TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DEĞİŞİK TOPRAK PROFİLLERİNİN
OLUŞUMU, SINIFLANDIRILMASI VE ÖZELLİKLERİ
İsmail Fatih ORMANCI
Danışman Prof. Dr. Mesut AKGÜL
YÜKSEK LİSANS TEZİ TOPRAK ANABİLİM DALI
ISPARTA - 2007
i
İÇİNDEKİLER Sayfa
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………… i
ÖZET………………………………………………………………………... ii
ABSTRACT………………………………………………………………… iii
TEŞEKKÜR………………………………………………………………… iv
ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………. v
ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………... vi
1.GİRİŞ……………………………………………………………………… 1
2. KAYNAK ÖZETLERİ………………………………………………….. 3
2.1. Toprak Oluşumu ……………..……………………………………… 3
2.2. Toprakların Sınıflandırılması………………………………………... 6
2.3. Alanda Yapılmış Önceki Çalışmalar………………………………… 7
3. MATERYAL VE METOT…………………………………………….. 10
3.1. Materyal……………………………………………………………… 10
3.1.1. Coğrafi Konum…………………………………………………... 10
3.1.2. İklim……………………………………………………………... 10
3.1.3. Jeolojik Yapı…………………………………………………….. 12
3.1.4. Bitki Örtüsü……………………………………………………… 13
3.1.5. Fizyoğrafya………………………………………………………. 13
3.2. Metot….……………………………………………………………… 14
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ………………………………………….. 17
4.1. Profil Tanımlamaları ve Analiz Sonuçları……………………………. 17
5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA………………………………………….. 35
5.1. Profillerin Oluşumu…………………………………………………... 35
5.2. Profillerin Sınıflandırılması…………................................................... 37
5.2.1. Profillerin Toprak Taksonomisine Göre Sınıflandırılması……...... 37
5.2.2. Profillerin FAO/UNESCO Sistemine Göre Sınıflandırılması……. 39
5.3. Öneriler.......………………………………………………….............. 41
6. KAYNAKLAR…………………………………………………………… 42
ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………. 45
ii
ÖZET
TABAN ARAZİ ÜZERİNDEKİ DEĞİŞİK TOPRAK PROFİLLERİNİN
OLUŞUMU, SINIFLANDIRILMASI VE ÖZELLİKLERİ
İsmail Fatih ORMANCI
Bu çalışmanın amaçları, taban pozisyonunda, bazı morfolojik özellikler bakımından
farklı toprak bireylerinin özelliklerini tanımlamak, oluşum koşulları ve toprak
özellikleri arasındaki ilişkileri yorumlamak ve toprakları sınıflandırmaktır.
Araştırmaya konu olan Kumacık Ovası, Batı Akdeniz bölgesinde Isparta ilinin 15 km
kuzeyinde yer almaktadır.
Temel özellikler bakımından anlamlı farklılıklar gösteren komşu birimler üzerinde
açılan 6 toprak profil çukuru tanımlanarak horizon esasına göre 30 adet bozulmuş ve
bozulmamış toprak örneği alınmış mekanik analiz, tane yoğunluğu, kütle yoğunluğu,
tarla kapasitesi, porozite, pH, kireç, organik madde, katyon değişim kapasitesi,
değişebilir katyonlar, elektriksel iletkenlik, serbest demir oksitler ve elverişli fosfor
analizleri yapılmıştır.
Toprak profilleri toprak taksonomisine göre yapılan sınıflandırmada 1. ve 2. profiller
Typic Hydraquent alt grubu, 3. ve 5. profiller Typic Xerofluvent alt grubu, 4. profil
Vertic Haploxerept alt grubu ve 6. profil Vertic Haploxeroll alt grubu olarak
sınıflandırılmıştır. Aynı profiller FAO/UNESCO sınıflandırma sistemine göre 1. ve
2. profiller Calcaric Gleysol grubu, 3. ve 5. profiller Calcaric Fluvisol grubu, 4.
profil Vertic Cambisol grubu ve 6. profil Mollic Fluvisol grubu olarak
sınıflandırılmıştır.
ANAHTAR KELİMELER: Toprak oluşumu, toprak profili, toprak sınıflama.
iii
ABSTRACT
FORMATION, CLASSIFICATION AND PROPERTIES OF DIFFERENT
SOIL PROFILES ON BASELAND
İsmail Fatih ORMANCI
The objectives of this study, carried out on baseland, were description and
classification of soils, interpretation of relationships among soil profile
characteristics, soil environment and forming factors and processes. The Kumacık
plain is situated in Western Mediterrian Region and 15 km north of Isparta province.
In this study, the planned analysis were made to soils on 30 disturbed and
undisturbed soil samples taken from defined horisons of six soil profiles dug on soil
individuals which have significant morphological differences. Profile description,
particle size disturbation analysis, spesific gravity, bulk density, field capacity,
porosity, pH, lime content, cation Exchange capacity, exchangable cations, electrical
conductivity, free Fe2O3 and available phosporus values were used in differntiating
of soils.
Soil profiles were classified according to soil taxonomy as fallows; First and 2 th.
profiles as Typic Hydraquent sub group, 3 th. and 5 th. profiles as Typic Xerofluvent
sub group, 4 th. profile as Vertic Haploxerept sub group and 6 th. profile as Vertic
Haploxeroll sub group. These profiles were classified according to FAO/UNESCO
system as follows; First and 2 th. profiles as Calcaric Gleysol group, 3 th. and 5 th.
profiles as Calcaric Fluvisol group, 4 th. profile as Vertic Cambisol and 6 th. profile
as Mollic Fluvisol group.
KEYWORDS: Soil formation, soil profile, soil classification.
iv
TEŞEKKÜR
Tez konumun seçiminden araştırmamın sonuçlandırılmasına kadar her türlü
katkılarıyla çalışmalarımı yönlendiren, araştırmamın her aşamasında ilgi ve desteğini
gördüğüm değerli hocam Prof. Dr. Mesut AKGÜL’e, araştırmamın her aşamasında
özellikle arazi çalışmalarında ilgi ve desteğini gördüğüm değerli hocam Dr. Metin
MÜJDECİ’ye, Toprak bölümünün diğer öğretim üyeleri, çalışanları, öğrencileri ve
araştırmayı mali yönden destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Fonu (BAP 1281-YL-06 nolu proje)’na teşekkür ederim.
Ayrıca tez çalışmam sırasında her türlü maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen,
babam Neşet ORMANCI, annem Nermin ORMANCI ve dayım Opr.Dr. Mehmet
ŞENYÜZ’e teşekkür ederim.
İsmail Fatih ORMANCI
ISPARTA - 2007
v
ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa
Şekil 1. Çalışma Alanının Coğrafi Konumu………….…………... 10
Şekil 2. Çalışma Alanının Walter’a Göre İklim Diyagramı……… 11
Şekil 3. Çalışma Alanının Jeoloji Haritası……..…………............ 12
Şekil 4. Çalışma Alanının Topoğrafyası…………………………. 14
Şekil 5. Çalışma Akış Diyagramı…………………………............ 14
Şekil 6. Landsat ETM+ 6,4,1 Bant Kombinasyonlu ve Açılan Profil Yerlerini Gösterir Uydu Görüntüsü………………………………………………... 16
Şekil 7. 1 Nolu Profilin Fotoğrafı………………………………… 18
Şekil 8. 2 Nolu Profilin Fotoğrafı………………………………… 21
Şekil 9. 3 Nolu Profilin Fotoğrafı…………………………............ 24
Şekil 10. 4 Nolu Profilin Fotoğrafı…………………………............ 27
Şekil 11. 5 Nolu Profilin Fotoğrafı…………………………............ 30
Şekil 12. 6 Nolu Profilin Fotoğrafı…………………………............ 33
vi
ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa
Çizelge 1. Isparta İline Ait Uzun Yılların Ortalama İklim Verileri.......... 11
Çizelge 2. 1 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları……………........... 19
Çizelge 3. 1 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları……………........ 19
Çizelge 4. 2 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………….......... 22
Çizelge 5. 2 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları……………........ 22
Çizelge 6. 3 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………….......... 25
Çizelge 7. 3 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları...…………........ 25
Çizelge 8. 4 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………….......... 28
Çizelge 9. 4 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları…….…….......... 28
Çizelge 10. 5 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………….......... 31
Çizelge 11. 5 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları…………........... 31
Çizelge 12. 6 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları…………..…....... 34
Çizelge 13. 6 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları………...…....... 34
Çizelge 14. Çalışma Alanı Topraklarının Toprak Taksonomisi ve
FAO/UNESCO’ya Göre Sınıflandırılması…………..…...... 40
1
1. GİRİŞ
Dünyada ve ülkemizde artan nüfus ile birlikte tarım ürünlerine olan ihtiyaç giderek
artmakta ve tarım ürünlerinden elde edilecek verimin yükseltilmesi gerekmektedir.
Bu durum doğal kaynaklar üzerine özellikle topraklara büyük baskı uygulamakta ve
bu baskılar arazi bozulmasına neden olmaktadır. Üretim alanlarının üst sınırlarına
varılmış olması mevcut üretim alanlarının sürdürülebilir kullanımını
gerektirmektedir. Bu aşamada, mevcut problemlerin tespiti ve çözümü
gerekmektedir. Sorunları gidermek için mevcut toprakların tüm karakteristikleri ile
üretimde uygulanan yönetim teknikleri belirlenmeli, elde edilen sonuçlar da
toprakların sürdürülebilir kullanımına hizmet edebilmelidir.
Bitkiler için değişmez bir dayanak noktası ve besin kaynağı olan toprakların, özellik
ve davranışlarının öğrenilmesi ve gereksinimlerinin belirlenmesi, ülke tarımının
geleceği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, toprakların arazi ve
laboratuarda sistemli bir şekilde incelenmesi sonucu, toprak ve bitkiler arasındaki
ilişkiler bilimsel olarak ortaya çıkarılarak ve elde edilen sonuçların değerlendirilmesi
ile bitki yetiştiriciliği ve üretim artışının sağlanması mümkün olacaktır.
Ülkemizde işlenerek tarım yapmaya elverişli alan yaklaşık 27,7 milyon hektardır. Bu
miktar arazi, Türkiye'nin toplam arazi miktarının sadece % 34,6’sına karşılık
gelmektedir. Ülke arazilerinin tamamı tarımsal kullanıma alınmış hatta işlenerek
tarım yapılabilecek alanların sınırı tarıma uygun olmayan yaklaşık 5,5 Milyon
dekarlık VI ve VII sınıf arazilerin kullanıma açılmış olmasıyla aşılmış durumdadır.
Artık yeni araziler açılarak tarımsal üretimi arttırmak mümkün değildir. Bu nedenle
yapılacak tek işlem mevcut olan arazilerin en azından bugünkü üretkenliklerinin
korunması ve birim alandan alınan ürün miktarının sürdürülebilir oranda
arttırılmasının sağlanmasıdır (Sarı, 1998).
Topraklar, beş temel faktörün etkisi altında oluşur ve özelliklerini kazanırlar
(Jenny,1941; Dinç vd., 1987). Belirli bir yörede oluşmuş herhangi bir toprak
çeşidinin, özelliklerine bağlı olarak kendine özgü kullanım biçimi ve yönetim isteği
2
vardır. Zira toprağın sahip olduğu karakteristikleri ve kalitesi onun davranışlarını
önemli ölçüde etkilemektedir (Dinç vd., 1987).
Farklı niteliklere sahip toprakların en üretken şekilde kullanılması amaçlandığında
çeşitli kullanım türlerinin gereksinimleri dikkate alınarak bir planlamaya gidilmesi
zorunludur. Bu nedenle çok karmaşık bir yapıya sahip olan topraklarında bitkiler,
hayvanlar ve diğer objeler gibi sınıflandırılması zorunluluğu vardır (Roberts, 1979).
Genel anlamda sınıflama insanlar tarafından kendi amaçlarına hizmet edecek
biçimde yapılmış gruplamalar ve düzenlemeler şeklinde tanımlanabilir. Toprak
sınıflaması ise toprakların önemli karakteristiklerini hatırlamamıza, onlar hakkındaki
bilgilerimizi sentez yoluyla birleştirmemize, bunların birbirleri ve çevre ile olan
ilişkilerini görmemize yardım etmektedir. Toprak sınıflamasında kazanılan
deneyimlerin benzer toprakların kullanıma yönelik pratik önemi bulunmaktadır
(Dinç vd., 1987).
Bu çalışmanın amacı, Bozanönü – Senirce – Bayat kasabaları arasında kalan, taban
pozisyonunda düze yakın eğimli ve çevresine göre düşük kotlarda yer alan benzer
oluşum koşullarına sahip olmalarına rağmen, bazı morfolojik özellikler bakımından
farklı özellikler gösteren toprak bireylerinin özelliklerini tanımlamak, oluşum
koşullarını tartışmak, toprak özellikleri arasındaki ilişkileri yorumlamak ve toprakları
sınıflandırmaktır.
3
2. KAYNAK ÖZETLERİ
2.1. Toprak Oluşumu
Toprak genesisi hakkında ilk esaslar Rusya’da Dokuchaev (1879) tarafından ortaya
koyulmuş ve toprakların beş faktörün karşılıklı etkileri sonucunda oluştuğu
savunulmuştur. Toprak oluşumu devamlı bir süreç olduğu kabul edilmiştir.
Yeryüzünde var olan toprakların tümünün, herhangi bir andaki durumu geçicidir. Her
bir toprak çeşidi, ortaya çıkıp, kaybolan ve tekrar ortaya çıkan bir durumu temsil
eder. Yani devamlı bir oluşum ve başkalaşım içerisindedirler (Şimşek, 2000).
Fitzpatrick (1978) ise toprakları, dünya’yı çevreleyen dört küresel kabuğun “Sferin”
(Atmosfer, Hidrosfer, Biyosfer ve Litosfer) birbirine girişim yaptığı yerlerde
oluşabilen doğal varlıklar olarak tanımlamıştır (Dinç vd., 1987).
Gerçekte toprak oluşu karmaşık faktör ve olaylar grubunu içermektedir. Bu faktör ve
olaylar; toprak oluşumunun daha kolay anlaşılmasını sağlamak amacıyla ana
maddenin birikimi (Jeogenesis) ve profil içinde farklılaşma ile horizonların oluşumu
(Pedogenesis) olarak iki ana grupta incelenebilir (Şimşek, 2000).
Toprak çeşitleri ve topraklar arasındaki farklılıklar söz konusu olduğunda toprak
genetiğinin genel kuramı olan “toprak oluş faktörleri” (ana materyal, topoğrafya,
zaman, iklim, canlılar) akla gelirse de toprak ve çevre şartları arasındaki ilişki tek
başına toprak oluşum mekanizmasının açıklamaya yetmez. Çünkü bir toprağın oluşu
ve karakteristiklerinin ortaya çıkışı profilde aktif rol oynayan fiziksel, kimyasal ve
biyolojik olayların değişik çevrelerdeki farklı katkı ve etki derecelerine bağlıdır
(Dinç ve ark, 1987).
Alüviyaller her bölgede rastlanabilen topraklar olup diğer topraklara oranla genelde
tekstür, drenaj gibi birkaç özelliği kısa aralıklarla ve sık değişmektedir. Bu nedenle
bunların bir tek tipik profille alüviyal olarak simgelenmesi oldukça güçtür (Young,
1976; Dinç vd., 1987).
4
Alüviyal topraklar akarsular tarafından depolanmış genç sedimentler üzerinde yer
alan düz ve düze yakın eğimli AC horizonlu genç topraklar olup hiçbiri, vejetasyon
ve zaman faktörlerinin etkisi altında kalacak kadar yaşlı değildirler (Oakes, 1958).
Alüviyallerde genetik toprak horizonları yer almakta ve bu toprakların profillerinde
görülen farklı tekstür ve renkteki katmanların varlığı ise genellikle jeolojik işlemlerin
ürünü olarak bulunmaktadır (Soil Survey Staff, 1999).
Alüviyal ana maddeler, genellikle çok geniş alanlardan erozyonla koparılıp getirilen
sedimentler olduklarından kimyasal ve mineralojik bileşimleri çok farklı, tane
büyüklüğü ve dizilimi bulunduğu fizyoğrafik üniteye göre değişen pekişmemiş
materyallerdir (Özbek vd., 1981).
Aluviyal toprakların karakteristikleri nehir taşkın düzlüklerinde ve delta ağızlarında
alüviyal materyalin değişkenliği nedeniyle büyük farklılıklar göstermektedir.
Dünyada birçok nehir tarafından depolanan alüviyal depozitler üzerinde farklı
topraklar gelişmiştir (Fitzpatric, 1978).
Alüviyal anamateryaller üzerinde gelişen topraklar tüm yeryüzünde çok az bir alan
(590 milyon hektar) kaplamakla birlikte insanların gereksinimlerinin yaklaşık üçte
birini sağlamaktadır (Kellog ve Orvedal, 1969; Dinç vd., 1987). Türkiye de tarıma
elverişli ülke topraklarının % 16,4’ünü alüviyaller (4,1 milyon hektar) oluştururlar
(Canpolat, 1981).
Türkiye de deltalar ve çeşitli büyüklükteki akarsu vadilerinde yer alan alüviyal
topraklar, yüksek arazilerin zonal topraklarına göre daha elverişlidir. Alüviyal
toprakların bu denli üretken olmaları tarımsal üretime elverişli, fiziksel, kimyasal ve
mineralojik karakteristiklerinden ileri gelmektedir. Bir başka ifadeyle genellikle düz
ve düze yakın topografyalarda yer alan alüviyal topraklar bitkilere yeteri kadar kök
derinliği sağladıkları gibi kolay ayrışabilen birçok besin elementi minerallerini de
ortamda bulundururlar (Özbek vd., 1981).
5
Yeni toprak taksonomisine göre alüviyal topraklar; pek az profil gelişimi gösteren ve
ochric epipedon dışında tanımlama horizonları henüz oluşmamış genç topraklar
şeklinde tanımlanmakta ve entisol ordosunun fluvent alt ordosu içinde
sınıflandırılmaktadır (Soil Survey Staff, 2003).
Alüviyal toprakların bazıları uzun süreli su etkisiyle şekillenirler. Morfolojik
karakterlerini taban suyu etkisinde kazanan bu topraklar hidromorfik alüviyal
topraklar olarak tanımlanırlar. Hidromorfik alüviyal topraklar, oluşumlarını su etkisi
altında sürdüren intrazonal topraklardır. Topografyaları düz veya çukur olduğundan
taban suyu yüksektir. Taban suyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile alt katları
sürekli olarak yaştır. Taban suyu seviyesindeki yükselip alçalmalar, su seviyesinin
üstünde kalan katlarda, ardışık yükseltgenme ve indirgenme olaylarına yol açar.
Dolayısıyla bu katlarda mavimsi gri renkli indirgenme ve kırmızımsı renkli
yükseltgenme (oksitlenme, pas) lekeleri oluşur. Taban suyu düzeyinin altındaki
katlar tümüyle gleyleşmiş olup, içlerinde bitki köklerinin çürümesinden oluşan siyah
lekeler görülür. Derinlikleri fazla ise de gleyleşmiş katlar bitki kök bölgesini
sınırlandırmaktadır. Bu topraklarda doğal bitki örtüsü çayır ve mera otları ile saz,
kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerden oluşmaktadır (Dorronsoro vd., 2004).
Toprağa eklenen organik madde, sıcak ve kurak yaz aylarına rağmen ıslaklık
nedeniyle yavaş yavaş ayrışır. Bu yüzden etrafındaki diğer mineral topraklardan daha
fazla organik madde içermektedir. Ayrışma düzeyine bağlı olarak organik madde
kapsamları aşağı katmanlara doğru azalmaktadır. Bitki artıklarının ayrışıp, mineral
maddeyle karışmasıyla koyu renkli yüzey horizonu oluşur. Yüzey altı katmanında
gleyleşme olaylarının etkili olduğu B horizonu oluşur. Taban suyunun her zaman
bulunduğu alt katmanlar ise C horizonu olarak adlandırılmaktadır (Gürbüz vd.,
2003).
Alüvial toprakların bir diğer şekli de Alüvial fanlardır ve Bajadalar diye de
isimlendirilebilmektedirler. Bajadalar sediment yüklü (çamur akıntıları) aralıklı
akıntılar sayesinde oluşan çok derin topraklardır. Alüvial fanın yatay yönde karışıp
harmanlanmasıyla oluşurlar. Bir dağ sırasının başından daha sık olarak iç havzalara
doğru olmak üzere taşkın ovasına kadar uzanırlar. Bajadalar yamaçtan uzaklaştıkça
6
artan bir şekilde ince tekstüre sahip olurlar. Bir Bajadanın üst sınırı genellikle bir
pediment eğimi ile karışmıştır (Anonim, 1997).
2.2. Toprakların Sınıflandırılması
Sınıflandırma sistemleri, çeşitli amaçlara hizmet için insanlar tarafından kurulmuştur.
En iyi sınıflama sistemi, kurulma amacına en iyi hizmet edendir. İnsanların çok
çeşitli amaçlarının bulunması, birçok sınıflandırma sistemlerinin kurulmasına neden
olmuştur. (Kellogg ve Orvedal, 1969; Dinç,1987)
Sarı vd (1986) Alfisol ve Inceptisol ordolarına ait profillerde, karstik toprakların
oluşu, önemli fiziksel, kimyasal ve mineralojik özellikleri ve sınıflandırması üzerine
yapılan çalışmada, 2 profilde başat olarak kaolinit kil mineralini sırasıyla smektit,
illit ve vermikulit kil mineralleri izlediğini diğer profilde ise başat kil mineralinin
smektit olduğunu bulmuşlardır.
Sahu vd (1986), Orissa’daki (Hindistan) bazı Entisol’lerin mineralojisini ve
genesisini araştırmışlardır. Marandi Havzasındaki dağ arazileri ve düz ovalarda
konumlanmış iki alüviyal toprağın morfolojik fiziko-kimyasal ve mineralojik
araştırmaların sonuçları tartışılmıştır. Düz ova toprağının mineralojik bileşiminde
feldispat, epidot ve smektit baskın olduğu belirtilmiştir. Düz ova toprakları Typic
Ustifluvent olarak nitelendirilmiş, Typic Ustorhent olarak nitelendirilen, dağ arazisi
toprağının smektit, mika, illit ve kaolinitce zengin olduğu bildirilmiştir.
Şenol ve Dinç (1986), Akdeniz Bölgesi’nde Topraksu tarafından tanımlanan ve 1938
eski Amerikan sınıflama sistemine göre sınıflandırılan, Antalya, Doğu Akdeniz,
Seyhan ve Ceyhan havzası topraklarını inceleyerek her birini toprak taksonomisi ve
FAO/UNESCO dünya toprak haritası lejantına göre yeniden sınıflandırmışlardır.
Büyük toprak gruplarını temsilen profillerin toprak taksonomisine göre sınıflaması
sonucu bu topraklar, Alfisol, Aridisol, Entisol, Histosol, Inceptisol, Mollisol ve
Vertisol ordolarında toplanmış ve 19 büyük grup, 43 alt grup ayırdedilmiştir.
FAO/UNESCO sınıflandırma sistemine göre ise 13 sınıf saptanmıştır.
7
Özus vd. (1991), Silifke ovası topraklarının oluşu, önemli özellikleri ve
sınıflandırılması üzerine yaptıkları çalışmada, Göksu nehrinin depozitleri yanısıra
yan alüviyaller üzerinde oluşmuş 6 farklı fizyografik ünite üzerinde 8 ayrı toprak
serisi saptamışlardır. Bu seriler, genellikle çok kireçli (% 40-50) olup siltli, kil-tınlı
tekstüre sahiptir. Saptanan toprak serilerini Toprak taksonomisine göre Xerofluvent,
Halaquept, Fluvaquent, Xerochrept ve FAO-UNESCO’ya göre de Calcaric Fluvisol,
Gleyic Solonchak, Chromic Cambisol olarak sınıflandırılmışlardır.
2.3. Alanda Yapılmış Önceki Çalışmalar
Domunt ve Kerey (1975) tarafından Eğirdir gölü güneyinde Beydağları ile Anamos
Geyik Dağı arasında kalan alanda, stratigrafik ve tektonik özellikler açısından
birbirleriyle farklılık gösteren üç farklı birlik belirlenmiştir. Bunlardan Karacahisar
birliği içinde iki değişik Paleozoyik temel ayırtlanma, güneybatıdaki Kambriyen-
Orta Kambriyen yaşlı birimlerin epimetomorfik şistlerden oluştuğu ifade edilmiştir.
Kambriyen yaşlı Sarıçiçek şistleri ile kuzeydoğudaki muhtemel Devoniyen-
Karbonifer yaşlı Bozburun şistlerinin önemli temel birimleri olduğu ve bu iki temel
birimle Triyas’ın tektonik bir hatla ayrıldığını belirten araştırmacılar ikincil birlik
ofiyolit birliğinin çeşitli yaşta kireçtaşı blokları ve radyolarit içeren, serpatinleşmiş
peridodit ve ultrabazik kayaçlardan oluştuğu belirlenmiştir. Üçüncül birlik olan Jura-
Erken Kretase yaşlı Dulup birliğinin ofiyolitli birlik üzerine tektonik olarak oturduğu
ve başlıca dolomit ve kireçtaşı ile temsil edildiği öne sürülmektedir. Neojen yaşlı
tortulların otokton ve allokton birlikler üzerine uyumsuz olarak geldikleri ifade
edilmektedir.
Karaman (1989), Gönen-Atabey arasındaki bölgenin jeolojisini açıklamaya
çalışmıştır. Yörede yer alan kayaçlar otokton ve allokton olarak iki büyük gruba
ayırmış ve kaya birimleri arasındaki stratigrafik ve tektonik ilişkileri aydınlatmaya
çalışmıştır.
Aşık (1992) tarafından Gümüşgün-Gönen-Atabey arasındaki bölgenin jeolojisini,
stratigrafisini, tektoniğini ve ekonomik durumunu saptamak için bir çalışma
8
yapılmıştır. Araştırma bölgesinde yer alan kaya birimleri allokton ve otokton
konumlu olarak başlıca iki gruba ayrılmıştır. Araştırma bölgesinde yüzeylenme veren
kayaçlar tortul, ultramorfik ve volkanik kayaçlar olmak üzere başlıca üç gruba
ayrılırlar. Bunlardan tortullara ait en yaşlı formasyonu Akdağ kireçtaşları
oluşturmaktadır. Diğerlerini de konglomeralar ve flişler meydana getirmektedir.
Akdağ kireçtaşları Jura-Alt Kretase konglomeralar Eosen ve flişler ise Oligosen
yaşlıdır.
Görmüş vd. (2003) tarafından eski göl çökelleri Senirce ve Bozanönü garı çevresinde
üç ayrı yerden ölçülmüş ve özellikleri incelenmiştir. Senirce köyü içerisinde
yüzeylenen ve SEN1 olarak isimlendirilen kesitte, eski göl çökelleri koyu sarı-gri
renkli çakıllardan oluşur. % 99’ unu kireçtaşı kökenli çakıllar oluşturur. Çok az
miktarda da ofiyolit tanelerine rastlanmıştır. Bozanönü garı civarındaki ilk kesitte
SEN2 olarak adlandırılmıştır ve bu eski göl çökelleri, sarımtırak ve gri renkli çakıllı
ve volkanoklastik düzeylerden oluşur. Bozanönü garı civarında ve SEN2 kesitine ait
çökellerin alt seviyeleri ya da yanal geçişleri olan kumlu çakıllar, kumlar ve çakıllar
sarımtırak ve kahverengi olarak gözlenir bu kesit de SEN3 olarak adlandırılmıştır.
SEN1 ölçülü kesitte eski göl sedimanlarının toplam kalınlığı yaklaşık 10 metre,
SEN2 kesitinde 20 metre, SEN3 ölçülü kesitinde 8 metre olarak ölçülmüştür. Eski
göl sedimanlarının ova çökelleri altında 50 metre ve daha fazla kalınlığa ulaştığı
görülmektedir. Ayrıca birimin 930 m kotuna ulaşan mostraları eski gölün etki
alanlarının yorumlanmasında önemli bir veri olarak değerlendirilmiştir
Tarım toprakları çoğunlukla düz taban araziler üzerinde yer alırlar. Türkiye’nin
toplam arazi varlığının % 36,1’ini oluşturan 27.699.003 ha.’lık bölümü işlenmekte
olup bu arazilerin %65,6’sını oluşturan 18 181 164 ha’lık bölümü düz veya düze
yakın araziler üzerinde yer almaktadır. Bunun yanında bu arazilerin önemli kısmı da
taban pozisyonlarda yer almaktadır (Anonim, 1987).
Başayiğit vd. (2002) tarafından yapılan Atabey ovası topraklarının etüdünde toplam
tarım alanlarının %64’ü düz-düze yakın eğimde olduğu belirlenmiş ve bu tür
9
topraklarda, yoğun tarımda sıklıkla karşılaşılan drenaj, tuzluluk-alkalilik ve besin
elementi elverişliliği ile ilgili problemler oldukça yaygın olduğu görülmüştür.
Akgül vd. (2002) tarafından Atabey ovasında yapılan çalışmada, araştırma alanında 7
farklı fizyografik ünite üzerinde 20 farklı seri tanımlamışlardır. Saptanan toprak
serilerinden Toprak taksonomisine göre Pembeli, Kırlar, Onaç ve Akçay serileri
Entisol ordosu; Yakabağları, Bayat, Yeşilova, Büyükgökçeli, Çayakıntısı, Kuleönü,
İslamköy, Yenibağlar, Pazararkası, Kuştepe, Kırbağları ve Hıdırlık serileri İnceptisol
ordosu; Serenli ve Orkav serileri Mollisol ordosu; Karaağaçlar ve Dikilitaş serileri
ise Vertisol ordosuda sınıflandırılmıştır. Serilerin FAO/UNESCO sistemine göre
sınıflandırılmasında ise; Serenli, Orkav, Pembeli, Kırlar, Onaç ve Akçay serileri
Fluvisol grubu; Yakabağları, Kırbağları, Hıdırlık, İslamköy ve Pazararkası serileri
Calcisol grubu; Bayat, Kuştepesi, Yeşilova, Büyükgökçeli, Çayakıntısı, Kuleönü ve
Yenibağlar serileri Cambisol grubu; Karaağaçlar ve Dikiltaş serileri ise Vertisol
grubu içerisinde sınıflandırılmıştır.
Sarı vd. (1993) tarafından batı Akdeniz bölgesinde yapılan toprak etüt ve haritalama
çalışmasında, araştırma alanında kireçtaşı, bitki dokulu traverten ve masif
travertenler üzerinde gelişmiş toprakları Toprak Taksonomisi'ne göre Alfisol,
Inceptisol ve Entisol ordolarında sınıflamışlardır.
10
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Materyal
3.1.1. Coğrafi Konum
Çalışma alanı, Batı Akdeniz Bölgesinde yer alan Isparta ili sınırları içerisinde
bulunmaktadır. Alan il merkezinin 15 km kuzeyindeki Atabey-Kumacık ovasının %
0-1 eğimli taban arazilerini kapsamaktadır. Çalışma alanının sınırı 930–920 m
arasında değişmekte olup, 36283500–36294200 Doğu – 4193000–4199000 Kuzey
( UTM, 36. zonunda ) koordinatları arasında yer almaktadır. Şekil 1’de çalışma
alanının konumu verilmiştir.
Şekil 1: Çalışma Alanının Coğrafi Konumu
3.1.2. İklim
Bölgede Akdeniz ikliminin yayla tipi hakimdir. Atabey-Kumacık ovasının iklimi
genel iklim kriterleri olarak Isparta iliyle aynı olmakla beraber hava sıcaklığının bir
miktar fazla olduğu gözlenmektedir (Akgül ve ark., 2002). Isparta ilinde 62 yıllık
11
ortalama meterolojik verilere göre yağış ortalaması 597,2 mm olup, yıl içerisinde
94,3 mm ile en fazla yağış Aralık ayında, 10,4 mm ile en az yağış Ağustos ayında
düşmektedir (Çizelge 1).
Yıllık ortalama sıcaklık 12 oC, yıllık ortalama oransal nem % 61 olarak
gerçekleşmektedir. % 45 ile en düşük oransal nem Temmuz ayında ve % 76 ile en
yüksek oransal nem Aralık ayında gerçekleşmektedir. 50 cm toprak derinliğindeki
yıllık ortalama sıcaklık 14,5 oC dir (Çizelge 1). Bölgedeki sıcaklık rejimi Mesic,
toprak nem rejimi Xeric dir (Şekil 2).
Çizelge 1. Isparta iline ait uzun yılların ortalama iklim verileri.
Aylar Sıcaklık (oC)
Yağış (mm)
50 cm Toprak Sıcaklığı (oC)
Buharlaşma (mm)
Oransal Nem (%)
Ocak 1,7 84,8 4,8 - 75 Şubat 2,7 75,5 4,8 - 72 Mart 5,7 60,6 6,8 63,2 66 Nisan 10,6 68,4 11,1 104,3 61 Mayıs 15,4 55,5 16,0 155,4 58 Haziran 16,9 35,4 21,0 186,6 52 Temmuz 23,1 11,9 24,9 233,4 45 Ağustos 22,8 10,4 25,7 214,4 45 Eylül 18,4 17,2 22,8 153,8 51 Ekim 12,9 38,7 17,5 94,3 62 Kasım 7,7 45,4 11,8 28,2 70 Aralık 3,6 94,3 7,1 - 76 Toplam ve Ortalama
12,0 597,2 14,5 1233,6 61,0
Şekil 2. Atabey ovası iklim diyagramı (Akgül vd.,2002).
12
3.1.3. Jeolojik Yapı
Isparta ovası yer yer 300 m den fazla kalınlığa sahip alüvyonlarla örtülüdür.
Alüvyonlara malzeme sağlayan birimler, ovayı sınırlayan kireçtaşları, ofiyolitli
karmaşık, denizel kırıntılı birimler ile Gölcük volkanizmasıdır. Özellikle tüf, tüfit,
pomza gibi hafif gereçlerden yapılı volkanik kökenli malzemeler de, gerek
merceklenme ve gerekse ara tabakalanma şeklinde alüvyonlar içerisinde yer alırlar.
Çalışma alanının bitişiğinde Senirce formasyonu yer alır. Senirce formasyonu
biriminin yaşı Orta Maestrihtiyen olarak belirlenmiştir (Karaman vd., 1988).
Şekil 3. Çalışma Alanının Jeolojik Haritası (Anonim, 1997)
13
3.1.4. Bitki Örtüsü
Çalışma alanında bitki yetişmesine elverişli olan yerlerde doğal bitki örtüsü olarak
alüviyal topraklara adapte olmuş yem bitkilerinden yem kanyaşı (Phalaris
arundinacea), domuz ayrığı (Dactylıs glomerata, Dactylıs hıspaica), stipa, çayır kelp
kuyruğu (Pheleum pratense), otlak ayrığı (Agropyrum crıstatum), kır ayrığı
(Agrapyrum desertorum), yüksek otlak ayrığı (Agrapyrum elengatum) bulunmaktadır
(Akgül vd., 2002).
Kültür bitkisi olarak buğday, arpa, mısır, nohut, fasulye, ayçiçeği, yağ gülü, elma,
kiraz, üzüm, ceviz, domates, patates, soğan, marul yoğun olarak yetiştirilmektedir.
Tarım alanlarının büyük bölümünde sulama imkanı bulunduğundan iklimin
kısıtlayıcı etkisi azaltılarak ürün çeşitliliğinin arttırılması sağlanmıştır (Akgül vd.,
2002).
3.1.5. Fizyoğrafya
Kumacık ovasının kuzeyi ve batısı yüksek dağlarla çevrili bir çanak
görünümündedir. Doğusunda Atabey ovası bulunmaktadır. Güneyde Bozanönü
Viranlar mevkiinden Isparta ya açılır. Bozanönü, Senirce ve Bayat mevkilerinden
gelen yüzey suları Senirce mevkiinin batısına doğru ilerleyerek derinlere
süzülmektedir. Yüzey sularının ovanın en çukur kesimi olan İntepe’nin güneyinde en
son deşarj olduğu bilinmektedir (Irlayıcı, 1998).
14
Şekil 4. Çalışma Alanının Topoğrafyası.
3.2 Metot
Bu araştırma arazi, laboratuvar ve büro çalışmalarından oluşan farklı aşamalardan
oluşmuştur. Çalışmanın aşamalarını gösterir akış şeması Şekil 5’de verilmiştir.
- İş Planının Yapılması, Ön Bilgilerin Toplanması - Altlık kartografik materyalin hazırlanması.
- Çalışma alanında profillerin açılması. - Örneklerin alınması ve analize hazırlanması.
-Laboratuar analizlerinin yapılması. -Laboratuar analiz sonuçları ile arazi ölçüm ve gözlemlerinden elde edilen sonuçların değerlendirilip yorumlanması - Son kez araziye çıkılıp sonuçlarla ilişki kurulması ve tez hazırlanması.
Şekil 5. Çalışma akış diyagramı.
15
Büro çalışmaları Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünde
ve laboratuvar çalışmaları da bölüm laboratuvarında yürütülmüştür. Sınıflandırma
çalışmalarında Soil Taxonomy (Soil Survey Staff 1999) esas alınmıştır.
Üç farklı aşamada yürütülen büro çalışmalarının ilk aşamasında çalışma planı
hazırlanmış, çalışma öncesi gerekli bilgi ve kartografik materyaller toplanmıştır.
1:25000 ölçekli Isparta M 25-a1, M 25-a2, M 25-a3 ve M 25-a4 pafta nolu
topografik haritalar üzerinde coğrafik düzeltmeler yapılmıştır. Haritalar mozaik
düzeninde birleştirilip çalışma alanına uygun şekilde kesilmiş ve ARC GIS 9.1
programı ile line formatında sayısallaştırılmıştır. Landsat 7 ETM+ uydu görüntüsü
Histogram Equlization metoduyla ERDAS 9.0 programıyla zenginleştirilmiştir. Uydu
görüntüsü 15 Kasım 2002 tarihli olup pathrow numarası 178–34 dür. Uydu
verilerinin gözle yorumuyla farklı yansıma gösteren alanlar ayırt edilmiş ve birer
profil yeri belirlenmiştir.
Çalışma alanı topraklarında yapılan büro ve ön arazi çalışmaları sonucunda 6 farklı
toprak bireyi tanımlanmış ve arazide tanımlanan toprakları temsil edecek profil
çukurları açılmış, morfolojik tanımlamaları yapılmış, profillerden bozulmuş ve
bozulmamış toprak örnekleri alınmıştır (Şekil 6). Bu çalışma alanında toprak
örneklerinin laboratuarda gerekli fiziksel ve kimyasal analizleri yapılmıştır.
Toprakların morfolojik özellikleri’nin incelenmesinde, rengin belirlenmesinde
Munsell renk ıskalası, profildeki kalsiyum karbonat kontrolüde %10’luk HCl
kullanılmıştır (Soil Survey Division Staff, 1993).
16
Şekil 6. Landsat 7 ETM+ 6,4,1 Bant kombinasyonlu ve açılan profil yerlerini gösterir
uydu görüntüsü.
Toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin saptanması ve arazide bulunan
özelliklerin doğrulanması amacıyla alınan toprak örneklerinde, tekstür Bouyoucos
hidrometre metodu, tane yoğunluğu Piknometre metodu, kütle yoğunluğu silindir
metodu, tarla kapasitesi ve solma noktası basınçlı levha cihazları, yarayışlı nem
kapasitesi ise hesaplama ile belirlenmiş, ayrıca toprak reaksiyonu (pH) 1:1 lik
toprak-su karışımında ve saturasyon ekstraktında pH metre ile potansiyometrik
olarak ölçülmüş, elektriksel iletkenlik (ECx106) iletkenlik köprüsü aleti ile
topraktaki serbest kireç kalsimetre ile, organik madde miktarı modifiye edilmiş
Walkley-Black metoduyla, KDK Na-asetat ekstraksiyon metodu, değişebilir
katyonlar amonyum asetat metodu ile belirlenmiş olup değişebilir Ca++ + Mg++,
KDK’ dan değişebilir Na+ + K+ ‘un çıkarılması yoluyla bulunmuştur (Sağlam, 1978),
elverişli fosfor Olsen metodu, serbest demir oksit Na sitrat-bikarbonat metoduyla
belirlenmiştir (Anonim, 2004).
17
4. ARAŞTIRMA BULGULARI
4.1 Profil Tanımlamaları ve Analiz Sonuçları
Çalışma alanında gözlemlenebilen ve uydu görüntülerinden elde edilen yorum
haritası dikkate alınarak 6 adet profil açılmıştır. Profillerin morfolojik özellikleri ile
önemli fiziksel, kimyasal analiz sonuçları sıra ile verilmiştir.
1 Nolu Profil
Çalışma alanında en düşük kot da bulunan bu profil uzun süre su etkisinde kalarak
şekillenmiştir. Yüzeyden itibaren gleyleşmiş durumdadır. 1 Nolu Profil topraklarında
pH 7,7 – 7,9 arasında olup organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta %
1,25 -0,34 arasında değişmektedir. Serbest Fe2O3 değerleri % 0,141 – 0,194 arasında
değişmektedir. Kireç içeriği ise % 25 -42 arasında değişmektedir.
Profil No : 1
Yeri : Senirce kasabasının Güney Doğusu
Koordinat : 36284455 E - 4196130 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Kireçli
Arazi kullanımı : Hububat - Nadas
Bitki örtüsü : Buğday anızı
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 25 cm’den sonra ıslak
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm) Tanım
Ap 0-20
Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken gri (2,5 N 6/0); killi tın; orta, orta granüler; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; kesin düz sınır.
Cg1 22-53 Yaş iken açık kahverengimsi gri (2,5 N 6/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); killi tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken dağılgan, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
Cg2 53-85 Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); kil; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik değil; kireçli; düzensiz geçişli sınır.
Cg3 85-114 Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); kil; masif; kuru iken sert, nemli iken çok gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
Cg4 114+ Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 N 5/2), kuru iken açık gri (2,5 N 7/0); siltli kil; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.
Şekil 7. 1 Nolu Profilin Fotoğrafı.
18
19
Çizelge 2. 1 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk (Munsel)
Islak Renk (Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt %
Kum Tekstür Sınıfı
Ap 0-20 2,5 N 6/0 2,5 N 5/2 1,43 2,78 26,68 17,77 8,91 30,30 48,40 21,30 CLCg1 22-53 2,5 N 7/0 2,5 N 6/2 1,44 2,71 26,65 18,66 7,99 34,56 36,67 28,77 CLCg2 53-85 2,5 N 7/0 2,5 N 5/2 1,40 2,71 27,72 19,52 8,19 40,82 35,77 23,42 CCg3 85-114 2,5 N 8/0 2,5 N 7/2 1,35 2,58 26,01 18,00 8,01 43,23 35,33 21,45 CCg4 114+ 2,5 N 8/0 2,5 N 7/2 1,36 2,79 26,98 19,50 7,48 44,57 41,66 13,77 SiC
Çizelge 3. 1 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)
Horizon Derinlik (cm)
CaCO3 (%)
OM (%)
P (ppm)
pH (1:1)
EC×106
(µS/cm) KDK
(cmol.kg-1) Ca+Mg K+ Na+
Serbest Fe2O3(%)
Ap 0-20 25,5 1,25 16,1 7,74 337 26,20 25,61 0,27 0,19 0,160Cg1 22-53 25,7 0,73 0,3 7,80 357 27,61 27,02 0,20 0,26 0,194Cg2 53-85 26,6 0,60 0,8 7,90 378 33,50 32,94 0,18 0,29 0,182Cg3 85-114 42,1 0,54 0,6 7,80 603 25,90 25,26 0,13 0,43 0,141Cg4 114+ 40,6 0,34 1,0 7,98 314 27,20 26,49 0,11 0,59 0,157
20
2 Nolu Profil
Çalışma alanın ortasında bulunan bu profil de uzun süre su etkisinde kalarak
şekillenmiştir. Yüzeyden itibaren gleyleşme söz konusudur. 2 Nolu Profil
topraklarında serbest Fe2O3 değerleri % 0,168 – 0,356 arasında değişmektedir. Kireç
içeriği ise % 3,7 – 18,8 arasında değişmekte olup 114 cm derinliğe kadar artış
göstermektedir. 125 cm’nin altında pumice e rastlanmıştır.
Profil No : 2
Yeri : Bozanönü kasabasının Kuzey-Doğusu
Koordinat : 36287522 E - 4195781 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Kireçli
Arazi kullanımı : Doğal örtü
Bitki örtüsü : Karışık çayır otları
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 30 cm’den sonra nemli
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm) Tanım
Ap 0-30
Yaş iken grimsi kahverengi (2,5 Y 5/2), kuru iken grimsi açık gri (2,5 Y 7/0); siltli killi tın; orta, orta yarı köşeli blok; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
C1 30-75 Yaş iken açık kahverengimsi gri (2,5 Y 6/2), kuru iken grimsi beyaz (2,5 Y 8/0); siltli killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken sıkı, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; düzensiz geçişli sınır.
C2 75-114 Yaş iken açık zeytin kahverengisi (2,5 Y 5/4), kuru iken grimsi beyaz (2,5 Y 8/0); killi tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik değil; çok kireçli; düzensiz belirli sınır.
2C3 114-125 Yaş iken açık gri (2,5 Y 7/0), kuru iken beyaz (2,5 Y 8/0); tınlı kum; masif; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
2C4 125+ Masif; pumice; kireçsiz.
22
Çizelge 4. 2 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk
(Munsel)
Islak Renk
(Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap. (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt % Kum Tekstür
Sınıfı
Ap 0-30 2,5 Y 7/0 2,5 Y 5/2 1,29 2,54 16,21 10,45 5,76 25,28 22,42 52,30 SCLC1 30-75 2,5 Y 8/0 2,5 Y 6/2 1,25 2,64 20,38 14,42 5,96 26,31 24,67 49,02 SCLC2 75-114 2,5 Y 8/0 2,5 Y 5/4 1,18 2,57 21,61 14,12 7,49 27,49 26,67 45,84 CL
2C3 114-125 2,5 Y 8/0 2,5 Y 7/0 1,17 2,48 8,52 6,19 2,33 5,66 18,19 76,16 LS2C4 125+ 2,5 Y 8/6 2,5 Y 6/6 X X X X X X X X gS
Çizelge 5. 2 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)
Horizon Derinlik (cm)
CaCO3 (%)
OM (%)
P (ppm)
pH (1:1)
EC×106
(µS/cm) KDK
(cmol.kg-1) Ca+Mg K+ Na+
(%) Serbest Fe2O3
Ap 0-30 7,02 1,31 28,03 7,65 412 22,20 21,76 0,30 0,12 0,190C1 30-75 12,56 1,18 5,90 7,74 308 26,00 25,28 0,28 0,35 0,204C2 75-114 18,83 1,12 2,75 7,87 386 17,11 16,23 0,25 0,53 0,168
2C3 114-125 3,69 0,80 0,15 8,00 205 16,00 15,09 0,14 0,65 0,3562C4 125+ X X X X X X X X X X
23
3 Nolu Profil
Bu Profil topraklarında pH 7,5 – 7,7 arasında olup organik madde içeriği yüzeyden
itibaren azalmakta % 1,8 -0,09 arasında değişmektedir. Kireç içeriği ise % 6 -32
arasında değişmekte olup profilde aşağıya doğru düzenli bir azalma söz konusudur.
Profil No : 3
Yeri : Kumacık çiftliğinin Güney-Batısı
Koordinat : 36288140 E - 4198916 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Kireçli
Arazi kullanımı : Hububat – Nadas
Bitki örtüsü : Buğday anızı
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 25 cm’den sonra nemli
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm) Tanım
Ap 0-24
Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken solgun kahverengi (10 YR 6/3); tın; zayıf, küçük granüler; kuru iken yumuşak, nemli iken sıkı, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
C1 24-48 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/4), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/4); siltli killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; dalgalı belirgin sınır.
C2 48-72 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/4); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; geçişli belirgin sınır.
C3 72-107 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli; dalgalı belirgin sınır.
C4 107+ Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); tın; masif; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.
Şekil 9. 3 Nolu Profilin Fotoğrafı
24
25
Çizelge 6. 3 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk
(Munsel)
Islak Renk
(Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap. (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt % Kum Tekstür
Sınıfı
Ap 0-24 10 YR 6/3 10 YR 4/3 1,45 2,42 20,61 12,71 7,90 26,40 43,31 30,29 LC1 24-48 10 YR 7/4 10 YR 5/4 1,43 2,49 24,23 16,12 8,11 36,22 46,63 17,15 SiCLC2 48-72 10 YR 5/4 10 YR 4/4 1,42 2,48 25,58 17,56 8,01 29,60 47,65 22,75 CLC3 72-107 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,41 2,41 22,13 15,31 6,82 28,00 33,43 38,57 CLC4 107+ 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,45 2,49 20,48 17,24 3,24 16,21 37,41 46,37 L
Çizelge 7. 3 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)
Horizon Derinlik (cm)
CaCO3 (%)
OM (%)
P (ppm)
pH (1:1)
EC×106 (µS/cm)
KDK (cmol.kg-1)
Ca+Mg K+ Na+
(%) Serbest Fe2O3
Ap 0-24 32,50 1,83 13,67 7,73 346 22,50 21,89 0,22 0,28 0,744C1 24-48 30,73 0,67 13,33 7,66 339 27,00 26,42 0,12 0,35 0,762C2 48-72 26,59 0,60 10,91 7,72 315 24,35 23,76 0,17 0,28 0,750C3 72-107 6,65 0,47 6,68 7,55 261 24,60 24,12 0,21 0,19 0,610C4 107+ 5,91 0,09 4,60 7,62 261 18,90 28,37 0,25 0,14 0,594
26
4 Nolu Profil
Bu Profil topraklarında organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta % 1,25 -
0,09 arasında değişmektedir. İyi strüktür oluşumu ve renk gelişimi söz konusudur.
Kireç içeriği ise % 12 -14 arasında değişmektedir. Serbest Fe2O3 içerikleri % 0,698 -
0,911 arasında yüksek değerler göstermektedir.
Profil No : 4
Yeri : Bayat kasabasının Güney-Doğusu
Koordinat : 391089 E - 4196185 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Kireçli Alüviyal
Arazi kullanımı : Doğal örtü
Bitki örtüsü : Karışık çayır otları
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 20 cm’den sonra nemli
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm) Tanım
Ap 0-20
Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengimsi sarı (10 YR 6/6); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.
Bw1 20-50 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/6), kuru iken sarı (10 YR 7/6); killi tın; orta kuvvetli yarı köşeli blok; kuru iken hafif sert, nemli iken çok gevşek, yaş iken çok yapışkan, çok plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.
Bw2 50-110 Yaş iken sarımsı kahverengi (10 YR 5/6), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/4); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin geçişli sınır.
C 110+ Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 8/4); kumlu killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli.
Şekil 10. 4 Nolu Profilinin Fotoğrafı
27
28
Çizelge 8. 4 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk (Munsel)
Islak Renk (Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap. (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt %
Kum Tekstür Sınıfı
Ap 0-20 10 YR 6/6 10 YR 3/4 1,31 2,74 22,74 14,79 7,94 33,88 36,56 29,56 CLBw1 20-50 10 YR 7/6 10 YR 5/6 1,30 2,61 24,37 16,57 7,80 34,83 35,24 29,93 CLBw2 50-110 10 YR 7/4 10 YR 5/6 1,29 2,67 23,97 15,71 8,26 31,65 30,21 38,14 CL
C 110+ 7,5 YR 8/4 7,5 YR 4/4 1,22 2,44 22,80 13,81 8,99 26,81 21,90 51,29 SCL
Çizelge 9. 4 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)
Horizon Derinlik (cm)
CaCO3 (%)
OM (%)
P (ppm)
pH (1:1)
EC×106 (µS/cm)
KDK (cmol.kg-1)
Ca+Mg K+ Na+
(%) Serbest Fe2O3
Ap 0-20 12,03 1,25 17,21 7,70 598 26,60 25,38 0,84 0,23 0,911Bw1 20-50 11,81 0,80 6,85 7,63 448 27,80 26,75 0,64 0,29 0,966Bw2 50-110 12,40 0,73 4,62 7,82 356 25,60 23,79 1,10 0,63 0,798
C 110+ 14,03 0,09 1,73 7,83 327 18,90 17,81 0,45 0,52 0,698
29
5 Nolu Profil
Profilin en tipik özelliği rengin 10 YR den tanımlanması ve tüm profillerin açık
renkte olmasıdır. Organik madde içeriği yüzeyden itibaren azalmakta % 1,83 -0,4
arasında değişmektedir. Kireç içeriği ise % 7 -0,9 arasında değişmektedir.
Profil No : 5
Yeri : Kuleönü kasabasının Güneyi
Koordinat : 290567 E - 4193426 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Alüviyal
Arazi kullanımı : Doğal örtü
Bitki örtüsü : Karışık çayır otları
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 25 cm’den sonra nemli
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm) Tanım
Ap 0-25
Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); tın; orta orta granüler; kuru iken yumuşak, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.
Bw1 25-58 Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); killi tın; kuvvetli orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin düz sınır.
Bw2 58-97 Yaş iken kahverengi (10 YR 4/3), kuru iken çok solgun kahverengi (10 YR 7/3); kumlu killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli; belirgin geçişli sınır.
2C1 97-136 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 5/3); tınlı kum; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan değil, plastik değil; az kireçli; belirgin düz sınır.
2C2 136+ Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 4/4), kuru iken solgun kahverengi (10 YR 6/3); kumlu tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan değil, plastik değil; kireçsiz.
Şekil 11. 5 Nolu Profilinin Fotoğrafı
30
31
Çizelge 10. 5 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk (Munsel)
Islak Renk (Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap. (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt %
Kum Tekstür Sınıfı
Ap 0-25 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,22 2,70 19,82 11,50 8,31 21,98 36,63 41,39 LBw1 25-58 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,34 2,60 20,30 13,96 6,34 29,59 39,04 31,37 CLBw2 58-97 10 YR 7/3 10 YR 4/3 1,38 2,56 19,28 10,40 8,88 22,02 22,43 55,56 SCL2C1 97-136 10 YR 5/3 10 YR 3/3 1,20 2,61 10,28 5,49 4,78 11,50 2,83 85,67 LS2C2 136+ 10 YR 6/3 10 YR 4/4 1,17 2,78 16,70 8,88 7,82 15,05 27,86 57,09 SL
Çizelge 11. 5 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar (cmol.kg-1)
Horizon Derinlik (cm)
CaCO3 (%)
OM (%)
P (ppm)
pH (1:1)
EC×106 (µS/cm)
KDK (cmol.kg-1)
Ca+Mg K+ Na+ Al+++
(%) Serbest Fe2O3
Ap 0-25 5,17 1,83 7,97 7,55 787 15,00 14,28 0,42 0,18 0,12 0,587Bw1 25-58 6,79 1,18 8,30 7,66 451 21,14 20,32 0,36 0,34 0,12 0,632Bw2 58-97 6,64 0,41 7,02 7,65 534 23,50 22,54 0,20 0,67 0,10 0,5102C1 97-136 3,40 0,41 5,35 7,71 436 13,80 13,33 0,11 0,29 0,07 0,6462C2 136+ 0,89 0,73 5,49 7,63 361 12,80 11,77 0,25 0,74 0,04 0,613
32
6 Nolu Profil
Derin profilli topraklar olup profilin tamamında 10 YR den tanımlanmıştır. Yüzeyde
çatlaklara mevcuttur. Organik madde içeriği % 1,8 -0,8 arasında değişmekle beraber
150 cm ye kadar yüksek değerler taşımaktadır. Fosfor içerikleri 14,2 – 1,33 ppm
arasında değişmekte ve profil boyunca yüksek değerler göstermektedir. Kireç içeriği
ise yüzeyde çok düşük olup % 0,4 - 8 arasında değişmektedir.
Profil No : 6
Yeri : Kuleönü tuğla fabrikasından Doğu
Koordinat : 292075 E - 4194344 N
Topoğrafya : Düz
Ana materyalin niteliği : Alüviyal
Arazi kullanımı : Hububat Nadas
Bitki örtüsü : Buğday anızı
Rakım : 920 m
Eğim : % 0-1
Nemlilik : 20 cm’den sonra nemli
Taban suyu : Rastlanılmadı
Horizon
Derinlik (cm)
Tanım
Ap 0-22
Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; kuvvetli küçük granüler; kuru iken çok sert, nemli iken çok sıkı, yaş iken yapışkan, plastik; kireçsiz; kesin düz sınır.
A2 22-48 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçsiz; belirgin düz sınır.
Bw1 48-78 Yaş iken koyu sarımsı kahverengi (10 YR 3/4), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken hafif sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.
Bw2 78-92 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; orta orta levhasal; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.
BC 92-118 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken açık kahverengi (10 YR 4/4); killi tın; orta orta yarı köşeli blok; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken çok yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.
C1 118-150 Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken kahverengi (10 YR 4/4); tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken az yapışkan, plastik; kireçli; belirgin dalgalı sınır.
C2 150+ Yaş iken koyu kahverengi (10 YR 3/3), kuru iken çok kahverengi (10 YR 4/3); killi tın; masif; kuru iken sert, nemli iken gevşek, yaş iken yapışkan, plastik; çok kireçli.
Şekil 12. 6. Profilinin Fotoğrafı
33
34
Çizelge 12. 6 Nolu Profilin Fiziksel Analiz Sonuçları
Horizon Derinlik (cm)
Kuru Renk
(Munsel)
Islak Renk
(Munsel)
Kütle Yoğ.
(g.cm-³)
Tane Yoğ.
(g.cm-³)
Tarla Kap. (%)
Solma Nok. (%)
Faydalı Nem (%) % Kil % Silt % Kum Tekstür
Sınıfı
Ap 0-22 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,27 2,81 22,80 13,99 8,80 32,86 41,60 25,54 CLA2 22-48 10 YR 4/3 10 YR 3/4 1,37 2,74 24,09 16,47 7,62 37,43 40,59 21,98 CL
Bw1 48-78 10 YR 4/3 10 YR 3/4 1,39 2,72 25,28 16,43 8,85 32,33 45,56 22,11 CLBw2 78-92 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,40 2,63 24,90 16,49 8,41 32,43 39,38 28,20 CLBC 92-118 10 YR 4/3 10 YR 4/3 1,40 2,70 24,48 17,29 7,19 38,80 35,85 25,35 CLC1 118-150 10 YR 4/3 10 YR 3/3 1,36 2,74 24,13 16,30 7,83 21,80 40,67 37,53 LC2 150+ 10 YR 4/4 10 YR 4/3 1,26 2,67 23,80 14,86 8,94 30,16 37,70 32,15 CL
Çizelge 13. 6 Nolu Profilin Kimyasal Analiz Sonuçları
Değişebilir Katyonlar
(cmol.kg-1) Horizon Derinlik
(cm) CaCO3
(%) OM (%)
P (ppm)
pH
(1:1)
EC×106 (µS/cm)
KDK (cmol.kg-1)
Ca+Mg K+ Na+
(%) Serbest Fe2O3
Ap 0-22 0,44 1,83 14,20 7,12 328 16,70 16,14 0,35 0,14 0,918A2 22-48 0,96 1,44 7,67 7,10 240 22,50 21,89 0,30 0,20 0,813
Bw1 48-78 1,26 1,31 5,29 7,28 219 23,90 23,24 0,29 0,29 0,771Bw2 78-92 1,48 1,18 1,94 7,51 251 25,40 24,80 0,21 0,26 0,768BC 92-118 2,73 0,99 2,09 7,63 342 25,10 24,36 0,32 0,34 0,698C1 118-150 6,89 0,86 1,33 7,65 322 24,00 23,40 0,17 0,33 0,606C2 150+ 8,42 0,80 1,33 7,35 259 24,20 23,69 0,12 0,32 0,511
35
5. SONUÇLAR VE TARTIŞMA
5.1. Profillerin Oluşumu
1. Profil
Çalışma alanının en düşük kotlu kısmında yer almaktadır. A C horizon dizilimine
sahip topraktır. Arazide uzun süreli ıslaklık belirtileri ve gleyleşme görülmektedir.
Toprak profili yüzeyden itibaren gley renkler göstermektedir (2.5 N 6/0 – 2,5 N 8/0).
Toprak tekstürü ağır olup, incelemenin yapıldığı Ağustos ayında profilin 25 cm den
itibaren nemli olduğu gözlenmiştir. Toprak uzun süren ıslaklık etkisinde kalmasına
rağmen profil de çözünebilir tuz içeriği oldukça düşüktür. Bu durum durgun taban
suyunun olmadığı ve zaman zaman suyun derine sızma ile boşalması ile
açıklanabilir. Benzer bir durum serbest demir oksit içeriklerinde de görülmektedir.
Uzun süren ıslaklık durumundan dolayı strüktür gelişimi görülmemektedir. Profil
boyunca kireçli olup kireç yıkanma belirtisi görülmemiştir.
2. Profil
Kumacık ovasının tam ortasında yer alan 2 nolu profil A C horizon dizilimine
sahiptir. 1 nolu profil karakteristiklerine oldukça yakın olmasının yanında ana
materyali olan kireçtaşının durgun ve derin denizel koşullarda pumice’ in üzerine
çökelmiştir. Profilde pumice katmanına kadar olan derinliğe kadar kuvvetli
gleyleşme ve kireç hareketi söz konusudur. 1 nolu profilden farklı olarak ıslaklık
durumu söz konusu değildir, aquic koşullar belli bir zaman öncesinde etkinliğini
yitirmiştir, yaklaşık 97 cm de litolojik kesiklik söz konusudur. Söz konusu kesiklikler
kum oranı çok yüksek (%76) bir horizon ve ortalama 1,5 cm çaplı pumice’ den
meydana gelmektedir. Uzun süreli tarım yapıldığının belirtisi olarak Ap horizonuna
sahiptir. Ancak alan yakın geçmişte arazi toplulaştırması sonucu tarım arazilerinin
hemen dışında doğal örtüye terkedilmiştir.
36
3. Profil
3 nolu profil A C horizon dizilimine sahip topraktır. Yüzey horizonları kireçli olup
alt horizonlarda kireç % 6’e kadar düşmektedir. Profil boyunca tuzsuz olup ECx106
değerinde belirgin bir farklılık görülmemektedir. Kanglomera’nın hakim olduğu
Aksu formasyonundan taşınmış kireçli ana materyali olduğu tahmin edilen profilin
üzerinde oluşmuş, diğer profillerden farklı gleyleşmenin görülmediği, havalı
koşulların hakim olduğu, demir içeriğinin yüksek olduğu profildir. Üzerinde yoğun
olarak sulu koşullarda kültür bitkileri yetiştirilmektedir. Kireç içeriğinin belli bir
derinlikte dikkate değer derecede azalması (%26,6’dan % 6,6 ‘ya) bu derinliğin
altındaki toprağın gömülü olma ihtimalini güçlendirmektedir.
4. Profil
4 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip topraktır Diğer profillere göre daha
yaşlı topraklardır. Yeterli drenaj koşulları altında, toprak oluş faktörlerinden oldukça
etkilenmiş ince tekstürlüdür. Farklı ana materyal üzerinde oluşmuştur. Yüksek value
ve kromaya sahip olması, kuru iken sertlik derecesi ile bir Ochric epipedon’a sahip
olduğu görülmektedir. İnce tekstürlü olması ve ana materyalin fiziksel ve kimyasal
özelliklerin önemli derecede değişmiş alt toprak horizonuna sahiptir. Profil içerisinde
strüktür oluşumu söz konusu olup, karbonatların kısmen profilde aşağıya doğru
miktarının artışı, serbest demir oksitlerin yer yer birikmesi ve hayvan aktivitesinin
görülmesi Cambic horizon varlığına işarettir.
5. Profil
5 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip topraktır. Durgun ve derin denizel
koşullarda çökelmiş kireç içeriği düşük alüvial ana materyalden meydana gelmiştir.
Muhtemelen önceki bir taşkın nedeniyle Holosen’de kaba materyal yığılımı
gerçekleştikten sonra alüvial materyalin oluşumu söz konusu olmuştur. Rengi, solgun
kahverengi ile sarımsı kahverengi arasında değişmektedir. Daha önce tarım yapıldığı
bilinen alan doğal örtüye terkedilmiş durumdadır. Drenaj durumu oldukça iyi olan
profilin üst horizonlarında uygun havalı koşullarda strüktür oluşmuştur. Alt
37
horizonlarında ise litolojik kesiklik söz konusu olup kum fraksiyonunda önemli artış
gözlenmektedir.
6. Profil
6 nolu profil A Bw C horizon dizilimine sahip derin bir topraktır. Yüzey horizonu
yaklaşık 100 cm derinliğe kadar mollik epipedon koşullarına uyumludur. Yüzey
horizonları kireçsiz olup alt horizonlarda kireç % 8 e kadar çıkmaktadır. Profil
boyunca tuzsuz olup ECx106 değerinde belirli bir farklılık görülmemektedir. Organik
madde içeriği yüzey horizonda % 1,83 ile diğer profiller den yüksektir. Serbest demir
oksitler yüzeyde en fazla olup derinlikle azalmaktadır. Bu durum parçalanma
ayrışmanın yüzeyde en yüksek olup derinlik azalması ve profilde demir oksit
hareketinin olmaması ile açıklanabilir. Ağır bünyeli olan profilde yer yer derin
çatlaklar gözlenmiştir. Bununla beraber drenaj bozukluğuna ilişkin bir belirti
gözlenmemiştir. Profil üzerindeki alanda yoğun sulu tarımın yapılıyor olması yoğun
organik madde ilavesi eklenimi söz konusu olduğundan, yeterince kalın, koyu renkli
(10 YR 3/3 – 4/3), orta strüktür gelişimi gösteren, bazla doygunluğunun ve fosfor
içeriğinin oldukça yüksek olmasını açıklamaktadır.
5.2. Profillerin Sınıflandırılması
5.2.1. Toprak Taksonomisine Göre Sınıflandırılması
1. Profil
Yılın büyük bölümünde ıslak kalması nedeniyle belirgin pedojenik bir oluşum söz
konusu değildir, organik madde içeriğinde düzenli bir değişim görülmediğinden ve
kireç içeriğinde yukarıdan aşağıya doğru bir hareketinin olmayışından Entisol
ordosuna, yılın çoğunluğunda aquic koşulların hakim olması ve kromanın 0
olmasından dolayı Aquent alt ordosuna, bütün horizonlarda % 8 den fazla kil olması
ve ortalama toprak sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Hydraquent
büyük grubuna ve başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic
Hydraquent alt grubuna yerleştirilmiştir.
38
2. Profil
Uzun yıllar su altında kalması nedeniyle belirgin profil gelişimi göstermediğinden
Entisol ordosuna, yılın çoğunluğunda aquic koşulların hakim olması ve kromanın 0
olmasından dolayı Aquent alt ordosuna, horizonlarda % 8 den fazla kil olması ve
ortalama toprak sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Hydraquent büyük
grubuna ve başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic Hydraquent alt
grubuna yerleştirilmiştir.
3. Profil
Ochric epipedon dışında herhangi belirleyici epipedona sahip olmamasından dolayı
Entisol ordosuna, % 25 den daha az eğime sahip olması ve ortalama toprak
sıcaklığının 0 oC’nin üstünde olmasından dolayı Fluvent alt ordosuna, Xeric nem
rejiminde olması nedeniyle Xerofluvent büyük gurubuna ve başka tanımlayıcı
özelliğinin olmamasından dolayı Typic Xerofluvent alt grubuna yerleştirilmiştir.
4. Profil
Bir Cambic horizona sahip olması ve Xeric nem rejiminde olması nedeniyle
Inceptisol ordosuna yerleştirilmiştir. Ochric epipedona sahip olduğu ve Mesic
sıcaklık rejiminde olmasından dolayı Xerept alt ordosuna, Ochric epipedonu dışında
birde Cambic horizonu bulunmasıyla Haploxerept büyük grubuna ve ağır bünye ve
çatlaklar nedeniyle Vertic Haploxerept alt grubuna yerleştirilmiştir.
5. Profil
Arazi yüzeyinin düz olması, Halosen’de taşınmış bir ana materyal üzerinde yer
almasından ve herhangi belirleyici epipedona sahip olmamasından dolayı Entisol
ordosuna, % 0,2 ‘den fazla organik madde içermesi, eğimin % 25 den az olması ve
ortalama yıllık toprak sıcaklığının 0 oC’nin üzerinde olması nedeniyle Fluvent alt
ordosuna, Xeric nem rejiminde olması nedeniyle Xerofluvent büyük grubuna, başka
39
tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı Typic Xerofluvent alt grubuna
yerleştirilmiştir.
6. Profil
Yeterince kalın, koyu renkli, organik maddece zengin (% 1’ den fazla) , orta strüktür
gelişimi gösteren bir Mollic epipedona sahip olması, yarı kurak iklim kuşağında
olması, yüksek baz doygunluğuna karşın yağışın profilden bazları yıkayacak kadar
yüksek olmamasından dolayı Mollisol ordosuna, Xeric nem rejiminde olması
nedeniyle Xeroll alt ordosuna, başka tanımlayıcı özelliğinin olmamasından dolayı
Haploxeroll büyük grubuna ve çatlaklar oluşturması sebebiyle Vertic Haploxeroll alt
grubuna yerleştirilmiştir.
5.2.2. Profillerin FAO/UNESCO Sistemine Göre Sınıflandırılması
1. Profil
Yüzeyden itibaren hidromorfik özellikler göstermesi ve sertleşmemiş materyalden
oluşmasından dolayı Gleysol grubunda, yüzeyden itibaren 125 cm içerisinde kireçli
bulunduğundan dolayı Calcaric Gleysol olarak sınıflandırılmıştır.
2. Profil
1 nolu profilden farklı olarak ıslaklık söz konusu olmamasına rağmen kuvvetli
gleyleşmenin görüldüğü, yüzeyden itibaren hidromorfik özellikler göstermesi ve
sertleşmemiş materyalden oluşmasından dolayı Gleysol grubunda, yüzeyden itibaren
125 cm içerisinde kireçli bulunduğundan dolayı Calcaric Gleysol olarak
sınıflandırılmıştır.
3. Profil
Aluviyal depozit üzerinde gelişen ve ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama
horizonu bulunmamasından ve organik madde içeriğinin 125 cm derinliğe kadar %
40
0,35 in üzerinde olmasından dolayı Fluvisol grubunda, yüzeyden itibaren 20-50 cm
içerisinde kireçli bulunduğundan dolayı Calcaric Fluvisol olarak sınıflandırılmıştır.
4. Profil
Bir Cambic horizon ve Ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama horizonu
bulunmamasından dolayı Cambisol grubunda, bir Ochric horizona ve Vertic
özellikler göstermesinden dolayı da Vertic Cambisol olarak sınıflandırılmıştır.
5. Profil
Ochric epipedon dışında herhangi bir tanımlama horizonu bulunmamasından ve
organik madde içeriğinin 125 cm derinliğe kadar % 0,35 in üzerinde olmasından
dolayı Fluvisol grubunda, yüzeyden itibaren 20-50 cm içerisinde kireçli
bulunduğundan dolayı Calcaric Fluvisol olarak sınıflandırılmıştır.
6. Profil
Ochric epipedon dışında bir de Mollic epipedon bulunmamasından ve organik madde
içeriğinin 125 cm derinliğe kadar % 0,35 in üzerinde olmasından dolayı Fluvisol
grubunda, yüzeyde bir Mollic epipedon içerdiğinden dolayı Mollic Fluvisol olarak
sınıflandırılmıştır.
Çizelge 14. Çalışma Alanı Topraklarının Toprak Taksonomisi ve FAO/UNESCO’ya
göre sınıflandırılması.
Toprak Taksonomisine Göre Sınıflama FAO/UNESCO
ORDO ALT
ORDO
BÜYÜK
GURUP
ALT GURUP PROFİL
NO
Entisol Aquent Hydraquent Typic Hydraquent 1 Calcaric Gleysols
Entisol Aquent Hydraquent Typic Hydraquent 2 Calcaric Gleysols
Entisol Fluvent Xerofluvent Typic Xerofluvent 3 Calcaric Fluvisol
Inceptisol Xerept Haploxerept Vertic Haploxerept 4 Vertic Cambisol
Entisol Fluvent Xerofluvent Typic Xerofluvent 5 Calcaric Fluvisol
Mollisol Xeroll Haploxeroll Vertic Haploxeroll 6 Mollic Fluvisol
41
5.3. Öneriler
Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçlar, bu alan için bir bilgi
organizasyonuna yardımcı olacaktır. İleride yapılacak kültürel uygulamalar için
çalışma alanı topraklarının davranışlarını ve üretkenliğini tahmin edebilmekle
beraber en iyi kullanımları hakkında bilgiler içermektedir. Çalışılan toprakların aynı
fizyoğrafik koşullarda çoğunun bölgede yaygın olarak bulunan topraklar olduğu
görülmüştür. Taban pozisyonlardaki bu toprakların birbirlerine komşu olmalarına ve
benzer oluşum koşullarına sahip olmalarına rağmen farklı özelliklerinden dolayı
yönetimlerinde de farklılık olması gerekmektedir. Çalışma alanı topraklarının başlıca
farklılık nedenleri sahip oldukları ana materyal, aynı topoğrafik birimde olmasına
rağmen sahip olunan taban suyu seviyeleridir. 1 ve 2 nolu profil topraklarının yıl
boyunca uzun süreler ıslak kalması nedeniyle kullanılacak sulama yöntemlerinin
seçiminde titizlik gösterilmelidir. 3 nolu profil civarındaki topraklarda 125 cm de bir
pumice tabakasının olması derin kök derinliğine sahip meyve bahçelerinin tesisinde,
bu kök derinliği altında bitki besin elementi içeriğinin zayıf olması nedeniyle dikkat
edilmesi gerekmektedir. Ayrıca 4 ve 6 nolu profil civarındaki topraklarda Vertic
özellikler nedeniyle derin yüzey çatlaklarının oluştuğu, bu durumun da kök
gelişimine olumsuz etkisi olduğu göz önüne alınmalı ve bu duruma uygun bitkiler
yetiştirilmelidir.
42
6. KAYNAKLAR
Akgül, M., Başayiğit,L.,Uçar,Y., 2002. Atabey ovası topraklarının genel özellikleri ve sınıflandırılması. SDÜ.Fen Bilimleri Ens.Dergisi Cilt 6 Sayı:1, S:1-13.
Anonim, 1987. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Genel Toprak
Amenajman Planlaması. Anonim, 1997. Committee on Alluvial Fan Flooding, National Research Council,
National Academy Press, Washington, D.C. Anonim, 1997. Isparta J10-J11 Paftası Jeoloji Haritası, Maden Tetkik ve Arama
Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye. Anonim, 2004. Soil Survey Laboratory Methods Manual. USDA. Soil Survey
Investigations Report No:42, Washington, DC, USA. Aşık, A., 1992, Gümüşgün-Gönen – Atabey (Isparta) Dolayının Jeolojisi, Ak. Üniv.
Fen Bil. Ens. Yük. Lis. Tezi 470, Harita (Yayınlanmış), ISPARTA Başayiğit, L., Akgül, M., Uçar, Y., 2002. Atabey Ovası Topraklarının Arazi
Değerlendirilmesi ve Potansiyel Kullanımlarının Belirlenmesi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 6 Sayı:1, S:22-35.
Canpolat, O., 1981 Türkiye Topraklarının Tarıma Uygunluk Bakımından
İncelenmesi. DSİ Toprak ve Su Kaynaklarını Geliştirme Konferansı Bildirisi Cilt 1. (326-336)S.
Dengiz, O., Bayramin, İ., Yüksel, M. 2003. Geographing and remote sensing based
land evaluation of Beypazari area soils ILSEN l. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 27;145 – 153.
Dinç, U., Kapur, S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve
Sınıflandırılması. Ç.Ü. Yayınları Ders Kitabı. No:7.1.3. ADANA.(6-7)S. Dinç, U., Kapur, S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve Sınıflandırılması
Ç.Ü. Yayınları Ders Notları. ADANA. (138-149)S. Domunt, J.F., Kerey, E., 1975, “ Eğirdir Gölü Güneydoğusunun Temel Jeolojik
Etüdü”, T.J.K., 18,2,169-174, ANKARA Dorronsoro C.; Fernández, J.; Stoops, G.; Aguilar, J., 2004. Hydromorphic soils,
16th World Congress of Soil Science, 20-28 /08/98. Montpellier, France. Fitzpatric, E.A., 1978. Introduction to Soil Science. Oliver and Boyd Ltd. Edinburg. Görmüş, M., Caran, Ş., Başayiğit, L., Çoban, H., Hilal, H.A., Uysal, K., Şenol, H.,
2003. Eğirdir-Senirkent-Senirce (Isparta) arasındaki Pliyo-Kuvarterner
43
sedimanları ve Landsat7 ETM+ görüntüleriyle yorumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi7-2. Özel Sayı. 57-72.
Gürbüz, M., Korkmaz, H., Gündoğan, R., Dığrak, M. 2003. Gavur Gölü Bataklığı.
Coğrafi Özellikleri ve Rehabilitasyon Planı. T.C. Kahramanmaraş Valiliği İl Çevre Müdürlüğü Yayınları No: 1.
Irlayıcı, A., 1998. Eğirdir-Burdur Gölleri arasının hidrojeoloji incelemesi, Süleyman
Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 150 S., Isparta. Jenny, H., 1941. Factors of Soil Formation. Mc Graw-Hill, NewYork: 281. Karaman, M. E., Meriç, E., ve Tansel I., 1988, Çünür (Isparta) dolaylarında Kretase-
Tersiyer geçişi: Akdeniz Üniversitesi Isparta Müh. Fakültesi Dergisi 4, 90-98, Isparta.
Karaman, M.E., 1989, “Isparta Güneyinin Temel Jeolojik Özellikleri”, T.J.K.
Bülteni, Sayı 4, 90-98, ISPARTA. Kellog, L.E and A.C, Orvedal., 1969. Potentially Arrable Soils of The World and
Critical Measured for Their Uses Adv. Argon. 21. Oakes, H., 1958. Türkiye Toprakları. Yük.Zir.Müh. Birliği Yayınları Sayı:18. Ege
Üniv.Matb. İZMİR. Özbek, H., Şenol, S., Dinç, U., Kapur, S., Güzel, N., 1981. Ceyhan Ovası
Topraklarının Genesisi, Önemli Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerine Araştırmalar. Ç.Ü.Ziraat. Fak. Toprak Bölümü. ADANA. (128)S.
Özus, A.,Dinç, U., Şenol. S., 1991. Silifke Ovası Topraklarının Oluşu, Önemli
Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerinde Araştırmalar.Toprak İlmi Derneği 11. Bilimsel Toplantı Tebliğleri Yayın No: 6, Ankara. 97-108
Roberts, J.C., 1979. Principles of Land Use Planning Ame. Soc.Agr. No: 21. (47)S. Sahu , G.C., Panda, N., Nanda, S. K. 1986. Genesis And Minerology Of Some
Entisols in Oriissa. Indian Agriculturist.30:1,21-28 Sağlam, T., 1978. Toprak Kimyası Tatbikat Notları. Erzurum. Sarı, M., U. Dinç, S. Şenol, S. Kapur, 1986. Karstik Toprakların Oluşu, Önemli
Fiziksel, Kimyasal ve Mineralojik Özellikleri ile Sınıflandırılması. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel Toplantısı, Yayın No: 4, s:6-1/6-9, ANKARA.
Sarı, M., Aksoy, T., Köseoğlu, T., Kaplan, M., Kılıç, Ş., Pilanalı, N., 1993. Akdeniz
Üniversitesi Kampüs Alanının Detaylı Temel Toprak Etüdü ve İdeal Arazi Kullanım Planlaması. Akdeniz Üniv. Ziraat Fak. Toprak Bölümü, Antalya.
44
Sarı, M., 1998. Türkiye’deki Arazi Varlığı ve Bu Arazilerin Erozyona Olan
Duyarlılığı. Çevre ve İnsan Ders Kitabı. Ünite 5, s: 73-101, T.C. Anadolu Üniversitesi Yay. No:1017, Açıköğretim Fakültesi Yay. No:560, ISBN: 975-492-766-9, ESKİŞEHİR.
Soil Survey Division Staff. 1993. Soil survey manual. Soil Conservation Service.
U.S. Department of Agriculture Handbook 18.. Chapter 3 Part 9. Soil Survey Staff .,1999. Soil Taxonomy: A basic system of soil classification
for making and interpreting soil survey. Agriculture Handbook No. 436. U.S. Govt. Printing Office, Washington, DC.
Soil Survey Staff., 2003. Soil Taxonomy. A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys. USDA. A Soil Cons. Service, Agr.Handbook, No:134.
Şenol S., Dinç U., 1986. Akdeniz Bölgesi Büyük Toprak Gruplarının Toprak
Taxonomisi ve FAO/ UNESCO Dünya toprak haritası lejandına göre sınıflandırılması. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel toplantı tebliğleri. Yayın no: 4. 1-5.
Şimşek G., 2000. Toprak Oluşumu ve Sınıflama Ders Notları, Atatürk Üni.Ziraat
Fak. Yayınları Ders Notu yayın No:139, S. 4. Young, A., 1976. Tropical Soils and Soil Survey Cambridge Univercity Pres.
Cambrige, LONDON. (468)S.