Download - Sismik Kayıtçı DAQlink
1
DAQlink Sistemleri 24 kanallı Veri Toplama Sistemi Çeviren: Arş.Gör.Seda TEMEL
2
İçindekiler 1 GİRİŞ.......................................................................................................................................... 6
1.1 Sistem Tanımı ...................................................................................................................... 6
1.2 DAQlink Yazılımının kurulumu ve Çalıştırılması....................................................................... 7
1.3 Ethernet kurulumu............................................................................................................... 7
2 KABLO BAĞLANTILARI ................................................................................................................. 7
2.1 DAQlink biriminin çalışması .................................................................................................. 7
2.1.1 DAQlink Birimi: .............................................................................................................. 7
2.1.2 DAQlink Kablo Bağlantıları.............................................................................................. 7
2.1.3 DAQlink’in LED olarak çalışması: ..................................................................................... 8
2.2 TEK BİRİM OLARAK DAQlink’in KURULUMU ........................................................................... 9
2.3 ÇOKLU DAQlink biriminin çalışması ....................................................................................... 9
2.3.1 Dayanıklı 10/100 internet ağı Switch’i(aktarımı) .............................................................10
2.3.2 Dayanıklı Network(İnternet ağı) kablosu ........................................................................11
2.3.3 DAQlink Batarya Kutusu ................................................................................................11
2.3.4 Kablosuz Network Seçeneği...........................................................................................12
2.3 Ethernet Uzantısı –Uzaktan yada bölgesel parça ...................................................................13
2.4 DAQlink birimleri arasındaki bilgisayar ağı(network)..............................................................14
2.4.1 Kablolu Bilgisayar Ağı ....................................................................................................15
2.4.2 Kablolu Bilgisayar Ağı-Ethernet uzatıcısı kullanarak 48 kanallı sistem kullanımı .................15
2.4.3 Kablolu Bilgisayar Ağı-Dayanıklı Ağ Switch’leri kullanarak 48 kanallı Sistem .....................16
2.5 Kablosuz Bilgisayar Ağı: .......................................................................................................18
2.5.1 Kablosuz Amplifikatör Birimi..........................................................................................19
2.5.2 Kablosuz Ağ-48 Kanal ile Kablosuz Ağ kullanımı ..............................................................20
2.5.3 Kablosuz Ağ-Kablosuz Ağ kullanılarak 72 kanallı sistem kullanımı: ....................................21
2.5.4 Kablosuz Ağ-96 Kanal ile Kablolu/Kablosuz Ağ kullanımı ..................................................22
2.6 Bağımsız İşlemler ................................................................................................................22
3 DAQlink Hızlı Kullanım Kılavuzu ..................................................................................................23
3.1 Bilgisayarın IP adresini sabitleyin..........................................................................................23
3.2 VScope Yazılımının Kurulması ..............................................................................................23
3.3 Kabloların DAQlink’e Bağlanması .........................................................................................23
3.4 DAQlink Biriminin Başlatılması .............................................................................................24
4 Yazılımın Yapılandırılması ...........................................................................................................24
4.1 DAQlink’in Kurulumu...........................................................................................................24
3
4.1.1 DAQlink Düzeni ............................................................................................................25
4.1.2 Bütün ögelerin Kopyalanması ........................................................................................25
4.1.3 IP Ayarları ....................................................................................................................25
4.2 DAQlink biriminde bulunan standart menüler ......................................................................26
4.2.1 Cihaz ile veri toplanırken kullanılan Menü-Standart Menü...............................................27
4.3 DAQlink Birimi Düzenleme –Gelişmiş Menü ..........................................................................28
4.3.1 Cihaz Veri Toplama Menüsü-Gelişmiş Modda .................................................................29
4.3.2 Trigger Menüsü-Gelişmiş Mod için.................................................................................30
4.3.3 Gelişmiş Modda Düzen Menüsü ....................................................................................33
4.3.4 Gelişmiş Modda Cihazın Anolog Çıktıları.........................................................................33
4.3.5 Gelişmiş Modda GPS .....................................................................................................33
4.3.6 Gelişmiş Modda DAQlink Biriminin Kalibrasyonu ............................................................34
4.3.7 Gelişmiş Modda Cihazın Genişletilmiş Menüsü ...............................................................36
5 Programın Çalışması ..................................................................................................................36
5.1 Veri Toplama ..........................................................................................................................36
5.2 Projeler ..............................................................................................................................37
5.3 Veri Tabanı .........................................................................................................................37
5.3.1 Veri Tabanına Veri Yükleme...........................................................................................37
5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi..............................................................................39
5.3.3 Verilerin Sisteme Aktarılması ya da Sistemden Dışarı Taşınması: ......................................40
5.3.4 Veri tabanında verilerin saklanması ...............................................................................41
5.3.5 Veri Tabanında Verilerin Yığılması..................................................................................41
5.3.6 Kesme Dalgalarında Yığma İşleminden önce verinin ters çevrilmesi .................................42
5.3.7 Yakın İzlerin Toplanması................................................................................................43
5.4 Veri izlenmesi ve analizi.......................................................................................................44
5.4.1 Grafik Çizim Türleri .......................................................................................................44
5.4.2 Açılır kapanır Menüden Çizim Yaptırma..........................................................................46
5.4.3 Çizim Menüsünde Saklama ...........................................................................................47
5.4.4 Sismik Çizimler .............................................................................................................48
5.4.5 Zoom ayarlarının Kurulması...........................................................................................50
5.4.6 Ek Çizim Fonksiyonları...................................................................................................50
5.4.7 Süzgeçler......................................................................................................................50
5.4.8 Genel Ayarlar ...............................................................................................................51
5.4.9 Otomatik Kaydetme ve Otomatik Başlatma ....................................................................52
4
5.4.10 Dosyanın Dışarı Aktarımı Seçenekleri ...........................................................................53
5.4.11 Yığma İşlemi Menüsü ..................................................................................................54
5.4.12 Kilit ya da Kilidi Açma Menü Seçenekleri.......................................................................55
5.4.13 Gürültü İstatistiği Penceresi .........................................................................................56
5.4.14 Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi ...............................................................................57
5.5 Durum Bilgisi Sekmeleri.......................................................................................................58
5.5.1 Yorum ..........................................................................................................................58
5.5.2 Kayıt Bilgileri ................................................................................................................58
5.5.3 Çizim Bilgileri................................................................................................................59
5.5.4 Durum ...................................................................................................................59
5.5.5 Hatalar.........................................................................................................................60
5.5.6 İletişim Sekmesi............................................................................................................60
5.5.7 Network Sekmesi..........................................................................................................60
5.6 Hafıza Penceresi-Yığma İşlemi..............................................................................................60
5.6.1 Otomatik Yığma İşlemi ..................................................................................................60
5.6.2 Hafıza Penceresi ...........................................................................................................61
5.7 İlk Varışları İşaretleme Özelliği .............................................................................................61
5.8 KIRILMA ÖRNEĞİNİN KURULUMU ........................................................................................63
5.8.1 Cihaz Ayarları ...............................................................................................................64
5.8.2 Otomatik Kayıt Menüsü ................................................................................................64
5.8.3 Dışarıya Dosya Aktarımı Menüsü ...................................................................................65
5.8.4 Yığma Menüsü..............................................................................................................66
5.8.5 Gerçek Zamanlı Gürültü Görüntüleme Penceresi ............................................................67
5.8.6 Balyoz ile Vuruş Yapılarak Kırılma Verisi Toplanması .......................................................68
5.9 VScope programının önemli tuşları ......................................................................................69
5.10 Jeofon ve Hattın Test Edilmesi ...........................................................................................71
5.11 Birden fazla DAQLink biriminin Çalışmada Tetiklenmesi .......................................................72
5.12 İlerleme Özelliği ................................................................................................................73
6. Gelişmiş Özellikler ....................................................................................................................74
6.1 DAQlink biriminin sürekli Kayıt Alması ..................................................................................74
6.1.1 VScope Otomatik Başlatma Fonksiyonu .........................................................................74
6.1.2 DAQlink biriminden Otomatik Başlatma Özelliği .............................................................74
6.1.3 PPS için GPS’in Tetiklenmesi ..........................................................................................75
6.1.4 DAQlink Zamanlama-GPS ..............................................................................................76
5
6.1.5 Sürekli Kayıt Örnekleri...................................................................................................76
6.2 Verinin kesintisiz olarak Görüntülenmesi ..............................................................................77
6.3.1 Tek bir Kayıdın İndirilmesi .............................................................................................79
6.3.2 Birden fazla kayıdı bilgisayara indirme ...........................................................................79
6.3.3 Kompakt Flash Kart Çalışması..................................................................................80
6.3.4 Kompakt Flash Depolaması ...........................................................................................81
6.3.5 Veri indirme Hızı ...........................................................................................................81
6.4 Veri tabanında değişiklik Yapılması.......................................................................................82
6.4.1 İz sırasının değiştirilmesi .........................................................................................82
6.5 DAQlink’ in Analog Çıktıları ..................................................................................................83
6.6 Kayıtların Detaylarını İzleme ................................................................................................85
7.1 Windows VISTA’da Çalışma..................................................................................................86
7.2 Windows XP Ethernet Ayarları .............................................................................................90
7.3 Windows 2000 Ethernet Ayarları .........................................................................................92
7.4 Güvenlik Duvarı (Firewall)....................................................................................................93
7.5 TCP/IP Doğrulama ...............................................................................................................94
8.1 Seçenekler..........................................................................................................................95
9 Şemalar ....................................................................................................................................98
9.1 DAQlink Bağlantı Kablosu ....................................................................................................98
9.1.1 RJ-45 Ethernet Bağlantısı (Dahili geçiş ile) ......................................................................98
9.1.2 2 pinli Güç bağlantısı .....................................................................................................98
9.1.3 3-pin Tetikleyici Bağlantısı ............................................................................................98
9.1.4 4-pin GPS Bağlantısı .....................................................................................................98
9.1.7 Değiştirilebilir Bağlayıcı Bölüm Numaraları .....................................................................99
9.2 DAQlink Panel Kabloları-1.Versiyon .................................................................................... 100
9.3 DAQlink Panel Kabloları-2.Versiyon .................................................................................... 101
9.4 Tetikleyici Giriş Devresi ..................................................................................................... 102
6
1 GİRİŞ
1.1 Sistem Tanımı DAQlink sistemi çok kanallı 24 bit dijital sismik veri toplama sistemidir. Her bir DAQlink birimi 6 ile 24
arasında sayıları değişen analog kanallara sahiptir.DAQlink sistemi Ethernet internet ağı bağlantıları ve standart
TCP/IP internet protokolünü kullanır.Ethernet donanımının kullanımı çoklu DAQlink birimlerinin birlikte
bağlanması ile kanal sayısı arttırılabilmektedir.Ayrıca DAQlink herhangi bir internet ağı düzenine de
bağlanabilmektedir.
DAQlink aşağıdaki seçenekleri de sunmaktadır.
*İki adet –R232 giriş ve çıkışları
*Konum bilgisi için GPS alıcısı
*GPS alıcısı için zamanlama referansı ve giriş salıngacında düzenlemeler
*Salıngacın test edilmesi(Osiloskobun)
*İki adet genlik büyütme ayarları
*Toplanmış verileri saklamak için bellek
*Çoklu DAQlink birimleri kablolu ve ya kablosuz ağ ile eş zamanlı kayıt etme özelliği
*GPS ile yalnız başına DAQlink birimlerinde kullanıcı izni olmadan otomatik olarak kayıt alınabilir.
DAQlink sisteminin içeriği;
DAQlink Birimi-Dijitali Analog hale çeviren Ethernet ara yüzü mevcuttur. DAQlink –III 24 bitlik veri
toplama birimidir,her cihaz 24 kanal içerir. DAQlink analog sinyali 16 bitlik sinyale çevirip dışarı
Kablolar- Bağlantı kablolarının içerdikleri:
-Güç kablosu ,
-Cat5 Ethernet bağlantı kablosu DAQlink ‘i bilgisayara bağlar.
-Analog giriş bağlantısı-Müşterinin talebi üzerine verilebilir.
-Trigger kablosu
GPS –GARMIN GPS Souriaau 4-pin bağlayıcı birimi içerir.
Batarya-Arazinin yapısına uygun olarak batarya ve batarya kabı SSC tarafından tedarik edilir.
Bilgisayar-DAQlink birimi notebook türü bilgisayara bağlanabilir.RJ45 gigabit Ethernet donanımı ile
SSC Windows 2000,Windows XP ve ya Windows 7 yazılımlarını desteklemektedir.
Yazılım-VScope yazılımı DAQlink bağlı bilgisayarlarda çalışmaktadır.
Ethernet yoluyla DAQlink dizilimi ile bağlantı kurulabilir ve veri toplanabilir.Bu yazılım paketi ile veri toplama
görüntüleme saklama ve analizi yapılabilmektedir.
7
1.2 DAQlink Yazılımının kurulumu ve Çalıştırılması VScope program CD’sini bilgisayarın CD sürücüsüne takınız. CD otomatik olarak yazılımı kuracak ve DAQlink
kullanım kılavuzunu kopyalanacaktır.
*VScope.exe-Program analog verileri depolamak ve analiz için kullanır.
*DAQlink kullanım kılavuzu
1.3 Ethernet kurulumu VScope DAQlink’n kurulumunda önemli bir unsurdur. DAQlink Ethernet üzerinden birbiri ile bağlantı kurar.
DAQlink sistemi kullanılmadan önce bu ağ kurulmalıdır.
Ethernet ayarları bölümündeki açıklamalar okunarak bilgisayarınıza Ethernet ayarlarını kurabilirsiniz.
2 KABLO BAĞLANTILARI
2.1 DAQlink biriminin çalışması
2.1.1 DAQlink Birimi:
2.1.2 DAQlink Kablo Bağlantıları
*GPS çatısı için 4-pinli bağlayıcıyı takınız
*3 pinli olan bağlantı kablosunu trigger kablosunu bağlamak için takınız.
*Anolog hat kablosunu bağlayınız.(Serim kablosuna jeofonları takınız.)
*Cat5 bağlantı kablosunu(bilgisayardan gelen) eğer uygunsa RJ-45 ile bağlayınız.
*DAQlink’i 2 pinli bir kablo olan 12 DVC güç desteğine bağlayınız.
8
2.1.3 DAQlink’in LED olarak çalışması:
Batarya LED ışığı bataryanın voltaj durumunu gösterir . Genellikle yavaş açılır 0.2 saniyede “on” açık
kabaca 0.8 saniyede “off” kapalı duruma gelir.
*Lambanın yeşil yanması –Bataryanın gücü 12 volt’un üzerindedir.
*Lambanın sarı renkte yanması –Bataryanın gücünün 10 ile 12 volt arasında olduğunu gösterir.
*Lambanın kırmızı yanması bataryanın voltajının 10 volt’un altında olduğunu gösterir.
Network bağlantı kablosu takılmış ise Network link lambası aşağıdaki durumlardan biri gibi olur.
-Sabit halde yeşil ışık yanıyor ise-Mesajlar ve veri paketleri bilgisayardaki Network bağlantısı ile alınabiliyor
demektir.
-Işık kapalı ise network aktivitesi yoktur
Status ışığında hata olduğu konusunda yanıyor ise GPS biriminin uyduda kilitlenme durumu kontrol
edin.Daha sonra atış kaydında DAQlink’in en son ne zaman çalıştığına bakın.
-Hızlı bir şekilde kırmızı yanarsa-DAQlink birimi Flash kart hatası tespit etmiştir.
-Yavaşbir şekilde kırmızı yanarsa-DAQlink birimi hazır durumda fakat GPS uyduya bağlanamamıştır.
-Yeşil yanıyorsa eğer-DAQlink’e GPS biriminden PPS verileri gelmektedir.
-Sabit bir şekilde kırmızı yanıyorsa DAQlink birimine trigger bağlı veri dosyası hazırdır fakat GPS uyduya
bağlanamamıştır.
-Sabit bir şekilde yeşil yanıyorsa DAQlink triggerı algılamış, kayıt dosyası oluşturulmuş ve GPS bir uyduya
bağlanmıştır.
9
2.2 TEK BİRİM OLARAK DAQlink’in KURULUMU
Şekil 2.2DAQlink biriminin temel parçaları
Şekil 2.2 ‘de DAQlink ile veri alma için gerekli temel araçlar görülmektedir.
Sarı renkli DAQlink biriminin yanında ,GPS birimi,bilgisayar,Ethernet kablosu ,batarya,serim kablosu ve trigger
kablosu,hammer uyarıcısı ve vurma tablası bulunmaktadır.
2.3 ÇOKLU DAQlink biriminin çalışması Birden fazla DAQlink birimi aynı anda çalışabilir. Bir adet DAQlink ile 24 kanala kadar veri toplanabilirken iki
cihazla bu sayısı 48’e çıkarılabilir.10 adet cihazla bu sayı 240 kanala çıkar.
Her DAQlink birimi için GPS senkronize edilebilir. Trigger kablosu girişini birden fazla cihaz ile kırılma
yapılıyor ise bağlantı kurulması gerekir yoksa GPS düzgün çalışmaz.)Trigger işleminde GPS zamanı diğer
DAQlink birimlerine Ethernet bağlantısı ile gönderilir.Eğer bir tek cihaz veri alımına hazır konumda ise diğer
triggerlarda aynı zamanda çalışmalıdır.
10
GPS zamanlama uyumunda DAQlink birimlerinin herbiri sadece Ethetnet bağlantıs ına ihtiyaç duyar.İnternet
bağlantısı kablolu yada kablosuz olabilir.Ayrıca kablolu ve kablosuz bağlantıların birlikte düzenlenmesi ile çoklu
DAQlink birimleri ile iletişim kurulabilir.
Sözü edilen ürünler internet bağlantısı ile sismik kaynak ile DAQlink birimleri arasında bağlantı
kurabilmektedir.
Gerçek zamanlı veri toplamada DAQlink birimleri arasında Ethernet bağlantıları kurulmalıdır.Bu
network bağlantısı kullanılarak veri ana bilgisayara gönderilir.Bu bilgisayarda RTR programı ile
dosyalar SEG-Y uzantılı olarak işlem yapar.Bu dosyalar müşteriye gönderilebilir ya da atış kaydı içinde
işlem görür.
Pasif dinleme yada sürekli kayıtta da çoklu DAQlink birimleri kullanılabilir. Bu tür dinlemede
DAQlink birimleri arasında internet bağlantısına gerek yoktur.Kayıt bittikten sonra veriler dakikalar
içinde SEG-Y uzantılı olarak kayıt edilir.
Darbesel yada titreşim şeklindeki kaynaklardan veri toplamada veriler mutlaka Sigma Harvest yazılımı
ile işleme tabi tutulmalıdır. Kırılmalar mikro saniye ölçekli doğrulukta toplanır ve veri aktarımı
yapılırken toplama zamanları oluşturulur.Veriler toplandıktan sonra yüklenmiş veriler ve ilk varışlar
Harvest yazılımı kullanılarak atış kayıtlarında sıralanır.
2.3.1 Dayanıklı 10/100 internet ağı Switch’i(aktarımı)
Dört adet port’dan oluşan bu switch ,çoklu DAQlink birimlerinin ortak ağı kullanmalarını sağlar.Switch
üretilirken enerjisini yadayanıklı internet ağı kablosundan yada doğrudan bateriden alacak şekilde
düzenlenmiştir.Switch’de ,her 100 metre için kablo gerekmektedir.
Örneğin 48 kanallı sistem için iki adet 24 kanallı DAQlink birimi kurulduğunu ve alıcı aralığının 10 ar metre
olduğunu varsayılsın.İki DAQlink birimi atasında 240 metre aralık bulunmaktadır. Bu arazi düzeneği için 4 adet
network switch’i ve üç bölümden oluşan 90 metrelik dayanıklı internet ağ kablosu gerekmektedir. Arazide
kullanılacak olan bilgisayar ,Vscope yazılım çalıştırıldığında, Switch’lerin uygun portlarına bağlanabilecektir.
Zor koşullara dayanıklı olacak şekilde üretilmiş switch her DAQlinks’te bulunmakta ve DAQlink Ethernet
kablosu ile bağlanmaktadır. Switchler güç gereksinimlerini Ethernet arazi kablosunda bulunan POE
bağlantısından sağlarlar.
İkiden fazla switch birimleri 90 metrelik kablolar ile kutuya bağlanırlar. Switchler arasındaki bu iletişim internet
ağı kablolarından enerji gereksinimlerini sağlarlar böylelikle ayrıca bir bateri bağlantısına gerek kalmamaktadır.
11
2.3.2 Dayanıklı Network(İnternet ağı) kablosu
Araziye göre tasarlanmış bu kablo dayanıklı Ethernet kablosundan yapılmıştır ve suya dayanıklı bağlayıcıları
mevcuttur. Standart uzunluğu 90 metre ya da kabaca 295 feet uzunluğundadır.
2.3.3 DAQlink Batarya Kutusu
Bu suya dayanıklı sağlam batarya DAQlink sistemleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bataryalar 12 volt,18 amper
/saat çalışmaktadır. Bataryalar ile DAQlink birimlerine ve ağ ekipmanlarının enerji ihtiyacı
karşılanmaktadır.Ayrıca Ethernet kablosuz ağada eklenmeyi sağlar.
Her bir batarya iki adet içten tutucu bulundurur. Bunlar bataryaları zayıf bağlantılardan korur.
12
2.3.4 Kablosuz Network Seçeneği
Bu uygulama seçeneği DAQlink birimleri arasında kablosuz bağlantı ya da DAQlink network ağı ile sahada
bulunan bilgisayarlar arasında bağlantı kurulmasını sağlar. Kablosuz seçenekte donanım bir erişim noktası yada
istasyon içerir.Genelde iki adet DAQlink birimi ve arazide bulunan bilgisayar bir adet Kablosuz İnternet kiti
donanımı ile birbirine bağlanır.Kablosuz seçeneği sorunsuz olarak çalışmaya başlarsa görüş açısı 2 km.’ye kadar
uzayabilir. Yinede bazı bölgelerde görüş açısı kablosuz ağ sinyali az olduğu için sınırlıdır.Bu mesafe 50 metre
veya daha altına düşebilir. Çoklu kablosuz internet ağ seçeneği kitleri repeaters (tekrarlayıcı) olarak kullanılarak
sistemin görüş mesafesi arttırılabilir.
Herbir radyo birimi için Ethernet arazi kablosunda bulunan POE bağlantısından 12 voltluk enerji kaynağı olarak
sağlanır. Optik ara bağlantı kablosu DAQlink birimine bağlandığında,DAQlink ‘in bata ryasından güç
alabilirsiniz.Eğer amplifikatör olarak kullanılırsa adaptör doğrudan optik ara bağlantı kablosundan batarya ya
bağlanır.
13
2.3 Ethernet Uzantısı –Uzaktan ya da bölgesel parça
Bu seçenek birden fazla DAQlink birimini kablo ile birbirine bağlanmasını sağlar. Ethernet uzatıcı çifti bir adet
yerel birim bir adet de uzaktan algılayıcı birim içerir. Ethernet verisi birimler arasında sadece bükülü bir çift
kablo sayesinde aktarılabilir.DAQlink birimlerine olan uzaklık 4 mile kadar olabilir.
Ethernet biriminin çalıştırılması için gerekli 12 volt Ethernet arazi kablosu içindeki POE kablosundan sağlanır.
14
2.4 DAQlink birimleri arasındaki bilgisayar ağı(network) Her DAQlink birimi 24 kanala kadar kullanılabilir. Farklı bilgisayar ağı seçenekleri gereksinimlere ve arazide
kullanılan kablolu yada kablosuz ağa bağlı olarak değişir.
15
2.4.1 Kablolu Bilgisayar Ağı
Resim tekli DAQlink cihazının kablo ile uzaktan izleme modunda kurulumunu göstermektedir.
2.4.2 Kablolu Bilgisayar Ağı-Ethernet uzatıcısı kullanarak 48 kanallı sistem kullanımı Şekil 2.4.2 48 kanallı bir DAQlink sistemini Ethernet Uzatma birimi ile kullanımını örnek olarak göstermektedir.
Bükülü kablonun uzunluğu 4 mile kadar uzayabilmektedir.
16
2.4.3 Kablolu Bilgisayar Ağı-Dayanıklı Ağ Switch’leri kullanarak 48 kanallı Sistem Şekil 2.4.3’de 48 kanallı DAQlink sisteminde 10/100 bilgisayar ağı switchleri kullanılmıştır. İki Switch
arasındaki maksimum uzaklık 100 metredir. Switch’ler için gerekli enerji DAQlink kayıtçısından kablo yardımı
ile alınır.
17
18
2.5 Kablosuz Bilgisayar Ağı: DAQlink birimleri Kablosuz ağ ekipmanı ile birbirine bağlanabilir. Fotoğrafta DAQlink istasyonu ve bilgisayar
birbirine kablosuz ağ ile bağlanmışlardır. Wi-Fi alıcı verici olarak kullanılmaktadır.
19
2.5.1 Kablosuz Amplifikatör Birimi
Yukarıdaki resimde DAQlink birimi kablosuz ağda kurulumunu göstermektedir. Bu birimde veri paketleri
kablosuz erişim noktası ile alınır ve kayıt edilen verilen ile birlikte kablosuz istasyon ile tekrar gönderilir. Bu
veriler arazide kullanılan bilgisayara analiz, işlem ve depolama için gönderilir.
20
2.5.2 Kablosuz Ağ-48 Kanal ile Kablosuz Ağ kullanımı
Şekil 2.5.2’de 48 kanallı DAQlink sistemi kablosuz ağ seçeneği ile kullanma örneği görülmektedir.İkinci Wi-Fi
alıcı ve verici çifti arazi bilgisayarına veri göndermek için çalıştırılır.
21
2.5.3 Kablosuz Ağ-Kablosuz Ağ kullanılarak 72 kanallı sistem kullanımı:
Şekil 2.5.3 ‘te 72 kanallı bir düzenek için birden fazla ağ seçeneği kullanımı ile veri toplama örneği
gösterilmektedir. Diğer Wi-Fi alıcı verici çifti toplanan verileri arazi bilgisayarına göndermek için kullanılır.
22
2.5.4 Kablosuz Ağ-96 Kanal ile Kablolu/Kablosuz Ağ kullanımı
Şekil 2.5.3 ‘te 96 kanallı DAQlink sistem , iki kablosuz ağ ve çok sayıda Ethernet bağlantısı ile birlikte kullanımı
gösterilmiştir. Diğer Wi-Fi alıcı verici çifti veriyi arazi bilgisayarına göndermek için kullanılır.
Şekil 2.5.3 96 kanallı DAQlink Sistemi
2.6 Bağımsız İşlemler Çoklu DAQlink birimleri bağımsız modda çalıştırılabilir. Bunun için ağ kablosuna ya da bilgisayara ihtiyaç
yoktur.
Veriler herbir DAQlink biriminde kayıt edilir ve arazi çalışması bittikten sonra bilgisayara indirilir. Veriler “Veri
toplama” yazılımı kullanılarak indirilir ve daha sonra atış kaydı dosyaları “Harvest” yazılımı kullanılarak
oluşturulur.
Her birimde bulunan GPS iki ünite ile zaman ayarlaması yapılır.Aşağıdaki şekilde kırılma çalışması için
hazırlanmış 48 kanallı sistem görülmektedir.
23
3 DAQlink Hızlı Kullanım Kılavuzu
3.1 Bilgisayarın IP adresini sabitleyin 1.Bilgisayarınızın IP adresini sabitleyin.
2.Bölüm 2’de anlatılan talimatları takip ediniz.
3.Kullandığınız IP adresini 192.168.0.101 şeklinde ayarlayın.
3.2 VScope Yazılımının Kurulması 1.CD’yi sürücüye yerleştirin
2.Kurulum yaptıktan sonra VScope programını başlatın.
3.3 Kabloların DAQlink’e Bağlanması
1.DAQlink birimi ile bilgisayar arasına Ethernet kablosunu bağlayın.
2.GPS birimi ile 4pinli DAQlink birimini bağlayın.
3.Analog jeofon kablosu ile55 pinli bağlayıcıyı birleştirin.
24
4. Trigger kablosu ile 3 pinli bağlayıcıyı birleştirin.
5. 2 pinli güç kablosunu (12 VDC) DAQlink birimine bağlayın.
3.4 DAQlink Biriminin Başlatılması 1.İndirilen Seçenekler menüsüne gidin.
2.Device seçeneğini tıklayın.
3.Kullanılan DAQlink birimi belirtilir.
4.DAQlink ayarları seçilir. Eğer DAQlink cevap vermiyorsa Ethetnet ayarları kontrol edilir.
5.İstenilen ayalar kanal 1 de kurulur.
a.Gain’in 16 seçilmesi birçok sismik diziliminden daha fazla verim alınmasını sağlar
b.Diğer varsayılan ayarlarda OK seçeneği seçilmelidir.
c.Otomatik Trigger seçeneği seçilmelidir.
d.Örnekleme oranı ve kayıt uzunluğu seçilmelidir.
6.Değerlerin DAQlink birimine aktarılması için iki kez OK seçeneği seçilmelidir.
4 Yazılımın Yapılandırılması
4.1 DAQlink’in Kurulumu DAQlink birimini bağlayın ve çalıştırın.VScope programını çalıştırmak için Windows Explorer’daki
VScope.exe dosyasına iki kez tıklayın.Menü, Options, Device seçeneğinden DAQlink setup menüsüne
ulaşın. Ya da araç çubuğundaki Device seçeneğine sol tıklayarakta ulaşabilirs iniz.
Eğer ekranda birimin seri numarası gözükmüyorsa otomatik bul seçeneğini işaretleyin. Bütün DAQlink
birimlerinin bilgisayar ile bağlantı kurduğu bilgisayar ekranından görülmelidir.
Birimin çalışır durumda olduğundan emin olunmalıdır. Cihazın seri numarası kontrol edilmelidir.
Kutucuğa sol tıkladıktan sonra seri numarasına ulaşılabilir. Çoklu DAQlink b irimlerinde tek bir
bilgisayar standart network araçlarını kullanabilmektedir.
25
Şekil 4.15 adet DAQlink biriminin bilgisayara bağlandığını göstermektedir. İlk sütün DAQ1,DAQ2 ve
DAQ5 seçilen dizilimleri gösterilmektedir. Kullanıcı ikinci sütundan DAQlink ismini değiştirebilir.
Serial Field isimli üçüncü sütun DAQlink biriminin donanımı içinde programlanmıştır ve
değiştirilemez.
Şekil 4.1’de DAQ 5 birimine dikkat çekilmektedir. DAQ Ayarları ya da IP ayarlarına tıklandığında
DAQ5 birimine ait olduğu görülecektir. Başka bir birimin ayarlarına bakılmak istenirse sol tıklayıp
istenilen birimin ismini seçmek yeterlidir.
Remove seçeneği listede görülen birimin istenilmeyenlerini kaldırmak için kullanılır.
Add butonu le yeni DAQlink birimi eklenebilir. Add butonundan ziyade otomatik tarama ile yeni
birimlerin algılatılması önerilmektedir.
4.1.1 DAQlink Düzeni
Toplanan verinin gösterimi sırasında DAQlink biriminin kullandığı düzen aynıdır.Yukarı ve aşağı oklar
ile DAQlink birimlerinin düzeni değiştirilebilir.
4.1.2 Bütün ögelerin Kopyalanması
DAQlink biriminin kurulumundan sonra aynı ayarlar diğer DAQlink b irimlerine de kopyalanabilir.
Çalışılmak istenen birimi kurulur.Çok sayıdaki DAQlink birimlerinde copy to all seçeneği bulunur.Eğer
Yes seçeneği tercih edilirse bütün kurulum parametreleri diğer birimlere de aktarılır.Ya da No
seçildiğinde kopyalama işlemi iptal ettirilir.
4.1.3 IP Ayarları
Her DAQlink birimi bir tek IP adresine sahiptir.IP ayarları seçimi birimin IP ayarlarının görüntülenmesi
ve düzeltilmesine olanak verir.
IP adresinin gösterilmesi için C sınıfı ağında 192 tanımlanmalıdır. C sınıfı network’ler de her üç sekizli
kısım bütün birimlerde aynı olmalıdır. Bunun anlamı ilk üç girişte iletişim için aynı olması
gereklidir.(192.168.0).Son sekizlinin numarası 0-255 arasında olmalıdır.0 ve 255 sayıları saklı tutulup
DAQlink IP adresleri kullanılmamalıdır.1 ile 254 arasında sayılar kullanılmalıdır.Bilgisayarın kendine
özgü tek IP adresi bulunmalıdır. DAQlink biriminde aynı IP adresleri bulunamaz.
Net Mask bölümü bütün birimlerde aynı olmalıdır.Net mask bölümünde eşleştirme için bitler 0
olmamalıdır.”255.255.255.0” mask’ı anlamı ilk üç byte’ın eşleştirme yapılması gereklidir anlamındadır.
IP Adreslerinin düzenlemesi için DHCP server’ının kullanılması Kontrol edilirken DHCP server
otomatik IP düzenleyebilmektedir. DHCP server IP adresinin kullanıcı tarafından sorulmasını sağlar.
26
Şekil 4.1.3 Cihazın IP seçimleri
4.2 DAQlink biriminde bulunan standart menüler İlk kurulumda VScope programının standart menüsü kullanılmaya başlar.Bu menüler normal bir sismik
çalışmada ihtiyaç olabilecek bütün işlemleri kapsar.Geliştirilmiş menüsü Option –Preferences- Menu
ayarlanabilir.
DAQlinks ayarları ilk kurulumda kontrol edilmelidir.Araçlar sekmesindeki ”Device” sekmesi
tıklandığında DAQlink düzenleme menüsüne erişilir.
Bunun için DAQlink birimi ile bağlantının çalışır durumda olduğu kontrol edilmelidir.Eğer düzenleme
penceresi ekranda belirmemişse DAQlink yapılan düzenlemeleri algılamamış demektir.Bunun nedeni
genellikle hatalı TCP/IP ayarlarından kaynaklanmaktadır ya da Ethernet kablosu düzgün
takılmamıştır.Eğer TCP/IP ayarları değiştirilecekse bilgisayarın ya da DAQlink biriminin tekrar
kapatılıp açılması gerekebilir.
Bilgisayar ve DAQlink birimi arasında bağlantının kontrol edilmesi için ek önlem DAQlink kurulum
masasından bütün DAQlink birimlerini kaldırmaktır.Önce kaldırılması istenen DAQlink birimi seçilir
ve Remove butonu tıklanır.Bütün birimler kaldırıldıktan sonra “Auto Detect” sekmesi tıklanır ve
bilgisayar tarafından bütün birimler algılanır.
27
4.2.1 Cihaz ile veri toplanırken kullanılan Menü-Standart Menü
Veri toplama aşaması için gerekli menü aşağıdaki işlemlere izin verir.
1.Gain (Kazanç)-Buraya yapılan girişte veri işlem öncesi genlik kazanç yapılabilir.Veri toplama
aşamasında genelde kullanılan miktar 16’dır.
a.Gain=1 ile maksimum giriş pikler arasında 3.58 Volttur.
b.Gain=16 ise maksimum giriş pikler arasında 0.22 Volttur.
2.Örnekleme Oranı:Bu kısım farklı örnekleme oranı seçmemizi sağlar.Örneğin petrol araştırmalarında
genellikle 2 msn seçilir.
a.16 msn-Saniyede 62.5 örnek alındığını
b.8 msn- Saniyede 125 örnek alındığını
c.4 msn-Saniyede 250 örnek alındığını
d.2 msn-Saniyede 500 örnek alındığını
e.1 msn-Saniyede 1000 örnek alındığını
f.0.5 msn-Saniyede 2000 örnek alındığını
g.0.25 msn-Saniyede 4000 örnek alındığını
h.0.125 msn-Saniyede 8000 örnek alındığını
i.0.0625 msn-Saniyede 16000 örnek alındığını
j.0.021 msn-Saniyede 48000 örnek alındığını göstermektedir.
3.Veri toplama zamanı:Bu seçenek ile her bir dizilimde veri toplanan saat girilebilir.
4.Aktif Kanallar:Aktif olan kanal sayısı seçilebilir.
5.Alçak geçişli süzgeç:Kontrol edildiğinde 2Hz frekansı DAQlink biriminde alçak geçişli süzgeçten
geçirilebilir.
28
Trigger Ayarları iki farklı trigger girişi yapılabilmesini sağlar.
1.Otomatik Trigger(Auto Trigger) (ReMi)-Bu bölüm tercih edildiğinde DAQlink biriminin trigger’ı
çalışmaya başlar.Veri kayıt edilmeye başlar ve VScope programına harici bir trigger olmadan transfer
edilir.
b.Balyoz kullanılarak Zamanda kırılmadan Trigger kullanma-Bu şık seçildiğinde DAQlink birimi
trigger’ın giriş bağlantısının kapalı durumunun değişmesini bekler.Bu seçim trigger’ın balyoz ile
birlikte kullanıldığı zaman tercih edilir.3 pinli bağlayıcılarda A ve C pinleri balyoz’a bağlanan anahtarın
+ kısmına bağlı olmalıdır.Pin B ise balyozda bulunan anahtarın - kısmına bağlı olmalıdır.
GPS Bölmesi
GPS menüsü DAQlink ayarlarında GPS pozisyonunun ve zamanlamasının ayarlanması için kullanılır.
Genelde GPS birimi harici olarak kullanılmaktadır.Veri akış hızı yazılımda bulunan değişimden
ayarlanabilir.
Standart Garmin GPS’den kullanılmakta olup,harici olarak seçilebilir ve veri akış hızı 19.2K’dır.
GGA dizisi görülmeli ve doğru veri akış hızının seçildiğine d ikkat edilmelidir.
“Get Position” sekmesine basıldıktan sonra GPS birimi tanınır ve GPS PPS sinyali ,konumu kablo ile
DAQlink birimine aktarılır.
4.3 DAQlink Birimi Düzenleme –Gelişmiş Menü İlk kurulum yapıldığında VScope programının standart menüsü kurulu r. Bu menü standart bir sismik
çalışma için gerekli bütün seçenekleri sağlar. Gelişmiş (Advance) menüde çalışılmak istenirse araç
çubuğundan Option-Preferences-Menu sekmelerinden ulaşılabilir.
Gelişmiş menünün seçimi:
29
WinPcap ağ sürücüsü çoklu DAQlink birimleri kullanılması halinde büyük kanal hesabı ve hızlı
örnekleme oranı için gereklidir.
4.3.1 Cihaz Veri Toplama Menüsü-Gelişmiş Modda
Bu menü kullanıcının DAQlink birimi için gerekli veri toplama parametrelerinin girilmesini sağlar.24
kanalakadar her DAQlink biriminde görülür. DAQlink birimi otomatik olarak çalışan kanalları tespit
eder.
Kanallar veri toplama için çalışır durumda olmalıdır.Onay işareti kanalın çalışır olduğunun
göstergesidir.
En son kullanıcı çalışılan alanın ismini değiştirebilir.
Arazinin türü Vibro kullanılarak veri toplanmadığı sürece genelleyici bir tanımdır.Kalite ko ntrol testleri
yapıldığında Vibro için arazide kullanılan kanallar açısından arazi türünün girilmesi çok önemlidir.
Gain (Kazanç)-2 ön genlik kazancı seçilebilir.(x1,x16)
Giriş(Input)-Normal olarak ayarlanmalıdır.
-Normal seçeneği Genel çalışmalar içindir.
-Döngü üzerinde sınama test için kullanılır.
-GND ‘de test için kullanılmaktadır. Giriş bağlantıları yerin gürültü düzeyinin ölçülmesini sağlar.
Birimler ve ölçek y ekseninde farklı voltlara denk gelir. Bu ayarlar farklı ölçü birimlerinde de
çalışılmasını sağlar. Normalde giriş volt’dur. Hız ve güçlü yer hareketi çalışmalarında çıkışlar hız veya
daha farklı birimler olarak değişebilir.
Bütün Kanallarda Aynı Ayarların Yapılması: Seçilen bütün kanallara bir önceki kanal için hazırlanan
ayarlar kopyalanabilir.
Standalone (Bağımsız) sekmesi DAQlink birimi bu modda veri toplarken kontrol edilmelidir. Bu
modda DAQlink birimi topladığı veriyi kendi içindeki usb’ye kayıt eder. Veri kaydetmek için
bilgisayara gerek yoktur. Veri toplandıktan sonra bilgisayar ile tekrar bağlantı kurulur ve VScope
programı çalıştırılır. DAQlink içinde bulunan dahili usb ‘den veri bilgisayara indirilir.
30
Şekil 4.3.1 Veri Toplama Menüsü
Alçak Geçiş li Süzgeç: Bu bölme aracılığı ile DAQlink biriminde alçak geçişli süzgeç
uygulanabilmektedir. Sismik veri toplama çalışmalarında kullanılan genel değer 2 Hz’dir. Tek kutuplu
bir süzgeç olup 2 Hz frekansı 3 dB’lik noktalar olmaktadır.
4.3.2 Trigger Menüsü-Gelişmiş Mod için
Trigger menüsü bütün veri toplama yöntemlerinde kullanılmaktadır. Trigger’ın istenilen şekilde
kurulumu için aşağıdaki talimatlardan biri izlenmelidir.
Otomatik Trigger-DAQlink biriminde otomatik trigger seçeneği tercih edilmişse bu şık seçilir
seçilmez veri toplamaya başlar.
Zaman Kırılmasında Trigger Kullanımı-Zamanda kırılma ile Trigger’ın başlatılacağı seçeneği
seçilmişse DAQlink birimi veri toplanması ve işlem içinilk kırılmanın gelmesini bekler.
Zamanda kırılma akımı için giriş akımının farkı kullanılır. Güvenli trigger sinyali için en az 3
volt gereklidir. Birimin tetiklenmesinde ya yüksek voltajdan alçak voltaja ya da alçak
voltajdan yüksek voltaja gidiş gereklidir.Balyoz anahtarı olarak kullanılan switch’de ortalama
3.3 Volt kullanılmaktadır.
Giriş kanalında Trigger kullanımı-Trigger’ın devreye girmesi için giriş kanalı seçilir. DAQlink
birimi alıcıları ve işlemcileri bilgisayardan gelen komut ile çalışmaya başlar. Seçilen kanalda
belirlenen voltajın üzerine çıkıldığında kayıt alınmaya başlanır.
”AUX Input” (Yardımcı Giriş) ile trigger’ın çalışmaya başlaması-DAQlink’in 2.versiyonunda
trigger’ın devreye girmesi için ikinci yardımcı giriş dıştaki jeofon ile sağlanır .Yardımı girişte
genlik kazanç x10 olarak ayarlanır dolayısıyla küçük bir sinyalde trigger’ın çalışmaya
başlamasına yardım eder .Eşik değeri istenilen trigger seviyesine kadar ayarlanır. Örneğin
0.01volt jeofonun tetiklenmesi için yeterli volt miktarı ise eşik değeri olarak 0.01 volt
seçilebilir. Yardımcı jeofon giriş kabloda 19 pinli bağlayıcıda – pin M+ ve pin N-‘ye bağlanır.
PPS sinyali ile Trigger’ın çalışmaya başlaması: Bu modda DAQlink birimi trigger’ın
çalışması için GPS zamanını kullanır. Zamanlama verisi DAQlink biriminin ne zaman trigger’ı
çalıştıracağını tayin eder.
Ayarlanan zamanda Başlat: Trigger’ın devreye gireceği zaman girilir. Eğer 00:00:00 girilirse
her giriş için sistem bir sonraki PPS sinyalini bekler.
Sürekli Tekrarlama: Trigger’ın hangi aralıklarla çalıştırılacağı da girilebilir. Eğer 00:10:00
girilirse her 10 dakika da bir Trigger’ın devreye gireceği anlamındadır.Otomatik başlatma
birimin otomatik olarak kendini tekrar etmesini sağlar.
Öncü trigger gecikmesi: DAQlink birimi trigger devreye girmedende veri kayıt eder ve
gösterir. Trigger çalışmadan önceki zaman da sistemde gösterilebilir.
A-D Senkronizasyonu-DAQlink birimleri ile birlikte kullanılmaz.
Otomatik başlatma-Otomatik başlatma etkin olursa DAQlink birimi otomatik olarak veri
almaya başlar ve bir sonraki yeni kayıt komutuna kadar işleme devam eder.Bu da otomatik
trigger etkinleştirildiğinde DAQlink biriminin sürekli veri toplamasını sağlar.
31
Etkinleştirmeme: DAQlink biriminde otomatik başlatma seçilmezse VScope programından
sistem tekrar başlatılmalıdır.
Başlatma komutu olmaksızın-Böyle bir durum mevcutsa bir dahaki sefer içinde DAQlink
birimi çalıştırılmalı birim trigger’ın devreye girmesi için bekler ve kayıt almaya başlar. Tekrar
bilgisayara bağlandığında bilgisayar birimle bağlantıya geçmeden “dur” komutuna
basılmalıdır.
Başlatma komutunun ardından:Bu seçenek etkinleştirildiğinde DAQlink birimi ayrı olarak
başlatılmaz.Bilgisayar aracılığı ile DAQlink birimine başla komutu verilir. Çalışmaya başlar ve
trigger ayarlarından tekrar seçeneği seçilmişse tekrarlayarak ölçü alır.
Zaman Ayarları:Cihazın çalışmaya başlaması için GPS pozisyonunun geçerli konumda olması
gerekir. Cihaz içindeki saatte GPS Geçerli konuma geldikten sonra DAQlink birimi çalışmaya
başlar.
Şekil 4.2.2 Cihaz Trigger Ayarları
4.3.2.2 Donanımda Zamanda Kırılmanın Trigger’ı çalıştırma etkisi
Zamanda kırılma ile Trigger çalışmaya başlayacaksa üç pinli trigger girişi seçilir.Trigger girişinin
pozitif kısmı pin A’ya negatif kısmı ismi pin B’ye bağlı olmalıdır.
TTL seviyesi kullanıldığında ya da örneğin jeofon gibi küçük bir kaynak sinyal olarak kullanılırsa
sadece pin A ve pin B DAQlink trigger girişine bağlanmalıdır.
Balyoza trigger’da switch “anahtar” kapatıldığunda rezistör durdurularak akımın devreyi
tamamlamasını sağlar.Rezistör’ün durdurulması üç pinli trigger bağlayıcısında pin C ile yapılmaktadır.
A ve C pinleri balyoz anahtarının artı kısmına B pini Balyoz anahtarının negatif kısmına bağlanır.
Trigger seviyesi Trigger’ın istenilen zamanda devreye girmesi için doğru kurulmalıdır.(Voltaj 0.05 ile
3.3 volt arasında seçilmelidir. )Balyoz anahtarında akımı durdurmak için 12 volt kullanılmalıdır.
32
Trigger çalıştığında trigger sinyalleri 12 volttan başlayıp sıfır volta kadar düşer.3.3 Volt balyoz
anahtarının kullanımında eşik seviyesidir.
Jeofon girişi için yalnızca A ve B pinleri bağlanır. Eşik voltajı jeofonun trigger kaynağı olarak
kullanıldığı durumdan daha küçüktür. Jeofonun yardımcı trigger girişi olarak kullanıldığı bölüme
bakabilirsiniz.
Trigger’ın sınırları da ayrıca seçilebilir. Normal balyoz anahtarında sinyal yüksekten (12 Volttan)
alçağa (0 volta )düşer. Normal Balyoz anahtarı seçileceğinde negatif sınır tanımlanmalıdır.
Pozitif sınırlı trigger’lar için 5.62 versiyonlu donanım yazılımında trigger’ın voltajı 3.3’den küçük
olmalıdır. Bundan önceki versiyonlarda pozitif sınır için 3.3 volt kullanılmıştır.
4.3.2.3 Yardımcı giriş donanımı ile Trigger’ın çalıştırılması
Aşağıdaki şema yardımcı giriş elemanı kullanımını anlatmak için verilmiştir.
19 pinli yardımcı giriş elemanı bağlayıcısı yardımcı giriş ile trigger’ın çalışması seçeneği seçildikten
sonra kullanılır. Trigger girişinin pozitif tarafı pin M ‘nin üç pinli bağlayıcı ile bağlanırken negatif
kısmı pin N ile bağlanmalıdır.
Trigger mantığı Zamanda kırılmanın görülmesi ile Trigger’ın başlatılması mantığına oldu kça benzerdir.
Yinede yardımcı eleman kullanarak trigger’ın çalışması için genlik kazanç 10 seçilip küçük
sinyallerinde trigger’ın çalışmasına etkide bulunması sağlanmaktadır.
Trigger seviyesi doğru seçilmelidir.(Voltaj seçimi 0.005 ‘den 0.33 volta kadar değişmelidir). Jeofon
girişi için M ve N pinleri kullanılmalıdır. Jeofonun hassasiyetine göre ve vuruş seviyesine göre trigger
için istenen eşik değeri seçilmelidir.
Eşik değeri 0.005 volt ile 0.33 Volt arasında değişir.
Jeofonun kesin değeri trigger olarak kullanılabilir. Eğer trigger seviyesi 0.1 volt olarak kurulmuşsa
sistem jeofon artı 0.1 ya da – 0.1 değerine geldiğinde çalışır.
Pozitif sınırlı trigger olayında Donanım yazılımının 5.62 versiyonunda trigger’ın çalışmaya başlaması
için voltajın 0.33 volt’dan küçük olması gerekmektedir. Bundan eski versiyonlarda pozitif sınırlı
trigger’larda 0.33 volt trigger seviyesi olarak kullanılmaktaydı.
33
4.3.3 Gelişmiş Modda Düzen Menüsü
DAQLink birimine 24 kanal bağlandığında düzen menüsü aktif hale geçmektedir.(6,12 ve 18 kanallı
DAQlink birimleri ile çalışıldığında bu menü aktif olmaz).Düzen menüsü her bir DAQlink biriminde
kanal sayısının ayarlanmasını sağlar. Bu bölüm sayesinde farklı kablo düzenleri ile çalışılabilmektedir.
4.3.4 Gelişmiş Modda Cihazın Anolog Çıktıları
DAQlink birimleri test sinyalleri için analog çıktıları kullanmaktadır. Normal sismik çalışmalarda çıktı
olarak NONE seçeneği ayarlanmalıdır.
4.3.5 Gelişmiş Modda GPS
GPS menüsü GPS alıcısının yerini kontrol için kullanılmaktadır.”Get Position “ butonu tıklanır ve
ekranda GPS alıcısından alınan son mesajlar görünür. GGA dizisinde alıcıdan gelen veriler
gösterilecektir.Eğer kullanılabilir bir GPS verisi gelmişse enlem,boylam,yükseklik değerleri ve zaman
ekranda görülecektir.
GPS alıcısı DAQlink birimine dahili olarak bağlanabileceği gibi dıştan bağlantı ile de birimle
çalışabilir.Doğru GPS dizilimini seçmek önemlidir.
DAQlink GPS ile bağlantısı 4 pinli bağlayıcı ile dıştan yapılacak şekilde dizayn edilmiştir.
GPS alıcısı 4 pinli PT06A-084P bağlayıcısı ile bağlanabilir.
Normal Sismik Kaynak GPS alıcıları için veri akış hızı 19.200 olarak kurulmuştur.
Başka bir marka GPS alıcısı ile çalışılmak istenirse yazılımda üç bölümden oluşan talimatlar takip
edilmelidir.
RS232 serisi ile 4800,9600 veya 19.2 K veri akış hızı seçilmelidir.
$GPGGA ve $GPRMC mesajlarına izin verilmeli diğer mesajlar engellenmelidir.
PPS sinyali-Her saniye için TTL sinyali seviyesi seçilmelidir.
Başla bir GPS alıcısı ile çalışılacağı durumlar için lütfen Kablolar bölümünde bağlantı kabloları ve pin
bağlantı bilgilerini okuyunuz.
VScope yazılımında Options -Device-DAQ ayarları-GPS menü adımlarını izleyebilirsiniz.
34
Seri dizisini yenilemek için “ Get Position” sekmesine basınız.
En üstte GPS alıcısının seri bilgisi görülecektir.Veri akış hızı seçildikten sonra alıcıdan veri akışı
görüntülenecektir.
GPS kilitli durumda veri toplamaya başladığında yeni GPGGA mesajı üretir, “Get Position” sekmesine
basıldığında GGA veri dizisi güncellenecektir.
Geçerli PPS sinyali için DAQlink birimi PPS ya da “Trigger on GPS time” seçeneklerinden biri tıklanıp
çalıştırılmalıd ır.
Geçerli PPS sinyali üretilmemişse GGA dizisi penceresinde “No PPS” mesajı görülü r.
PPS: Duyarlıklı Konum Servisidir.(Precise Positioning Service)
Şekil 4.3.5 Cihazın GPS ayarları
4.3.6 Gelişmiş Modda DAQlink Biriminin Kalibrasyonu
DAQlink biriminde önceden genlik yükselticiler farklı genlik kazanç ayarlarına kurulmuşlardır.Bu sabit genlik
kazanç ayarlarının yanında yazılımda veri toplama aşamasında kullanıcı tarafından da ayarlanabilecek genlik
kazanç seçenekleri mevcuttur.
Yükseltici panosunda farklı genlik düzeylerini dengelemek için yazılıma kalibrasyon sayısı eklenmiştir.Bu
girişler normalde tek seferde üretici tarafından girilmektedir.Eğer farklı genlik kazanç ayarlarına ihtiyaç varsa
fabrikaya başvurarak genlik yükseltme yarlarını değiştirebilirsiniz.
Genlik kazanç hem alçak hem yüksek genlik kazanç olarak kalibre edilebilmekted ir.
DAQlink birimlerinde yapılan standart genlik kazanç miktarları:
Düşük genlik kazanç ayarları için pikler arasında 3.58 volt.
Yüksek genlik kazanç ayarları için pikler arasında 0.11 volttur.
Aşağıda kalibrasyon için açılan pencerede standart genlik kazanç oranları görülmektedir.
35
Şekil 4.3.6 Cihazın Kalibrasyonu
İsteğe bağlı genlik kazanç oranları da mevcuttur.
Aşağıda görülen Kalibrasyon penceresinde
Alçak genlik kazanç için pikler arasında 1.79 volt (bu normal standarttan 2 kat daha azdır).
Yüksek genlik kazanç için pikler arasında 0.22 Volt (bu değerde normal değerden iki kat fazladır).
4.3.6a Cihazın Kalibrasyonu
Aşağıda görülen Kalibrasyon penceresinde
Alçak genlik kazanç için pikler arasında 7.19 volt (bu değerde normal değerden iki kat fazladır).
Yüksek genlik kazanç için pikler arasında 0.11 Volt (standart bir değerdir).
Şekil 4.3.6.b Cihazın Kalibrasyonu
36
4.3.7 Gelişmiş Modda Cihazın Genişletilmiş Menüsü
DAQ yeniden ayarlama butonu DAQlink donanımında ayarlama yapılmasını sağlar. DAQlink mutlaka 12-2003
tarihli 3.03 versiyonuna sahip olmalı ya da daha yeni donanım yazılımı versiyonu olan 4.9 veya yeni çıkan
donanımlarda ilk durum ayarlarına getirilebilir.
Hafızayı cihazın kurulumundaki ilk duruma getir butonu ile dahili Kompakt Flash karttaki veriler silinir. Bir
sonraki veri toplamadan sonra cihaz ilk durumuna getirildiğinde kompakt flash karttaki ilk hafıza konumunda ilk
hafıza konumu saklanacaktır.
Hafızayı sil butonu için CF kartta Format gereklidir.Bu işlem sadece birkaç saniye sürer.Format atma süresinde
cihaz üzerindeki durum lambası kırmızı yanar.Eğer durum lambası kırmızı yanmaya devam ederse CE kart yeri
değiştirilmelidir.
Osilatör’ün (yani elektromanyetik dalgalar yayan kısmın) kurulumunda DAQlink biriminin içinde ye r alan
Osilatör kurulmalıdır. Normalde kullanıcının böyle bir ayar yapma zorunluluğu yoktur.Fabrika da cihaza 2047 el
ile girilebilen değer kurulmuştur.GPS ünitesine bağlanıldığında otomatik düzeltme seçeneği seçilmelidir.
GPS dahili saat bağlantısı- GPS sistemi ile sürekli veri toplanmak istenildiği zaman Osilatör için “ Otomatik
Düzeltme (Automatic Corection)” seçeneği tıklanmalıdır. Bu GPS biriminde duyarlı PPS zamanlamasının
yapılmasına izin verir.
Elle değer girişi DAQlink biriminde kullanılan son değeri gösterir.Bu dijital bir rakamdır ve Osilatör saatinde
yapılacak düzeltmeyi gösterir.Bu değer 1 ile 4095 arasındadır.2048 bu değerlerin arasındadır.Elle girilmesi
gereken değer GPS zamanının düzeltilmesi gerektiğinde genelde 1800’ü gösterir.
Şekil 4.6.7 Cihazın Gelişmiş Menüsü
5 Programın Çalışması
5.1 Veri Toplama Menüden Acquisition-> Start seçildiğinde ve ya tıklandığında ya da Crtl+A tuşları ile veri toplamaya
başlanılır.
Ekranın sonunda yazan mesaj veri toplamanın durumu hakkında bilgi verirken sonraki Rx ve Tx uyarıcılarını
gösterir.
37
Bekleme(“Waiting”):Veri toplamaya başlanırken bu mesaj görüldüğünde trigger için beklenildiği
manasına gelmektedir.
Veri toplama için N saniye (”Acquired N saniye”):Trigger çalışmaya başladıktan sonra programa veri
akışının başladığı anlamına gelmektedir.
İşlemde (“Processing”):Veri toplama işleminin sonunda bu uyarı görülür.
Ayrıca durum sekmesinde ekranın en alt kısmında DAQlink birimlerinin durumları izlenebilir.
Veri toplama işleminin durdurulması için ya menüden Acquisition->Stop seçeneği seçilebilir ya da durdurma
butonuna basılır ve ya Ctrl+T’ye basılabilir.
5.2 Projeler VScope yazılımı projelere ait ayarların program ayarlarında kayıt edilmesine olanak verir.Projeler dosyalara
benzer şekilde sıralanır ve farklı veri türü olarak saklanır.Her proje kendi dizilimine veri toplama
parametrelerine,çizim seçeneklerine,ölçek ayarlarına ve diğer VScope bölümlerine ait bilgilerle kayıt
edilebilir.Her proje için kendine ait veri tabanı programda verilerin saklandığı yerden saklanır.Bu özellik ile
farklı işlere ait ayarlanmış farklı parametreler hızlı bir şekilde aralarında değiştirilebilir.Program kullanıcıya
çalışılmış son projeyi hatırlatır ve otomatik olarak ona ait olan ayarları yükler.
Yeni bir proje yaratmak için File->New Project adımları izlenir.VScope programı bütün ayarları ilk duruma
başta varsayılan değerlere getirir ve boş bir veri tabanı oluşturur.Program projenin ismiyle aynı adlı yeni bir
dosya ve veri tabanı oluşturur bu dosyada *.vsp uzantılı proje dosyası olarak kayıt edilir.
Son çalışılan projede kullanılan ayarların yeni projede de yer alması istenirse “Son çalışılan projeye ait ayarların
aktarılması (Copy Settings From Current Project)” sekmesine basılır yeni proje ismi girilir ve OK tıklanır.
Böylelikle son projeye ait bütün ayarlar yeni projeye de aktarılmış olur.
VScope programı ilk sefer için çalıştırıldığında varsayılan proje olarak Project1’in var olduğu görülür.Son
projeyi değiştirmek için File->Load Project seçilir ve VSP dosyaları yüklenir.
5.3 Veri Tabanı
5.3.1 Veri Tabanına Veri Yükleme VScope programı veri tabanını destekleyebilecek alt yapıya sahiptir. Bundan ötürü bütün veriler programda ayrı
dosyalardan ziyade veri tabanları olarak toplanır ve saklanır .Bu özellik veriler üzerin de işlem yapma,kayıt
arama ve analizde büyük kolaylık sağlar.
38
Veri tabanındaki çok sayıda kayıt bulunması programın yavaşlamasına neden olur.Yeni veri tabanında çalışmak
bu problemin azalmasına neden olur.Ya da veri tabanının kayıt edilmemesi ve sadece veri aktarımının SEG-Y ya
da SEG-2 dosyaları şeklinde yapılabilir.
Kullanıcı son projeye ait bütün kayıtları görebilir ve istediği dosyayı analiz için Open butonuna basarak
ya da menüden File->Open’ı seçerek veyahut CTRL+O ile seçebilir.
Şekil 6.3 Veri Tabanı Araması
Veri tabanındaki bütün kayıtlar tablo şeklinde düzenlenir.Tabloda aşağıda açıklanan sütunlar bulunmaktadır.
Index(İçerik)-Veri tabanının içeriği için sayılar kullanılmaktadır.Kayıt sayısı arttıkça bu sayı yükselir.
Start ID(Başlangıç ID numarası)-Kayıtın başlangıç numarası tanımlanır.Her yeni başlangıç
komutuyla başlangıç ID numarası artmaktadır.
Date(Tarih)-Tarih verinin veri tabanına kayıt edildiği tarih olarak görülmektedir.
Time(Zaman)-Zaman verinin veri tabanına kayıt edildiği zamanı göstermektedir.
Start Delay(Başlangıç Gecikmesi)-Sürekli kayıt alımlarda kullanılan bir parametredir.Tek başlangıç
komutu ile başlangıç ID numarası ilk başta birden fazla kayıta atanır;Başlangıç gecikmesi çoklu
kayıtların tanımlanması için kullanılır.Bu zaman farkı kayıtın başlaması ile trigger’ın devreye girdiği
zaman arasındaki farktır.
Comment (Yorum)-Her veri kaydı için yorum yazılabilir. Veri tabanına otomatik olarak veri kaydı ve
depolanması yapıldığında bir önceki kayıt için yazılan bilgi,yorum son kayıta da kopyalanabilir.
Araç çubuğu butonları Veri tabanı penceresinin en üst kısmında bulunur ve özel kayıtları bulmamızı sağlar:
Import Records kayıtların veri tabanı içine aktarılmasını sağlar.
Export Records veri tabanında seçilmiş kayıtların dış ortama aktarılmasını sağlar.
Edit Comment bu işlem CTRL+E tuşlarına basılarak da yapılır- Yorum ve bilgi notlarını
görüntülemek ya da düzeltmek için kullanılır.
Kaynak ve Alıcı koordinatlarının atanmasını sağlar
Invert Selected Record-Bu özellik verinin seçilen kayıta dönüşmesini sağlar. Kesme dalgası için
yapılan yığma işlemlerinde oldukça yararlıdır.
39
Bu buton ile veri tabanındaki kayıtlar silinir.
İlave butonlar:
Sort Records-Çıkan tabloda seçilen sütunlarda kayıtları sınıflandırmaya yarar.
Search-Kayıtlarda İçerik,Tarih,Cihaz veya Kayıt özellikleri kullanarak arama yapmayı sağlar.
Search in Comment(Yorum Arama)-Kullanıcının kayıdı bulmasını yorum satırında yazılmış olan
kelimeleri tarayarak bulmasını sağlar.
Range(sıralama):Kayıt ları istenen belirli koşul için sıralamaya yarar.(Örneğin iki tarih arasında)
Filter:Tabloda görülecek şekilde kayıtları karmaşık bir şarta göre dizilmesini sağlar.
Show All Records-Bütün dizilimleri iptal etme ve kullanıcının veri tabanında bütün kayıtları
görmesini sağlar.
5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi
DAQlink Düzenlenmesi ve Kanal Düzenlemesi butonları tıklandığında kaydedilen veri için geçerli DAQlink ve
kanal ayarları görülmektedir. DAQlink düzen menüsünde seçilen kayıt için her DAQlink biriminde g eçerli veri
toplama parametreleri ayrıca GPS verileri gösterilmektedir. DAQlink biriminde Kanal Düzenlemesinde her
kanal için ayarlamalar görülmektedir.
DAQlink Düzenleme fonksiyonuaşağıdaki bilgileri içermektedir.
Seri-Her DAQlink birimi kendine ait bir seri numarası taşımaktadır.Bu numara veri tabanında
saklanmaktadır ve her bir kayıt için o cihaza ait olduğu hususunda bilgi vermektedir.
Kayıt-Her DAQlink biriminde veri toplandıkça bu rakam artar. Kayıt numarası cihazda kayıtların ayırt
edilmesine yardımcı olur.
Veri Toplama Zamanı-Kayıtın saniye cinsinden uzunluğunu göstermektedir.
GPS Verisi-Enlem, Boylam, Yükseklik ve GPS alıcısından gelen zamanı göstermektedir.
Geçerli GPS- Kayıtta GPS’in veri almaya başladığı konumu göstermektedir.
X ,Y ,Dosya Numarası..-Kayıt sisteminden gönderilen veriler görüntülenmektedir. DAQlink biriminde
ve kayıtçıda bulunan veri dosyaları kullanılır. Veri tabanı kullanılırsa ve SEG-Y dosyaları sistemdışına
aktarıldığında veri tabanındaki içerik numaraları dosya numarası olarakta kullanılmaktadır.
40
Şekil 5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi
5.3.3 Verilerin Sisteme Aktarılması ya da Sistemden Dışarı Taşınması:
Dosyaların sistem içine ya da dışına aktarılması fonksiyonları File menüsünde bulunur. Verilerin sistem
içine ya da dışına aktarılması ile diğer projelerde kullanılmasını ya da farklı uygulamalarda bulunmasını
sağlar. VScope dosyaların sisteme aktarılması ya da sistem dışında kullanıma izin verme seçenekleri ile
ilgili aşağıdaki seçenekleri sunar.
VScope veri dosyaları (*.vs2)-Bu seçenek çalışılan projeden farklı projeye geçirilirken ya da
VScope çalışılan programdan başka bir bilgisayara geçildiği zamanlar kullanılır.
Boşluk sınırlandırılan dosyalar (*.cvs)-Bu seçenek üç seçenekli yazılım çalışma sayfası kullanan
programlara verinin aktarılması ya da sistemden çıkışı için kullanılır.(Örneğin Microsoft Excel)
Sercel VQC88 dosyaları(*.dat)-Bu seçim Sercel VQC88 programına veri aktarılacağı ya da veri
çıkışı olacağı zaman kullanılır.
Pelton Force Meter Dosyaları(*.fmr)-Bu seçenek Pelton Vibratör Kalite Sistemi kullanacağı vakit
dosya aktarımında kullanılır.
SEG Y Kayıt Formatı-Bu seçenek dosyaların transferinde standart SEG-Y türü format
kullanımında geçerlidir.
SEG II Formatı-(*.sg2)-Dosyaları sistem dışına SEG II uzantılı şekilde atılması için kullanılır.
Veri tabanında birden fazla kayıt SEG-Y ya da SEG-2 formatında başka bir sisteme aktarılabilir.İlk önce işlem
yapılacak olan kayıt sol tıklanarak seçilir ve CTRL ile sol tıklanır.İstenen kayıtlar seçildikten sonra s eçilen
kayıtlar menüden Record-Expord adımları takip edilerek ya da araç çubuğundaki export sekmesi tıklanarak
dosyanın dışarı aktarımı seçeneği seçilir.
Veri tabanında araştırma yapılırken CRTL+A ile bütün kayıtlar seçilir.
Bütün kayıtlar seçildikten sonra dosyayı dış ortama aktarma işlemi uygulaması yapmak istenilmeyen dosyalar
seçilerek iptal edilebilir. Kayıt üzerine tıklanıldığında o kayıt işlemin dışında kalır.CTRL tuşu ile farenin sol
bölmesine aynı anda basılarak aynı işlem diğer atılmak istenen kayıtlar içinde uygulanabilir.
İstenen dosyalara dış ortama aktarım işlemi uygulamak için Record -Export Menu adımları ile ya da araç
çubuğundaki Export seçeneği tıklanarak işlem uygulanır.
41
Şekil 5.3.3 Veri tabanında dışarı veri aktarımı
Eğer işlem yapılmayan kayıt işleme dahil edilmek istenirse yapılması gereken farenin sol tuşu ile ilgili kayıtı
tıklamaktır.
Farenin sol kısmı iki kez tıklandığında çıkan seçeneklerden “stack function” seçeneği seçilir.
Seçilmemiş kayıdın seçilmesi için CTRL ile farenin sol kısmına aynı anda basılır.
Birden fazla kayıt VScope dosyası uzantısı (*.vs2) ile kayıt edilecekse bütün kayıtlar seçilerek tek bir *vs2
uzantılı kayıt altında tutulabilir. Birden fazla kayıt *.vs2 uzantılı olarak veri tabanındaki menüden
yüklenebilir.Bunun için ya Recods-Import adımları izlenir ya da araç çubuğundan Import butonu tıklanır.
Kayıtlar SEG-Y ya da SEG-2 formatında saklanacağı zaman her seçilen kayıt farklı dosya ismi ile kayıt edilir.
Dosya ismi girişi yapmak için “Save as” ile kayıt numarası ile ilgili dosya ismi oluşturulabilir.
5.3.4 Veri tabanında verilerin saklanması
Veri toplama işlemi bittikten sonra da veri tabanına yeni veri Menüden File->Save (ya da CTRL+S)adımları ile
kayıt edilebilir.Çıkan pencerede son kayıtta girilen not görülür. Pencere son kayıda ait yorumun görünmesi
varsayılan ayarlardandır.
5.3.5 Veri Tabanında Verilerin Yığılması
Veri tabanı menüsünde iken birden fazla kayıt toplanabilir. Yığma işlemi uygulanmak istenen kayıtlar CTRL ve
farenin sol tuşu aynı anda basılarak seçilebilir. Yığma işlemi uygulanacak kayıtlar seçildikten sonra , ekranın sağ
alt köşesindeki ”Load Stacked” tuşuna basılır.Yığma işlemine tabi tutulmuş kayıtlar izlenebilir. File ->Save
adımları ile de yığma uygulanmış veri, veri tabanına kayıt edilir.
42
Şekil 5.3.5 Veri tabanında bulunan verilere Yığma İşleminin Uygulanması
5.3.6 Kesme Dalgalarında Yığma İşleminden önce verinin ters çevrilmesi
Kesme Dalgası verisi toplamanın bir yolu atış yaparken plakanın kenarından vurma ,veriyi kayıt etme, da ha
sonra plakanın karşı kenarından vurma ve veriyi kayıt etmedir. İkinci kayıt alındıktan sonra ters çevrilir toplanır
ve böylelikle kesme dalgası enerjisi bulunur.
VScope yazılımı bu tür bir çalışmaya izin vermektedir. İki tür kayıtta veri tabanında saklanır. Veri tabanına
girilip ikinci kayıt seçilir. CTRL+I basıldığında seçilen kayıttaki bütün izler ters döner.
İzler ters çevrildikten sonra kalibrasyon sütunundaki değerlerin negatif değerler aldığı görülecektir. Seçilen kayıt
ters çevrildikten sonra iki kayıt için yığma işlemi uygulamayı seçip “Load Stack “ butonuna bastığımızda yığma
yapılmış izler görülür.
43
Yığma işlemi uygulanmış veri veri tabanında saklanır.
5.3.6.1 Veriyi gerçek zamanlı ters çevirme
Veri ayrıca araçlar çubuğundaki Positive/Negat if butonu ile de veri toplama esnasında ters
çevrilebilir. Verinin genlikleri ters çevrilmek istendiği zaman Butonuna basılmalıdır.
Bu seçeneğe araç çubuğu dışında menüde bulunan Options ->Preference->Stack Menüden ulaşılabilir.
Stack (Yığma işlemi) menüsünde yığma sırasında genliklerin polarite seçenekleri seçimi ile ve VScope yazılımı
araç çubuğunda bulunan ilave buton ile verinin genlikleri ters çevrilebilir.
CTRL+P tuşları ile de genlikler pozitiften negatife döndürülebilir.
5.3.7 Yakın İzlerin Toplanması
Veri tabanı menüsünde iken işaretlenen kayıtları seçmek için “Near Trace Gather” fonksiyonu kullanılabilir.İzler
işaretlendikten sonra File’dan “Near Trace Gather” seçeneği seçilir.
Kanal numarası çıkan kutucuğa yazıldığında bu kanala ait bütün kayıtlar çizilir.
44
5.4 Veri izlenmesi ve analizi
5.4.1 Grafik Çizim Türleri
Araç çubuğundaki butonlar ile ve View menüsünden sinyal gösterimi için birden fazla seçeneğe erişilebilir.
Zaman ortamında toplanan sinyalin grafik çizimini gösterir.
45
Sinyalin frekans ortamında spektrumunun gösterileceği anlamındadır.
Zaman penceresinde spektrum analizi de yapılabilmektedir.Zaman penceresine 1 ve 2 girildiğinde veride 1 ve 2
saniyeler arasındaki spektrum analizi yapılır.-1 ve -1 girişi yapıldığında bütün izde analiz yapılabilir.
Korelasyon butonuna tıklandığında gösterimde korelasyon, fazların korelasyonu ,zarf şeklinde korelasyon ya sa
spektrumların korelasyonu yapılabilmektedir. Ayrıca korelasyon uygulanmış sismik çizim
görüntülenebilmektedir.
46
Korelasyon DAQlink biriminde kanal tanımlaması yapılarak arazi türü
referans alınarak çalışır. Diğer kanallarda menüden referans olarak seçilebilir.
Sismik çizim düşey ya da yatay şekilde görüntülenebilir. Ayrıca sinyallerin pikleri kırpılabilir.
5.4.2 Açılır kapanır Menüden Çizim Yaptırma
Aynı seçeneklere menüden de ulaşılabilir. Çizim üzerinde herhangi bir noktaya fare ile sağ
tıklandığında seçenekler ekranda gözükecektir.
Şekil 5.4.2 Açılır kapanır çizim menüsü
Eksenler seçiminden ve y eksenleri değiştirilebilir.
“Full View “seçilerek ya da CRTL+F tuşlarına basılarak çizimin tamamı görülebilir.
Açıklamayı göster (Show Legend)- Bu seçenek ile çizimin altına yazı eklenebilir.
47
5.4.3 Çizim Menüsünde Saklama
Çizimi kayıt et-Son yapılan çalışma hafızaya alınır ve daha sonra diğer sinyal ile üst üste getirilerekte
izlenebilir. Çizimin ilk izi kayıt edilebilir. Her saklanan çizimin rengi ve ismi “Store Plot” menüsünden
değiştirilebilir. Saklanan çizim verisi kayıt edilebilir ve sonra “Save Plot” Menüsündeki Save ve Plot butonları
ile diske kayıt edilebilir.”Store Plot” menüsü ile aynı örnekleme oranına sahip verilerde karşılaştırılabilir.Veri
toplama aşamasında farklı örnekleme oranlarının kullanılması gösterimde hataya neden olabilir.
Şekil 5.4.3 “Store Plot“ Menüsü
Saklanan çizimleri İzle-Hafızada bulunan çizimleri görmek için kullanılan bir seçenektir.
5.4.3.1 Bütün Çizimlerin Plot Menüsünde Saklı Tutulması
Bütün Çizimleri Sakla (Store All Plots)-Son çizimlerin saklanılmasını daha sonra diğer sinyaller ile birlikte üst
üste bindirilerek görüntülenmesini sağlar.
Bütün kanallar “Store All Plots” menüsü ile hafızada tutulabilir.
Grafik üzerine sağ tıklandığında menü ekrana gelir bu menüde “ Store All Plot” seçeneği bulunmaktadır.
Bütün çizimler hafızaya kayıt edildikten sonra , ikinci grup çizimler görüntülenir. Bu özellik farklı kayıtlara ait
izlerin hızlıca karşılaştırılmasını sağlar.
48
5.4.4 Sismik Çizimler
Sinyale ait izler çizilmek için seçilirken “Seismic Plot” fonksiyonu seçilirse izler hem yatay hem düşey olarak
gösterilebilir. Ayrıca sinyallere ait pikler çok kanallı yüksek genlik kazanç uygulanmış kayıtlarda daha verimli
bir görüntü için kırpılabilir.
Şekil 5.4 Düşey Sismik Kesit-x ekseni izleri göstermektedir.
49
Sismik Çizimlerde özel tuşlar yardımı ile iz ayrımı ve genlik kazanç yapılabilir. Normal zoom ve eksek kontrolü
seçenekleri “Seismic Plot” seçeneğinde pek verimli çalışmaz.
Klavyeden + tuşu ile her bir izin genliği arttırılabilir.
Klavyeden – tuşu ile her bir izin genliği azaltılabilir.
Klavyedeki “Ins(Insert) tuşu ile iki iz arasındaki ayrım arttırılabilir.
Klavyedeki “Del(Delete)” tuşu iki iz arasındaki ayrımı azaltır.
Ok çizim üzerindeyken farenin sağ butonuna tıklandığında ekranda menü belirir.Buradan Scale özelliği
seçilir.Scale penceresi sismik çizimlerin farklı ölçeklerde yapılabilmesini sağlar.
Mutlak Maksimum(Absolute Max)- Herbir ize aynı genlik kazancı uygulanmasını sağlar.
Eşitlemek(Equalize)- Her bir ize farklı genlik kazanç oranının uygulanmas ını sağlar. Genlik kazanç her bir izde
farklı değerdedir. Bu işlem genlikleri eşitlemek için kullanılır.
AGC-Veriye AGC (Otomatik Genlik Kazanç) uygulatır. AGC algoritmaları giriş zaman penceresine giren
enerjileri eşitler.
Kişiye bağlı Ölçekleme(Individual Scale): Kullanıcı her bir ize sabit genlik kazanç uygular. Kişisel ölçek
uygulaması yapılacak kanallar kullanıcı tarafından seçilir. Daha sonra yukarı ve aşağı oklarla ölçek artar ya da
azaltılır.
Kanalları Kırpma(Clip Channels):Her kanala ait genlik değerlerinin kırpılması seçildiğinde diğer kanalla üst üste
binme olmaz.
Şekil 5.4.4.1 Yatay Sismik Çizimi-Ölçekleme Özelliği
50
5.4.5 Zoom ayarlarının Kurulması
Araç çubuğunda bulunan yakınlaştırma uzaklaştırma fonksiyonu olan butonları kullanılarak ve View
menüsünden yararlanılarak istenen çizim için yapılabilir.
Eksenler seçeneği ile x ve y ekseni çizimde değiştirilebilir.
“Full View” seçeneği seçildiğinde ya da CTRL+F’ e basıldığında grafiğin tümü görülebilir.
Şekil 5.4.5 Fare kullanarak grafiğe yakınlaşma
Yakınlaştırma ya da Uzaklaştırma seçeneğini ayarlama için farenin sol butonuna tıklandıktan sonra çizimde
işlem yapılması istenen alan kutu içine alınır. Sol üst köşeden başlanır sağ alt köşeye kaydırılır.
Bu işlemden sonra istenilen alan yakınlaştırılmış olur. Bu işlem ardından uzaklaştırılmak istenirse fare ile sağ
alttan başlayıp sol üste uzanan bir kutucuk çizilir.
Grafiğin pozisyonu grafik üzerine tıklanıp farenin sağ butonuna basılı tutarak istenen yönde değiştirilebilir.
5.4.6 Ek Çizim Fonksiyonları
Yeni Çizim Penceresinin açılması için kullanılır.
Bu seçenek ile kaldırılan DC özelliği değiştirilebilir. Bu özellik ile veriyi
çizdirmeden ya da analiz etmeden önce giriş sinyalinden DC özellikleri kaldırılır. Seçimin durumun ekranın alt
köşesindeki bilgi sekmesinden görülür.
5.4.7 Süzgeçler
Yüksek geçişli,Alçak geçişli ya da Notch süzgeçleri seçilip kullanılabilir. Araç çubuğunda her bir
süzgece ait buton yer almaktadır. Eğer araç çubuğundaki butona basılırsa basılmış olan süzgeç işlem yapmaya
başlar.
Her bir filtreye Option->Preferance menüsünden ulaşılabilir. Yüksek geçişli ve Alçak geçişli süzgeçler için geçiş
bandı ve durdurma frekansı ayarlanabilir. Ayrıca Notch süzgecine ait merkez frekansı ve genişliği özellikleri
ayarlanabilmektedir.
51
Şekil 5.4.7 Süzgeç Seçimi
Dışarıya veri aktarımı yapılırken iki seçenek daha mevcuttur.
Normalde veri aktarılması için DC ofset kaldırılır.
“Dışarıya süzgece tabi tutulmuş veri aktarmak için süzgeç kullanılır” şıkkı normal zamanda aktif bir buton
değildir. SEG-Y yada SEG-2 verisi aktarılacağı zaman süzgeçler uygulanabilir. Normalde ham veri dışarı
aktarılır ve veri işlemin bir aşamasında filtreleme işlemi yapılır.
5.4.8 Genel Ayarlar
Menüdeki Genel Ayarlar kısmı ile kullanıcı hem A/D birimler (Vo lt) seçebilir ya da her DAQlink birimine ait
ayarlamalar yapabilir.
Normal Sismik çalışmalar için A/D birimleri kullanılmalıdır.
Başlık Butonları-Araçlar menüsünün daha kullanışlı olmasını sağlar.
WinPcap ağ sürücüsü-Ağ sürücüleri verinin programa Ethernet bağlantısından daha hızlı bir şekilde ulaşmasını
sağlar. Bu sürücü yüksek örnekleme oranlarında birden fazla kutu yapmak için kullanılabilir.
52
Şekil 5.4.8 Gösterim Özellikleri
5.4.9 Otomatik Kaydetme ve Otomatik Başlatma
Otomatik veri toplama başlatma ana menüde bulunan Repeat butonu ile etkinleştirilebilir.Seçilen
DAQlink birimleri ile veri toplama işlemi bittikten sonra VScope programı otomatik olarak pasif hale getirir.
Otomatik kayıt etme menüsü kullanıcıya aşağıdaki otomatik kayıt özelliklerini sağlar.
Veri tabanına kayıdı otomatik kayıt etme-Seçilen bütün DAQlink birimlerinde veri toplandıktan sonra
veri tabanındaki hafızaya kayıt edilir.
Kaydı dosyaya otomatik olarak aktarma-Bütün verilerin SEG-Y ya da SEG-2 formatında dışarıya
aktarılmasını sağlar. Dışarı aktarım türü ve aktarım yolu hangi tür dosyaların dışarı aktarılacağını ve
verinin nerede saklanacağını gösterir.
Veri tabanına kayıttan önce onay isteği-Veri kayıt edilirken ya da dışarı aktarım işlemi öncesinde onay
istenmesi seçeneği işaretlenebilir.
53
Şekil 5.9 Otomatik Kayıt
5.4.10 Dosyanın Dışarı Aktarımı Seçenekleri Dosya aktarımı menüsü kullanıcılara aşağıda belirtilen seçeneklerden biri ile dosyalarını aktarma olanağı
sunmaktadır.
Kısa Dosya İsimleri-Programdan bu seçenek seçildiğinde Dosya Numarası ve uzantısı kullanılır.
Detaylı Dosya ismi-Bu seçenekte dosya numarası yanında tarih, gecikme zamanı ve dosyanın uzantısı
kullanılır.
Dosya Numarası Uzunluğu-Dosya numarası uzunluğu bu girişte limitlidir. Örneğin 4 hane ile
sınırlandırılmışsa dosya numarası 0000 ile 9999 arasında değişir.
CSV türü dosyalar dışarı aktarılırken CSV dosyaları eklenebilir. Yeni CSV verisi seçilerek eski veriye
eklenebilir. Yeni CSV dosyası seçilmediğinde her kayıt için açılır.
54
Şekil 5.4.10 Dosya Aktarımı
5.4.11 Yığma İşlemi Menüsü
Yığma (“Stack”)menüsü kullanıcılara aşağıdaki otomatik kayıt işlemleri yapmasına olanak vermektedir.
Otomatik Yığma Kayıtları-Eğer bu seçenek seçilirse kayıtlar program otomatik olarak yığma
kayıtları almaktadır.
Yığma Verilerinin Veri Tabanına Kaydı-Yığma verileri için bu şık seçilerek veri tabanına
kayıtları sağlanabilir.
Yığma Verilerinin Dosyalara Aktarımı-Yığma verileri için seçildiği takdirde dosyalara aktarım
yapılabilir.
Yığma işlemi yapılmadan önce Onay İstenmesi: Bu şık seçildiği zaman yığma işleminde
kullanılacak kayıtlar seçilmelidir.
Yığma Verilerini kayıt etmek için Onay İstenmesi: Bu seçenek istendiğinde yığma işlemi
yapılmış veri kayıt edilmeden önce program tarafından sorulur.
Yığma işlemi için genliklerin polaritesi VScope araç çubuğuna eklenen ilave bir buton ile
seçilebilir ve seçilen seçeneğe göre bütün verilerin polaritesi değiştirilebilir.Ctrl+P seçeneği
ile polariteler pozitiften negatife çevrilebilir.
Kaydet(“Save”) seçeneği ile (Ctrl+S) yığma verileri istenildiği zaman kayıt edilebilir.
Temizleme(“Clear”) seçeneği (Ctrl+L) ile yığma verileri silinebilir.
F2 ‘ye basıldığında kayıt edilir ve yeni yığma işlemine başlanabilir.
55
5.4.11 Yığma Menüsü
5.4.12 Kilit ya da Kilidi Açma Menü Seçenekleri
Kilitleme menü seçenekleri normal zamanda kullanılmaz. Kilitleme menüsü otomatik veri toplama yapılırken
klavyeden yanlış girişleri önlemek amacıyla geliştirilmiştir.
56
“ssc” yazılarak klavyenin kitli olması durumu kaldırılab ilir.
5.4.13 Gürültü İstatistiği Penceresi
Veri toplama ile eş zamanlı olarak araçlar çubuğundan “Open Noise Statics” butonu seçilerek ve ya ctrl F7 ‘ye
basılarak gürültü görüntüleme penceresi açılabilir.
57
Gürültü istatistiği penceresi son toplanan veri ile ilgili analiz yapılmasını sağlar.
Son kayda ait RMS hatası, maksimum, minimum ve her bize ait DC seviyesi görülebilir.
5.4.14 Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi
Gerçek Zamanlı Gürültülerin gösteriminde “N” tuşu ile seçenek aktif hale getirilir.
Gerçek Zamanlı Gürültü gösterimi ile doğrusal gürültü sürekli olarak izlenebilir. Bu grafik atışlar arasında
gürültü seviyesinin bilinmesinde oldukça yararlıdır.
Bu grafiklerde y ekseninin ölçeğinin seçilmesi gereklidir. Bu özellik bar grafiklerin ölçekli bir şekilde gürültüyü
yansıtmasını sağlar.
Eğer otomatik ölçekleme seçilirse gürültü seviyesinin en düşük olduğu vakitlerde bile bar grafikler en büyük
ölçekte gürültüyü yansıtır.
58
x ve y eksenlerinin varsayılan ölçeklemesi otomatiktir. Ölçek grafiğin üzerine sağ tıklayıp “Axis Menu” seçimi
yapılarak değiştirilebilir.
Y ekseninin ölçeğinin sabit olması seçilirse bar grafikleri kabul edilebilir gürültü oranlarını göstermede yetersiz
kalır ve büyük gürültü seviyelerini göstermek içinde fazla büyük olur. Bu s eçenek gürültü dağılımının veri
toplama ile eş zamanlı olarak görüntülenmesine izin verir. Çevresel gürültünün büyük boyutta olduğu bazı
çalışmalarda gerçek zamanlı görüntüleme minimum gürültü seviyesinin tetikleyici olarak kullanılmasını sağlar.
Gerçek Zamanlı Görüntülemenin işlevinin kaldırılması için “N” ‘e basılmalıdır.
5.5 Durum Bilgisi Sekmeleri Durum bilgilendirme sekmesi ana pencerenin en altında bulunur ve sistemin çalışması hakkında bilgiler verir.
5.5.1 Yorum Yorum sekmesi son yapılan kayıtla ilgili yorumları gösterir.
Şekil 5.5.1 Yorum
5.5.2 Kayıt Bilgileri
Bilgi sekmesinden kayıt ile ilgili önemli bilgiler alınabilir.
59
Şekil 5.5.2 Kayıt Bilgileri
5.5.3 Çizim Bilgileri
Çizim bilgileri sekmesi son kayıda ait çizim seçenekleri ve bilgilerini gösterir.
Şekil 5.5.3 Çizim Bilgileri
5.5.4 Durum
Durum sekmesi DAQlink biriminin sistem ile bağlantılarını gösterir. Kablosuz Ethernet bağlantısının olmadığı
durumlarda oldukça yararlıdır.
Şekil 5.5.4 Durum
60
5.5.5 Hatalar
Hatalar sekmesi DAQlink biriminde iletişim sorunları ya da birimdeki hataları göstermektedir. Eğer bir hata
oluşursa bu otomatik olarak gösterilmektedir.
5.5.6 İletişim Sekmesi
DAQlink kurulum menüsünden seçilen birimlerin DAQlink birimlerinin bağlantı durumlarını göstermektedir. Bu
seçenek kablosuz Ethernet seçeneği kullanıldığında fayda sağlamaktadır.
Şekil 5.5.6 İletişim Sekmesi
5.5.7 Network Sekmesi
Network sekmesi VScope programı başlatıldığında tespit edilen son IP adresini göstermektedir. Bilgisayarın IP
adresinin 192.168.0.101 ‘i göstermesi gerekmektedir.
Şekil 5.5.7 Network Sekmesi
5.6 Hafıza Penceresi-Yığma İşlemi Hafıza penceresi eş zamanlı olarak çoklu kayıtlarda yığma işlemi yapıldığı zaman kullanılır.Option -Memory’den
hafıza penceresi seçilebilmektedir. Ayrıca Option-Preferences-Auto operation settings’den otomatik olarak
yığma işleminin yapılabilir ve birden fazla kayıt hafızada tutulabilir. Her kayıt hafızaya kaydedilebilir ve veri
tabanına kayıt edilebilir.
5.6.1 Otomatik Yığma İşlemi
“Otomatik kayıt, Dosya Aktarımı ve Yığma” işlemleri menüsünden otomatik yığma ve işlemlerin kayıdı
yapılabilir. Bunun için 5.4.9-5.4.11’e bakabilirsiniz.
Otomatik Yığma işleminde kilit rolü oynayan tuşlar
“ESC” tuşu ile veri toplama durdurulabilir.
Araçlar çubuğundaki “Clear” butonu ile Yığma sayısını 1 olarak değiştirebilirsiniz.
“F2” tuşu ile yığma işlemini durdurabilirsiniz. En son yapılan yığmayı kayıt edebilir ve yığma sayısını
silebilirsiniz.
61
5.6.2 Hafıza Penceresi
Hafıza penceresi açıldığında yığma işlemi ile ilgili bilgiler görülecektir.
Şekil 5.6.2.1 Hafıza Penceresi
Hafıza penceresi araç çubuğu hafıza penceresini kullanırken yapılabilen işlemleri göstermektedir.
Hafıza temizleme butonu hafızadaki btün kayıtları silmek için kullanılabilir. Yeni bir yığma işlemine
başlanmadan önce bu butona basılır.
Veri tabanından yükleme butonu kaydın hafızanın geçici belleğe kayıt edilmesini sağlar.
Veri tabanına kayıt butonu seçilen kayıtların hafızanın geçici belleğinden veri tabanına kaydını sağlar.
Yığma butonu seçilen kayıtların hafıza da yığma işlemine tabi tutulmasını sağlar.
Hafıza silme butonu hafızanın geçici belleğinden seçilen kayıtların silinmesini sağlar.
Gösterim butonu hafızanın geçici belleğinde yer alan seçili kayıtların görüntülenmesini sağlar.
Şekil 5.6.6.2 Hafıza penceresi Araç çubuğu
5.7 İlk Varışları İşaretleme Özelliği
İşaretlemeyi düzeltme (“Edit-Picker”) menüsünden ya da araç çubuğundaki butonu ile ile varışları
işaretleme işlemi yapılabilir. Bu özellik ile işaretlenmek istenen noktanın üzerine fare’nin sol tuşu ile tıklanması
ile olur.
62
Şekil 5.7.1 Sismik Kayıt üzerinde Pikleme işlemi
Ekran üzerinde fare ile sağ tıklayıp pik tablosu seçilebilir. Pik tablosu ekranda sismik çizimin sol tarafında
bulunur. Bu tabloda işaretlenen ilk varış zamanları görülmektedir.
Jeofon aralıkları ekranın alt kısmından girilebilir. Hız ilk varış zamanları ve jeofon aralıkları kullanılarak
hesaplanabilir.
63
Edit sekmesinden Geometry seçilerek ya da araç çubuğundan butonu seçilerek geometri düzenleme
penceresi açılabilir. Bu tablodan x(mesafe) ve z (yükseklik) değerleri her bir jeofon için girilebilir.
Şekil 5.7.2 Geometri Düzenleme Ekranı
File sekmesinden Save Pick Selection seçeneği seçilerek işaretlemesi yapılmış ilk varışlar kaydedilebilir.İlk
varışların dosyası diğer veri işlem yazılımlarında da kullanılabilmesi için standart formattadır.
5.8 KIRILMA ÖRNEĞİNİN KURULUMU VScope yazılımı DAQlink birimi ile kurulum için birçok şeçeneğin yer aldığı bir sistem olarak üretilmiştir.
Sistem kurulumu bir defaya mahsus yapılır, bütün ayarlar Proje Ayarları(“Project Settings) kayıt edilir. Yeni bir
proje açıldığında çalışılan son projenin ayarları yeni projeye de kopyalanır. Bütün ayarlar kopyalandığı için
kurulum için bütün seçenekler ve gösterimler sadece bir kez gereklidir.
Genelde sistem kurulumlarında VScope programına yüklenen “standart projeler” kayıt edilmelidir. Bu özellik
farklı uygulamalar için bilgisayara farklı kurulum ayarları yapılması sağlar. Arazide olunduğu zaman standart
kurulum bilgisayar içine yüklenir ve her şey hazır olur.
Aşağıdaki örnek kaynak olarak balyoz kullanıldığı (Sledge Hammer) kırılma çalışması verilmiştir.
64
OTOMATİK ÖZELLİKLERİN KURULUMUNUN YAPILMASI
5.8.1 Cihaz Ayarları
Cihaz ayarlarına gidip kırılma atışı için parametre girişi yapılır. Genelde kısa veri toplama zamanları için 0.125
örnek aralığı seçilir. Örnekte kayıt süresi 1 saniyedir.
5.8.2 Otomatik Kayıt Menüsü
Seçenekler-Seçim-Otomatik Kayıt menüsü ile (Options -Preference-Auto Save Menu)işlem yapılır.
Böylelikle veriler veri tabanına otomatik olarak kayıt edilir ve ya SEG-Y ya da SEG-2 formatı ile sistem dışına
aktarılabilir.
Örnekte veri tabanında kayıtlı olan bütün veriler ve SEG-Y dosyaları görülmektedir. Çok sayıda olan kayıtlarda
veri tabanı sistemi yavaşlatabilir. Veri tabanına seçili olmayan fazla sayıda kayıt hafızada tutulabilir.
Görüntüleme ve Kayıt etmeden önce onay verme: Bu fonksiyon için bütün veriler kayıt edilmeden önce
görüntülenirler.
65
5.8.3 Dışarıya Dosya Aktarımı Menüsü
Seçenekler-Seçim-Dosya Aktarımı Menüsünden (Options -Preference-File Export Menu) bu işlem
gerçekleştirilir.Bu menüden SEG-Y dosya isimleri için seçimler yapılabilir.
66
5.8.4 Yığma Menüsü
Seçenekler-Seçim-Yığma Menüsünden (Options -Preference-Stack menu) işlem yapılabilir.
Bu menüden otomatik yığma işlemi seçilebilir.
Veri kayıt edilirken veri tabanına ayrıca kötü kayıtları daha sonra atmak için yığma işlemi de yapılabilir.Arazide
veri toplama hızına göre bazen bütün verilerin kayıt edilip ve yığma işlemi uygulanıp ofiste tekrar gözden
geçirilmesi de istenebilir.
Örnekte kayıt edilmiş ve veri tabanından aktarılan yığma kayıtları ve SEG-Y dosyaları görülmektedir. Bir atış
noktasında vuruş sayısı 10 olarak ayarlanmıştır. Bu normalde atış noktasında çok sayıda atış yapılabilmesi için
gerekenden fazla girilir. Her atışın ardından yığma işlemi yapılmış ve yığma işleminin istendiği gibi gittiği
görüldüğünde ESC tuşuna basılarak otomatik yığma işlemi durdurulabilir.F2 tuşuna basılarak kayıt alınır ve
yığma işlemi en başa alınır.
67
5.8.5 Gerçek Zamanlı Gürültü Görüntüleme Penceresi
Veri toplama ile eş zamanlı görüntü alınan gürültü penceresi sayesinde atış yapılacak en iyi zaman seçilebilir.
Bazen şehirde yapılan kırılma çalışmalarında uçaklardan, büyük kamyonlardan ötürü vs. büyük oranda çevresel
gürültü oluşmaktadır. Çevresel gürültünün minimum olduğu zaman balyoz ile vuruş yapılmalıdır.
Gürültü penceresi seçilir ve gürültü penceresinden y ekseninin ölçeği sabitlenir.
Y Min=0 ve Y Max=0.00004 ,Y otomatik ölçekleme seçeneği etkisiz bırakılabilir (Bu değer maksimum
gürültünün 40mikrovolt RMS olarak kurulabilir. Çalışma alanına göre maksimum ölçek değişiklik gösterebilir).
68
Y ekseni ölçeği ayarlandıktan sonra gürültü analizinin gerçek zamanlı yapılması ayarlanır. Bar grafikleri
dizilimdeki bütün kanallara ait gürültüleri sürekli olarak göstermektedir.
“N” tuşu kullanılarak gerçek zamanlı gürültü iş lemini açıktan kapalı konuma getirebilirsiniz.
Gürültü Ekranı ile birlikte tipik Kırılma Atışı Ekran Görüntüsü
5.8.6 Balyoz ile Vuruş Yapılarak Kırılma Verisi Toplanması
Ctrl+R’ye basıldığında sistemde “Tekrar Başlatma” ya da “Otomatik Başlatma” yapılabilir.
“A” ya basıldığında Otomatik dizilim başlatılır.
69
Gerçek zamanlı gürültü görüntülemede düşük gürültülerin görüntülenmesi için beklenmelidir.(“N” tuşuna
basıldığında gerçek zamanlı gürültü görüntüleme etkin hale gelir)
Plakaya balyoz ile vurulur.
Sistemde yapılan ilk atış verisi gösterilir.
Bu kayıt beğenilirse “Y” ye basılır böylece veri veri tabanına kayıt edilir ve yığma yapılması için eklenir.
Eğer yapılan atış kaydı beğenilmemişse “N” ya basılır.
Gerçek zamanlı gürültü gösterme penceresinde düşük gürültü oranının görüntülenmesi için beklenir.
Balyoz ile plakaya vurulur.
Sistemde yapılan ilk atışın kaydı görülür.
Eğer kayıt istenildiği gibi ise “Y” ye basılır. Atış verisi veri tabanına kayıt edilir ve yığma işlemi uygulanması
için eklenir.
Eğer atış kaydı istenildiği gibi değilse “N” ye basılır.
Sistem yığma işlemi uygulamış kaydı gösterecektir.
Yığma verisi istenilen kaliteye getirilinceye kadar balyoz ile vuruşa devam edilir.
Yığma menüsünden girilmiş toplam atış sayısına ulaşmadan önce yığma işlemi uygulanmış verinin kayıt
edilmesi için;
Veri toplamayı durdurmak için “ESC” ye basılır.
“F2”ye basıldığında yığma işlemi uygulanmış veri kayıt edilir ve yığma sayısı sıfırlanır.
Yığma işlemi uygulanmış veri kayıt edildikten sonra bir sonraki atış noktasına geçilir ve atış tekrarlanır.
5.9 VScope programının önemli tuşları VScope programı kullanılırken fonksiyonları aktif hale getiren ya da kapatan tuşlardan yararlanılabilir.
“A” –Veri toplama işlemini başlatır
“ESC”- Veri toplama işlemini durdurur –ayrıca bazı menülerden çıkışı sağlar.
“CTRL S” –Verinin veri tabanına kayıt edilmesini sağlar.
“CRTL O”- Veri tabanına kayıt eklemek için veri tabanını açar.
“CRTL R”- Tekrar başlatmak için-Otomatik başlatma/kapama için kullanılır.
Yığma İşleminde kullanılan önemli tuşlar-Otomatik yığma seçeneği seçildiğinde
“Esc” –Veri toplamayı durdurur.
“Ctrl L”-Sayaçtaki yığma sayısının sıfırlar.
“Ctrl S”-Yığmayı kayıt eder.
“F2”-Kaydetme ve yeni yığma işlemine başlama için kullanılır.
Kaydetme işlemi için onay tuşları
70
“Y”,”Enter”- Kaydet
“N”,”Esc” –Veriyi kaydetme
Yığma işlemi için onay tuşları
“Y”,”Enter”- Veriyi yığma işlemi için ekle
“N”,”Esc” –Yığma işlemi için veriyi ekleme
Çizim
“Ctrl N”- Yeni çizim
“Ctrl I”- Çizim fonksiyonunu açıktan kapalıya çevir
“Ctrl D”- DC ofseti kaldırma fonksiyonunu açıktan kapalıya getirme
“Ctrl X”- Eksen ayarları
“Ctrl F”- Çizimin tamamını göster.
Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi
“N “ tuşu ile Gerçek zamanlı gürültü için kullanılan gürültü bar grafikleri etkinleştirilir ya da kapatılır.
Filtreler
“Ctrl T” –Yüksek geçişli filtrenin aktif olması ya da kapanması
“Ctrl Z”- Alçak geçişli filtrenin aktif olması ya da kapanması
“Ctrl Y”-Çentik (Notch) türü filtrenin aktif olması ya da kapanması
Sismik Çizimler
“+”- Genlikler arttırılır
“-“ –Genlikler azaltılır
“*” –Zamanda uzama yapılır
“/”- Zamanda sıkıştırma yapılır
“Home”-İlk ize gidilir
“End”- Son ize gidilir
“PgUp/PgDn”- Yukarı ya da aşağı hareket ettirilir
Oklar- Fare imleci hareket ettirilir
Ctrl+Oklar- Çizim yavaşca kaydırılabilir
Shift+Ctrl+Oklar –Çizim hızlıca kaydırılabilir
71
Döndürme
“F4”- Yukarı doğru döndürme
“F3” –Aşağı doğru döndürme
“Ctrl F3”- Döndürmeye başlama
“Ctrl F4”- Döndürmeyi bitirme
Ana Penceredeki Diğer Önemli Tuşlar
“D”- Cihaz
“P”-Tercihler
“U”-Otomatik Kayıt ayarları
“S”-Yığma işlemi için ayarlar
Örneğin “Q” tuşuna basıldığında Cihaz penceresinden DAQ ayarları alınabilmektedir.
Yüksek geçişli filtre için “Ctrl T” kullanılır.
Gerçek zamanlı gürültü gösterimi için “N” tuşundan faydalanılır.
5.10 Jeofon ve Hattın Test Edilmesi DAQLINK biriminde jeofon ve hat test özelliği de bulunmaktadır. Bu test bütün jeofonlar için “vuruş testi”
olarak çalışmaktadır. Testin sonuçları ekranın en alt kısmında bar grafiği şeklinde görülmektedir.
Jeofon testi için bar grafiklerini görmek için F10 ‘a basınız.
Yeni Jeofon ve hat testini başlatmak için F9’a basınız.
Eğer bar grafikleri yeşil renkte iseler bu büyün jeofonların bağlı olduğunu ve yerleşimin doğruyapıldığını
göstermektedir.Fare’yi Bar grafikleri üzerinde oynatılır ve tıklanırsa istasyona ait rezistans,frekans ve
sönümleme bilgileri görülebilmektedir.
Eğer Bar grafiğinde jeofon kendi yerinde ise sarı ile görülür.Not:Yüksek frekanslı jeofonlarda (30Hz+) kendi
yerlerine yerleştirildiğinde grafikte yeşil renk görülmektedir.
Eğer jeofon kabloya doğru bir şekilde bağlanamamışsa ya da kablonun iletkeni kopmuş ise bar grafiğinde
Kırmızı renk görülmektedir. Rezistans’ın 4000 ohm dan büyük olduğu durumlarda da grafik kırmızı renkte
olmaktadır.
72
5.11 Birden fazla DAQLink biriminin Çalışmada Tetiklenmesi DAQLink biriminin tetikleme için birden fazla seçeneği bulunmaktadır.
Birden fazla DAQlink birimini tetiklemek için bütün çalışma seçeneklerinde “Zamanında Tetikleme” özelliği
bulunmaktadır. Tek bir DAQlink birimi Ethernet ağı ile diğer DAQlink birimlerine “Zamanında Tetikleme”
mesajı gönderebilmektedir. Bu mesaj diğer DAQlink birimlerine geldiğinde tetikleme özelliği aynı anda devreye
girer ve topladıkları bilgileri ana bilgisayara gönderirler.
“Zamanında Tetikleme” özelliği için her DAQlink biriminde GPS alıcısının bulunması gerekmektedir. Böylece
her bir DAQlink biriminin saati senkronize edilebilir.DAQlink biriminin saatinin senkronize edilebilmesi için
GPS ünitesinden en az 10 sinyal gelmesi gerekmektedir.Birimin saati senkronize edildikten sonra GPS sinyali
kaldırılabilir.Kaldırmaya izin verilmesinin nedeni GPS’den arazinin bazı bölümlerinde aralıklı sinyaller
alınabilmesidir.DAQlink biriminin iç saati senkronize edilmemiş ise “Zamanında Tetikleme” işlemi devre d ışı
kalır.
“Zamanında Tetikleme” mesajı alındıktan sonra bütün DAQlink birimleri kayır edilecek bilgi için hafızalarını
düzenlerler. Tetikleme olayının tam zamanında devreye girer ve her bir DAQlink biriminden alınan veri ana
kayıt sistemine gönderilir
“Zamanında Tetikleme” özelliği çoklu DAQlink birimleri için Ethernet ve GPS bağlantısı gerektirmektedir.
Çoklu DAQlink birimlerinin tam zamanında tetikleme yapması için kablosuz Ethernet bağlantısı da
kullanılabilir.
73
5.12 İlerleme Özelliği DAQlink /VScope programı özellikler ilerleme özelliğine sahiptir. Bu özellik ile farklı kanalların aktif olmasına
ve veri toplamada dizilimde kanallar arasında ilerlemeye yardımcı olur.
Seçenekler-Seçim-İlerleme menüsünden:
Eğer “İlerleme” butonuna tıklanırsa bu özellik aktif hale gelir.
Her bir veri toplama için aktif olan kanal sayısı seçilir.
İlerleme artışı seçilir. Bu giriş kaç kanala kadar arttırılacağını gösterir.
Otomatik ilerleme etkinleştirilebilir. Kanal sayısında ilerleme artışı ya da azalımı etkin hale getirilebilir.
İlerleme seçeneği etkin hale getirildiğinde ana pencerede bir araç çubuğu görünür.
İlerleme kontrol butonu sayesinde el ile ilerleme ayarlanabilir.
Çıkan kutucuğun ortasında aktif kanallar görülmektedir.
Kısa yol tuşları kullanılarak aktif kanallarda ilerleme özelliği kullanılabilir.
74
İlerleme
“F4”-Artış yaparak ilerle
“F3”-Azalış yaparak ilerle
“Ctrl+F3”- İlerlemeyi Başlat
“Ctrl+F4”-İlerlemeyi Bitir
6. Gelişmiş Özellikler
6.1 DAQlink biriminin sürekli Kayıt Alması DAQlink birimi sürekli kayıt alarak çalışabilmektedir.Bu tür kayıtlarda GPS alıcısı da kullanılmaktadır.Bu
verilerin referans GPS zamanında kayıt edilmesini sağlamaktadır.
6.1.1 VScope Otomatik Başlatma Fonksiyonu
Otomatik Başlatma Fonksiyonu DAQlink biriminin sürekli kayıt alab ilmesini sağlamaktadır. VScope programı
ve DAQlink birimi için otomatik başlatma özelliği için iki seçenek bulunmaktadır.VScope yazılım programından
otomatik başlatma özelliği DAQlink biriminin yeniden başlatılabilmesini sağlar.DAQlink biriminden otomatik
başlatma özelliği seçilerek VScope programından komut gelmesi beklenmeden otomatik başlatma yapılabilir.
VScope programından otomatik başlatma program yardımıyla DAQlink sisteminin başlatılmasını sağlar. Bu
özelliğin aktif olabilmesi için ya araç çubuğundan “Otomatik Başlatma” özelliği seçilebilir ya da kısa yol tuşları
yardımıyla (Ctrl+R) ile yapılır.Bu fonksiyon ile özellik “açık” ya da “kapalı” konuma getirilir.Otomatik başlatma
etkin olunca ,el ile sistemi başlatma için başa dönmek gereklidir.
VScope programından otomatik başlat etkinleştirilirse, VScope programı öncelikle son kayıda ait veri toplama
işlemini bitirir daha sonra otomatik olarak DAQlink birimini başlatır. Veri toplama parametrelerine göre kayıtlar
arasında zaman gecikmesi olabilir.
6.1.2 DAQlink biriminden Otomatik Başlatma Özelliği
DAQlink birimi üzerinden de otomatik başlatma fonksiyonu çalıştırılabilir.Bu özelliği aktif hale getirebilmek
için Seçenekler-Cihazlar-DAQlink ayarları menüsünden yararlanılır.Gelişmiş mod da çalışılırken ekrandan
Seçenekler-seçim menüsüne ulaşılmalıdır.Bu menünün üç bölümü bulunmaktadır.
1.Devre dışı-Bu seçim DAQlink biriminin otomatik başlatma özelliğinin devre dışı kalmasını sağlar.
2.Başlatma Konutu olmadan-Bu şık seçildiğinde, DAQlink birimi güç kaynağına bağlanır bağlanmaz veri
toplamaya başlar. Bu seçim DAQlink birimine bilgisayar bağlanmadığı zaman seçilir.
3.Başlat Komutundan Sonra-Bu özellik seçildiğinde VScope programında Başlat komutu geldikten sonra
otomatik başlatma özelliği etkin olur.Bu özellik DAQlink birimine bilgisayarda VScope yazılımı yüklüyken
bağlanılması halinde gereklidir.
75
6.1.3 PPS için GPS’in Tetiklenmesi
DAQlink biriminde GPS PPS saatinin kurulması gerekmektedir. Tetikleme için ilk PPS sinyalinin seçimi
tetikleme bölümünden seçilmelidir. Daha sonra da zamanlama değeri belirlenmelidir.
Zamanlayıcı Değeri
Başlangıç: Başlangıç zamanı DAQlink biriminin tetikleme yapması istenen zamandır. Örneğin:01:00:00 veri
toplama için başlama zamanı 01:00 GMT zamanına kadar erteler.(Bu zaman GPS zamanı için referans
zamanıdır).00:00:00 zamanı giriş yapıldığında her girişten sonra gecikme zamanı olmadan veri toplayacağı
anlamında gelir.
Tekrarlama: Tekrarlama zamanı girildiğinde bir sonraki otomatik başlatmanın ne zaman olacağı ayarlanmış
olur. Örneğin 00:10:00 girildiğinde otomatik başlatma için gelecek zaman 10 dakika sınırı
konulmaktadır(10:00).
Örnek 1: Zamanın 1:13 olduğunu varsayıp DAQlink birimi kurulursa
Başlama Zamanı:00:00:00
Tekrarlama Aralığı:00:10:00
DAQlink birimi aşağıdaki zamanlarda veri toplamaya başlar:
01:20
01:30
01:40
,,
76
Örnek 2: Zamanın 1:13 olduğunu varsayıp DAQlink birimi aşağıdaki gibi kurulursa
Başlama Zamanı:02:00:00
Tekrarlama Aralığı:00:10:00
DAQlink birimi aşağıdaki zamanlarda veri toplamaya başlar:
02:00
02:10
..
6.1.4 DAQlink Zamanlama-GPS
Standart sürekli kayıtlar için GPS birimi veri toplama başlama saatinin ayarlanması ve DAQlink biriminin iç
saatinin ayarlanması için kullanılır. DAQlink birimi GPS’in uydulardan sinyalleri alabilmesi için uygun bir yere
çıkarılması ve GPS biriminin istenilen sayıda PPS sinyali toplaması için gereken PPS tetikleme modunun
kullanılması gereklidir.İstenen PPS sinyalinin ilk kez gelmesinden sonra DAQlink biriminin iç saati sonraki
kayıtlar için kullanılır.
Kayıt zamanı tekrarlanması istenen zamana eriştiğinde DAQlink birimi boşluk bırakmadan sürekli kayıt
görevini eksiksiz olarak gerçekleştirmiş demektir. Tetikleyici PPS yada Otomatik tetikleyici olarak seçilmelidir.
6.1.5 Sürekli Kayıt Örnekleri
Örnek 1:DAQlink biriminin GPS zamanını kullanarak veri toplaması
Aşağıda verilen DAQlink birimi ayarları kullanılarak dahili Flash belleğe veri kaydı yapılabilir. VScope yazılımı
ile veri toplama bittikten sonra veriler indirilebilir.Her kayıt için 60 sn zaman vardır.Kayıtlar arasına gecikme
zamanı konulmamıştır.
Örnekleme Aralığı:1 milisaniye
Kayıt Uzunluğu:60 saniye
DAQlink biriminin tek başına çalışması modu aktif-Bu seçim çıktıların VScope programı üzerinden izlenmesini
engeller.
PPS sinyali için tetikleme
Başlangıç Zamanı:00:00:00
Tekrarlama zamanı:00:10:00
Senkronize A-D
Otomatik Başlatma-Başlat konutu olmadan çalışma
77
Dahili GPS ayrıca GPS zamanının da düzeltilmesini sağlamaktadır. Uzun kayıtlar için doğru şekilde zamanlama
yapılması gereklidir. Bu seçim Cihaz-Seçenekler-Gelişmiş ayarlar sekmesinden yapılabilmektedir.
6.2 Verinin kesintisiz olarak Görüntülenmesi VScope programı ve DAQlink birimi az sayıda kanal olsa dahi sürekli görüntülemeyi sağlamaktadırlar.Çok
sayıda kanal olduğunda bilgisayar programı veri akışını sürekli göstermek için yavaşlar.Öncelikle DAQlink
biriminde kısa kayıtlar ayarlanır.
Örneğin 1 milisaniye örnekleme oranı
1 saniye kayıt
DAQlink birimi kayıt için ayarlanır. Uygun tetikleme yöntemi seçilerek sistem düzenlenir.Sürekli kayıt için
Otomatik tetikleme ya da istenen bilgiyi yakalamak için kullanıcının girdiği değer ile tetikleme tercih edilebilir.
Sinyal grafiğini seçin ve eksen ayarlarına girin.
78
Kapsam modunu seçin ve x ekseni ayarını veri toplama zamanından büyük ayarlayın.
Veri toplanmaya başlanılır. Her 1 saniyede kayıt gelir grafik ez manalı olarak yenilenir.Örnekte 6 adet 1
saniyelik kayıtlar görülmektedir.
6.3 DAQlink biriminde Flash Kart İndirilmesi
DAQlink birimi dahili Flash kart birimine bütün verileri kayıt etmektedir.Bu kayıtlar VScope programı aracılığı
ile indirilebilmektedir.
Flash Kart seçeneği kullanılmadan önce en iyi çözüm Flash Kart hafızası baştaki konumuna getirilmelidir.
Hafızayı baştaki konumuna getirme-Bu sekmeye basıldığında bir sonraki alınacak kayıt hafıza kartında ilk kayıt
durumuna gelir.
Hafızanın Silinmesi-Bu seçenek Flash karttaki bütün verileri siler. Bu seçenek genellikle gerekmez.Büyük Flash
kartlarda bu işlem birkaç saat sürebilir.
79
6.3.1 Tek bir Kayıdın İndirilmesi
DAQlink Flash kart hafızasından tek bir kaydın indirilebilmesi için Seçeneklerden -İndirme menüsüne
erişilmelidir.
“Kayıtları listele” butonuna basıldıktan sonra kayıt edilmiş veriler ekranda liste haline görülebilir.
İndirilen verilerden istenilen kayıt seçilir. Daha sonra seçim için indir butonuna basılır.
Kayıt bilgisayara indirilmiş olur. Kaydı görüntülemek için Kapat seçeneği tıklanır. Dosya butonuna basılarak
kayıt edilmiş veri kayıt edilir.
6.3.2 Birden fazla kayıdı bilgisayara indirme
DAQlink Flash kart hafızasından birden fazla kayır indirmek için Dosya-Açma menüsü-Veri tabanı araştırmasını
açma seçeneği tercih edilir.
Veritabanı araştırma tabanından DAQ-İndirilen kayıtlar menüsüne gidilir.
80
Ayrıca Kompakt Flash’ta bulunan bütün verileri indirme seçeneği de mevcuttur.
“Kayıtların listesini alma” butonuna basıldıktan sonra hafıza da saklanan bütün veriler listede görüntülenir.
Listeden indirilmek istenen kayıtlar seçilir ve İndir butonuna basılır. Seçilen kayıtlar veri tabanı altında
saklanabileceklerdir.Eğer kayıt zamanı aynı olan veriler çakışırsa program var olan kayda yeni bir kayıt ekler.Bu
özellik birden fazla DAQlink biriminin verilerinin veri tabanında düzenlenmesine olanak sağlar.
İndirme seçeneği tıklandığında kayıtların düzenlenmesi istenmiyor ise Ctrl tuşuna basılmalıdır.
6.3.3 Kompakt Flash Kart Çalışması
DAQlink birimlerinin büyük Kompakt Flash Kartları %1-3 arasında bozuk bölüme sahiptir.Bu bozuk bölümler
karta format atıldığı zaman tanınabilirler.
Burada önemli olan yeni bir Kompakt Flash kart yerleştirilirken ya da kart diğer DAQlink birimine geçirilirse
Kompakt Flash Kart formatlanmalıdır.
Cihaz-DAQlink Ayarları-Gelişmiş Menü-Hafızanın silinmesi seçeneğini seçiniz.
Hafızanın silinmesi butonu Kompakt Flash karta format atabilmek için kullanılmaktadır. Bu işlem yalnızca
birkaç saniye alır.Format atılırken durum ışığı KIRMIZI renkte yanar.Eğer durum ışığı KIRMIZI yanmaya
devam ederse Kompakt Flash kart çıkarılıp tekrar yerleştirilmelidir.
81
6.3.4 Kompakt Flash Depolaması
Kompakt flash kartta bütün kayıt edilen veri depolanabilir. Farklı boyuttaki Kompakt Flash kartlar
uygundur.Yüksek örnekleme aralığı ile kayıt yapılabilmesi için kartların hızlı okuma ve yazma özelliğine sahip
olması gerklidir.
Karta yapılacak olan kayıt sayısı örnekleme oranına ,kanal sayısına ve kayıt uzunluğuna bağlıdır.
Hafıza dolduğu zaman ,DAQlink Flash kart hafızasına sil baştan üzerine yazmaya başlar.
Tahmini kayıt sayısına göre aşağıdaki klavuz kullanılabilir.
*Her bir örneklenen veri=3 bit
*Başlık bilgisi=Kayıt uzunluğunun yaklaşık %12’si kadardır (normalde tahmin edilen kısmı göz ardı
edilebilir).Her kayıta GPS zamanına ve diğer çevresel etken bilgilerine göre bit miktarı eklenir.
Örnek 1:24 Kanallı örnekleme aralığı 2 milisaniye kayıt uzunluğu 1 saniye.
24 kanal*500 örnek/saniyede*1 saniye*3 bit/örnek
Sonuç=36 kilo bytes
Ya da32 megabyte lık bir kompakt flash yaklaşık 800 kayıt saklar.
1 Gigabyte’lık Kompakt Flash Kart yaklaşık 27000 kayıt tutar.
Örnek 2:
Örnekleme oranı=1/16 milisaniye
Kayıt Uzunluğu=1 saniye
Kanal Sayısı=2
Bit sayısı/Kayıt=(16.000 örnek/saniye)*(3 byte/örnek)*24 Kanal=1.152.000 byte/saniye
Teoride maksimum depolama alanı:
2 GB 1736 adet 1 saniyelik kayıt tutabilir.
8 GB 6944 adet 1 saniyelik kayıt tutabilir.
Gerçekte Depolama Sonuçları
2 GB lık kayıtta 1538 adet kayıt listelenir.(1736’nın 0.886’sı)
8 GB’lık kayıtta 6091 adet kayıt listelenir.(6944’ün 0.877’si)
6.3.5 Veri indirme Hızı Büyük hafızalı Kompakt Flash Kartlar’a veri tabanından kayıtların indirilmesi uzun zaman alır.
Örnek:24 Kanallı örnekleme oranı 1/16ve kayıt uzunluğu 1 saniye.
100 kayıt 82 saniye
8 GB’lık kayıt için 1.3 saat gereklidir.
82
Kompakt Flash Karta veri indirilmesi
1)Öncelikle veri tabanı araştırıcısına gidilir(Dosya-Menü açma’dan)
2)DAQlink’e gidilir-Kayıtları indir menüsü seçilir.
3)”DAQlink Birimi” seçilir kaç kaydın indirileceği miktar yazılır.
4)”Kayıtların Listesini al” butonuna basılır.
5)Listenin tamamlanması beklenir.
6)Çıkan listeden indirilecek kayıtlar seçilir.
7)Kayıtların hepsini seçtikten sonra “”Ctrl+A” ya basılır.
8)Kayıtlar seçildikten sonra –İndir butonuna basılır.
9)İndirme işleminin tamamlanması beklenir.
6.4 Veri tabanında değişiklik Yapılması Veri tabanında bulunan kayıtlar üzerinde DAQlink ayarları oynarak değiştirilebilir.
6.4.1 İz sırasının değiştirilmesi
Önce Veri tabanı gezgininden dosya açılır.
DAQ Düzenleyicisi ve Kanal düzenlemesi sekmeleri tıklanır ise kanalları listeli bir şekilde görmemizi
sağlar. Kanal üzerine tıklanarak kaydırılabilir, F7 ve F8’e basılarak listede yukarı ya da aşağı hareket
ettirilebilir.
6.4.2 İzin Polaritesini Değiştirme
Veri tabanı gezgininden dosya açılır.
DAQ Düzenleyicisi ve Kanal düzenlemesi sekmeleri tıklanır ise kanalları listeli bir şekilde görmemizi
sağlar.
Kalibrasyon değeri tıklanırsa izin polaritesi değiştirilebilir. Eksiye tıklandığında polarite terse çevrilebilir.
83
6.5 DAQlink’ in Analog Çıktıları
DAQlink birimleri dijital veriyi analog’a çevirecek birime sahiptir.Bu bölüm DAQlink biriminin çıktısı
olarak “test dalga formu” gönderilmesini ve DAQlink’in test edilmesini sağlar.
UYARI:Analog çıktı yalnızca tecrübeli DAQlink kullanıcıları tarafından düzenlenmelidir.Normal
çalışmalarda Analog Çıkış için “hayır” (NONE) seçeneği işaretlenmelidir.
DAQlink birimini test ederken farklı dalga türleri test için kullanılabilir.
Çıktı #1-Step fonksiyonu (0.3 saniye ‘de 0.75 volt’a artış gösterir).
Çıktı #2-70 Hz’lik sinüs dalgası(RMS=0.078 volt)
Çıktı #3-Taranan frekans (10’dan 500 Hz’e)(RMS=0.078 volt)
84
Analog çıkış sinyali DAQlink biriminin analog bölümüne bağlanmalıdır. DAQlink düzenlemesi bölümü-
giriş seçiminden “Döngü” seçeneği seçilmelidir.”Döngü” seçeneği seçildiği zaman “Jeofon girişleri”
devreye bağlanmamalı ve analog giriş sadece DAQlink biriminin analog devresine bağlanmalıdır.
Giriş “Normal” olarak seçildiğinde jeofonlara giriş ve DAQlink analog devresine giriş Analog çıkışa
bağlıdır.
85
6.6 Kayıtların Detaylarını İzleme Sismik kayıtların detaylarını izlemek için “ctrl+alt+D”ye basılmalıdır.
Bu ekran programı geliştirmek ve yeni sistem operatörlerinin kullanılmaması için oluşturulmuştur. Bu ekrandan
problemlerin çözümü yapılabilmektedir.
86
7 Ethernet Ayarları
DAQlink birimi ile bilgisayar arasında iletişim kurulabilmesi için TCP/IP ayarlarının sabitlenmesi
gerekmektedir.
IP Adres olarak 192.168.0.101 olarak IP adresi sabitlenmelidir.
Bütün güvenlik duvarları (Firewalls) etkisiz hale getirilmelidir.
7.1 Windows VISTA’da Çalışma Windows Vista işletim sistemi kullanılmakta ise VSCOPE programı Program dosyaları alt dizinine kurulamaz.
C sürücüsünde açılacak olan yeni alt dizine VScope.exe dosyası kopyalanmalıdır.
IP adresi sabit hale getirilmeli ve güvenlik duvarları kaldırılmalıdır.
Windows’ta kontrol duvarlarını etkisiz hale getirmek için Güvenlik duvarı bölümü (Firewall) Kontrol
panelinden “Network ve İnternet” seçilmelidir.
Windows Vista işletim sistemi yüklü bilgisayarda Ethernet ayarları için aşağıdaki adımlar izlenir.
87
Kontrol Paneline gidilir ve “Network durumunu ve görevlerini izle” seçeneği seçilir.
“Network bağlantısı yap” şıkkı tercih edilir.
88
“Yerel Alan Bağlantıları “(Local Area Connetions) seçeneği üzerine sağ tıklanıp “özellikler “(proporties) seçilir.
89
Diğer network bağlantılarının da etkisiz hale getirilmesi önerilmektedir.Diğer Network bağlantılarını belirtmek
için (Kablosuz ağ (Wireless) benzeri) “Bağlanılabilirlik” (connectivity) şıkkı seçilip devre dışı bırakılmalıdır.
“Internet protokol version 4 (TCP/IP) yi seçiniz ve “ Özellikler”(Proporties) butonuna basınız.
Aşağıdaki IP adresi kullanılacaktır.
IP Adres 192.168.0.101
Subnet Mask 255.255.255.0
Girişleri onaylamak için OK’e basınız.
90
7.2 Windows XP Ethernet Ayarları Bilgisayarda Windows XP klasik modda kurulmuşsa Ethernet ayarlarını yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir.
Kontrol Paneline gidilir ve Network Bağlantıları açılır.
91
Yerel Ağ Bağlantısı (Local Area Connection) simgesine sağ tıklanır ve özellikler seçilir.
Internet protokol TCP/IP bölümü listeden seçilir ve bu simge üzerine tıklanır.
Özellikler (Proporties) butonuna basılır.
Aşağıdaki IP adresi girilir.
IP adres 192.168.0.101
Subnet Mask 255.255.255.0
Girişleri onaylamak için OK tuşuna basılır.
92
Bazen yeni adresin bilgisayar tarafından algılanması için bilgisayarın tekrar başlatılması gerekebilir.
Eğer DAQlink birimi önceden başka bir bilgisayar ile farklı bir adresten bağlantı yapmışsa DAQlink birimi
kapatılıp açılmalı ve yeni IP adresi ile bağlantı sağlanmalıdır.
Windows XP ile birlikte ek olarak onaylama sekmesi bulunmaktadır. DAQlink birimi ile çalışırken bu sekmenin
etkisiz hale getirilmesi gerekmektedir.
7.3 Windows 2000 Ethernet Ayarları İşletim sistemi Windows 2000 olan bilgisayarların aşağıdaki adımları izlemesi gerekmektedir.
Ağ bağlantılarım (My Network Places) üzerine sağ tıklanmalı özellikler (proporties) seçeneği seçilmelidir.
Şekil 2.1 Ağ Özellikleri
93
Internet Protokol (TCP/IP) seçeneği seçilmeli ve özellikler (proporties) butonuna tıklanmalıdır.
Aşağıdaki IP adresi giriş yapılmalıdır.
IP adres 192.168.0.101
Subnet Mask 255.255.255.0
Girişleri onaylamak için OK tuşuna basılır.
Bazen yeni adresin bilgisayar tarafından algılanması için bilgisayarın tekrar başlatılması gerekebilir.
Eğer DAQlink birimi önceden başka bir bilgisayar ile farklı bir adresten bağlantı yapmışsa DAQlink birimi
kapatılıp açılmalı ve yeni IP adresi ile bağlantı sağlanmalıdır.
7.4 Güvenlik Duvarı (Firewall) Çalışılan bilgisayarda bütün güvenlik duvarlarının etkisiz kılınması önemli bir ayrıntıdır. Norton, McAfee veya
diğer şirketlerin hazırlamış oldukları üçüncü paket güvenlik duvarları tamamen etkisiz kılındıktan sonra
DAQlink birimi ile çalışılmaya başlanmalıdır. Genelde güvenlik duvarları ping atarak çalışıyormuş gibi görünür
ama bütün komut ve mesajları bloke eder.
Windows XP’de güvenlik duvarları yeniden yapılandırılabilir. Ve bu özellik devre dışı bırakılabilir.Bunun için
Gelişmiş Menüden Yerel Ağ özellikleri seçilir ve Güvenlik duvarı etkisiz hale gelir.
Genelde güvenlik duvarları programda bloke olup olunmamasını sorar. Böyle bir soru geldiğinde bu programın
bloke edilmemesi (Unblock this program) seçeneği seçilir.
94
7.5 TCP/IP Doğrulama IP adresi doğrulaması yapmak için Başlangıç menüsünden Çalıştır şıkkı seçilir. Çıkan siyah ekrana “CMD”
komutu yazılır.Windows sisteminde bu komut ortaktır(Bu alan DOS’un komut yazma alanına da
benzemektedir).
Daha sonra “ipconfig” komutu yazılıp Enter’a basılır. En son IP adresinin 192.168.0.101 olduğu görülür.
95
Vscope programının altında bulunan ağ bağlantıları sekmesinden de IP adresi tespit edilebilir.
VScope programında bulunan Network sekmesinden de IP adresi tespit edilebilir.
8.Özellikler ve Seçenekler
8.1 Seçenekler DAQlink biriminde çok sayıda seçenek bulunmaktadır.
Kompakt Flash Kart-32 megabytes (16 megabyte daha genişletilebilir).FlashKartın kullanım amacı:
*Veriyi ara belleğe aktarma-Network üzerinden veri aktarılana kadar geçici süreli veriyi
depolar.Depolama miktarı veri toplamanın hızına ve ağ hızına bağlıdır.
*Ağ kesik ise veriyi depolamaya devam eder. Flash Kart internet kesik iken veriyi depolar daha sonra
depolanan veri bilgisayara indirilir.
GPS seçeneği-GPS seçeneğinin kullanım amacı
*Konum Bilgisi-İstenilen konumda veri toplanılırken bu GPS antenine gönderilir konum bilgisi veri ile
birlikte saklanır.
*Zamanlama-GPS alıcısı ayrıca veri toplama zamanının hassa bir şekilde ayarlanmasını sağlar.
*Salınım düzeltmesi-DAQlink biriminin içindeki osiloskop ile DAQlink biriminin saati GPS saatine
göre ayarlanabilir.
Analog kablolar
*DAQlink birimi analog girişleri için 55 pinli bağlayıcıya sahiptir. Analog kablo seçeneklerinin
kullanıcılara bağlı değişmektedir.
Güç ve Ethernet ayarı kutusu
*Bu seçenek sayesinde Ethernet kablosu üzerinden birden fazla birime bağlanılabilir.
*Bu seçenek ile ayrıca birimler arasındaki mesafe uzatılabilir.Veri akışı için standart özellik 100
metrelik CAT5 kablolardır.
96
DAQlink birimlerinin dağılımı-Birden fazla birim 5000 feet uzaklıktan telefon hattı ile bağlantı
kurabilmektedir.
Kablosuz Ethernet Seçeneği
*Kablosuz çalışma grup köprüleri ile ve kablosuz erişim noktalarından DAQlink biriminden çalışma
dışında kullanılan bilgisayara veri aktarılabilir.
*Yüksek genlikli antenler Kablosuz ağ erişim gücünü arttırmak için uygundurlar.
Her cihaza 1’den 24 adete kadar kanal bağlanabilmektedir.
Su geçirmez dış kabı bulunmaktadır.
Birden fazla cihaz kullanılırsa kanal sayısında artış sağlanmaktadır.
A/D Çevirici
24 bit yüksek hızı ile sigma delta çevirici bulunmaktadır.
Dinamik Aralık:
144 Db (Sistem)
118 dB’den büyük (2 milisaniyede ölçüldüğünde)
Bant Genişliği
Doğru akımda 15 KHz-
Analog filtre alan cevabı 8000 Hz’e kadar
Dijital Filtre Bantgenişliği=Örnekleme Oranının %85’i.
Ortak Modda Geri Çevirme
100 dB’den yüksek
Karşılıklı konuşma:
125 dB’den daha iyi
Gürültü Alanı:
0.2 milivolt RMS gürültüsü bulunmaktadır.(Örnekleme oranı 2 milisaniye seçildiğinde)
Tetikleyici Doğruluğu:
Bütün örnekleme oranları için +/- 1 milisaniye
Maksimum Giriş Sinyali:
Standart(x2 kazanç):pikler arasında 3.58 volt
(Seçimli: (x1 kazanç):pikler arasında 7.16 volt)
Çıkış Empedansı:
100 K ohm
Ön Yükseltici Kazancı:
97
X2 ve x32 standart değerlerdir.Yazılımdan seçilebilirler.
(x1 ve x16 kullanıcının seçimine göre uygundur.
Katlanma önleyici Filtre:
Nyquist frekansının %85’i.
Dijital Filtreler:
Alçak geçişli-Kullanıcı frekansı seçebilmektedir.
Çentik-50 ya da 60 Hz standarttır.Kullanıcı seçebilmektedir.
Yüksek Geçişli-Kullanıcı frekansı seçebilmektedir.
Örnekleme Aralığı:
0.0208, 0.0625, 0.125, 0.250, 0.500, 1.00, 2.00, 4.00, 8.00, 16.00 milisaniye
Örnekleme Frekansı:
48000, 16000, 8000, 4000, 2000, 1000, 500, 250, 125, 64.5 örnek/saniye
Kayıt Uzunluğu:
Kanal Sayısına göre 4 Giga byte kadar gitmektedir.
Ön-Tetikleyici gecikmesi:
10 saniye
Sürekli Kayıt Özelliği
GPS Arayüz Standardı
GPS zamanı ile senkronize etmek için cihaz içinde saat bulunmaktadır.
GPS zamanı ve konum bilgisi veride kayıt edilmektedir.
Dahili Depolama:
Kompakt Flash Kart ile veri depolanabilmektedir.
Standart olan FAT16 ve FAT32 dosya sistemleri kullanılmaktadır.
(Maksimum dosya boyutu=32 GB’tır)
100 Mbit Ethernet
İndirme hızı 8Mbyte/saniye, gerçek zamanlı aktarım
Güç Tüketimi :
24 Kanal -0.4 watt/kanal ‘den az tüketim
Hattın ve Cihazın Testi yapılırken
Büyüklük:330x230x60 mm
98
Ağırlık:3.4 kg
9 Şemalar
9.1 DAQlink Bağlantı Kablosu
9.1.1 RJ-45 Ethernet Bağlantısı (Dahili geçiş ile) 1 .......... 3
2 .......... 6
3 .......... 1
4 .......... POE + için ayrılmış
5 .......... POE + için ayrılmış
6 .......... 2
7 .......... POE – için ayrılmış
8 .......... POE – için ayrılmış
9.1.2 2 pinli Güç bağlantısı A.......... Pozitif Bateri
B .......... Negatif Bateri
Birimi hasardan kurtarmak için iki adet sigorta bulunmaktadır. Yinede SSC DAQlink birimini sigorta atmasına
karşı korumak için dışarıdan 2 amp sigorta kullanımı önermiştir. Birim Doğru akım ile çalışan kaynaklar ile
beslenerek minimum 11 maksimum 18 VDC ile güç sağlanabilir.
9.1.3 3-pin Tetikleyici Bağlantısı
A.......... TB aktif
B .......... TB dönüşümü (yerde)
C .......... +12 volt içinde 5 kOhm rezistör içindir.
DAQlink tetikleyici seçeneği atış aralarında tetiklen şeklinde kurulduğu zaman bu çıkış kutuda tetikleme olarak
kullanılır. Çıkışlar op-amp?? Çıkışı ve tetkleyici seviyesinde kurulurarak yapılabilir.Normal tetikleyici seviyesi
minimum 2 volttur.Pin A ‘ya pozitif voltaj uygulanmalı,Pin B’ye negatif voltaj uygulanmalıdır.Maksimum
gerilim 60 Volt’dan az olmamalıdır.ST-01 tetikleyici dönüştürücüsü kullanıldığı zaman Pin A ve Pin C ST-01
anahtarının yüksek gerilimli kısmına bağlanmalıdır.Pin B ST-01 anahtarının düşük gerilim kısmına
bağlanmalıdır.
9.1.4 4-pin GPS Bağlantısı A.......... Bateri +12 volt (GPS alıcısının güç kaynağıdır).
B .......... GPS RX (GPS alıcısına GPS verisinin gelmesi)
C .......... GPS PPS
D.......... Yer
Harici GPS alıcısında 19 pinli GPS bağlayıcısı PT06A- 14-19P kullanılarak bağlanır.
GPS alıcısında aşağıdaki ayarlar yapılmalıdır.
19200 veri akış hızı
Yalnızca $GPGGA ve $GPRMC mesajları
9.1.5 19-pinli Yardımcı Bağlayıcı
A.......... Batarya +12 Volt
B .......... Seri TX çıkışı
C .......... GPS TX çıkışı, Tanımlayıcı kayıt modunda GPS’ ve konum bilgisini F2’ye iletmekte kullanılır.
D.......... Seri RX girişi, Tanımlayıcı kayıt modunda RTI’den F2 ye bilgi aktarımında kullanılır.
E .......... GPS RX (GPS verisinin GPS alıcısına gelmesi)
F .......... GPS PPS
G.......... Yer
99
H.......... Doğrudan kesinti süresi
J ........... Tetikleyici +
K.......... Tetikleyici –
L .......... +12 volt içinde 5 kOhm rezistör içindir
M ......... (Jeofon) Başlatma öncesi +
N.......... (Jeofon) Başlatma öncesi -
P .......... Hoparlör –
R .......... Hoparlör +
S .......... Mikrofon
T .......... Radyo Dönüşü
U.......... PTT
V.......... N/C
9.1.6 55-pin Analog Veri Bağlantısı
Pin .............. Sinyal Pin .................Sinyal
A ................ Ch 1 artı b .................Ch 13 artı
B ................ Ch 1 eksi c .................Ch 13 eksi
C ................ Ch 2 artı d .................Ch 14 artı
D ................ Ch 2 eksi e .................Ch 14 eksi
E ................ Ch 3 artı f ..................Ch 15 artı
F ................. Ch 3 eksi g .................Ch 15 eksi
G ................ Ch 4 artı h .................Ch 16 artı
H ................ Ch 4 eksi i ..................Ch 16 eksi
J ................. Ch 5 artı j ..................Ch 17 artı
K ................ Ch 5 eksi k .................Ch 17 eksi
L ................ Ch 6 artı m ................Ch 18 artı
M ............... Ch 6 eksi n .................Ch 18 eksi
N ................ Ch 7 artı p .................Ch 19 artı
P ................. Ch 7 eksi q .................Ch 19 eksi
R ................ Ch 8 artı r ..................Ch 20 artı
S ................. Ch 8 eksi s ..................Ch 20 eksi
T ................ Ch 9 artı t ..................Ch 21 artı
U ................ Ch 9 eksi u .................Ch 21 eksi
V ................ Ch 10 artı v .................Ch 22 artı
W ............... Ch 10 eksi w ................Ch 22 eksi
X ................ Ch 11 artı x .................Ch 23 artı
Y ................ Ch 11 eksi y .................Ch 23 eksi
Z ................ Ch 12 artı z .................Ch 24 artı
a ................. Ch 12 eksi AA .............Ch 24 eksi
9.1.7 Değiştirilebilir Bağlayıcı Bölüm Numaraları
Yardımcı Priz ..................... 851-06AC14-19P50
Analog Kanal Priz .......... 851-06A22-55S50 (PT06A-08-4P)
GPS Prizi ............................. 851-06AC8-4P50
Güç Prizi .......................... 851-06AC8-2S50
Tetikleyici Prizi ........................ 851-06AC8-3P50
Ethernet portu standart RJ45 bağlayıcı kabul edilir.
100
9.2 DAQlink Panel Kabloları-1.Versiyon
101
9.3 DAQlink Panel Kabloları-2.Versiyon
102
9.4 Tetikleyici Giriş Devresi