm bazyliaski najbardziej ywy do dzi monastycyzm wschodni

Reguay Bazylego Zob. Tekst nr 9Regua dusza; Regua krtszamioci do Boga nie trzeba si uczy; jest czym naturalnym dla czowieka podobnie jak stawianie pytakady czowiek ma swoja drog do Boga; to co zewntrzne jest wtrnecel: prowadzi, pomaga, ale naley pamita, e drugi czowiek i jego droga jest tajemnicw Regule jest wiele szczegowych rozstrzygni, ale s one poprzedzone pytaniem i maj charakter warunkowy wszystko przeniesione do ducha; jak najmniej prawnych (sztywnych) ustale; treci cile duchowe

ReguyPachomiuszRegua ujta w formie regulaminuRegua mwi, czowiek sucha; nie ma miejsca na pytanienie ma bezporedniego przywoywania tekstw Pisma witegoBazyliRegua ujta w formie pyta i odpowiedziRegua nie jest systemem, ktry daoby si mechanicznie zastosowaBazyli dba o to, aby zacytowa tekst Pisma witego w odpowiedzi

Augustyn ycie Ur. 13.11.354 w Tagacie w Numidii. Matka Monika, Ojciec, poganin, Patrycjusz zuboay urzdnik. Studia gramatyki w Tagacie i Madurze.370 studia retoryki w Kartaginie. Lektura Cycerona. Zamiowanie do mdroci. Rozczarowanie lektur Pisma. Fascynacja manicheizmem auditor.374 Powrt do Tagasty. Nauczyciel gramatyki. Nauczyciel retoryki w Kartaginie. Wtpliwoci wobec nauczania manichejczykw.383 Dyskusja z Faustusem manichejczykiem. Wyjazd do Rzymu. A. przycza si do wsplnoty manichejczykw. Mediolan. Moliwo objcia urzdu retora. A. sucha Ambroego. Egzegeza alegoryczna daje klucz do przezwycienia manichejskiej interpretacji Pisma. Krg przyjaci studiujcych neoplatonizm (Augustyna wprowadza kapan Symplicjanus).Bg jako niezmienne wiato (Wyzn 7,10,16-9) platosko uformowane chrzecijastwo aciskojzyczne!!!

5.08.386 Nawrcenie.24-5.04.387 Chrzest. Niedugo potem wyjazd do Rzymu. W Rzymie umiera Monika. 387 Powrt do Afryki, do Tagasty. ycie we wsplnocie monastycznej. A. podrujc unika miast z wakatem biskupim.391 w Hipponie zgadza si pomaga greckojzycznemu biskupowi Waleriuszowi. wicenia kapaskie.

395 konsekracja na biskupa Hippony (na prob samego Waleriusza jeszcze przed jego mierci byo to przeciwne kan. 8 z Nicei). 397-401 Confessiones: niespokojne jest serce.404 Synod w Kartaginie wzywa pomocy armii cesarskiej przeciw donatystom.410 Alaryk zdobywa Rzym. Fala uchodcw dociera do Afryki.411 Cesarz Honoriusz gromadzi biskupw katolickich i donatystycznych Collatio Carthaginiensis. Przewodniczy prefekt Marcellinus. Oczywicie przyznaje racj katolikom.411 Synod w Kartaginie potpia Celestiusza zwolennika Pelagiusza. (sam Pelagiusz zosta potpiony dopiero w 417 przez Innocentego I).26.09.426 A. wyznacza swego nastpc - Herakliusza. Retractationes.28.09.430 Augustyn umiera w 14 miesicu oblenia Hippony przez Wandalw. Zaraz potem dociera zaproszenie cesarskie na Sobr w Efezie.

Augustyn - reguy1. Porzdek klasztoru2. Praeceptum nie maj bazyliaskiej struktury (pytanie odpowied), ale zachowuj elastyczno charakterystyczn dla Bazylegooglno (nieostro) zalece zblia Regu do Reguy Bazylego, a oddala od Reguy Pachomiuszau Augustyna wsplnota (klasztor) znajduje si w miecie, nie jest izolowanynie ma oddzielenia fizycznego od wiata; wsplnota wchodzi do miast, do Kocioado wsplnoty nale bogaci i biedniwe wsplnocie moliwe s rnice pomidzy czonkami; tych rnic nie da si w klasztorze cakowicie wyeliminowaklasztor miejsce praktycznej realizacji braterstwa chrzecijaskiego

Wsplnoty augustiaskie

Augustyn stworzy wsplnot mskanalogicznie organizowa wsplnoty eskie w sensie instytucjonalnym domy zakadane przez Augustyna w Afryce przetrway niewiele po jego mierciw redniowieczu teksty regu Augustyna wrciy do ask i stay si fundamentem reguy dominikanw, a wprost regu zgromadze kanonikw

Benedykt z Nursii

ur. 480-90 w Nursii. studia artes liberales w Rzymie. Szybko je przerywa. Trzy lata przebywa w pustelni w Subiaco. Wsplnota monastyczny w Vicovaro prosi go o przewodniczenie im. Godzi si ale wkrtce rezygnuje i odchodzi z powrotem do pustelni. Jednak ma uczniw, ktrym organizuje ycie monastyczne.zmuszony do opuszczenia Subiaco osiada z uczniami na Monte Cassino. Byy tam jeszcze zamieszkae witynie pogaskie - zniszczy je.umiera ok. 547.

Regua BenedyktaZob. Tekst nr 10Ora et laborado szczegowo reguluje rytm ycia (jest regu w stylu podobn do Reguy Pachomiusza)blisza Pachomiuszowi ni Bazylemutekst przesycony duchowoci i dojrzalszy w porwnaniu z Regu Pachomiuszaposuszestwo regule fundamentalnym rodkiem drogi do doskonaociduo o pokorze (wzrastanie w doskonaoci jest wzrastaniem o pokorze)posuszestwo Bogu (wymiar duchowy); posuszestwo przeoonemu i Regule (wymiar konkretny)posuszestwo droga przezwyciania samowoliwyrzekanie si wasnej wolidominacja modlitwy wsplnejumiarkowane ubstwo: brak wasnoci prywatnej, ale klasztor zapewnia pewien poziom ycianic o szczeglnych praktykach ascetycznychwielka warto milczeniaprzewiduje przyjmowanie dzieci do klasztorumnich Benedykta ma sucha i by posusznymduchowo chrystocentryczna dla Zachodu Regua Benedykta bya nonikiem chrzecijastwa od V do X w. klasztor jest na pierwszym miejscu, a potem dopiero pustelnik; efekt pustelnicy s na Zachodzie rzadkoci (Wschd anachoreta na pierwszym miejscu, a dopiero pniej klasztor)

Klasztory benedyktyskieklasztory benedyktyskie przeniosy ze staroytnoci do redniowiecza dziedzictwo kulturyklasztory benedyktyskie daway zabezpieczenie w klasztorze obowizywaa zasada ora et labora, ale nie byo zdefiniowane jaki mia by to rodzaj pracy (od pocztku, najczciej praca nad ksigami)Grzegorz Wielki (VI w.) jako biskup Rzymu stara si zapewni rozwj klasztorom benedyktyskim; to dziki niemu ich regua staa si dla wiata zachodniego regu dominujcklasztory benedyktyskie stworzyy struktury kocielne w VII i VIII w. w Anglii

Duchowo benedyktyskaSzukanie Bogaszukanie Boga to cel ycia benedyktyskiegokady aspekt ycia jest nastawiony na szukanie Boga

Trzy wielkie cnoty 1. Posuszestwonie y wedug swojego uznania suchajc swoich pragnie i woli, lecz postpowa wedug cudzego sdu i rozkazu, przebywajc w klasztorze (RB 5, 12.)Cnota centralna, prowadzca do BogaRozdzia 68 Reguy O braciach, ktrym dano rozkaz niemoliwy do wykonania2. Milczenienie chodzi o cakowite milczenie, a o ograniczenie si do tego, co niezbdne milczenie przysposabia mnicha nie tylko do rzeczy Boskich, ale i do ludzkich milczenie i mowa s dla zakonnika tak samo wanemilczenie uatwia praktykowanie cnt (posuszestwa i pokory)cisza jest potrzebna by nawiza kontakt z Bogiem3. Pokorapokora jest syntez cnt chrzecijaskich w ramach ycia zakonnego i klucz do doskonaocijest u podstaw benedyktyskiego ascetyzmu i duchowocidwanacie stopni pokory tworz jedna cao, ktra prowadzi do Bogawyraa si w posuszestwie

Duchowo benedyktyskaAspekty ycia monastycznego1. LiturgiaBenedyktyni oddawali si trzem czynnociom: wsplne odmawianie officjum, czytanie i cicha modlitwamnich = homo liturgicusgodne sprawowanie liturgii jest dla Benedykta najczystsz form apostolatuduch benedyktyski = duch liturgii2. Pracarozdzia 48 O codziennej pracy rcznej - rwnowaga midzy praca i modlitwpowinna harmonizowa z pozostaymi elementami ycia zakonnego3. ycie wsplnewsplnota stworzona przez zewntrzne ramy klasztoru, w tych ramach powstaje wsplnota szukajca Bogamnisi tworz rodzin (wzajemny szacunek, posuszestwo, wzajemna suba)

Pracowita bezczynno w yciu klasztornymklasztor benedyktyski to zamknity wiat, w ktrym czowiek si wycisza i zatrzymuje; nie ma si do czego spieszy; yje z Bogiem i pamita o wiecznociklasztor = otium

Augustyn teologia dziewictwaOd pocztku byo dziewictwo mskie i eskie.mskie = bezennoeskie przeywane intensywnie; miao istotny wymiar spoeczny

Augustyn napisa pisma o dziewictwie. Sugeruje, e nie dotyczy to tylko kobiet, ale w praktyce caa symbolika odnosia si do kobiet.Chrystus Oblubieniec dziewic (osobista, intymna wi z Chrystusem) Chrystus urodzony z dziewiczego ona (dziewictwo wysza forma ycia, ycie podjte z motyww nadprzyrodzonych)Koci powszechny jest dziewic zalubion Chrystusowi ( ci, ktrzy strzeg dziewictwa s godni wielkiego szacunku, dziewice w Kociele s znakiem dziewictwa Kocioa)Koci jest cay dziewic w duchu, ale nie cay w cieleMaryja = wzr dziewictwa (najpierw zoya lub dziewictwa, a potem zosta wybrana przez Boga na matk Chrystusa; jedyna, ktra otrzymaa dar dziewictwa i dar macierzystwa)

Augustyn teologia maestwamaestwo jest dobre, naturalne i zamierzone przez Bogawspycie pciowe samo w sobie jest ze; jest usprawiedliwione ze wzgldu na zrodzenie potomstwaAugustyn analizowa opis stworzenia czowieka Bg stworzy czowieka i ustanowi sakrament maestwa. Dziao si to przed grzechem. Po grzechu Adam zbliy si do maonki. cele maestwa: zrodzenie i wychowanie potomstwa oraz wierno maeskaAugustyn bardzo rzadko uywa sowa mio w odniesieniu do maestwapocztek maestwa = podliwo

Duchowa lektura Biblii

Biblia Sowo Boga fundamentSowa Pisma witego jako sowa modlitwy modlitwa sowami Psalmwkrtkie zdania Pisma byy powtarzane wielokrotnie jako samodzielna forma modlitwy (modlitwa Jezusowa, Raniec)krtkie teksty jako rodek walki z duchami

Podsumowanie staroytnoci

duchowo mska (duchowo eska - redniowiecze)stopniowa dominacja monastycyzmu ( rozwijana bya tylko duchowo monastyczna, a zaoenie byo takie, e ona bdzie promieniowaa na reszt)indywidualizm na Wschodziewsplnota, regua na Zachodzieduchowo biblijnadwa modele duchowoci kleru: ambrozjaski (Zachd) i monastyczny (Wschd)

Duchowo redniowieczaW redniowieczu na obszarze Europy zach. powstaa kultura/ cywilizacja, ktr nazywa si christianitas oznacza fakt, e chrzecijastwo i Koci stay si fundamentem organizacji ycia i caociowego spojrzenia na wiat.

w. Romuald (Rawenna, zm. 1027)ycieWywodzi si z rodu ksicego. Gdy mia 20 lat jego ojciec wyzwa na pojedynek i zabi swojego brata. Romuald czuje si zobowizany, aby za ten czyn odpokutowa. Zosta zakonnikiem. Pod wpywem wizji postanowi zosta mnichem do koca ycia. Rozpoczyna ycie samotnicze. Zaczynaj si wok niego gromadzi inni. Romuald organizuje wsplnot wedug reguy w. Benedykta. Zakada Kameduw. Odzywa tradycja pustelnicza w zachodnim stylu. Cechy duchowoci redniowiecza1. pokuta zastpcza (idea obca staroytnoci)2. otwarto na prywatne objawienia, mistycyzm, wizje3. Eucharystia akt osobistej pobonoci kapana; prywatyzacja pobonoci sakramentalnej

Piotr Damiani o Romualdzie

Sam w. Romuald twierdzi w. Piotr Damiani nie lubi celebrowa Mszy wobecnoci osb, gdy nie potrafi powstrzyma obfitych ez (...). Gdziekolwiekprzyszo witemu czowiekowi mieszka, najpierw poleca w celu urzdzi oratoriumz otarzem, potem si tam zamyka i broni dostpu (Via Romualdi, roz. 31.)

c. d. duchowo redniowieczaw. Piotr Damiani (Damian)ycie Pochodzi z rodziny ubogiej, wielodzietnej. Mia cikie dziecistwo. Matka porzucia go jakoniemowl. Jego starszy, przybrany brak kaza mu pa winie. Udao mu si zacz studia wRawennie i przyj wicenia kapaskie. Damian wstpuje do Kameduw. Zakada kolejneklasztory, ktre przyjmuj regu napisana przez niego. Jednak jego linia klasztorna nieutrzymaa si. Damian zosta wcignity w struktury kocielne. Cechy duchowoci redniowiecza 1. teoria mczestwa mioci (biczowanie ciaa)- bl fizyczny (idea obca staroytnoci)

Gdy rka oprawcy zaprzestaje biczowania, nic nie stoi na przeszkodzie, by wita pobonosama sobie razy zadawaa, aby w ten sposb mie udzia razem ze witymi mczennikami.Albowiem gdy dobrowolnie wasnymi rkami w obecnoci Boga biczuj, okazuj gotowo namczestwo, gdyby si zjawi oprawca. Skoro ta kara jest mi tak sodka dla mioci Chrystusa,kiedy aktualnie nikt mi jej nie wymierza, to z jakim usposobieniem byaby przyjta, gdyby jejdokonywa przeladowca? (Piotr Damiani, Listy VIII, 27: 144, 416BC.)

2. redniowiecze koncentruje si na emocjach; w cierpieniu wyraa si mio do Chrystusa3. denie do doskonaoci polegao na wyszukiwaniu coraz wikszej iloci zadawanego sobie blu (wosiennica)

c. d. duchowo redniowiecza4. wraz z uznaniem ciaa rozpoczyna si liczenie aktw pobonoci im wicej tym lepiej

Albowiem jeli jednodniowy post jest dobry, to dwudniowy i trzydniowy jeszcze lepszy. Takwanie w tym duchu naley czuwa, tak psalmy odmawia, tak pracowa, tak byposusznym, tak rozmylaniom nad Pismem witym czujnie si oddawa. Kady trud im duejtrwa, tym godniejszy jest chway i hojniejszej nagrody. (Piotr Damiani, Listy VII, 27: 144, 417C)

5. pobono ludowa znajduje si w centrum (w staroytnoci bya na marginesie)6. intensywna religijno i duchowo7. lk przed potpieniem (pytanie o potpienie i zbawienie)8. rozwj coraz czstszej praktyki spowiedzi usznej9. duchowo skoncentrowana wok sakramentw i sakramentaliw10. modlitwa ez (zy cielesne, prawdziwe) (staroytno znaa dar ez, ale chodzio raczej o zy duchowe);

Zob. Tekst nr 11

Relacja koci pastwo w XI w. Orodkiem wadzy staje si Rzym, dominuje nad wadza wieck.Henryk IV (1077 r.) - chcia utrwali prawo do swojego panowania niezalenie od papiea Grzegorz VII rzuca kltw na Henryka IVzostaje utrwalona, e papie jest rdem wadzy wieckiejto wpywa na ycie duchowe wewntrz Kocioa wcignicie ksiy w ukady wadzy (symonia, inwestytura)Reakcja dolnych warstw spoecznych ludowe ruchy religijne (koci ludowy)Dictatus Papae prywatne notatki Grzegorza VII (1075) reakcja na zaistnia sytuacj

Dictatus PapaeZob. tekst nr 12

redniowiecze - chronologiaKarol Wielkiur.742 800 tytu cesarski z rk papiea Leona IIIRomuald950-1027 zaoyciel kameduwPiotr Damiani1007-1072Grzegorz VIIpapie: 1073-85Dictatus Papae1075CanossaHenryk IV przed bram: 25-28. 1077Clunyza. 910, reformy 1000-1100Pierwsze uniwersytety1100-1150Joachim z FioreKatarzyznani od 1140Waldensiod 1173.Bernard z Clairvaux 1090-1153 teoria o dwch mieczach, ktrymi dysponuje papie (jeden oddaje cesarzom) Pierwsze wyprawy przeciw katarom1208nnFranciszek1181- 1210 ustne zatwierdzenie reguy przez p. Innocentego III. 1226.Dominik1170-1216 zatwierdzenie przez p. Honoriusza III 1221. raniecTomasz z Akwinu1224-1274Ustanowienie wita Boego Ciaa1246-1264.Stabat MaterDevotio modernaTomasz a KempisKataryna ze SienyMistrz EckhardJan Hus

Boe Ciaoinicjatork ustanowienia tego wita bya w. Julianna z Cornillon (1193-1258)bya przeorysz klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliu Liegemiaa objawienie, w ktrych Chrystus da ustanowienia osobnego wita ku czci Najwitszej Eucharystiidzie uroczystoci Boego Ciaa wskazany w objawieniu - czwartek po niedzieli witej Trjcy

Historia wita Boego CiaaBiskup Liege, Robert wyrazi zgod na obchodzenie wita1246 pierwsza procesja eucharystycznapo mierci bp. Roberta wysze duchowiestwo uznao wito za niewaciwe teologicznieinterwencja archidiakona katedry w Liege Jakuba - kardyna Hugo po ponownym zbadaniu sprawy zatwierdzi witoJakub zosta papieem -Urban IV. W roku 1264 wprowadzi do Rzymu uroczysto Boego Ciaa.cud eucharystyczny w BolsenaUrban IV poleci opracowanie tekstw liturgicznych w. Tomaszowipapie Klemens V odnowi wito (1314), ktre po mierci Urbana zaczo zanikapapie Jan XXII (+ 1334) zatwierdzi je na cay Kocipo raz pierwszy z procesj Boego Ciaa na terenie Polski spotykamy si w XIV wieku w Pocku i we Wrocawiu

Boe CiaoInicjatork ustanowienia tego wita bya w. Julianna z Cornillon (1193-1258). Kiedy bya przeorysz klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliu Liege, w roku 1245 zostaa zaszczycona objawieniami, w ktrych Chrystus da ustanowienia osobnego wita ku czci Najwitszej Eucharystii. Pan Jezus wyznaczy sobie nawet dzie uroczystoci Boego Ciaa - czwartek po niedzieli witej Trjcy. Biskup Liege, Robert, po naradzie ze swoj kapitu i po pilnym zbadaniu objawie, postanowi wypeni yczenie Pana Jezusa. W roku 1246 odbya si pierwsza procesja eucharystyczna. Jednak w tym samym roku biskup Robert zmar. Wysze duchowiestwo miasta za namow teologw uznao krok zmarego ordynariusza za przedwczesny, a wprowadzenie wita pod tak nazw za wysoce niewaciwe. Co wicej, omale nie oskarono w. Julianny o herezj. Karnie zostaa przeniesiona z klasztoru w Mont Cornillon na prowincj (1247). Na interwencj archidiakona katedry w Liege, Jakuba, kardyna Hugo po ponownym zbadaniu sprawy zatwierdzi jednak wito. W roku 1251 ponownie archidiakon Jakub poprowadzi wic ulicami Liege procesj eucharystyczn. Pan Jezus hojnie wynagrodzi za to gorliwego kapana. Syn szewca z Troyes (Szampania) zosta wkrtce biskupem w Verdun, patriarch Jerozolimy i ostatecznie papieem (1261-1264). Panowa jako Urban IV. On to w roku 1264 wprowadzi do Rzymu uroczysto Boego Ciaa. Impulsem bezporednim do ustanowienia wita mia by cud, jaki wydarzy si w Bolsena. Kiedy tam kapan odprawia Msz wit, po Przeistoczeniu kielich trcony rk przechyli si tak nieszczliwie, e wylao si kilkanacie czy kilkadziesit kropel krwi Chrystusa na korpora. Przeraony kapan ujrza, e postacie wina zmieniy si w postacie krwi. Zawiadomiony o tym cudzie papie, ktry przebywa wwczas w pobliskim miecie Orvieto, zabra ten wity korpora. Do dnia obecnego znajduje si on w bogatym relikwiarzu w katedrze Orvieto. Dotd wida na nim plamy. W czasie procesji Boego Ciaa obnosi si zamiast monstrancji. Korzystajc, e na dworze papieskim w Orvieto by wwczas w. Tomasz z Akwinu, papie Urban IV poleci mu opracowanie tekstw liturgicznych do Mszy witej i do Liturgii Godzin kapaskich. Wielki doktor Kocioa uczyni to po mistrzowsku. Tekstw tych uywa si do dzi - zwaszcza czsto piewany jest hymn Pange lingua (Saw, jzyku...) - i jego dwie ostatnie zwrotki (Przed tak wielkim Sakramentem).

Boe ciaoPapie Klemens V odnowi wito (1314), ktre po mierci Urbana zaczo zanika. Papie Jan XXII (+ 1334) zatwierdzi je na cay Koci. Od czasu papiea Urbana VI uroczysto Boego Ciaa naley do gwnych wit w roku liturgicznym Kocioa (1389). Pierwsza wzmianka o procesji w to wito pochodzi z Kolonii z roku 1277. Od wieku XIV spotykamy si z ni w Niemczech, Anglii, Francji, Hiszpanii i w Mediolanie. Od wieku XV przyj si w Niemczech zwyczaj procesji do czterech otarzy. Msze wite przy wystawionym Najwitszym Sakramencie wprowadzono w wieku XV. Do roku 1955 obowizywaa take oktawa, w czasie ktrej Chrystus Pan odbiera wyrazy przebagania, hodu,dzikczynienia i bagania. Na prob Episkopatu Polski w Polsce zosta zachowany zwyczaj obchodzenia oktawy, cho nie ma ona ju charakteru liturgicznego.

Po raz pierwszy z procesj Boego Ciaa na terenie Polski spotykamy si ju w XIV wieku w Pocku i we Wrocawiu. Od wieku XVI wprowadzono z Niemiec zwyczaj piewania czterech Ewangelii przy czterech otarzach. Istnieje on do dnia dzisiejszego.dzikczynienia i bagania. Na prob Episkopatu Polski w Polsce zosta zachowany zwyczaj obchodzenia oktawy, cho nie ma ona ju charakteru liturgicznego. Od dawna wprowadzono zwyczaj, istniejcy po dzie dzisiejszy, e lud przynosi do kocioa wianki zi. Tam zostawia je przez ca oktaw. W oktawie kapan je powica, po czym lud zabiera je do domu. Zawiesza je na cianie, by chroniy od choroby lub poszczeglne gazki umieszcza na polach, by lepiej rosy plony i by Bg zachowa je od robactwa i nieurodzaju. W niektrych stronach drzewka i gazie, ktrymi by przystrojony koci i otarze, po oktawie zabierano na pola i tam je zatykano. Ich cz palono, aby dym odstrasza chmury, niosce grad i pioruny.

Tre teologiczna Boego CiaaEucharystia rozumiana jako:pokarm (pierwsze znaczenie Eucharystii, Ignacy Antiocheski) ofiara (Cyprian powtrzenie ofiary Chrystusa, Justyn ofiara czysta) Aspekt pokarmu schodzi na dalszy plan. Ofiara staje si centrum i ten aspekt jest powizany z kapastwem.obecno (Eucharystia staje si przedmiotem adoracji; Ciao Chrystusa to ywa obecno Boga na ziemi; Bo Ciao jest witem obecnoci Chrystusa na ziemi)

c. d. Tre teologiczna Boego Ciaarozwj adoracji Najwitszego Sakramentu sakrament stale obecnyrozdwojenie si drg duchowoci Eucharystycznej1. tabernakulum staa obecno Chrystusa (w centrum)2. odprawianie Mszy w. - ofiara i dostarczenie przedmiotu do adoracjiPod koniec redniowiecza przyjmowanie Komunii w. byo czym wyjtkowympod koniec XIX w. zaczyna si proces odwrotny omielenie wieckich do przystpowania do komuniiXIX w. odnowa duchowoci eucharystycznej wiatowe Kongresy Eucharystycznepo Soborze Watykaskim II chciano zmieni proporcje w kulcie eucharystycznym, std zalecenia, e w centrum kocioa ma by otarz, a nie tabernakulum

Staroytno - redniowieczeStaroytno

duchowo mska

duchowo chrzcielna i eucharystycznaredniowiecze

duchowo kobiecamistyka kobieca mistyka spotkania z Jezusem, opisywana fabularnieduchowo sakramentalna: spowied - Eucharystia; chrzest schodzi na dalszy plan

Ruchy religijne w redniowieczu

wrd ubogich rodz si ruchy religijnepojawiaj si tumaczenia Biblii na jzyki narodowedwa nurty: Albigensi i Waldensi

Albigensi

siedziba w Albi we Francjizwani take kataramipragnienie prostoty, ubstwaidee manichejskie (dualizm)lektura Pisma witego odrzucenie materialnego dobra i wszystkiego co materialne (hierarchia Kocioa yjca w luksusach)odrzucenie struktur i tworzenie struktur niezalenych od papiestwaprzeciw Albigensom wyruszyy pierwsze wyprawy krzyowe (inkwizycja)

Waldensi Piotr Waldo (ur. 1140 1217) kupiec francuski z Lyonu1183 r. opuci bogactwa i onchce gosi Ewangelie ubogimpostara si o przekad Pisma witego na jzyk romaskigorliwo kaznodziejskaarcybiskup Lyonu nie patrzy przychylnie na dziaalno Piotra i zakazuje goszenia Ewangeliigoszenie w stylu Piotra Waldo prowadzio do odrzucenia struktury kocioa ruch buntowniczepapie podtrzymuje zakaz, ograniczenie lektury Pisma witegopapie uzna pragnienie Piotra Waldo do ycia w ubstwie, ale zakaza goszenia kazaWaldensi oderwali si od Kocioa i stworzyli wasny, zanegowali hierarchi, odrbno kleruW przeciwiestwie do albigensw , nie pojawiy si u waldensw idee dualistyczne, manichejskie.

Joachim z FioreXII w. Wochymilenaryzm czas jest bliskiJoachim zachci ludzi by razem z nim oczekiwali koca wiata narzucenie skrajnego rygoryzmu, skupienie si na religii, praktykach pokutnych. Nurt ten nie wyszed poza rodowisko Joachimatworzy si grupa ludzi, ktrzy uznali, e bd yli bez grzechu i w ten sposb unikn zagady prba budowania wsplnoty bez grzechuJoachim przedstawia historie jako trzy czasy:1. do Adama do Chrystusa czas Ojca (prawo)2. od Chrystusa do Joachima czas Chrystusa (aska)3. zaraz si zacznie i to bdzie czas panowania Ducha

Ciao Paskie 14Dlatego: Synowie ludzcy, dokd bdziecie twardego serca? (Ps 4, 3). 15Dlaczego nie poznajecie prawdy i nie wierzycie w Syna Boego? (por. J 9, 35). 16Oto unia si co dzie (por. Flp 2, 8) jak wtedy, gdy z tronu krlewskiego (por. Mdr 18, 15) zstpi do ona Dziewicy. 17Codziennie przychodzi do nas w pokornej postaci. 18Co dzie zstpuje z ona Ojca na otarz w rkach kapana. 19I jak ukaza si witym apostoom w rzeczywistym ciele, tak i teraz ukazuje si nam w witym Chlebie. 20I jak oni swoim wzrokiem cielesnym widzieli tylko Jego Ciao, lecz wierzyli, e jest Bogiem, poniewa ogldali Go oczyma ducha, 21tak i my, widzc chleb i wino oczyma cielesnymi, starajmy si dostrzega i wierzmy mocno, e jest to jego ywe i prawdziwe Najwitsze Ciao i Krew. 22I w taki sposb Pan jest zawsze ze swymi wiernymi, jak sam mwi: Oto Ja jestem z wami a do skoczenia wiata (por.Mt28, 20).

duchowo eucharystyczna- duchowo obecnocikapan sprowadza Chrystusa na ziemiz tronu do ona dziewicy - Wcielenie EucharystiaEucharystia powtrzenie ofiary krzyowej

Franciszek z Asyuycieur. w 1181 r. w Asyu w rodzinie bogatego kupcauczestniczy w wojnie pomidzy Asyem i Perugiw kociele w. Dominika sysza gos Jezusa: odbuduj mj kociremontuje kocikonflikt z Ojcem Ojciec wtrca go do wizienia i prowadzi do sdu biskupiegoFranciszek wybiera ubstwo (motywy religijne)chce gosi ewangelie ubogim1208 r. zaczyna nosi prosta brzow tunik, ktra bya znakiem stroju ubogich1209 r. udaje si do Rzymu i prosi papiea o zatwierdzenie Reguy i stylu yciapapie zatwierdza Regu i wyraa zgod na wsplne ycie, na goszenie kaza24/25 XII 1223 r. Franciszek urzdzi pierwsz w historii szopk Boonarodzeniowum. 3 X 1226

Duchowo franciszkaska

zachwyt nad dzieem stworzeniastworzenie jest dobreFranciszek przezwycia nieufno do materii

Pie Soneczna Zob. Tekst nr 13

Prawdziwa i doskonaa radoZob. tekst nr 14rado franciszkaska wiat jest pikny; Bg stworzy czowieka do radociFranciszek nie zachca do ucieczki od cierpienia

Regua [Rozdzia 1]W imi Paskie!Zaczyna si sposb ycia braci mniejszychZob. Tekst nr 15

Innocenty III w 1210 r. zatwierdzi Regu w. FranciszkaRegu a w. Franciszka jest samodzieln Regu chrzecijastwa Zachodu, nie jest modyfikacj wczeniejszych

trzy filary: czysto, posuszestwo, ubstwo (eksponowany motyw jednoci z papieem i motyw jednoci w Kociele katolickim; jedno wewntrz zakonu)nie ma rozwinitej teologii posuszestwa (ktra zajmuje du cz Reguy Benedykta)bez wasnoci - zej na d drabiny spoecznej i by z ubogimi (tego nie ma we wczeniejszych Reguach)u Franciszka ubstwo jest rozumiane dosownie

Wstp do BulliZob. tekst nr 16

[Rozdzia 2]Kandydaci i sposb ich przyjmowania

Zob. tekst nr 15nie istnieje pojedynczy dom, ale prowincjewstpuje si do wsplnoty, a nie do konkretnego domuwielu onatych mczyzn chciao y jak Franciszek i byo to moliwedo zgromadzenia nie wnoszono majtkutroska Reguy, aby ministrowie nie ulegali pokusie gdzie i na co odda majtekfaktyczne ubstwo

[Rozdzia 3]Oficjum Boskie i post, i jak bracia maj i przez wiat

Zob. tekst nr15

klerycy to ci, ktrzy przynale do kleru, duchowniPsaterz by drogi, wic tylko duchowni mieli przywilej posiadania gowieccy bracia odmawiaj z pamici wielokrotnie najprostsze modlitwywyksztacenie nie jest konieczne, byo ono luksusem duch prostoty, a nie spekulatywnej teologiiagodnie i z minimum precyzyjnych zapiswRegua nie zachca do surowych postwpojawia si wzmianka, aby nie sdzi innych

[Rozdzia 4]Bracia nie powinni przyjmowa pienidzyZob. tekst nr 15

towarzysze Franciszka prowadz wdrowny sposb ycia, nie mog przyjmowa pienidzy element ubstwa - niepewno

[Rozdzia 5]Sposb pracyZob. tekst nr 15

bracia Franciszka utrzymywali si z jamuny, praca bya czym dodatkowympraca nie suya zabezpieczeniu

[Rozdzia 6]Bracia nie powinni niczego nabywa na wasno;zbieranie jamuny i bracia chorzyZob. tekst nr 15 siostra bieda ubstwo wyrnik duchowoci franciszkaskiejniepewno jutra

[Rozdzia 9]Kaznodzieje[Rozdzia 12]Ci, ktrzy udaj si do saracenw i innych niewiernych

Zob. tekst nr 15w redniowieczu jest duchowo misyjna ta gorliwo idzie w dwch kierunkach:1. pouczenie wewntrz chrzecijastwa (nowa ewangelizacja)2. dziaalno na zewntrz chrzecijastwa goszenie nie byo zwizane ze wiceniami kapaskimi (u franciszkanw)tematyka moralna; zagrzewania ducha, gorliwo dziaalno misyjna prowadzona na zewntrz chrzecijastwa

w. Dominik ur. ok 1173 r. (Hiszpania) rodzina szlachecka; Dominik wstpi do Kanonikw Regularnych (zgromadzenie ksiowskie przyjmuj wicenia; yli wg Reguy Augustiaskiej)Dominik spotyka si z Katarami i AlbigensamiDominik od modoci mia zapa misyjny (na zewntrz); widzia obok ludzi, ktrzy przeszli do Katarw; im zacz gosi kazaniaprzenis dziaalno na poudnie Francji; 1207 r. zaoy pierwszy orodek przepowiadaniaTuluza siedziba kaznodziejwgwne narzdzie ewangelizacji goszenie kazazaczynaj nazywa si: przepowiadajcy kaznodzieje1215 r. biskup Tuluzy zatwierdzi dziaalno i pojawia si nazwa Dominikanie (Domini kanes)Dominik udaje si do Rzymu, chce uzyska zatwierdzenie dla swojej dziaalnoci1216 r. zatwierdzenie dziaalnociRegua Sobr Lateraski IV postanawia nie zatwierdza nowej reguyDominik przyjmuje wic za podstaw Regu Augustiaskubstwo przyjte na sposb zakonw ebrzcych, ale dopuszczalna jest wasno wsplnaDominik wie, e potrzebne jest wyksztacenie, do tego konieczne s pienidze. Dlatego potrzebna jest wasno wsplna dla wypeniania misji zakonu.studium waniejsze od ubstwaCel goszenie kaza (do heretykw) dogmatycznychzm. 6 I 1221 r.

Duchowo dominikaskaContemplata allis tradere (Gono wypowiedziana kontemplacja)kaznodziejstwo dogmatyczne, antyheretyckie, a w konsekwencji moralnedomy zakonne w centrum miastaDominik rozpowszechni Raniec i naboestwa do mki ChrystusaDominikanie zdominowali uniwersytetyDuchowo oparta na studium (Ekhart)Mistyka Logosu, Boga (w. Katarzyna ze Sieny); (mistyka franciszkaska koncentracja na ziemskim obliczu Jezusa) Dominik i Franciszek byli mistykami

Maryja w duchowoci redniowiecza

Wprowadzenie:pierwsze wieki mao wzmianek o Maryi; nie jest postaci, ku ktrej kierowano kult; jest postaci pierwszoplanow w Apokryfachpobono ludowa zwraca si do Maryi, to jest ograniczane z obawy przez kultem stworzeniaod III w . na wschodzie pojawia si myl o Maryi Bogarodzicy (Theotokos) (Sobr w Efezie)na zachodzie dopiero redniowiecze przynosi rozwj pobonoci Maryjnej

redniowieczeRaniec rozwaanie tajemnic z ycia Maryi i JezusaMaryja jest siostr w cierpieniuMaryja tu i teraz wspiera ludzi (nie jest jeszcze traktowana jak poredniczka)na wschodzie (od staroytnoci) Maryja jest Bogarodzic, t ktra ju przebywa w peni w chwale Boej

Roman Melodos VI w., AkatystZob. tekst nr 17Maryja jest ju w chwalecoraz wiksze wywyszenie Maryi jest niemale Bo Mdroci, przewysza aniowprzez swe macierzystwo uczestniczy w dzieach i cechach Boskichprzez swe macierzystwo uczestniczy w Boych tajemnicachAkatyst jest zwrcony do nieba

Jacopone da Todi (ok. 1230-1306), Stabat MaterZob. tekst nr 18

zaczyna si nie od narodzenia, lecz od krzya (zach. - kulminacja zbawienia to ofiara krzyowa)Maryja jako Matka bolejca Maryja uczestniczy w peni w dziele odkupieniaMaryja pomaga uczestniczy czowiekowi w cierpieniu Chrystusa (aby nie uczestniczy w cierpieniu po mierci)brak idei porednictwa (Maryja to siostra w cierpieniu)

Maryja w duchowoci katolickiej od redniowiecza d odzisiajpobono Maryjna jest ywa w katolicyzmie do dzisiajMaryja poredniczka tytu Wszechporedniczaka ask Sobr Watykaski II nie ma osobnego dokumentu o MaryiSWII powica Maryi rozdzia Konstytucji dogmatycznej o KocieleSWII wybrano biblijne okrelenie Bogosawiona dziewicaMaryja przynaley do KocioaSWII nie nada tytuowi Wszechporedniczka istotnego znaczenia, ale nie wyklucza goSWII otwiera drog do okrelanie Maryi Matk KocioaPolska pobono Maryjna Kolbe, Wyszyski

Devotio moderna (nowa pobono)krytyka spekulatywnoci studiwwito nie rozwija si dziki studiomopowiedzenie si po stronie duchowoci franciszkaskiej nacisk jest pooony na codzienno, a nie na praktyki pobonenurt devotio moderna pnoc/ nurt franciszkaski poudnienaladowanie przykadu Jezusa Chrystusadobre ycie tu na ziemi, we wszystkich jego przejawachjeli czowiek chce dobrze y to potrafi (akcent na wolno)chc mog (to przekada si na metodyczno np. instrukcje dobrej modlitwy)Beginaria wsplnoty ludzi yjcych razem, ale nie w formie zakonu klauzurowego,czas powicaj pracy praktycznej i modlitwieprace Braci wsplnego ycia ksztacenie modziey, wydawanie ksiekbrak idei ebractwaodniesienie do papiestwa nie pojawia si; przeywanie jednoci kocielnej jest cicheMaryjno bya mniej intensywna ni w gwnym nurcie duchowoci redniowieczasamo studiowanie Sowa Boego, nie ma mocy przemiany ycia ludzkiegonajwaniejszy tekst - Tomasz Kempis O naladowaniu Chrystusa (XIV)

Tomasz KempisTomasz a Kempis (ur. w Kempen niedaleko Koloni 1830 r. - zm. w 1471 r. w Zwolle dzisiejsza Holandia) - W 1395 zosta umieszczony w szkole w Deventer, prowadzonej przez braci wsplnego ycie. Pniej wstpi do konwentu augustianw w Agnetenberg niedaleko Zwolle, ktrego przeorem by jego brat Jan. Tam przyj wicenia kapaskie w 1413 i zosta podprzeorem. "m wzorowego ycia" wedle kroniki klasztornej. Autor krtkich pism pobonych, pozostajcych w cieniu arcydziea ascetycznego - De imitatione Christi ( O naladowaniu Chrystusa). Pisarz z zamiowania, jako wiecki czonek Bractwa Wsplnego ycia zarabia przepisywaniem ksig. Prac rki, rozumienie tekstu i utrwalanie sw uwaa za czynnoci nabone, bogosawione, budujce wewntrznego czowieka. Dziki dobrej pamici i nawykowi notowania zgromadzi swoist "biblioteczk" zotych myli chrzecijaskich, wykorzystujc je we wasnym pisarstwie. Zostawi 39 wikszych prac, w wikszoci po acinie, zebranych w siedmiu tomach jako Opera omnia. Jako pisarz uprawia wiele gatunkw literackich - prowadzi kronik klasztoru, pisa kazania, interesowa si pieni kocieln. Ukada soliloquia (sam na sam, rozmowy z sob).

Tomasz KempisO naladowaniu Chrystusatytu wskazuje na Chrystusa, ktry tu na ziemi y doskonaym yciem czowieka, po ludzkuPodzia cztery ksigi1. Zachty do ycia duchowego 2. Upomnienia skaniajce do ycia wewntrznego 3. O pociesze wewntrznej4. O sakramencie otarzapoprzez Ewangeli czowiek widzi jak Chrystus y na ziemiprawda ycia chrzecijaskiego wyraa si w praktyce, dziaaniuycie zakonne jest tylko jedn z form yciamier jako szkoa mdroci yciaelementy stoickie mocno obecne w I i II ksidze (podobiestwo do Rozmyla Marka Aureliusza)

O naladowaniu ChrystusaZob Tekst nr 19Krlestwo Boe jest w czowiekuto co istotne dzieje si we wntrzu czowiekaRozdzia VIII O POUFNEJ PRZYJANI Z JEZUSEMkontynuacja chrystocentrycznego nurtu duchowoci redniowieczaduchowo typowo zachodnia Jezus wcielony, bliski, obecny w czowiekuRozdzia XII O KRLEWSKIEJ DRODZE KRZYA WITEGOlk przed piekem jest obecny w redniowieczu, u A Kempisa jest to symboliczne, ale jest obecne jako rzeczywistoKsiga III O pociesze wewntrznejRozdzia XXXI O ODSUNICIU WSZYSTKIEGO, CO STWORZONE, PO TO, ABY DOTRZE DO STWRCYTo jest przeciwstawione duchowi franciszkaskiemu (widzi Boga w stworzeniu, ale by duchem modlitwy, a nie pracowitoci). Devotio moderna ograniczenie do pracy zewntrznej; podczas lektury duchowej koncentracja na wntrzu.Rozdzia LV O SKAENIU NATURY I SKUTECZNYM DZIAANIU ASKI BOEJPod koniec ksigi pojawia si kwestia grzesznoci czowieka. Podobiestwo do nauki w. Augustyna czowiek wie, e jest grzesznikiem. Franciszek wicej mwi o piknie czowieka, ni o zmazie grzechu. Podkrelania grzesznoci czowieka, ale nie ma wzmianek o sakramencie pokuty i pojednania (zapewne to bya oczywisto, dlatego nie stanowio to osobnego tematu)

c.d. O naladowaniu Chrystusa

Zob. tekst nr 19Ksiga IV O sakramencie otarzaWSTP. POBONE WEZWANIE DO KOMUNII WITEJduchowo redniowiecza jest sakramentalna tzn. eucharystyczna. Poczucie grzesznoci rodzi lk przed witokradczym przyjciem komunii. Pobono eucharystyczna przenosi si na adoracj.u Tomasza a Kempisa sakrament to pokarm niemiertelnoci. Pojawia si sformuowanie pochodzce od Ojcw Apostolskich: eucharystia to pokarm niemiertelnoci. autor nie pokazuje drogi pokuty sakramentalnej jako czego co jest niezbdne ROZDZIA III O POYTKU CZSTEJ KOMUNII WITEJAutor pokazuje na czym polega istota pobonociTen sakrament przywraca duszy utracon cnot i odnawia pikno duszy oszpecone grzechemROZDZIA V O DOSTOJESTWIE NAJWITSZEGO SAKRAMENTU I O GODNOCI STANU KAPASKIEGOKapan jest ofiarnikiem centrum upatruje si w tym stopniu sakramentu kapastwa, ktry umoliwia sprawowanie Eucharystii (wadza skadania w ofierze i powicania Ciaa Chrystusa). RODZIA VII JAK PRZYGOTOWA SI DO KOMUNII WITEJ?Naladowanie Chrystusa kadzie nacisk na to, co dzieje si w duszy

Koniec redniowiecza

Odkrycie Ameryki - do tej pory wierzono, e cay wiat jest chrzecijaski. Symbolicznie wszystkie znane ludy byy zewangelizowane.