dr.than tun's treatises

မနမာသစ — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပညာ အဖၾႚပင Burmese... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/gh0001/

1 of 7 11/17/2008 12:11 PM

မနမာသစ၂၀၀၁ ခႎႀစ၊ ဧ႓ပလမႀာ မေ႟ၾး စာအပတကက ထတေဝ ဖနႚခတ 'ေဒၝကတာ သနးထၾနး ဖကအကသၾား မႀတတမး'စာအပက ေဒၝကတာ သနးထၾနး ေရးသားတ "မနမာသစ" စာတမးက ပနလည ကးယ ေဖာပတာ ဖစပၝတယ။

မနမာသစ

မနမာသစ ဆတ နာမညက ေတၾႚေတာ ေခတသစ မနမာပလႚ အဓပၯာယ ပနမပၝတယ။ မနမာေတၾ ေခတသစကဘယအခၝက စ႓ပး ဝငလာသလ ဆတ ေမးခၾနးက ေမးမ ပၝတယ။

ကမာႚ သမငးမႀာ ၁၅ ရာစႎႀစဟာ ေခတလယကနလႚ ေခတသစ စ႓ပလႚ ေပာကရတယ။ ေခတေဟာငး (Classical)ကနေတာ ေရာမ အငပၝယာ ပကသဥးတယ။ ေခတလယ (Mediaeval) ကနေတာ ဘာသာေရးစစ (Religious War) နႚအဆး သတတယ။ ဆလတာက ေခတလယ တခလး သာသနာ ယကညမႁက အေကာငးပ႓ပး သာသနာ ပတယ။မစာၥဒႉက ႎႀပကၾပတယ ဆ႓ပး ေသၾးေခာငး စးေအာင သတဖတ ကတယ။ ခရစ သာသနာ ဝငေတၾနႚ မဆလင သာသနာဝငေတၾ မစာၥဒႉ ေတၾက ႎႀပကၾပမယ၊ ကယသာသနာက ကယလကနက ကင႓ပး ဖနႚမယ ဆတ ဆငေခ ေတၾနႚအ႒ကးအကယ စစပၾ႒ကးေတၾ ခ႟ဆတ (Crusade) ႎႀစရႀည စစပၾ႒ကး တကက၊ ႟မနကကသလစ ကာတလစ (Catholic)ဂဏး႒ကး ႓ပကၾ ဂဏးသစ (Protestant) ေတၾက ဂဏးေဟာငး (Catholic) ေတၾက သတ၊ ဂဏးအတၾငး သနႚစငေရး လပ႓ပးအခငးခငးလ သတ၊ ႎငင အပခပတ မငးက သႚဂဏးဝင မဟတတ လေတၾက သတ။ ဥေရာပမႀာ ကယယကညတအယက မယရလႚ ဥေရာပ တကသားေတၾ အေမရကက ထၾကသၾား႓ပး တငးသစ ပညသစ ထေထာင ကတယ။ အဒေတာေခတသစ (Modern) ကမာ ကေတာ (၁) လၾတလပစၾာ ကးကၾယ ယကညခငး (Religious Freedom)၊ (၂) နယပယသစရႀာေဖၾခငး (Exploration)၊ (၃) အ႒ကးအကယ ေရာငးဝယ ေဖာကကားခငး (Mercantilism)နႚ လလတတနးစား (MiddleClass) ေပလာခငး၊ (၄) စကမႁ ေတာလႀနေရး (Industrial Revolution) ေတၾ ဆကတက ဝင ခငး စတ ေခတလယ ကမာနႚအမား႒ကး ကၾာခငးတ ကမာသစ႒ကး ဖစလာ ပၝတယ။

ငၝတႚ မနမာ ႎငငေကာ ဘယလ ဖစေပ တးတက ေပာငးလ ေနပၝသလ၊ နညးနညး ပနသတရေအာင ၁၄ရာစႎႀစက စ႓ပး ရကစဥ သမငးေလး ေရးပ ပၝမယ။

၁၃၀၀ ပဂႎငငပက

၁၃၀၁ တ႟တက မငစငးက ရေအာင မသမးႎင

၁၃၁၂ ပငးယ႓မႚတည

၁၃၆၂ ဗညားဥး ေ႟ၿတဂ ေစတ ဉာဏေတာက ၆၆ ေပထမင

၁၃၆၄ ရႀမးဖကလႚ ပငးယ၊ စစကငးပက

၁၃၆၅ အဝ႓မႚတည


2 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၃၆၈ ဇးေတာဆည ေဆာက၊ မတၪလာကန ပနဆည

၁၃၆၉ မဒမ က နနးေတာက ဗဂးေပာငး

၁၃၇၄ ရခငက မနမာမႀာ နနးလာေတာငး

၁၃၉၀ - ၉၁ ေဗာေလာကနးေတာ ေသ၊ မငးရေကာစၾာ ေမၾး

၁၄၀၄ ရခငမငးေတၾ ရခငဘၾႚအပင မဟာေမဒငဘၾႚကလယ

၁၄၃၃ ႓မႚေဟာငး (ေမာကဥး) တည

၁၄၃၅ ပထမ ဥေရာပတကသား နကလဒကၾနတ ဗဂးေရာက

၁၄၃၇ သတၾ ရခင လကေအာကခ စဖစ

၁၄၄၆ သဟနဘၾား တ႟တမႀာ အညခ

၁၄၅၀ ဗညားကန ေ႟ၿတဂေစတ ဉာဏေတာက ေပ ၃၀၂ ထမင

၁၄၅၃ တာခေတၾ ကၾနစတနတနပယ႓မႚေတာ႒ကးကသမး

၁၄၅၃ ရႀငဥတၨမေကာ၊ ရႀငသလဝသတႚ ေမၾးဖၾား၊ မနမာစာေပ ႒ကးပၾား

၁၄၅၆ အဝက ကႎၬစၾယေတာတကက အဖးအေမ႖ာသၾား

၁၄၆၀ ရႀငေစာပ ေ႟ၿတဂ ေစတ ရငပငေတာက ခႚ

၁၄၇၂ ရာမာဓပတ (ဓမေစတ) မငးက ဗဒၭဂၝယာက အလႀႃေတာ ပႚလၿတ

၁၄၅၇ ရာမာဓပတ (ဓမေစတ) မငးက သာသနာ သနႚစငေရး အတၾက သရလကာနႚ ဆကသၾယ၊ ကလာဏေကာကစာ ေရးထး

၁၄၉၀ ဗာစကဒဂၝမက အႎၬယ ေရလမးက စ႓ပး ေတၾႚရႀ

၁၅၀၃ ေတာငငက ေကာကဆညနယက သမးယ

၁၅၀၃ မးညငးက ေ႟ၿဘနယကသမး

၁၅၀၇ လဒဗကဒဗာသမ ေရာက

၁၅၁၉ မဒမမႀာ ပတေက (Portuguese) ေတၾ ကနတက လာဖၾင


3 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၅၂၃ သဟနဘၾား အဝ မငးဖစ

၁၅၃၉ တပငေ႟ၿထး ဗဂးသမး၊ ဗဂးမႀာ နနးသစေဆာက

၁၅၄၁ တပငေ႟ၿထး မဒမကသမး

၁၅၄၄ တပငေ႟ၿထး မငးခ အထ အညာမနမာကသမး

၁၅၄၆ ငကညေမာငး ေဖာက

၁၅၄၇ ႓မႚေဟာငးက တကလာတ မနမာတပက မငးဘငက တၾနးလႀန

၁၅၄၈ အယဒၭယ (ယးဒယား) က မနမာက ပထမ အ႒ကမ ဝနးရတကခက

၁၅၅၀ တပငေ႟ၿထး လပကခရ၊ မၾနေတၾက မနမာက ဗဂးက ႎႀင

၁၅၅၁ ဘရငေနာင (ဟသာဝတ ဆငဖႃရႀင) ဗဂးရ၊ သမနေထာက ကၾပ

၁၅၅၅ ကႎၬ စၾယေတာတကက ဘရငေနာင (ဟသာဝတ ဆင ဖႃရႀင) က ပေဇာ ကနေတာလၿတ

၁၅၅၅ - ၅၉ ဘရငေနာင (ဟသာဝတ ဆငဖႃရႀင) က အညာမနမာ၊ ရႀငးပည၊ မဏပရက လငးဇငး (ဗယငခနး)ထသမး၊ သပငတ နယတၾငးမႀာ နတက သားေကာငနႚ ယဇပေဇာတာ၊ လစေတးတာ ေတၾက တားမစ ပတပင။

၁၅၆၄ အယဒၭယ (ယးဒယား) က မနမာက ဒတယ အ႒ကမ ဝနးရ၊ ႓မႚကသမး၊ တနသာရ မနမာ လကေအာကခဖစလာ၊ ဗဂးက မး႟ႁႚ ဖကဆး၊

၁၅၆၇ အေကမနမာ (မစဝက႗နးေပ ေဒသ) မႀာ ငတမၾတ ေခၝငးပၝးတ ေဘးဆက

၁၅၆၉ အယဒၭယ (ယးဒယား)က မနမာက တတယ အ႒ကမ ဝနးရ၊

၁၅၇၄ - ၇၆ ဟသာဝတ ဆင ဖႃရႀင သရလကာက သမးကညာနႚ စၾယေတာရ

၁၅၈၀ခနႚ ဓမသတေကာနႚ ကးေဆာငခပေရး႓ပး

၁၅၈၇ - ၉၃ အယဒၭယ (ယးဒယား) က မနမာက စတတၨ အ႒ကမ ဝနးရ၊ ဘာမ႖ အရာမေရာက

၁၆၀၀ ရခင၊ ယးဒယား ေပၝငး႓ပး ဗဂးကတက၊ အေကမနမာ (မစဝက႗နးေပ) မႀာ ငတမၾတ ေခၝငးပၝးခငး ေဘးဆက၊ႎငင အစတစတ ႓ပကၾ၊ ဒဗရစတ တညငမႀာ အခငအမာေန

၁၆၀၉ ရႀငမဖႃ (Sandwip) က႗နးမႀာ ထေဗာင (Tibao) အခငအမာ တပစၾ

၁၆၁၃ အေနာကဘက လၾနမငးက မငးဆကက ခငခေအာင လပ႓ပး တညငကသမး


4 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၆၁၇ မငးခေမာငးက ရႀငမဖႃ က႗နးကသမး၊ မာဘနႚ ပတေက (Portugrese) ေပၝငး႓ပး ဘဂလားေဒက တကခက

၁၆၁၉ အဂလပ အေရႀႚအႎၬယ ကမၯဏ ကယစားလႀယ ဗဂးေရာက

၁၆၂၅ မာဘ - ပေတေက ေပၝငး႓ပး ဒက (Dacca) က တက

၁၆၂၇ ဒၝခနႚ အဂလပ အေရႀႚအႎၬယ ကမၯဏ ေတၾက မနမာမႀာ ကနတကဖၾင

၁၆၂၈ တ႟တက မနမာမငးက အခၾနဘၸာ ဆကခန တန႓ပလႚ ႎႁးေဆာဖႚ သေစလၿတ

၁၆၃၀ မႎသာရ ေ႟ၿမ႖ဥး ဓမသတ စရင

၁၆၃၅ အဝက ႓မႚေတာေပာငး

၁၆၃၈ သာလၾနမငးက စစတမးယ

၁၆၅၂ - ၆၂ တ႟တဘကက အညာ မနမာ နယေတၾမႀာ ဝငေရာက လယက

၁၆၆၀ ရခငမႀာ ပကဆ (ဒဂၝး) သၾနး႓ပး သးစၾ႓မသး

၁၆၆၁ ႓မႚေဟာငးမႀာ ႟ႀား႟ႁဂာ လပကခရ

၁၆၆၂ ယနဂလ အညခ

၁၆၆၆ မဂၝ (Mogul) ေတၾ စစတေကာငး သမး၊ ဘဂလားက မာဘဘနႚ ပတေက ပးတၾ ဖကဆး လယကခငး ရပစ

၁၆၇၇ ဒၝခနႚ အဂလပ အႎၬယ ကမၯဏ တကခၾေတၾ မနမာႎငငက ႟ပသမး

၁၆၈၃ ဒၝခကမၯဏ တကခၾ ရခငက ႟ပသမး

၁၆၈၇ ဘတ (႓မတ) မႀာ အဂလပေတၾ အသတခရ

၁၆၈၈ ဘတ (႓မတ) က ပငသစက ေခတၨသမးယ၊ ပငသစ အေရႀႚအႎၬယ ကမၯဏ တကခၾ တညငမႀာဖၾင

၁၆၉၅ ဖလဝဒနႚ ဆလတႚ အဝကေရာက

၁၇၀၉ အဂလပ အေရႀႚအႎၬယ ကမၯဏ တကခၾ တညငမႀာ ပနဖၾင

၁၇၂၁ ကကသလစ သာသနာပ လပငနးစ

၁၇၂၄ - ၅၀ အညာ မနမာဘက မဏပရမႀာ လယက

၁၇၂၅ မနမာက ဇငးမယက လကလၿတ


5 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၇၄၀ ဗဂး၊ တညင၊ မဒမ က မနမာေတၾ ေပးခရ

၁၇၄၃ မနမာက တညငရ၊ ပနလကလၾတ၊ မၾနက တညငရႀ အဂလပ အေရႀႚအႎၬယ ကနတကေတၾက မးတက

၁၇၄၇ အတဖေကၾႚရႀမးက မဒရာရႀ မၾနေတၾနႚ ပးေပၝငး

၁၇၅၀ အဝမငးက ယၾနနနက အကအညေတာငး၊ မႎရငး ဓမသတ ပစ

၁၇၅၁ ေကာကဆညက မၾနတႚသမး

၁၇၅၂ အဝက မၾနတႚသမး

၁၇၅၃ အဝက မၾနတႚထၾက

၁၇၅၄ အဝက မၾနတႚက အ႒ကးအကယ လာေရာက တကခကတာက အေလာငးမငးတရားက တၾနးလႀန

၁၇၅၅ မၾနတႚက ဟသာဝတေရာက မငးက ေရမႀာေဖာက၊ အေလာငးမငးတရား ေပ၊ မနေအာင၊ ရနကနက သမး၊အဂလပ သေဘာေတၾက ဖမး၊ ရနကနမႀာ မးေလာင၊ ကပၯတန ေဗကာ သအဖစနႚ အေလာငးမငးတရားဆ လာ၊ မဏပရက“ပထမ အ႒ကမ ဖကဆး” ရႀမးက အညခ

၁၇၅၅ - ၅၆ တညငက ရ၊ ပငသစ သေဘာက ဖမး

၁၇၅၆ မႎကယက ပစ

၁၇၅၆ - ၅၇ ဗဂးကရ၊ မၾနတႚက အ႓ပးတငႎင

၁၇၅၇ လကစတာ သအဖစနႚလာ၊ အဂလပနႚ အေလာငးမငးတရား ညႎႁငးေရး ေအာင မင

၁၇၅၈ - ၅၉ အေလာငးမငးတရားက မဏပရက ေအာငႎင

၁၇၅၉ နာဂရစ သတပၾ

၁၇၆၀ အယဒၭယ (ယးဒယား) က မနမာက ပဥၤမအ႒ကမ ဝနးရ၊ တနသာရက မနမာက သမး၊ အဗစသအဖၾႚေရာက၊ ရနကနမႀာ အေရႀႚအႎၬယ ကနတကဖၾင

၁၇၆၃ လကဝသႎၬရက မဇာေတာငေခ ရတ ေရးသား စကး

၁၇၆၄ မဏပရက တကခကလယက

၁၇၆၅ အဝက မငးေနပည ပနလပ၊ ဗာက႟ဏးကမး ေရး

၁၇၆၇ အယဒၭယ (ယးဒယား) က မနမာက ဆႉမ အ႒ကမ ဝနးရသမးယ


6 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၇၆၅ - ၆၉ တ႟တ ကႃးေကာစစ

၁၇၇၃ မၾနေတၾ ထငးလငးဘကမႀာ ခလႁ

၁၇၇၄ ဆင ဖႃရႀငက ေ႟ၿတဂေစတက အခလကရႀ ဉာဏေတာ ၃၂၇ ေပထ မင၊ မၾနမငးက သတသင

၁၇၆၈ - ၈၂ ဖာတကက ထငးလငး (ယးဒယား) က မနမာေတၾက တကထတ

၁၇၇၅ - ၇၇ ကခနႚ ဂမတယ စစေကာငးခတက

၁၇၇၆ မနမာစာ သငပနး႒ကးက အတလမႀာ ပႎႀပ

၁၇၈၀ မဟာဗႎၭလ ေမၾးဖၾား

၁၇၈၃ အမရပရက မငးေနပည လပ၊ ရနကနက မၾနတႚက ေခတၨသမး

၁၇၈၄ - ၈၅ ရခငကသမး၊ အရပရပ ေကာကစာေတၾ စ

၁၇၈၄ စစတမးေကာက

၁၇၈၅ - ၈၆ ထငးလငး (ယးဒယား) ကတက

၁၇၈၇ တ႟တက မနမာက သလၿတ

၁၇၉၀ - ၉၇ မငးကၾနးမႀာ ဘရားတည

၁၇၉၄ ရခငမႀာ သပနထ၊ မနမာက စစတေကာငး ဘကကဝင

၁၇၉၅ - ၁၈၀၂ ထငး သအဖၾႚေရာက၊ ခငးပ သပနထ၊ ရခငေတၾ စစတေကာငး ဘကမႀာ ခလႁ၊ ေကာကသအဖၾႚေရာက

၁၈၀၂ သရလကာမႀာ အမရပရ သဃာဂဏးေရာက

၁၈၀၃ ကငး႟႒ကးက ယးဒယား ဘကက ဝငေရာက လယက ကငးတက လေတၾ ဖမးသၾား

၁၈၀၃ - ၁၈၀၉ - ၁၈၁၁ ကနနဒ သအဖၾႚေရာက

၁၈၀၇ - ၁၆ အညာမနမာမႀာ ငတမၾတ ခငးေဘး ဆကေရာက

၁၈၀၉ - ၁၁ မနမာက ကရာက႗နးစကနႚ ဂနႚစလက သၾား႓ပး လယက

၁၈၁၀ ဗဒၭဂၝယာက မနမာက ဘရားဖးသၾား


7 of 7 11/17/2008 12:11 PM

၁၈၁၃ မဏပရက ခတက၊ ဂပဆင မနမာႎငငက ေရာက

၁၈၁၄ မဒမမႀာ မၾနေတၾ ပနကန ထငးလငးဘကက ဝငေရာက ခလႁ

၁၈၁၅ ခငးပ ကၾယလၾန

၁၈၁၆ အာသမက မနမာက တကခက ေအာငမင

၁၈၁၈ မနမာက ဘဂလားကလ ပငဆငတယလႚ စေပာ

၁၈၁၉ မနမာက မဏပရက သမး၊ မနမာက အာသမက သမး

၁၈၂၃ အဝက မငးေနပည ပနလပ၊ ရႀငမဖႃ (Shahpuri) က႗နးက မနမာက သမး

၁၈၂၄ - ၂၆ အဂလပ - မနမာ ပထမစစ ဖစပၾား၊ ရခငနႚ တ နသာရက အဂလပယ

၁၈၅၂ အဂလပ - မနမာ ဒတယစစ ဖစပၾား၊ အေကမနမာက အဂလပသမး

၁၈၅၇ မႎၩေလး႓မႚ စတည

၁၈၈၅ အဂလပ - မနမာ တတယစစ ဖစပၾား၊ အညာမနမာက အဂလပ သမး

မနမာႎငင (၁၃၀၀ - ၁၈၈၅) ဖစေပ တးတကမႁ အကဥးခပ ဖစပၝတယ။

သနးထၾနး၂၅၊ ၁၁၊ ၂၀၀၀။

ဆကႎၿယတ အေကာငးအရာ

ေရႀးမနမာတႚ ဝမးစာရႀာပမနမာဓေလ Myanma Culture

ကကႃေမၾေတာ ၃၀၀၀ — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပညာ အဖၾႚပင... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0004/

1 of 1 11/17/2008 12:17 PM

ကကႃေမၾေတာ ၃၀၀၀စတငသစ မဂၢဇငး။ အမႀတ (၁၃၀)၊ ေမလ ၂၀၀၄ ထတမႀ ေဒၝကတာသနးထၾနးရႚ “ကကႃေမၾေတာ ၃၀၀၀” ကပနလညကးယ ေဖာပတာဖစပၝတယ။

ကကႃေမၾေတာ ၃၀၀၀ေဒၝကတာသနးထၾနး

B.A. (Hons), M.A., B.L., Ph.D., D.Lit(london) (အဖၾႚဝင၊ မနမာသမငးေကာမရႀင)

ေတာင႒ကးအေနာက ၂၆ မငကၾာမႀာ ဘရားေစတငယ သးေထာငနးပၝး တစ႒ကးေတၾႚရလႚ ကကႃဘရားေတာ နာမညနႚစာတနးတခက ရနကနတကသလ ႎႀစလယမဂၢဇငး (၂၀၀၃) ၃၇-၃၉ မႀာ ထညလကတယ။ အခပေပာရရင

၁။ ကကႃေမၾေတာအေကာငး ဘးေတာဘရား (ပဒမငး) ၁၇၈၅ - ၁၈၁၉ လကထက ေပစာတေစာငမႀာဖတရဖးတယလႚ ေပာစကား ကားဖးတယ။၂။ ၁၉၇၃ ေခၝငးေလာငးစာမႀာ ကနးေတာေပက ေစတက ေ႟ၿဂ႒ကးလႚေခတယ။၃။ ၁၇ ေဖေဖာဝၝရ ၁၈၀၂က ေစ႒ကးက ထးတငတယ။၄။ ေစတအလယမႀာ ၁၈၉၃ ေခၝငးေလာငးက ကကႃေမၾေတာေခတယ။၅။ ေစတေတၾက ဉာဏေတာအမင ၁၅ ေပ ဝနးကငပရႀတယ။၆။ ေစတအေရအတၾကက ေဖေဖာဝၝရ ၂၀၀၁ က ေရတၾကတအခၝ ၂၄၇၈ ဆ ရႀတယလႚ စာတေစာငမႀာပၝတယ။

ဒလဆရင ခရစႎႀစ ၁၈၀၀ ေလာကကလႚ ခနႚမႀနးရေတာမယလႚ ထငမတယ။ ဘရားေတၾမႀာ နတ႟ပေတၾပၝေတာအ႟ပအေနအထားက ကည႓ပး ဒလကရာေတၾဟာ ၁၈၀၀ ဝနးကငကပ ဖစဖႚမားတယလႚ တၾကဆလကတယ။

၁၂ မတ ၂၀၀၃ ေနႚလယက စငးေအာငထၾနးက ေတာင႒ကး႓မႚ ေရေအးကၾငး ေရထၾကဥးလမးမႀာေနတဖလစေစာေတာကက ေခလာတယ။ အဒလက ခရးေရာကမဆက ကကႃဘရာထးေတၾက ရႀမးလေရးတေခၝငးေလာငးစာေတၾ ယလာတယ။ စာေတၾက သတႚဖတ႓ပး ဘာသာပနေပးတယ။

စာတခက - ဘနး႒ကးလထၾက ဥးႎၾကသၾနးေလာငးထားသညေနာကတခက - လထၾကဥးစငးက သၾနးလပပေဇာ႓ပးစးပၝေကာငးေနာကထကတခက - ၁၁၅၈ တေပၝငးလဆနး ၂ရကသၾနးသည။ (ခရစရက ၂၇ ေဖေဖာဝၝရ ၁၇၉၇)ဆငခဘရားတဆမႀာ - ႒တသခအလႚငႀာ ခင႒ကးအရယဝနသ ေကာငးမႁ

ဖလစေစာေတာက ေကးဇးေကာင တကတ ရကစၾတခ ရပနပၝတယ။ ၂၇ ေဖေဖာဝၝရ ၁၇၉၇။ ကကႃဘရားေတာကကသလေတာေတၾက ခရစႎႀစ ၁၈၀၀ ဝနးကငက တညထားကးကၾယခတယလႚ ဆကလကယဆဖၾယ ရႀပၝတယ။

၁၆၊ ၃၊ ၂၀၀၄

ေရႀးေဟာငးပစၤညးထနးသမးေရး — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပ... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0005/

1 of 2 11/17/2008 12:16 PM

ေရႀးေဟာငးပစၤညးထနးသမးေရးစတငသစမဂၢဇငး။ အမႀတ (၁၃၃)၊ သဂတလ၊ ၂၀၀၄ ထတမႀ ေဒၝကတာသနးထၾနးရႚ “ေရႀးေဟာငးပစၤညး ထနးသမးေရး”ကပနလညကးယ ေဖာပတာဖစပၝတယ။

ေရႀးေဟာငးပစၤညးထနးသမးေရး

ေဒၝကတာသနးထၾနးB.A. (Hons), M.A., B.L., Ph.D., D.Lit(london)

(အဖၾႚဝင၊ မနမာသမငးေကာမရႀင)

ေရႀးေဟာငးပစၤညးက ရႀာတယဆတာက အရငက အဖစအပကေတၾက ေဖာထတခငလႚ ဖစပၝတယ။ ေရႀးပစၤညးေတၾကကနခတေခတကလေတၾ ဘယလအစားအစာေတၾက ႎႀစသကမတႎး စားေသာကကတယ။ ဘယလအဝတတနဆာကဝတဆငကတယ။ ဘယလေနကတယ။ ဘာက ယကညတယဆတ အခကသးခကက ေဖာထတခငလႚ ဖစပၝတယ။အဒလ ရႀာေဖၾလႚေတၾႚတ ပစၤညးေတၾက တယတယထပပး႓ပး သမးထားလကတာကေတာ အလၾယဆးေပၝ။ ဒၝေပမယပတက၊ စာကညတကနႚ ပညာရႀငေတၾကေတာ ေရႀးပစၤညးတခရလာရင လပရမယအလပက ေလးမးေပလာတယ။

Identification (၁) ဘာပစၤညးလလႚ ေဖာထတရမယ။Dating (၂) ဘယတးက ဘယသက၊ ဘာအတၾက လပသၾားသလလႚ ရႀာရမယ။Conservation (၃) ဒပစၤညးက ရထားတအတငး ဆက႓ပးထမးရမယ။Preserration (၄) ဒပစၤညးက မေပာကမပကရေအာင ထမးရမယ။Renovation (၅) ပကသေလာကပ ပငမယ။

(၁) ဘာပစၤညးလလႚ ေဖာထတတအခၝ လၾယတာရႀသလ၊ ခကတာလညးရႀပၝတယ။ ခပလၾယလၾယ နမနာပရရငတတေခာငးေတၾႚတအခၝ ကႎတလား၊ တလား၊ သဖႚလတယ။ ေပစာေတၾႚတအခၝ ေလာကလား၊ ေလာကတၩရာလားသဖႚလတယ။ ဇာတာေတၾႚတအခၝ ဖၾားတာလား၊ ေသတာလား၊ ဥကငသဖၾငတာလား သရမယ။ စာရငးဇယားေတၾႚရငဖၾားေသစာရငးလား၊ အမေထာငစာရငးလား၊ အေရာငးအဝယလား၊ အေကာကအခၾနလား၊ အေပၝငအႎႀႚလား၊ခၾ႓ပးသဖႚလပၝတယ။ ေမပေတၾရင သာသနာေမ၊ မငးေမ၊ အသညေမ ခၾ႓ပး သဖႚလပၝတယ။ အဂလပေမပမႀာ ထပကေမာက၊မနမာေမပမႀာ ထပက အေရႀႚဖစပၝတယ။ ပရပကမႀာ Verso ဝမး Recto ေကာ ခၾရပနတယ။ အသးပတအခၝ ေကာကစာရႚဘယမကႎႀာစာေကာငး ဘယေလာကပၝတယလႚ အတအက ေဖာ ပရပၝတယ။ လေတၾႚေမးမနးခကဆရင အပအလေတၾရႀတတတယ။ ယႀဥ႓ပငမစစေဆးဘ မသးဝပၝ။ ရကစၾ အပအလ၊ ေရႀႚေနာကမညမႌၾတ ဖစတတတယ။ သေပာတာကပနစစမယဆရင အေမးခရသက စတဆးလမမယ။ သမသေအာင လပပၝ။

(၂) ပစၤညးတခကရလာရင ဘယသဘယတးက ဘာအတၾကလပတာလ ဆတာသရမယ။ သပေဟာငးတ ပစၤညးဆရငဓၝတခၾခနးတငရမယ။ ပတကေတၾသၾား႓ပး အလားတပစၤညးမး ရႀာရမယ။ သလၾနစရႀာရမယ။ သလၾနစဆတ နာမညကပမခငမ႓မ အရႀာရခကတ ပစၤညးလႚဆတယ။ အငမတန ပငပနးတယ။ အခနကနမယ။ ပငပနးရကးနပသလ၊ အကးမအခးအႎႀး ဖစသၾားတာလ ရႀတတပၝတယ။ ရႀာပၝတယ၊ မေတၾႚဘးဆရင ခၾငလၿတမယ။ မရႀလႚ မသဘးဆရင ခၾငမလၿတပၝ။ရႀကဖႚလညး ေကာငးပၝတယ။

(၃) ကစၤတခ ဘယတနးကဖစသလ၊ ပစၤညးတခ ဘယတနးက လပသလ သဖႚလပၝတယ။ Radio Carbon Dating တႚThermoluminecent Dating ဆရင ပညတၾငးမႀာမရ၊ အေဖက နနေစာငရမယ။ ေဒလာနနသးရမယ။ ရကစၾေဖာတအခၝRelative Dating ႎႁငးယႀဥခကနႚ ေဖာတာလရႀတယ။ Alsolute Dating အတအက ေဖာႎငတာလရႀတယ။ႎႁငးယႀဥခကလပရရင ေအာကကမခဘ ဒၝက Studied Guess ခငခငခနခနမႀနးတာလႚ ေပာေလရႀကတယ။ ဒၝက

ေရႀးေဟာငးပစၤညးထနးသမးေရး — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပ... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0005/

2 of 2 11/17/2008 12:16 PM

ေကာကေခတေဟာငးကလႚ ေပာရင အရငအႎႀစ ၂၀၀၀၀ ဝနးကငလႚ ေပာတာဖစေလေတာ ဒၝထကပ႓ပးအႎမစပႎငေတာပၝ။ သမငးသမားေရာ တးေဖာေရးသမားပၝ သတထားရမယအခကက “လခငတာမရႀာနႚ၊ေတၾႚတာမႀတ”ဆတ အခကပဖစပၝတယ။ ေနာကတခကက သပေရႀးကတ အ႒ကသမငး Prehistory ဆရငအေရႀႚအာဖရက ေတၾႚရႀခကေတၾက စတငထား႓ပး တခားေဒသကလေတၾက အလပလပကရပၝတယ။ေငၾကနေကးကမားလႚ ခမးသာသေတၾရႚ အေထာကအပမပၝဘ လပလႚ မဖစသေလာကဖစပၝတယ။ ဒပစၤညးေတၾဟာႎႀစေပၝငးရာနႚ ေထာငနႚခ႓ပး ေမ႒ကးထမႀာရႀေနတာ မငးတႚဆပေဆာလ အခပကစးကန႓ပလႚ အေပာမခရေအာငေရႀးေဟာငးသေတသနသမားေတၾက အလပစခနးမႀာ သပ႓ပး ေစစပေသခာပၝတယ။ အဒၝအတၾက သတႚက အမား႒ကးခးကႃးရပၝတယ။ အငဂငနယာက ပကဆ ဘယေလာကကနတယ။ ဒမႀာတက႓ပး႓ပလႚ လကႌးထးပသလေရႀးေဟာငးသေတသနသမားကလညး ပကဆ ဘယေလာကကနတယ ဒမႀာ ပဆနအကးလႚ ပရတလေတၾပၝ။

(၄) ေရႀးေဟာငး သေတသနမႀာ ႎႁငးယႀဥခက အ႓မလပရပၝတယ။ ဒေနရာကတးကၾကနႚ ဟေနရာက အလားတတးကၾကႎႁငးယႀဥကညသငသလ ဒႎငငက တးကၾကနႚ ဟႎငငက အလားတတးကၾက ႎႁငးယႀဥသငပၝတယ။ အခ မနမာႎငငရႚအခကအခက တခားႎငငက တးတကပနႚ ကၾာလၾနးတယ။ ႎႁငးယႀဥကညဖႚလ မလၾယပၝ။ ဒၝက လၾနေမာကဖႚ နညးကပညပဆကသၾယေရး လၾယကဖႚနႚ ေငၾေကး ပညစဖႚ လပၝတယ။ ဒၝက အကယတဝင စဥးစားဖႚ မလပၝ။အခအေခအေနအရ ခကခေနတာသာ ဖစပၝတယ။ လၾနေမာကႎငစရာ အေကာငးရႀပၝတယ။

(၅) ေနာကဆးအခကအခက တးေဖာေရးမႀာ အရညအခငးရႀတ ကၾပကမယ လမလေလာကတာ ဖစပၝတယ။ကမာႚႎငင႒ကးေတၾရႚ ႒ကးမားတ တးေဖာေရးစခနးေတၾမႀာေတာင ဒအခကအခမး ရႀတာေကာင မနမာႎငငမႀာ ပ႓ပး႒ကးကယမယထငပၝတယ။ ႎငငခားနႚ ပးတၾ႓ပး ေဆာင႟ၾကရင ဖစႎငစရာရႀတယ။ ပးတၾေဆာင႟ၾကတာလရႀ႓ပလႚသရပၝတယ။

(၆) တးေဖာေရးက ပစၤညးထၾကလာတအခၝ အားကးေလာကတ ဓၝတခနးရႀဖႚလတယ။ တးေဖာတအလပ (Field Work)မႀာႎငနငးသလသလ စစေဆးတ (Lab Work) မႀာ ထးခ႗နတလ လပၝတယ။

(၇) စစေဆး႓ပးတအခၝ အကးအေကာငးစေအာင ပနေပာရတယ။ အေကာငးဆးကေတာ အစရငခစာေရး႓ပးပႎႀပဖနႚေဝရပၝတယ။ ဒၝကမလပဘ မေနသငပၝ။ အထးသဖင ပညာရႀငေတၾက သခငလႚ ေစာငရပၝတယ။ အခေပာပတအခကေတၾက မလပႎငေကာငးလားလႚ အပစရႀာတ သေဘာမပၝပၝ။ မပကမကၾက လပသငတယ။ပးေပၝငးေဆာင႟ၾကရင ဖစႎငစရာရႀတယလႚ ေဆၾးေႎၾးခငးသာ ဖစပၝတယ။

မနမာႎငင သမငးသေတသန — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပည... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0010/

1 of 6 11/17/2008 12:09 PM

မနမာႎငင သမငးသေတသနရာစသစစာအပတကမႀ ၁၅ သဂတ၊ ၂၀၀၅ ထတ ေဒၝကတာသနးထၾနးရႚ 'ပဂေခတ လမႁေရး' စာအပမႀ "မနမာႎငငသမငးသေတသန" က ပနလညကးယ ေဖာပတာဖစပၝတယ။

မနမာႎငင သမငးသေတသန

ေဒၝကတာသနးထၾနး

သမငးသေတသနအေကာငးက လေတၾအမား႒ကးသရင အေကာငးဆးပ။ သတလေတၾကလညး သေတသန လပသေတၾကကညရင အေကာငဆးပ။ ေကာငးသားေတၾဆရင သမငး သေတသန လပနညး လပပ သထားရင ကယနယကယပနတအခၝ ဘယဟာက သမငး အေထာကအထား ပစၤညး ဆတာ နားလည႓ပး သေတသန လပသက ကည တတလာမႀာပၝ။

ခေပာတာဟာ ခနားေထာင သေတၾ ထက အကအည လခငလႚ ေပာတာလညး ပၝပၝတယ။

မနမာႎငင သမငး သေတသနနႚ ပတသကလ ၃ ပငး ခၾခား ပၝတယ။ အဒၝေတၾကေတာ -ဘာေကာင သေတသန လပရသလ၊သေတသနနႚ ပတသကတ ပနာ၊သေတသနနႚ ပညသႚအကအည ဆတာေတၾပၝပ။

ပထမအေနနႚ ေပာလတာက ခ လေတာေတာမားမားက သေတသနအေကာငး ေပာေနကတယ။ တခႚကအသငအတင ဟေမး ဒေမး၊ ဟဖတ ဒဖတ႓ပး ေရးသားကတယ။ ဒၝဟာပညစပၝဘး။

သေတသနဆတာ အသစရႀာတာမဟတဘး။ ရႀ႓ပးသား တမေကာေပကကၾယေနတာ၊ အဓပၯာယ မပညစတာကပညစေအာငလပတာ၊ မသေသးတာက သေအာငလပတာ၊ ရႀာေဖၾဆနးစစတာပၝပ။ ဒအလပဟာ စတရႀညရတယ။တခတညး၊ တေကာငးတည၊ တေနရာတညးမႀာ ရႀာလႚမရပၝဘး။ ပညစေအာင လကလႀမးမေအာငရႀာရမယ။

ခေခတ သမငးသေတသန လပတယဆတာလညး လမႁတးတကေရးက ေလလာခငးပၝပ။ အဒမႀာ ရည႟ၾယခကရႀပၝတယ။ လေတၾဟာ သမငးဥးဘေမေခတကေန႓ပး အခထကထ ဘယလဘဝေတၾနႚ ဖတသနးလာသလ၊ ဖစ႓ပးသားအဖစေတၾမႀာ ဘာသငခနးစာေတၾ ရႀသလ၊ အဒၝေတၾနႚ ပနလညဆနးစစ သငခနးစာယဖႚပၝပ။ မနမာႎငငမႀာအရငကေရး႓ပးသာ သမငးစာအပေတၾ ရႀပၝတယ အဒစာအပေတၾက သငခနးစာေတၾ မေပးႎငလႚလား ေမးစရာရႀပၝတယ။မေပးႎငလႚပၝပ။ ႓ပးခ႓ပးသား စာအပေတၾအေကာငးလညး ေပာခငပၝတယ။

ေရႀးကေရးတ ရာဇ၀ငေကာ၊ ဥးကလား မဟာရာဇဝင႒ကး၊ ရာဇဝငသစ မေ႟ၾးရာဇဝင၊ မႀနနနးရာဇဝင၊ဒတယမႀနနနးရာဇဝင စသဖင ရႀပၝတယ။ မနမာႎငငဟာ တခားႎငငေတၾနႚ ယႀဥကညရင ေရႀးကေရးတရာဇဝငကမးေတၾမားပၝတယ။ အဒအခကမႀာ မနမာႎငငက တခားႎငငေတၾအေပမႀာ ဂဏယစရာ ဖစပၝတယ။အမနးခငးတႚ ႎငငေတၾထက အခႚႎငငေတၾမႀာဆရင ေရႀးကေရးတ ရာဇဝငကမးေတၾ မကနပၝဘး။ မနမာႎငငကယဥေကးမႁ လၿမးမးခတ အႎၬယမႀာေတာင ရာဇဝငကမး မနမာႎငငေလာက မားမားမရႀပၝဘး။


2 of 6 11/17/2008 12:09 PM

မနမာႎငငက ရာဇဝငကမးေတၾဟာ ေရးပေရးနညးကေတာ မဟာဝငေရးနညးပစပၝပ။ ေရႀးက မငးေတၾရႚမငးစဥမငးဆက အေရးထားေရးပၝတယ။ တငးသ ပညသားအေကာငး အေရးထားမေရးပၝဘး။ မငးရႚမး႟း၊ မငးရႚမဘ၊မငးရႚတနခး၊ မငးရႚစစပၾ ဒၝေတၾပေရးတယ။ ဒၝဟာ မဟာရာဇဝငကမးမႀာေရးတ ေရးနညးပ။ ဒလေရးပနႚထငးရႀားလာတဟာက ရာဇဝငေကာပ။ ရႀငမဟာ သလဝသက ေရးတယ။ ဘယေနႚဘယရက ေရးတယမသရဘး။ ခရစႎႀစ၁၅၂၀ ခနႚကလႚ ခနႚမႀနးရပၝတယ။ အထမႀာပၝတာက ကမာတညတယ။ ႓ပးေတာ မဟာ သမတဘယလေပလာတယဆတာ ေရးတယ။ အဒအခကမႀာေတာ မနမာ ယဥေကးမႁ အေခခအခက ဖစပၝတယ။မႀတသားစရာေကာငးပၝတယ။ လေတၾဟာ သစၤာရႀသ၊ အကငေကာငးသ၊ အမားအကး ေဆာငႎငသက ရႀာတယ။ေတၾႚေတာ အမားအကးအတၾက အပခပေပးပၝ ေတာငးဆတယ။ အပခပေပးတ အတၾက တနရာတနေကး ေပးပၝမယကတခတယ။ မဟာသမတက ပညသေတၾ ရႚ လ႓ခမႁက တာဝနယရတယ။ အခၾန ၁၀ ဘႚတဘႚ ေပးရတယ။ အပနအလႀနအကးပတယ၊ ခ႗တယၾငးတဘကက ခရတယ၊ သမတဘကက ခ႗တယၾငးရင အမားက ဖယရႀားတယ၊ ပညသားကခႚယၾငးရင ပညသားခရတယ။ အဒအခကေတၾ မႀနတာမမႀနတာက ထားလက၊ ရာဇဝငေကာဟာ ဒအေခခနႚေရးလာလကတာ မငးဆကေတၾ ေပာငးခ႓ပး ေဂၝတမဘရားလကထက ေရာကလာတယ။ ေဂၝတမဟာ ရႀငဘရငမလပဘသသရာက အမားလၾတေမာကေအာင လပပေရးတယ။ ေနာကေတာ မနမာႎငငအေကာငး ဆကေရးတယ။ ဘရားဟာမနမာႎငငမႀာ ၇ ရကေနတယ။ မငးဘးခ႟င ေရာကတယ။ အႎၬယနႚ ယဥေကးမႁဆကဆပ၊ မနမာေတၾယဥေကးမႁရပေရးတယ။ တေကာငး၊ ပဂ၊ အငးဝအေကာငး ခရစႎႀစ ၁၅၂၀ ခနႚ အဖစအပကထ ေရးထယ။ ဒၝဟာမဟာဝငပစနႚ ေရးနညးပ။

ဒပစနႚ ေနာကလေတၾ ေရးကပၝေသးတယ။ ဒလ အေကာငးေတၾ အားလးေပၝငးစပ႓ပး စဥကငက သေဌးသားေမာငကလားက မဟာရာဇဝင႒ကးက ေရးတယ။ ဘယေနႚရက ေရးတယမသဘး။ ၁၇၂၀ ပညႎႀစမႀာလႚ မႀနးရတယ၊အေကာငးအရာက ၁၇၂၀ ပညႎႀစအထပ။ သက နဒၝနးေရးရာမႀာ အေတၾးအေခသစ ထညေရးတယ။

မငးဆက အေကာငး၊ စစပၾ အေကာငးေတၾ ပၝတ ဘရငစကား၊ မႀႃးမတစကား၊ စစပၾစကားေတၾသာ ေရးပၝတယ။ဒၝဟာ ဘရားေဟာကမးေတၾနႚ မညပၝဘး။ ဒမငးစကား၊ အမတစကား၊ စစစကားေတၾဟာ တရစာၥနကထာ ဖစတယ။နဗာနေရာကေကာငး တရား မဟတဘး။ သမငးရာ တရစာၥနကထာပ။ သမငးဟာ နဗာနေရာကေကာငး တရားစာမဟတဘး။ သႚေသာလညး စကာမငးေတာငမ ေသခငးတရားနႚ မကငးဘး။ သရဓမာ ေသာကမငးေတာင ဇဗႃဒပက႗နးတခလး ပငတယလႚ ယဆ ေပမယ သေသခၝနးမႀာ သႚပငနကေတၾက သႚသားက ပငတယ။ ေသခၝနး သပငတာဓာတစာစားဖႚ ရႀတ သစသးတလးသာ ဖစေတာတယ။ ဒအေကာငးအခက ေတၾက နမနာ ယပၝ။ သမငး စာအပက ဖတရငဖစ ခငး ပကခငးနႚ ဆငခင႓ပး နဗာနရေကာငး ရႀာပၝ။ ကမႉာနး သေဘာနႚ ဖတပၝလႚ ေရးတယ။ ေရးတ အခၝမႀာလညးဘရငေတၾ ႒ကးကယတာ၊ ခမးနားတာ ေတၾတင မေရးဘး။ မေကာငးတာ၊ အားနညးတာ ေတၾလညး ေရးတယ။ ဒဘရငဟာ႟ပေခာတယ ကာခတတတယ။ ဒဘရငဟာ အသားစား ကႃးတယ၊ ေဒၝသ ႒ကးတယ။ ဒဘရငဟာ အကငပကလႚပညသႚဒဏ ခရတယ။ စေလငေခၾး ဆရင ပညသက ႟ၿႚနႚ ဝငးေပၝကလႚ ေသရတယ ဆတာမးေတၾ ေရးပတယ။ ဒကမးေတၾေရႀးကေရးလႚ မေကာငးဘး မေပာထကပၝဘး။ သႚေခတနႚ သႚအေတၾး ထညေရး ထားတာေတၾပၝ။ ဘရငေတၾဟာသကဥးဆပင အာဏာအပည ရထားတယ။ အဒလ လေတၾက သမငးဆရာေတၾက ဆးမတာပၝပ။ ေနာကတေယာကရႀေသးတယ။ တၾငးသငးတကဝန ဥးထၾနးညပၝပ၊။ ရာဇဝငသစက ေရးတယ။ ဘယတနးက ေရးတယ မသပၝဘး။ ၁၇၈၀ပညႎႀစလႚ မႀနးရပၝတယ။ သအေရးတ႒ကး တင ပတာက

အရငတနးက ပၝးစပရာဇဝငေတၾက မစစေဆးခဘး။ ေခတ႓ပင မႀတတမးေတၾနႚ ႌ႓ပး မႀနမမႀန စစေဆးရမယ။ေခတ႓ပင မႀတတမး ဆတာ ေကာကစာတႚ ေမာကၾနးတႚပ။ သႚရာဇဝငသစမႀာ ေရႀးက ပၝးစပရာဇဝငကေခတ႓ပငမႀတတမးဖစတ ေကာကစာတႚ ေမာကၾနးတႚနႚ ႌ႓ပး ဆနးစစတနညးက ပသၾားတယ။ ခေခတလပေနတသမငးသေတသနနႚ တပၝတယ။

သဆနးစစပ ဥပမာေပာရရင ပၝးစပရာဇဝငေတၾထမႀာ ေနနတသားနႚ နဂၝးမနႚ ရကတယ။ ဒၝေကာင ပႃေစာထးကေမၾးလာတယ။ ဒၝဟာ နတနႚ နဂၝးညားရင ေမၾးလာတာဟာ နတကပား၊ နာဂၝးကပားပ ဖစႎငမယ။ လမဖစႎငဘး။


3 of 6 11/17/2008 12:09 PM

အေလာငးစညသ ေဖာငစကာနႚ ခရးသၾားပလညး ဒအတငးပ ဆနးစစပတယ။ ဥးထၾနးညရႚ တင ပခကက တးတကတေခတဆနတ အမငဖစပၝတယ။ သႚစာအပဟာ ေခတသစသမငး သေတသနရႚ အယအဆက ပထမဆးေပာရတစာအပလႚလညး ေပာလႚရပၝတယ။

ကနးေဘာငေခတကေတာ ရာဇဝငက ဘရငကေရးခငးတယ။ ေရးတလေတၾကလညး ပေဒသရာဇကခးကႃးေရးတယ။ ဘရငေတၾဟာ သာမနမဟတဘး ဘရားရႚ ဗာဒတရသေတၾ ဖစတယ။ ဘရားက ေနာငကရင ဒေဒသမႀာဘယသဘရင ဖစမယဆဖးတယ ဆတာေတၾပၝတယ။ မနမာဘရငေတၾဟာ ဗာဒတဘရင ဖစရတာကသပသေဘာကတယ။ ရာဇ၀ငေရးတ ပညာရႀေတၾကလညး ဘရငအ႒ကကေရးေပးတယ။

ပေဒသရာဇေတၾ ထၾနးေတာက ေနဆမႀာ သာသနာက အကာအကၾယ ယ႓ပး သတႚလပခငတာ လပဖႚပၝပ။ဒဘရငဟာ ဘရား ဗာဒတရ၊ သေပာရင နားေထာင သႚက ပနကနရင အပစ ႒ကးတယ။ သာသနာပ မငးလညး ဖစတယ။သာကဝငမး ဖစတယ။ ဘရားနႚ ေဆၾမး ေတာတယ စသဖင ရာဇဝင ဆရာေတၾက ေရးေပးရတယ။ ဒၝဟာကနးေဘာငေခတ မငးဆကကမႀ ပေဒသရာဇက အမၿနးတင လာတာ ဖစမယ။

၁၈၂၉ ႎႀစမႀာ ပညာရႀေပၝငး ၁၃ ဥးနႚ မႀနနနးရာဇဝငက ဘရငခငးလႚ ေရးကတယ။ ကမာေဟာငး ပကတာကေန႓ပး စတယ။ မး႒ကး႟ၾာ၊၊ အနယထင၊ ကမာအသစ ဖစ၊ ႓ဗဟာ ေလးေယာကေပ၊ လေတၾ ဖစ၊ မဟာသမတေပ၊ အဒကတဖန ေဂၝတမ အထ ေရးတယ၊ မနမာႎငငဘက ဆက႓ပး တေကာငး၊ သေရေခတၨရာ၊ ပဂ၊ အငးဝ စသဖငအေလာငးမငးတရားထ မးႎၾယ ဆကလာပ ေရးတယ။

ပေဒသရာဇက အမၿနးတငခငလႚ ဘရားနႚ အမးဆကေပးတ ရာဇဝငကမးပၝပ။ ၁၈၂၀ ပညႎႀစအထ ဖစပကပကေရးပၝတယ။ ၁၈၆၇ ခႎႀစကေတာ မငးတနးဘရငက မႀနနနးက ဆကေရးခငးတယ။ ပညာရႀ သးဥးက ေရးတယ။အဖစအပကက ၁၈၆၀ ပညႎႀစအထ ဖစပကတာကေရးတယ။ ဒတယမႀနနနး ရာဇဝငလႚ ေခတယ။

သေပၝပၝ႓ပးတေနာက ႓မႚအပေမာငတငက ဒတယမႀနနနးအဆကက ၁၈၆၀ ပညႎႀဏကစ႓ပး ၁၈၈၅ ႎႀစထေရးတယ။ ၂၅ ႎႀစသမငးက ထပ ဖညတာပၝပ။ နနးတၾငးမႀတတမးေတၾက စ႓ပးေရးတယ။ တကယေတာ သဖညေရးတာမဟတပၝဘး။ လၿတေတာစာေရးတဥးက ေခ႓ပး ေရးခငးတာပၝ။ စာအပထတေတာလညး သေရးတာကမစဘ မႀနနနးနႚဒတယမႀနနနးထကေရးတ ေစာေစာပငး ၁၇၅၂ ႎႀစက အဖစေတၾပၝ ဖတထညတယ။ စာအပအမညကကနးေဘာငဆကရာဇဝင႒ကးလႚ ေပး႓ပး ၁၉၀၅ ခႎႀစမႀာ မႎၨေလးတငး သတငးစာပႎႀပတကက ပႎႀပထတေဝတယ။

ေနာက အဂလပဝငလာေတာ မနမာရာဇဝငက အဂလပလေရးကတယ။ မႀနနနးက အကမးဘာသာ ပနတာပၝပ။ဆာအာသာဖယရာက ၁၈၉၀ ပညႎႀစမႀာ History Of Burma (Myanmar) ေရးထတတယ။ ၁၉၂၅ ခႎႀစမႀာ ဂအးဟာေဗးကHistory of Burma (Myanmar) ေရးထတတယ။

အဂလပေရးတ ရာဇ၀ငေတၾဟာ ဝၝဒဖနႚရာဇဝငေတၾဖစတယ။ အဂလပရႚ နယခႚဝၝဒဟာ တခားနယခႚေတၾနႚမတဘး။ တဆငသာတယ။ သတပၝးက က႗နပ႓ပး သတႚ သခငဖစလာေပမယ ႌာတာတယ။ ကလနလကေအာကခႎငငကတးတကမႁေတၾ ဖစေအာင လပေပးတယ။ ဘာ၊ ညာ စသဖင ဝၝဒဖနႚတယ။ တက႟ကတမး သၾယဝကတမးဝၝဒဖနႚတာခညးပ။ တက႟ကနညးက လေတၾလကခစရာမရႀလႚ သၾယဝကတနညးက သးတယ။

အဒနညးကေတာ မနမာဘရငေတၾဟာ ရကစကတယ။ အပခပပ စညးကမးမရႀဘး။ မနမာမငးလကေအာကမႀာစးပၾားေရး၊ လမႁေရး တးတကမႁ မရႀဘးဆတာေတၾ ေရး႓ပး ေကာငးေတၾမႀာ သငခငးတယ။ Cox တႚ Harvey တႚ ေရးတာဟာအဂလပနယခ ႚပက ေထာကခေစခငလႚ ေရးတယ။ မနမာမငးေတၾ ရကစကတယ။ အပခပပ စညးကမးမတယ။ စးပၾားေရး၊လမႁေရး သတႚလကထကမႀာ သပညတယဆတာေတၾ ထညေရးတယ။ အေခအေနအမႀနက မေရးဘး။


4 of 6 11/17/2008 12:09 PM

ေနာကေတာ မနမာေတၾ အမးသားစတ ႎးကားတယ။ ၁၉၂၀ ပညႎႀစေလာကမႀာ အမးသားေကာငးေတၾေပလာတယ။ အမးသားပညာေရး ေပလာတယ။ ႓ဗတသ႖ေတၾက မနမာေတၾအေကာငး ႎႀမေရးလႚဆ႓ပးမနမာေတာေကာငး၊ ေကာငးေကာငး ေပာခငလာကတယ။ ႓ဗတသ႖ေတၾေရးတာက ပနလညေခပတအေနနႚစာအပေရးကတယ။

ဥးဖးကားေရးတ မနမာဂဏရညဆရင ပနေခပတစာအပပ။ မနမာေတၾေကာငးတယ၊ ေတာတယ၊ သတၨရႀတယ။စစတကတာေတၾေအာငတယ စသညဖင ေရးလကတာ တဖကစၾနးေရာကလၾနးသၾားတယ။ ဟတတာ မဟတတာမစဥးစားေတာဘး။ တအားေမာကေရးတယ။ ပညေထာငစသားအခငးအခငး ခစကညတယဆတာေပာခငတအခၝကေတာလညး ဇာတလမး မႀနမမႀန မေတၾးကေတာဘး။ အတငးလပယကတယ။

ဒၝေကာင ႓ပး႓ပးသား သမငးစာအပေတၾဟာ စတမခရဘး။ ေခတ႓ပငမႀတတမးေတၾနႚ ႌ႓ပး မႀနမမႀန စစေဆးသေတသနလပရမယ။ သတႚထကလညး ေကာငးတာယ မေကာငးတာပယရမယ။

မငးအေကာငးသကသကေရးတာ၊ မငးက အမၿနးတငတာ၊ မနမာမငးေတၾ ရကစကညဖငးတာ၊ မနမာေတၾ ညတာ၊မနမာေတၾ သပေတာတာ စသဖင တဖကသတ အစၾနးထၾကေရးပမးမပၝဘ မႀနကနတ သမငးအခကအလကကရႀာဖႚလပၝတယ။

႓ပး႓ပးသား အမႀားေတၾက ဆင ခင၊ ေရႀႚမႀာ ဘယလ တငးသစ ပညသစ ထေထာငမယဆတာ ရည႟ၾယ႓ပး ေရးရမယ။လလခငး ေခၝငးပ ဖတမႁကငးတ သငခနးစာယဖႚ၊ ေခတသစအေတၾးအေခ ပၝတဟာမး လတယ။ေခတ႓ပငမႀတတမးေတၾရႀာ႓ပး စစစဖႚ လပၝတယ။ အဒၝေကာင မနမာႎငင သမငးသေတသနက လပရပၝတယ။

ေနာကတခကကေတာ သေတသန ဘယလလပတယ။ ဘယလပနာ ရႀတယဆတာပ။

ေရႀးရာဇဝငေတၾမႀာေရးတ ကမာ ဖစလာပ၊ လေတၾ ဖစလာပေတၾဟာ မမႀနပၝဘး။ သတႚေရးတထမႀာ မငးနႚပညသဘယလဆကဆသငပက ေရးပတာသာ ေကာငးပၝတယ။ သမငးဥးဘေမေခတမႀာ မနမာႎငငမႀာ ဘယသေတၾေနသၾားတယဆတအေကာငး ေရႀးရာဇဝင စာအပေတၾမႀာ မပၝပၝဘး။ ခ သေတသနလပ႓ပး ေရးတအခၝမႀာ ပၝလာပၝလမမယ။ကမာ ဖစတာ ကာလႀပၝ႓ပ။ လဖစတာ ႎႀစတသနးရႀ႓ပ။ လစစစစေတာင ဖစတာ မဟတေသးဘး။ ခလေတၾနႚကယတညဏတ မဖစေသးဘး။ လကနကက ေကာကက သးတယ။ ေကာကေခတလႚ ေခတယ။ ေကာကေခတရႚလမႁဆကဆေရး၊ စးပၾားေရးစနစက ဘစနစဖစတယ။ ဒၝေကာင သမငးဥးဘေမေခတ ေခတယ။

အရငတနးက ကမာ႒ကးမႀာ ရာသသတ အ႒ကးအကယ ေပာငးမႁရႀတယ။

တခၝက ေရခေတၾဟာ ကသာ႓မႚ ဥတၨရယဥစၾနးတနးထ ဖးေနတယ။ ပနဆနသၾားတယ။ အဒၝ ေရခေခတ၊ ေရခေခတ၆ ခၝ ရႀတယ။ ရာသဥတ သပကမးတယ။ ေရခေခတမႀာ မစေတၾပကယတယ။ မးပ႒ကးတယ။ ဧရာဝတမစ သပကယတယ။ခေခတ အေရႀႚကမးဟာ ေညာငဥး႓မႚ။ အဒေခတ အေရႀႚကမးဟာ ပပၯၝးေတာငပ။ အဒေခတက လေတၾရႚ လကနကေတၾကရႀာ႓ပး ေလလာခငရင ခကမးမႀာ ရႀာလႚမရဘး။ ကမးေဟာငးမႀာ ရႀာရတယ။ ကမးေတၾ အဆငဆင ၅ ခရႀတယ။ ခကမးဟာပဥၤမ၊ စတတၨ၊ တတယကမးေတၾမႀာ ရႀာလႚ မရပၝဘး။ ဒတယကမးမႀာ ရပၝတယ။ ဒတယေရခေခတ အလၾနေလာကမႀာသးတာေတၾပၝပ။

သတႚလကနကေတၾကည႓ပး သတႚဘာလပစားတယ။ ဘယလေနတယ ဆတာေတၾ သတယ။ သေတသနလပေရးတ မနမာႎငငသမငးမႀာ အဒၝေတၾပၝမႀာပ။

မနမာႎငငရႚ သမငးဥးဘေမေခတ အေထာကအထားေတၾက ဧရာဝတမစရႚ ဒတယကမးမႀာ ရႀာလႚ ရပၝတယ။


5 of 6 11/17/2008 12:09 PM

အဒ လေတၾေနတ ေဒသက ယခေခတလေတၾက ေအာကပညကလေတၾက အညာသားလႚေခတယ။ အဒၝနႚမနမာႎငငေကာကေခတက စ႓ပး သေတသနလပတ ‘ေမာဗးယပ’ ဆသက မစညာပငးမႀာေတၾႚတေကာကေခတယဥေကးမႁက အညာသားယဥေကးမႁလႚ နာမညေပးမယ။

ေနာကပငးကတ ေကာကေခတသစယဥေကးမႁက ရႀာခငရငေတာ ဧရာဝတတတယကမးမႀာ ရႀာရပၝတယ။

မနမာႎငငရႚ ေကာကေခတသစအခနက မႀနးရင လၾနခတ ႎႀစေပၝငး ၈၀၀၀ ကစ႓ပး ၄၀၀၀ မႀာဆးတယ၊ခနႚမႀနးပၝတယ။ ကမာႎငငေတၾနႚစာရင ေနာကကပၝတယ။ ခရစေတာမေပမဆတ စကားနႚ ေပာရရငေတာ ၆၀၀၀ဘစကေန႓ပး ၂၀၀၀ ဘစထပၝပ။

မနမာေကာကေခတသစ လကနကေတၾေတၾႚတာ ေမာကပငးက စေပာမယ။ ေခတသစမႀာ လေနမားလာ႓ပ။မစ႒ကးနားဝနးကငမႀာ ေတၾႚတယ။ ဧရာဝတနႚ ခငးေတၾငးဆရာမႀာ ေတၾႚတယ။ သပေတာ မမားဘး။ ဒၝေပမယခငးတၾငးေနာကကမးမႀာ မားတယ။ မ႟ၾာခ႟င ဆားလငး႒ကး႓မႚနယ ဆထး႟ၾာအနားမႀာ ေကာကေခတသစတၾငမကဘေကာကေခတေဟာငးတနးက လေတၾ ေနသၾားႎငတာမးေတာင ေတၾႚတယ။ မႎၩေလးဝနးကင၊ အမရပကေတာငမငး႒ကးဘရား၊ ေတာငေလးလးေကာငးအနးမႀာ အမား႒ကးေတၾႚတယ။ ပသမ႒ကးဘကလညး အမား႒ကးေတၾႚတယ။

ရႀမးပညနယဆရင မးကတ၊ လၾ ငေကာဝနးကင။ အလယပငးဆရင ေရနေခာငး၊ ေခာက၊ေကာကပနးေတာငးဝနးကင။ ေတာငဘကဆရင ႓မတ၊ ထားဝယ၊ တနသာရမႀာ ေတၾႚတယ။ ဒၝေတၾဟာ ခ ဖစတာမဟတဘး။ အရငက ရႀ႓ပးသားေတၾ။

သမငးသေတသနဆတာ အရငကရႀ႓ပးသား ထပရႀာတာပၝပ။ ခ သေတသနလပလႚ မနမာႎငင သမငးဥးဘေမေခတအေကာငး ရ႓ပ။ မကာခငက ေတာင ပဒၝးလငးဂက ထပေတၾႚကေသးတယ။

သမငးဥးဘေမေခတလၾနတ မနမာႎငငရႚ က႗နေခတကလညး သေတသန လပဖႚလေသးတယ။ က႗နေခတမႀာဘယလေနထင လပစားတာ ခထ မသေသးဘး။ သတာလညး နညးတယ။ ဆရာတႚ လကထကမႀာ သမလားမေပာတတဘး။ ဆရာေတာ အခ ေခၝငးဖႃေန႓ပ။ ေနာကလေတၾလကထက ဆကလပကရမႀာပ။

႓ပးေတာ ပေဒသရာဇေခတ မနမာႎငငမႀာ ဗႎးကစမယ။ ဒၝေတာင ဗႎးဟာ က႗နေခတလားပေဒသရာဇေခတလား မသေသးဘး။ ပေဒသရာဇေခတရႚ အစလား မရႀငးေသးဘး။

၄ ရာစႎႀစမႀာေပတ ဟလငး၊ သေရေခတၨရာ၊ ပႃယဥေကးမႁဟာ ပေဒသရာဇ ေခတအစပ။ ခထ ပႃစာ ၇၅ လးပဖတလႚ ရေသးတယ။ ထပဖတတတဖႚလတယ။ ဒၝေတၾ သေတသနမႀာ ဟာကၾကေတၾပ။ ဟာကၾကမႀာ ဖညဖႚ လပၝတယ။

လပတလေတၾဟာ စတရႀညရမယ။ ဇၾရႀရမယ။ အမားပညသရႚ အကအညက ယမႀဖစပၝတယ။

ပႃေတၾအေကာငးမႀာေတာင ယဥေကးမႁ အႎပညာအေကာငးသာ ေပာႎငေပမယ စးပၾားေရး၊ လမႁေရး အေကာငးမသေသးဘး။ ဒၝေတၾ သေတသနလပဖႚ ကနေသးတယ။ အဒလနႚ ပေဒသရာဇေခတဟာ ၄ ရာစႎႀစကေန ၁၉ရာစႎႀစထပၝပ။ ဒေခတသမငးအတၾက အားကးရဆး ေခတ႓ပငမႀတတမးက ေကာကစာ၊ ေပ၊ ပရပကေတၾပ။ေကာကစာထမႀာ သမငးအခက အကနေတာ မပၝပၝဘး။ ေရးပက ဘယသလႀႃတယ။ ဘာလႀႃတယ၊ ဘယေနႚလႀႃတယ၊ဘာဆေတာငးတယေတၾပ။ အလႀႃရႀငဟာ မားေသာအားဖင ခမးသာသ၊ မငးစးရာဇာ၊ ဘရငပေဒသရာဇ အသငးအဝငးေတၾမားပၝတယ။

ေကာကစာေတၾထကေန႓ပး လမႁေရး၊ စးပၾားေရး၊ အပခပေရး၊ ႎငငေရး၊ သာသနာေရး၊ ယဥေကးမႁသမငး


6 of 6 11/17/2008 12:09 PM

အေထာကအထားေတၾ ရပၝတယ။

အကနေတာ မရဘး၊ ေကာကစာထမပၝလႚ မရႀဘး၊ မဖစဘးလညး ေပာလႚမရပၝဘး။ ေကာကစာဟာ သႚေခတကရကစၾအတအကနႚ အေထာကအထား ေပးပၝတယ။ ပဂေခတမႀာ ေကာကစာ ၇၀၀ ေကာေလာက ေတၾႚထားပၝတယ။

ေပကေတာ သကတမး အႎႀစ ၁၀၀၀ ေလာက ခပၝတယ။ မနမာႎငငမႀာ မး၊ မး၊ စစ စသညေတၾေကာင ေပေတၾပကရတယ။ ခကကတာလညး ရႀတယ။ ဘရားထ ဌာပနာလႚလညး ဆး႟ႁးတယ။

ခရစႎႀစ ၉၀၀ ေလာကက ေပေတၾဟာ အထကပၝနညးအတငး မပကရင ရႀႎငပၝေသးတယ။ လၾနခတ ႎႀစ ၁၀၀၀ေလာကက ေပေတၾေပၝ။ ခအေစာဆးရထားတ ေပေတၾဟာ ခရစႎႀစ ၁၆၇၀ ကေပပ။ ႓ဗတသ႖ပတကမႀာ ရႀတယ။ ေပကည႓ပးလကေရးသမငး ေရးႎငပၝတယ။

ပရပကမႀာလညး သမငးအေထာကအထားေတၾ ရႀတယ။ ပရပကသကတမးက ႎႀစ ၁၅၀ ေလာကခတယ။ လမႁေရး၊စးပၾားေရး မႀတတမးေတၾ ပၝႎငပၝတယ။ လသ အေရာကနညးတ၊ ေခာကေသၾႚတ ေနရာေတၾမႀာ ပ႓ပး ကနတယ။ ဥပမာေ႟ၿဘခ႟င၊ ဝကလက၊ တနႚဆညတႚလေပၝ။

သမငးသေတသနမႀာ မ႓ပးေသး၊ မေတၾႚေသးတာေတၾ ႓ပးေအာငလပဖႚ ရႀာဖႚေတၾ အမား႒ကးရႀပၝတယ။ လေနတအပငးက ဖညဖႚသာပၝပ။ ႓ဗတသ႖က မနမာေတၾမေကာငးဘး ေရးခတာေတၾက ရနေတၾႚတာမး မဟတပၝဘး။ အမႀနကေရးဖႚပၝ။

လငယေတၾကအစ မးခစစတရႀဖႚ၊ နယခ ႚက မနးဖႚ လပခငရင ခစကၾာ၊ မနးကၾာ ေပာ႟မရပၝဘး။သကေသသာဓကနႚ ေပာပမႀ မးခစစတရႀႎင၊ နယခႚက မနးႎငပၝတယ။

အရငးရႀင ကလနေခတ သမငးသေတသနမႀာလညး အေထာကအထား စစရဖႚ လပၝတယ။ အမေတၾမႀာစာအပေဟာငးေတၾ ေခာင႒ကေခာငကားမႀာ ဖစ ဖစ၊ ဘရားစငေတၾမႀာဖစ ဖစ တငထားတတတယ။ တႚဘးဘၾားလကထကတႚအေဖငယငယက စာအပဆ႓ပး ဖတလညးမဖတကတာလညး ရႀတယ။ အဒစာအပေတၾထမႀာ ဂစဘေအအေကာငး၊ဝငအမဘေအအေကာငး၊ တၾေရးခၾေရးအေကာငး ပၝတတတယ။ ဒၝေတၾကေန႓ပး ကလနေခတ မနမာသမငးကဖညေရးစရာ အခကေတၾပၝတယ။

ဒၝေတၾ အစစဖႚ၊ ရဖႚ လပၝတယ။ တတယအခကအေနနႚ ေပာခငတာကေတာ သမငးသေတသနအတၾကအားလးေသာ ပညသအမားက ကကပၝ။ မကညရင ပညစတ သမငးတခ ဆရာတႚခညး ဘယေတာမႀ မဖစႎငပၝဘး။

[႟ႁမဝ၊ အတၾ ၃၊ အမႀတ ၂၆၊ စကတငဘာလ၊ ၁၉၆၉။]

ေရႀးမနမာတႚ ဝမးစာရႀာပ — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပညာ အဖၾႚပ... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0006/

1 of 12 11/17/2008 12:04 PM

ေရႀးမနမာတႚ ဝမးစာရႀာပရာစသစစာအပတကက ၁၅ သဂတလ ၂၀၀၅ မႀာ ထတေဝဖနႚခခတ ေဒၝကတာသနးထၾနးရႚ ‘ပဂေခတ လမႁေရး’စာအပမႀ “ေရႀးမနမာတႚ ဝမးစာရႀာပ” က ပနလညကးယ ေဖာပတာဖစပၝတယ။

ေရႀးမနမာတႚ ဝမးစာရႀာပ

ေဒၝကတာ သနးထၾနး

Economic Life of the Early Burman (Myanma) စာတမးက G.H.Luce (၂၀ ဇနနဝၝရ ၁၈၈၉ - ၃ ေမ ၁၉၇၉) က ရနကနယနဗာစတေကာလပ ေဘာဂေဗဒအသငး ၁၂ ဇနနဝၝရ ၁၉၄၀ ပည အစညးအေဝးမႀာ ဖတတယ။ JBRS တၾ ၃၀၊ ပငး ၁၊ ဧ႓ပ ၁၉၄၀၊၂၈၃-၃၃၅ မႀာ ပႎႀပတယ။ BRSFAP တၾ ၂၊ ၃၂၃-၃၇၆ မႀာ ပနပႎႀပတယ။ အရင အႎႀစ ၆၀ ေကာက ေရးတစာတမးဖစလႚခဘာသာပနတအခၝမႀာ ပငဆငတညးဖစ ဖညစၾကလကပၝတယ။ ပၝေမာကၡလႚစဟာ မနမာႎငင ရနကနေကာလပမႀာ အဂလပစာပၝေမာကၡအဖစနႚ ၁၉၁၂ က စေရာကတယ။ ေနာကအေရႀႚတငးပညာဌာနမႀာ သမငးပၝေမာကၡအဖစ အမႁထမး႓ပး ၁၉၄၄ မႀာအ႓ငမးစားယတယ။ ၁၉၂၀ ပညက မနမာႎငငနႚ ပတသကတ ကဗာ ၁၉ ပဒက ေရးသားပႎႀပတယ။ သနးထၾနးက မနမာပန႓ပးမငးဒကၡနႚ မငးနာမညနႚ ၁၉၉၇ က ပႎႀပတယ။ လႚစရႚ ေကာကားတႚ စာအပႎႀစအပက Old Burma (Myanma) Early Pagan 1970နႚ Phases of Pre-Pagan Burma (Myanma) 1985 ဖစပၝတယ။ ေဖေမာငတငနႚ လႚစတၾ႓ပး တငးရငးမနမာေကာကစာ ၇ တၾက၁၉၃၉ က ၁၉၅၆ အတၾငး ပႎႀပထတေဝခတယ။ သနးထၾနးက မႎၩေလးတကသလမႀာ ၁၉၆၅ - ၁၉၈၃ထ သမငးပၝေမာကၡ ဖစဖးတယ။ Economic Life က တညးဖတ႓ပး ဘာသာပနတအခၝ ပဂေခတနာမညေတၾက ေကာကစာမႀာပၝတအတငး ေရးထားတယ။ ဝစၤေပၝကမပၝတာ မရငးအတငး ဖစတယ။ ပဖမ က လဆၾရင ရရစ၊ ကခ ကလဆၾရင ယပင ဖစတယ။ လကသညးကၾငး ( ) ထက ဂဏနးဟာမႀတစနပၝတ ဖစတယ။

ပညာရႀာသ အမားဟာ တဗက မနမာစကားေပာတ လေတၾရႚ ေရႀးပေဝဏက ေနရာအရပက ကနစ (KANSU) နယဖစဖႚမားတယ။ အဒနယဟာ တ႟တအေနာကေမာက ဂဘ (G0BI) သကႎၩာရနႚ တဗက (TIBET) အေရႀႚေမာကကားေဒသဖစမယလႚ ေပာကတယ။ ေကာကေခတသစေႎႀာငးပငး (LATE NEOLITHIC) ကာလ၊ အရင ႎႀစေလးေထာင (၂၀၀၀ ဘစ) က(KANSU) ကနစဟာ အရငးဘဝက အမား႒ကး လၾနေမာကခ႓ပး တ႟တေတၾထကေတာင အေခအေန သာလၾနေကာငးမၾနခတယလႚဆႎငစရာ ရႀတယ။ အဒအရပကထၾကတ ပနးလႀလႀခယထားတ အးေခာေခာေတၾဟာ ေကာကေခတသစေလာကမႀာ ဗလဆၾတယ(၁)။ ဒလအးမး ထတလပႎငတ လေတၾဟာ တ႟တလား၊ တဗက မနမာအႎၾယအ၀ငေတၾလားလႚ ေမးရင တဗကမနမာ အႎၾယဝငေတၾဖစဖႚမားတယ။ တ႟တေတၾ ေကးသတၨက အရညကပေလာငး႓ပး ဓားလႀအးခၾက လပတပညာက ကနစ (KANSU) ေဒသကလေတၾဆကမႀ တဆငရတယလႚ ထငတယ။ ဒၝေပမယ ပစၤညးပစနႚ လကရာက ယႀဥကညရင ကနစ (KANSU) ပစၤညးက ရႀန(SHANG) ေခတ တ႟တလကရာက မမပၝ (၂)။ တ႟တေတၾ တထၾငအသးပတ မႀတတမးတငပဟာ အရင ႎႀစႎႀစေထာငမရႀတရႀေလာကကလႚ မႀတယပၝတယ။ အဒအခၝက ထားခတႚ တ႟တမႀတတမးေတၾမႀာ တ႟တအမားေနတ ရပဝနးအေနာက၊ ရႀနစ(SHANSI) ကနးမငရႚ အေရႀႚဘက ေတာငကမးပၝးေတာငေခဖစတႚ အနယနင (AN-YANG) ေဒသမႀာ ခအန (CHTANG) လမးေတၾေနတယလႚ မကာခဏ ေရးမႀတထားတာ ေတၾႚပၝတယ။ ဒခအန (CHI’ANG) လမးက ဆတထနး၊ သးထနးေတၾပၝ။ တ႟တက ေတာငသ၊သးဆတမကင၊ က႗၊ ႎၾား၊ ဝကပ ေမၾးတယ။ သးေသာကတေရအင စမးေခာငး၊ သးစားတ စားကကမႀာ ႎၾား မေသာကမစား။ ဒၝေကာငသးထနးနႚ ႎၾားထနးဟာ ရနဘက၊ တ႟တ မႀတတမးမႀာ တ႟တက မကာခဏ ခအန (CHI’ANG) ေတၾရႚ အးအမကဖကဆးလယက႓ပး ခအန (CHI’ANG) အေမာကအမား ဖမးယ႓ပး သတဖတ ယဇပေဇာတယ (၃)။ ခအန (CHI’ANG) ေတၾဟာအေနာကကနစ (W.KANGSU)မႀာ ေပးပနးခလႁတယ။ ေနာက တဗက (TIBET) အေရႀႚေမာက မစဝၝ (YELLOW RIVER) ရႚမစဖားခရာ အရပနႚ ကကေနာ (KOKONOR) မႀာ ခလႁတယ။ အဒေနရာေတၾကပ တၾင (TSIN) က တ႟တမငးေတၾဟာ ခရစမေပမႎႀစတေထာငအတၾငးမႀာ လက႓ပး တကခကေသးတယ။ ဒၝနႚ ခအန (CHI’ANG) တခႚဟာ ေတာင႒ကးေတၾနႚ လ႖ေတၾက ဖတေကာ႓ပးေတာငဘကက ေပးကရပနတယ။ ရာစႎႀစေတၾ ေတာေတာကာေအာင ေခရာေပာကေန႓ပးမႀ တခႚက တဗက၊ တခႚက ေနာငမနမာႎငငလႚ ေခမယေနရာမႀာ ပနေပလာတာက ေတၾႚရပၝတယ။

အခေပာသမ႖ဟာ အကဥးခႚႎငသမ႖ ခႚ႓ပးေပာတ မနမာ အမးသားေတၾရႚ ေနာကခသမငး ဖစပၝတယ။


2 of 12 11/17/2008 12:04 PM

အဒကားခပေဘာငအတၾငးမႀာ အေသးစတရသေလာက ဖညထညရမႀာပၝ။ ဒၝေပမယ အခပသေဘာကေတာ ေပးမလၾတေတာဘး။ေနာင မနမာဖစမယလေတၾ ကနစ (KANSU) မႀာ ေကာကေခတသစ လသားအဖစနႚ ဓေလထးစေတၾ အငမတနအဆင မငတယဆေပမယ ကႎၩရခရးရႀည လႀညပတ႓ပး ေတာေတၾ၊ ေတာငေတၾ ဖတ႓ပး ရနကငးတ ေတာငဘကအေရာကသၾားေနရတာနႚ ေရႀႚမတးတကတအပင သ႓ပး တတ႓ပးတာေတၾေတာင ေပာကသၾားလႚ ဆတယတညဖငးသၾား႓ပးလႚ ေပာႎငပၝတယ။တ႟တက ခႚထၾငတယဆရင ခအန (CHI’ANG) က အမးေပာကေအာင ဝၝးမသၾားမယ။ အဒေဘးက အလၾတ႟နးမယဆရငအးအမေကး႟ၾာနႚ အတညတကေန႓ပးခၝမႀ ေခသလး အမတငမႀတ႓ပး ေ႟ၿႚေပာငး လႁပရႀားသၾားလာေနရတ ေနာမတ (NOMAD) ဘဝကပနေရာကသၾားပၝ႓ပ။ ခအန (CHI’ANG) ေတၾအတၾက အေ႟ၾးရခကတ ပနာ႒ကးတရပ ဖစပၝတယ။ သႚက႗နခမလား၊ အးမအမမလႀညပတ ေပးပနးေနမလား။ မနမာေတၾရႚ အဘးအဘၾားေတၾက လၾတလပတာကပ ႒ကကတယ။ အဒၝပ ေ႟ၾးတယ။ အဒလလၾတလၾတလပလပ ေနႎငဖႚ တခားေကာငးတအခက အမား႒ကးက စၾနႚလၿတရတယ။ ေစး႒ကးေပးဝယရတ လၾတလပေရး ဖစပၝတယ။ေရႀႚတး႓ပးသား အႎႀစ ၂၀၀၀ အေခအေနက စၾနႚခရတယ။ ေကာကေခတ လသားေတၾ အေနနႚ ၂၀၀၀ ဘစမႀာ တ႟တနႚ တနးတဖစတယဆရင ခရစႎႀစ ၇၀၀ ေရာကတအခၝ မနမာေတၾဟာ ၁၃၀၀ ဘစက တရတေလာက လမႁအေနအထင အဆငကေတာငမမေတာပၝ။

ဘဝအေခအေနက ေအာကေခကအစ ေပာငးလလကရတာ တ႒ကမမက အလလ ဖစပၝတယ။ ပထမမကခငးေဒသမႀာ

သးေမၾးကရာက ကႎၩာရ ေတာေတာငမႀာ လႀညပတေနရတယ။ ႓ပးေတာ ေရခလၿမးတ ကနးပငမငမႀာ ကတး (MUSK-DEER) နႚေအာငးေခတ တရက ႎၾားေမၾးရႀည (YAK’) ေတၾ ေမၾးတအခၝ ႒ကဥးမယ။ အဒကတခၝ ေတာ႒ကးလ႖႒ကးေတၾမႀာ ေ႕မ၊ ဝ၊ ကား၊ ဆင၊ ႒ကႚဆတ အေကာငမးေတၾနႚ ေပၝတ၊ အခထက ေမာကဘကသပကတ ေနရာေတၾမႀာ ေနခရဥးမယ။ အခကအခေတၾထမႀာအခကဆးကေတာ အပပငးဇန (TROPICS) မႀာ အငးနာ၊ ဝမးနာ၊ အဖား စတ ေရာဂၝေတၾက တဖညးဖညး ခႎငရညရႀေအာငေနမယဆ႓ပး ေမပနႚက အတငးဆငးလာရတာပ ဖစပၝတယ။

ေကာကေခတသစကာလက ကနစ (KANSU) ေမနမ ေမႎမႀာ သတႚရႚ ေမဝငထကဝက ပားအတက စၾနႚ႓ပး တသားေရမးနႚ

ေနတအခၝေန၊ ေတာငနရက ဂတၾငး ေရာကတအခၝေရာက၊ သစခကတမႀာ ခတအခၝခ၊ ေနာကဆးသကငယမး ေခတရႀညအမနႚစခနးခရေတာတယ။ ကေနႚထပ မနမာအမားစဟာ တခၝက ေမတၾငးနႚ ေနခဖးတာကေမ႓ပး ေမေပမႀာ အေနကာေတာ ေမတၾငး(TERRAFIRMA) နႚ ေနဝေတာမႀာ မဟတပၝ။

တ႟တအေနာကေမာကေဒသမႀာ သတႚေနခစဥက စားတသးႎႀက တ႟တမး ႎႀစားေပာငးေရာ၊ အဆပလကသးတ

ႎႀစားေပာငးပၝ စားကမယ၊ စပၝးက စား႓ပးလႚ ဧကနေပာဖႚ ခကတယ။ တႚသရသမ႖ကေတာ စပၝးက တ႟တေမာကပငးမႀာေကာကေခတသစကာလကပ စကပးတယ (၅)။ ဒၝေပမယ အဒေဒသက စၾနႚေပးကရတအခၝ တရတနယနႚ စပတ နးတလမးေကာငးက လကသေတၾပ ဆနေကာငးစားႎငကမႀာ ဖစပၝတယ။ အမားစကေတာ လ႖ေမာငေပၝရာ အရပက ထၾကလာတအခၝစကပးေရး ပညာကေမ႓ပး သတႚသးႎႀက စားေသးရင ေတာေတာငထထပရာမႀာ အေလကေပၝကတ ခတ (၆) အသး႒ကး႒ကးမားမားဖႃဖႃပ စားမယ။ ဒအသးကပ ပတးဆၾ႒ကး သမယ။ ကထးသေတၾပ ကနစ (KANSU) မႀာ ေနခစဥက စားဖးတေမာကအရပကထၾကေပ႓ပး အပပငးဇနက ေ႟ၾႚလာတ ဥစားမနလာ (RADISH)၊ မနညငး (MUSTARD)၊ ေတာကကသၾန႓မတ (LEEK)၊ကကသၾန (ONION)၊ ကကသၾနဖႃ (GARLIC) ေတၾရယ၊ အပပငးနႚ သမပငးကားေဒသေတၾမႀာ ဖစထၾနးတ ဘး (GOURD)၊ ဖရ(MELON)၊ ေကာကဖ႟ (PUMPKIN)၊ ဘးသး (BOTTLE GOURD)၊ သခၾား (CUCUMBER) ေတၾက စားကရမယ။ ပမး (LEGUMINOUS)စထက စားေတာပ (PEA)၊ ပ႒ကးပေတာင (BEAN) အမးမးက သတႚ မစားရတာကာလႚ ေမကန႓ပဖစမယ။ မနမာေမပနႚက ေရာကမႀစားရပနေတာ ေရႀးေရႀးကေခတ နာမညက မမႀတမေတာလႚ မသးႎင။ မၾနနာမညဖစတ ပလႚဘ ေခကပၝတယ။ ပဆတ နာမညမၾနနာမညဖစ႓ပး ရႀမးကလၾလႚ မနမာႎငငက တငးရငးသားအားလးဟာ မၾနအေခ ပလႚဘ လကေခကတယ။ ေရႀးမနမာအစားအစာထက မၾန၊ မေလးနာမညက မယဘ မနမာနာမညစစစစက စပၝး (RICE)၊နႚ ေကာက (GRAIN)၊ ႓ပးေတာ ပနးဥ (YAM)၊ေမာကဥ (ARUM)၊ တယသး (PIG)၊ ငႀကေပာ (BANANA)၊ ဝၝး (BAMBOO)၊ မ႖စ (SPROUT)၊ ႒ကမ (CANE)၊ ႒က (SUGARCANE)၊ နႚ မႁ(MUSHROOM) ေတၾ ဖစပၝတယ။

အဝတမႀာလညး ခရးရႀည႒ကးသၾားရစဥက တခႚအမးေတၾ ေပာကကနတယ။ အထညရက (WEAVE)၊ ခညငင(SPIN)၊

လၾနးထး (SHUT-TLE) ဆတ နညးဓေလ ေဝၝဟာရေတၾဟာ တင (TAI)၊ တ႟တ (CHINESE)၊ မနမာ (MYANMAR) နႚ တဗက(TIBET) ေတၾမႀာ အေခတတယ။ ေဆးေရာငဆး (TO DYE) ရငလညး ဒစကားပ၊ တ႟တ၊ မနမာ၊ တဗက တတယ။ မနယ (INDIGO)ကလညး အထးသဖင မနမာအေနာကပငးမႀာ အေခတကတယ။ ဒၝေပမယ အပပငးေရာကလာကေတာ တခႚေဝၝဟာရကပပငတးခႚ႓ပး ေခတာလညး ရႀတယ။ ဥပမာ - ပ (ေခလက) ဆး (အေရာကခယ) တာက ခၝးဝတပဆးလႚ တးခ ႚေခေဝလာကပနတယ။ တခႚ မးတစ (TRIBE) မႀာ ဒလ ေခစရာမရႀပၝ။ ေရႀးမနမာေတၾမႀာ တ႟တရႚ ပး (SILK)၊ ကလားရႚ ခည (COTTON)၊မရႀပၝ။ ဟမဝႎၩာေလ႖ာ (HEMP) မရႎငတအခၝ ႒ကမေခၾကပ ရစပတထားရတယ။ တခႚလညး သစေခၝက (BARK)ကပ ထေတ႓ပး


3 of 12 11/17/2008 12:04 PM

ေလ႖ာလပတယ။ လကပလ (BOMBAX SILK COTTON) က ထေတ႓ပး ဂၾမးကဒ (PADDEO FLOSS) လပဝတပၝတယ။ သတႚရႚ ခရးရႀညတေလ႖ာကမႀာ သတႚရႚ အမေမၾးတရစၽာန အမားစဟာ ပၝမလာႎငပၝ။ မကၾမကၾာ ပၝလာမႀာက ေခၾး (DOG)၊

ဝက (PIG)၊ ဆတ (GOAT)နႚ ကက (BARNXARD FOWL) ဖစမယ။ မလခငေပမယ ဇၾတပၝလာတာက (ေရႀးက အေခအတငးဆကေခတ) ယင (FLY)၊ ေလႀး (FLEA)နႚ သနး (LOOSE) တႚ ဖစပၝတယ။ ေကာကေခတသစ တ႟တ အမေထာငတငးမႀာ အငမတနႎႀစသကေကနပ႓ပး ေမၾးမႃေလရႀတဟာ မနမာႎငင ဘကေရာကေတာ ရနသပမာ ႟ၾရႀာလာကတယ။ ကရင ဗမာပပငေတၾမႀာ ဝကဟာရနသ ဖစေနတယ။ (၈) ခရးသညေတၾ လ႖က ထၾက႓ပးလာတအခၝ တ႟တ မႀတတမးအရ သရတာက သတႚမႀာ ေရႀးဓေလတခႚေတာကနပၝေသးတယ။ နႚ (MILK)နႚ မလင (CREAM) က ႒ကကတယ။ ႎၾားေခး (DUNG) က အပားလပ၊ အေခာကခ႓ပး မးဆကတယ။ဆငနႚ ယာထၾနတယ။ ခငးတၾငးမစညာပငးလ ပငလယအထကေပ ၂၀၀၀ ေတာငမရႀတ ေနရာမႀာ ေအာငး (YAK) ေမၾးဖႚ ႒ကးစားတယ။(၉) ပဂယဥေကးမႁရႚ အမငဆးအဆင ပမာဏက ခငတၾကလရင ဘယေလာကေသးတ အေခက စရတယဆတာ သဖႚလတယ။သတႚစရပက မလၾယပၝ။ ပဂကေရာကေတာ စာေရးစာဖတမတတတ ေတာငေပသား လ႟းေတၾ မဟတလား။ ကေနႚ ရႀမးပညနယမႀာ႓မႚနယကေလးက ငၝးရကတေစးေနႚမႀာ ေရာကလာကတ ေတာငေပသားေတၾလပ ရႀမယ။ အဒ႟ႁမငခငးက ပထသမား၊ အာနႎၬာ၊သဗညဘရားေတၾရႚ အသစရာ ႒ကးကယခမးနားပက ယႀဥတၾ႓ပး ကညလကရင ပဂသမငးဟာ မယႎငေလာကေအာင တးတက႒ကးမားလာသလားလႚ မငမယ။

ဒၝေလာက ေအာင မငေအာင ဗမာေတၾ ဘယပ႒ကးစား ေဆာင႟ၾကပၝသလ၊ မေဖတတပၝ။ ဒၝေပမယ ဘယလအခကေတၾက

သတႚက ေထာကပ ကညသလဆတာေတာ အနညးအပၝး ေပာတတပၝတယ။ သတႚဟာ တ႟တနႚ နးကပတ အေရႀႚလမးေကာငးအတငး ခရးရႀညသၾားဖႚ ထၾကလာကတယလႚ ယဆတယ (၁၀)။

ဒလဆရင ေဘးအႎၩရာယ မားေပမယ စညးလးညႌၾတရမယ၊ ကယဓေလက ခငခင႓မ႓မ ထနးရမယ။ တကခကေရး ဇၾလႚလကမေလ႖ာရ။ အေနာကဘကလမးေကာငးလစမႀာ ဒသးခက ေလ႖ာနညးမယ။ သတႚက ႒က ႒ကကလႚ ကညတ ဆရာသးဥး ရႀတယ။နနေကာင (NAN-CHAO) ရႀမးေတၾက သတႚ မနမာေမပနႚ မဆငးခင ရႀစရာစႎႀစက သတႚ ဆရာဖစခပၝတယ။ (ေနာကကးရာစႎႀစေလာကကစ႓ပး) ေကာကဆညနယမႀာ စတငအေခစကေတာ ေတၾႚတမၾနဟာလညး သတႚရႚ ဆရာတဥး ဖစပၝတယ။အဒေနာက အေနာရထာက ၁၀၅၀ ေလာကမႀာ ပငလယထ နယတးခ ႚတအခၝ ေတၾႚရတကလားလညး ဆရာထမႀာပၝတယ။(ပႃကလညး ဆရာထမႀာ ထညသငပၝတယ။ ဘာပလႚလဆေတာ ပဂဟာ ပႃေတၾရႚ႓မႚဖစလႚ အဒမႀာဝငေနရင အဒက ပႃ႓မႚဓေလကသတႚရမႀာ အမႀနဖစပၝတယ။)

ဧရာဝတနႚ သလၾငမစေတၾကားမႀာ ထငထငရႀားရႀား႒ကးရႀေနတ ယၾနနန (YUNNAN) က သတႚ ေကာ ဖတတအခၝ နနေကာင

(NANCHAO) လကေအာကက ေရာကရပၝတယ။ နနေကာငဆကရတ ပညာဟာ သကေသာငသကသာရတ ပညာ မဟတပၝ။အငမတန ခကခပငပနးတ ပညာမးေတၾ ဖစပၝတယ။ ဒပညာမးေတၾလညး မနမာေတၾ ရယဖႚ လအပတယ ထငပၝတယ။ အဒမႀာေကာငးေကာငးတတခတပညာက စစပညာ ဖစပၝတယ။ ပးစာပင႟ငးက အေကာငးဆး ေလးဖစေအာင လပတတလာတယ။ (၁၁)အဒၝထကထးတာက သတႚဟာ မငးသညေကာေတၾ ဖစလာတယ။ မငးေမၾးတယ၊ သမပငးဇနက ေနာကမႀ ေပထၾနးလာတ မငးဟာခရစႎႀစ (CHRISTIAN EAR) ေပဥးခနက ေကာအႎၬယ (FURTHER INDIA) ေရာကစမႚ ရႀားေသးတယ။ ေမာကဘက ခငး (CHIN)စကားေတၾမႀာ ရာမဏပရ (MANIPUR) မႀာပၝ မငးက ႎငငခားအေကာင (FOREIGN ANIMAL) ေခတအခၝ ေခတယ။ ဒအထမႀာအေနာကေတာင ယၾနနန (YUNNAN) မႀာ ခရစမေပမ သးရာစႎႀစ (3rd CENTURY BC) ကပ မငးက အ႒ကးအကယ ေမၾးမႃခတယ။မနမာႎငင နယပယေတၾထက ဝငေရာက႒ကးစးတ မၾနေရာ၊ ဗမာပၝ အဒေဒသ လမးစခနးေတၾက ဖတ႓ပး ဗမာလမးဆးကဆကေရာကကသေတၾ ဖစတယ။ ဖနခ (FAN CHO) က မလမနမာ (PROTO-MYANMA) အေကာငးက အကယတဝင အားပၝးတရ(ခရစႎႀစ ၈၆၃) မႀာ ေရးတအခၝ မငးနယက ထငယၾႚ (TENG YUEH) မႀာ ခရစကးရာစႎႀစက ရႀတယလႚ ေရးတယ (၁၂)။ နနေကာငကလကထပသငလႚ စစမထၾကရတအခၝ ပ႓မ ႓ငမးခမးကာလ အတတပညာေတၾဖစတ စကပးေရးနႚ တရစာၥနေမၾးမႃေရးက မနမာေတၾပနလပခၾငရတယ။ သတႚလညး ေအးတ ေတာငေပေဒသက အပပငးဇနမႀာ ေနသားကေအာင အေနအထင ပပငလာတယ။ေ႟ၿကငတယ။ ပယငး (AMBER) တးတယ (၁၃)။ ဆားခကတယ။ ႎၾားနႚ က႗ (WATER-BUFFALO) က ထၾနဆၾ လႀညးဆၾခငးတယ။ေတာငေစာငးမႀာ ထစ႓ပး စပၝးစကတယ။ ေတာငကားမႀာ ဆညလပတယ။ စမးေရက သၾယယသးစၾရာက ပ႓ပးကယ ပနႚတ(ဆညေရေသာက) စပၝးအစစက (WET RICE-CULTIVATION) ဖစထၾနးေအာင ခႚထၾငလာတယ။ ေတာငေပေတာထကယာအဆငထက အမား႒ကး သာလၾန႒ကးကယ လာတယ။ သတႚေနႚစဥသး စကားထမႀာလညး စးမးအပခပရတ မငးသး စးသးေဝၝဟာရေတၾ တးလာတယ။ အပခပေရးအတၾက ခ႟င၊ တက၊ တငဆတ စကားလးေတၾဟာ ပဂမငးဆက တေလ႖ာကသးခတတငေဝၝဟာရေတၾ ဖစပၝတယ (၁၄)။ နနေကာငဟာ အခငးကမးတ ဆရာဆတာ မေမပၝနႚ။ ဒလမးေတၾက ဝနးကငက လမးေတၾကအ႓မလယက တကခကေနေတာ သတႚ စစထၾကရင လကနကကင႓ပး ထၾကလကရတယ။ နားရတယ မရႀဘး။ ဒအေနနႚလညး


4 of 12 11/17/2008 12:04 PM

အခငးကမးတယ။ ခငးသမ႖ မလပႎငရင ႎႀပကၾပရာမႀာ ရကစကတယ စတ စၾခကေတၾ ရႀလာတယ။ ဒလဆရင သနႚ ဆကမေနဘသမလကရတ အပပငးဇနက ေမပနႚက ထၾကေပးဝငေရာက ခေအာငးဖႚပ ရႀတယ။ ဖနခ (FAN CHO) ေပာတအတငးဆရငနနေကာင အရာရႀေတၾဟာ ငႀကဖားထတ (MALARIOUS) ေမပနႚက မလာရဘး (၁၅)။ ေတာငေပသားဟာ ေတာငေအာကကအငမတန မသၾားမဖစလႚ သၾားရတာ၊ ခစခစေတာကပတ မနမာအလယပငးရႚ အပဒဏက ခႎငရညရႀေအာင ေရာဂၝေဝဒနာဒဏကတၾနးလႀနႎငေအာင တဖညးဖညး ကငယဖႚ (ACCLIMATIZATION) လညး လပၝတယ။ တကယတမး ေလကငခန ရသလားေမးရငမရပၝ။ ေအးေအးေဆးေဆး လာခကတာ မဟတ၊ အလငအမန ဒေရာေသာပၝး ဆငးခရတယ။ ရႀမးပညနယက ဖတတာ ဘယလမးဘယစခနးလလႚ မေပာတတေအာင ရႀတယ။ မနမာ ေမပနႚေရာကေအာင မလကတ သတႚအထက တခဖစတ ဓႎ (DANU)၊အခေနတ ေနရာကကည႓ပး ေမာကဘကရႀမးက အစ မနမာ (PROCO MYANMA) ေတၾ ဒစခနးေတၾက လာမႀာပလႚ ေပာရတာဖစပၝတယ။ သတႚ ကဆနစငး (AT THE GALLOP) ႓ပး ဝငခကရတယလႚပ မႀတပၝ။ အဒၝေကာင ေမေပာငးေရေပာငးမႀာ အစစခကခမားပားတ ဒကၡေတၾ ေတၾႚကရတယ။ မနမာႎငငမႀာ ပငလယပငထက အမငေပ ၃၀၀၀ ဟာ အထကမႀာ ႎႀငး၊ ေအာကမႀာမးဆတ ႎႀငး႓ခစညး႟း (FROST LINE) ဖစတယ။ ဒစညး႟းေကာရင မးဖထ ဆငးရသလ ဒကၡေတၾႚမယ။ စၾတစတ ေတာကေကာ႓ပးမးေခၝငေရရႀား သကႎၩာရ တပငးဖစတအရပက ေရာက႓ပ။

ေကာကဆညနယက သတႚက ဒကၡတၾငးက ကယတယလႚ ဆႎငပၝတယ။ ေရႀးမနမာေတၾေခတ မ႞စသာ (မစသား)

တဆယတစ (လ႟န) ခ႟ငဟာ သတႚေနေပာတ ေနရာေဒသတခလႚ ဆရပၝမယ။ မးေရခန တႎႀစက ၁၉၄၇ လကမသာရတခနးေခာကရပ (TORRID ZONE) ဆေပမယ စမ၊ ပနးေလာင၊ ေဇာဂနႚ မစငယဆတ ေရမပတ (PERENNIAL) ေခာငးေတၾက ေရကလသေလာက ရေနတယ။ ပနးေလာငနႚ ေဇာဂက ေရက လၾယလၾယနႚ ေမာငးသၾယ႓ပး လယစကလႚရတယ (၁၇)။ မနမာရာဇဝငကမးေတၾက အေနာရထာမငး႒ကးနႚ ဆကခတမငးေတၾရႚ ေကးဇးေကာင ေကာကဆညမႀာ ဆညေတၾေမာငးေတၾနႚစပၝးစတင စကရတယလႚ ဆပၝတယ။ ဒၝထကေစာမယ (၁၈)။ ဒနယမႀာ မၾနက ေရာကႎႀင႓ပးသား။ သတႚစတ ဆညေရေသာကလယကမနမာက တးခႚလကတယလႚေပာရင ဖစမယထငပၝတယ။ (ေမာငးမႀနသမ႖ ပနးေလာငနႚ ေဇာဂက သၾယယရတယ) ေမာင႒ကး(ခဇေတာေခတယ) ေမာငးဆ၊ သငတၾယ၊ စမာနႚ တမတ (ပၝမယထငတယ) ဒေမာငးေတၾဟာ ပဂေခတေရာကေတာရႀ႓ပးသားေမာငးေတၾ ဖစပၝတယ။ ေကကဆည ဆတာလညး ရႀ႓ပးပၝ႓ပ (၁၉)။ တဆယတစခ႟နေမပမႀာ ႟ၾာနာမည။ ေခာငးနာမည၊ေမာငးနာမည၊ ဆညနာမည ရႀစဆယေလာကထည႓ပး ရႀတယ။ နာမညရထားေပမယ ေနရာအတအက မသတာနႚေမပေပမေရာကတ နာမညေတၾလညး အမား႒ကးကနေသးတယ။ ေရႀးမနမာေနရပ နာမညအမား႒ကးဟာ ဒေဒသမႀာ ရႀတယ။နယအကယက ေပာရင စတရနးမင ၅၆၀ တၾငးပ။ သပမကယပၝဘး။ ဒၝေပမယ ဒအကၾကမႀာ အေစအစပမလပေအာငလယစကထားတယ။ စမကၾပကပလညး ေကာငးမၾနေသခာတယ။ မနမာႎငငက ဝင႓ပးတအခၝ ဒေနရာပ မနမာေတၾစတင႓ပးအးအမထေထာငတယ (၂၀)။ ေကာကဆညမႀာ မနမာေတၾ မေရာကလာမက အမားဆး ေနထငသေတၾက မၾန ဖစႎငတယ။အဒအခၝက သတႚက ပ႓ပးယဥေကးမႁ အဆင မငတယ။ မနမာအလယပငးေရာ၊ မစဝက႗နးေပအရပေတၾမႀာပၝ သတႚအႎႀႚ ေနပၝတယ။အလးအရငး ေတာငတငးခငမာတ မၾနအရပေဒသကေတာ ပခး႟းမအေရႀႚပငး ဖစတယ။ မနမာက ခၝးလယက ဖတဝငလာေတာေကာကဆညေမာကပငးမႀာ မၾနအပစ႒ကးတခ ကနရစတယ။ သတႚက မနမာေတၾက အစစ သၾနသငေ႟ႀႚေဆာငႎငပၝတယ။သထကတကယ႓ပးမႀ မၾနသဇာသကေရာကတာ မဟတပၝ (၂၁)။ ပထမ မနမာေတၾရႚ ေပာစကားမႀာ ေဝၝဟာရအသစေတၾနႚ႔ကယဝလာေစတယ (၂၂)။ မနမာစကား၊ မၾနစကားက ေရးတတဖတတတေအာင သငေပးတယ (၂၃)။ ဗဒၭဘာသာဝငဖစေအာငေဟာေပာတယ (၂၄)။ အပခပေရးမႀာလညး လမးပတယ။ သပင၊ ကလန စတ မႀႃးမတအရာရႀေတၾနႚ အပခပတတလာတယ (၂၅)။မၾနနႚ ပႃပၝေပၝငး႓ပး ဗသကာ အေခခပညာေပးတယ။ စလစ၊ ေကာက႓ဂ၊ ဇရပ စတ ေဝၝဟာရေတၾဟာ မၾနတႚ ပႃတႚရႚစကားေတၾဖစတယ (၂၆)။ အသၾားႎႀစဖကနႚ သနလက၊ ေကးစစ လၾယ၊ ပလ၊ ေလာငး (ေလႀ)၊ ေဝၝ (သလင)၊ သမ႞ႃ (ကၾမး)၊ တငလ(သကာ)၊ သမား (ေဆးဆရာ)၊ ယနသည (ယကကနး)၊ ကယ (မဆးမ) ဆတ ေ၀ၝဟာရေတၾဟာ မၾနဆက မနမာကယတအငႀားစကားလးေတၾ ဖစပၝတယ (၂၇)။ မနမာႎငငတၾငးေရာက႓ပး သပမကာခင မနမာေတၾ ေကာကဆညက လ႖ထၾကလာပၝတယ။ယပေတာငဖနႚသလ ဧရာဝတကဆငး၊ ပေတာငနႚ ခငးေတာငကသၾား၊ ေနာကဆး ရခင စစေတၾက ေရာကပၝတယ။ သတႚဒတယအေခစကတ ေနရာက ဧရာဝတအေနာကဘကကမးမႀာ ခေခတ မငးဘးခ႟င၊ စလငးစကနယက ေခာကခ႟န ဖစပၝတယ(၂၈)။ ဒေဒသမႀာလညး ေကာကဆညနယမႀာေတၾႚတ အေခအေနမး ရႀပၝတယ။ သကႎၩာရထက ေရပၾကငယ (OASIS) လႚေခႎငတယ။ စလငး၊ မနးနႚ မနးေခာငးေတၾက ေရမပတရတယ။ ဗမာေတၾ မေရာကခငကပ စေကာကရငနႚ ပေလာငေတၾ (၂၉)ထေထာငလႚ လယနႚ ဆညေတၾ ေမာငးေတၾ ရႀေန႓ပ။ အဒၝက ဗမာက ဆကခ႓ပး တးတက႒ကးပၾားေအာင လပပၝတယ။ ေခာကခ႟နမႀာဗမာ႟ၾာ နာမညေတၾ ေတၾႚ႓ပ။ တဆယတစခ႟နေလာကေတာ မမားဘး (၃၀) မႎၩေလးေမာကက ေတာငပ႞န (ေတာငပနး) (၃၁)ကလၾရင အခား ဘယေနရာကမႀ ေရႀးဗမာေတၾက ခ႟နလႚ မေခပၝ။ ဗမာလဥးေရက ဆကလကတးပၾားလႚ နယသစ ပယသစကလညးဆက႓ပး အႎႀအပား ခ ႚထၾငပၝတယ။ ေတာငတၾင (ေတာငတၾငး႒ကး) စပၝးစကနယ။ မစေအာက ပည (ေပ) နယ၊ ခငးတၾငးကဆန႓ပးကခန၊ ကငရ၊ လယေသာင၊ ႒ကဘ၊ မးမစအထက မဆ၀ဖ၀ (ေ႟ၿဘ)၊ ထေပသ႖င (ဒဗယငး)နႚ ကယတ (ေမဒး) ဆတနယေမေတၾအထ ဗမာေတၾ ေပၝကေရာက ပနႚႎႀႚသၾားပၝတယ။ ဒေနရာေတၾမႀာလညး ဆညေရေသာကလယ စကတယ။ ဒၝေပမယခ႟နလႚ မေခပၝ။ တညေဆာကခငး၊ ဝနးရခငး အဓပၯာယရတ တကလႚ ေခတယ။ တကက ေရာကတအခၝ ဗမာေတၾဟာ


5 of 12 11/17/2008 12:04 PM

တခားတငးရငးသားေတၾနႚထပ႓ပး ေတၾႚဆခၾငရတယ။ တကကေကာ႓ပး ခ ႚထၾငတအခၝကမႀ ႎငင (ပငနက) ေပလာပၝတယ။ ဒလနက႟ႁငးကယ ပနႚတပငေမဟာ မနမာေတၾမေနတ ဗဂး၊ မစဝက႗နးေပနယေတၾ၊ ေတာငဘက ဒဝယ၊ တနသာရထ၊ အေရႀႚက ေမလတ၊ဧရာဝတမစညာမႀ ေကာငစငနႚ ဗနးေမာအနး ငေဆာငခ တငေအာင ကယပၝတယ။

အေနာရထာက ခရစႎႀစ ၁၀၅၀ ေကာေတာ ပငလယကမးေခအထ ပငနကက ခႚတအခၝ သတႚက ေနာကဆးနႚ အမားဆး

ယဥေကးမႁ အေမၾအႎႀစေပးႎငတ သဟဠ (သရလကာ) အပၝအဝင အႎၬယယဥေကးမႁ သဇာပႚႎႀႚတာက လကခခတာကေတာအရငအခန ေစာေစာကပ ဖစပၝတယ(၃၂)။ ဒၝေပမယ ဗဟဏအယ (BARHMANISM) နႚ သကတ (SANSRIT) ေဝၝဟာရ ေတၾကအငႀားသး (LOAN WORD) တာ မၾနေလာက မနမာက မမားပၝ။ ပဂမနမာက အမား႒ကး လၿမးမးတာက ပၝဠပ ဖစပၝတယ။စတပငးဆငရာ အေတၾးအေခမႀာ လအပသမ႖ ပစၤညးကရယာေတၾ တပ႓ပး ဆင႓ပး အပညအစ ရလကပၝတယ။ အႎၬယေကးဇးကအကယတဝင ေဟာေပာေရးသား ေနက႓ပဖစလႚ ဒမႀာထပ႓ပး အကယမေပာေတာပၝ။ လသနညးတာက စးပၾားေရးမႀာ အႎၬယကေကးဇးပပ ဖစပၝတယ။ အဒလ ေကးဇးပခတဟာ ခရစတရာစႎႀစကစ႓ပး တဖညးဖညး ပပ လာခပၝတယ။ အဒ ရာစႎႀစကစ႓ပးအႎၬယတငးသား အေမာကအမား ပငလယကေန႓ပး ေအာက မနမာႎငငက ဝငလာေနထငခပၝတယ။ အဒတနးကမနမာႎငငတၾငးကေတာင မနမာေတၾ ဝငမလာေသးပၝ။

ဗမာေတၾ မနမာႎငငထက ဝငလာ႓ပး ႎငငတဝနး ဖနႚေနကပက ပကမးေလာငးပ႓ပးေနာက ပဂေကာကစာထမႀာ

စးပၾားေရးဆငရာ ေဖာပသမ႖က ေ႟ၾး႓ပး တတႎငသေလာက စစစမယ။ သသမ႖ကလညး အေသးစတ တင ပပၝမယ။ေကာကစာဆတာက ေကာငးမႁစာရငး၊ လႀႃသမ႖ အသသကေသထ၊ အလႀႃေရစကခ အမ႖ေဝ၊ ကနစာတက၊ ဆေတာငး၊ ဒၝပအရငးမလထား႓ပး ေရးထးခတာကေတာ အခားဟာ ပၝမယမထငနႚ။ ေရႀးေခတက စးပၾားေရးဆတာ အမလက၊ ငၝးဖမးဆတာေတၾကအေရးအပၝဆး၊ အဒၝမးက ဗဒၭသာသနာဝငေတၾရႚ ေကာကစာမႀတတမးမႀာ နညးနညးမႀ ပၝႎငစရာ အေကာငးမရႀ။

ဝမးစာဆတာ ခေခတ အယအဆလပၝပ။ စပၝး (ေရႀးမၾနေသာ) က ဆလပၝတယ။ ေရႀးမၾနနႚ ေပာငးဆန (ေသာေယာဝ)

အတၾလကသးတ ေပာငး (ဆပ)၊ မကသးဆန (လး) ဆတာေတၾလညး ပၝမယထငတယ။ ဂလး (Panicum miliaceum)၊ မကလး(Panicum miliare) ဆတာေတၾ ဖစႎငပၝတယ။ ေပာငး (Andropogen sorghum)နႚ တခၝတရ မယဝ (Calotropis gigantea) လညးပၝမယ။ မယဝကေတာ အႎၬယပပငက ေပာတအခၝ ထညေပာတာ တ႒ကမပ ေတၾႚဖးပၝတယ (၃၃)။ ဆနနႚ ဆညေရေသာကလည(ေရႀးမၾနတဗ) ကေတည အ႒ကမေပၝငး ေထာငနႚခ ေတၾႚမယ။ ပဂေခတကနမႀာ ေဗဂင (BEIJING) က သၾား႓ပး ခဗလငခန(KHUBILAIKHAN) ရႚ အပၝးေတာက ဝငခၾငရတ ရႀငဒသာပာမကက အခ ပဂက ခတကလာေနတ သရ ႎႀစေသာငးေကာင ပည႟ၾာထတလနႚ႓ပး စကပးေရး ပကစးသၾားတာက အေခခရညႌၿနး႓ပး ဒလ ဆကေပာပၝတယ။

မဟာရစ ဤသရယအလ။ သဃာအလမ စပၝဟမႀ ေတတညကညအ။ စပၝကာ ပညစညးစမ အမစမေလာ။ ဤသရယတဝသည ထနကဝေတ ခယ႟ယ စာ႓ပကာဝနာ႟ယမ သယကနမေလာ (၃၄)ပ (၂၇၁ ၂၃ -၂၄ ႓ငမး ၁၊ ၁၄၂) ေကာကႌငးက ပဂေကာကစာထမႀာ တခၝမႀ မေတၾႚပၝ။ ေကာက႒ကးနႚ ေကာကလငကပ ေတၾႚတယ (၃၅)။ ဂရနႚ (GRANT)

အဆအရ ေကာကလငဟာ ေစာေစာသးတအမး။ စ႓ပး စကခနက အရက ၁၄၀-၁၅၀ ကာရင ရတသမးရတယ။ေအာကတဘာလလယ၊ လကနမႀာ မႀညတယ။ ေကာက႒ကးဆရင အသးမႀညတာ ေနာကကတယ။ စ႓ပးစကခနက အရက ၁၇၀-၂၀၀။ဒဇငဘာဆနးစေရာကမႀ မႀညတယ။ ေကာကစာက ႟း႟းပ သနနႚ မ႟ငလႚ နာမညႎႀစမး ေပးထားတာက (GRANT) က မရငးဟာေႎၾဥးစပၝး (SPRINGRICE) ေကာကလငလပ သကတမးတတယ။ စမေမ (MARSH) ဝနးကငမႀာ ႎဝငဘာဆရင စက၊ မတဆရငရတရတယ (၃၆)။ သနဆတ ေဝၝဟာရက အသးကၾယ႓ပ။ ေကာကစာ ထမႀာေတာ မရငးမဟတရင သနလယပ ဆလတယ။ပၝဠေဝၝဟာရ ဝသႎၩမးရာသက ဆငးသကတ စကားဖစတယ။ မတသ (MONSOON) ရာသမႀာ စကရမႀာ ေသခာတယ။ဒစပၝးႎႀစမးစလး မစ႟းတေလ႖ာကနႚ ခ႟ငေဒသေတၾမႀာ စကပၝတယ။ တခၝတရ တခႚေဒသမႀာ မရငးက သနထကေတာငအစကမားေသးတယ။ မရငးစကခငးက ေရသၾငးေပးဖႚ ခကမယလႚထငတယ။ ဒၝေပမယ စကဖစရငေတာ အခညးႎႀး မဖစပၝ။စပၝးအထၾက ေသခတယ။ ေနာကတမး မႀတရမႀာက ေကာကစာထမႀာ မရငးဆရင အငး အနးအစပေမမႀာ ေတၾႚမယ။ သနဆရငေရကန အနးအစပမႀာ ေတၾႚမယ။ စပၝးစကပးလႚရေအာင ေတာရႀငး ေမႌ ကနသငးတငရတာ အခနကာမယ။ အသစရာေကာငးတာက ကနသငးဆတ ေ၀ၝဟာရ ပဂေကာကစာမႀာ မေတၾႚရပၝ။ (ေကာကစာ မငကးက သး႓ပး ေကာကစာက ရႀငးလငးေပာဆDECIPHER တအခၝ တခႚစကားလးက မေဖာႎငတာ ရႀပၝတယ။ အခ ‘ကနသင’ က ပ ၃၃၃၆ (၁၂ မတ ၁၂၄၇)၊ ပ ၃၈၀၅ (၂၇ ဧ႓ပ၁၂၄၉)၊ ပ ၄၄၄ ခရႚ ေနာကေကာ၊ ႓ငမး ၃၊ ၃၂၆၉ (၁၂၊ ဇလင ၁၂၅၀) နႚ ပ ၂၇၈၉ (၃ ႎဝငဘာ ၁၂၉၄)မႀာ ေတၾႚတယ။ သနးထၾနး)အခစကပးပက စပၝးေစက ပးခငးမႀာစကတယ။ ေနာကလယထမႀာ ပးပငငယက စကရတယ။ ဒနညးက ပဂေခတက သးေနပၝ႓ပ။


6 of 12 11/17/2008 12:04 PM

ေရႀးမနမာစက၊ ေရႀးမၾနပမက ေကာကစာမႀာ ေတၾႚရသလ ပ႞ဝငကလညး ေတၾႚတယ။ သန၊ ကရင၊ ကက၊ ေရႀးမၾန ပႎၬႃရယ၊ဇရာမေတၾဟာ ပးတယ။ စကတယ၊ ရတသမး႓ပး စပၝးကမႀာ ထားတယဆတ အခငးအရာေတၾက ေဖာပေနပၝတယ။ လယတကေကာကက ရတသမး႓ပး ႟းဖတက မး႟ႁႚတယ။ ဒၝေကာင ေကာကစာထမႀာ လယကက၊ မ႞ယကကရႀသလ မ႞စမနႚ တဝမ႞လလညးရႀေနတာ ဖစပၝတယ (၃၇)။ မနမာႎငင အလယပငးမႀာ ပဂေခတကစ႓ပး ရာသဥတ ေပာငးလဖးသလားလႚ အေမးရႀတယ။မနမာသေတသနသငးဂာနယ အတၾ (၃) စာမကႎႀာ ၄၀-၄၆ မႀာ ကၾယလၾနသ ေဂစမကကနဇ (J.C.Mackenzie) ေရးတ‘မနမာသမငးမႀာ ေတၾႚရတ ရာသဥတ’ ေဆာငးပၝးအားကးနႚ ေပာေနကတယ။ ရာသဥတေကာငးလက မေကာငးလကဆတမကကနဇရႚ ဝၝဒက ေဆၾးေႎၾးဖႚ မလၾယဘး။ သကလညး ေကာကစာပၝ အခကငၝးခက (၃၈)။ အားကးနႚ ေပာေနတာ ဖစတယ။ ‘တခၝကလယ ဖစဖစ ဥယာဥ ဖစဖစ ရႀပၝတယလႚ ေပာတေနရာမႀာ ခမရႀဘး။ တမးေပာရရင ေကာကစာထမႀာ ဒေနရာကလယကဘရားလႀႃတယ ေပာတယ။ အခ ဒလယကေပာတ ေနရာမႀာ ရႀာမေတၾႚဘး’ ဒၝေကာငသက ဆက႓ပး ဒလေပာတယ။ ‘လယဆ႓ပးလယမဟတရင ေမ႒ကးသဘာဝက အလအေလာက မေပာငးႎင၊ ရာသဥတ ေပာငးလႚသာ ဖစရမယ’ သကးကားတ ေကာကစာကမရငးမဟတ၊ ဥးထၾနးညမး ႓ပးစလၾယ အဂလပက ဘာသာပနတ ေကာကစာေတၾ ဖစေနတယ။ ေကာကစာမရငးကသာ ေလလာပၝရငသေပာသလ ေကာကခကက အလၾယနႚ ခလႚ မရဘးဆတာ သသမယ။ သသးတ ေကာကစာငၝးခမႀာ ႎႀစခသာ ပဂေခတနႚ ဆငတယ။ကနသးခက ပဂပက႓ပး အႎႀစ ၁၀၀ ေကာ၊ ၁၅၀ ကာမႀ ေရးထးတ ေကာကစာေတၾ ဖစေနတယ။ ေကာကစာ ၁ နႚ ၃ မႀာ ပဂဘရားကေကာကဆညက ေမလႀႃတာ ဖစေနတယ။ တခကေတာ ဒအတငး ေသခာတယ။ ေကာကစာ ၂ မႀာ မန႒ကး ကနကလယကလႀႃတယဆေတာ ေနရာအႎႀႚရႀႎငတ နာမညမး ဖစေနပၝတယ။ ေကာကစာ ၄ ကေတာ ပဂက ဥယာဥဖစတာ ေသခာတယ။နယနမတအရ ေ႟ၿစညးခနႚ ဝက႒ကး အငးေခာငးကား ဧရယာ ကဥးကဥးပရႀတ ဥယာဥ ဖစပၝတယ။ အဒ ဥယာဥေလးေတၾ အခလညးဝက႒ကးအငးဝနးကငမႀာ ရႀပၝတယ။ ေကာကစာ ၅ ခက ထးတယ။ ပခကႃခ႟င ေမာကပငးက ႓မငမႀာရႀတ ႎၾားစားကက၊ ေပာငးခငး၊ပခငးေတၾက ပယ (၁.၅၇ ဧက) ေပၝငး ေထာငနႚခ႓ပး လႀႃတယ။ အဒအထမႀာ ၄၄၂ ပယခၾပ စၝပးစကတလယ ဖစတယ။ ခေခတမႀာေတာငပခကႃဂဇကတးယ (က တၾစာမကႎႀာ ၁၁၈ အရ) စပၝးစကတ လယဟာ ၃၀၂၃၁ ဧကပ ရႀတယ။ ပဂဝနးကငမႀာ လယမရႀ။ေကာကစာထမႀာလညး စပၝးစကတာ အနညးအပၝးရႀေလဟနပ ေပာတယ။ မကကနဇက ေနာကတခက တင ပပနတယ။ပဂဘရားေဟာငးေတၾ အသကရႀညတာ ဘရားတညတ အခနက မးမားတယ၊ မးေရက အတခထမႀာရႀတ ALKALI က ဖကဆးေပးလႚဖစမယလႚ ေပာတယ။ ေဒၝကတာဖာကၾာဆန FARQUHARSON က ပၝတငတန PARTINGTON ေရးတ TEXT BOOK OFINORGANIC CHEMISTRY စာမကႎႀာ ၈၈၄ ကလႀန႓ပး ALKALI ေပာေပာ မးဖတအတမႀာပၝရင ပ႓ပး ခငတယလႚ ေပာတယ။အေဆာကအဥး ေတာငတာ ခငတာ ကတးစအတခး (CORBELLED ARCH) မဟတဘ သပစအတခး (RADIATINGARCH) က သးလႚဖစမယလႚ ဗသကာေတၾက ေပာပၝတယ။

ခ႟ငမႀာ ေမာငးနႚ ေရေဝတယလႚ အထကက ေပာခပၝ႓ပ။ ေမာငးက ကခန (ပခနး႒ကး) မႀာလညး သးတယ။

ခငးတၾငးးေအာကပငး ေတာငယမားေခာငးဝ ကဖ႞ႃမႀာလညး သးတယ။ ေ႟ၿဘအေနာကေမာက မငးစး၊ ေ႟ၿဘ အေရႀႚေတာင ဟလငး၊မေခာငးရႚေအာက က႗နးေတာ၊ ပညအေနာကအငး၊ နဝငးေခာငးနား စတ ေနရာေတၾမႀာလညး သးတယလႚ သရပၝတယ (၃၉)။ေမာငးဆတာ တးေမာငး႒ကး (CANAL) မဟတပၝ။

လကဆညကန (ေရႀးမၾန ကဗၝရ) ဆတာေတၾက ေနရာတကာမႀာ ရႀတယ။ သပအသးဝငတယ။ ကနရႚမလအဓပၯာယက

တတငး၊ တာ႟းဆတာမး ဖစမယ (၄၀)။ ေရတၾငးေရကန လႀႃရင သပကသလရတယလႚ ယကညတယ။ ေမမႀာတးရတာလညးလၾယတယ။ အမငက စးဆငးလာတေရဟာ ေထာငမႀာလာ႓ပး အငေနတသေဘာ (CATCHMENT) လညး ဖစႎငတယ။ ေမကတဖကႎႀစဖကေလာကမႀာ ေဘာငတင႟နႚ ကန ဖစႎငတယ။ အတ႟းတင႓ပး ေရကညေရသနႚက အတတလားနႚ ထညေပးတအထပပငထားမယ။ တခၝက ေကာကတလားေတာငရႀမယလႚ ေရးထားတာ ေတၾႚဖးတယ။ အမတတဥးက ငၝေတာ ေလးေထာငကနတး႓ပးေဘာငက အတစတယလႚ မႀတတမးတငဖးတယ။ အဒကနေရႀႚမႀာ ႎႀစဆင ကနတးတယ။ အထကကနက ေအာကကေရဝငဖႚ႕ပနတပေပးတယ။ တလားနႚ ေရေလႀာငေပးတယ။ ေရကနကပတ႓ပး ဥယာဥစကတယ။ (၄၁)။ ဒေရကနနႚ ႕ပနေတၾ တလားေတၾကပဂနႚ သးမငကၾာ မငးနနသမႀာ ကေနႚသၾားကညရင ေတၾႚႎငပၝေသးတယ။ ကနကဝနး႓ပး ထနးစကတယ။ ဟငးပငလညးရႀတယ။ကာကနလညး ရႀတယ။ ကာစၾယက စားဖႚခးယႎငတယ။ ကာမးလညးစတယ။

အငးက တႎငလးမႀာ ေနရာအႎႀႚရႀတယ။ အငးထၾကပစၤညး အစၾတကနဟာ ေဖာေဖာသသ စားစရာလညး ဖစတယ။

စးပၾားလညး ဖစႎငတယ။ ငၝးအပင ငႀကလညးေပၝတယ။ အငးထမႀာ ေရခနးေတာ လယစကႎငတယ။ ေရႀးမနမာ ေကာကစာမႀာ ကက၊ဘ၊ ငး (QUAIL) ေပၝေကာငး ေရးတယ။ ေရႀးမနမာေကာကစာမႀာ စစစလ (TEAL) ရတယလႚ ပၝတယ။ ပစၾနလညး ရဖနရခၝ ရမယ။ငၝးကေတာ အမးအစားခၾ႓ပး ေပာေလမရႀ။ ဘာဖစလႚလညးဆေတာ မနမာအစားအစာမႀာ အားအထားရဆးဖစတ ငၝးပထၾကတယလႚေရးရင လေလာကပၝတယ (၄၂)။ ထၾနယကစကပးဖႚ ကရယာထမႀာ လယသမားအတၾက အေရးအပၝဆးက အသၾားက သစသားနႚလပတ ထၾန (HARROW) ဖစပၝတယ။ ထယ (PLOUGH) မရႀပၝ။ ေပၝကတး (HOE)၊ ပဆန (AXE)၊နႚ ဆက (FORK) (၄၃)။ေရႀးမၾနေကာကစာမႀာ လကကင႟းလႀညႎငတ ေပၝက ပား (SPADE) က ေဖာပထားဖးတယ (၄၄)။ လႀညး (ေရႀးမၾန ကၾလ) ရႀ႓ပ။


7 of 12 11/17/2008 12:04 PM

လႀညးဟာ တငးရငးနာမည စစစစဖစပၝတယ။ ရထားက အႎၬယကရတ စကားလး ဖစပၝတယ။ လႀညးတ (ဝင႟း AXEL) က တခၝတရသနႚ လပပၝတယ (၄၅)။ ေမပနႚမႀာ လႀညးဆၾဖႚ ႎၾားက သးတယ။ က႗နႚ လယထၾနတယ။ ႎၾားနႚလညး ထၾနမႀာပၝ။ ထၾနႎၾားလႚ ေတၾႚတယ။ႎၾာပက (BULL) ဘယႎႀစယႀန (ရႀဥး) လႚ ေရးတာလညး ေတၾႚဖးပၝတယ။ ႎႚစားႎၾားမက ႎႚႌတႎၾား (၄၆) လႚ ေရးတယ။ က႗ႎၾားကအမေမၾး တရစာၥနအဖစ အမားဆး ေတၾႚရပၝတယ။ ႕ခငးခကအေနနႚ ေကာကဆညဘကမႀာ ႎၾာမယ (ႎၾားမရႀတ) ႟ၾာရႀတယလႚေတၾႚတယ။ အဒၝရႚ ဆနႚကငဘကက ႎၾာလၾ (ႎၾားေတၾပလ႖ေနတ) ႟ၾာလညး ရႀပၝတယ (၄၇)။ ဟေရႀးေရႀးက တဗကဓေလက ရခသလား၊ေနာကမႀာ အႎၬယ ဓေလလား မေပာတတတ ႎငသစ (FRESH MILK)၊ ႎဝထမ (SOUR MILK)၊ ႟ကတက (BUTTER MILK)၊ ထဝပယ(GHEE)၊ ထဝပတ (BUTTER)၊ ႎဝထမင (MILK-RICE)၊ ပၝယာသ (MILK-RICE) (၄၈) ဆတာေတၾက ပဂမနမာက ယေနႚမနမာထကပ႓ပး ႎႀစသကတယ။

ေမက ခဏခဏ မငေမ (၄၉) လႚ တ႟တဆနဆန ေရးတတပၝတယ။ ေဘးအႎၩရာယ ကငးေစဖႚ ေမက အထက

(CELESTIAL)နႚ ေအာက (TERESTRIAL) ကားလႚ ေပာရတယ။ စကပးေမနႚ စကပးႎငတ ေမက မ႞ယတ၊ စက႓ပးေမက လယတလႚေခတတတယ။ အလားတပ ႎၾာတ၊ သတ၊ ႟ၾာတ၊ က႗နတဆတ အသးအႎႁနးလညး ရႀတယ (၅၀)။ ေမက အမးအစားခၾ႓ပး အစ(SODDEN)၊ အေခာက (DRY)လႚ ေပာတအခၝ စရင စပၝး၊ ေခာကရင ေပာငးနႚ ႎႀမးဆတာမး စကပၝတယ။

ေမက အလားဘယေလာက၊ အကယဘယေလာကလႚ ေပာခငရင ေရႀးမနမာ တာ (?ခနစေတာင)နႚ ပယ (၁.၇၅ဧက) က

သးတယ။ ဒအသးအႎႁနးဟာ ကလားဆနတယ။ ဘယသေဘာနႚ ဘယလ အဓပၯၝယလညးလႚ ရႀငးမပတတပၝ။ တာက ေရႀးမၾနက တၝလ(၅၁) လႚ ေရးတယ။ မလ သကတစကား တၝလ ဖစတယ။ ထနးပငနႚ ဘယလ ဆကစပတယလႚေတာ မေပာတတပၝ။ ပၝဠမႀာ ရ ရတန(သကတအရတၮ တေထာင) မႀာ ၁ ယႉ (သကတ ယပဋ) တတာ ဖစတယ။ အကၾာအေဝးက တငးထၾာတအခၝ သးတတခားစကားလးေတၾက ေရႀးမၾန ေကာသဟာ မနမာတင (ႎႀစတင) (တေယာဇနရႚ ေလးပတပ) (၅၂) ဖစတယ။အဒတငးတာနညးဟာလညး အႎၬယက ရတာ ဖစတယ။ ေရႀးမနမာေတၾ ေမေနရာ အကယက တငးတအခၝ သးတ ပယဆတာ ေရႀးမၾနဗၮငက ဆငးသကတ ေဝၝဟာရဖစတာ ေသခာတယ။ မရငးက ခရးအကၾာတငးတ ပၝဠပက တမးစကား ကရသနႚ ဆကစပတယလႚထငပၝတယ။ စကပးေမအကယက အႎၬယပစမး မနမာကလည သပ႓ပး အတအကမသႎငတ တငးဝငဆတ စကားက သးတယ။ဆလတာက ေမကၾကတခက စပၝးစကခငရင စပၝးမးေစ ဘယႎႀတငး ႒ကရတယလႚ ေပာတာဖစပၝတယ (၅၃)။ ‘ခနတတာ’ေပာတအခၝ အႎၬယပစက လကတယဆရငပ ေရႀးမနမာစကပးေရးက မၾနကတဆင မနမာမႀာ အႎၬယဓေလ (CULTURE) သဇာကဘယေလာက သကေရာကသလလႚ ေပာစရာ (ေဆၾးေႎၾးစရာ) အမား႒ကး ေပလာပၝတယ။ ပယတငဆ႓ပး မငးမႁထမးရႀတယ။ဒအရာရႀမးပ မ႞ယခန (၅၄)။ ဆတ နာမညနႚလညး ရႀတယ။ ပယတငက ေမအကယနႚ ဆငမယ မ႞ယခနက ေမအမးအစားဆးဖတသ ဖစမယ ထငရပၝတယ။

စမေမစေမ (SODDEN) ဆရင လယ၊ အင၊ ပငလယဆတာေတၾ ဖစတယ။ ကနးအရပကကည၊ အေခာကအမာက

မ႞ယေခာက၊ ကန၊ ေတာငေတၾ ဖစတယ။ စကပးတ အခၝမႀာလညး အစအေခာကခၾ႓ပး အေခာက ရာ၊ ဥယာဥနႚကင ဖစပၝတယ။ ကငဟာ ရႀမးစကား ဖစဖႚမားတယ (၅၅)။ ရာသလက႓ပး တႎႀစတခၝ ေရမပ (SEASONAL FLOODING) တ ေနရာက

ေခတယ။ ေရကတအခၝ ဟငးသးဟငးရၾက (VEGETABLES) စကကပၝတယ။ ကငးမႀာ စကတ ပၝယ (ပ)ဆတာ မၾနစကားလႚ အေပမႀာေပာခ႓ပးပၝ႓ပ။ ပဂေခတအစပငး ေကာကစာေတၾမႀာ ပသးမးေတၾႚတယ။ ပၝယ႒က၊ ပၝယလၾမနႚ ကလၝပၝယ (၅၆) ဖစပၝတယ။ပထမပႎႀစမးက အမရႀင၊ တတယက အႎၬယကတဆင ေလဗန (LEVANT) က ေရာကလာတ ဧညသည ဖစပၝတယ။ သခၾားဆနဆန(CUCUTBITACEOUS) သးမးထက ေက႞ညဖ႟ (ေကာကဖ႟) က မနမာႎငငေမာကပငးမႀာ ကးရာစႎႀစကပ ရႀတယ။ သခၾာအပငသခၾာဟႃယဆတာ ရႀေသးတယ။ ခရစ ၈၀၂ က တ ႟တႎငငေရာက ပႃသအဖၾႚမႀာပၝတ သဘငသညေတၾ သးတ ဘးတပေ႕ပကတ႟တက သေဘာကတယ။ အဒမႀာသးတ ဘးဟာ ဘးသး (BOTTLEGOURD) ဖစမယ။ ခရမ (EGG-PLANT BINDALL) ဟာလညးမနမာ႓ခေပၝက ဖစမယ။ ဖနခ (FANCHO) က မနမာႎငငေမာကပငးမႀာ သးတဖ႟ေတၾ၊ ဘးေတၾဟာ ဆယေပရႀညတယလႚ ေပာတယ။မနမာရာဇဝငကမးေတၾထမႀာ ပဂ ေနာကဆးမငးလကထကမႀာ မငးကအပခငမးတးနႚ ေမာငးမတေယာကက ဒအသးနႚ ေပၝကလကလႚခၝးေယာငယမးသၾားတာေကာင ဒအသးက ခယမးသး ေခတယလႚ ေပာကတယ။ ဒနာမညက အခေပာတခရစတဆယသးရာစႎႀစမဟတ၊ အရငအႎႀစ ႎႀစရာ (ခရစတဆယတရာစႎႀစ) ေလာကကပ ရႀတယ။ ေရာငစပနးဥ (YAM) သတယ(သထၾတ၊ ကတၾက၊ ?FIG, SWETKYIN POTATO) က ေကာကစာထမႀာ တခၝပေတၾႚဖးတယ။ ပၝးစပထမႀာေပာသၾားတ ပနးဥ(WAX-WHITE, ARUM. COLOCASIAAFEINIS) ကေတာ ေဖာ ပေရးမႀတခက မေတၾႚပၝ။ ငတရႀတယ။ ဒၝေပမယ အန (RED PEPPER,CHILLI) မဟတပၝ။ ေကာလမဘစ (COLUMBUS) အေမရက (AMERICA) က ၁၉၄၂ ေတၾႚခၝမႀ ကမာေဟာငး (OLD WORLD) ကလေတၾ၊ င႟တနတ (CHILLI) က စားဖးကတာ ဖစပၝတယ။ အဒေတာ ပဂေခတေကာကစာထက ငတဟာ အႎၬယက ေရာကလာတင႟တေကာငး (BLACK PEPPER) သကတနႚ မရစေခတယ။ ငတနႚအလားတ နာမညေတၾဟာ မရစကဆငးသကတယ။ မနညင


8 of 12 11/17/2008 12:04 PM

(BLACK MUSTARD) လညး ရႀတယ။ ကသၾနက ကကသၾန (?GALIC) ဖစသလား မေသခာပၝ (၅၇)။ ႟ာဂာမႀာ (MILLET)ေပာငးစကတယလႚ ေပာခ႓ပးပၝ႓ပ။ ႎႀမးလညးပၝတယ။ ဝၝ (COTTON) လညး စကမယထငတယ။ ဝင၊ ဝၝ၊ ဝၝကၾ (GOSSY PIUM) (၅၈)က ပဂေခတ ေကာကစာမႀာ မေတၾႚ။ အဝေခတေရာကမႀ ေတၾႚမယ။ အဒအပငကလညး အႎၬယက သၾငးလာတာဖစတယ။ပဂေခတအထ ဝၝကမမက၊ လကပ (BAMBAX SILK COTTON) ကသာ ႎႀစသကတယ။ ေမႎ (ALLUVIAL SOIL) ရႀတ ေမပနႚတငးမႀာဒအပငေပၝကတယ။ အသးကကၾထၾက႓ပး ပးေရာငလ ေပာငေနတလက မနမာေမာကစၾနးက ႎန (NUNG) ေတၾ ခထ ခညဖစေတာငငငေနကေသးတယ။ လကပသားက ေပစာထပမႀာ ကမ (ကမး) လပ႓ပးဖးတယ (၆၀)။

ႎႀမး (SESAMUM) ဟာ ဆ႒ကတဖႚ ေရႀးအကဆး ကာလကတညးက စကကတယ။ ခရစႎႀစ ေပဥးစကပ

ကလားေတၾယလာတ အပငမးဖစတယ။ သကတနာမည ေသၮဟာ (ဖလ) ဆထၾကတ အသးလႚ ေခတယ။ ႎႀမးဆက ဟငးခကတအခၝသးတယဆတာ မရငးသးခနညးမဟတ။ အစက မးထၾနးတယ။ သကငယတမႀာ ႎႀမးဆကသာ စတခလကခ ထၾနးရတယ။ ပႃကသကတအတငး ပားဖေယာငးက မးထၾနးတယ (၆၁)။ ခငးက ယေနႚထ ထငး႟ႀႃး (PINEWOOD) မးတတ သးတယ။ ညဆရငသပေမႀာငေနမႀာပေပၝ။ ပဂေခတ ေမပနႚမႀာ ေစးေပၝေပၝနႚ လၾယလၾယရတ ႎႀမးဆမးခၾကနႚ ဘရားက မးပေဇာေနကပၝ႓ပ (၆၂)။

ေမေခာကမႀာ အဖးတနဆးေနရာက ဥယာန (၆၃) ဖစတယ။ လယကၾငးထက နညးနညးကနးမင႓ပး ေရကနနားနးနး

ေအာကေမလၿာ (SUBSOIL) က ေရရတေနရာမႀာ ဥယာဥဖစထၾနးတယ။ ဒနာမညလညး ကလားနာမညပေပၝ။ ကလားကပဥယာဥေစာငခငးတတတယ။ ေကာကစာထမႀာ ဥယာဥေစာငက လာေတၾႚရတာေထာကေတာ မနမာသေဘာဆပ႓မႚမႀာဝယရတက႗နေတၾဖစဖႚ မားပၝတယ။ ေရႀးေရႀးကပ အႎၬယသဇာသကေရာကတေနရာေတၾမႀာ ဥယာဥ ေမရႀတယ။ ေနာကေတာမနမာနငငအလယပငးကပၝ သတႚ ေရာကလာကတယ။ ဥယာဥမႀာ အမားဆးေတၾႚရတ အပငက ကၾ (အခကၾမးသးပငလႚေခတအပင) (ARECAPALM) ဖစပၝတယ။ ထနး (PALMYRA)၊ အနး (COCONUT)၊ ဓန (NIPA)၊ ေပ (CORYPHA)ပငမးေတၾထမႀာ ကၾလညးပၝတယ။ အပင ႎၾႚႎၾႚမငမင၊ ကညလႚလႀတယ။ မနမာႎငငက မေလး (MALAY) က ေရာကခတာဖစတယ။ဒအပငက တ႟တကလညး မေလးနာမညနႚပ ေခတယ။ ဥေရာပတကသားေတၾက ေခတ ဗတယ (BETEL) လညး မေလးအရငးမလဖစမယထငရပၝတယ။ ဒေဒသေတၾမႀာ လကထပတအခၝ၊ ကနေတာပၾေပးတအခၝ ကၾမးပၝတယလႚ ခရစႎႀစေပစ တ႟တမႀတတမးမႀာပၝတယ။ ဒၝေပမယ အႎၬယက ဝငေရာကလာတ လေတၾက ကၾမးစားတ အေလအထက မနမာႎငငမႀာ ေခတစားေအာငသမးသၾငးစညး႟းခလႚ မၾနေရာ ဗမာပၝ ဒအပငက သကတနာမည ကမက လက႓ပး မႀညေခဟန တပၝတယ။ အပငစမးစမးပငစည႒ကး႒ကး အသးတတၾက ရာေကာပၝတ ကၾမးပငမးက မစဝေဒသ ယၾနနန (YUNNAN) ထ ကးရာစ ႎႀစဥးကပ ပႚႎႀႚသၾားပၝတယ။စားကတာက ခၾပၝသး (NUT) မဟတ၊ အေစ (SEED) ဖစတယ။ ဒၝေပမယ မၾန (MON) ဘာသာ၊ တင (TAI) ဘာသာနႚ ‘အသး’စားတယဆရင ကၾမးသး (ARECA-NUT) စားတာက ဆလပၝတယ။ ပဂေခတမႀာ ခငးေတာင (CHIN HILLS) အေရႀႚမႀာ ကၾမးဓေလလၿမးမးတယ။ ေခာကခ႟ငမႀာ ကၾမစာ႟ၾာ ရႀတယ။ တ႟ၾာလး ကၾမးမစားတာ ထးဆနးလႚ ဒလ အေခခရတာ ဖစမယလႚ ေတၾးထငစရာရႀပၝတယ။ ခငး႟ၾာတ႟ၾာမား ဖစေနမလားလႚလညး စဥးစားမတယ။ ကၾအမဆတာ အပငေတၾ အမား႒ကး စေနတာဖစမယ၊ ဒေတာအသးဆၾတရတာ ပလၾယမႀာေပၝ။ ေအာက မနမာႎငငမႀာ ကၾအမေတၾ ရႀသလ အညာတဆယတစနႚ ေခာကခ႟ငမႀာလညး ကၾမး႓ခရႀပၝတယ။ ပခကႃ အေရႀႚေမာက သပမကၾာတ မစကမးေပမႀာ ကၾမ႟ၾာရႀတယ။ ကၾမးေစက ခငတအခၝ ဝၝးဘးနႚ ခငတယ။ ဝၝးဘးကမၾနလ ကဍငလႚေခတယ။

ကၾမးစားရင အမခငေပတယ။ ခတၾငးခဥေပာကတယဆ႓ပး ကၾမးစားဖႚ ပငဆငရတာ မလၾယပၝ။ ကၾမးသးက ရသာေအးဖန၊

စပရႀားရႀား အနႚသငးသငး၊ ေနာကေနတ အစမးေရာငကၾမး႟ၾက (BETEL PEPPER VINE) နႚ အေစက ထတ၊ စတ႒ကကအဖနေလာေအာင၊ အေစေပၝေအာင ကၾမး႟ၾကက ထးေရ (SHELL-LIME, CHONAM) သတလကရေသးတယ။ ထးေခာက မးဖတကအမႁနႚေထာငး႓ပး ေရစမေတာ ကၾမးစားဖႚ ထးဖစလာတယ။ ထးရႚ ပေလာငတ သတၨကထနးဖႚ ရႀားေစး (CUTCHANCACIA CATECHU)ေရနႚေဖာေတာ အညေရာငေဖာေဖာ အဖနရည (TANNIN) ရပၝတယ။ ကၾမးေစနႚ ကၾမး႟ၾကက အေအး႒ကကေတာ အေကအရပကအထၾကမားမယ။ ရႀားေစးက အညာထၾကစစစစ ဖစတယ။ ရႀားပငအႎႀစက စငး၊ ေရနႚ႒ကမႀ ရႀားေစးက ရမယ။ အခေခတမႀာေတာရသာေတၾ ထးေအာင ကၾမးယာထမႀာ စမနစပၝး (ANISE)၊ ေဆး (TOBACCO)၊ ေလးညငး (CLOVE)၊ သစကမးပးေခၝက(CINNAMON-BAKR)၊ ဖလာေစ (CARDAMON) တမးမးက ထည႓ပး စားေနကပၝ႓ပ။ သတၨရႀရႀ ခခဥဖနစပ ေရာခငသလေရာထားတကၾမးယာဟာ သၾားရညကဖကဆး႓ပး ပၝစက ဝမးမးကထခကေလမလားလႚ ထငရတယ။ မစးရမပၝနႚ ဝၝး႓ပးမမခဘး။ကၾမးဖတဟာ ေထၾးခထေရာကသၾားတယ။

အဒလ ေထၾေထၾထးထး ေရႀးမနမာစာမႀာ မရႀပၝ။ ေဆး (TOBACCO)ႎႀင စမစပၝး (ANISE) မရႀေသးပၝ။ ရႀားပင (CUTCH)

ရႀတယ။ ပဂဝနးကငမႀာပ ေပၝကတယ။ သစမာမးဖစလႚ နယေမမႀတတတငအဖစ သးတယ။ ခေခတမႀာလ ရႀားေစးအဖနရညရေအာငခကတာမး ေရႀးကမရႀပၝ။ ေရႀးေခတ တ႟တမႀတတမးေတၾမႀာ ဖာလာက ကရာက႗နးဆက (KRAISTHMUS) မႀာရတယ။ သစကမးပး(CINNAMON)ႎႀင ေလႌငး (CLOVE) ဟာ ပႃႎငငကထၾကတ ပစၤညးလႚ အေသအခာ ေတၾႚတယ။ ေလးႌငး (CLOVE) ဟာ


9 of 12 11/17/2008 12:04 PM

ပႃႎငငကထၾကတ ပစၤညးလႚ အေသအခာ ေရးတယ။ ခေခတ ေရာငးဝယေနကတ ပနးပၾငေလးလ ေလႌငးဟာ တဆယရႀစရာစႎႀစကမလကာစ (MOLUCCAS) က လကဝၝး႒ကးအပ (MONOPOLIZE) ႓ပး ေရာငးေနတာဖစတယ။ ေခၝမ (CREEK) စာေရးဆရာေတၾခရစတရာစႎႀစ၊ ႎႀစရာစက မလဗေတာင လမးေဆးေတာ႒ကးဟာ တကယစငစစ သစကမးပးေခၝက ဖစလညးဖစႎငလႚ ဖစေနခပၝရငအထက မနမာႎငငရႚ ေရႀးအကဆး မႀတတမး အတငခရခဖးတ စးပၾားဖစထၾကကနတခ ဖစႎငပၝတယ။ ကၾမး႟ၾကကသမဟႃေခပကေတာ မၾန - ေခရ (MON-KHMER) ဘာသာစကားက ေပေပၝကတ ေ၀ၝဟာရစစစစဖစ႓ပး ကရင (KAYIN)ႎႀင တင(TAI) ဘာသာစကားေတၾမႀာ ဒနာမညအတင ကးစက သးစၾေနကပၝတယ(၆၅)။

ေရႀးမနမာဘာသာနႚ ေရးသားထားတာ ေတၾႚရတအသးေတၾက ငႀကေပာ (BANANA)၊ သရက (MANGO)၊ အခေရာ

အခဥပၝတ သရက (MANGO)၊ ေညာငခဥ (SOUR FIG)၊နႚ သဖန (BITTER SYCAMORE FIG) ရႀတယ။ သအတၾတ (HISPID FIG)၊ရယရဝသ (MORINDA)၊ အရစ (BAEL)၊ သစဆမ (MYROBALAN)၊ သ႓ပယ (EVGENIA ROSEAPPLE) ဆတာေတၾက ပညတၾငးထၾက(INDIGENOUS) ဖစဖႚမားတယ။ မနပင (BREAD TREE) လညး တငးရငဖစဆရမယ။ ဒအပငဟာ ပႎၮ (JACK ART OCARPUS) ေပၝ၊အေခၝကက သကနးဆးရတယ။ အဒၝနႚ ေနာကပငးမႀာ ဂဏတင႓ပး ပႎၬ (ပၝဠ) လ နာမညေပးလကတာ ဖစမယ။ အခၾပၝးတ သပရာကမနမာနာမညမဟတ။ ကလားစကား ဖစမယထငတယ။ ေခင (ဂငး GINGER) က အေနာကတငးက လာတစကား၊ တေလညကသကတ ဒၝလမ (POME - GRANATE) ဖစတယ။ မငကည (TAMARIND) ေလာက ေကာကစာထမႀာ ပၝႎငတအပင မရႀပၝ။ဒတယလကတာက ထနး (PALMYRA) ဖစတယ။ မနမာႎငင ေနရာတငး ေတၾႚမယ။ မနမာနႚ စကားဆငတ အပစအကနလးမႀာဒနာမညရႀေနေတာ မနမာေတၾ မနမာေမပနႚေရာကမႀ ဒအပငနႚ ဒနာမညေပတယလႚ ေပာဖႚခကပၝတယ။

အပငေတၾ၊ အပၾငေတၾအေကာငး အမား႒ကး ေပာတတပၝေသးတယ (၆၇)။ အခနရေတာမယ မထငပၝ။ မကထမႀာ ဝၝးပၝတယ။

မနမာႎငငမႀာ ဝၝးအမးေပၝငး ရာနႚခ႓ပး ရႀတယ။ ဒၝေပမယ ေကာကစာထမႀာ သပမပၝပၝ။ ကာလပလႚ တ႒ကမေတၾႚတယ။ စားလႚရတ မ႖စ(EDIBLE BAMBOO SPROUTS) က ေရႀးမၾနက ဝင (TBAN) ေခတယ။ အမမးတအခၝ သစငယ (THATCH) ေခတ မကမးကသးတယ။ တနးလပတ႒ကမ (RATTAN, CANE)လညး ေတၾႚပၝတယ။ မနမာႎငင ေရေပၝတေဒသေတၾမႀာ ေတၾႚမယ။ မနမာေတၾအမားစေနထငတ အညာမႀာေတာ ႒ကမက ဝၝးထက ရႀားေသးတယ။

ေရႀးက မနမာႎငငထၾက စစစစထမႀာ ႒ကလညးပၝတယ (၆၈)။ ခရစႎႀစ ၈၀၀ က ပႃႎငငမႀာ ‘႒ကဟာ လႚေခသလးေလာက

႒ကးတယ’ တ။ မနမာႎငငနႚ မဆငတ ဇာတ ၅၅၀ ေဆးေရးပနးခကားထမႀာ ႒က စကပးေရး ႎႀစ႒ကမပၝတယ။ ေရႀးမၾနဘာသာနႚ ႒ကမကဝ (TBOW) လႚ ေခတယ။ မေလး (MALAY) ကလညး ဒေဝၝဟာရပ။ ပစဖတ (PACIFIC) သမဒၬရာထကက႗နးေတၾအထ ဒစကားပသးတယ။ ေရႀးမနမာက ႒ကကဆစ႓ပး စပမယ။ ႒ကရညက ႌစ႓ပး မးမႀာ ကေတာ သကာဖစတယ။ ေရႀးမၾနက တငက႞ာယ၊ မနမာကသးေတာ တငလ ဖစလာတယ။ ေရႀးမနမာေဝၝဟာရ ရနအက ပားရညနႚ လပရတယ။ သကား (SUGAR) ဆရင ကလားအရငးအမစဖစတယ။ ဖႃဖႃစငစင သကားခဖစေအာင ကလားကစ႓ပး လပတတလႚ အေရႀႚတငးႎငင အားလးဟာ ဒပညာက ကလားဆကသငယကရပၝတယ။ ခရစႎႀစတရာစႎႀစ အေစာပငးက ပထမဥးဆး ေရာကလာတ ကလားေတၾကပ ထန (PALMYRA TODDY PALM)မနမာႎငငေရာက တငသၾငးလာခတာ ဖစတယ။ သတႚေပးတ အ႒ကးမားဆး လကေဆာငလႚပ ေပာပၝရေစ (၆၉)။ ထနးနႚ ပတသကတမနမာေဝၝဟာေတၾဟာ မလသကတဘာသာအမည တာလက ဆငးသကတာပ ဖစတယ။ အနး၊ ထနး၊ ဓန၊ ကၾမးဆတအပငမးေတၾထမႀာ ထနးက သကားအမားဆးပၝတယ။ ေရႀးက အညာမႀာ သကားအစား ထနးကထၾကတ ထညက (ထနးလက) ကပအသးမားလာတယ။ ထနးက ေတာငေပမႀာမေပၝကေတာ ထနးပစၤညးမသးတာ ေတာငေပေဒသပ ဖစတယ။ ေရႀးစာေတၾထမႀာဘရားက ထနးခကကပတယလႚ ေတၾႚတယ။ ေကာကစာေတၾထမႀာ ထနးပငအေကာငးက အခားအပငေတၾေရးတာထကပ႓ပးေရးပၝတယ။ အလႀႃရႀငတေယာကက တပငက တခၝပးေထာငမေနပၝနႚ၊ ထးအလးလကစကပၝလႚ ေရးဖးတယ။ အလကစကသလဘနး႒ကးေကာငးနႚ ေရကနက ရ႓ပးလညး တနးစစကေလ ရႀပၝေသးတယ။ ယာထမႀာ လယနား အငးနားမႀာလညး စကပၝတယ။အညာေဒသမႀာ စကတယဆရင အညာအႎႀႚ ေနရာတကာ စကတယလႚ မႀတပၝ။ တခႚေနရာေတၾမႀာ ထနးေတာ႒ကးလႚေခရေလာကေအာင မားတယ။ တခၝ ေတာငေပမႀာ ထနး ၈၄ ပင စကတယဆလႚ အသမတယ။ ေစာေစာက ေပာခသလ ဒအပငကေတာငေပမႀာေတာ မရႀဘး။ ေမပနႚသကသကေပၝကတအပင ဖစတယ။ ပႎၮ၊ သရက၊ အနး၊ မနကညးေတၾနႚေရာ႓ပးလညးစကထားေလ ရႀကတယ။ ထနးရညပၝတ အေဖာရညက ကလားနာမညႎႀင တၾ႓ပး ယမကာအဖစ ေခတယ။ ထနးအ႟ၾကကယပလပတယ။ အရၾက႒ကးက ပယ (ေပပင) ႟ၾကေပမႀာ ကမးစာေရးသလ ထနး႟ၾက႒ကးရင စာေရးဖႚ သးပၝတယ။

ပဂေခတတနးက စးပၾားေရးနႚဆငတ ကနေရာငးဝယပ၊ ပစၤညးပငရႀင အေပာငးအလလပပက အခစာတမးမဆးခင

ေပာလမဥးမယလႚ ေမ႖ာလငထားကမယ ထငပၝတယ။ ေဘာဂေဗဒဆငရာဖစလႚ ေကာငးမၾနပညစေအာင မေပာတတ၊ ေပာဖႚခကတယ။ ေကာကစာထမႀာပၝတ ေငၾေကးကစၤ အမႀတအသားေတၾကလညး ေကာငးေကာငး နားမလညဘး။ ဒၝေကာင တေနရာမႀာလၾမႀားေပာမရငလညး ပငေပးကပၝ။


10 of 12 11/17/2008 12:04 PM

အခၾနအတတနႚ သၾငးကန၊ ထတကနအေကာငး ေကာကစာထမႀာ မေတၾႚသေလာက ရႀားတယ။ ေတာငအႎၬယ၊ေမာကအႎၬယ ႎႀစေဒသက ေအာကပငးသေဘာဆပေတၾက ဝငေရာကလာတ ကလားက႗န အေကာငးေတာ အမား႒ကးေပာႎငပၝတယ (၇၀)။ (စဠဝသ၊ သရလကာ၊ သဟဠမငးဆက ဒတယတၾ) မႀာ ခရစတဆယႎႀစရာစႎႀစ (12th CENTURY) မႀာေကာကားတ ပရကမဗာဟမငးနႚ မနမာေတၾ ဆငအေရာငးအဝယမႀာ မေပမလည ဖစလာတယ။ ဒပနာရႚ နဂးခပကေတာသရလကာက ကႃးေကာတကခကခငးႎႀင (နရသလႚ ထငရတ) မငးတပၝး နတ႟ၾာစခငးတႚ ဖစခရတယ (၇၁)။ ေကာကစာထမႀာပငလယကးကတၨႃ (JUNK) က သငဖဝ၊ ကၰငလႚ ေဖာ ပတယ။ အရငးမလက မၾနနႚ မေလး တခခဖစမယ (၇၂)။ပငလယကးဝသေတၾဟာ ပဂေခတဥးေလာကကစ႓ပး သရလကာနႚ ဗဒၭဂၝယာက သၾားကပၝတယ (၇၃)။ သတႚကစၤက စးပၾားေရးေတာမဟတပၝ။ ကးကၾယယကညမႁနႚ ပတသကတယ။ ႎငငအတၾငး ကနသၾယပကေတာ ေပာစရာေတၾ မားပၝတယ။ ခရစတရာစေနာကပငးတဝကမႀာ ဥရႀထန ပငလယက ေပရပ႞သ (PERIPLUS OF THE ERYTHRAN SEA) ေရးသက ႒ကေသ (ေ႟ၿေမ၊ သဝဏဘမ) ဆတာဂဂၝ (GANGES) က ေကာလၾန ဖတသနးသၾားမႀ ေရာကမယ။ ေ႟ၿတၾငးေတၾ ရႀတယ။ ‘ကလတသ ေခတ ေ႟ၿပကဆက သးတယ’ လႚေရးခတယ (၇၄)။ ဖနခ (FAN CHO) က ခရစႎႀစ ၈၆၃ ေလာကက ပႃေတၾ ေငၾဒဂၝးသးတယ။ အခားကမးေတၾကလညး လခမးသၸာနေ႟ၿေငၾဒဂၝးေတၾ သးတယ။ ဒဂၝးက ေတႎၢတ၊ ေတာကၬႎၬေခတယ (၇၅) လႚ ေရးတယ။ ပည႓မႚေဟာငး (သေရေခတၨရာ၊ ေမာဇာ) မႀာခထေတာ ေ႟ၿစဒဂၝးရယလႚ ရႀာမေတၾႚပၝ။ ေငၾဒဂၝးအဝငးကေတာ သေရေခတၨရာမႀာေရာ ဟလငးမႀာပၝ ေတၾႚတယ။ ဒဂၝးကပ ပားအ႟ၾယ၊ငၝးမးေစအ႟ၾယ။ မတေစအ႟ၾယ ဆသလ အ႟ၾယအမးမး ေတၾႚရပၝတယ။ တခႚပညာရႀာ ပဂၢလက ယကညမႁနႚ ဆငတယ။ေရာငးဝယမႁနႚမဆငလႚ ေပာတယ။ တခႚဒဂၝးမႀာ လညမႀာဆၾဖႚ အေပၝကပၝတာက ကညေပာဟန တပၝတယ။ ဒဒဂၝးေတၾေပကဆနးကယတ တဆပလကၡဏာ အမႀတအသားမးက ရႀမးနႚ ကရငနယေတၾမႀာ ေတၾႚတယ။ ရခငက စ႑ႎၬအပၝအဝငလႚဆနႚေတၾးရငေတာင ရမယ (၇၆) ထငတယ။ ခရစကးရာစႎႀစက ဖနခ (FAN CHO) ေပာတအတငး ေပာရရင မနမာႎငငေမာကပငးနႚ နနေကာငမႀာ ဆားက လလႀယေရးမၸင (MEDIUM OF EXCHANGE) အေနနႚ သးတယ။ (အေရာငးအဝယမႀာပကဆသေဘာမး သးတယေပၝ။) ‘စးပၾားေရးလပငနးတခ လပမယ ဆရင ဒပစၤညးဟာ ဆားဘယႎႀစတးတနသလလႚ အဆကတၾကယကတယ’ (၇၇)။

ပဂမႀာ ခထ ဘယလႚ ဒဂၝးမးမႀ ရႀာမေတၾႚဘး။ အဟတပၝ။ ရခငကလၾလႚ ဒဘကရာစႎႀစေတၾမႀာ မနမာေတၾ ကယပငဒဂၝး

မသးပၝ။ ေကာကစာထမႀာ ကနဖလႀယတာ အထငအရႀား ေတၾႚတယ။ လ၊ ဆင၊ မငး၊ ေလႀက လတယ (၇၈)။ (ဆငတေကာငက လ(က႗န) ဘယႎႀစေယာက၊ မငးတေကာငက လဘယႎႀစေယာက၊ ေလႀတစငးက လဘယႎႀစေယာက ဆတာေတၾ အလအလႀယလပတာက ဆလတယ။) သတၨက ကားထား႓ပး လလႀယတာလညး ရႀပၝတယ။ တခႚအေကာငးအရာက အဓပၯၝယ ထငရႀားေအာငမေဖာႎငတအတၾက ငၝေပာတာ ဟတမႀ ဟတပၝမလားဆတ အခကအခ ရႀပၝတယ။ သတၨႎႀစမးက ခနတၾယပ ႎႀစမးနႚ ကား(MEDIA?) ထား႓ပး သးတာေတာ ေသခာတယ။ တမးက က႞ပ (ကပ) နႚ ခနတယ။ တမးက ခၾက ပာနႚ ခနတယ။ ဒနာမညႎႀစမးစလးဟာ အႎၬယက ဆငးသကလာတ နာမညေတၾလႚ မင႟၊ ကား႟ႎႀင ခနႚမႀနးလႚ ရတယ။ တခၝတရသာ (၇၉) အတသးတပာက အႎၬယေတာငပငး တမလ (TAMAIL) စကား၊ ကလက တဆယသးရာစႎႀစတင (TAI) ေရႀးမၾနေကာကစာပၝ မၾနစကားလး၊ဒငေကလ ဖစတယ။ ဒငေကလက မနမာက ကပေခတယ။ ထကေအာကႌပလႚ ခပပားဖစသၾား႓ပဆတ သေဘာအဓပၯၝယဖစႎငတယ။ ဒၝေပမယ ဒဂၝးပား မဟတပၝ။ ပဂမႀာ ဒဂၝးမေတၾႚလႚ အေပမႀာ ေပာခ႓ပးပၝ႓ပ။ ခအခၝ (၁၉၄၀) က ႟ပ (RUPEE) ေခတာကတပာရႚ တရာစတတစတ၊ အဒလဆရင ဒစကားဟာ အေလးခနေပာတာ ဒဂၝးမဟတဘး။ ေကာကစာမႀာ ေရးသားပကလညးကပဟာ အေလးခနကသာ ေပာတာ၊ ႓ပးေတာ အဒကပဟာ ေငၾ ဖစတယ။ (၈၁) ေကးက ခန႓ပး သးတအခၝ ပသာ၊ ဗဟနႚ ကပလႚအဆငဆင ေပာရတယ။ ဗဟက ပၝဠပက တမလစကား ပလ ဖစတယ။ ထငတာေပာရရင ကပ ၁၀ မႀာ ၁ ဗဟ ဖစမယ။ ၁၀ ဗဟမႀာ၁ ပသာ ဖစတယ။ ဒၝနႚမကကတာတခ ရႀတယ။ ေကးက ‘၄၇’ ပသာနႚ ၁၃ ဗဟလႚ ေဖာပထားတာတခ ေတၾႚဖးပၝတယ (၈၃)။ဘယသတၨလႚ မေပာရင ေငၾဖစဖႚမားတယ။ ငယပနလႚ ေဖာ ပရင ေငၾေခာငး (BAR SILVER) ဖစမယ။ ရႀယသာငယဆရင ေ႟ၿစစ၊ေငၾစစ (STERLING GOLD OR SILVER) ဖစမယ၊ အဒၝမးက ငႀယတာ၆ဝ (ROYAL SILVER) လႚလညး ေခပၝတယ (၈၄)။ ေ႟ၿ၊ ေငၾ၊ေကး (ဖႃ၊ န) က တခားနာမညေတၾနႚ ေခပၝလမမယ။ ခၾခားရႀငးလငး မပတတပၝ (၈၅)။ ေ႟ၿနႚ ေငၾ သကထားတ ႎႁနးအဆကႎႀစ႒ကမေဖာ ပတာ ေတၾႚပၝတယ။ ေငၾ ၁၀၊ ေ႟ၿ ၁ ကပနႚ ေငၾ ၁၂ ေ႟ၿ ၁ ကပ ဖစမလား (သပရႀငးလငးပတသားေအာင ဖတမရပၝ)။ ေငၾ ၁ပသာနႚ ေကး ၃ ၁/၂ ပသာခၾ (၈၆)။ ေငၾ ၂ ကပက ပဒၝး ၃ ကပနႚ ညတယ။ ေကး ၁ ပသာႎႀင ညတယလႚလညး သရပနတယ (၈၇)။တမတဟာ တကပရႚ ေလးခးတခးဆရင ဒၝထကငယတ အေလးခနေတၾက ပယ (မၾနစကား ပကေခတာ) နႚ လ(ေဆးလးကေလးတလး) လ ခ (?အလးလပထား႓ပး) ေခတယ ထငပၝတယ (၈၈)။ ေကာကစာထမႀာ အလအလႀယလပရငဒပစၤညးတခက ေငၾကပ ဘယေလာကတနတယလႚ ေဖာပတာမားတယ။ ေငၾက ကပနႚ စႎႁနးလပတယ။ ခၾကက ပသာနႚစႎႁနးလပခတယ။ ကကပဆတာ တပသာရႚ အပတရာပမႀာ တပပ ရႀတယဆေတာ ေငၾနႚ ေကးလရင ဘယႎနး ၏ထားလဆတာရႀဖႚေကာငးတယ။ ဒၝေပမယ ပတ ပတသားသား မရႀပၝ။ ယႀဥ႓ပး သးေနတာေတာ ေတၾႚတယ။ စာရငးေပၝငးတအခၝ ကပအစစဘယေလာက၊ ခၾကအစစ ဘယေလာကဆတာ ေပာတတပၝတယ။ (ဒၝေပမယ ေငၾဘယေလာက ခၾကဘယေလာက မငးတစး သယ ၁၀လး ဝကတေကာင ကနတယေရးေတာ ေငၾနႚ သကလား႓ပး အစစေငၾ ဘယႎႀစေထာငကနတယလႚ မေပာတတေတာပၝ) တခၝတရ


11 of 12 11/17/2008 12:04 PM

အဆ (RATIO) ေပာပၝတယ။ အဒမႀာလ ခေခတမႀာလ ေကးပား ပကဆ ၁၀၀ က ေငၾ ၁ ကပလႚ ေပာဟန မရႀငးပၝ (၈၉)။ ခၾကဆရငပနးကနလး၊ ေသာကေရခၾက ဖလား ဖစရမႀာေပၝ။ မလအစက သတၨက အေရ႒က႓ပး ခၾကကေလးလ ေလာငးထားတာ ဖစႎငစရာရႀပၝတယ။ ဒၝေတၾ ခထ ခပေပၝေပၝ သးေနကေသးတယ။ ဘယမနမာပညာရႀငမႀ ရႀငးေအာင မေပာတတပၝ။ ခၾက ဘယႎခ႞ပ (၉၀) လႚေရးတာေတၾႚေတာ ခၾကက ပာလႚ ၏ယရင ဖစေလမလားလႚလညး စဥးစားမပၝတယ။ ေလာေလာဆယ ယဆရမႀာကေတာခၾကဘယေလာက ပာလႚ ေပာရင ေကးက ပကဆ သေဘာသးတယလႚ ယဆရမႀာ ဖစေနတယ။ ခ႞ပဆရင မလသေဘာက ေငၾကရညႌၿနးတယ။ က႞ပဟာ ဘယလ သတၨလႚ အတအက ေရးထားတာ မေတၾႚပၝ။

ပဂေခတက ေမတနဖးက သသလား၊ ဒေမးခၾနးက သကေသေတၾ အမား႒ကးပ႓ပး ေဖမႀ ဖစမယ။ ေမပငရႀငတေယာကက

ေနာကတေယာကေပာငးတာ အ႒ကမငၝးဆယ ေတၾႚခဖးတယ (၉၁)။ ဆညေရေသာက စပၝးစကတလယက ေရာငးက၊ ဝယကတာဖစပၝတယ။ ေမတနဖးက ခ႟ငေမနႚ တကေမကလက႓ပး သပကၾာခားတာက ေတၾႚပၝတယ။ ဥပမာ ေပာရရင ေ႟ၿဘနယ ထေပအသင(ဒဗယငး) မႀာ မနမာေတၾက ေရႀးကေနရငး လမး သာ၀ကႎၩႃေတၾဆက ၁ ပယ (၁.၇၅ ဧက) က သကပ၊ ၁ ပယက ခၾက ၁/၅ ပာ၊ဒၝပ ေရးရတယ။ တခၝက ၁/၂ ကပ အထ ေစးကတယ။ ခ႟ငမဟတတ အစၾနအဖားမႀာလညး ေစးခတယ။ အစၾန အဖားဆတာ တမႀာအမငအနမ (႒ကတ) နႚ ခငးတၾငးမစ အေနာကဘက ပငကနယလညး ပၝတယ။ ခ႟နေမဆရင တပယက ကပ ၂၀ နႚ ၈ ပာအထေစးမငတာရႀတယ။ ပမးမ႖ေစးက ကပ ၈-၁၀ ဖစေစ ကၾက ၂-၃ ပာဖစေစ ေပးရမႀာ ဖစပၝတယ။ ဥယာဥဆရင ပ႓ပး ေစးရတယ။ဒၝေပမယ သကေသပစရာ အေထာကအထား နညးတယ။ တေကာငးမႀာ တပယက ၁၇၆ ကပ ေပးရတယ (၉၂)။

အခလေပာေတာ ေမအေရာငးအဝယ လၾယသားပထငမယ။ တကယအဖစက ဆေစးထက အမႀန ကနကစရတက

တဆနးပၝး ပသၾားတယ။ အမား႒ကး ပတယ။ အဒၝက ရႀငးပၝမယ။ ဆငရာ ေကာကစာ (၂၆၄) အတငး ေပာမယ (၉၃)။ပဂေခတကနခၝနးေလာကမႀ ဒဗယငနားက သာ၆၀ (ေသာလမး၊ ကဒးလမး) ေတၾက ေမပယ ၁၀၀၀ ေရာငးတယ၊ တ႟တေပ႞မငရႚအဖၾာ၊ ဖၾာဇဂဝ မငးဝငး မငးနနသေကာငးမႀာ ေမလႀႃခငလႚ ဝယတယ။ အဖၾားေစာရႚ အလႀႃေတာေငၾက စဆရဂဗလ ဥကၺႉ လပတဘၸာေတာထနးအဖၾႚနႚ ထားခ႓ပး အဖၾားက နတရၾာစသၾား႓ပလႚ ခနးမႀနးရတယ။ ပယတေထာငက ကပတေထာငနႚ ေစးဖတ႓ပးသား၊အသည ဘမေခတ ေခၝငးေဆာငတ သာ၆ဝ သဗင ကလနနႚ အသညကးေယာကက သတမႀတထားတေနႚမႀာ ေငၾလကခတယ။ သာ၆ဝေတၾရႚ ကားသ႒ကးေမး ငဝခငသငက စတဂဗလက ေမအပရမယ။ သာ၆ဝေတၾက အဒအခၝမႀာ လကေဆာငအဖစအဝတအထညေပးဖႚ ေငၾေတာနႚ ဝယရတယ။ လႚအဆငအတနးလက႓ပး ဘမေခတလ ပဂၢလဖႚ ၃၅ ကပတနက တခႚက ၁ကပတနအထ ေပးရတယ။ လ ၄ ဥး ထပတးတယ။ ငဝခငသငရႚ အေဖာ (ခင) ေတၾလညး ေပးရတယ။ ထမငးစားေသာကပၾအတၾကဆနဖး ၅၄ ကပ၊ သယဖး ၂.၂၅၊ အေရာငးအဝယလပတငး သယဖဝ သာဖဝ ကနစ႓မပၝ (၉၄)။ ဒလ အလလစရတက ေပၝငးလကရင၁၃၇ ၁/၄ ကပဟာ ဝယေစး ၁၀၀၀ အပင ကနရတာ ဖစတယ။ ေငၾခနတအခၝ သစသးခနခၾငထက တစတအေလးပတယ (?)အ႒ကမတဆယ ခနရတယ။ ပဂမငးနနသ ေကာငးေတာေရႀႚမႀာ ေငၾေခေတာ သမငသ ေခာကေယာကထမႀာ မႀႃး႒ကး၊ မတ႒ကးနႚေငၾတကစး မငခငဘၸာလညး ပၝတယ (၉၅)။

ေနာကႎႀစ ႎႀစကနလႚလညး ေမ႒ကးက မရေသး။ သာ၆ဝအသည ေလးေယာက ဆငေခရတယ။ လာတအထမႀာ ေပၝငစ (၉၆)

ေခတ ေငၾေခးသ တေယာကပၝတယ။ ပဂထလာက႓ပး ေမက အခစကပးထား႓ပး သးႎႀက ရတမယလကဘ ေပးအပပၝမယေပာ႒ကးကနကစရတေပးပၝဥး ေတာငးပနတယ။ အမတ႒ကး သးပၝးထက တပၝးက ကပတရာ ေကာငးေရႀႚမႀာပ ေပးတယ။ သတႚဘကကလညးရရခ၀နခကေပးပက ‘ဒႎႀစ ပာသလေရာကတအခၝ စက႓ပးသးႎႀပၝ ပယ ၁၀၀၀၊ ေရာငးေစး ၃၀၀၀၊ ပကကၾကရင ၆၀၀၀ ေလာမယလႚကတေပးတယ။’ သားေမးေတၾေတာငမငငး (RESILE) ပၝလႚ ဆတယ။ ကတကဝတ တညပၝမယတ၊ ကမၯညးတဆပ ခပႎႀပကတယ။႓ပးေတာ အသညေတၾက သတႚက ေက႗းပၝဥးလႚ ေကာငးေတာက လာေရာက ေပာဆပနတယ။ ကပ ၃၀ က ေဝငႀေပးရပနတယ။သာ၆ဝေပၝငခက ဒေငၾတဝကက သပယတယ။ တဆပခတ႓ပး စာခပယ႓ပး မစညာအရပက ပနကတယ။ အဒအခၝ သာ၆ဝသ႒ကးသစနႚ ေခတတႚက တႚဘာမႀ မရေသးဘး ေပာပနတယ။ ဒလႎႀစေယာကက ကပက ၁၈၀၊ ခၾကက ပာ ၄၀ ေပးလကရတယ။ေမက တာထး႓ပး တငးပၝတယ။ မလကတအတငး ေပ ၁၀၀၀ မပညပၝ။ စဆရဂဗလက အေကာငးကား၊ စတရဂဗလက စယာက လၿတ၊ငဝခငသငနႚ စယာေပၝငး႓ပး ပယ ၁၀၀၀ ပညေအာငယ႓ပး ေထာငေလးခကမႀာ နယနမတတငစကကတယ (၉၇)။ စယာက ကပ ၄၀၊ခၾက ၁၁ ၁/၂ ပာ ေပးရတယ။ ေပးရေပမယ သဘာမႀ လပမေပးႎငပၝ။

ေနာကထပ ႎႀစႎႀစကာပနတယ။ ဘရငအမတ႒ကးတပၝးဆငး႓ပး ေမတာပနတယ။ ပယ ၁၀၀၀ မပညေသးပၝ။ မငးမနႚနႚ

သာ၆ဝေခတာ၊ ကလန၊ သပငေတၾက ဆငေခရပနတယ။ စတရဂဗလနႚ သာ၆ဝ ေတၾ နနးေတာမႀာေတၾႚက႓ပး မဟာေထရလညးစညရႀေနတနး ေမ ၁၀၀၀ ပညေအာင ထပဖညေပးပနတယ။ သာ၆ဝေတၾက ေနာကဆးေတာငးဆတအေနနႚ ငၝတႚ တႎႀစ႓ပးတႎႀစဆကတက မကႎႀာပကရတယ။ ဒၝေကာင လကေဆာငေပးပၝဥးလႚ ဆပနတယ။ သ႒ကးေခတနႚ အသညေတၾနႚ သ႒ကးက႗နေတၾက


12 of 12 11/17/2008 12:04 PM

၂၃၉ ကပဖး ပစၤညးနႚ ခၾက ၂ ပာ ေပးတယ။ ေပးတအခၝ ဘရငကယစား ဖႎၩက ေကာငးေရႀႚမႀာ ေပးတယ။ ညစဥ အႎၩရာယကငးပရတ႟ၾတရတအတၾက ၇၄ ၁/၂ ကပ ကနတယ (၉၈)။ ဒလယပယ ၁၀၀၀ အတၾက ေငၾေတာ ၁၈၃၀ ၃/၄ ကပ၊ ခၾက ၅၄ ၁/၂ ပာကနပၝတယ။

အခေပာခတ လယေမတနဖးေတၾအပင တခားအေထာကအထား မရႀေတာပၝ။ က႗နဝယလႚ စကား ေပာဆကတာ

ရႀစ႒ကမေတၾႚပၝတယ (၉၉)။ ၆၄ ေယာက က ၁၇၅၇ ကပ၊ တေယာကက ၂၇ ၁/၂ ကပ၊ ေစးအ႒ကးဆး ၃၅၊ အငယဆး ၂၅။အးထနးတေယာက ကပ ၃၀၊ ဥယာဥသည တေယာက ခၾက ၂၀၊ ေနာက က႗နက ေလႀနႚလတယ။ က႗နက ကၾမးသးနႚ ဝယတယ၊က႗နနႚ တနဆင (DOUCEUR) ေပးတယ။ ႓မဆပတယ။ လကခေပးတယ။ ဆငတေကာငက ကလားက႗န ၆၆ ေယာကနႚ ဝယတယ။မငးတေကာငအတၾက က႗န ၄၀ ေပးရတယ။ က႗န ၃၀ ေပးလႚရတာလညး ရႀဖးတယ။ ဆင၊ မငးနႚ ေလႀေပး႓ပး လယဝယတာလညးရႀတယ (၁၀၀)။ ဆငတေကာငက လယပယ ၅၀ က ၂၀၀ ထ။ မငးတေကာငက ပယ ၁၀၀ ထ၊ ေလႀတစးက ၂၅ ပယထ တနတယ။ႎၾားဆရင ‘တေကာင ၄ ကပ၊ ခၾကဆရင ၄ ပသာ၊ တလယဝယတာမႀာ ေပးရတ တရစာၥနအပင အပေတာငး႓ပး အဝတအထညေပးရေသးတယ (၁၀၁)။ စၝပးတငး ၁ တငး တနဖး တမတ (ေကာကစာ သပဖတလႚမရခငလႚ မႀားႎငတယ) (၁၀၂)။ ဖငဖႃ ၁ ကပ၊ကၾမးသး ၆၇၈ လးလညး ၁ ကပေပးရပၝတယ (၁၀၃)။’

ပဂေခတက ဘရားဒကာ ေကာငးဒကာေခတလႚ ေခကတယ။ ဘရားအားလးလလဟာ အတနႚ တညေဆာကထားတယ။

အတ၊ ကလာေကာင ဆတ ေဝၝဟာရေတၾ ေတၾႚ႟နႚ ဒၝေတၾအႎၬယက ရတာပလႚ ေပာရမယ (၁၀၄)။ ေကာကစာေတၾထကကနကစရတစာရငးက ကည႓ပး ဟေခတက ကနေစးႎႁနးက သႎငပၝတယ (၁၀၅)။ စာရငးေတၾက ဆင႓ပး ေဆၾးေႎၾးဖႚ အခနမရေတာပၝ။က႗နေတၾနႚ ေဆာကတာမဟတပၝ။ အလပလပစဥ လပသားေနဖႚ ေနရာေပးတယ။ ထမငး၊ ဟငးခကစားဖႚ စပၝးေရာ ဆနဖၾပ႓ပးေပးပၝတယ။ တခားေပးတာေတၾထမႀာ ကၾမးသး၊ င႟တေကာငးနႚ ဆားပၝေသးတယ (၁၀၆)။ သစဖး၊ အတဖးအပင သ႟ၾတ၊ သတေဆး၊အစစ (၁၀၇)။ ပနးရ၊ လကသမား၊ ပနးခပနးပ၊ လကခေတၾ ေပးတအခၝ ကပနႚေပးတာအပင ပဆင၊ ဖင၊ ပ ခည၊ ခၝဆေတၾလညးေပးပၝတယ။ လကသမားစ၊ ပနးရစက စၾယစဆင၊ ဟငးဆင၊ မငး၊ ႎၾားေတၾလညး ေပးတယ (၁၀၈)။ တခၝက ေရစကခလႀႃတပစၤညးစာရငးထမႀာ လပသားခဆ႓ပး ေငၾ ၃၄၀၀ ကလညး ထညထားတယ။ လပသားေနစရတ၊ စားစရတက ၃၀၀၀ ဖစပၝတယ (၁၀၉)။ဘနးေတာ႒ကးေကာငး တေဆာင၊ ဂ ဘရားတဆ၊ ဆငးတေတာ၊ အရတတငးအစစ ကနေငၾ ၁၀,၀၀၀ လႚ ေရစကခတယ (၁၁၀)။ေနာကတခၝ ဂဘရား၊ ပဋကတ၊ ဘနး႒ကးေကာငး ၃ ေကာငး၊ စာကညတက ၁ တကနႚ အရတငးဟာ ကပေငၾ ၆၀၀၀ ေကာအပင ခၾက၄၈၅ ပသာကနတယ။ အဒအထမႀာလညး ကနပစၤညး သယတလႀညးခ၊ လပသားေတၾရႚ စားစရတ၊ ဝတစရတမပၝလႚ သရတယ (၁၁၁)။

ေပာတာ ေတာေတာလညး ပညစ႓ပ၊ အခနလညး ေညာငးသၾား႓ပး၊ ပဂေခတ စးပၾားေရးအေကာငး ကန႓ပလႚ မထငပၝနႚ။

နဂးခပ႓ပး စးပၾားေရးအေခအေနက သ႟ပေဖာခနမရပၝ။ ဒလ ဘာပလႚ ေပာသလ ဆေတာ က႗နေတာကယတင မသတာေတၾရႀေနေသးလႚပၝ။ အဒၝက ပရသတကလညး အကခတမမႀာပၝ။ ဘာလသလဆတာက အလၾယေပာရရင ပဂစးပၾားေရးမႀာ က႗နေတၾရႚအခနးကၸ ဖစပၝတယ။

(မနမာပနသက အရင ၄၇ ႎႀစ၊ ၁၉၅၂ က ဒစာတမးရႚ ေနာကဆးစာေကာငးက ဖတမလႚ ‘ပဂ က႗နအေကာငး’ စာတမးတခ

ေရးခဖးပၝတယ။ အဒၝအပင ဆက႓ပး ‘ပဂေခတ လမႁေရးစာတမး’ ကလညး ေရးပၝတယ။)

မနမာဓေလ Myanma Culture — မနမာ သတငးဆကသၾယေရး နညးပည... http://www.myanmarisp.com/History/General_Hsitory/his0011/

1 of 17 11/17/2008 12:10 PM

မနမာဓေလ Myanma Culture

The WAVES မဂၢဇငး Vol 4, September, 2006 မႀ ေဒၝကတာသနးထၾနးရႚ “မနမာဓေလ Myanma Culture” ကပနလည ကးယ ေဖာပတာ ဖစပၝတယ။

မနမာဓေလ Myanma Culture

မနမာသမငးအကဥး (Myanma History in Brief)

အ႒ကသမငး ။ ။ ယေနႛ မနမာႎငငဟ ေခေသာ ေနရာတၾင ယခငအႎႀစ ၄၀၀,၀၀၀ ေလာကက လကနကကအသးပတတ႓ပ ဖစေသာ ေရႀးလမား ေနထင ခကသည။ ရာသဥတမႀာ ယခအခၝထက ပ၍ ေအးသည။ မးမႀာ၊ ယခထကသးဆမႀ ေခာကဆခနႛ ပသဖင၊ မးေစၾကာလဟ ေခရပၝသည။ ယခင အႎႀစ ၂၀၀,၀၀၀ ေလာကမႀ စ၍ ထ ေရႀးလမားသညလကနက လပတတေသာ အဆငသႛ ေရာကလာသည။ အလၾနေအးေသာ ေမာကေလက ေကာကသဖင၊ေတာငေစာငးမား၌ ေတာငဘကသႛ အေပၝကလႀညေသာ ဂမားတၾငသာ ေနကသည။ ယခငအႎႀစ ၄၀,၀၀၀ ေလာကမႀ စ၍လအစစမား ဖစလာ ကသည။ မၾနဂလၾကမး ဖစပၝသည၊၊ ရာသဥတမႀာ ယခငအႎႀစ ၁၀,၀၀၀ မႀ စ၍၊ တဖညးဖညး ယခရာသဥတမး ဖစလာပၝသည။ ယခငအႎႀစ ၁၁,၀၀၀ ခနႛက၊ ထသမား ေနခေသာ ပဒၝးလငးဂတၾင သတႛ ေရးဆၾခေသာေကာကေခတေဟာငး နရ ပနးခကား တႛက ေတၾႚႎငပၝသည၊၊ ယခ ဆင၊ ဝက၊ သမငတႚႎႀင တေသာ ပမား၊ အ႟းသာေဖာ ပေသာ ငၝးႎႀင လကဝၝးပမားက ေရးဆၾခသည။ ဂတၾငးမႀ မငရေသာ ေနထၾကပမႀာ၊ ႟ႁခငးကား ဖစမည ထငရပၝသည။

ယခငအႎႀစ ၉,၀၀၀ မႀ ၃,၀၀၀ အထ ေကာကသစ ကာလအတၾငး၊ စကပးေရးႎႀင တရစာၥန ေမၾးမႃေရး စတငေပေပၝက လာပၝသည။ မစဝႀမး ေမပနႛတၾင ႟ၾာမား တည၍၊ အမေဆာကကာ ေနထငက႓ပ ဖစပၝသည။ေကာကေခတကာလ ေနာကပငးတၾင အး လပတတသည။ ေလးေသာ ဝနက ဆၾရန လႀညးႎႀင ႎၾား ရႀလာသည။လကနကတၾင ေလးႎႀင မား ေပလာသည။

အစသမငး ။ ။ ယခငအႎႀစ ၃,၀၀၀ ေလာကမႀ စ၍ ႓မႚတညေသာ အဆငသႛ ေရာကလာပၝသည။ အေစာဆးဟထငရေသာ ႓မႚမႀာ၊ ယခ ကမ႓မႚ အနးရႀ မငးေမာ ႓မႚေဟာငးဟ ေခေသာ ႓မႚဖစပၝသည။ ယခငအႎႀစ ၂,၁၀၀ က ႓မႚဟယဆသည။ ထႛေနာက ယခ ေတာငတၾငး႒ကး ႓မႚအနးရႀ ဗႎး ႓မႚေဟာငးဟ ေခေသာ ႓မႚဖစသည။ ယခငအႎႀစ ၂,၀၀၀က ႓မႚဟ ယဆသည။ ယခ ဝကလက႓မႚ အနးရႀ ဟနလငး ႓မႚေဟာငးမႀာ ယခငအႎႀစ ၁,၇၀၀ မႀ ႓မႚဖစသည။ ေမာဇာအနးသေရေခတၨရာ ႓မႚေဟာငးမႀာ ယခငအႎႀစ ၁,၆၀၀ က ႓မႚဖစသည၊၊ သေရေခတၨရာ ႓မႚတညသမားက ပႃလမးဟေခပၝသည။

ပႃေခတ ။ ။ ပႃလမးမားသည ယေနႛ မနမာတႛႎႀင အမးတေသာ အပစတစ ဖစပၝသည။ ပႃတႛ ယေနႛ မနမာႎငငေခေသာ ေနရာက မနမာတႛထက ေစာ၍ ေရာကရႀ ေနထငသမား ဖစပၝ၍၊ မနမာႎငင အလယပငး ေမပနႛတၾင ေနသည။အႎၬယမႀ ေရာကလာေသာ သာသနာပတႛ ေကးဇးဖင၊ ဗာဟဏ ဘာသာႎႀင ဗဒၭ သာသနာက ရယလက ပႃဘာသာစကားက အႎၬယ အကၡရာမား အသးပကာ စာေရးနညး ပညာက ခရစ (၇) ရာစမႀ စ၍ တတေမာက လာကပၝသည။မနမာႎငင သမငးတၾင ခရစ (၄) ရာစ ႎႀစမႀ စ၍ (၉) ရာစႎႀစ အထ ကာလက ပႃေခတဟ ေခသည။

မၾနလမး ။ ။ ဧရာဝတ မစဝ၊ စစေတာငး မစဝႎႀင သလၾင မစဝ ဖစေသာ မတၨမ ဝနးကင ေနရာမားတၾင ယေနႛဗယကနမႎႀင ကမဖခတၾင ေနသတႛႎႀင အမးတေသာ မၾနလမးသည ခရစႎႀစ မေပမကပင လာေရာက ေနထငကသည။


2 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ပႃလမး ကသႛပင အႎၬယ ဓေလက လကခ၍ ဗာဟဏ သာသနာဝငႎႀင ဗဒၭ သာသနာဝငမား ဖစလာ၍၊ ခရစ (၈) ရာစႎႀစေလာကတၾင စာေရးနညး ပညာက တတလာသည။ ပႃတႛႎႀင အတ မၾန တႛက နနေကာင တႛက ခရစ (၉) ရာစႎႀစဝကခနႛတၾင လာေရာက တကခက၍ ပႃ႓မႚေတာ၊ မၾန႓မႚေတာ တႛက ဖကဆးသည။ ပႃႎႀင မၾနတႛ၏ ႎငငေရး တနခးကဆငး႓ပး သညေနာကမႀ၊ ခရစ (၉) ရာစႎႀစ ေနာကပငးတၾင မနမာလမးတႛ မနမာႎငင အလယပငး ေမပနႛသႛ ဝငေရာကလာကခငး ဖစသည။ ထႛေကာင ပႃဓေလ၊ မၾနဓေလက မနမာတႛ ရရႀလက၊ မနမာႎငင တၾငးသႛ ေရာကရႀလာ႓ပး ေနာကမႀမနမာတႛ ဗဒၭ သာသနာဝငမား ဖစလာ ကသည။

မနမာလမး ။ ။ မနမာတႛသည တပန မစဟ ေခေသာ ေမာမစညာ ေဒသတၾင ေနထင ခက၍ ခရစ (၉) ရာစႎႀစေနာကပငးတၾင ရႀမးကနးမငမႀ မနမာႎငင အလယပငး ေမပနႛသႛ ဆငးလာ ေနထငကသည၊၊ ပထမေကာကဆညနယႎႀင မငးဘး နယမားက သမးယ ႓ပးေနာက ပဂက ဗဟ ပ၍ ႎငင တညေထာငသည။ ဗဒၭ သာသနာဝငမားဖစလာသည။ ခရစ (၁၁) ရာစ ႎႀစလယခနႛတၾင အားေကာငးေသာ ႎငငက တညေထာင ႎငကသည။ ထအခၝမႀ စ၍မနမာစကားက အႎၬယမႀ ေရာကလာေသာ အကၡရာက သး၍ စာေရးတတသည၊၊ ဗဒၭဘာသာ ဆငရာ အေဆာကအအမားစၾာ တညေဆာက ခသည။ ပဂေခတ ေခေသာ ခရစ (၁၁) ရာစႎႀစႎႀင (၁၃) ရာစ ႎႀစမားအတၾငး ေကာကစာမားစၾာေရးထး ခသဖင မနမာႎငင၏ ပဂေခတ ဓေလက ေကာငးစၾာ သရႀ ႎငပၝသည။ ခရစ (၁၃) ရာစ ႎႀစအကနတၾင မၾနဂတႛဝငေရာက တကခကသဖင ပဂႎငင ပကစး ရပၝသည။

ပဂ ပကစး ႓ပးေနာက ခရစ (၁၄) ရာစ ႎႀစအတၾငး၌ ပငးယသည ႓မႚေတာ ဖစလာသည။ ထႛေနာက စစကငးလညး႓မႚေတာ ဖစလာသည။ ေနာကဆး ၁၃၆၅ မႀ စ၍ အဝသည မနမာတႛ၏ ႓မႚေတာ ဖစသည။ ခရစ ၁၇၅၁ တၾင မၾနတႛ ဖက၍အဝ ပကစးသည။ အဝ ေခတတၾင မနမာစာေပ မားစၾာ ထၾနးကား တးတကသည။

အဝ ႎငင၏ ေနာကတၾင ေပေသာ မငးဆကက ကနးေဘာင မငးဆကဟ ေခသည။ ၁၇၅၁ မႀ ၁၈၈၅ အထကကနးေဘာငေခတဟ ေခပၝသည။ မနမာတႛ၏ ႎငငေရး အာဏာ အမငဆး ကာလ ဖစသည။ အႎပညာ စာေပလညးမားစၾာ တးတကသည၊၊ အဂလပတႛ ေရာကလာသဖင ၁၈၈၅ မႀ စ၍ မနမာတႛ အဂလပ လကေအာကခ ဖစခရသည။ ၄ဇနနဝၝရ ၁၉၄၈ ေရာကေသာ အခၝမႀ မနမာတႛ အဂလပ လကေအာကမႀ လၾတေမာကသည။

မနမာ သမငးတၾင အထး ထငရႀားေသာ အခကမားမႀာ(၁) မနမာတႛသည ခရစ (၁၁) ရာစႎႀစမႀ စ၍ ဗဒၭ သာသနာက လကခခ၍ မညသည ကစၤမဆ ဗဒၭ သာသနာက

ထပတနးက ထား၍ စဥးစား ေဆာင႟ၾကေသာ ဓေလက ရခပၝသည။(၂) မး႟း စဥဆကမႀာ တဗက တ႟တႎႀင နးစပသဖင တ႟တ ဘကမႀ ဓေလ မားစၾာလညး မနမာတႛ ယခတင

ဆကလက၍ အသးပ ေနပၝသည။(၃) ခရစ (၁၉) ရာစ ႎႀစမႀ စ၍ ဥရာပ ဓေလ ထးေဖာက လာသဖင ေခတသစ မနမာႎငင ထေထာငရာတၾင

ဥေရာပ ဓေလ မားစၾာက ယငင အသးပလက ရႀပၝသည။(၄) ေခတ အခၝအေလာက ဓေလမား ေပာငးလ ေသာလညး အစဥအလာ ဓေလက တတႎင သေလာက ထမးရန

မနမာ တမးသားလး ႒ကးစားလက ရႀပၝသည။(၅) ယခတင မနမာႎငငတၾင ႓မႚေန လဥးေရ နညး၍ ေတာေန လဥးေရ မားသည။ စက႟ အလပသမားထက

ေတာငသ လယသမား ဥးေရ မားသည။ ထႛေကာင မနမာႎငငသည ယေနႛအထ ေတာေန လတႛ၏ လယသမား ႎငငဖစပၝသည။

(၆) မနမာႎငငတၾင အတတကၾ ေနေသာ လမးမားမႀာ -ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ ဗမာ၊ မၾန၊ ရခင၊ ရႀမး တႛ ဖစ၍ ကးကၾယ ယကညေသာ သာသနာမားမႀာ -ခရစ သာသနာ၊ ဗဒၭ သာသနာ၊ မဆလင သာသနာ၊ ဟႎၬႃ သာသနာတႛ အပင နတ ကးကၾယခငးလညး

ရႀေသးသဖင(က) လမး အလက ႟းရာ ဓေလက ထနးသမး ႎငေအာင အားေပး ကညကခငးႎႀင(ခ) ယကညမႁ အလက လၾတလပစၾာ ကးကၾယ ခၾငရႀရန ဂ႟ ပခငး တႛမႀာ မနမာႎငင တၾငး၌ လတငး အထး


3 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ဂ႟ ပေသာ အခကမား ဖစပၝသည။ ဗမာ တႛမႀာ အမားစ ဖစ၍ ဗမာ ဓေလမႀာ အထး ထငရႀား ေသာလညး အမး အလက၊ယကညမႁ အလက အပစ ဓေလမား မႀာလညး ယႀဥ႓ပင ထၾနးကား လကပင ရႀပၝသည။

မနမာတႛ ေနအမ

ရၾာတညခငး ။ ။ ယခင အႎႀစ ၁၁,၀၀၀ အထ ယေနႛ မနမာႎငငဟ ေခေသာ ေဒသတၾင ေနသည လတႛသညေတာငေစာငး၌ ရႀေသာ ဂတႛတၾင ေနခကသည။ ေတာငဘကတၾင အေပၝကရႀေသာ ဂက ေ႟ၾး၍ ေနေလ ရႀပၝသည။ရႀမးကနးမင အေနာကဘက ေတာငေစာငး တၾငရႀေသာ ပဒၝးလငးဂမႀာ ထငရႀားေသာ သာဓက ဖစသည။ ယခင အႎႀစ၁၀,၀၀၀ ေလာကမႀ စ၍ စကပး ေမၾးမႃေရး ပလပ တတက႓ပ ဖစေသာေကာင မစဝႀမး ေမပနႛသႛ ဆငးလာကာ ႟ၾာမားတညကသည။ ယခ ရနကန၊ ပည၊ သရက၊ မေကၾး၊ ေရနေခာငး၊ ပပၯၝး၊ လကပေခေပ၊ ထနးမကနး၊ ေတာငသမန၊ ေ႟ၿစာရ၊ေတာင႓ပး၊ မးကတ၊ မစ႒ကးနား စေသာ ေနရာမားတၾင ႟ၾာေဟာငးမား ရႀေကာငး ေရႀးေဟာငး သေတသန အရ သရသည။

မနမာႎငငတၾင ဝၝး၊ သကကယႎႀင ဓန ေပၝသဖင အမေဆာကေသာ အခၝ ေအာကအရပတၾင ဝၝးအမ၊ ဝၝးကမး၊ဓနမး၊၊ အညာအရပတၾင ဝၝးအမ၊ ဝၝးကမး၊ သကကယမး အမမားက ေဆာကလပ ေနထင ကပၝသည။ မးမား သဖင အမကေမမႀ မင၍ အဆင ပလပ ေနရသည။ အမႎႀင တၾလက မးဖခနး ပလပရန အဖခသည။ ေရအး ထားရန ခနးပငထတသည။ ဆငး၊ တကရန ေလႀကား တပသည။ ေရခးခနးႎႀင အမသာက အမႎႀင တပၝတညး ထားေလ မရႀ။

အမေဆာကေသာ အခၝ သးပင ႎႀစခနး ေဆာကသည၊၊ အမတင ထလ႖င ဥး႟၊ ကငႀာနး၊ ေညာငရနး၊ သေပ၊ ရေဝ၊ဂပၰးဟ အစဥလက ထသည။ (ပက ကညပၝ)။

အမ ေလႀကား ထစက စ, မတတ၊ မ, သာတတသည။ ႟ၾာက ခပတ ဝငး၍ ကာရသည။ ႟ၾာတ႟ၾာတၾင အမေခသးအမမႀ အထက ရႀသည။

႓မႚတညခငး ။ ။ မနမာႎငငတၾင ေရႀးအကဆး ႓မႚမားမႀာ -(၁) မငးေမာ၊ ယခ ဂမ႓မ ႛအနးတၾငရႀသည။ ယခငအႎႀစ (၂၀၀၀) ေကာက တညေသာ ႓မႚဖစသညဟ ယဆသည။(၂) ဗႎး၊ ယခ ေတာငတၾငး႒ကး ႓မႚအနးတၾင ရႀသည။ ယခငအႎႀစ (၂၀၀၀) က တညေသာ ႓မႚဖစသညဟ

ယဆသည။(၃) ဟနလငး၊ ယခ ဝကလက႓မႚ အနးတၾင ရႀသည။ ယခငအႎႀစ (၁၇၀၀) က တညေသာ႓မႚ ဖစသညဟ

ယဆသည။(၄) သရေခတၨရာ၊ ယခ ေမာ႓မႚအနးတၾင ေမာဇာေခသည။ ယခငအႎႀစ (၁၆၀၀) က တညေသာ ႓မႚဖစသညဟ

ယဆသည။

ထ႓မႚမားတၾင သစ၊ ဝၝး၊ သကကယက သး၍ အမမားက တညေဆာကမည ဖစပၝသည။ သႛေသာ


4 of 17 11/17/2008 12:10 PM

အတတကမားသာ ကနရစပၝသည။ ဗႎးမႀ အတတကအမ တခမႀာ အခနး ရႀစခနး၊ ခနးမ၊ ဆငဝင၊ ဝရတာ၊ ပတလညရႀသညအပင အမးဥယာဥ ရႀသည။ (ပက ကညပၝ)။

ပဂ႓မႚက ယခငအႎႀစ (၈၀၀) က တညေဆာကခသညဟ ယဆသည။ ပဂ႓မႚမႀာလညး သစ၊ ဝၝးအမမား ေပၝမညဖစေသာလညး အတတကမားသာ ကနပၝသည။ အတတကက အလယခနးမ ထား၍၊ အခနးငယမား ရလက ေဆာကေလရႀပၝသည။ (ပက ကညပၝ)

မနမာ ဗဒၭသာသနာ ဘနး႒ကးေကာငးက ေဆာကေသာအခၝ -(၁) ပာသာဒ(၂) စႎ(၃) ေဆာငမႎႀင(၄) ေဘာဂဟ၍ အပငး ေလးပငး ပငးကာ ေဆာကေလ ရႀသည။ (ပက ကညပၝ)


5 of 17 11/17/2008 12:10 PM

မနမာ မငးတႛ နနးေတာ ေဆာကေသာအခၝ ပဂေခတ ခရစ ၁၁ ရာစ ႎႀစမႀ စ၍ အ႓မပင သစနနးေတာသာေဆာကသည။ ေမအတ၊ ေကာကအတ တႛ ဖင ေဆာကသညက မေတၾႛရပၝ။ ပာသာဒတႛက ဗဒၭ သာသနာဘနး႒ကးေကာငးမားမႀာ ကသႛပင ပေဖာ သဖင ဘနး႒ကးေကာငးႎႀင နနးေတာမႀာ လႀပ တငတယခငး အဆင တညသညဟေပာႎငပၝသည။ ဤကသႛ သစဖငသာ နနးေတာ ေဆာကသညမႀာ

(၁) မနမာတႛ သစသား ပနးပပညာတၾင ထးခ႗နေသာေကာငႛ တေကာငး (၂) မနမာႎငင ရာသဥတႎႀင အသငေတာဆး ဖစသဖင တေကာငး ဤအေကာငး ႎႀစေကာငး တႛေကာင

ဖစမညဟ ထငရပၝသည။ မႎၩေလးတၾင ၁၈၅၉ က တညေဆာက ခေသာ နနးေတာမႀာ ကယ ပနႛေသာ ေမကၾက တခတၾငလႀပေသာ အေဆာင မားစၾာက ပးတၾ ေဆာကလပ ထားခငး ဖစပၝသည။ (ပက ကညပၝ)

မႀနနနးမႀ အေနာကဘကသည မဖရားတႛအတၾက သးသနႛ ထားေသာ အပငး ဖစ၍ သာမနအားဖင ေယာကားမဝငရေသာ ေနရာ ဖစပၝသည။ အမ၊ ဘနး႒ကးေကာငး၊ ဘရားေကာငးႎႀင နနးေတာ တႛတၾင၊ မႀတသားရန ထးခားခကတခမႀာ မညသည အေဆာကအဥ တၾငမ႖ ေမညထပ (သႛမဟတ) ပထမ အဆငထက ပ၍ ဒတယထပ၊ တတယထပစသဖင မရႀ ခငး ဖစပၝသည။ ဘရား၊ ရဟနး၊ မငး စေသာ မငမတေသာ ပဂၢလတႛ၏ အေပ၌ မညသမ႖ မေနရ၊ မေနသငဟေသာ အယအဆပင ဖစပၝသည။ ေနာငအခၝ အႎၬယႎႀင ဥေရာပ အမ ပစမားက ယ၍ အမက ႎႀစထပ ေဆာကေသာ


6 of 17 11/17/2008 12:10 PM

အခၝ၌ပင အမ၏ အေရႀႛပငးတၾင အေပဆင မရႀေစရေအာင ပစ တမးထၾင၍ ေဆာကပၝသည။ အမ၏ ေနာကပငး၌သာအထကဆင ထားေသာ အမက (မၾန) အမဟ ေခေလ ရႀပၝသည။ အမတၾင အဆင ႎႀစဆင ထားခငး၊ အမေရႀႛတၾင ဆငဝငထားခငး၊ ဝရတာ ပတလည ကပခငး၊ အမေရႀႚ ေလႀကား၊ ေနာကေဖး ေလႀကား ဟ၍ ေလႀကား ႎႀစစငး တပ ခငး တႛမႀာ ၁၉ရာစႎႀစ ေနာကပငး တၾငမႀ ေပေပၝက လာခငး ဖစပၝသည။ ထႛ ပင အမႎႀင တပၝတညး ေရခးခနး၊ အမသာခနးႎႀငသေလႀာငခနးမား ထားခငးက ေနာကပငး ေခတေပ အေဆာကအဥ မား၌သာ ေတၾႛရ ပၝသည၊၊

မနမာတႛ အဝတ

မနမာတႛသည တဗက တ႟တ ဘာသာစကား အႎၾယဝင လမးမား ဖစ ခငးေကာင ေရႀးအခၝက တဗက (သႛမဟတ)တ႟တ တႛႎႀင အဝတ ဝတပခငး၊ တရန အေကာငး ရႀပၝသည။ ဆလသညမႀာ ဆပငရႀည ထားကာ ဆပငက စညးေႎႀာငထားရန အဝတ တခက သးမည။ ကယဝတ အကႈ ပၾပၾက ဝတမည။ ေဘာငးဘက ေအာကပငး အတၾက သးမည။အမးသား၊ အမးသမး ဝတဆင ပခငး မားစၾာ ခားနား လႀမည မဟတပၝ။

ခရစ (၉) ရာစႎႀစ အကန ေလာကတၾင မနမာႎငင အလယပငး ေမပနႛသႛ ဝငေရာက ေနထငကေသာ အခၝရာသဥတ ေအးေသာ သမပငး ေဒသမႀ ရာသဥတ ပေသာ အပပငး ေဒသသႛ ေပာငးေရၿႚ ေနထငရ႓ပ ဖစေသာေကာင ယခငအသးပေသာ ခႎၭာကယ အားလးက ဖးအပသည အဝတအထညမား မလေတာပၝ။ ထႛ ပင အႎၬယ ယဥေကးမႁက ကးကၾယယကညမႁ အစပ၍၊ အထင႒ကးလက လကခစ ပလာေသာ အခၝ အႎၬယ ဓေလႎႀင အကးဝငေသာ အဝတ တနဆာ တႛကယငင သးစၾ လာကသည။ အထးသဖင ေအာကပငး အဝတ ဖစေသာ ေဘာငးဘက စၾနႛ၍ အႎၬယ၏ အဝတ အခႚကအေခခလက ေယာကားတႛ အတၾက ပဆး၊ မနးမတႛ အတၾက ထဘက တထၾင အသးပ လာပၝသည။ ေယာကားတႛအတၾက ပဆး အပင လခညကလညး ေတာငပငး အႎၬယ အမးသား တႛက တလက ယငင ဝတဆငကမည ဖစပၝသည။

သာမန အရပသားမားတၾင အဝတ ဆင ပငရာ၌ တ႟တ ဓေလႎႀင အႎၬယ ဓေလ ေပၝငးစပလက ရႀသလ နနးဓေလတၾငလညး ဓေလ ႎႀစမး ေပၝငးစပလက ရႀခရ ပၝသည။ ဥပမာ၊ သဘငပၾ တကေသာ အခၝ ဝတရသည ဝတစတၾငေပၝငးဝတလ တႛမႀာ တ႟တ ပစ မားေသာလညး စလၾယႎႀင ေခနငး တႛမႀာ အႎၬယ ပစပင ဖစပၝသည။

မနမာတႛ မနမာ ေမပနႛသႛ ေရာကေသာ အခၝ ကယခႎၭာတၾင လႀပ ဆနးကယ ေသာ အ႟ပမား ထးႎႀေသာထးကၾငး ဓေလ ရရႀ လာပၝေသးသည။ ထးကၾငးမႀာ လႀပ ေစလ၍ ထးသည အပင ဓား႓ပး၊ တတ႓ပး စသဖင အစၾမး သတၨထးက ရမည ယကညလက ဂၝထာႎႀင အငအားမားက ေရးထး သညလညး ရႀပၝသည။

ပဂ ေခတမႀ စ၍ ဘရား ဂေကာငး နတႛတၾင ေဆးေရး ပနးခကားမား ရႀသဖင အဝတ ပစမားက ေခတအလကအတအက သရႀ ရပၝသည။ ပမားက ကညပၝ။


7 of 17 11/17/2008 12:10 PM

(အေခပ မနမာ ႎငငေရး သမငး၊ ပထမတၾ၊ ရနကန။ မနမာ ဆရႀယလစ လမးစဥ ပၝတ၊ ၁၉၇၀၊ စာမကႎႀာ ၂၀၀) ။

ဆရႀည ထား၍ လႀပေအာင ပငဆင သညမႀ အပ အခား အေသးစတ မသသာ။ တ႟တမား ကသႛ ေဘာငးဘႎႀငအက ႈ ဝတမည ထငပၝသည။


8 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ပတၾင ေတၾႛရ သမားမႀာ ကလား အမးသား၏ မကႎႀာေပၝက ရႀသမား ဖစ၍ အဝတ မႀာလညး ကလား အဝတပငဖစပၝသည။ သႛေသာ ထအခၝ ေလာကမႀ စ၍ သေရ ေခတၨရာ ပႃတႛသည ေရႀး႟းရာ အဝတက စၾနႛ၍ ကလား အဝတကဝတလာ က႓ပဟ ယဆ ႎငပၝသည။

ေခၝငး ေလးလး ရႀေသာ ဗဟာက ပတၾင ေခၝငး သးလးသာ မငႎင ပၝသည။ အဝတမႀာ ကလား အဝတမားဖစသညက သတပပၝ။ ပဂေခတ မနမာ တႛသည ကလား အဝတက ယ၍ ဝတဆင ေနေကာငး ေဖာပေသာ ႟ပပဖစပၝသည။


9 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ဤပတၾင ပဂေခတ အမးသားတႛ ၀တဆငပက ေတၾႛႎငပၝသည။ ကယ အထက ပငးတၾင အ၀တရႀည တခကကယလးတၾင ဘယမႀ ညာက ပတ၍ ဘယပခး ေပ၌ ေရႀႛစ ေနာကစ ႎႀစခလးက တငထား သညမႀ အပ အခား အဝတမရႀပၝ။ ေအာကပငးတၾင ပဆးရႀညက ခၝးေတာငး ကကထားဟန ရႀပၝသည။

ပဂေခတ မဖရား ကသႛေသာ အထကတနး အမးသမး ဝတဆငပက ေတၾႚရ ပၝသည။ ဆပင ေနာကတၾ ခ၍လႀပေသာ ရတနာ ေကာကမကခယ ေ႟ၿနဖး စညးက သးသည။ ပနးပၾငႛ႒ကးႎႀင တေသာ နားေတာငးက ပနသည။ လညဆၾတနဆာ တခသာ ဆၾသည။ လကေကာက မားစၾာ ဆငသည။ ခၝးစညးမႀာ တငးကပေသာ သေဘာ မရႀ သဖငသာ ပတၾငမငရသည အတငး တငပလ႞င ေခၾ၍ ထငႎင ခငး ဖစသည။ ေနာကပငး မနမာ အမးသမးတႛ ဝတေသာ ထဘသည ကႚကႚထငရနသာ ဖစႎင ပၝသည။


10 of 17 11/17/2008 12:10 PM

အမးသမး အဝတတၾင ကယကပ အကႈမႀာ ေအာကပငး အလၾနတ၍ ကယ၏ ေအာကပငး အဝတ မႀာလညး ထဘမဟတဘ ဒတ ကသႛေသာ အဝတဖစရန ရႀေကာငး သသာသည။

အမးသမး၏ ေအာကပငး အဝတသည ေဘာငးဘ ဖစမည လားဟ ေတၾးရန ရႀပၝသည။


11 of 17 11/17/2008 12:10 PM

သာမန အမးသမး တဥး ဝတဆငပက ေကာငးစၾာ ေတၾႚရသည။ ရငစညးႎႀင ခၝးစညး ႎႀစမးသာ ဝတထား သညကသရပၝသည၊၊

အမးသမး ကယဝတသည တသဖင ဗကသားႎႀင ခက ေပေန သညက ေတၾႛႎင ပၝသည။ ေအာကပငးတၾငေဘာငးဘ ဝတသကသႛ ထငရ ေသာလညး အမႀနမႀာ ကလား အမးသမးတႛ ဝတေလ ရႀေသာ ဒတပင ဝတထားခငးဖစပၝသည။


12 of 17 11/17/2008 12:10 PM

အမးသမးသည ပဝၝက ရငသငး၍ အစ ေနာကမႀ ခသညက ေတၾႛရသည။ ဒတတၾင ထးခားေသာ အဆငက မငႎငပၝသည။

ယခေခတ မနမာ အမးသမးမား သနပခၝး ေသၾး၍ လမးေသာ အေလမႀာ ပဂ ေခတကပင ရႀခဟန တပၝသည။အမေဖာ အမးသမး တႛသည ဆာရသာ ဝတ၍ ကယကပ အကႈ မဝတ။ (သနပခၝး limonia acdissima)


13 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ပနတာ ဟ ေခေသာ သခငး ကေခသည အမးသမးသည ဗတႎႀင တၾဖက ကပေလ ရႀသည။ ဝတေသာ အဝတမႀာကလား အဝတပင ဖစပၝသည။


14 of 17 11/17/2008 12:10 PM

မငးတၾင သရဖ ေဆာငး၍ နားတၾင နားကငးႎႀင နားေတာငး ပနထားသည။ ဆပငရႀညက အမးသမး ကသႛပငထးသည။ ကယ၌ ႟ေသာ အဝတမႀာ ေစာင႒ကး တထည ဖစမည ထငပၝသည။ လကတၾင ကငထားေသာ ထးမႀာ သးဆငဖစ၍ ေနႛစဥသး ထးမး မဟတဘ ဘရား အတၾက သးသနႛ လပေသာ ထး ဖစမည ထငပၝသည။ ထး႟းမႀာ အဆစမားပၝသည။ ႒ကဆစဟ ေခပၝသည။

အရပဝတ (သႛမဟတ) ေနႛစဥ ဝတေခေသာ အဝတမႀာ ပဝၝရႀည တထညႎႀင ဒတပင ဖစပၝသည။ အကႈ မဝတပၝ။


15 of 17 11/17/2008 12:10 PM

အမးသမး အဝတက ထငရႀားစၾာ ေတၾႛႎင ပၝသည။ ခႎၭာကယ အေပပငး အတၾက ရငစညး ကသာ ဝတထားသညက သတပပၝ။

အဝငးပ ႎႀစပမႀာ မာယာ ေဒဝ၏ ပမႀ ဖစ၍ ေလာက ထပပန ဘရားအတၾငး ေတာငဘက နရတၾင ေတၾႚရ ပၝသည။ကန အဆင ပမားမႀာ ေလာက ထပပန ဘရားအတၾငး အေရႀႚဘက နရမႀ ဖစပၝသည။


16 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ကေနေသာ အမးသမး၏ အဝတမားမႀာ ကယကပ အကႈႎႀင ဆာရပင ဖစပၝသည။ အခား အမးသမး ႎႀစဥးတၾငအက ႈ မပၝ။ ဆာရ၏ တဖက စက ရငက ဖတ၍ တစတ တပငး မ႖သာ ဖးအပ ထားပၝသည။

ပမႀာ ပငလယတၾင သေဘာ ပက၍ ေရကး ေနရ ပမားက ေရးဆၾ ထားခငး ဖစသည။ ေရကးသည ဆရေသာလညး ေနႛစဥ အဝတမား ဖငပင ေရးဆၾ ထားသဖင အဝတ ဝတဆင ပက ေတၾႚရ ပၝသည၊၊ မာယာ ေဒဝ ဝတေသာရငစညး မးကပင မဏ ေမခလာ နတသမး ဝတသညက ေတၾႚႎင ပၝသည။ယခ ပမားတၾင ေတၾႚရေသာ ပဂေခတ အမးသားအမးသမးတႛ ဝတေသာ အဝတမားသည ကလား အဝတမား ဖစသညဟ ဆႎင ပၝသည။ ေနာကပငး ေခတမားတၾငမနမာတႛ ဝတေသာ အမးသား၏ ပဆး အမးသမး၏ ပနထမ တႛသည ဒတ၊ ဆာရ တႛႎႀင နးစပေသာ အဝတမား


17 of 17 11/17/2008 12:10 PM

ဖစသညဟ ဆႎငသည အပင အမးသားတႛ ဝတေသာ လခညမႀာ ေတာငပငး အႎၬယမႀ အဝတပင ဖစပၝသည။ သႛေသာအေပဝတ အကႈမႀာ ယခတင တ႟တ အကႈႎႀင နးစပေသာ ပစ ရႀေန ပၝေသးသည။

ပဂေခတ အဝတမားႎႀင သသသာသာ ခားနား လာသညက သတ ပပၝ။ အမးသားသည ဥးထပ အေပာ တမးကေဆာငး ထားသည။ အကႈရႀညက ဝတထားသည။ ထ အကႈရႀညက ေနာငအခၝ သးရငး အကႈဟ ေခသည။ အရငး မလမႀာသးေဆာငး ႎငငမားက ဖစသညဟ ဆလဟန ရႀမည ထငရသည။ ဥးထပ မႀာလညး အေနာကႎငင (သးေဆာငး ႎငင/ဥေရာပ) ကပင ဖစမည ထငပၝသည။ အမးသမး တႛမႀာ ေရႀႛက ဖၾငထားေသာအကႈႎႀင ပနႛထမ ဝတထား ပၝသည။ပဝၝရႀညက အစ ႎႀစစ ေရႀႛတၾင စခ ထားသည။

အမးသမးတႛ အမတၾငး အဝတက ေတၾႛႎင ပၝသည။

ေဒၝကတာသနးထၾနး ၂၃ ဧ႓ပ ၁၉၈၅ ။

dr.than tun's treatises

Documents