Veshtrim i pergjithshem mbi perdorimin dhe abuzimin me drogat

A jetojme ne nje shoqeri te “varur nga drogat”?

90% e drogave te prodhuara konsumohen nga 10% e popullsise amerikane dhe 70% Evropiane.

Vleresohen me shume se 300 mil perdoruesShumica e perdoruesve fillojne me duhan,

alkool dhe me pas me marijuane ne rinine e hershme te tyre.

Impakti i perdorimit te droges ne shoqeri

????? Billion /Year!

Impakti i perdorimit te droges ne shoqeri

$246 Billion dollars/Year!

….. kuptojmë çdo lloj substance kimike që ndryshon funksionet e organizmit

Drogat janë të llojeve të ndryshme, si nga efektet që ato japin në organizëm por dhe nga mënyra e përdorimit të tyre.

Çfarë kuptojmë me DROGË?

Drogat abuzive

për të ndjer efektin pozitiv të drogës

për të ndryshuar gjendjen shpirtërore

për t’u ndjerë më mirë

për të qenë ndryshe nga të tjerët

për të ndjerë efektet “pozitive” që jep droga

për të arritur kënaqësi më të madhe,

për t’u bërë pjesë e grupit,

kurioziteti

dhimbje të ndryshme trupore si rezultat i dëmtimeve

traumave fizike të ndryshme që mund të kenë patur në jetë.

Pse përdorim drogë?

Fazat e fillimit te droges

1. Perdorim rastesor dhe eksperimental2. Perseritja ose perdorimi i rregullt3. Abuzimi4. Varesia5. Rikthimi/Relapse

Varesia ndaj droges nuk ndodh vetem me nje proces

Faktoret dhe percaktuesit e abuzimit me drogat

Drogat• Vetite stimuluese te drogave

Mjedisi• Faktoret social

Gjenetik• Biologjik & Gjenetik• Vecorite Psykologjike

Rruget e administrimit

Studimet ne kavie

A) VetadministrimiDroga sherben si nxites tek

kaviet.Model i njejte varesie me

humanet.

Nese ndjehem mire,- „cfare te keqe ka“?

Me kalimin e kohes, nese nje perdorues vazhdon te marre droge ne menyre abuzive, efektet relaksuese te saj sa vijne dhe pakesohen, dhe ne kete kohe droga behet nje domosdoshmeri per personin i/e cila perdore, tashme, per nje aresye te vetme dhe shume te thjeshte –

Te ndjehen normal si me pare!

marrjen e saj në mënyrë rastësore apo eksperimentale,

Përdorimin dhe abuzimin (pavarësisht pasojave negative social-shëndetsore)

abuzimi fillon dhe merr ‘kontrollin” mbi jetën e përdoruesit.

Varësia ndaj drogave përfshin një sërë çrregullimesh të mënyrës së sjelljes, të cilat mund të ndikojnë në funksionimin normal të jetesës së një përdoruesi; si psh: në jetën familjare, në vendin e punës, në komunitet dhe më gjërë.

Varësia ndaj drogës?

JO! Varësia ndaj drogave nuk është një sëmundje që

zhvillohet brenda një dite apo sa hap e mbyll sytë. • Në përgjithësi karakterizohet nga faza dhe etapa të

caktuara, duke filluar që nga përdorimi eksperimental dhe rastësor, abuzimi dhe deri tek momenti që droga fillon dhe merr “kontrollin” mbi jetën e përdoruesit.

A jemi te varur prej saj?

Varesia ndaj droges fillon ne moshe te hershme

1

10

100

Child Teen Young Adult Adult

67%

1.5% 5.5%

<12 12-17 18-25 >25

26%

Firs

t Mar

ijua n

a U s

e, (P

erce

nt o

f Ini

tiate

s)

përdorimi dhe abuzimi për një kohë të gjatë truri i personit që përdor drogë përshtatet me praninë e

saj në organizëmpër të marrë të njëjtin efekt duhen doza më të mëdha

“Varësia ndaj drogave është një sëmundje kronike dhe rikthyese e trurit, që karakterizohet nga një dëshirë e tepruar për të marrë dhe përdorur drogë, pavarësisht dëmeve dhe pasojave shëndetësore që shkaktohen nga ky përdorim abuziv”

Çfarë është varësia ndaj drogës?

Ashtu si cdo semundje tjeter, rrezikshmeria per tu bere vartes i substancave abusive ndryshon nga nje person tek tjetri.

Ne pergjithesi, sa me shume riskues te kete nje individ, aq me te medha jane shanset qe perdorimi i substancave abusive prej tyre do te coje ne vartesi te personit qe e perdor.

Faktoret mbrojtes reduktojne dukshem rrezikun qe nje person te behet vartes ndaj substancave abusive.

Pse disa njerez behen vartes ndaj drogave dhe te tjeret jo?

Jep ndryshime dhe shkakton demtime te rendesishme te trurit,

nje pjese e te cilave dhe te parikthyeshme

Shkenca mjeksore tregon qe perdorimi i vazhdueshem i droges…

Truri njeriut

Truri nen efektin e droges

Perdorues Adiktiv TrajtuarNormal

Trekendeshi i varesise ndaj drogave

Varesia Psikologjike

Varesia fizikeToleranca

Toleranca

Pas riperdorimit te se njejtes sasi droge, ajo eshte e pamjaftueshme te jap efektet e deshiruara si me pare. Trupi kerkon sasi me te medha droge.

Pergjigja kompesatore:AdaptimiDrug Dose

EFF

EC

T

Normal

Tolerance

Toleranca ndaj droges

Shkaqet e saj:

1. Farmacokinetike ose metabolike

2. Farmacodynamic ose funksionale

3. Mjedisi apo sjellja

Varesia Fizike Simptomat fillojne pas nderprerjes se marrjes se

droges. Trupi kerkon te njejten sasi droge per te patur

funksionet normale. Shenjat e varesise ne pergjithesi jane te kunderta me

ato te efekteve te droges. Simptomat e terheqjes fizike sherbejne si stimul

negativ per rifillimin e droges. Pasojat varen nga lloji dhe menyra e eleminimit te

droges. Nuk eshte e njejte ne te gjitha llojet e droges.

Varesia Psikologjike

Kerkesa e vazhdueshme per droge.• Pavaresisht pasojave negative.• “Etur” per droge.• Efektet e droges sherbejne si “nxites

pozitiv”.• Faktor kryesor ne relapse• Modeli “Pavlov”

Kombinimi i drogave/Abuzim i dyfishte

Shumica perdorin drogat ne kombinim me te tjera.– Alcohol perdoret me cdo droge.– Duhani (nicotine intake) me te njejten prevalent si

alkooli.

KUJTESE! Trajtimi intoksimit, terheqjes apo overdozes kerkon

trajtim te dyfishte.

A eshte marrja e droges nje veprim i vullnetshem?

PO! Kur perdorimi i droges behet ne menyre te

vazhdueshme dhe „kontrollon“ trurin dhe menyren e te sjellurit te personit qe e perdor, aftesia e tij per te vet-kontrolloje perdorimin e droges sa vjen dhe ulet si pasaoje e ndryshimeve dhe demtimeve nga perdorimi i droges.

Faktoret mjedisor rrisin riskun per tu bere vartes ndaj drogave

FamiljaShoqeriaPerdorimi ne moshe te re i drogaveMenyra e administrimit

Adapted from Volkow et al., Neuropharmacology, 2004.

DriveSaliency

Memory

Control

Truri normal

NO GO

Truri nje perdoruese

Drive

Memory

Control

GOSaliency

Pse eshte i veshtire te trajtohet?

Sepse prek njekohesisht shume funksione te trurit

Trajtimi i varesise ndaj drogave nuk eshte i thjeshte

Trajtim farmakologjik(Medikamente)

Dhe jo vetem me nje strategjiDhe jo vetem me nje strategji

Terapite per ndryshimin e sjelljes

Sherbime sociale

Sherbime mjeksore

Sherimi i plote eshte i veshtire

Por i mundshem …

duhet te kemi te qarte duhet te kemi te qarte OBJEKTIVIN KRYESOR!OBJEKTIVIN KRYESOR!

Abstinenca

Terapi mbajtese,

nderhyrje psiko-

sociale

Ne trajtim …Ne trajtim …

Zvogelimi demit

Ne aspektin e Shendetit Publik, termi Zvogelimi i Demit, perdoret per te pershkruar nje koncept i cili ka per qellim te parandaloje ose zvogeloje pasojat negative shendetesore te shoqeruara me sjellje te caktuara.

Ndersa ne lidhje me injektimin e droges, komponentet dhe strategjite e Zvogelimit te Demit kane per qellim te parandalojne transmetimin e infeksionit HIV/HepB&C i cili ndodh kryesisht permes shkembimit te shiringave dhe materialeve te tjera te perdorura per injektim.

Programet e Shkembimit te Shiringave

Siguron qe te gjithe perdoruesit e drogave me injektim te kene lehtesi marrjeje te shiringave sterile apo mjeteve te tjera te injektimit te sigurte, si psh: filtra, safety box apo ujin perzjeres.

Gjithashtu: mbledhja e shiringave te perdorura ne bokse plastike, pajisja e zonave te injektimit me boxe te tilla.

Edukimin e perdoruesve te droges per te mos hedhur shiringat apo aget te perdorura per injektim ne mjedise publike, pasi jane dhe mbeten burim potencial per cpime aksidentale te personave jo perdorues dhe rrisin riskun e infektimit me HIV apo HEP B/C apo infeksione te tjera bakteriale.

Trajtimi me Terapi Zevendesuese

: Metadoni dhe Buprenorphine. – mbajtja e personit perdorues “ te paster” apo

abstinent ndaj perdorimit te drogave, situate e cila sjell ndjeshem permerisimin jo vetem te gjendjes se tyre shendetesore, por dhe ate ekonomike dhe sociale.

Programet e Trajtimit reduktojne ndjeshem praktikat e pasigurta te perdorimit te droges me injektimi si dhe ne te njejten kohe ulin ndjeshme rrezikun e infeksionit HIV (lidhur me shkembimin e shiringave)

Terapia detoxifikuese

Shplarja e organizmit nga toksinat e mbledhura nga perdorimi droges.

Trajtimi per mbajtjen ne kontroll te dhimbjeve te shkaktuara nga abstinenca

Seanca keshillimi

Programet ndihmese

Vet-ndihmes (AA/NA/CA)Keshillimi ne grupKeshillime individualeKeshillime ne ciftPrograme residenciale

A ka zgjidhje?

Perdorimi i drogave ulet kur ato kuptohen dhe perceptohen si te demshme.

Parandalimi eshte mjeti me i mire qe kemi sot ne luften kunder perdorimit dhe abuzimit me drogat.