dr n. med. ewa willak- janc profilaktyka astmy i innych chorób alergicznych
DESCRIPTION
Dr n. med. Ewa Willak- Janc Profilaktyka astmy i innych chorób alergicznych I Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Kardiologii AM Wrocław 2009. ALERGIA. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Dr n. med. Ewa Willak- JancDr n. med. Ewa Willak- Janc
Profilaktyka astmy i innych chorób Profilaktyka astmy i innych chorób alergicznychalergicznych
I Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Kardiologii AM Wrocław 2009
ALERGIAALERGIA
Zespół zjawisk oraz następstw klinicznych Zespół zjawisk oraz następstw klinicznych zachodzących w ustroju ludzkim, za które zachodzących w ustroju ludzkim, za które odpowiada alergen zewnątrz pochodny wchodzący odpowiada alergen zewnątrz pochodny wchodzący w reakcję ze swoistym przeciwciałem.w reakcję ze swoistym przeciwciałem.
Prowadzą one w efekcie końcowym do:Prowadzą one w efekcie końcowym do: uczulenia organizmuuczulenia organizmu choroby alergicznej przy kolejnym kontakciechoroby alergicznej przy kolejnym kontakcie
Marsz alergicznyMarsz alergiczny
Z Białej Księgi Alergii:Z Białej Księgi Alergii:
Objawy chorób alergicznych- 35% populacjiObjawy chorób alergicznych- 35% populacji
„„Gorączka sienna" na początku XX wieku - 1%. Obecnie Gorączka sienna" na początku XX wieku - 1%. Obecnie
w Europie wzrosło do 10%-20%w Europie wzrosło do 10%-20%
Koszty bezpośrednie i pośrednie chorób alergicznych w Koszty bezpośrednie i pośrednie chorób alergicznych w
krajach Europy Zachodniej sięgają 45 miliardów EUROkrajach Europy Zachodniej sięgają 45 miliardów EURO
Ocenia się, że w 2020 roku ilość osób wykazujących Ocenia się, że w 2020 roku ilość osób wykazujących
cechy uczulenia będzie większa niż osób zdrowychcechy uczulenia będzie większa niż osób zdrowych
Czynniki wpływające na rozwój chorób Czynniki wpływające na rozwój chorób alergicznychalergicznych
Zanieczyszczenie środowiska:Zanieczyszczenie środowiska:• spalanie węglaspalanie węgla• dym przemysłowydym przemysłowy• zanieczyszczenie motoryzacyjne (tlenek azotu, ozon, zanieczyszczenie motoryzacyjne (tlenek azotu, ozon,
lateks)lateks) AtopiaAtopia Ekspozycja na alergenyEkspozycja na alergeny
• wziewne - pyłki roślin, pleśnie, roztocza, naskórki wziewne - pyłki roślin, pleśnie, roztocza, naskórki zwierzątzwierząt
• długotrwałe przebywanie w zamkniętych, nie długotrwałe przebywanie w zamkniętych, nie wietrzonych pomieszczeniachwietrzonych pomieszczeniach
Eliminacja alergenuEliminacja alergenu
Trudne, ale możliwełatwe
prawie niemożliwe
Prawie ….Prawie ….
Alergeny powietrzno pochodneAlergeny powietrzno pochodne
Postępowanie profilaktycznePostępowanie profilaktyczne - system działań - system działań mających na celu nie farmakologiczne mających na celu nie farmakologiczne postępowanie prowadzące do zmniejszenia postępowanie prowadzące do zmniejszenia wpływu alergenów środowiskowych na chorego w wpływu alergenów środowiskowych na chorego w okresie ostrych objawów chorobowych.okresie ostrych objawów chorobowych.
System zachowań mających na celu System zachowań mających na celu zmniejszenie zmniejszenie prawdopodobieństwaprawdopodobieństwa wystąpienia choroby wystąpienia choroby uczuleniowej u osoby z wysokim ryzykiem uczuleniowej u osoby z wysokim ryzykiem pojawienia się alergii .pojawienia się alergii .
Prewencję przez eliminację alergenów u osoby już Prewencję przez eliminację alergenów u osoby już dotkniętej alergią. dotkniętej alergią.
Astma...Astma...
Jest Jest przewlekłąprzewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy której uczestniczy wielewiele komórek i substancji przez nie komórek i substancji przez nie uwalnianych.uwalnianych.
Przewlekle Przewlekle zapalenie jest przyczynązapalenie jest przyczyną nadreaktywnościnadreaktywności oskrzeli, prowadzącej do oskrzeli, prowadzącej do nawracającychnawracających epizodów epizodów świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy w nocy lub nad ranemlub nad ranem..
Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana obturacja obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniuoskrzeli o zmiennym nasileniu, często , często ustępująca ustępująca samoistnie lub pod wpływem leczeniasamoistnie lub pod wpływem leczenia
Następstwa procesu zapalnegoNastępstwa procesu zapalnego
Zwężenie światła oskrzeliZwężenie światła oskrzeli Obrzęk i przekrwienie błony śluzowejObrzęk i przekrwienie błony śluzowej Ubytki w nabłonku dróg oddechowych – złuszczanie Ubytki w nabłonku dróg oddechowych – złuszczanie
nabłonka migawkowegonabłonka migawkowego Bezpośredni skurcz mięśni gładkich oskrzeliBezpośredni skurcz mięśni gładkich oskrzeli Śluzowe czopyŚluzowe czopy Pośredni skurcz poprzez mechanizmy neurogennePośredni skurcz poprzez mechanizmy neurogenne Pogrubiała ściana oskrzeli (dwukrotnie)Pogrubiała ściana oskrzeli (dwukrotnie)
- Przekrwienie, obrzęk śluzówki, nacieki z komórek zapalnych, Przekrwienie, obrzęk śluzówki, nacieki z komórek zapalnych, odkładanie kolagenu, przerost mięśni gładkich, hiperplazja komórek odkładanie kolagenu, przerost mięśni gładkich, hiperplazja komórek kubkowych, hiperplazja gruczołów śluzowych + czopy śluzowekubkowych, hiperplazja gruczołów śluzowych + czopy śluzowe
Astma...Astma...
Jeffery PK
AstmaNormalne
Wywiad – czy to jest astma?Wywiad – czy to jest astma?
Atopia w rodzinie. Atopia w rodzinie. Sezonowość w występowaniu objawów.Sezonowość w występowaniu objawów. Kaszel w nocyKaszel w nocy lub lub po wysiłku.po wysiłku.
Powtarzające się ‘infekcje układu oddechowego’ Powtarzające się ‘infekcje układu oddechowego’
lub „świszczące zapalenie oskrzeli”. lub „świszczące zapalenie oskrzeli”.
Odmowa brania udziału w ćwiczeniach Odmowa brania udziału w ćwiczeniach
fizycznych, zajęciach sportowych fizycznych, zajęciach sportowych
Diagnostyka astmyDiagnostyka astmy
Wywiad.Wywiad. Badanie przedmiotowe.Badanie przedmiotowe. Badanie radiologiczne klatki piersiowej.Badanie radiologiczne klatki piersiowej. Badania pod kątem alergii:Badania pod kątem alergii:
• Testy skórne punktoweTesty skórne punktowe• IgEIgE• Swoiste przeciwciała IgE Eozynofilia w plwocinie i we krwi Swoiste przeciwciała IgE Eozynofilia w plwocinie i we krwi
obwodowejobwodowej• Mediatory zapalne: histamina, cytokiny, leukotrienyMediatory zapalne: histamina, cytokiny, leukotrieny• Testy ekspozycyjneTesty ekspozycyjne
Punktowe testy skórnePunktowe testy skórne
Pomiar PEF (szczytowy przepływ Pomiar PEF (szczytowy przepływ wydechowy).wydechowy).
Spirometria klasyczna.Spirometria klasyczna. Spirometria dynamiczna.Spirometria dynamiczna. Test odwracalności obturacji.Test odwracalności obturacji.
Badania czynnościowe Badania czynnościowe układu oddechowegoukładu oddechowego
Diagnosis
Badanie spirometryczne
Diagnosis
Pomiar PEF
Diagnosis
Zaostrzenie astmy
Dni
PEF
zaostrzenie
Ciężki napad
Łagodny napad
Pomiary PEF
Przed b-2mimetykiemPo b-2 mimetyku
Ranek = MWieczór = E
Kolejne dni
PE
F (
litre
s/m
inu
te)
Diagnosis
Pomiary PEF w astmie
Badania czynności układu oddechowego
Przykład koła służącego do określenia wartości należnej PEFR
Badania czynności układu oddechowego
Przykłady pikflometrów dla dzieci młodszych (5.–6. rż)
Badania czynności układu oddechowego
Przykłady pikflometrów dla dzieci starszych i dorosłych
Schemat spirogramuSchemat spirogramu
Pomiar FEV1
Skąd się bierze FEV1 ?Skąd się bierze FEV1 ? Diagnosis
Krzywa objętość-czas - FEV1
1Czas (sec)
2 3 4 5
FEV1
Objętość
Zdrowy
Astmatyk (po lekurozkurczowym)
Astmatyk (przed lekiem rozkurczowym)
Test bronchodilatacyjny (+)
Naturalny przebieg astmy dziecięcejNaturalny przebieg astmy dziecięcej
naprzemienne występowanie okresów zaostrzeń i naprzemienne występowanie okresów zaostrzeń i okresów bezobjawowychokresów bezobjawowychustąpienie objawów w okresie dojrzewania – ustąpienie objawów w okresie dojrzewania – remisja, remisja, nie wyleczenie!nie wyleczenie!
Naturalny przebieg astmy wczesnodziecięcejNaturalny przebieg astmy wczesnodziecięcej – – obturacja przetrwała do wieku szkolnegoobturacja przetrwała do wieku szkolnego – – przemijająca obturacjaprzemijająca obturacja
Obraz kliniczny astmy oskrzelowejObraz kliniczny astmy oskrzelowej
Astma u dzieciAstma u dzieci
Kaszel nocny, napadowy kaszel nawracający Kaszel nocny, napadowy kaszel nawracający
po infekcjach czy niechęć po infekcjach czy niechęć
do uczestnictwa w zajęciach sportowych do uczestnictwa w zajęciach sportowych
mogą być jedynymi objawami astmy.mogą być jedynymi objawami astmy.
ZapobieganieZapobieganie
Pierwotne – zapobieganie rozwojowi astmyPierwotne – zapobieganie rozwojowi astmy Wtórne – zapobieganie zaostrzeniom astmyWtórne – zapobieganie zaostrzeniom astmy
• Zmniejszanie ekspozycję na alergenyZmniejszanie ekspozycję na alergeny• Unikanie dymu papierosowegoUnikanie dymu papierosowego• Unikanie infekcjiUnikanie infekcji• Unikanie zanieczyszczonego środowiskaUnikanie zanieczyszczonego środowiska• Unikanie czynników drażniących (dymy, farby, lakiery)Unikanie czynników drażniących (dymy, farby, lakiery)• Jak najdłużej karmić niemowlę piersiąJak najdłużej karmić niemowlę piersią• Edukacja rodzin alergicznychEdukacja rodzin alergicznych• Wczesne leczenie profilaktyczne przy objawach chorobyWczesne leczenie profilaktyczne przy objawach choroby
Sprawdź w praktyceSprawdź w praktyce
˝Jeśli z powodu biegania, ćwiczeń czy ˝Jeśli z powodu biegania, ćwiczeń czy każdego innego rodzaju wysiłku pojawiają się każdego innego rodzaju wysiłku pojawiają się trudności w oddychaniu- nazywa się to trudności w oddychaniu- nazywa się to astmą...˝astmą...˝
Aretjos z Kapadocji, 100 p.n.e. Aretjos z Kapadocji, 100 p.n.e.
Cele leczeniaCele leczenia: :
Jest skuteczne u większości chorych dzieciJest skuteczne u większości chorych dzieci Poprawienie stanu klinicznego przy minimalnej Poprawienie stanu klinicznego przy minimalnej
ilości stosowanych lekówilości stosowanych leków Ograniczenie i wyeliminowanie objawów Ograniczenie i wyeliminowanie objawów
przewlekłychprzewlekłych Zapobieganie zaostrzeniomZapobieganie zaostrzeniom Utrzymanie jak najlepszej funkcji płucUtrzymanie jak najlepszej funkcji płuc Utrzymanie aktywności fizycznej dzieckaUtrzymanie aktywności fizycznej dziecka Zmniejszenie lub wyeliminowanie krótko Zmniejszenie lub wyeliminowanie krótko
działających działających - mimetyków- mimetyków
CeleCele skutecznego leczenia astmyskutecznego leczenia astmy
Trwałe opanowanie objawów chorobowych
Zapobieganie występowaniu zaostrzeń
Utrzymywanie wydolności układu oddechowego na poziomie jak najbardziej zbliżonym do prawidłowego
Utrzymywanie normalnej aktywności życiowej, w tym zdolności podejmowania wysiłków fizycznych
Unikanie działań niepożądanych stosowanych leków
Niedopuszczenie do nieodwracalnego ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe
Niedopuszczenie do zgonu z powodu astmyGINA 2005 w tłumaczeniu MP
Program leczenia astmyProgram leczenia astmy
Edukacja chorych mająca na celu ich współpracę w leczeniu astmy
Ocena i monitorowanie ciężkości astmy – na podstawie objawów oraz wyników badań czynnościowych płuc
Unikanie lub kontrolowanie czynników wyzwalających zaostrzenie astmy
Opracowanie indywidualnych planów leczenia przewlekłego chorych dorosłych i dzieci
Opracowanie indywidualnych planów leczenia zaostrzeń
Opracowanie planu postępowania w razie duszności
Zapewnienie stałej opieki z regularną kontrolną oceną chorych
Leki przeciwastmatyczneLeki przeciwastmatyczne
KONTROLUJĄCE PRZEBIEGKONTROLUJĄCE PRZEBIEG
wziewny glikokortykosteroid (np.. budesonid,flutikazon)
długo działający 2-mimetyk wziewny (LABA) (np. sałmeterol)
wziewne kromony
leki anty-leukotrienowe
pochodne teofiliny
doustne glikokortykosteroidy
SZYBKO USUWAJĄCE OBJAWYSZYBKO USUWAJĄCE OBJAWY
szybko i krótko działający2-mimetyk wziewny (SABA)(np. salbutamol)
szybko i długo działający2-mimetyk wziewny (RABA) (formoterol)
lek przeciwcholinergiczny wziewny(np. bromek ipratropium)
preparat złożonynp. bromek ipratropium + fenoterol)
Dostosowanie inhalatora w zależności Dostosowanie inhalatora w zależności od wieku choregood wieku chorego
Forma najlepsza Forma dopuszczalna Forma niewskazana
Spacer pMDI
Inhalacja suchegoproszku
Nebulizator
Spacerz maską pMDI
Przedział wiekowy
< 2 lata 2–5 lat > 5 lat Dorośli
Leczenie inhalacyjne dawniej ....Leczenie inhalacyjne dawniej ....
...........i dzisiaj...........i dzisiaj
Kontrola astmyKontrola astmy
Brak objawów w ciągu dnia (2 lub mniej w Brak objawów w ciągu dnia (2 lub mniej w tygodniu)tygodniu)
Pełna aktywność fizyczna, łącznie z ćwiczeniamiPełna aktywność fizyczna, łącznie z ćwiczeniami Brak objawów nocnych i przebudzeńBrak objawów nocnych i przebudzeń Brak konieczności używania beta2 mimetyków Brak konieczności używania beta2 mimetyków
na żądanie (2 lub mniej na tydzień)na żądanie (2 lub mniej na tydzień) Prawidłowe wyniki parametrów oddechowychPrawidłowe wyniki parametrów oddechowych Brak zaostrzeńBrak zaostrzeń
Edukacja chorychEdukacja chorych
Dostarczenie zrozumiałej informacji nt. choroby i Dostarczenie zrozumiałej informacji nt. choroby i leczenia oraz konsekwencji nieleczenia leczenia oraz konsekwencji nieleczenia
Szkolenia – szkoły astmy, Szkolenia – szkoły astmy, Samoedukacja pacjentówSamoedukacja pacjentów Umiejętność samodzielnej modyfikacji leczeniaUmiejętność samodzielnej modyfikacji leczenia Utrzymanie zadowalającej jakości życiaUtrzymanie zadowalającej jakości życia Partnerska - współpraca z lekarzem, pielęgniarką Partnerska - współpraca z lekarzem, pielęgniarką