Download - We can do palliative care
We Can Do …Palliative Care
โดย... นพ.คณาวฒ นธกลแพทยเวชศาสตรครอบครว โรงพยาบาลควนเนยง
ทำ�ไมตองpalliative care+concept ภ�พกว�ง+ บ�น/ รพ/
hospice
Continuum of Palliative Care
Symptom• Disease • Distress• Discomfort• Dysfunction
Dx
Disease Rx Palliativ
e RxDeathDying
Person with illness Family
Caregiver
Bereavement
“LIFESS”
“LIFESS”
“LIFESS”
“LIFESS”
“LIFESS”
“LIFESS”
“LIFESS”
ชมชน community ครอบครว family
ผปวย
โรค และระยะของโรค1.2.3.4.5.คว�มทนทกขทรม�น (patient’s suffering)..... cancer pain………………………………………………………………
ความเจบปวย และการรบรตอโรค
ของผปวยIdea(คว�มคด): คดว�เปนโรค...................อยในระยะ.................................................ก�รดำ�เนนของโรค.....................................อนๆ............................................................
Feeling(คว�มรสก):
Function:
Expectation(คว�มค�ดหวง):
SATIRKubler’s
Ross stage
PPS ESAS PCM
Consciousness
Unconsciousness
Behaviour
FeelingPerception
ExpectationYearning
Self
Cognitive-Behaviour Linkage
รตว
ไมรตว
SATIR
I state
You state
Kubler-Ross’s Stages of Dying
Stage I :Shock & Denial “No, not me”
Stage II : Anger “Why me?”Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”Stage IV:
Depression “Yes, me”Stage V :Acceptance
“My time is very close now, and it’s alright”
ใหเวลากบผปวย ยอมรบ รบฟงปญหา
เขาใจ เหนใจ ไมตำาหนใหญาตและเพอนเขามามสวนรวมในการใหกาลงใจยตการสนทนาเมอผปวยไมตองการฟง
Kubler-Ross’s Stages of Dying
Stage I :Shock & Denial “No, not me”
Stage II : Anger “Why me?”Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”Stage IV:
Depression “Yes, me”Stage V :Acceptance
“My time is very close now, and it’s alright”
เปนระยะทยงยากในการดแลอธบายใหญาตเขาใจปฏกรยาทเกดขนอยเคยงขางผปวย ใชทกษะการฟง แสดงความ
จรงใจ ใหความชวยเหลอ ใหผปวยไดระบายความรสก
Kubler-Ross’s Stages of Dying
Stage I :Shock & Denial “No, not me”
Stage II : Anger “Why me?”Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”Stage IV:
Depression “Yes, me”Stage V :Acceptance
“My time is very close now, and it’s alright”
รบฟง เขาใจ และเหนใจ
ชวยเหลอคนหาความจรงในสงทรสกผดนนคนหาสงทผปวยตอรองหรอ
ตกลง เพอชวยจดการให
Kubler-Ross’s Stages of Dying
Stage I :Shock & Denial “No, not me”
Stage II : Anger “Why me?”Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”Stage IV:
Depression “Yes, me”Stage V :Acceptance
“My time is very close now, and it’s alright”
เปดโอกาสใหผปวยระบายความโศกเศรา รบฟงอยางตงใจ เคารพในความเปนสวนตวหลกเลยงการเลาเรองตลกขาขน
เพราะคดวาจะทาใหผปวยแจมใสขน ถามอาการซมเศรามาก พจารณาใหยาตานซมเศราทเหมาะสมจะชวยใหอาการดขนได
Kubler-Ross’s Stages of Dying
Stage I :Shock & Denial “No, not me”
Stage II : Anger “Why me?”Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”Stage IV:
Depression “Yes, me”Stage V :Acceptance
“My time is very close now, and it’s alright”
ระยะนเปนระยะทผปวยเรมผอนคลาย
ยอมรบสงตางๆ ไดควรหากจกรรม
หรอวางแผนการดแลตางๆเพอเพมคณภาพชวตแกผปวยและญาต
PPS
เวนไว ไมตองตอบ กรณไมใชผปวย
ตอบคำาถาม
ชมชน community ครอบครว family
ผปวย
ครอบครวการรบรตอโรคของครอบครว:คดว�เปนโรค................................................อยในระยะ....................................................ก�รดำ�เนนของโรค.......................................Family system: ต�มผงครอบครวFamily Life cycle:
Family stress/problem:
Family coping:
Family resource:
Impact on health:
ชมชน community ครอบครว family
ผปวย
ครอบครวการรบรตอโรคของครอบครว:คดว�เปนโรค................................................อยในระยะ....................................................ก�รดำ�เนนของโรค.......................................Family system: ต�มผงครอบครวFamily Life cycle:
Family stress/problem:
Family coping:
Family resource:
Impact on health:
ผดแล
caregiver
การประเมนผดแล (Care of caregivers) ใชหลกการประเมนอยางองครวม ดแลผดแลตงแตเรมตน ตดตามอยาง
ตอเนอง แสดงความเหนใจเมอมโอกาส และใหคำาแนะนำาทสามารถนำาไปใชไดจรง
-Care: สอบถามรายละเอยดเรองการดแลผปวยวาเปนอยางไรบาง ผดแล ตองทำาอะไรบาง ประเมนขดความสามารถของผดแล
-Affection: ประเมนสภาพทางอารมณ ความรสกตางๆของผดแล-Rest: ผดแลไดพก หรอทำาในสงทตนชอบบางหรอไม-Empathy: แสดงความเหนอกเหนใจเมอมโอกาส-GOAL OF CARE: ถามเปาหมายการดแลวาเปนอยางไร อยากใหเปนอยางไร
ตงเปาหมายการรกษาทเปนจรงรวมกนกบผดแล-Information: ใหความรเรองโรค การพยากรณโรค แนวทางการรกษา-Ventilation: รบฟงผดแล แนะนำาหาผทสามารถพดคยระบายความรสกได-Empowerment: ชนชมใหกำาลงใจในสงทผดแลทำาไดด-Resources: หาผชวยเหลอดานตางๆทจำาเปน
ภาวะเหนอยลาของผดแล (Caregiver burden)
• ความเหนอยลา(Caregiver burden) หรอถงกบ หมด ไฟในการดแลไปเลย (Caregiver burnout)
ผปวยอาจเสยงตอการถกทำาราย หรอทอดทงไดโดยไมไดตงใจ
‘ มกจะกลาวโทษผดแลวา ดแลไมดไมกตญญ ใจราย’ ทำาคนปวยไดลงคอ ซงกยงเปนการซำาเตมความรสก
ผด และความรสกเปนภาระใหกบผดแลมากขนไปอก
รไดอยางไรวาผดแลกำาลงจะหมดไฟ• เปนธรรมด�ของผดแลหลกสำ�หรบผปวยโรคเรอรงหรอผสงอ�ยทพพลภ�พ ทอ�จจะรสกเหนดเหนอย
เบอหน�ยไดในบ�งเวล� แตถ�มคว�มรสกดงกล�วตดตอกนเปนเวล�น�นหรอตลอดเวล� อ�จเปน สญญ�ณเตอนว� ผดแลคนนนกำ�ลงตองก�รคว�มชวยเหลอ ซงไดแกสญญ�ณตอไปน
อยากจะหนไปใหพนความรบผดชอบทดเหมอนทบถมกนมากขนทกทรสกเหมอนกำาลงรบผดชอบทกสงทกอยางอยเพยงคนเดยว กจวตรประจำาวนดชางยงเหยง และวนวายสบสนไปหมด ไมมเวลาไดออกไปขางนอก เขาสงคม หรอทำาธระสวนตว การกน อย หลบนอน ของผดแลเปลยนแปลงไปอยางมาก นำาหนกลด เบออาหาร เบอหนายไปหมด หงดหงด โกรธงายแมกบสาเหตเพยงเลกนอย ไมมสมาธจดจำาสงตางๆ หลงลมแมแตสงสำาคญ ใชยาหรอสารเสพตดมากกวาเดม เชน ยานอนหลบ เหลา บหร
แนวทางสำาหรบผดแลทกำาลงจะเหนอยลา วางแผนการดแลใหด อยาใหเปนภาระตกหนกทใครเพยงคน
เดยวตลอดเวลา ถาเปนไปได อาจจางผอนใหมาทำาหนาทดแลชวคราวเปน
ครงๆ เพอใหผดแลหลกมเวลาพกผอนหรอทำาธระสวนตวบาง
แบงหนาทดานตางๆใหญาตพนองคนอนไดมสวนรบผด ชอบรวมกนบาง เชนภาระคาใชจายในบาน การทำาความ
สะอาดบาน หรอหนาทพาผปวยมาโรงพยาบาลหาเวลาพกผอนไปทำากจกรรมทตนเองชอบบางเพอผอน
คลายความเครยด
แนวทางสำาหรบผดแลทกำาลงจะเหนอยลา
พดคยพบปะสงสรรค เขาสงคมบาง นอกจากบรรเทาความเครยดแลวอาจไดรบคำาแนะนำาในการแกปญหาของตนเองได
ดแลรกษาสขภาพกายของตนเองใหแขงแรงอยเสมอ รจกปลอยวางเสยบาง อยาคาดหวงกบสงรอบตวสงจนเกน
ไป เชน อยากใหผปวยหายขาดจนลกมาเดนได กนเองไดอยากใหญาตทกคนมาชวยดแลกนพรอมหนาตลอดเวลา
แบงเวลาใหกบบคคลอนเปนทรกและบคคลในครอบครว ของตนเองบาง แทนทจะทมเทเวลาทงหมดใหผปวยคน
เดยว สำาหรบบางกรณ อาจจำาเปนตองไปฝากผปวยไวในสถาน
พยาบาลบาง หากผดแลตดธระหรอรสกเกนกำาลงแลว
ชมชน community ครอบครว family
ผปวย
ผดแล
caregiver
ประชม
ครอบครว
Family meeting
Family Meeting
ชมชน community
ครอบครวfamily
ผปวย
ชมชนPt.&Family role:
Resource:
HSS:
Work/School:
Culture:
Religion:
การดแลผปวยระยะสดทาย แบบองครวม รพ .ควนเนยง
ใคร ครอบครวการรบรตอโรคของครอบครว:คดว�เปนโรค................................................อยในระยะ....................................................ก�รดำ�เนนของโรค.......................................Family system: ต�มผงครอบครวFamily Life cycle:
Family stress/problem:
Family coping:
Family resource:
Impact on health:
ชมชนPt.&Family role:
Resource:
HSS:
Work/School:
Culture:
Religion:
โรค และระยะของโรค1.2.3.4.5.คว�มทนทกขทรม�น (patient’s suffering)..... cancer pain………………………………………………………………
ความเจบปวย และการรบรตอโรค
ของผปวยIdea(คว�มคด): คดว�เปนโรค...................อยในระยะ.................................................ก�รดำ�เนนของโรค.....................................อนๆ............................................................
Feeling(คว�มรสก):
Function:
Expectation(คว�มค�ดหวง):
แผนการดแลระยะสน แผนการดแลระยะยาว
( ) 1.ประเมณ PPS score, ESAS( ) 2.Empower ใหผปวยทำากจวตรไดดวยตนเอง( ) 3.บำาบดรกษาอาการทกขทรมานตางๆ ไดแก.............................................................................................................................................................................................................................................................................................( ) 4.ดแลดานจตวณญาณ ………………………………………………………………..………………………………………………..………………………………………………………………..………………
( ) 5.แนะนำาอาการและการดแลในชวงสดทายของชวต(the last hour of life) ( ) 6.ประเมณ และ empowerผดแล(care giver) ***ตามแบบประเมน caregiver***
ADVANCE CARE PLAN1. Patient preference (สงทคนไขตองการ)( )สงคงคางทผปวยยงไมไดทำา หรอปรารถนาจะทำา......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................( )อยากใหใครทำาอะไรให เชน สวดมนต เปดเพลง .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ( ) สถานท ทตองการเสยชวต..................................................................................................................2. Advance directive (เจตนาวาจะรบ/ ไมรบการรกษา ในประเดนใดบาง) ****ตามแบบฟอรม Living will******
3. Proxy nominationสำารวจความตองการของผปวยในประเดน ( ) บคคลทผปวยมอบหมายใหตดสนใจ กรณทไมสามารถตดสนใจเองได(power of attorny).................................................................................................................................................................
( ) 5.แนะนำาอาการและการดแลในชวงสดทายของชวต(the last hour of life)
Last Hours of Life
• Multiple organ failure• Catabolic stage• “Energy preservation stage”
Signs of Dying
1. ออนเพลย งวงซม• ไมตองพลกตวบอย• ใสสายสวนปสสาวะ• พด
คย,สมผส,กอด,รอง ไห อยใกลๆ
2. กน- ดม นอยลง• อยายดเยยด• ใหนำาเกลอจะ
ทรมานนานขน
3. ป�ก-นยนต�แหง• เชดในป�กบอยๆQ1H
( นำ� 1 ล.+ เกลอ 1/2 ชช. + baking soda 1ชช.)
• หยดนำ�ต�เทยม QID
4. เจบปวดลดลง• ลดยาแกปวด• รองครางไมใชปวด• สหนาบอกอาการ
ปวด
Signs of Dying
5. กระสบกระสาย หรอ ประสาทหลอน• Lorazepam(0.5)
Q1/2H• Phenobarb gr. I Q1H
6. หายใจไมเปนจงหวะApneaCheyne-strokes(acid)Air Hunger• O2 ไมมประโยชน
Signs of Dying
7. สงเสยงสำาลกในคอ• เปลยนท�, เชดนำ�ล�ย• ไมตอง O2 & suction• Scopolamine patch
8. มอเทาเยน ผวเปนจำา
ตาเบง ไรแวว• ไมตองวด BP,Pulse• ( ตนไดสต กนไดด)
Signs of Dying
ผนนตายจากไปอยางไมทกขทรมาน
ไมมหวงกงวล
ไดทำาในสงทอยากทำากอนตาย
ไดใชชวตบนปลายอยางสมศกดศรมนษยทสด
การตายดGood death
ชมชน community ครอบครว family
GRIEF
โศกเศรา
PALLIATIVE CARE
การดแลแบบประคบประคอง
