kopje
1
MA
ST
ER
SH
KE
NC
OR
AD
MIN
IST
RIM
FIN
AN
CIA
R
Dip
lom
ë e
Niv
elit
Ma
ster
Pro
fesi
on
al
UNIVERSITETI “ALEKSANDER MOISIU”
FAKULTETI SHKENCAVE POLITIKE-JURIDIKE
MASTER SHKENCOR ADMINISTRIM FINANCIAR
Publikimi i të dhënave pasurore nga ILDKP;
prevalenca e të drejtës për informim mbi të drejtën
për privatësi.
Punoi: Fjorela BEJA
Udhëheqëse: Marsida ISMAILI
Durrës, Shtator 2013
kopje
2
Deklaratë
Unë Fjorela Beja, studente në Programin Master Shkencor , Administrim Financiar
pranë Universitetit Aleksandër Moisiu Durres, deklaroj se mikrotezën me temë
“Publikimi i të dhënave pasurore nga ILDKP; prevalenca e të drejtës për informim mbi
të drejtën për privatësi”, e kam shkruar vetë si dhe deklaroj se e prezantoj në përfundim
të këtij cikli studimesh, për herë të parë .
Studenti
Fjorela BEJA
kopje
3
Abstrakt
Me qëllim parandalimin e rasteve të abuzimit me kompetencat e dhëna nënpunësve publikë si dhe
pasurimin e paligjshëm të zyrtarëve të shtetit, të zgjedhur ose ato të emëruar, ne vitin 2003 legjislatori
shqiptar vendosi të miratonte një ligj, që do të specifikonte kriteret, rrethanat dhe mekanizmat për
kontrollin e pasurive të këtyre personave me anë të krijimit të një Institucioni të pavarur të drejtuar nga
Inspektori i Lartë i deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive.
Duke patur parasysh vështirësitë që solli të kuptuarit e një procesi të tillë, të paaplikuar më përpara në
Shqipëri dhe rrallëherë të aplikuar edhe ne vendet e tjera të zhvilluara, apo ato në zhvillim, ky u kthye në
një proces mjaft të diskutueshëm, sidomos njëra nga dispozitat e tij, që parashikonte bërjen të njohur për
publikun të të dhënave që deklaroheshin nga zyrtarët para Inspektoriatit. Pika më e nxehtë e tërë diskutimit
mes juristëve ishte pikërisht përplasja mes dy te drejtave themelore të njeriut siç ishin: e drejta për
informim dhe e drejta për privatësi. Dy të drejta këto të mbrojtura në nivel ndërkombëtar dhe në nivel
kushtetues nga ana e shtetit shqiptar. Siç do të shihet legjislatori i jep përparësi të drejtës për informim në
raport me atë për privatësi.
Miratimi i këtij ligji nga njëra anë nuk është në kundërshtim me dispozitat kushtetuese
shqiptare. Gjithashtu do të shohim se mjetet e parashikuara në ligj si, kërkesa për të deklaruar asetet,
burimet dhe mundësia për t'i bërë ato publike janë efektive dhe proporcionale në të vërtetë në procesin e
zhvillimit te shoqërisë demokratike të Shqipërisë.
Por, liria e gjërë, që i është dhënë Inspektorit të Përgjithshëm për të vendosur lidhur me publikimin e të
dhënave të pasurisë personale, të siguruara nga deklarata dhe hetimi mbi këtë deklarim nga ana tjetër lë
një mundësi të hapur për abuzimin me përdorimin e këtyre të dhënave.
Problemet e vërejtura në përmbajtjen dhe zbatimin e legjislacionit në fushën e deklarimit të pasurive nga
ana e zyrtarëve publikë dhe impakti, që zbatimi i këtij ligji ka në shoqërinë tonë, më kanë motivuar për të
shkruar këtë punim.
Fjalët kyce
E drejta për informim
E drejta për privatësi
Deklarimi i te dhenave pasurore
Publikimi i të dhënave pasurore
Abstract
In order to prevent cases of abuse of the powers given to public officials and illicit enrichment of state
officials , elected or appointed them , the Albanian legislator decided in 2003 to adopt a law that would
kopje
4
specify the criteria , conditions and mechanisms to control the assets of these persons through the creation
of an independent institution run by Senior Inspector and Audit of Assets declaration .
Given the difficulties that led to the understanding of such a process , previously poorly enforced in
Albania and rarely applied even in other developed countries or developing countries , this became a very
controversial process , especially one its provisions , which provided for making known to the public the
data declared by officials before Inspectorate .
The most heated discussion between lawyers whole was exactly the collision between two basic human
rights such as: the right to information and right to privacy . Two of these rights are protected at
international level and also by the constitution of Albania. As will be seen legislator gives priority to the
right of information over the right to privacy.
The adoption of this law on the one hand is not inconsistent with the Albanian constitution . we will also
see that the remedies provided in the law , as the requirement to declare assets , resources and the
opportunity to make them public are actually effective and proportional in the process of development of
Albania's democratic society .
But the broad freedom , given to the General Inspector to decide on the publication of data of personal
property , secured by statements and the investigation on this statement on the other hand leaves open the
opportunity for abusive use of these data .
The problems encountered in the design and enforcement of the legislation on the declaration of assets by
public officials and the impact that the enforcement of this law has in our society have motivated me to
write this paper .
Keywords
The right to information
The right to privacy Declaration of Private Assets
Publication of Private Assets
kopje
5
Përmbajtja
Deklarate 2
Abstrakt 3
Mirënjohje 7
Hyrje 8
Metodologjia 11
1. Kapitulli I- Deklarimi i pasurisë; një proces i mbledhjes së të
dhënave pasurore
1.1.Subjektet e deklarimit të pasurive 13
1.2 .Pasuritë që do të deklarohen sipas ligjit 16
2. Kapitulli II- Legjitimimi i Inspektoriatit për të ndërhyrë në jetën
personale të zyrtarëve publik
2.1 Përcaktimi i jetës private dhe të dhënave personale sipas doktrinës
dhe të drejtës nderkombëtare 21
2.2 Përcaktimi i jetes private dhe të dhënave personale
sipas të drejtës shqiptare 24
2.3 Të dhënat e parashtruara në deklarimin e pasurisë
si të dhëna personale. 25
3. Kapitulli III –Ndërhyrja në jetën private nëpërmjet deklarimit
dhe publikimit të të dhënave.
kopje
6
3.1 Legjitimimi i Inspektoriatit për të ndërhyrë në jetën personale
të zyrtarëve publik. 27
3.2. Legjitimiteti i zbulimit të këtij informacioni personal nga Inspektori i
Përgjithshëm 31
3.3. Prevalenca e së drejtës për informim mbi atë për jetë private. 34
3.4 Kushtet e publikimit të të dhënave të pasurisë
nga Inspektori i Përgjithshëm. 36
4. Konkluzione 40
5. Bibliografi 43
kopje
7
Mirënjohje
Kjo tezë paraqet fazën e fundit të Programit Master Shkencor në Shkencat e
Administrimit Financiar pranë Universitetit Aleksandër Moisiu. Para së gjithash, unë do
të doja të falenderoja Universitetin dhe stafin e tij për mundësinë që më dha për të marrë
pjesë dhe të ndjek Programin e këtij Masteri.
Unë do të doja të falenderoj profesorët e këtij programi, prej të cilëve unë kam zgjeruar
njohuritë e mia si dhe kam fituar njohuri të reja. Mbi të gjitha, unë do të doja të shprehja
mirënjohjen time për udhëheqësen Marsida Ismaili, për udhëzimet e saj dhe këshillat e
dobishme që më ka dhënë për të shkruar tezën time.
Gjithashtu do të doja të falenderoj bashkëstudentët për bashkëpunimin e mrekullueshëm
që pata me ta gjatë studimeve te mia në Universitetin Aleksandër Moisiu.
Falenderoj njëkohësisht dhe eprorin tim direkt si dhe kolegët e mi, për mirëkuptimin,
tolerancën dhe ndihmën që më kanë dhënë gjatë ndjekjes së studimeve të mia
pasuniversitare në këtë program.
Një falenderim të fundit, por jo më pak i rëndësishëm, ia kushtoj familjes sime për
mbështetjen, dashurinë e tyre dhe inkurajimin që më kanë dhënë gjatë të gjithë këtij cikli
studimesh.
kopje
8
Hyrje
Kanë kaluar vite nga koha kur në Shqipëri u miratua një ligj i ri, Ligji nr.9049 datë 10
prill 2003" Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive, të detyrimeve financiare të të
zgjedhurve dhe të disa nëpunësve publikë". Me anë të këtij ligji specifikohen kriteret,
rrethanat, dhe mekanizmat për të parandaluar rastet e abuzimit me kompetencat e dhëna
nëpunësve publikë si dhe pasurimin e paligjshëm të zyrtarëve të shtetit, të zgjedhur ose
atyre të emëruar.
Pranuar gjerësisht nga juristët dhe publiku si një ligj, i cili do të bëhet një mjet i fortë për
të luftuar korrupsionin, për të identifikuar rastet e konfliktit të interesit dhe për të rritur
besimin e publikut në institucionet publike, një problem shqetësues ky për Shqipërinë,
gjithashtu konstatohet se është një ligj që solli shumë debate në rradhët e juristëve dhe
akademikëve në lidhje me pajtueshmërinë me Kushtetutën, dhe veçanërisht me dispozitat,
që garantojnë liritë dhe të drejtat e njeriut. Çështja më e diskutuar dhe mbi të cilën u
dhanë shumë mendime dhe gjithashtu është shprehur edhe Gjykata Kushtetuese do të
ishin përcaktimet e parashikuara në nenin 34 të ketij ligji.
Një interes të veçantë provokoi ligji me nenin 34 të tij, të quajtur "Publikimi", i cili
parashikon se ; “Të dhënat, që grumbullohen nga deklarimi, sipas këtij ligji, janë të
lejueshme për publikun, vetëm në përputhje me ligjin nr.8503, datë 30.6.1999 "Për të
drejtën e informimit për dokumentet zyrtare" dhe me ligjin nr.9887, datë 10.03.2008
”Për mbrojtjen e të dhënave personale”, të ndryshuar.
Ajo që e bën të veçantë këtë ligj, në përgjithësi dhe dispozitën e mësipërme në veçanti,
është pikërisht fakti, se lejohet publikimi i përmbajtjes së deklaratës së pasurisë të
subjektit, si dhe familjes së tij, burimet e krijimit dhe detyrimet financiare.
Nuk është i panjohur fenomeni, që agjensitë shtetërore të mbledhin informacion mbi
subjektet që punojnë për llogari të tyre, të dhëna këto që janë përgjithësisht të përcaktuara
me hollësi sidomos në procedurat e rekrutimit të këtyre subjekteve dhe kjo nuk është
konsideruar asnjëherë si cënim i privatësisë, apo dinjitetit të individit. Ajo që provokoi
dispozita e sipërcituar ishte pikërisht karakteri i veçantë i këtyre të dhënave, të cilat janë
të dhëna pasurore, marrja e të cilave nga agjensitë shtetërore është një praktikë shumë e
rrallë në tërë botën.
Me qëllim që të mund të konkludoj lidhur me përmbajtjen dhe impaktin real të këtij neni,
duke e analizuar atë të lidhur edhe me dispozitat e ligjeve tjera me të cilat ai ndërvepron,
në këtë punim do të merrem me shqyrtimin e çështjeve mbi faktin nëse, cdo informacion i
dhënë nga subjektet, të cilat kanë për detyrë të deklarojnë sipas këtij ligji konsiderohet
apo jo si informacion privat. A është konform Kushtetutës dhe ligjit dhënia e këtij
informacioni? A është mbledhja e tij në pajtim me Kushtetutë n dhe ligjet e tjera? A
është në pajtim me Kushtetutën dhënia me ligj Inspektorit të Përgjithshëm të
Inspektoratit të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive (sipas nenit 34 të këtij ligji) të së
kopje
9
drejtës për të hetuar e për të bërë publike këto të dhëna, në çdo kohë dhe mbi çdo lloj
kërkese?
Ajo çfarë e bën tërheqëse dhe na çon që të merremi me faktet e mësipërme është se
forma e deklarimit të pasurisë duket sikur përbën ndërhyrje në të drejtën e privatësisë dhe
mosmarrja e pëlqimit nga pronari i këtyre të dhënave për publikimin e mundshëm të tyre
duket se krijon konflikt me një tjetër të drejtë themelore, kushtetueshmërisht të garantuar,
të drejtën për t'u informuar.
Është e qartë, se kemi të bëjmë me konfliktin e dy të drejtave themelore, e dy të drejtave
kushtetuese të cilat në të njëjtën kohë janë parashikuar nga Kushtetuta e Shqipërisë,
Konventa e Kombeve të Bashkuara “Mbi të Drejtat Civile dhe Politike”, dhe Konventa
Europiane mbi “Të Drejtat e Njeriut dhe Liritë Themelore” si dhe direktivat e vitit 1995
të Bashkimit Europian .
Në legjislacionin shqiptar ligjvënësi i dha përparësi të drejtës për informim mbi atë të
respektimit të jetës private. Mbetet për tu vlerësuar, nëse kjo prevalencë është bërë në
përputhje me Kushtetutën dhe standartet ndërkombëtare në fushën e të drejtave të njeriut.
Kështu pra, objekt i analizës nuk do të jetë vetëm Kushtetuta me nenet 17, 22, 23, 35,
por edhe Konventa Europiane mbi të Drejtat e Njeriut dhe Liritë Themelore si dhe
jurisprudenca e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut. Duhet tu drejtohemi këtyre
instrumenteve gjithashtu edhe për dy arsye, së pari për shkak se "Gjykata vazhdimisht
merret me të gjitha llojet e çështjeve të ligjit dhe të politikës, të cilat kanë qenë
tradicionalisht konsideruar si çështjet e juridiksionit të brendshëm "1, dhe së dyti dhe më
e rëndësishme, sepse Konventa është nënshkruar dhe ratifikuar nga Shqipëria dhe si e
tillë është pjesë e së drejtës së brendshme. Shqipëria në mënyrë të vazhdueshme ka
marrë përsipër promovimin e lirive dhe të drejtave të garantuara në këto akte.
Gjithashtu, për shkak të interferencës së këtij ligji me dispozitat e ligjeve të tjera, ligjet
e mëposhtme do të jenë pjesë e kësaj analize:
- Ligji nr.8503, prej 30 qershor 1999 "Për të drejtën e informimit për dokumentet
zyrtare";
- Ligji nr. Nr.9887, datë 10.3.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”, i
ndryshuar.
Përmbajtja e kësaj teze është e ndarë në tre kapituj. Në kapitullin e parë është analizuar
deklarimi i pasurisë, si një proces i mbledhjes së të dhënave pasurore, subjektet që do ti
nënshtrohen këtij deklarimi, pasuritë e parashikuara për tu deklaruar sipas ligjit.
1 J. G Merrills and Graham John, The development of international law by the European Court of Human
Rights (2nd ed) (Manchester: Manchester University Press, 1993), p..151.
kopje
10
Kapitulli i dytë përmban përcaktimin, që sipas doktrinës dhe së drejtës ndërkombëtare i
është bërë nocionit të privatësisë. Gjithashtu një analizë mbi atë që ka parashikuar
legjislacioni i brendshëm është parë e nevojshme të jetë pjesë e këtij kapitulli.
Në pjesën e fundit të këtij kapitulli është bërë një analizë mbi atë se cfarë duhet të
konsiderohen të dhëna pasurore të paraqitura në deklaratën e pasurisë së individëve, të
dhëna jo personale, personale, sensitive apo jo sensitive, si dhe nisur nga cilësia që kanë
e bien në fushën e mbrojtjes të së drejtës për jetë private, parashikuar edhe nga
Kushtetuta.
Në kapitullin e tretë është analizuar legjitimimi i Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe
Kontrollit të Pasurive, për të ndërhyrë në jetën personale të zyrtarëve publikë. Duke
patur parasysh, se ndërhyrja në jetën private lejohet nga ana e Kushtetutës, që të bëhet
vetëm nëpërmjet ligjit dhe e shtyrë nga interesi publik, është konstatuar se ndërhyrja në
jetën private nëpërmjet marrjes së informacionit pasuror, është bërë me ligj dhe në
përmbushje të një qëllimi të ligjshëm. Gjithashtu është analizuar cështja e së drejtës së
dhënë Inspektorit të Përgjithshëm për të bërë publike të dhënat e marra nga deklarata
dhe nga hetimet mbi pasurinë e zyrtarëve publikë.
Sugjerimi im i fundit do të jetë se, qëllimi i këtij ligji dhe dispozitat e tij në përgjithësi
janë në përputhje me frymën e Kushtetutës shqiptare dhe të drejtës ndërkombëtare, por
diskrecioni që i është dhënë një personi të vetëm për të vendosur mbi arsyen, mënyrën,
kohën e bërjes së njohur të të dhënave personale të disa prej zyrtarëve më të rëndësishme
të shtetit, është lënë e hapur duke krijuar mundësinë e abuzimit me përdorimin e këtyre
të dhënave.
kopje
11
Metodologjia e përdorur
Metoda kryesore studimore e përdorur në punimin e kësaj teze është metoda tradicionale
e kërkimit ligjor. Në të përshkruhet legjislacioni ndërkombëtar dhe kombëtar,
jurisprudenca si dhe doktrina ligjore.
Vëmendje kryesore i është dhënë legjislacionit të brendshëm, për shkak të faktit se pa
analizimin e legjislacionit kombëtar nuk është e mundur të nxirren në pah problemet si
dhe të bëhet një krahasim i mëtejshë m me standardet ndërkombëtare. Për të realizuar
këtë kërkim janë shfrytëzuar artikuj të ndryshëm studimorë si dhe informacioni në
internet.
kopje
12
Kapitulli I
Deklarimi i pasurisë, një proces i mbledhjes së të
dhënave pasurore.
kopje
13
1.1 Subjektet e deklarimit të pasurive.
Duke u përballur me një nivel relativisht të lartë të korrupsionit2 dhe besimit të ulët të
publikut në performancën dhe korrektësinë e nënpunësve publikë dhe të zgjedhurve,
Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin nr. 9049, datë 10 prill 2003, " Për deklarimin dhe
kontrollin e pasurive, të detyrimeve financiare të të zgjedhurve dhe të disa nëpunësve
publikë"3.
Ky ligj ishte destinuar të vendoste bazën e një kontrolli të aseteve të zyrtarëve më të lartë
publikë dhe të zgjedhurve. Kjo procedurë u strukturua si një procedurë vetëdeklarimi
ndjekur nga mbledhja, analiza dhe hetimi mbi të vërtetën e deklaratave të bëra nga ana e
Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive.
Me qëllim që ky institucion të ishte i pavarur, i paanshëm dhe i painfluencuar nga
pushteti ekzekutiv në ushtrimin e funksionit dhe veprimtarisë së tij, u parashikua që
Inspektori i Përgjithshëm të zgjidhet nga Kuvendi, me propozim të Presidentit, ndërmjet
dy kandidaturave, për një mandat 5-vjecar, me të drejtë rizgjedhjeje4. Gjithashtu,
Inspektoriati i Lartë ka buxhetin e vet të pavarur, të caktuar nga Kuvendi, i cili vendos
numrin dhe pagat e punonjësve të këtij Inspektoriati5.
Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive raporton për veprimtarinë e tij
vetëm para Kuvendit.6
Duke patur të bëjë me nje praktikë të re dhe me qëllim që të saktësohej rrethi i subjekteve
mbi të cilat do të vepronte, në këtë ligj u përcaktua në mënyre taksative, se kush do të
ishin subjektet që do të deklaronin, sipas afateve dhe rregullave të përcaktuara në këtë ligj
pasurinë e tyre. Sipas nenit 22, i ligjit; " Deklarimi përfshin pasurinë e subjektit dhe të
familjes së tij (bashkëshortit/es dhe fëmijëve në moshë madhore), burimet e krijimit dhe
2 . Për më tepër mbi korrupsionin dhe paraqitjen e tij në Shqipëri shih Ilir Gjoni, Cleansing the Aegean
Stables: Corruption in Albania Disrupts Democratic Development and Undermines Quality of Life
Mediterranean Quarterly- Volume 13, Number 3, summer 2002, pp. 33-39. Mitchell A. Seligson,
Siddhartha Baviskar Corruption in Albania, Report of Comparison betëeen 2004 and 2005, available at
http://www.vanderbilt.edu/lapop/albania/GoodGovernanceinAlbaniav82r.pdf 3 .I ndryshuar me ligjin nr.9367, datë 07.04.2005 “Për Parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin
e Funksioneve Publike” (botuar në Fletoren Zyrtare nr.31, Maj 2005), me ligjin nr.9475, datë 09.02.2006
dhe me ligjin nr. 9529, datë 11.05.2006 dhe me ligjin nr.85/2012 datë 18.09.2012.
4 .kreu II, neni 11, pika 2 e ligjit 9049 datë 10.04.2003” Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive, të
detyrimeve financiare të të zgjedhurve dhe të disa nëpunësve publikë" 5 .neni 16,pika 3 e ligjit 9049 datë 10.04.2003” Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive, të detyrimeve
financiare të të zgjedhurve dhe të disa nëpunësve publikë"
6 .neni 39, i ligjit 9049 datë 10.04.2003” Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive, të detyrimeve financiare
të të zgjedhurve dhe të disa nëpunësve publikë”:1.Inspektori i Përgjithshëm i raporton Kuvendit, jo më
vonë se më 31 maj të cdo viti, për veprimtarinë e kryer në vitin pararendës, si dhe sa herë që thirret
nga Kuvendi. Inspektori i Përgjithshëm mund t’i kërkojë Kuvendit ta dëgjojë për cështje që ai i cmon të
rëndësishme.
kopje
14
detyrimet financiare të subjektit. Deklarimi duhet të përmbajë edhe faktin nëse
deklaruesi/ja ka ose jo persona të tjerë të lidhur .“
Sipas nenit 3 të ligjit janë përfshirë si subjekte që mbartin detyrimin për deklarim të
pasurive të tyre pranë këtij Inspektoriati ;
a) Presidenti i Republikës, deputetët e Kuvendit, Kryeministri, Zëvendëskryeministri,
ministrat e zëvendësministrat;
b) Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese,gjyqtari i Gjykatës së Lartë, Kryetari i Kontrollit të
Lartë të Shtetit, Prokurori i Përgjithshëm, Avokati i Popullit, Anëtari i Komisionit
Qendror të Zgjedhjeve, anëtari i Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe Inspektori i
Përgjithshëm i Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive;
c) nëpunësit civilë të nivelit të lartë dhe të mesëm drejtues, sipas përcaktimit të nenit 11
të ligjit nr.8549, datë 11.11.1999 "Statusi i nëpunësit civil" ;
d) prefektët, kryetarët e këshillave të qarqeve, kryetarët e bashkive, të njësive bashkiake
dhe të komunave;
e) dh) drejtorët e drejtorive dhe komandantët e Forcave të Armatosura në Ministrinë e
Mbrojtjes dhe në Shërbimin Informativ Shtetëror;
f) prokurorët, gjyqtarët dhe përmbaruesit e të gjitha niveleve;
g) drejtuesit e institucioneve të pavarura publike dhe anëtarët e enteve rregullatore;
h) drejtorët e përgjithshëm, drejtorët e drejtorive dhe shefat e sektorëve, (komisariateve)
në qendër, rrethe e rajone, të Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë, Drejtorisë së
Përgjithshme të Tatimeve dhe asaj të Doganave dhe nivelet drejtuese në Drejtorinë e
Përgjithshme të Parandalimit të Pastrimit të Parave;
i) zyrtari i administratës doganore dhe tatimore, që merret me mbledhjen e të
ardhurave doganore ose tatimore, përfshirë zyrtarin tatimor të njësive të qeverisjes
vendore;
j) drejtuesit e të gjitha niveleve të strukturave të kthimit e kompensimit të pronave, të
privatizimit dhe regjistrimit të pasurisë;
k) zyrtarët që zgjidhen dhe emërohen nga Kuvendi, Presidenti i Republikës,
Kryeministri, ministrat ose personat e barazuar me ta;
l) Guvernatori i Bankës së Shqipërisë, zëvendësguvernatori dhe anëtarët e Këshillit
Mbikëqyrës së saj;
m) drejtuesit e institucioneve publike në varësi të institucioneve qendrore në nivel qarku;
n) drejtuesit e shoqërive anonime me pjesëmarrje të kapitalit shtetëror mbi 50 për qind
dhe me më shumë se 50 punëtorë;
Mbartin detyrimin për deklarim edhe personat që, sipas nenit 9 të këtij ligji, mbartin
detyrimin e deklarimit me kërkesë;
1. Inspektori i Përgjithshëm ka detyrimin të kërkojë deklarimin e pasurive e të interesave
privatë dhe burimet e krijimit të tyre, sipas kërkesave të këtij ligji, si dhe të urdhërojë
kontrollin për saktësinë e këtyre deklarimeve edhe për individët ose personat fizikë e
juridikë, kur, nga verifikimet e kryera, rezulton se këta të fundit janë persona të lidhur me
subjektet që mbartin detyrimin për deklarim pasurie.
kopje
15
2. Vlerësohet person i lidhur, në zbatim të pikës 1 të këtij neni, edhe i besuari, sipas
kuptimit të neneve 3 pika 67 dhe 38 pika 3
8 të ligjit 9367, datë 7.4.2005 „Për
Parandalimin e konfliktit të intereave në ushtrimin e funksioneve publike“,të ndryshuar,
si dhe bashkëjetuesi, sipas kuptimit të neneve 163 e 1649 të ligjit nr,9062 datë 8.5.2003
“Kodi i Familjes“.
Referuar raportit të vitit 2011 të paraqitur në Kuvend nga ana e Inspektoriatit të
Deklarimit dhe Kontrollit të pasurive, numri total i subjekteve, që mbartin detyrim për
deklarim në ILDKP dhe që janë të rregjistruar si subjekte të hetimit administrativ për
vitin 2011 është 10.426 subjekte deklarues10
, prej të cilëve;
4550 janë subjekte në funksion dhe
5876 janë ish-subjekte.
Subjektet e mësipërme sipas ligjit duhet të bëjnë deklarime periodike vjetore si dhe
deklarime në fillim dhe në mbarim të detyrës së tyre për pasuritë, për burimet e krijimit të
tyre si dhe të detyrimeve financiare të cilat janë përshkruar në deklaratat e pasurisë sipas
formatit të miratuar nga ana e Inspektorit të Përgjithshëm.
Vetëm gjatë vitit 2011, Inspektorati i Lartë ka administruar, duke kaluar më pas në
procesin e skanimit si dhe në fazat e tjera të kontrolleve, një total prej 5333 deklarata të
interesave private, të ndara sipas tipeve:
Deklarata Periodike/Vjetore (për vitin deklarues 2010) – 4525 deklarata
7.6. “Zotërim pasiv i aksioneve ose i pjesëve në kapital” është gjendja, në të cilën pronari ruan të drejtën e
përfitimit të fryteve civile të pronësisë, por nuk mund të ushtrojë vetë asnjë veprim tjetër civil mbi këtë
pronë. Të gjitha veprimet e tjera (administrim, zotërim, tjetërsim etj.) kryhen nga një person i besuar nga
pronari, bazuar në një marrëveshje të lidhur ndërmjet tyre, që përcakton kriteret e përfitimit të fryteve të
pasurisë, si dhe të drejta e detyrime të tjera të domosdoshme. I besuari nuk shkëmben asnjë mendim dhe
asnjë informacion me pronarin dhe as nuk ndikohet nga ai për kryerjen e këtyre veprimeve me pasurinë. I
besuari duhet të veprojë vetëm në të mirën e ruajtjes dhe rritjes së pasurisë, me të njëjtin motivim sikur këto
veprime të kryheshin nga vetë pronari. Kufizimet në përzgjedhjen e të besuarit jepen në këtë ligj. Palët, në
çdo rast, ruajnë të drejtën e zgjidhjes së kësaj marrëveshjeje. Pronari ka të drejtë të rimarrë, në çdo kohë, të
drejtat e kryerjes së veprimeve të tjera civile me pronësinë, kur, sipas këtij ligji, kushtet që e diktuan këtë
veprim nuk ekzistojnë më. Të drejtat dhe detyrimet e tjera, të papërmendura më sipër, rregullohen nga Kodi
Civil i Republikës së Shqipërisë”. 8 .” Personi i besuar i një zyrtari të përcaktuar në nenin 30 të këtij ligji, tjetërson, sa më shpejt që të jetë e
mundur, por jo më vonë se 6 muaj, aksionet ose pjesët në kapital, të zotëruara në mënyrë pasive nga ky
zyrtar, me qëllim respektimin e kufizimeve të interesave të këtij zyrtari, sipas nenit 30 të këtij ligji. Personi
i besuar njofton për përmbushjen e këtij detyrimi njësoj si në rastin e zyrtarit”.
9 . Bashkëjetesa është një bashkim fakti midis burrit dhe gruas që jetojnë në cift, e karakterizuar nga një
jetë e përbashkët, që paraqet një karakter stabiliteti dhe vazhdueshmërie.
Personat bashkëjetues mund të lidhin marrëveshje para noterit, ku percaktojnë pasojat që rrjedhin nga
bashkëjetesa lidhur me fëmijët dhe pasurinë gjatë bashkëjetesës. 10
Shih Raportin mbi veprimtarinë e Inspektoratit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive për
periudhën janar - dhjetor 2011 publikuar në
http://www.hidaa.gov.al/raportet/Raporti%20Vjetor%202011.doc ( nxjerrë së fundmi )
kopje
16
Deklarata Para Fillimit të Detyrës (2011) - 427 deklarata
Deklarata Pas largimit nga Detyra (2011) – 378 deklarata
1.2. Pasuritë që do të deklarohen sipas ligjit.
Subjektet e përcaktuara në nenin 3 të ligjit nr.9049, datë 10.04.2003“Për deklarimin dhe
kontrollin e pasurive, të detyrimeve financiare të të zgjedhurve dhe të disa nënpunësve
publikë“, detyrohen të deklarojnë në Inspektoratin e Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të
Pasurive brënda datës 31 mars të çdo viti, gjëndjen deri më 31 dhjetor të vitit paraardhës
të pasurive, burimet e krijimit të tyre si dhe të detyrimeve financiare sipas percaktimit të
bërë në nenin 4 të ligjit:
a) pasuritë e paluajtshme dhe të drejtat reale mbi to;
b) pasuritë e luajtshme, të regjistrueshme në regjistrat publikë;
c) sendet me vlerë të veçantë mbi 500 000 lekë;
ç) vlerën e aksioneve, të letrave me vlerë dhe pjesët e kapitalit në zotërim;
d) vlerën e likuiditeteve, gjendje në cash, në llogari rrjedhëse, në depozitë, në bono
thesari dhe në huadhënie, në lekë ose në valutë të huaj;
dh) detyrimet financiare ndaj personave juridikë dhe fizikë, të shprehura në lekë ose në
valutë të huaj;
e) të ardhurat personale për vitin, nga paga ose pjesëmarrja në borde, komisione ose çdo
veprimtari tjetër që sjell të ardhura personale;
ë) licencat dhe patentat që sjellin të ardhura;
f) dhuratat dhe trajtimet preferenciale, përfshirë identitetin e personit fizik ose juridik,
prej nga vijnë apo krijohen dhuratat a trajtimet preferenciale. Nuk deklarohen dhurata
ose trajtim preferencial kur vlera e tyre është më e vogël se 10 000 (dhjetë mijë) lekë, si
dhe kur dy e më shumë dhurata ose trajtime preferenciale, të dhëna nga i njëjti person, së
bashku, nuk e kalojnë këtë vlerë, gjatë së njëjtës periudhë deklarimi;
g) angazhime në veprimtari private me qëllim fitimi ose cdo lloj veprimtarie që krijon të
ardhura, përfshirë cdo lloj të ardhure, të krijuar nga kjo veprimtari ose ky angazhim;
gj) intersa privatë të subjektit, që përputhen, përmbajnë, bazohen ose burojnë nga
marrëdhëniet familjare apo të bashkëjetesës;
h) cdo shpenzim i deklarueshëm, me vlerë mbi 500 000 (pesëqind mijë) lekë, i kryer
gjatë vitit të deklarimit;
Interesat privatë të llojeve të tjera nga ato të përcaktuara në nenin 4 të këtij ligji mund të
kërkohen të deklarohen periodikisht, nëse kjo është e mundur dhe e përshtatshme për
nënlloje interesash brenda këtyre llojeve, të përcaktuara me urdhër të Inspektorit të
Përgjithshëm.
Sipas përcaktimit ligjor11
, megjithëse me mangësi dhe duke i lënë mjaft hapësirë
interpretimi Inspektoriatit të Përgjithshëm në përcaktimin që ju bëhet, janë dhënë
kuptimet, që për qëllime të zbatimit të ligjit duhet të kishin disa nga llojet e pasurive, që
do të deklaroheshin, kështu:
11
.neni 2 i ligjit nr.9049, datë 10.04.2003 “Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive, të detyrimeve
financiare të të zgjedhurve dhe të disa nënpunësve publikë.
kopje
17
"Aksion" është titull pronësie, që përfaqëson njërën nga pjesët në të cilat është ndarë
kapitali i një shoqërie dhe që i jep të drejtën zotëruesit të saj të marrë pjesë në fitime.
"Pasuri e luajtshme e regjistruar" është çdo pasuri që nuk përfshihet në pasuritë e
paluajtshme, e detyrueshme për t'u regjistruar në regjistrat publikë.
“Zyrtar” është çdo person, që kryen detyra dhe ushtron funksione publike, sipas
përcaktimit të shkronjave “a”, “b” e “c” të pikës 1 të nenit 412
të këtij ligji.
"Pjesë e kapitalit" është pjesa që zotëron një ortak në kapitalin e shoqërisë.
"Transanksion" është veprimi me anë të të cilit sigurohet kalimi i të drejtave dhe
detyrimeve pronësore nga njëri pronar tek tjetri.
“Shpenzim i deklarueshëm“ është tërësia monetare, e paguar për arsim , mjekim
shëndetsor, pushime,aredim, si dhe të tjera të këtij lloji, të kryera nga subjekti deklarues.
“Konflikt i interesit” është gjendja e konfliktit ndërmjet detyrës publike dhe interesave
privatë të një zyrtari, në të cilën ai ka interesa privatë, të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, që
ndikojnë, mund të ndikojnë ose duket sikur ndikojnë në kryerjen në mënyrë të padrejtë të
detyrave dhe përgjegjësive të tij publike.
Konflikti i interesit, i përcaktuar në pikën 1 të këtij neni, përfshin disa përkufizime të
tjera, për lloje të ndryshme të shfaqjes së tij, si më poshtë:
a) “konflikt faktik i interesit” është gjendja, në të cilën interesat privatë të zyrtarit
ndikojnë, kanë ndikuar ose mund të kenë ndikuar në kryerjen në mënyrë të padrejtë të
detyrave dhe përgjegjësive të tij zyrtare;
12
. a) çdo zyrtar, kur ai merr pjesë në një vendimmarrje për:
i) akte dhe kontrata administrative;
ii) akte të organeve gjyqësore, noteriale, për ekzekutimin e titujve ekzekutivë nga organet e përmbarimit
dhe akte të organeve të prokurorisë;
iii) akte normative, si dhe vetëm ato ligje që krijojnë pasoja juridike për subjekte
individualisht të përcaktuara;
b) çdo zyrtar i institucioneve shtetërore, qendrore ose vendore dhe çdo punonjës i subjekteve të përcaktuara
në shkronjën “d” ose përfaqësues i subjekteve të përcaktuara në shkronjën “ç”, në subjektet e përmendura
në shkronjën “d”, kur ai merr pjesë në një vendimmarrje për kontrata, që krijojnë marrëdhënie juridiko-
civile, me palë këto subjekte;
c) çdo zyrtar ose punonjës, që ndodhet në pozicione, ka përgjegjësi, kryen detyra ose ushtron kompetenca
të llojeve konkrete, të përcaktuara shprehimisht në këtë ligj, në njërën nga subjektet e shkronjës “ç” ose “d”
të pikës 1 të këtij neni;
ç) çdo institucion shtetëror, qendror ose vendor;
d) çdo organ apo subjekt i krijuar dhe/ose në varësi të subjekteve të shkronjës “ç”, përfshirë
edhe ndërmarrjet shtetërore ose vendore, shoqëritë tregtare me pjesëmarrje kontrolluese të kapitalit
shtetëror ose vendor, organizatat jofitimprurëse dhe persona të tjerë juridikë, të kontrolluar nga subjektet e
shkronjës “ç” ose nga vetë subjektet e kësaj shkronje;
kopje
18
b) “konflikt në dukje i interesit” është gjendja, në të cilën interesat privatë të zyrtarit
duken, në pamje ose në formë, sikur kanë ndikuar, ndikojnë ose mund të ndikojnë në
kryerjen në mënyrë të padrejtë të detyrave apo përgjegjësive të tij zyrtare, por, në fakt,
ndikimi nuk ka ndodhur, nuk ndodh ose nuk ka mundësi të ndodhë:
c) “konflikt i mundshëm i interesit” është gjendja, në të cilën interesat privatë të
zyrtarit mund të shkaktojnë, në të ardhmen, shfaqjen e konfliktit faktik ose në dukje të
interesit, nëse zyrtari do të përfshihej në detyra apo përgjegjësi të caktuara;
ç) “konflikt rast për rast i interesit” është gjendja me konflikt interesi, në njërën nga tri
llojet e mësipërme, që shfaqet rast për rast dhe lidhet me një vendimmarrje të veçantë;
d) “konflikt i vazhdueshëm i interesit” është gjendja, në të cilën konflikti i interesit
mund të shfaqet në mënyrë të përsëritur dhe/ose të shpeshtë në të ardhmen.
“Person i lidhur me një zyrtar” është çdo person fizik ose juridik, i cili rezulton të ketë
pasur ose të ketë lidhje interesi, pasurore ose vetjake jo pasurore, sipas nenit 5 të këtij
ligji, me zyrtarin.
“ Interesat privatë të zyrtarit“ janë ata interesa që përputhen, përmbajnë, bazohen ose
burojnë nga:
a) të drejta dhe detyrime pasurore të çdo lloj natyre;
b) çdo marrëdhënie tjetër juridiko-civile;
c) dhurata, premtime, favore, trajtime preferenciale;
ç) negocime të mundshme për punësim në të ardhmen nga ana e zyrtarit gjatë ushtrimit të
funksionit apo negocime për çdo lloj forme tjetër marrëdhëniesh me interes privat për
zyrtarin, pas lënies së detyrës, të kryer nga ai gjatë ushtrimit të detyrës;
d) angazhime në veprimtari private me qëllim fitimi ose çdo lloj veprimtarie, që krijon të
ardhura, si dhe angazhime në organizata fitimprurëse dhe jofitimprurëse , sindikata ose
organizata profesionale, politike, shtetërore dhe çdo organizatë tjetër;
dh) marrëdhënie:
i) familjare apo të bashkëjetesës;
ii) të komunitetit;
iii) etnike;
iv) fetare;
v) të njohura të miqësisë apo të armiqësisë;
e) angazhime të mëparshme, nga të cilat kanë buruar ose burojnë interesa të përmendur
në shkronjat e mësipërme të këtij neni.
“Të dhëna personale” është çdo informacion për një person fizik, i cili është i
identifikuar ose i identifikueshëm. Elementet, me të cilat realizohet identifikimi i një
personi, drejtpërdrejt apo tërthorazi, janë numrat e identitetit ose faktorë të tjerë të
veçantë fizikë, psikologjikë, ekonomikë, socialë, kulturorë etj.
“Përpunimi i të dhënave” është çdo veprim që kryhet plotësisht ose jo me mjete
automatike, me të dhënat personale, si grumbullimi, regjistrimi, ruajtja, renditja,
kopje
19
përshtatja, ndreqja, këshillimi, shfrytëzimi, përdorimi, bllokimi, fshirja ose shkatërrimi
apo çfarëdo veprim tjetër, si dhe transmetimi i të dhënave.
Të gjitha këto pasuri dhe burimi i krijimit të tyre duhet të deklarohen prej subjekteve
deklarues, që në momentin kur nënpunësi publik apo i zgjedhuri fillon detyrën e tij dhe
kjo gjë përsëritet çdo vit për tërë kohën e qëndrimit në detyrë pavarësisht se burimi i
krijimit të tyre mund të mos ketë fare të bëjë me detyrën apo funksionin e tyre publik.
kopje
20
Kapitulli II
Të dhënat pasurore që mblidhen gjatë procesit të
deklarimit si të dhëna personale
kopje
21
2.1. Përcaktimi i jetës private dhe të dhënave personale sipas doktrinës dhe të
drejtës ndërkombëtare
E drejta për jetën private është një nga të drejtat kryesore dhe se mund të konsiderohet si
një bazë për gëzimin e të drejtave të tjera. Megjithatë, jeta private e zyrtarëve publikë
dhe figurave publike është shpesh duke u bërë një çështje e diskutimit në shoqëri që
përbën një shkelje e të drejtës për jetën private. Këto lloje ndërhyrjesh ndonjëherë
rezultojnë në dëmtimin e emrit dhe, madje ndonjëherë, edhe të gëzimit të lirë të jetës së
figurave publike.
Njerëzit e tjerë të zakonshëm janë të interesuar në të dhënat e figurave publike dhe jetën
e zyrtarëve publikë, gjë kjo që është e natyrshme, sepse ata (personat publikë) janë
gjithmonë në qendër të vëmendjes. Shtete të ndryshme merren me këtë çështje në
mënyra të ndryshme. Disa i japin përparësi të drejtës për tu informuar dhe të informojnë,
të tjerë besojnë se mbrojtja e privatësisë është më e rëndësishme se e drejta e shtypit të
lirë dhe lirisë së shprehjes, dhe nje grup i tretë përpiqet për të mbajtur ekuilibrin në mes të
këtyre drejtave. Le të shohim me poshtë, se në cilën bashkësi gjen vend Shqipëria në
trajtimin e këtyre ekuilibrave.
Duke mos gjetur në opinionin shqiptar nje përkufizim të argumentuar "të të dhënës
personale" ose edhe “privatësisë”13
, besoj se një referencë e mirë do të jetë doktrina e
huaj si dhe e drejta zakonore ndërkombëtare. Gjithashtu do të shohim edhe përcaktimin e
bërë në ligjin shqiptar Nr.9887, datë 10.3.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”, i
ndryshuar si dhe jurisprudenca e Gjykatës Europiane e të Drejtave të Njeriut14
.
Megjithëse, konsiderohet se nocioni i intimitetit, apo personales gjithashtu ndryshon nga
vendi në vend, në aspektin e ndikimit të kulturës si dhe mardhënieve ndërpersonale15
dhe
13
Një definicion gjejmë në botimin e Flora Çabej (POGAÇE), Agim Gjoleka, Anola Shala, Komentar i
“Ligjit për mbrojtjen e të dhënave personale”, Tirane 2010, fq.6; “Çdo gjë, e dhënë dhe informacion që
lidhet me personin, me jetën e tij private, të drejtat, prona, mjedisi që lidhet me pronën, banesa e pjesët e
saj, veprimtaria dhe interesat vetiake, e drejta e votës, shprehja e fjala, veshja, paraqitja e jashtme,
fotografia, hobet, shijet, dhuntitë, cilësitë e veçanta, aftësitë, çështjet e brendshme të familjes, të dhënat
sensitive( jeta e prekshme, shqisore, intime, e ngushtë, vemesa e brendshme e njeriut, origjina racore ose
etnike, mendimet politike, anëtarësimi në sindikata, besimi fetar apo filozofik, dënimi penal, si dhe të
dhëna për shëndetin dhe jetën seksuale), tiparet biologjike unike(vetitë, ngjyra e syve, flokëve, ngjyra e
lëkurës, përmasat e format e pjesëve të trupit, zëri, ecja), të dhënat biometrike(gjurmët e gishtrinjëve,
imazhe të retinës, gjeometria e fytyrës ose duarve, irisit), karakteristikat gjenetike etj.”
14
Në nenin 8 , Konventa Europiane për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore percakton
“ E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare 1. Çdokush ka të drejtën e respektimit të jetës së tij private dhe familjare, banesës dhe korrespondencës së
tij.
2. Autoriteti publik nuk mund të ndërhyjë në ushtrimin e kësaj të drejte, përveçse në shkallën e parashikuar
nga ligji dhe kur është e nevojshme në një shoqëri demokratike, në interes të sigurisë publike, për mbrojtjen
e rendit publik, shëndetit ose moralit ose për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerëve. “
15
Alan F Westin, Privacy and freedom, (1st ed.) (New York: Atheneum, 1967) fq.29, përkthimi i autorit.
Gjithashtu Gjykata Europiane e të drejtave të njeriut në çështjen Peck v. The United Kingdom (2003),
kopje
22
megjithë trajtimin e gjërë nga literatura dhe e drejta zakonore ndërkombëtare16
mbi
privatësinë, definicioni i privatësisë dhe të dhënave personale mbetet gjithmonë një
përcaktim jo shterrues17
.
Megjithëse termi " privatësi " është përdorur shpesh në gjuhën e zakonshme , si dhe në
diskutime filozofike , politike dhe ligjore , ende nuk ka një përkufizim të vetëm apo
analizë otë kuptimit të termit . Koncepti i privatësisë i ka rrënjët në diskutime të gjera
historike , sociologjike dhe antropologjike rreth asaj se si ajo është vlerësuar gjerësisht në
kultura të ndryshme.
Për më tepër, koncepti ka origjinë historike të njohur në diskutime filozofike , më së
shumti të Aristotelit, në dallimin midis sferës publike të veprimtarisë politike dhe sferës
private lidhur me familjen dhe jetën familjare. Megjithatë, përdorimi i termit përgjatë
historisë nuk është uniform , duke krijuar një konfuzion mbi vlerën , kuptimin dhe
qëllimin e konceptit të privatësisë. Kjo vjen për faktin se është një koncept në evolucion.
Por mungesa e një definicioni përfundimtar nuk bën që të humbasë rëndësia e vetë kësaj
të drejte. E drejta për një jetë private i ka rrënjët thellë në histori, ku vetë Bibla referon
shpesh tek e drejta për privatësi, ashtu si edhe kulturat e tjera si hebraike, kineze, greke,
por që kryesisht i referohen të drejtës për vetmi. Në shumicën e rasteve sic ndodh edhe
në legjislacionin dhe doktrinën tonë e drejta për privatësi ekuivalentohet me të dhënat
private, të cilat janë një interpretim i privatësisë në termat e menaxhimit të informacionit
personal.
Raymond Wacks18
, i cili është marrë gjerësisht me trajtimin e të dhënave personale jep
një përcaktim të tillë të tyre; “informacioni personal konsiston në ato fakte, komunikime
apo opinione të cilat lidhen me personin dhe të cilat priten, që të konsiderohen prej tij si
intime, apo sensitive dhe që vetë personi dëshiron t’i ketë të vetat, ose së paku të jetë e
kufizuar mbledhja, përdorimi, ose qarkullimi i tyre”19
.
Sipas Alan Westin “e drejta për privatësi është një e drejtë e individëve, për të
kontrolluar, menaxhuar dhe fshirë informacionin rreth vetes së tyre dhe për të
përcaktuar , se kur, si dhe në çfarë mase informacioni rreth tyre komunikohet te të tjerët”
... E drejta për privatësi është vullnetare dhe një tërheqje e përkohshme e një personi nga
shoqëria e përgjithshme......20
Gjykim i datës 28 jan.2003, përcakton se: Jeta private është një term i gjërë i cili nuk shkon deri në një
përcaktim shterues”.
16 Ne rezolutën 428(1970) të Asamblesë së Këshillit të Europës gjejmë një përcaktim të të dhënave
personale.
17
. Raymond Wacks, Personal information: privacy and the law (Oxford: Clarendon, 1989), pp 13
18
. Raymond Wacks is Professor of Laë and Legal Theory. His major areas of expertise are legal theory,
and human rights, in particular the protection of privacy on ëhich he is a leading international authority.
19
. Raymond Wacks, Personal information: privacy and the law (Oxford: Clarendon, 1989), pp 26.
20
Westin, Privacy and Freedom, London: Bodley Head, 1967, p.7
kopje
23
Ndërsa përgjithësisht në të drejtën ndërkombëtare gjejmë përcaktimin e privatësisë si një
e drejtë (dhe jo e të dhënës personale), që e drejta e privatësisë merr në mbrojtje. Kështu
lihet i hapur interpretimi i qënies së të dhënës personale, sipas kritereve që vendosen për
tu përfshirë në mbrojtjen e privatësisë si e drejtë.
Në Rezolutën 428 (1970) të Asamblesë së Këshillit të Evropës gjejmë një përcaktim të
privatësisë si më poshtë; “E drejta e privatësisë konsiston në esencë në të drejtën për të
jetuar jetën me një minimum ndërhyrjeje. Ajo ka të bëjë me familjen dhe jetën familjare,
integritetin moral dhe fizik, nderin dhe parandalimin e vënies së reputacionit para një
gjëndjeje të rreme, mosbërja e njohur e të dhënave të sikletshme, publikimi i fotografive i
paautorizuar, si dhe mbrojtja nga bërja e njohur e informacionit të dhënë në mënyrë
konfidenciale”.
Të dhënat private janë për pasojë pikërisht të dhënat, që kanë të bëjnë me familjen dhe
jetën familjare, integritetin moral dhe fizik, si dhe nderin dhe dinjitetin njerë zor.
E drejta e privatësisë gjen një mbrojtje të veçantë edhe në të drejtën e Bashkimit
Evropian. Konkretisht, në vitet e fundit Bashkimi Evropian ka miratuar dy direktiva, të
cilat do tu ofrojnë qytetarëve një gamë të gjerë të mbrojtjes mbi abuzimin me të dhënat e
tyre. Direktivat vendosin një nivel bazë mbi privatësinë, të cilat jo vetëm që forcojnë
mbrojtjen e të dhënave, sipas legjislacionit ekzistues të shteteve anëtare dhe të tërë
komunitetit në tërësi, por krijojnë edhe garanci të reja.
Direktivat mbi Mbrojtjen e të Dhënave personale vendosin një pikë referimi për ligjet
kombëtare, që do të shërbejë për harmonizimin e legjislacionit në të gjithë vendet e
Bashkimin Evropian 21
. Baza e këtyre direktivave do të ishte rregullimi i menaxhimit të
të dhënave private të mbledhura në sistemet e përpunimit të këtyre të dhënave.
Sipas tyre sistemet e përpunimit të të dhënave janë të dizenjuara për t'i shërbyer njeriut.
Ata duhet, pavarësisht nga kombësia apo përkatesia e personave fizikë, të respektojnë të
drejtat e tyre themelore dhe liritë, veçanërisht të drejtën e jetës private. Gjithashtu këto
sisteme duhet të kontribuojnë në progresin ekonomik dhe shoqëror, zgjerimin e tregtisë
dhe mirëqënien e individëve.22
Direktiva përmban një mbrojtje më të përforcuar mbi përdorimin e të dhënave përsonale
të ndjeshme që kanë të bëjnë, për shembull, për shëndetin apo të ardhurat financiare.
Sipas përcaktimeve në direktivë, përdorimi qeveritar dhe komercial i informacionit të
tillë, në përgjithësi do të kërkojë një përcaktim të saktë dhe pa shumë kuptime si dhe
pëlqimin e subjektit të këtyre të dhënave personale.
21
Directive 95/46/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 1995 on the protection
of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such
data.<http://www.odpr.org/restofit/Legislation/Directive/Directive_Contents.html.
22
Id. neni 2.
kopje
24
Sipas nenit 3 të Direktivës; "e dhënë personale" do të thotë çdo informacion në lidhje me
një person të identifikuar ose të identifikueshëm ('subjektit të të dhënave'); një person i
identifikueshëm është ai i cili mund të identifikohet, direkt ose indirekt, në mënyrë të
veçantë duke iu referuar një numri identifikimi ose të një ose më shumë faktorëve të
veçantë të tij fizikë, fiziologjikë, mendor, ekonomikë, kulturor ose shoqëror;23
Ndërsa Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut në çështjen Niemietz kundër
Gjermanisë, përcakton kuptimin përsa i takon nocionit të”jetës private” se;"... do të ishte
shumë e kufizuar për të limituar këtë nocion në një “cikël të mbyllur”, në të cilin individi
mund të jetojë vetë jetën e tij personale sikur ai zgjedh për tu përjashtuar krejtësisht prej
botës së jashtme duke mos e përfshirë këtë brënda këtij rrethi.
Respektimi i jetës private duhet të përbëjë në një farë mase të drejtën për të krijuar dhe
zhvilluar marrëdhënie me qëniet e tjera njerëzore. Nuk duket se ka arsye që i kuptuari i
"jetës private" duhet të përjashtohet nga aktivitetet të natyrës profesionale ose afariste
sepse në fund të fundit, në rrjedhën e jetës së tyre të punës shumica e njerëzve kanë një
mundësi më të mëdhe, të zhvillimit të marrëdhënieve me botën e jashtme. Kjo pikëpamje
është përkrahur edhe nga fakti se nuk është gjithmonë e mundur të bëhet dallimi në
mënyrë të qartë e asaj se cfarë përbën në jetën e njeriut, pjesë të punës së tij dhe cfarë
jo”.
2.2. Përcaktimi i jetës private dhe të dhënave personale sipas të drejtës shqiptare.
Ndryshe nga sa shpjeguam më sipër legjislatori shqiptar në të kundërt nuk jep
përcaktimin e privatësisë, por jep një definicion të të dhënës personale, parashikuar në
paragrafin e parë të nenit 3 të ligjit Nr.9887, datë 10.3.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave
personale”, duke dhënë një përcaktim të ndarë mes së dhënës personale dhe asaj
sensitive, përcakton se :
“Të dhëna personale” është çdo informacion për një person fizik, i cili është i
identifikuar ose i identifikueshëm. Elementet, me të cilat realizohet identifikimi i një
personi, drejtpërdrejt apo tërthorazi, janë numrat e identitetit ose faktorë të tjerë të
veçantë fizikë, psikologjikë, ekonomikë, socialë, kulturorë etj.
Ndërsa në paragrafin e dytë gjejmë përcaktimin e së dhënës sensitive;
“Të dhëna sensitive” është çdo informacion për personin fizik, që ka të bëjë me origjinën
e tij racore ose etnike, mendimet politike, anëtarësimin në sindikata, besimin fetar apo
filozofik, dënimin penal, si dhe të dhëna për shëndetin dhe jetën seksuale.”
Sic rezulton nga përcaktimi i bërë nga Wacks, kriteri i parë në konsiderimin e një
informacioni si personal konsiston në cilësinë e informacionit dhe më pas kriteri i dytë
është pritshmëria e arsyeshme, që ka personi në përdorimin e këtyre të dhënave. Të dyja
këto dy kritere janë të lidhura dhe të pandashme nga njëri-tjetri dhe mundësojnë
23
Sic do të shohim gjatë këtij trajtimi identikisht të njëjtën përmbajtje ka edhe ligji shqiptar mbi mbrojtjen
e të dhënave personale.
kopje
25
identifikimin në morinë e shumtë të informacioneve mbi individin, të atyre
informacioneve që kanë karakter personal.
Një gjë e tillë nuk del nga legjislacioni shqiptar, i cili përcakton vetëm, se të dhënat duhet
të jenë për një person fizik dhe duhet të jenë të tilla që me anë të tyre personi arrin të
identifikohet . Nga gjuha e përdorur nga legjislatori lihet të kuptohet se nocioni i të
dhënës personale të përdorur nga Wacks është pothuajse i njëjtë me atë të të dhënës
sensitive të definuar në paragrafin e dytë të nenit 3 të ligjit të sipërcituar, pra të dhënat për
personin fizik, që kanë të bëjnë me origjinën e tij racore ose etnike, mendimet politike,
anëtarësimin në sindikata, besimin fetar apo filozofik, dënimin penal, si dhe të dhëna për
shëndetin dhe jetën seksuale.
Them pothuajse, pasi personalisht gjykoj se është shumë më i ngushtë se nocioni i të
dhënës personale të dhënë nga doktrina, apo edhe të nënkuptuar nga e drejta
ndërkombetare.
2.3 Te dhënat e parashtruara në deklarimin e pasurisë si të dhëna personale.
Për të analizuar mbi faktin, nëse informacioni që jepet nëpërmjet deklarimit të pasurisë
është një e dhënë personale do fillojmë të analizojmë në bazë të dy kritereve të
përcaktuara nga Ëacks.
Nisur nga cilësia e informacionit të mbledhur dhe administruar nga Inspektori i
Përgjithshëm dhe zyrtarët e Inspektoriatit të Deklarimit të Pasurive , asetet e subjektit si
dhe të familjes së tij, burimet e krijimit dhe detyrimet financiare, unë gjykoj se është e
arsyeshme që individët të jenë sensitivë në lidhje me to.
Kjo ë shtë e arsyeshme pasi të dhënat ekonomike të një individi janë kaq ngushtë të
lidhura me vetë këtë individ saqë është krejt objektive nëse pohojmë se ato të dhëna janë
pjesë e një mjedisi personal, në të cilën ai e zhvillon personalitetin dhe ekzistencën e tij
në mënyrë të pavarur nga të tjerët dhe i përdor ato për të krijuar të përditshmen si dhe për
të kontrolluar edhe të ardhmen e tij.
Pra gjykoj se të dhënat që mblidhen, administrohen dhe mbi të cilat hetohet nga ana e
Inspektoriatit të Deklarimit të Pasurive janë të dhëna personale, por që nuk përfshihen në
ato sensitive në kuptim të përcaktimit të bërë sipas legjislatorit shqiptar, por që
personalisht gjykoj se bien nën mbrojtjen e së drejtës së individit për privatësi.
Kjo pasi, privatësia siç sipërcituam është e drejta për identitet, zhvillim personal dhe e
drejta për të vendosur dhe zhvilluar mardhëniet me njerëzit e tjerë dhe botën. Si e tillë
privatësia mund të përfshijë aktivitete edhe të një natyrë profesionale apo biznesi.
kopje
26
Kapitulli III
Ndërhyrja në jetën private nëpërmjet deklarimit
dhe publikimit të të dhënave.
kopje
27
3.1. Legjitimimi i Inspektoriatit për të ndërhyrë në jetën personale të zyrtarëve
publikë.
Nga momenti, që këto të dhëna konsiderohen personale, ato bien nën mbrojtjen e nenit 35
të Kushtetutës së Shqipërisë, e cila parashikon:
“1. Askush nuk mund të detyrohet, përveçse kur e kërkon ligji, të bëjë publike të dhëna,
që lidhen me personin e tij.
2. Mbledhja, përdorimi dhe bërja publike e të dhënave rreth personit bëhet me pëlqimin e
tij, me përjashtim të rasteve të parashikuara me ligj.
3. Kushdo ka të drejtë të njihet me të dhënat e mbledhura rreth tij, me përjashtim të
rasteve të parashikuara me ligj.
4. Kushdo ka të drejtë të kërkojë ndreqjen ose fshirjen e të dhënave të pavërteta ose të
paplota ose të mbledhura në kundërshtim me ligjin. “
Pra, në bazë të legjislacionit shqiptar theksohet, se mbledhja e të dhënave rreth personit
duhet të jetë me pëlqimin e tij ndërsa, mënyra e vetme për t'u marrë të dhënat pa pëlqimin
e tij është kur një gjë e tillë parashikohet shprehimisht me ligj.
Në rastin e deklarimit të pasurive, sipas ligjit nr.9049 deklarimi i pasurive është
detyrueshëm, për shkak se nëse nuk kryhet, ndaj personit ka penalitete që fillojnë nga ato
administrative deri në ato penale.
Sipas nenit 5 të ligjit nr.9049 ;1. Refuzimi për deklarim sjell humbjen e funksionit dhe
ndëshkimin në përputhje me Kodin Penal. Inspektori i Përgjithshëm, brenda 30 ditëve, i
dërgon organit përgjegjës njoftimin e motivuar për largimin nga puna të personit që
refuzon të deklarojë.
“Organi përgjegjës, brenda 30 ditëve nga marrja e njoftimit, është i detyruar të marrë
masa për largimin nga puna të punonjësit që ka refuzuar deklarimin.
Kur deklarimi refuzohet nga personat e zgjedhur ose nga ata me imunitet, Inspektori i
Përgjithshëm vë në dijeni Kuvendin dhe kur është rasti, edhe organin epror të personit.
Në të gjitha rastet e refuzimit të deklarimit, me kalimin e 30 ditëve nga njoftimi i organit
përgjegjës, Inspektori i Përgjithshëm detyrohet t'i bëjë publike rastet e refuzimit të
deklarimit.”
Kushtetuta nuk i referohet cilësisë së këtij ligji dhe as përcakton kushte, të cilat duhet të
mbahen parasysh nga legjislatori në nxjerrjen e ligjeve të tilla. Duke i’u referuar
burimeve të së drejtës dhe rangut të tyre të parashikuar në Kushtetutë në nenin 116 :
"Aktet normative, që kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë janë ;
A. Kushtetuta;
kopje
28
B. Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara;
C. Ligjet;
Ç. Aktet normative të Këshillit të Ministrave "
Meqënëse në Kushtetutë nuk gjejmë kritere apo kufizime, ne mund të gjejmë disa
udhëzime që kufizojnë mbledhjen, përpunimin dhe përdorimin e të dhënave personale në
nenin 5 dhe 6 të ligjit nr.9887, të datës 10.03.2008, "Për mbrojtjen e të dhënave
personale", dhe gjithashtu në nenin 5 të Konventës për mbrojtjen e individëve në lidhje
me përpunimin automatik të të dhënave personale", ratifikuar me ligjin nr.9288, datë
7.10.2004 nga ana e Kuvendit të Shqipërisë .
Neni 6 i nr.9887, të datës 10.03.2008, “Për mbrojtjen e të dhënave personale” përcakton
kriteret ligjore për përpunimin sipas të cilit ;
“1. Të dhënat personale përpunohen vetëm:
a) nëse subjekti i të dhënave personale ka dhënë pëlqimin;
b) nëse përpunimi është thelbësor për përmbushjen e një kontrate, për të cilën subjekti i
të dhënave është palë kontraktuese, apo për diskutime ose ndryshime të një
projekti/kontrate me propozimin e subjektit të të dhënave;
c) për të mbrojtur interesat jetikë të subjektit të të dhënave;
ç) për përmbushjen e një detyrimi ligjor të kontrolluesit;
d) për kryerjen e një detyre ligjore me interes publik ose ushtrimin e një kompetence të
kontrolluesit ose të një pale të tretë, së cilës i janë përhapur të dhënat;
dh)nëse është thelbësor për mbrojtjen e të drejtave dhe interesave legjitime të
kontrolluesit, marrësit apo personave të tjerë të intëresuar. Por, në cdo rast, përpunimi i
të dhënave personale nuk mund të jetë në kundërshtim me të drejtën e subjektit të të
dhënave për mbrojtjen e jetës personale dhe private.
Ndersa neni 5 i Konventës parashikon se;
“Te dhënat personale që i nënshtrohen përpunimit automatik janë:
a) marrë dhe përpunuar në mënyrë të drejtë dhe të ligjshme;
b) ruajtur për qëllime specifike dhe të legjitimuara dhe që nuk përdoren në ndonjë
mënyrë që nuk përputhen me këto qëllime;
c) të përshtatshme, që përfshihen dhe jo të tepërta në lidhje me qëllimet për të cilat ato
janë ruajtur;
d) të sakta dhe, nëse është e nevojshme, mbahen aktuale;
e) mbahen në një formë që i lejon identifikimin e subjekteve të të dhënave për jo më
shumë nga sa kërkohet për qëllimet për të cilat janë ruajtur akoma këto të dhëna.”
Sipas të dy këtyre akteve ligjore, mbledhja e të dhënave personale duhet të bëhet vetëm
me qëllim të caktuar, të qartë dhe të ligjshëm, pa tejkaluar qëllimin e mbledhjes dhe
duhet të merren aq të dhëna sa janë të nevojshme, të përshtatshme, të sakta dhe të
rëndësishme për realizimin e qëllimit të ligjshëm.
kopje
29
Pas këtyre udhëzimeve, të cilat formojnë standarde për përpunimin automatik të të
dhënave personale, le të analizojmë qëllimin e mbledhjes së të dhënave personale nga
Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, nëse është bërë për një qëllim
të ligjshëm dhe nëse llojet e të dhënave, që mblidhen janë të rëndësishme për realizimin e
qëllimit legjitim.
Megjithëse nga ana e legjislatorit, me miratimin e këtij ligji nuk është prezantuar qëllimi i
miratimit të tij besoj se është deri diku i mjaftueshëm të përmendet vetëm një qëllim, që
është ai i mbrojtjes së demokracisë së brishtë, e themeluar mbi sakrifica të mëdha nga
shqiptarët, të cilët vuajtën për më shumë se pesë dekada abuzimin me të drejtat dhe liritë
e tyre nga një klasë zyrtarësh të korruptuar dhe abuzues me detyrën e tyre.
Sipas Gjykatës Kushtetuese në vendimin e saj nr. 16 të vitit 2004 qëllimi i miratimit të
këtij ligji ka qenë; “… marrja e masave sa më efektive për intensifikimin e luftës kundër
korrupsionit, rritja e besimit në institucionet shtetërore, transparenca, parandalimi i
rasteve të abuzimit me pushtetin shtetëror dhe pasurimit të paligjshëm të personave të
zgjedhur ose të atyre që kryejnë funksione të caktuara shtetërore. Këto fenomene të
dëmshme pengojnë zhvillimin e vendit, mirëqënien e përgjithshme dhe ndërtimin e një
shteti të lirë e demokratik. Prandaj ligjvënësi ka synuar që në këtë betejë të rëndësishme
për fatet e demokracisë në Shqipëri t’i sigurohet një pjesëmarrje aktive edhe publikut.
Kjo pjesëmarrje garantohet përmes transparencës, njohjes dhe vlerësimit të publikut të
gjerë edhe me të dhënat mbi deklarimet e pasurisë së personave të zgjedhur apo
zyrtarë…”.
Kështu, realiteti konkret i gjëndjes së administratës publike dhe gjyqësorit shqiptar, si dhe
perceptimi mjaft negativ i publikut24
për korrektësinë, transparencën dhe ligjshmërinë e
aktivitetit të tërë makinerisë shtetërore, sidomos në lidhje me administrimin e fondeve
publike dhe abuzimin me to, e bëri atë një ndërhyrje të ligjshme në të drejtat e atyre
grupeve të zyrtarëve të përcaktuar me ligj. Këta zyrtarë nga ana tjetër nga momenti, që
pranojnë të kryejnë një detyrë të tillë, gjithashtu pranojnë që të gjenden nën një status të
përhershëm vëzhgimi mbi të drejtat e tyre pasurore
Siç është theksuar nga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut "..një shtet demokratik
ka të drejtë legjitime, që tu kërkojë nëpunësve te tij civilë të tregojnë besnikërinë për
parimet kushtetuese mbi të cilat shoqëria u themelua "25
.
Dhe për mendimin tim, krijimi i një procedure të tillë, nuk është vetëm e ligjshme, por
edhe e nevojshme, me qëllim që të mblidhen të dhënat pasurore të zyrtarëve, burimet e
krijimit te tyre dhe të kontrollohet e vërteta e deklaratave të bëra, dhe e vetmja mënyrë
efektive për ta bërë këtë është të krijojë një institucion të specializuar si Inspektoriati i
24
Sipas të dhë nave të një anketimi të zhvilluar nga IDRA me mbë shtetjen e USAID rezulton se
perceptimi dhe besimi në institucionet publike vazhdon te jetë në rë nie duke arritur së fundmi në vlera
mjaft të ulta sipas anketimit te vitit 2010. Per me teper shih ; Corruption in Albania: 2010 Survey, I
mundshem ne http://albania.usaid.gov/shfaqart/465/26/Corruption_in_Albania:_2010_Survey.htm
25
Sidabras and Dziautas V Lithuania, gjykimi i datës f 27.10.2004, Gjykata Europiane e të Drejtave të
Njeriut, fq.15§52
kopje
30
Lartë për Deklarimin dhe Kontrollit të Pasurive, i cili do të mbikqyret vetëm nga
Kuvendi.
Në përmbushje të këtij qëllimi janë përcaktuar nga ana e Kuvendit në analizat e raporteve
të paraqitura nga vetë Inspektoriati se ;
Detyrat e këtij Institucioni do të ishin;
1. Të ushtrojë kontroll të drejtpërdrejtë të deklarimeve në emërtesë të tij.
2. Të mbledhi të dhëna, te kryejë hetime dhe kërkime administrative rreth
deklarimeve të personave që kanë detyrim për deklarim, sipas këtij ligji, në
përputhje me Kodin e Procedurave Administrative.“Mbledhja e të dhënave bëhet
në përputhje me ligjin nr. 9887, datë 10.03.2008“Për mbrojtjen e të dhënave
Personale“, të ndryshuar.
3. Të bashkëpunojë me organet e auditimit dhe me strukturat e tjera përgjegjëse për
luftën kundër korrupsionit dhe krimit ekonomik.
Megjithë diskutimin e vazhdueshëm mbi efektshmërinë e këtij Institucioni dhe arritjet
konkrete në luftën kundër korrupsionit dhe konfliktit të interesave në rradhët e zyrtarëve
publikë26
, qëllimi i krijimit të kësaj procedure kontrolli të të dhënave personale është i
ligjshëm.
Në këtë konkluzion ka arritur edhe Gjykata Kushtetuese në vendimin e saj nr.16 të vitit
2004 ku ndër të tjera konkludon se ;
“…Detyrimi për deklarimin e të ardhurave dhe pasurisë personale, si dhe mundësia e
publikimit të tyre nuk synojnë dëmtimin apo denigrimin e subjekteve deklaruese, por një
transparencë dhe kontroll më rigoroz ndaj pasurimit apo raporteve të tyre financiare me
persona të tretë. Nga ky këndvështrim, Gjykata Kushtetuese çmon, se publiku ka interes
të ligjshëm që përmes transparencës të informohet më në detaje, jo vetëm mbi punën dhe
veprimtarinë, por edhe mbi të ardhurat, pasurinë (dhe burimet e saj) të personave të
zgjedhur ose zyrtarë. Pra, balanca e gjetur vlerësohet si e drejtë dhe e bazuar.
Për rrjedhojë, konstatohet se ndërhyrja apo kufizimi i sferës së jetës private në formën e
dhënies së informacionit mbi pasurinë dhe burimet e saj, si dhe mundësia e publikimit të
tyre të jenë të justifikuara dhe të domosdoshme në kushtet aktuale të shoqërisë
shqiptare…”
Megjithatë mbetet të diskutohet, nëse mbledhja e të dhënave është proporcionale me
qëllimin. Personalisht gjykoj se deklarimi, mbledhja dhe hetimi i të dhënave pasurore
vetëm të zyrtarit deri diku edhe të bashkëshortit të tij (edhe ky një fakt i diskutueshëm)
është në proporcion me qëllimin e ligjit, ndërsa mbledhja e të dhënave nga familjarët e
tjerë të lidhur me të është jo proporcionale dhe personalisht do ta konsideroja një shkelje
26
Sipas anketës së mësipërme, shih supra note 12 vlerësohet se :”Inspectorate for the Declaration and
Audit of Assets, religious leaders and courts are seen as the least helpful in the fight against corruption.
Albanian citizens’ trust in institutions continues to be very loë.
kopje
31
flagrante e jetës private të tyre. 27
Fëmijët madhorë, të cilët kanë jetën e tyre private të
ndarë nga prindërit dhe të cilët nuk janë nën rrezen e të gëzuarit të të drejtave dhe
detyrimeve që sjell pozicioni zyrtar i prindit të tyre nuk kanë pse të bëjnë të njohur dhe aq
me tëpër siç do të diskutojmë edhe më poshtë tu bëhen publike të dhënat e tyre personale.
Gjithashtu diskrecioni që i është dhënë Inspektorit të Përgjithshëm në përcaktimin e
formateve dhe kerkesave të deklaratave28
, ku në njerën prej tyre personalisht e gjykoj se
tejkalohet vetë qëllimi i ligjit, siç është përcaktimi në faqen 11 të deklaratës periodike
vjetore të pasurisë, se pjestari i familjes me pasuri veçmas duhet të deklarojë;
“...Angazhime në veprimtari private dhe/ose publike me qëllim fitimi ose çdo lloj
veprimtarie e kryer brenda ose jashtë vendit, që ka krijuar të ardhura, si dhe angazhime
në organizata fitimiprurëse dhe jo fitimprurëse, liçensa dhe patenta që sjellin fitim,
sindikata ose organizata profesionale, politike, shtetërore dhe pjesëmarrje në çdo
organizatë tjetër;
3.2. Legjitimiteti i zbulimit të këtij informacioni personal nga Inspektori i
Përgjithshëm.
Siç parashtruam më sipër informacionet mbi pasurinë e personit konsiderohen si të
dhëna personale dhe si të tilla ato përfshihen në mbrojtjen e Kushtetutës dhe
instrumenteve ndërkombëtare në fushën e lirive dhe të drejtave të njeriut si Deklarata
Universale për të Drejtat e Njeriut29
, Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat dhe Liritë
politike dhe civile30
, Konventa Europiane për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut31
etj.
27
Neni 21 i ligjit parashikon; Deklarimi i pasurive, i burimeve të tyre , i detyrimeve financiare bëhet sipas
kërkesave të përcaktuara në këtë ligj dhe në formën e përcaktuar nga Inspektori i Përgjithshëm. Deklarimi
përfshin pasurinë e subjektit dhe të familjes së tij (bashkëshortit/es dhe fëmijëve në moshë madhore),
burimet e krijimit dhe detyrimet financiare të subjektit.
Deklarimi duhet të përmbajë edhe faktin nëse deklaruesi/sja ka ose jo persona të tjerë të lidhur. Deklaruesit,
përpara deklarimit, duhet t’i jepen të gjitha këshillimet e nevojshme për plotësimin e deklaratës dhe ti
bëhen të njohura rrjedhimet që mbart deklarimi i rremë.
Ndersa neni 22; Kur pasuria e pjesëtarëve të familjes është e ndarë dhe e regjistruar si e tillë në organet e
administratës shtetërore ose gjyqësore, deklarimi paraqitet veçmas nga çdo anëtar i familjes, me pasuri të
regjistruar në emër të vet dhe i bashkëlidhet deklaratës së personit që ka detyrimin për deklarim.
Anëtari i familjes dhe personi i lidhur me subjektin deklarues mban përgjegjësi ligjore për vërtetësinë dhe
saktësinë e të dhënave të deklaruara.
28
Aktualisht dokumenti zyrtar “Deklaratë e interesave private” është miratuar me “Urdhër Nr.620,
dt.22.11.2012 nga Inspektori i Përgjithshëm i ILDKP, “Për miratimin e llojeve të deklaratës së interesave
private” , botuar ne Fletoren Zyrtare nr.154, te vitit 2012.
29
Më 10 dhjetor të vitit 1948, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara nxori dhe shpalli
Deklaratën e Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut ku ne nenin 12 parashikon
„Asnjeri nuk duhet t'i nënshtrohet ndërhyrjes arbitrare në jetën, familjen, banesën ose korrespondencën
vetjake, si dhe sulmeve kundër nderit dhe prestigjit personal. Gjithkush ka të drejtën të mbrohet nga ligji
kundër ndërhyrjeve ose sulmeve të tilla“.
kopje
32
Duhet të mbajmë parasysh se të dhënat personale të deklaruara para Inspektoriatit të
Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, të mbledhura dhe kontrolluara prej tyre nuk kanë
karakter sensitiv, qoftë në përkufizimin që i jep legjislacioni ynë këtij termi, qoftë në atë
që nënkupton doktrina dhe e drejta ndërkombetare . Të dhënat sensitive përbëjnë thelbin
e jetës private.
Të dhënat sensitive janë ato të dhëna përmes të cilave individët zhvillojnë në mënyrë
tërësisht të pavarur personalitetin e tyre. Të dhënat e pasurisë nuk kanë një karakter të
tillë, sepse shumica e tyre janë nën vëzhgimin dhe vlerësimin e të tjerëve si letrat me
vlerë shtëpitë, paga, sigurimet shoqërore dhe shëndetësore, pasuritë e trashëguara etj.
Siç është parashikuar nga vetë Kushtetuta dhe Neni 8 i Konventës, të dhënat personale
mund të bëhen publike, vetëm me pëlqimin e personit që i përkasin. Kushtetuta i
parashikon edhe mundësinë e angazhimit me të dhënat personale edhe nëpërmjet
mosmarrjes së pëlqimit të personit që i përkasin.
Këtu parashikohen të dy rastet; atë të deklarimit të detyrueshëm të të dhënave, por që për
këtë Kushtetuta vendos një klauzolë , në paragrafin 1 të nenit 35 “Askush nuk mund të
detyrohet, përveçse kur e kërkon ligji, të bëjë publike të dhëna që lidhen me personin e
tij ", dhe atë të ”Mbledhja, përdorimi dhe bërja publike e të dhënave rreth personit bëhet
me pëlqimin e personit” me klauzolën e parashikuar në paragrafin e 2 "... me përjashtim
të rasteve të parashikuara me ligj...” .
Nga gjuha e përdorur në Kushtetutë vërehet se kemi të bëjmë jo vetëm me të dhënat
sensitive, por me një diapazon më të gjërë të të dhënave personale. Në paragrafin e parë
të nenit 35 gjejmë shprehjen “të dhëna që lidhen me personin e tij”, që e interpretuar edhe
literalisht do të nënkuptonte ato të dhëna që e dallojnë individin nga të tjerët, që krijojnë
unin e tij dhe të cilat e ndihmojnë në zhvillimin e këtij personaliteti.
Në një analizë të kritereve të mësipërme kushtetuese vlen të themi, se në rastin e
publikimit të të dhënave personale nga ana e Inspektoriatit të Deklarimit dhe Kontrollit të
Pasurive nuk jemi para kriterit përjashtimor, parashikuar në paragrafin e parë, pasi siç
sipercituam ai ka të bëjë me bërjen publike nga vetë personi të të dhënave të tij dhe jo nga
persona të tretë.
30
Miratuar dhe hapur për nënshkrim, për ratifikim dhe për aderim nga Asambleja e Përgjithshme me
Rezolutën e saj 2200 A (XXI) të datës 16 dhjetor 1966 ne nenin Neni 17 parashikon.
1. Askush nuk duhet tё jetё objekt i ndёrhyrjeve arbitrare ose tё paligjshme nё jetёn e tij private, nё familje,
në shtëpi ose letёrkёmbim, e as duhet t’i shkelet nderi dhe reputacioni i tij nё mёnyrё tё paligjshme.
2. Secili ka tё drejtё tё ketё mbrojtje ligjore kundёr ndёrhyrjeve dhe shkeljeve tё tilla.
31
Neni 8 i Konventë s Europiane e të Drejtave të Njeriut;
E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare
1. Çdokush ka të drejtën e respektimit të jetës së tij private dhe familjare, banesës dhe korrespondencës së
tij.
2. Autoriteti publik nuk mund të ndërhyjë në ushtrimin e kësaj të drejte, përveçse në shkallën e parashikuar
nga ligji dhe kur është e nevojshme në një shoqëri demokratike, në interes të sigurisë publike, për mbrojtjen
e rendit publik, shëndetit ose moralit ose për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerë ve.
kopje
33
Ai kriter që shërben si mjet analize dhe që mbetet për të vlerësuar nëse është respektuar
në rastin tonë, është kriteri i vendosur në paragrafin e dytë, pasi këtu kemi rastin kur
bëhet mbledhja, përdorimi dhe bërja publike pa pëlqimin e zyrtarit deklarues apo
fëmijëve të tij madhorë, të të dhënave të tyre personale që disponohen nga Inspektoriati i
Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive.
Mundësia e kufizimit të të drejtave të parashikuara në Kushtetutë është parashikuar edhe
në nenin 17 të saj i cili thotë ;
" 1. Kufizime të të drejtave dhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund të
vendosen vetëm me ligj për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve.
Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë.
2. Këto kufizime nuk mund të cënojnë thelbin e lirive dhe të të drejtave dhe në asnjë rast
nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e
Njeriut.
Gjithashtu neni 28 i ligjit "Për mbrojtjen e të dhënave personale " parashikon se; “
Kontrolluesit, përpunuesit dhe personat, që vihen në dijeni me të dhënat e përpunuara,
gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre, detyrohen të ruajnë konfidencialitetin dhe
besueshmërinë edhe pas përfundimit të funksionit.
Këto të dhëna nuk përhapen, përveç rasteve të parashikuara me ligj...”.
Sa më sipër mund të konkludojmë se Kushtetuta në vetvete dhe ligjet e tjera sigurojnë
mundësinë e publikimit të të dhënave personale pa pëlqimin e subjektit, por kur kjo të
jetë parashikuar shprehimisht në ligj. Nga sa analizuam është e qartë se ky kusht është
plotësuar.
Në legjislacionin tonë ekziston një ligj, që parashikon të drejtën e çdo individi, që të
njihet me të dhënat e parashtruara në dokumentet zyrtare, ligji nr.8503, date 30.6.1999
”Për të drejtën e informimit për dokumentet zyrtare”, gjithashtu vetë dispozita e ligjit mbi
deklarimin e pasurive neni 34, Publikimi, e parashikon shprehimisht këtë.
Pra kriteri i ligjit kushtetues për publikimin e të dhënave pa pëlqimin e vetë personit e
shohim të plotësohet, sepse është parashikuar plotësisht me ligj. Nga ana tjetër,
megjithëse parashikohet në ligj, në vetvete ajo përbën një kufizim të së drejtës, si i tillë
duhet që të analizohet edhe kriteri tjetër i parashikuar në nenin 17 të Kushtetutës, ligji
duhet të ketë dalë në mbrojtje të interesit publik, ose të të drejtave të të tjerëve ose siç
quhet ndryshe duhet të plotësohet qëllimi, që justifikon ndërhyrjen.
Nëse do të analizojmë gjuhën e përdorur në nenin 34 te ligjit mbi deklarimin e pasurive;
“ Të dhënat që grumbullohen nga deklarimi, sipas këtij ligji janë të lejueshme për
publikun, vetëm në përputhje me ligjin nr.8503, datë 30.6.1999 "Për të drejtën e
informimit për dokumentet zyrtare me ligjin nr.9887, datë 10.03.2008 “Për mbrojtjen e të
dhënave personale”,të ndryshuar është mjaft e qartë, se cila është e drejta dhe interesi
në emër të të cilit ligjvënësi ka kufizuar të drejtën e jetës private të disa nga zyrtarëve të
tij më të lartë, e drejta për informim.
kopje
34
Shprehja e përdorur nga legjislatori " Të dhënat që përfitohen nga deklarimi sipas këtij
ligji janë të lejueshme për publikun...” lidhet drejtëpërdrejtë me të drejtën e publikut për
t'u informuar.
Nga ana tjetër lind pyetja a është e kushtëzuar dhënia e këtij informacioni?
Nëse ne i lexojmë të gjitha percaktimet e këtij neni, shohim se në pjesën e dytë të tij
parashikohet që të dhënat e përmendura do të publikohen në përputhje me ligjin "Për të
drejtën për të marrë informacion për dokumentet zyrtare ". Ky ligj në nenin 5, me titull
"E drejta e informimit për subjektin me funksione shtetërore” parashikon ;
“Çdo person ka të drejtë të informohet për të dhënat vetjake të personave që kryejnë
funksione shtetërore ose shërbime publike, të mbajtura në një dokument zyrtar, për aq sa
këto të dhëna lidhen me cilësi të kërkuara nga ligji ose nga një akt nënligjor për personat
që i ushtrojne këto detyra.”
Siç analizuam me sipër jemi para një përplasje mes dy të drejtave,e drejta e privatësisë
dhe e drejta për informim, të garantuara , si nga Kushtetuta nga njëra anë, dhe
legjislacioni ndërkombëtar në anën tjetër. Mes këtyre dy të drejtave ligjvënësi i ka dhënë
prevalencë të drejtës për tu informuar. Le të shohim në pjesët e mëposhtme, nëse kjo
prevalencë është bërë në përputhje me standardet kushtetuese shqiptare dhe ato
ndërkombetare për respektimin e të cilave Shqipëria ka marrë angazhim.
3.3 Prevalenca e së drejtës për informim mbi atë për jetë private.
Nga sa thamë më sipër, ky ligj parashikon përplasjen e dy të drejtave: të drejtën e
privatësisë dhe të drejtën për tu informuar, e cila nuk duhet të ndërhyjë ne jetën private,
që në pikëpamje të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut, "...përfshin integritetin
fizik dhe psikologjik të një personi..", të garantuara nga Neni 8 i Konventës, i cili ka për
qëllim të sigurojë " zhvillimin, pa ndërhyrje nga jashtë, të personalitetit të çdo individi në
marrëdhëniet e tij me qëniet e tjera njerëzore "32
.
E drejta për t'u informuar është gjithashtu një nga të drejtat themelore të njeriut në një
shoqëri demokratike, të mbrojtura nga dispozitat e Kushtetutës shqiptare, neni 2333
, dhe
nga neni 10 i Konventës Evropiane për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut i cili parashikon se:
“Çdokush ka të drejtën e lirisë së shprehjes. Kjo e drejtë përfshin lirinë e mendimit dhe
lirinë për të marrë ose për të dhënë informacione dhe ide pa ndërhyrjen e autoriteteve
publike dhe pa marrë parasysh kufijtë.”
Ushtrimi i këtyre lirive që përmban detyrime dhe përgjegjësi, mund t’u nënshtrohet atyre
formaliteteve, kushteve, kufizimeve ose sanksioneve të parashikuara me ligj dhe që janë
32
Van Hannover v. Germany, gjykimi i datës 24 June 2004, fq 50,
33 1.neni 23 i Kushtetutës; E drejta e informimit është e garantuar. 2. Kushdo ka të drejtë, në përputhje me
ligjin, të marrë informacion për veprimtarinë e organeve shtetërore, si dhe të personave që ushtrojnë
funksione shtetërore. 3. Kujtdo i jepet mundësia të ndjekë mbledhjet e organeve të zgjedhura kolektive.
kopje
35
të nevojshme në një shoqëri demokratike në interes të sigurisë kombëtare, integritetit
territorial ose sigurisë publike, për mbrojtjen e rendit dhe parandalimin e krimit, për
mbrojtjen e shëndetit ose të moralit, për mbrojtjen e dinjitetit ose të të drejtave të të
tjerëve, për të ndaluar përhapjen e të dhënave konfidenciale ose për të garantuar
autoritetin dhe paanshmërinë e pushtetit gjyqësor.
Neni 19 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, miratuar nga Asambleja e
Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara me Rezoluten 217A parashikon se; “Gjithkush ka
të drejtën e lirisë së mendimit dhe të shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë e mendimit pa
ndërhyrje, si dhe lirinë e kërkimit, marrjes dhe njoftimit të informacionit dhe ideve me
çfarëdo mjeti qoftë, pa marrë parasysh kufijtë.”
Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut e cila pa frikë mund të konsiderohet aktualisht
si një instrument kushtetues34
i rendit publik europian, përsërit në shumë vendime që
"Liria e shprehjes përbën një nga themelet bazë të një shoqërie demokratike. Pa
garantimin e kësaj të drejte nuk mund të bëhet fjalë për pluralizëm, tolerancë dhe krijim
të vullnetit të lirë politik, aq të domosdoshëm për shoqërinë demokratike.
Subjekte të paragrafit 2 të nenit 10 të Konventës, janë jo vetëm ato "Informacione" ose
"ide" që priten si të favorshme ose konsiderohen si të padëmshme apo si çështje
indiference, por edhe për ato që fyejnë, trondisin ose shqetësojnë shtetin apo ndonjë
sektor të popullsisë. Të tilla janë, kërkesat e pluralizmit, tolerancës dhe largpamësisë pa
të cilat nuk ka asnjë shoqëri demokratike "35
.
Gjykata Kushtetuese shqiptare në analizën e vet mbi prevalencën e këtyre dy të drejtave
të njeriut të mbrojtura nga Kushtetuta percakton se " ...për zgjidhjen e çështjes së
legjitimimit ose jo të kësaj ndërhyrjeje, para së gjithash duhet të bëhet referimi në
parimin kushtetues të proporcionalitetit, i cili gjen zbatim veçanërisht efektiv në fushën e
të drejtave të njeriut…"36
.
Gjykata Kushtetuese Shqiptare përveç kësaj deklaron se; "një drejtë ose interes sado e
vlefshme për publikun të jetë, ajo nuk mund të mos jetë proporcionale me interesat e tjera
mbrojtura nga Kushtetuta “ Vlerësimi varet nga çdo rast konkret dhe kjo është e lidhur
me shumë faktorë, si faktori kohë, faktori vend, të drejtat e vëna në bilanc etj.
Për të përcaktuar kushtetueshmërinë e publikimit të të dhënave elementi i parë që do të
dëshiroja të analizohej mbetet qëllimi i ligjvënësit për ligjin në përgjithësi dhe në
zbulimin e dhënave personale të mbledhura në veçanti. Mbi këtë bazë mund të
argumentohet nëse ndërhyrja ishte e nevojshme, efektive, dhe proporcionale, siç e kërkon
Kushtetuta dhe Konventa Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut.
34
. vendimi “Loizidou” të 23 Mars 1995
35 Handyside v. the United Kingdom, gjykim i 7 dhjetorit.1976, Gjykata Europiane e te Drejtave te njeriut,
fq.23,§49,
36
13. Albanian Constitutional Court Decision No. 16(2004), published in Official Journal No.84 (2004),
kopje
36
Siç kemi theksuar më lart ligjvënësi miratoi këtë ligj me qëllim, për të marrë disa masa
efektive për luftën ndaj korrupsionit, si një mundësi për transparencë dhe për t'i dhënë
fund abuzimit me fondet publike nga ana e zyrtarëve publikë. Ky fenomen është i
rrezikshëm qoftë për prosperitetin e vendit dhe rritjen e forcës së shtetit, institucioneve te
tij dhe të demokracisë së brishtë.
Sic shprehet Gjykata Kushtetuese , ligjvënësit nëpër këto dispozita synojnë të bëjnë
publikun një pjesë aktive në këtë luftë, duke përdorur publikimin si mënyrë për
transparencë dhe të një kontrolli demokratik. Pra, sipas Gjykatës qëllimi i ligjvënësit në
miratimin këtij ligji në përgjithësi dhe këtij neni në veçanti ishte i ligjshëm. Niveli i
korrupsionit, mosbesimi i publikut mbi administratën shtetërore dhe menaxhimi i dobët i
fondeve publike, e bëri këtë ligj të nevojshëm dhe lindi nevoja qe ai të jetë i shpallur si
një mjet kontrolli efektiv.
Duke patur parasysh atë që kemi sipërpërmendur, karakterin e këtyre të dhënave dhe
pritjen e zyrtarëve që të jenë nën kontrollin dhe vëzhgimin e publikut, nga momenti që
ata të marrin këtë detyrë, ne kemi konkluduar se mjetet e përdorura, të cilat konsistojnë
në, mbledhjen, kontrollin dhe hetimin e të dhënave të deklaruara dhe të padeklaruara, në
terma të përgjithshme, janë efektive dhe proporcionale.
Sipas Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, faktor vendimtar në balancimin mes
mbrojtjes së jetës private nga njëra anë dhe lirisë së shprehjes nga ana tjetër duhet të jetë
kontributi i tyre. Këto aspekte të jetës private të një individi sigurojnë një debat me
interes 37
të përgjithshëm. Është e qartë, në rastin në fjalë, se kontributi i publikimit të të
dhënave te pasurisë, nga subjektet që ushtrojnë funksion zyrtar, luan një rol të
rëndësishëm në debatin për korrupsionin, mosbesimin e komunitetit për zyrtarët publikë
dhe sidomos politikanët.
Pra, ndërhyrja në jetën private, duke i bërë publike të dhënat personale dhe familjare të
pasurisë së zyrtarëve publikë dhe të zgjedhurve si dhe burimin e tyre, të përcaktuara në
ligj, janë të justifikueshme dhe të domosdoshme në kushtet aktuale të shtetit shqiptar dhe
qeverisjes demokratike.
3.4 Kushtet e publikimit të të dhënave të pasurisë nga Inspektori i Përgjithshëm.
Siç e kemi theksuar më sipër, njohja e publikut me të dhënat, që administrohen nga
Inspektori i Përgjithshëm është e drejtë që të bëhet, por nga ana tjetër shtrohet pyetja, a
është parashikuar në ligj dhe a duhej parashikuar ndonjë kriter, rrethanë dhe mekanizëm
për t'i bërë ato të dhëna te disponueshme, apo është lënë ne diskrecion te Inspektorit të
Përgjithshëm për të vendosur mbi këtë çështje?
37
15. Van Hannover v. Germany, supra n. 11, pp.27, § 76,
kopje
37
Në pjesën e dytë të këtij punimi kemi përmendur pak se sipas nenit 34, të ligjit nr.9049,
datë 10.04.2003” Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive,të detyrimeve financiare të të
zgjedhurve dhe të disa nënpunësve publikë”, të dhënat e marra nga deklarata janë në
dispozicion të publikut në përputhje me ligjin nr.8503, datë 30 qershor 1999 – “Për të
drejtën e informimit për dokumentet zyrtare”.
Nga formulimi i kësaj dispozite, neni 34 i ligjit në diskutim, në doktrinën juridike
shqiptare një dispozitë të tillë e quajmë, " te bardhë" dhe me këtë supozohet se në këtë
ligj mund të gjejmë kushtet mbi të cilat Inspektori i Përgjithshm është mbeshtetur të bëjë
publike të dhënat e marra nga deklarata.
Së pari, le ti përgjigjemi pyetjes, nëse deklarata e pasurisë konsiderohet si "dokument
zyrtar"?
Përgjigjja është po, neni 3838
i ligjit në diskutim e klasifikon deklaratën, si dokument
zyrtar.
Cilat janë kushtet e përcaktuara në ligjin nr 8503, datë 30.06.1999 "Për të drejtën e
informimit për dokumentet zyrtare ", nën të cilat personi që administron të dhënat
personale të përfshira në dokumentet zyrtare, mund të bëjë ato publike?
Neni 3 i këtij ligji parashikon:
" Çdo person ka të drejtë të kerkojë informacion për dokumentet zyrtare, që kanë të bëjnë
me veprimtarinë e organeve shtetërore dhe të personave, që ushtrojnë funksione
shtetërore, pa qënë i detyruar të shpjegojë motivet.
Autoriteti publik është i detyruar të japë çdo informacion në lidhje me një dokument
zyrtar, përveç rasteve kur me ligj parashikohet ndryshe.
Çdo informacion për një dokument zyrtar, që i është dhënë një personi, nuk mund t'i
refuzohet asnjë personi tjetër që e kërkon atë, me përjashtim të rastit kur ky informacion
përbën të dhëna vetjake të vetë personit, të cilit i është dhënë informacioni.
Dispozitat e këtij neni, lejojnë bërjen të njohur të çfarëdo informacioni të përfshirë në një
dokument zyrtar për një zyrtar publik, informacion që ka të bëjë me aktivitetin në
ushtrimin e detyrës së tij / saj. Në analizë të këtij neni, unë nuk mund të gjej lidhje të
plotë, në mes të rregullimit që ai bën dhe publikimit të parashikuar në nenin 34, në
diskutim...Neni 3 i sipërcituar bën fjalë për informacionin mbi zyrtarët publikë, që ka të
bëjë me punën e tyre apo veprimtarinë e tyre gjatë ushtrimit të funksionit.
Në analizë te llojit të pasurisë që deklarohet, vetëm një pjesë e vogël e informacionit
është e lidhur me veprimtarinë zyrtare të subjektit si psh paga, dhuratat në vlerë mbi 10
000 lekë etj. Të dhënat e tjera si pasuritë e paluajtshme, hipotekat, llogaritë bankare,
bilanci i llogarive të zyrtarit apo bashkëshortit të tij, të dhënat pasurore të fëmijëve të
38
. neni 38, të ligjit nr.9049, datë 10.04.2003” Për deklarimin dhe kontrollin e pasurive,të detyrimeve
financiare të të zgjedhurve dhe të disa nënpunësve publikë”, përcakton” deklaratat dhe të gjitha dokumentet
që i shoqërojnë ato janë dokumente zyrtare.Paraqitja në to e të dhënave të rreme përbën vepër penale dhe
dënohet sipas legjislacionit në fuqi”.
kopje
38
zyrtarit etj janë të llojit të informacionit, që nuk kanë të bëjnë drejtpërdrejt me aktivitetin
zyrtar.
Sipas përcaktimit të rekuizitave të deklaratës periodike të pasurisë, zyrtari duhet të
deklarojë; interesat private në pasuri të luajtshme dhe të paluajtshme në llojin, sipërfaqen,
adresën ku ndodhen, momentin e kryerjes së veprimit, vlerën në lekë apo në valutë që
pasqyrohet në dokumentacionin që disponon, çmimin e blerjes, në mungesë të
dokumenteve vlerën që ka shtuar apo pakësuar, pjesën takuese që zotëron të çdo lloj
pasurie, të paluajtshme dhe të luajtshme, likuiditete, të regjistruar ose jo në regjistrat
publikë, të ardhurat për vitin, nga paga ose pjesëmarrja në borde, komisione e çdo
angazhim e veprimtari tjetër që ka sjellë të ardhura personale, për bashkëshortin/en dhe
fëmijët madhorë.
të përcaktojë emërtimin e institucionit, organizatës apo aktivitetit nga ku janë siguruar të
ardhurat, adresën , numrin e regjistrit publik, statusin, objektin e veprimtarisë së
organizatës, funksionin, natyrën e angazhimit. Detyrimet financiare ndaj personave
juridikë dhe fizikë (kredi, huamarrje, detyrim për studime etj.) që ekzistojnë brenda dhe
jashtë vendit, të mbetura ende pa u shlyer.
Siç kemi përmendur të dhënat në deklaratë nuk janë as sensitive dhe as nuk lidhen me
sigurinë publike. Ato kanë thjesht natyrë personale dhe rregullohen nga ligji në fjalë.
Pra, neni 3 mendoj se nuk mund të zbatohet në rastin tonë.
Si e tillë referenca e bërë në ligjin nr.8503 për të gjetur kriteret dhe kushtet nën të cilat
publikimi mund të bëhet, çmoj, se nuk është një argument bindës dhe as legjitimues.
Një çështje e rëndësishme është gjithashtu se nuk ka diferencim midis mënyrës me të
cilën do të trajtohen të dhënat e përfshira në deklaratë dhe ato të marra nga hetimet e bëra
nga Inspektori i Përgjithshëm dhe inspektorët e tij mbi pasurinë e zyrtarëve dhe pasurinë
e familjes së zyrtarit publik.
Pra, a mund të bëhen publike vetëm të dhënat e deklaruara, apo edhe ato të zbuluara
gjatë hetimeve të kryera nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive?
Gjithashtu ligji nuk përcakton kushtet, kriteret, procedurat dhe kohën se kur të dhënat
personale mund t'i jepen publikut duke e lënë atë në diskrecionin e Inspektorit të
Përgjithshëm.
Mospërcaktime të tilla në ligj, që kanë të bëjnë drejtpërdrejtë me interesat e zyrtarëve të
cilët, përveç qënies zyrtarë, janë qytetarë shqiptarë që gëzojnë mbrojtje nga Kushtetuta e
vendit për liritë dhe të drejtat e tyre, për mendimin tim, është një gabim i bërë nga ana
ligjvënësit. Kjo mund të krijojë hapësirë për abuzim nga ana e Inspektoriatit të
Deklarimit të Pasurive.
Një shembull domethënës, ishte konflikti i krijuar mes Inspektorit të Përgjithshëm të
Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe ish Prokurorit të
Përgjithshëm të Republikës Theodhori Sollaku.
Para shkarkimit te ish kryeprokurorit, shtypi raportoi disa të dhëna personale mbi
pasurinë e Prokurorit të Përgjithshëm dhe familjes, duke pretenduar se ai nuk i kishte
kopje
39
deklaruar ato sipas detyrimit ligjor në deklaratën periodike vjetore. Ky informacion u
konfirmua zyrtarisht edhe nga Inspektori i Përgjithshëm në një intervistë për shtyp,
ndërsa ishte vërtetuar se vetë zyrtarët e Inspektoriatit të Lartë të Kontrollit dhe Deklarimit
të Pasurive, i kishin konfirmuar Prokurorit të Përgjithshëm, se nuk ishte e nevojshme të
deklaroheshin të dhëna të tilla.
Në Shqipëri nuk ekziston vetëm ky rast, por edhe raste të tjera ku janë keqpërdorur dhe
është abuzuar me të dhënat që disponohen nga ana e Inspektoriatit.
Nga ana e saj Gjykata Kushtetuese në vendimin e sipërcituar shprehet, se publikimi është
në interes të publikut për transparencë më të madhe ndaj zyrtarëve duke mos sqaruar
asnjëherë, se cila ishte nevoja apo interesi i publikut në këtë transparencë. A nuk ishte e
mjaftueshme për publikun, që ekziston një mekanizëm shtetëror kontrolli dhe që ky
mekanizëm përgjigjet për aktivitetin e tij para përfaqësuesve të tij legjitimë ?
Në mënyrë abuzuese, për mendimin tim, gjykata justifikon në paragrafin e 6 se :
“... si rregull bëhet publike ajo çka përbën thelbin e informacionit mbi pasurinë dhe
burimet e saj të deklaruara nga subjekti përkatës, pa hyrë në detaje të panevojshme ose
elementë të deklarimit që mund t’i shërbejnë (për verifikim dhe kontroll) Inspektoratit të
Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive ose autoriteteve të tjera publike, por që në
vetvete nuk paraqesin interes për publikun ...”, pasi kjo gjë nuk cilësohet askund dhe
gjithashtu nuk përbën as ndonjë kriter interpretues, që gjykata i bëri ligjit mbi deklarimin
e pasurisë me qëllim që ai të mos jetë në kundërshtim me Kushtetutën dhe që duhej
mbajtur parasysh nga ana e Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të
Pasurive. Si garanci gjykata vendos të drejtën për ankim të subjektit të dëmtuar.
Në këto kushte Gjykata jonë nuk merr përsipër të parandalojë shkeljen duke preferuar
më shumë, që të quajë të kushtetueshme ndërhyrjen dhe të mos i prishë dëshirën
ligjvënësit, sesa të deklarojë antikushtetuese diskrecionin e dhënë dhe të bëjë të
vetëdijshëm ligjvënësin, që për të ndërhyrë në jetën private ligjet duhet të jenë më të qarta
dhe më të specifikuara.
Diskrecioni i dhënë Inspektorit të Përgjithshëm të Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit
dhe Kontrollit të Pasurive në përcaktimin se si, ku, kur dhe çfarë mund të bëhen publioke
nga të dhënat personale të një individi, pavarësisht se ai është një zyrtar që mbart
detyrimin për më shumë transparencë dhe korrektësi përballë shoqërisë dhe shtetit, kjo
është një hapësirë që krijon mundësinë për abuzim dhe që në gjykimin tim mendoj se
është në kundërshtim me mbrojtjen që Kushtetuta i jep individit në lidhje me të drejtën
për jetë private.
kopje
40
Konkluzione
E drejta për jetë private për një popullsi, që vuajti për shumë vite me rradhë abuzimin e
një regjimi totalitar, në pë rmjet ndërhyrjeve të pakufishme mbi këtë të drejtë, duke
përdorur mjete dhe metoda të ndryshme nga më demigrueset, krejtësisht të paligjshme
nëpërmjet mekanizmave të saj famëkeqe, si Shërbimi i Sigurimit të Shtetit (Sigurimi i
Shtetit), është një terren shumë i ndjeshëm. Pas dekadave të kufizimit të së drejtë s për
të pasur pronë private, cdo qytetar shqiptar ndihet më së fundi i lirë nga ky kufizim dhe i
lirë si gjithë qytetarë t e tjerë të vendeve të zhvilluara demokratike pë r të vendosur për
jetën e tyre sot dhe pë r të ardhmen.
Në këto kushte është më se i kuptueshë m reagimi i krijuar pas daljes së një ligji, i cili
ndërton dhe strukturon një mekanizë m të tërë për të kontrolluar dhe hetuar mbi "mollën e
ndaluar", sic ishte konsideruar prona për shoqërinë shqiptare. Gjithashtu është mjaft e
natyrshme për të parë këtë ligj nën dritën e përputhshmërisë me Kushtetutën e parë
demokratike.
Në vetvete rëndësia e këtij ligji nuk qëndronte vetëm në faktin se do të shërbente si një
mjet i fuqishëm në luftën kundër korrupsionit, abuzimit me detyrën dhe përfitimin e
paligjshëm nga ana e nënpunësve publik dhe të zgjedhurve, por më e rëndësishmja ishte
se ky ligj do të merrej me të dhënat pasurore të këtyre individëve, të dhëna të cilat sic
sipërshpjeguam konsiderohen të dhëna personale.
Duke qenë se kemi të bëjmë me të dhëna personale, trajtimi, mbledhja dhe përpunimi i
tyre kërkonin një analizë të kujdesshme nga ana e ligjvë në sit, me pushtetin që i jepej
këtij institucioni, që po krijohej ILDKP-së dhe drejtuesit të tij, Inspektorit të Pë
rgjithshë m . Ligji i ri që doli duhej të kujdesej në balancimin e qëllimit për të cilin ishte
krijuar, me mbrojtjen e vecantë që u jep ligji kushtetues shqiptar dhe e drejta
ndërkombëtare këtyre të dhënave.
Sic sipër shpjeguam, të dhënat personale janë nën mbrojtjen e drejtpërdrejtë të
Kushtetutës dhe te akteve të tjera ndërkombëtare duke filluar nga deklarata Universale
për të Drejtat e njeriut, Konventa ndërkombëtare për të drejtat dhe liritë politike dhe
civile, Konventa Europiane për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut .
Por ndër aktet ndërkombëtare, që do ishin jo vetëm normuese por dhe rregullatore të
procedurave dhe mbi të cilat do duhej të mbështetej legjislacioni i fushës në Shqipëri dhe
cdo ligj tjetër që kishte lidhje me të, do të ishin dy instrumente shumë të fuqishme sic
ishin Konventa e Këshillit të Europës për Mbrojtjen e Individëve në lidhje me procesimin
automatik të të dhënave personale si dhe rekomandimet, që rregulojnë mbrojtjen e
privatësisë dhe transportimit të të dhënave personale, të cilat artikulonin rregulla
specifike, që rregullonin përdorimin e të dhënave personale.
Pikërisht nën frymën e këtyre dokumenteve u përgatit edhe legjislacioni i fushës në
Shqipëri dhe duhej të përgatitej edhe legjislacioni, i cili merrej me të dhënat private sic
ishte edhe ligji nr.9049, datë 10.4.2003 “Për Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive, të
Detyrimeve Financiare të të Zgjedhurve dhe të disa Nëpunësve Publikë”.
kopje
41
Sipas legjislacionit të dhënat personale duhet të jenë: të fituara në mënyrë të drejtë dhe të
ligjshme; të përdoren vetëm për qëllimin fillestar të caktuar; adekuate, relevante dhe jo të
tejkalojnë qëllimin, të jenë të të sakta dhe të azhornuara. Siç kemi analizuar më sipër
kufizimin e privatësisë për një kategori të caktuar të zyrtarëve publikë, përmes deklarimit
të pasurisë është parashikuar nga ligji, siç kërkohet nga nenet 17 dhe 35 të Kushtetutës
shqiptare dhe paragrafi i dytë i nenit 8 Konventës Europiane për të drejtat e Njeriut e
aktet e tjera të sipërcituara.
Qëllimi i ligjvënësit e justifikon miratimin e këtij ligji dhe kjo nuk është në kundërshtim
me frymën e Kushtetutës dhe të akteve ndërkombëtare. Pra për vetë rrethanat e vendit
dhe në mbrojtje të interesit publik ishte e nevojshme ndërhyrja në këtë formë në jetën
private të zyrtarëve të parashikuar si subjekte të deklarimit të pasurisë dhe kjo ndërhyrje
është në përputhje me Kushtetutën.
Por megjithëse qëllimi ishte i ligjshëm dhe legjislatori u tregua deri diku i kujdesshëm,
që tek ky ligj të ekuilibronte qëllimin e tij dhe procedurat e mbledhjes dhe përpunimit të
të të dhënave, nuk u shkua deri në fund me përcaktimin e mekanizmave dhe
procedurave, të cilat duhet të mos linin vend për ambiguitet apo mundësi që tejkalohej e
drejta për ndërhyrje në jetën private.
Gjithashtu nga legjislatori nuk u tregua kujdes në rregullimin sipas kushtetutës dhe
parimeve të së drejtës ndërkombëtare të prevalencës mes dy të drejtave duke i dhënë në
mënyrë të paarsyeshme dhe në kundërshtim me Kushtetutën prevalencë të drejtës për
informim në raport me atë për të drejtë private, gjë që konstatohet në nenin 34 të ligjit ku
i jepet një diskrecion i pakufizuar në mënyrë të qartë dhe që nuk gjen asnjë kufizim të
saktë Inspektorit të Përgjithshëm për të vendosur mbi dhënien e informacioneve kaq
personale dhe të rëndësishme për subjektin deklarues .
Kjo gjë jo vetëm nuk u mbajt parasysh nga legjislatori, por nuk u korrigjua as nga
Gjykata Kushtetuese e cila me vendimin e saj nr.16, date 11.11.2004 rrëzon kërkesën e
komitetit Shqiptar të Helsinkit, i cili kishte kërkuar shfuqizimin si të papajtueshëm me
Kushtetutën i nenit 34 të ligjit nr.9049, datë 10.4.2003 “Për deklarimin dhe kontrollin e
pasurive, të detyrimeve financiare të të zgjedhurve dhe të disa nëpunësve publikë”.
Sugjerimi im i fundit do të jetë se, qëllimi i këtij ligji dhe dispozitat e tij në përgjithësi
janë në përputhje me frymën i Kushtetutës shqiptare dhe të drejtën ndërkombëtare, por
diskrecioni që i është dhënë një personi të vetëm për të vendosur mbi interpretimin e
termave të ligjit mbi objektet dhe subjektet e tij si dhe arsyen, mënyrën, kohën e bërjes së
njohur të të dhënave personale të disa prej zyrtarëve më të rëndësishëm të shtetit mund të
krijojë mundësi për abuzimin në përdorimin e këtyre të dhënave.
Për këtë arsye mendoj se ligji në fjalë ka vend për rregullime dhe plotësime nga ana e
ligjvënësit duke bërë përcaktimin e qartë të mekanizmave, procedurave, afateve dhe
kritereve në lidhje me publikimin e të dhënave pasurore të zyrtarëve publikë dhe të
zgjedhurve, nga ana e Inspektorit të Përgjithëm të Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit
kopje
42
dhe Kontrollit të Pasurive, me qëllim që e drejta për informim e garantuar me kushtetutë
të mos cënojë një të drejtë po kaq të rëndësishme dhe po aq të garantuar si ajo e
privatësisë , për këtë kategori të caktuar individësh, zyrtarë publikë, por që njëkohësisht
janë dhe qytetarë me të drejta të plota e të barabarta të këtij vendi.
kopje
43
Bibliografia
Alan F Westin. Privacy and freedom. New York: Atheneum, 1967.
Antonio Cassese. Human rights in a changing World. Cambridge: Polity, 1990.
Constitutional Court Decision No.16, 2004. Official Journal, No.84, 6252. 2004.
Convention on the Protection of Individuals ëith regard to the Automatic Processing of
Personal Data Convention , ETS No. 108, Stasbourg, 1981
Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms Rome,
4.XI.1950.
Directive 95/46/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 1995 on
the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the
free movement of such data.
Directive Concerning the Processing of Personal Data and the Protection of Privacy in
the Telecommunications Sector (DIRECTIVE 97/66/EC OF THE EUROPEAN
PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 15 December 1997).
Ilir Gjoni. ΄Cleansing the Aegean Stables: Corruption in Albania Disrupts Democratic
Development and Undermines Quality of Life΄. Mediterranean Quarterly- Volume 13,
No. 3, (summer 2002).
International Covenant on Civil and Political Rights
J. G Merrills and Graham John. The development of international law by the European
Court of Human Rights. Manchester: Manchester University Press, 1993.
Mitchell A. Seligson and Siddhartha Baviskar. Corruption in Albania, Report of
Comparison between 2004 and 2005.23. UNGA Doc A/RES/44/25 (12 December 1989)
with Annex.
OECD, Guidelines governing the Protection of Privacy and Transborder Data Flows of
Personal Data, Paris, 1981.
Paul Gordon Lauren. The evolution of international human rights: visions seen.
Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2003.
Raymond Wacks. Personal information: privacy and the law. Oxford: Clarendon, 1989.
kopje
44
Van Dijk and G.J.H Van Hoof. Theory and practice of the European Convention on
Human Rights. Deventer: Kluwer Law and Taxation Publishers, 1990.
Vincent Berger. Case law of the European Court of Human Rights. Vol.1-1960-1987.
Dublin: Round Hall Press, 1989.
Kushtetuta e Republikes së Shqipërisë
Ligj nr.9049, datë 10.4.2003 “Për Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive, të Detyrimeve
Financiare të të Zgjedhurve dhe të disa Nëpunësve Publikë”, (botuar në Fletoren Zyrtare
nr.31, Maj 2003).
Ligj nr.9367, datë 7.4.2005 “Për Parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin e
Funksioneve Publike” (botuar në Fletoren Zyrtare nr.31, Maj 2005)”.
Ligj nr.9529, datë 11.5.2006 “Për disa ndryshime e shtesa në ligjin nr.9367, datë 7.4.2005
“Për Parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin e Funksioneve Publike”, të
ndryshuar”.
Ligj nr.9475 datë 9.2.2006 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9367, datë
7.4.2005 “Për Parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin e Funksioneve
Publike”.
Ligj nr.9690, datë 5.3.2007 “Për një ndryshim në ligjin nr.9367, datë 7.4.2005 Për
Parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin e Funksioneve Publike, të
ndryshuar.”
Ligj nr.9030 datë 13.3.2003 “Për një shtesë në ligjin nr.8240, datë 10.4.1997 “Kodi Penal
i Republikës së Shqipërisë”, ndryshuar me ligjin nr.8279, datë 15.1.1998 dhe me ligjin
nr.8733, datë 24.1.2001“.
Ligj nr.9917 datë 19.05.2008, “Për Parandalamin e Pastrimit të Parave dhe Financimit të
Terrorizmit".
Ligj nr.9887, datë 10.03.2008, “Për mbrojtjen e të dhënave personale"
Ligj nr.9131, datë 08.09.2003, “Për Rregullat e Etikës në Administratën Publike".
Ligj nr.8549, datë 11.11.1999, “Për Statusin e Nënpunësit Publik”.
http://www.coe.fr/eng/legaltxt/108e.htm
http:/www.coe.fr/eng/legaltxt/5e.htm
http://www.echr.coe.int/echr/
kopje
45
http://www.hidaa.gov.al/
http://www.hrweb.org/legal/cpr.html
http://www.hrweb.org/legal/udhr.html
http://www.odpr.org/restofit/Legislation/Directive/Directive_Contents.html
http://www.echo.lu/legal/en/dataprot/protection.html