WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 2 z 31
2
EDYCJA I
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 3 z 31
3
Szanowni Pa ństwo!
Praca straŜaków zawodowych,
jak i ochotników, związana jest z licznymi
zagroŜeniami występującymi podczas
akcji ratowniczych, ćwiczeń, szkoleń
i innych działań wynikających z zakresu
i toku pełnienia słuŜby. Zgodnie z zapisem
aktualnie obowiązujących przepisów
prawnych, jednym z podstawowych
obowiązków pracodawcy jest ochrona
zdrowia i Ŝycia pracowników przez
zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, przy odpowiednim
wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Dbałość o bezpieczeństwo, a tym samym zapobieganie wypadkom w miejscu pracy,
są niezwykle istotną kwestią polityki organizacyjno – kadrowej jednostek organizacyjnych
Państwowej StraŜy PoŜarnej województwa wielkopolskiego, co znalazło swe
odzwierciedlenie w zapisach „Strategii rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpoŜarowej
dla województwa wielkopolskiego na lata 2010-2020”. W oparciu o przedmiotowy dokument,
na bazie analiz kwartalnych i rocznych stanu BHP, powstał „W IELKOPOLSKI PROGRAM
ZAPOBIEGANIA WYPADKOM W PAŃSTWOWEJ STRAśY POśARNEJ”.
Edycja I niniejszego „Programu” ma charakter pilotaŜowy i ukierunkowana jest przede
wszystkim na właściwą organizację polityki bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu
do występujących zagroŜeń. Mamy nadzieję, Ŝe wnioski i sugestie wypływające z realizacji
poszczególnych działań w ramach „Programu” umoŜliwią nam jego ciągłe udoskonalanie,
co perspektywie czasu odniesie pozytywnie skutki oddziaływania na podległą kadrę
jednostek organizacyjnych Państwowej StraŜy PoŜarnej woj. wielkopolskiego.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 4 z 31
4
CZYM JEST
„WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM
W PAŃSTWOWEJ STRAśY POśARNEJ?
„Wielkopolski Program Zapobiegania Wypadkom w Państwowej StraŜy PoŜarnej”
jest odpowiedzią na wzrastającą w ostatnich latach ilość zagroŜeń, z którymi spotykają się
ratownicy w codziennej pracy i słuŜbie. Zawiera w sobie kluczowe elementy systemu
zarządzania bezpieczeństwem i higieną słuŜby i pracy w Państwowej StraŜy PoŜarnej,
słuŜące określeniu i wdroŜeniu właściwej polityki bezpieczeństwa oraz dokonywaniu bieŜącej
oceny skutków jej oddziaływania.
Program ma na celu m.in.:
• zmniejszenie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związanych z nimi strat,
• zmniejszenie absencji chorobowej pracowników,
• zwiększenie wydajności i poprawę jakości pracy,
• zminimalizowanie ilości zastępstw na czas nieobecności poszkodowanego, • ograniczenie liczby wypłacanych zasiłków chorobowych i odszkodowawczych,
• redukcję kosztów związanych z wcześniejszym odejściem na emeryturę z powodów zdrowotnych,
• ograniczenie kosztów powstałych w związku z rekrutacją nowych pracowników lub osób przekwalifikowywanych,
• zmniejszenie wydatków związanych z uszkodzeniem sprzętu stanowiącego wyposaŜenie jednostek PSP,
• optymalizację warunków pracy,
• zapobieganie zachowaniom aspołecznym, niezgodnym z pragmatyką słuŜby i pracy, mającym negatywny wpływ na morale pozostałej części załogi,
• ograniczenie ilości czasu przeznaczonego na prowadzenie dochodzeń powypadkowych.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 5 z 31
5
I. Podstawowe definicje i zagadnienia zwi ązane z wypadkami przy pracy.
1. Definicja wypadku przy pracy.
Za wypadek przy pracy uwaŜa się:
- nagłe zdarzenie,
- wywołane przyczyną zewnętrzną,
- powodujące uraz lub śmierć,
- które nastąpiło w związku z pracą.
Wszystkie wymienione wyŜej elementy muszą zaistnieć jednocześnie, aby zdarzenie,
któremu uległ funkcjonariusz, (pracownik) mogło być zakwalifikowane jako wypadek
przy pracy. Brak jednego z tych czynników uniemoŜliwia uznanie zdarzenia za wypadek
przy pracy.
2. Definicja wypadku traktowanego na równi z wypadk iem przy pracy.
Za wypadek traktowany na równi z wypadkami przy pracy, traktuje się wypadek, któremu
pracownik uległ:
• w czasie podróŜy słuŜbowej w okolicznościach innych niŜ dla wypadku przy pracy,
chyba Ŝe wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie
pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.
3. Rodzaje wypadków przy pracy.
RozróŜnia się następujące rodzaje wypadków przy pracy:
• wypadek ci ęŜki - wypadek, w wyniku którego nastąpiło cięŜkie uszkodzenie ciała,
takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie
ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a takŜe
choroba nieuleczalna lub zagraŜająca Ŝyciu, trwała choroba psychiczna, całkowita
lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie
lub zniekształcenie ciała,
• wypadek śmiertelny – wypadek w wyniku którego nastąpiła śmierć, w okresie
nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,
• wypadek zbiorowy - wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy
co najmniej dwie osoby.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 6 z 31
6
4. Obowi ązki kierownika jednostki org. PSP w razie zaistnien ia wypadku przy pracy.
Kierownik jednostki, w razie zaistnienia wypadku przy pracy jest obowiązany:
• zabezpieczyć miejsce wypadku przed ewentualnymi dalszymi następstwami
zdarzenia,
• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagroŜenie,
• udzielić niezwłocznie pomocy poszkodowanym lub osobom którym zagraŜa
niebezpieczeństwo,
• powołać komisję powypadkową,
• niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, cięŜkim
i zbiorowym wypadku przy pracy lub o kaŜdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeŜeli moŜe być uznany za wypadek
przy pracy,
• w przypadku wypadku funkcjonariusza PSP – zawiadomić (w formie pisemnego
meldunku) kierownika jednostki nadrzędnej,
• udostępnić informacje i materiały niezbędne do ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku oraz udzielić wszechstronnej pomocy komisji powypadkowej,
• ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku,
• zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
• sporządzić właściwą dokumentacje wypadku.
5. Obowi ązki pracownika w razie zaistnienia wypadku przy pra cy.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeŜeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest
obowiązany zawiadomić niezwłocznie o wypadku swojego przełoŜonego.
6. Ustalenie okoliczno ści i przyczyn wypadku.
W celu zbadania okoliczności i przyczyn wypadku, kierownik jednostki powołuje
zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi: zastępca kierownika jednostki, pracownik
słuŜby bhp (lub osoba realizująca zadania tej słuŜby) oraz przedstawiciel pracowników
(merytorycznie właściwy do oceny okoliczności i przyczyn wypadków).
JeŜeli wypadkowi uległ kierownik jednostki organizacyjnej PSP, komisję
powypadkową powołuje jego bezpośredni przełoŜony.
Zagadnienia dotycz ące post ępowania w razie wypadków którym ulegli
funkcjonariusze Pa ństwowej Stra Ŝy PoŜarnej reguluj ą właściwe przepisy resortowe.
W zakresie dotycz ącym prowadzenia post ępowań powypadkowych pracowników
cywilnych, obowi ązują przepisy ogólne.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 7 z 31
7
II. Analiza stanu wypadkowo ści oraz czynników wyst ępujących zagro Ŝeń
1. Wypadki w latach 2005 - 2009
W latach 2005 – 2009 w jednostkach organizacyjnych Państwowej StraŜy PoŜarnej
województwa wielkopolskiego łącznie miały miejsce 462 wypadki przy pracy.
Ilość wypadków w rozbiciu na poszczególne lata przedstawia poniŜszy wykres:
106
73
108
88 87
0
20
40
60
80
100
120
Liczba wypadków w latach
2005
2006
2007
2008
2009
2. Okoliczno ści zaistniałych wypadków
Według danych statystycznych, w latach 2005 – 2009 wypadki najczęściej zdarzały
się podczas ćwiczeń i szkoleń (150 wypadków), prowadzonych działań ratowniczo –
gaśniczych (106 wypadków) oraz zajęć sportowych (79 wypadki).
58
3236
5
1914
22 2420
26
05
21
33
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
Szkolenia i ćwiczenia Akcje ratowniczo-ga śnicze Zaj ęcia sportowe
Okoliczno ści wypadków
20052006200720082009
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 8 z 31
8
3. Wydarzenia powoduj ące wypadki
Wydarzeniami powodującymi największą liczbę wypadków były: potknięcia i utrata
równowagi 170 zdarzeń (36,8% wszystkich wypadków), fizyczne obciąŜenie dynamiczne
138 przypadków (29,8% wszystkich wypadków), zetknięcie się lub uderzenie o nieruchome
czynniki materialne 60 zdarzeń (13% wszystkich wypadków).
41
26
48
3124
2935
32
2319
14 1410 10 12
0
10
20
30
40
50
Potkni ęcia, po ślizgni ęcia, utratarównowagi, upadek
Fizyczne obci ąŜenia dynamiczne Zetkni ęcie si ę lub uderzenie onieruchome czynniki materialne
Wydarzenia powoduj ące wypadki
20052006200720082009
4. Przyczyny wypadków
Na przestrzeni lat 2005-2009 przyczyną największej ilości wypadków było nieprawidłowe
zachowanie się, nieuwaga własna lub osób trzecich – 261 zdarzeń (56,4% liczby wszystkich
wypadków), trudne, śliskie przejścia, przestrzenie i podłoŜe były przyczyną 107 zdarzeń
(23,1% wypadków). Przyczyną 52 zdarzeń były nagłe przypadki medyczne (11,2%
wypadków).
83
39
60
25
54
1520 24
32
16
4 7 4
26
11
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Nieprawidłowe zachowanie si ę,nieuwaga własna i osób trzecich
Trudnie, nierówne, śliskieprzejścia, przestrzenie, podło Ŝe
Nagłe przypadki medyczne iinne przyczyny
Przyczyny wypadków
20052006200720082009
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 9 z 31
9
5. Następstwa wypadków
Następstwem wypadków najczęściej były złamania, pęknięcia kości i zwichnięcia
249 zdarzeń (co stanowi 53,8% ogólnej liczby wypadków). Na drugim miejscu pod względem
następstw wypadków są stłuczenia – 97 (21% wypadków) i rany - 60 (13% wypadków).
54
39
55
45
56
24
14
2525
91210121313
0
10
20
30
40
50
60
Złamania, p ęknięcia,zwichni ęcia
Stłuczenia Rany
Następstwa wypadków
20052006200720082009
6. Kwota wypłaconych odszkodowa ń z tytułu wypadków i chorób
W latach 2005-2009 jednostki organizacyjne PSP woj. wielkopolskiego z tytułu
wypadków przy pracy wypłaciły odszkodowania na łączną kwotę 891.993,00 zł.
227983
177038
98109,5
196603 192259,5
0 zł
50 000 zł
100 000 zł
150 000 zł
200 000 zł
250 000 zł
Łączna kwota wypłaconych odszkodowa ń w latach
2005
2006
2007
2008
2009
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 10 z 31
10
7. Profil statystycznego poszkodowanego
Z analizy zdarzeń wypadkowych mających miejsce w latach 2005-2009 wynika,
iŜ statystyczny poszkodowany to najczęściej osoba w wieku 26-35 lat, mająca za sobą staŜ
słuŜby w przedziale 8-15 lat, będąca w korpusie podoficerskim.
58
213
162
281
020406080
100120140160180200220
Poszkodowani wg struktury wieku
do 25 lat
26-35 lat
36-45 lat
46-55 lat
ponad 55 lat
105
79
162
108
8
0
50
100
150
200
Poszkodowani wg sta Ŝu słu Ŝby
do 3 lat
4-7 lat
8-15 lat
16-25 lat
ponad 25 lat
102
183
124
50
020406080
100120140160180200
Poszkodowani wg korpusów
szeregowcy
podoficerowie
aspiranci
oficerowie
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 11 z 31
11
8. Statystyka wypadków wg komend
Na przestrzeni lat 2005-2009, najwięcej wypadków wydarzyło się w duŜych
powiatach, co związane jest z ilością prowadzonych interwencji oraz ilością osób
zatrudnionych w znajdujących się tam jednostkach organizacyjnych. Sumarycznie,
w ciągu ostatnich 5 lat największej liczbie wypadków ulegli pracownicy Komendy Miejskiej
PSP w Poznaniu (118 wypadków), Komendy Powiatowej PSP w Pile (29 wypadków),
Komendy Powiatowej PSP w Gnieźnie (28 wypadków) i Komendy Miejskiej PSP w Koninie
(25 wypadków). Najmniejszą liczbę wypadków odnotowano w Komendach Powiatowych
PSP w Krotoszynie (3 wypadki), Rawiczu (2 wypadki) i Komendzie Wojewódzkiej PSP
w Poznaniu (2 wypadki).
Stan wypadkowości poszczególnych komend przedstawia poniŜsza tabela:
LATA 2005-2009 Rok 2009
L.p. Jednostka organizacyjna
Suma wypadków za
lata 2005-2009
Liczba wypadków
Wzrost / spadek w stosunku do roku
poprzedniego
Liczba etatów
1 KP CHODZIEś 9 2 ↑ +2 44
2 KP CZARNKÓW 24 5 ↓ -2 92
3 KP GNIEZNO 28 6 0 0 87
4 KP GOSTYŃ 4 0 0 0 47
5 KP GRODZISK WLKP. 16 4 ↓ -2 46
6 KP JAROCIN 5 1 0 0 51
7 KM KALISZ 18 5 0 0 141
8 KP KĘPNO 8 0 ↓ -2 52
9 KP KOŁO 11 2 ↓ -2 62
10 KM KONIN 25 6 ↑ +1 144
11 KP KOŚCIAN 9 0 ↓ -5 55
12 KP KROTOSZYN 3 2 ↑ +2 54
13 KM LESZNO 10 0 0 0 83
14 KP MIEDZYCHÓD 12 3 ↑ +2 47
15 KP NOWY TOMYŚL 5 1 0 0 51
16 KP OBORNIKI 9 3 ↑ +2 49
17 KP OSTRÓW WLKP. 11 4 ↑ +3 111
18 KP OSTRZESZÓW 11 0 ↓ -3 51
19 KP PIŁA 29 8 ↑ +4 96
20 KP PLESZEW 11 2 0 0 50
21 KM POZNAŃ 118 16 ↓ -7 494
22 KP RAWICZ 2 0 0 0 50
23 KP SŁUPCA 5 1 0 0 51
24 KP SZAMOTUŁY 14 2 ↑ +2 54
25 KP ŚRODA WLKP. 4 0 ↓ -3 45
26 KP ŚREM 12 3 0 0 50
27 KP TUREK 5 1 0 0 58
28 KP WĄGROWIEC 12 2 ↓ -1 51
29 KP WOLSZTYN 10 4 ↑ +3 49
30 KP WRZEŚNIA 6 2 ↑ +2 50
31 KP ZŁOTÓW 14 2 0 0 51
32 KW POZNAŃ 2 0 ↓ -1 94
RAZEM 462 87
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 12 z 31
12
U
P / 5 lat x 1000 Wskaźnik wypadkowo ści (Ww) =
PowyŜej przedstawione dane nie dają w pełni obiektywnego obrazu wypadkowości,
dlatego teŜ podjęto próbę wyznaczenia wskaźnika porównawczego dla wszystkich jednostek
PSP w województwie. Wskaźnik ten określono wg poniŜszego wzoru:
P – liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem (np: w ciągu ostatnich 5 lat),
U – liczba pracowników Komendy, zaokrąglona do pełnych jedności (np: w 2009 roku),
1000 – przyjęta w celach statystycznych liczba pracowników.
Powstałą w danej jednostce liczbę wypadków podzielono przez okres 5 lat
i pomnoŜono przez przyjętą w celach statystycznych liczbę 1000 pracowników. Uzyskany
wynik został następnie podzielony przez liczbę pracowników danej komendy (np. w 2009 r.).
W wyniku wykonania powyŜszego działania został uzyskany współczynnik liczbowy,
określający ilość pracowników (ze statystycznej liczby 1000 zatrudnionych), którzy w ciągu
jednego roku ulegliby wypadkom. Z przedstawionych danych wynika, iŜ najwięcej wypadków
w przeliczeniu na jednego zatrudnionego, generują komendy w Grodzisku Wlkp. (69,6),
Gnieźnie (64,4), Pile (60,4), Złotowie (54,9), Czarnkowie (52,2), Szamotułach (51,9)
i Międzychodzie (51,1).
Stan wypadkowości poszczególnych komend, w przeliczeniu na 1000 zatrudnionych
przedstawia poniŜszy wykres:
69,564,4
60,454,9 52,2 51,9 51,1
0
10
20
30
40
50
60
70
Współczynnik wypadkowo ści na 1000 zatrudnionych
KP PSP Grodzisk Wlkp.
KP PSP Gniezno
KP PSP Piła
KP PSP Złotów
KP PSP Czarnków
KP PSP Szamotuły
KP PSP Międzychód
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 13 z 31
13
9. Wypadki pojazdów PSP w latach 2005-2009.
W latach 2005 – 2009 pojazdy będące na wyposaŜeniu jednostek Państwowej StraŜy
PoŜarnej województwa wielkopolskiego uczestniczyły w 65 wypadkach i kolizjach, z czego
29 wydarzyło się z winy kierowców PSP.
Ilość wypadków w rozbiciu na poszczególne lata przedstawia poniŜszy wykres:
9
6
16
9
12
3
16
5
12
6
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2005 2006 2007 2008 2009
Wypadki i kolizje pojazdów PSP z uwzgl ędnieniem winy kierowców PSP
ogólna ilośćwypadków
wypadki zwiny kierowcyPSP
Na przestrzeni lat 2005-2009 z ogólnej liczby 65 wypadków i kolizji z udziałem pojazdów
PSP, prawie połowa z nich (44,6%) miała miejsce podczas jazdy do zdarzeń
9
6
5
0 0
16
98
0 0
12
3 3
0 0
16
54
0 0
12
6
9
0 00
2
4
6
8
10
12
14
16
2005 2006 2007 2008 2009
Zbiorcze zestawienie wypadków i kolizji drogowych w latach 2005-2009
Ogólna ilość wypadków
Z winy kierowców PSP
Ilość wypadków podczasjazdy do zdarzenia
Rannych straŜaków
Zabitych straŜaków
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 14 z 31
14
Wnioski
Z przeprowadzonej analizy wynika, iŜ w ciągu ostatnich 5 lat wypadki najczęściej
zdarzały się podczas ćwiczeń, szkole ń, działań ratowniczo-ga śniczych i zaj ęć
sportowych . Wydarzenia powodujące wypadki to w głównej mierze potknięcia, poślizgnięcia
i upadki , powstałe na skutek nieuwagi własnej i osób trzecich , prowadzące najczęściej do
urazów takich jak złamania, zwichni ęcia, stłuczenia i rany .
Wśród osób najbardziej naraŜonych na wypadki, znajdują się podoficerowie w wieku
26-35 lat , mający za sobą kilkuletni staŜ w słuŜbie. MoŜliwą przyczyną duŜej ilości wypadków
tej grupy osób jest duŜe obciąŜenie psychofizyczne związane z ilością prowadzonych działań
ratowniczo-gaśniczych, udziałem w róŜnego rodzaju szkoleniach i ćwiczeniach oraz
zajęciach sportowych, mających na celu podniesienie sprawności fizycznej.
Biorąc pod uwagę przyczyny zaistniałych wypadków naleŜy stwierdzić, iŜ w wielu
przypadkach powodem ich powstawania jest rutyna i powtarzanie nieprawidłowych
nawyków i przyzwyczajeń objawiających się najczęściej podczas ćwiczeń, szkoleń i zajęć
sportowych.
Koszty związane z wypadkowością, niosą za sobą skutki finansowe, organizacyjne
i społeczne. W latach 2005-2009 jednostki organizacyjne PSP woj. wielkopolskiego poniosły
wydatki z tytułu wypłaty odszkodowań, na łączną kwotę 891.993,00 zł.
Absencja chorobowa w związku z zaistniałymi wypadkami w ciągu ostatnich 5 lat
wyniosła 15017 dni , co niesie za sobą konieczność organizacji zastępstw, dokonywanie
roszad kadrowych i nakładanie dodatkowych obowiązków na osoby pozostające w słuŜbie.
W perspektywie czasu generuje to dodatkową liczbę wypracowanych nadgodzin, powoduje
obniŜenie gotowości operacyjnej poszczególnych jednostek, a tym samym destabilizację
toku słuŜby.
Innym niepoliczalnym skutkiem powstałym w związku z wypadkowością są koszty
społeczne. Wypadki wywołane nieprawidłowym zachowaniem, brawurą, rutyną
i lekkomyślnością, powodują u niektórych osób poczucie niesprawiedliwości, gniew a nawet
frustrację, co negatywnie wpływa na morale pozostałej załogi. Organizacja zastępstw
w słuŜbie i pracy wiąŜe się często z koniecznością odwołania lub przesunięcia planowych
urlopów, nakładaniem dodatkowych obowiązków czy pozostawaniem w dyspozycji
operacyjnej w ramach dyŜurów domowych. MoŜe być to źródłem przemęczenia,
zniechęcenia oraz powodem nieporozumień i konfliktów w Ŝyciu prywatnym (rodzinnym).
Na bazie powyŜej przedstawionych danych oraz wniosków wynikających
z ich analizy, zostały opracowane załoŜenia programowe, których zasadniczym celem jest
podniesienie poziomu bezpieczeństwa słuŜby i pracy w jednostkach Państwowej StraŜy
PoŜarnej woj. wielkopolskiego.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 15 z 31
15
III. Realizacja polityki bezpiecze ństwa i higieny pracy przez kierowników jednostek organizacyjnych PSP.
ZałoŜenia ogólne
Aby osiągnąć określone cele „Programu”, niezbędne jest przyjęcie właściwej polityki
bezpieczeństwa i higieny dla kaŜdej jednostki, w odniesieniu zarówno do organizacji
poszczególnych stanowisk pracy, jak i zakresu odpowiedzialności poszczególnych
funkcyjnych. W ramach polityki bezpieczeństwa i higieny pracy określone zostały cele
strategiczne:
• zapobieganie wypadkom przy pracy,
• dąŜenie do stałej poprawy stanu bhp,
• spełnienie wymagań przepisów prawnych oraz innych istotnych wymagań
dotyczących pracy i słuŜby w PSP,
• zapewnienie odpowiednich zasobów i środków do wdraŜania polityki bhp,
• podnoszenie kwalifikacji pracowników w zakresie bhp oraz uwzględnienie ich roli
i zaangaŜowania na rzecz poprawy stanu bhp.
WdroŜenie odpowiedniej polityki bezpieczeństwa, naleŜy do kierującego jednostką
organizacyjną, który stawiając sobie wyŜej określone zadania i cele, w sposób efektywny
musi oddziaływać na podległych mu pracowników. „Siłę napędową” do realizacji
poszczególnych załoŜeń „Programu”, stanowić ma rzeczywiste i wyraźne demonstrowanie
zaangaŜowania przez podległą komendantowi kadrę kierowniczą (dowódczą)
ze szczególnym uwzględnieniem stanowiska realizującego zadania słuŜby bhp.
ZaangaŜowanie kierownictwa oraz wła ściwa polityka BHP
Działania
koryguj ące i zapobiegawcze
Ocena podj ętych
działań
Planowanie, wdraŜanie
i funkcjonowanie
Ciągłe doskonalenie
Prowadzenie bieŜącego nadzoru
i kontroli
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 16 z 31
16
Zadaniem wyŜej wymienionych osób będzie:
• podjęcie działań popularyzacyjnych i zapobiegawczych,
• zapewnienie odpowiedniego poziomu nadzoru i kontroli,
• właściwe zorganizowanie i prowadzenie szkoleń,
• zapewnienie właściwego przepływu informacji.
Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym realizacji przyjętych załoŜeń będzie wzajemne
zaufanie pracowników i kadry kierowniczej, zaangaŜowanie pracowników w działania
związane z monitorowaniem środowiska pracy oraz doskonaleniem stosowanych środków
ochrony.
Tak przyjęty model polityki bezpieczeństwa, realizowany w przekonaniu o słuszności
podejmowanych działań moŜe odnieść pozytywny skutek.
1. Mechanizmy nadzoru i kontroli.
Aby w sposób efektywny wykonywać określone zadania z zakresu bhp, konieczne
jest wdroŜenie w ramach „Programu” odpowiedniego systemu nadzoru i kontroli. Działania
w tym zakresie realizowane będą poprzez:
• dokonywanie przez przełoŜonych bieŜącej oceny prowadzonych działań
ratowniczo - gaśniczych, pod kątem przestrzegania przepisów i zasad bhp,
• dokonywanie bieŜącej oceny ćwiczeń, szkoleń i zajęć sportowych w odniesieniu
do realizacji przyjętych programów doskonalenia zawodowego,
• obligatoryjne ujmowanie przestrzegania przepisów bhp w trakcie realizowanych
inspekcji gotowości operacyjnej,
• prowadzenie kontroli problemowych i doraźnych z zakresu bhp, w jednostkach
organizacyjnych charakteryzujących się wysoką wypadkowością,
• egzekwowanie prowadzenia wnikliwych analizy zaistniałych wypadków i podjętych
w tym zakresie działań zapobiegawczych.
2. Przegl ąd podstawowych zada ń z zakresu bhp.
Na podstawie przyjętego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy,
opracowano „Zakres podstawowych zadań z zakresu bhp”, na której przedstawione zostały
podstawowe obowiązki osób funkcyjnych odpowiedzialnych za realizację poszczególnych
działań określonych w „Programie”.
Zadanie główne Zadanie szczegółowe
Kierownik jednostki org.
PSP
Pracownik SłuŜby BHP
Dowódcy JRG Naczelnicy wydziałów
Kierownicy kom. org., Dowódcy
zmian, sekcji, zastępów
Pozostali pracownicy
Podejmowanie i inspirowanie do podjęcia przedsięwzięć dotyczących popularyzacji wiedzy z zakresu bhp. Uczestniczenie w szkoleniach bhp dla pracodawców.
Podejmowanie, inicjowanie i rozwijanie na terenie komendy róŜnych form popularyzacji problematyki bhp oraz zasad ergonomii. Uczestniczenie w szkoleniach przewidzianych dla słuŜby bhp
Zapewnienie odpowiedniego poziomu wiedzy z zakresu bhp,
w tym przestrzegania
przepisów i zasad bhp oraz
egzekwowanie ich znajomo ści.
Podejmowanie róŜnych form samokształcenia, w celu zapewnienia właściwego poziomu wiedzy i umiejętności z zakresu bhp. Uczestniczenie w podejmowanych inicjatywach z zakresu bhp oraz szkoleniach bhp dla pracowników ( lub osób kierujących pracownikami).
Zapewnienie w regulaminie org. komendy oraz w zakresach czynności pracowników, zapisów dot. przestrzegania przepisów bhp. Wydawanie nakazu przeprowadzenia PWP oraz zrealizowanie wynikających z nich wniosków.
Uczestniczenie w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (PWP). Przeprowadzanie min. raz w roku kontroli stanu bhp.
Zapewnienie właściwej org.
stanowisk pracy, ze szczególnym uwzgl ędnieniem stanowiska BHP.
Współuczestniczenie w podejmowanych przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy i słuŜby.
Prowadzenie stałego nadzoru nad wykonywaniem pracy zgodnie z wymogami i zasadami bhp. Zapewnienie środków finansowych na realizację podejmowanych przedsięwzięć z zakresu bhp. Zapewnienie dostosowania do wymogów bhp pomieszczeń, stanowisk pracy oraz właściwy dobór sprzętu i środków ochrony (indywidualnej i zbiorowej).
Uczestniczenie w opracowywaniu planów modernizacji jednostki, planów zakupów sprzętu oraz przedstawianie propozycji rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy
Zapewnienie sprawnie funkcjonującego systemu pierwszej pomocy. Wnioskowanie o zakup niezbędnych zestawów (apteczek) i środków słuŜących do udzielania pierwszej pomocy. Prowadzenie kontroli stanu wyposaŜenia apteczek i przestrzegania terminów waŜności środków w nich zgromadzonych.
Zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do pomieszczeń i stosowanego sprzętu i środków ochrony.
Organizowanie pracy w sposób
zapewniaj ący bezpieczne
i higieniczne warunki pracy,
odpowiedni sprz ęt i jego
oznakowanie oraz wymagane środki
ochrony (indywidualnej
i zbiorowej).
Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego. Koordynowanie bieŜącej współpracy z PIP, PIS MSWiA, UDT, słuŜbą BHP jednostki nadrzędnej.
Zapewnienie wykonania
nakazów,, decyzji i zarządzeń
wydanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy.
Prowadzenie bieŜącej współpracy z PIP, PIS MSWiA, UDT, słuŜbą BHP jednostki nadrzędnej. Realizowanie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy. Zatwierdzanie programów szkoleń dla pracowników z zakresu bhp. Zapewnienie środków finansowych na profilaktyczną opiekę zdrowotną i szkolenia z zakresu bhp.
Zapewnienie prawidłowej
realizacji szkole ń bhp oraz
profilaktycznej opieki medycznej
(w tym bada ń lekarskich).
Prowadzenie analizy potrzeb szkoleniowych z zakresu bhp oraz współdziałanie z kierownictwem jednostki w doborze odpowiednich programów szkoleń dla pracowników.
Wydawanie poleceń dotyczących przeprowadzenia czynności wyjaśniających okoliczności i przyczyny łamania przepisów i zasad bhp. Wyciąganie konsekwencji słuŜbowych wobec osób nagminnie łamiących zasady bhp oraz osób odpowiedzialnych za sprawowanie nadzoru w zakresie bhp.
Zapobieganie zachowaniom aspołecznym, niezgodnym z pragmatyk ą
słu Ŝby i pracy, mającym
negatywny wpływ na pozostał ą część załogi.
Występowanie do komendanta o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bhp.
Zapewnienie środków na wyróŜnienia za działania zgodne z przyjętą polityką bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wypracowanie systemu
motywacyjnego za promowanie prawidłowych
zachowa ń w zakresie bhp.
Występowanie do komendanta z wnioskiem o nagradzanie pracowników wyróŜniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bhp, promujących prawidłowe zachowania.
Podejmowanie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagroŜenie. Przeprowadzanie dochodzeń powypadkowych i sporządzanie wymaganej dokumentacji ze szczególną starannością i rzetelnością. Przeprowadzanie szczegółowych analiz zaistniałych wypadków.
Wypracowanie okre ślonych standardów i procedur
dotycz ących prowadzenia post ępowań
powypadkowych. Występowanie do komendanta o podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych, mających na celu zmniejszenie ilości wypadków.
Zakres pods tawowych zada ń w zakresie bhp.
LEGENDA:
- odpowiedzialny za realizację - koordynujący - współpracujący
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 18 z 31
18
3. Dokonanie bie Ŝącej oceny stanu bhp przy pomocy pyta ń kontrolnych. W celu dokonania skutecznej oceny stanu bhp, została sporządzona lista pytań
kontrolnych. Udzielenie rzetelnych odpowiedzi na poniŜej przedstawione pytania, pozwoli
kierownikowi jednostki uzyskać rzeczywisty obraz stanu bhp, a tym samym umoŜliwi
podjęcie działań zmniejszających, ograniczających lub niwelujących wykazane
nieprawidłowości.
Odpowiedz
Lp. Pytanie dotycz ące badanego zagadnienia
tak
nie
nie
doty
czy
I. Wymogi ogólne
1. - czy kierownik jednostki zatrudniający powyŜej 100 pracowników utworzył słuŜbę bhp?
2. - czy istnieją rozwiązania organizacyjne umoŜliwiające ocenę realizacji polityki bhp?
3. - czy zostały jasno ustalone procedury oraz określone zakresy odpowiedzialności w obszarze bhp?
4. - czy kaŜdy pracownik zna swój zakres odpowiedzialności?
5. - czy przeprowadzane są regularne kontrole stanowisk pracy?
6. - czy kontroluje się stosowanie przez pracowników do procedur bezpieczeństwa?
7. - czy kierownik jednostki uzgadnia z pracownikami lub ich przedstawicielami podjęcie działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy?
8. - czy zidentyfikowano najistotniejsze zagroŜenia dla bezpieczeństwa i zdrowia?
9. - czy podjęto działania zmierzające do ich wyeliminowania lub ograniczenia?
10. - czy dokonano i udokumentowano ocenę ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy?
11. - czy przeprowadzone zostały badania i pomiary czynników szkodliwych?
12. - czy występujące naraŜenia mieszczą się w granicach dopuszczalnych norm?
13. - czy kierownik jednostki przydzielił pracownikom odpowiednie środki ochrony indywidualnej?
14. - czy w komendzie przestrzegane są wymogi dotyczące odzieŜy i obuwia specjalnego?
15. - czy istnieją właściwe rozwiązania słuŜące utrzymaniu wyposaŜenia i sprzętu ratowniczego w naleŜytym stanie?
16. - czy obiekty i tereny jednostek PSP spełniają wymogi bhp? *
17. - czy kierownik jednostki zapewnił środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach ,gaszenia poŜaru i ewakuacji pracowników?
18. - czy kierownik jednostki wyznaczył pracowników do udzielania pierwszej pomocy?
19. - czy kierownik jednostki wyznaczył pracowników do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpoŜarowej?
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 19 z 31
19
II. Pracownik
20. - czy posiada aktualne badania lekarskie?
21. - czy posiada aktualne szkolenia BHP na stanowisku pracy?
22. - czy został poinformowany o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą?
23. - czy jest przeszkolony w zakresie wykonywania pracy w sposób bezpieczny oraz czy zna zasady postępowania w razie wystąpienia awarii i wypadków przy pracy?
24. - czy posiada aktualne wymagane kwalifikacje zawodowe dopuszczające do słuŜby i pracy?
25. - czy stosuje środki ochrony indywidualnej zgodnie z przeznaczeniem?
26. - czy występują braki w wyposaŜeniu osobistym ratownika?
27. - czy otrzymuje środki higieny osobistej?
28. - czy został poinformowany, w jaki sposób zgłaszać niebezpieczne sytuacje i wypadki?
III. Ćwiczenia i zaj ęcia sportowe
29. - czy doskonalenie zawodowe odbywa się zgodnie z przyjętym planem szkolenia?
30. - czy podczas prowadzonych szkoleń i ćwiczeń zwraca się uwagę na wykonywanie czynności zgodnie z wymogami bhp?
31. - czy podczas prowadzonych szkoleń i ćwiczeń sprawowany jest odpowiedni nadzór?
32. - czy przestrzegany jest zakaz stosowania kryterium czasowego do wykonania określonych grup ćwiczeń?
33. - czy podczas realizacji zajęć sportowych zwraca się uwagę na przeprowadzenie odpowiedniej rozgrzewki?
34. - czy uczestnicy zajęć sportowych posiadają odpowiednią odzieŜ i obuwie sportowe?
35. - czy zwracana jest uwaga na stan nawierzchni boisk i innych obiektów sportowych?
IV. Wypadki przy pracy
36. - czy są podejmowane natychmiastowe działania dotyczące badania wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i zgłaszanych problemów w zakresie bhp?
37. - czy w komendzie prowadzony jest rejestr wypadków przy pracy?
38. - czy dokumentacja powypadkowa sporządzane jest właściwie i terminowo?
39. - czy prowadzone są szczegółowe analizy zaistniałych wypadków?
40. - czy podejmowane są odpowiednie działania profilaktyczne i zapobiegawcze ograniczające ryzyko zaistnienia wypadków?
41. - czy po zaistniałym wypadku prowadzona jest weryfikacja oceny ryzyka zawodowego?
* NaleŜy zastosować dodatkowe kryteria oceny, które zostały zawarte w Załączniku nr 1.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 20 z 31
20
IV. Optymalizacja warunków bhp podczas prowadzonych działań ratowniczo –
gaśniczych oraz zaj ęć doskonal ących.
1. Dokonanie przegl ądu czynników wypadkowych.
Warunki pracy straŜaków uczestniczących w działaniach ratowniczo – gaśniczych,
z uwagi na róŜnorodną specyfikę zdarzeń, stwarzają duŜe zagroŜenie dla ich zdrowia i Ŝycia.
Niekorzystne warunki pracy wiąŜą się ze znacznym ryzykiem zdrowotnym, którego w wielu
przypadkach nie moŜna wyeliminować. ZagroŜenia zawodowe straŜaków są spowodowane
występowaniem czynników, określonych w poniŜszej tabeli.
Rodzaj czynnika wypadkowego Czynniki mog ące powodowa ć wypadki i wynikaj ące z nich zagro Ŝenia
Niskie stęŜenie tlenu w powietrzu - moŜliwość uduszenia Gorące powierzchnie, powietrze, gazy - moŜliwość poparzeń skóry i dróg oddechowych Szkło, metal i inne ostre przedmioty - moŜliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia Spadające elementy konstrukcji (fragmenty sufitów, murów), gruz - moŜliwość urazów w wyniku uderzenia, przygniecenia Nieruchome, wystające elementy konstrukcji zwłaszcza przy złej widoczności spowodowanej dymem - moŜliwość urazów w wyniku uderzenia Substancje chemiczne powstające podczas poŜaru - moŜliwość ostrego zatrucia Wypadki komunikacyjne podczas jazdy do akcji - moŜliwość urazów Prąd elektryczny - moŜliwość poraŜenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego Ulatniające się z uszkodzonej instalacji gazowej gazy – moŜliwość poparzeń i urazów na skutek poŜaru i eksplozji
Czynniki mog ące powodowa ć
wypadki
Śliska, nierówna nawierzchnia oraz drabiny, schody, dachy, zapadające się stropy - moŜliwość urazów w wyniku potknięcia, poślizgnięcia i upadku Nadmierny hałas podczas akcji gaśniczych – moŜliwość uszkodzenia słuchu Wysoka temperatura panująca podczas poŜaru – moŜliwość wystąpienia dyskomfortu cieplnego, przegrzania organizmu i/lub poparzeń
Czynniki fizyczne
Niska temperatura podczas prowadzenia akcji ratowniczych w okresie zimowym, szczególnie podczas akcji ratownictwa wodnego – moŜliwość odmroŜeń, zapalenia oskrzeli i płuc Niedobór tlenu oraz obecność tlenku węgla i innych produktów spalania w powietrzu, którym oddycha straŜak – moŜliwość niedotlenienia i śmierci na skutek uduszenia RóŜne związki chemiczne, na które straŜak moŜe być naraŜony podczas katastrof chemicznych – moŜliwość ostrych zatruć, poparzeń, zapaleń skóry Gazy ulatniające się z nieszczelnych zbiorników i instalacji technologicznych objętych poŜarem – moŜliwość ostrych zatruć
Czynniki chemiczne i pyły
Środki pianotwórcze i inne materiały np. dezynfekcyjne - moŜliwość skórnych zmian uczuleniowych
Czynniki biologiczne
KaŜdy moŜliwy czynnik biologiczny wywołujący choroby zakaźne, którego źródłem mogą być ratowane osoby lub zwierzęta
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i zdrowie ludzi ratowanych a takŜe współpracowników, świadomość zagroŜenia własnego zdrowia i Ŝycia a takŜe wydarzenia, których świadkiem jest straŜak, zwłaszcza gdy dochodzi do śmierci osób ratowanych – moŜliwość stresu pourazowego Praca wykonywana w trybie dyŜurowym (praca nocna) - moŜliwość stresu psychicznego, zaburzeń rytmu biologicznego, obniŜonej zdolności do pracy fizycznej
Czynniki ergonomiczne,
psychospołeczne, związane z
organizacj ą pracy
Nadmierny wysiłek fizyczny (dźwiganie cięŜarów, w tym osób poszkodowanych, dóbr materialnych, sprzętu gaśniczo – ratowniczego, jak równieŜ cięŜkiej odzieŜy ochronnej z aparatem powietrznym)- moŜliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciąŜenia układu mięśniowo-szkieletowego i ogólnego zmęczenia
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 21 z 31
21
Wypadek wśród straŜaków moŜe być spowodowany przez kaŜdy z wyŜej
wymienionych czynników z osobna lub moŜe być wynikiem działania kilku z nich, dlatego
waŜne jest podjęcie róŜnych form i metod ochrony, takich jak:
• stosowanie niezbędnego i kompletnego wyposaŜenia ochronnego, odpowiedniego
dobranego do występującego lub spodziewanego zagroŜenia,
• prawidłowe, zgodne z przyjętą taktyką poŜarniczą prowadzenie działań ratowniczych,
tak aby moŜliwie szybko wyeliminować zagroŜenie.
• sprawdzanie i ocenianie stanu bezpieczeństwa i ryzyka, a z chwilą stwierdzenia
groŜącego niebezpieczeństwa natychmiastowe opuszczenie zagroŜonego obiektu
lub terenu.
2. Podjęcie działa ń ograniczaj ących ryzyko zawodowe.
Jedną z kluczowych kwestii związanych z ograniczeniem liczby wypadków,
jest dokonanie oceny ryzyka zawodowego. Ocena ta powinna stanowić podstawowy element
systemu zarządzania BHP, a jej celem jest zapewnienie podległej załodze skutecznej
ochrony przed skutkami występujących zagroŜeń.
Szacowanie ryzyka wiąŜe się równieŜ z bieŜącym prowadzeniem analiz zaistniałych
zdarzeń wypadkowych, zgodnie z zamieszczonym poniŜej schematem:
Analizując zaistniały wypadek przy pracy, naleŜy zwrócić uwagę czy zastosowano
wszystkie środki zapobiegawcze określone w kartach oceny ryzyka zawodowego.
JeŜeli zostały zastosowane, konieczne jest sprawdzanie ich skuteczności i przeprowadzanie
w razie potrzeby działań korygujących. W badaniu wypadku naleŜy takŜe zwrócić uwagę
na adekwatność i skuteczność zaproponowanych działań i czy są one ukierunkowywane
na profilaktykę wypadków przy pracy.
Ocena ryzykazawodowego
Monitorowanie i działaniakoryguj ące
Plan działania
Realizacja planu
Analiza wypadkuprzy pracy
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 22 z 31
22
Dokonanie oceny ryzyka powinno udzielić odpowiedzi na pytanie, czy zagroŜenia
związane ze specyfiką słuŜby moŜna wyeliminować, a jeŜeli nie – jakie środki ochronne
naleŜy podjąć w celu ich ograniczenia. Przedsięwzięcie to powinno dotyczyć zarówno oceny
standardowych czynności ratowniczych, jak równieŜ oceny działań podejmowanych
przez specjalistyczne grupy ratownicze (wysokościową, wodno – nurkową, ratownictwa
technicznego, chemiczno – ekologicznego, medycznego, itp.). W badaniu tym naleŜy
wyodrębnić dwa etapy: analizę ryzyka i wyznaczanie jego dopuszczalności, co przedstawia
poniŜszy schemat:
Z uwagi na róŜnorodność zagroŜeń występujących podczas prowadzonych działań
ratowniczych, ryzyko zawodowe na miejscu akcji moŜe przyjąć poziom nieakceptowalny.
Wykonywane wówczas czynności ratownicze przyjmują charakter działania w stanie wyŜszej
konieczności, co nie zmienia faktu Ŝe powinny być one prowadzone z wykorzystaniem
wszystkich moŜliwie dostępnych środków ochronnych i zabezpieczeń ograniczających
powstanie urazu lub pogorszenie się stanu zdrowia ratowników.
W przypadku występowania ryzyka akceptowalnego (np. podczas pracy i słuŜby
w straŜnicy) dokonanie oceny ryzyka, polega na systematycznym badaniu wszystkich
zagroŜeń, w celu ustalenia prawdopodobieństwa wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń
i podjęcia odpowiednich środków bezpieczeństwa.
Dokonanie oceny ryzyka zawodowego pracy straŜaka, z uwagi na złoŜoność
i róŜnorodność występujących zagroŜeń jest zadaniem niezwykle trudnym, co stanowi
podstawę do sporządzenia odrębnego opracowania.
Analiza ryzyka- opis obiektu- identyfikacja zagro Ŝeń- oszacowanie ryzyka
Ocena ryzykaCzy ryzyko mo Ŝna zaakceptowa ć?
Ryzykonieakceptowalne
Ryzyko akceptowalne
Określenie działa ń niezbędnych
do ograniczenia ryzyka
Okresowe analizy ryzyka
Realizacja działa ńOgraniczenie ryzyka zawodowego
OC
EN
A R
YZ
YK
A
ZA
RZĄ
DZ
AN
IE R
YZ
YK
IEM
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 23 z 31
23
3. Kompetencje bezpo średnich przeło Ŝonych.
Jednym z czynników będących powodem dość znacznej liczby wypadków
jest „nieuwaga własna i osób trzecich” . Jak wskazują statystyki, czynnik ten
jest przyczyną wielu zdarzeń wypadkowych i wiąŜe się m.in. z występującą rutyną
i powtarzaniem nieprawidłowych nawyków. Winę za zaistniałą sytuację ponoszą w głównej
mierze sami poszkodowani, jak równieŜ osoby sprawujące nadzór nad wykonaniem
powierzonych im obowiązków. Podkreślić w tym miejscu naleŜy nieocenioną rolę
przełoŜonego (dowódcy akcji lub kierownika ćwiczeń), który na bieŜąco powinien
monitorować działania podległej załogi, w szczególności w czasie ćwiczeń, szkoleń i zajęć
sportowych.
Obowiązki bezpośredniego przełoŜonego, w zakresie zapobiegania zdarzeniom
wypadkowym, powinny być realizowane m.in. poprzez:
• sprawowanie bieŜącego nadzoru nad przebiegiem zajęć doskonalących
• omówienie celu prowadzonych ćwiczeń szkoleń i zajęć sportowych przed ich
rozpoczęciem, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów i zasad bhp,
• przeprowadzenie przed rozpoczęciem zajęć sportowych odpowiednio dobranej
„rozgrzewki”,
• zwrócenie uwagi ćwiczących na rekreacyjny charakter zajęć sportowych,
• dokonanie oceny stanu nawierzchni (boiska) na którym mają być przeprowadzone
zajęcia sportowe, z uwzględnieniem indywidualnego wyposaŜenia w sprzęt
i obuwie sportowe,
• realizowanie zajęć doskonalących zgodnie z przyjętym planem szkolenia,
• zapoznawanie podległej załogi z przyczynami i okolicznościami zaistniałych
wypadków.
W przypadku wystąpienia zagroŜeń wypadkowych związanych z niewłaściwym
zachowaniem związanym z brawurą i lekcewaŜeniem przepisów i zasad bhp, obowiązkiem
bezpośredniego przełoŜonego jest:
• w razie konieczności przerwanie prowadzenia zajęć (ćwiczeń) i zwrócenie uwagi
na istniejące zagroŜenia,
• odsunięcie od wykonywanych zajęć (ćwiczeń) osób raŜąco łamiących przepisy
i zasady bhp,
• rozwaŜenie zasadności wyciągnięcia konsekwencji słuŜbowych wobec osób
stwarzających zagroŜenia wypadkowe,
• powiadomienie nadrzędnego przełoŜonego o przypadkach występowania
nieprawidłowych zachowań.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 24 z 31
24
V. Zapobieganie zdarzeniom wypadkowym zwi ązanych z u Ŝytkowaniem
i obsług ą pojazdów po Ŝarniczych.
Według statystyk, corocznie na terenie województwa wielkopolskiego dochodzi
do około 13 wypadków, związanych z jazdą do i z akcji, manewrów, zawodów i ćwiczeń.
Aby temu zapobiec, konieczne jest podjęcie odpowiednich działań, m.in. związanych z:
• przestrzeganiem wymogów dotyczących uprawnień kwalifikacyjnych kierowców,
• prowadzeniem w systemie ciągłym szkoleń kierowców, (w zakresie prawa ruchu
drogowego i ogólnych zasad bezpieczeństwa), z udziałem przedstawicieli Policji,
• sprawdzaniem wiedzy kierowców oraz osób upowaŜnionych do kierowania
pojazdami słuŜbowymi w zakresie przepisów ruchu drogowego,
• zachowaniem zasad bezpiecznej jazdy, w szczególności w trakcie jazdy
alarmowej i złych warunków atmosferycznych,
• przestrzeganiem przez załogę pojazdu zasad bhp dotyczących zachowania się
podczas jazdy pojazdem poŜarniczym,
• rzetelnym wykonywaniem okresowych i sezonowych obsług technicznych
pojazdów,
• przestrzeganiem procedur dotyczących wykonywania przeglądów technicznych
pojazdów i sprzętu oraz właściwą realizacją wynikających z nich zaleceń
i wniosków.
VI. Podstawowe wymogi bezpiecze ństwa stra Ŝaków jednostek OSP wł ączonych do KSRG.
W celu zapewnienia bezpieczeństwa straŜaków ochotników, waŜne jest zwrócenie
szczególnej uwagi na spełnienie wymogów formalnych, dotyczących przygotowania
wymaganej dokumentacji, warunkującej udział członków OSP w prowadzonych działaniach
ratowniczych i ćwiczeniach poŜarniczych.
Obowiązująca dokumentacja, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jednostek
OSP:
• lista czynnych członków OSP,
• dokumentacja ze szkoleń z zakresu bhp,
• świadectwa szkoleń poŜarniczych zgodnie z pełnionymi w OSP funkcjami,
• aktualne badania lekarskie, umoŜliwiające udział w działaniach ratowniczo –
gaśniczych,
• kopia uprawnień do prowadzenia odpowiedniej kategorii pojazdów (dla kierowcy),
• dokumenty zawarcia umowy ubezpieczenia wypadkowego ochotników,
• polisa ubezpieczenia OC pojazdów poŜarniczych.
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 25 z 31
25
VII. Prawidłowa realizacja procedury powypadkowej.
Przeprowadzić
działania zapobiegawcze
BHP
Stanowisko ds. BHP KW PSP Poznań
BHP BieŜąca ocena realizacji „Programu”
Weryfikacja dokumentacji odszkodowawczej
Wielkopolski Komendant Wojewódzki PSP
WdroŜyć działania
zapobiegawcze
Komendant Powiatowy/ Miejski PSP
Określić priorytetowe działania zapobiegawcze
Zatwierdzić decyzję odszkodowawczą
Wnioski z realizacji
„Programu”
BieŜący nadzór, kontrole, szkolenia Dowództwo JRG
Naczelnicy wydziałów
DDzziiaałłaanniiaa
iinnffoorrmmaaccyyjjnnee
Komendant Powiatowy/ Miejski PSP
Zgłoszenie wypadku przy pracy
Sporządzenie meldunku o wypadku przy pracy
Przekazanie meldunku do WSKR
Powołanie zespołu powypadkowego
BHP
WYPADEK Udzielenie pierwszej
pomocy poszkodowanemu
Niezwłocznie powołać zespół powypadkowy
Niezwłocznie zawiadomić Prokuratur ę, PIP, (UDT) o wypadku śmiertelnym, cięŜkim, zbiorowym
Protokół ustalenia przyczyn wypadku przy pracy (w terminie 14 dni)
Świadkowie wypadku
Zespół powypadkowy
Poszkodowany
Przesłuchać osoby związane z wypadkiem
Ustalić przyczyny i sporządzić protokół
Przekazać protokół do zatwierdzenia
BHP
Komendant Powiatowy/ Miejski PSP
BHP Zatwierdzić protokół (w ciągu 5 dni)
Przygotować decyzję odszkodowawczą
BHP Zbadać przyczyny i okoliczności wypadku i sporządzić protokół powypadkowy
Zespół powypadkowy
Ewentualna opinia eksperta technicznego
Ewentualna opinia lekarska
Protokół przesłuchania poszkodowanego
Protokół przesłuchania świadków wypadku
Oględziny miejsca wypadku
Dokumentacja fotograficzna, szkic miejsca wypadku
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 26 z 31
26
Załącznik 1.
Dodatkowe kryteria oceny stanu bhp
Odpowied ź
Lp.
Pytanie dotycz ące badanego zagadnienia
tak
nie
nie
doty
czy
I. Teren wokół JRG: a. sygnalizacja ostrzegawcza - czy jest konieczna sygnalizacja świetlna ostrzegawcza? - czy jest sprawna? - czy są tablice informacyjne i ostrzegawcze? b. drogi na terenie JRG - czy są równe, utwardzone, nie zastawione? - czy występuje ograniczenie widoczności i moŜliwości manewrowania
pojazdem poŜarniczym w czasie wyjazdu do akcji?
c. ogrodzenie - czy działka posiada trwałe, nieuszkodzone ogrodzenie? - czy posiada pas zieleni odgradzający od dróg publicznych? d. plac ćwiczeń - czy jest utwardzony o równej nawierzchni? - czy jest odpowiednio oświetlony? - czy jest sprawna alarmowa instalacja świetlna i akustyczna? - czy są widoczne i sprawne ekrany informacyjne? - czy na terenie posesji jest utrzymana czystość i porządek? - czy jest zawarta umowa z firmą dotycząca wywozu nieczystości? e. najazdy naprawcze -czy na terenie posesji znajduje się najazd? ( nośność, zabezpieczenie
antykorozyjne elementów metalowych, czystość)
II. Budynek stra Ŝnicy - czy jest szczelne zadaszenie? - czy występują ubytki w elewacji zewnętrznej? - czy szyby okien są całe i czyste? - do kiedy waŜne są badania instalacji odgromowej? - czy ma zabezpieczenie ppoŜ. i oznakowanie ewakuacyjne? - czy są apteczki pierwszej pomocy? - czy są odpowiednie instrukcje bhp? a. garaŜ - czy jest oznakowanie zakazu palenia i uŜywania ognia otwartego? - czy występuje róŜnica w wysokości podczas wejścia na garaŜ (próg)? - czy bramy garaŜowe przeszklone są w 25% górnej części? - czy po otwarciu są unieruchamiane? - czy jest automatyczny system ostrzegawczy działający podczas otwierania
i zamykania bram?
- czy jest zapewniona min. temp. w garaŜu? - czy jest właściwe oznakowanie pionowe i poziome? - czy jest sprawna wentylacja grawitacyjna? - jeśli jest mechaniczna inst. went. – czy jest poddawana przeglądom? - czy jest zachowany porządek i czystość? - czy posadzka jest we właściwym stanie? - czy instalacja elektryczna ( oświetleniowa, awaryjna, alarmowa, gniazda
elektr.) jest we właściwym stanie technicznym, czy są badania rezystancji?
- czy są zachowane odległości stanowisk od ścian i poduszki amortyzacyjnej ześlizgu?
- czy drzwi garaŜowe są szczelne? - czy skutecznie odprowadzane na zewnątrz są spaliny?
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 27 z 31
27
- czy poduszka amortyzacyjna jest na równi z podłoŜem? - czy są zachowane przejścia pomiędzy sprzętem a ścianami i elementami
konstrukcyjnymi?
- czy jest kanał rewizyjny? - czy posiada trwałe odeskowanie gr. min. 0,07 m, niewystające ponad
pozom podłoŜa?
- czy posiada kratkę ściekową z droŜnym odpływem lub studzienką? - czy jest oświetlenie bezpieczne 24V? - czy jest instalacja elektryczna 230V w osłonach gazoszczelnych? - czy są boczne półki na narzędzia? - czy w kanale zachowana jest czystość i porządek? b. warsztat - czy jest wyłącznik prądu dla całego warsztatu? - czy jest apteczka? - czy jest właściwie wykonana posadzka? - czy stół warsztatowy jest obity blachą? - czy trwale zamocowane są urządzenia techniczne? - czy oznakowane są gniazda 24V, 230V, 380V? - czy jest podręczny sprzęt gaśniczy? - czy jest oświetlenie naturalne i temp. min 18 0C? - czy we właściwym stanie znajduje się wyposaŜenie warsztatowe?
(instrukcje, zabezpieczenia),
- czy w szafkach narzędziowych jest naleŜyty porządek? - czy w pomieszczeniu warsztatowym jest ład i porządek? - czy jest w pobliŜu kran z bieŜącą wodą? c. magazyn chemicznych środków ga śniczych - czy jest prawidłowe oznakowanie? - czy jest sprawna wentylacja grawitacyjna? - czy podłoŜe jest utwardzone, nienasiąkliwe, nieśliskie? - czy stan techniczny instalacji oświetleniowej jest prawidłowy? - czy beczki i opakowania składowane są prawidłowo? - czy są prawidłowo oznakowane regały (nośność)? d. magazyny kwatermistrzowskie - czy jest prawidłowo oznakowany? - czy jest sprawna wentylacja grawitacyjna? - czy jest sprawne oświetlenie elektryczne? - czy regały wykonane są z materiałów niepalnych? - czy są oddalone min. 0,5 m od grzejników? - czy główne przejścia są min.2m,a odległość między regałami min. 1m? - czy są drabinki umoŜliwiające prace przy regałach? - czy podłogi są nieśliskie, nienasiąkliwe, bez ubytków? - czy temp. w pomieszczeniu jest ponad 140 C? - czy jest ład i porządek? e. podr ęczny magazyn sprz ętu - czy stan instalacji elektrycznej jest zgodny z przepisami? - czy jest sprawna wentylacja mechaniczna i grawitacyjna? - czy jest ład i porządek? f. punkt alarmowy - czy posiada oświetlenie naturalne i sztuczne? - czy posiada sprawną wentylację grawitacyjną? - czy organizacja stanowiska pracy z monitorem ekranowym jest zgodna
z przepisami?
- czy jest sprawna instalacja elektryczna? - warunki socjalne (moŜliwość przygotowania posiłku, bliskość WC
i łazienki)?
- czy jest apteczka pierwszej pomocy?
- czy jest dokumentacja BHP?
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 28 z 31
28
g. pojazd po Ŝarniczy -czy jest sprawny technicznie (waŜność badań, dopuszczenie UDT), wykaz
sprzętu?
- czy sprzęt jest skutecznie zamocowany? - czy prowadzone są karty kontroli sprzętu? - czy w prowadzonych kartach kontroli sprzęt kwalifikowany jest jako
sprawny?
- czy sprzęt specjalistyczny jest serwisowany (przez uprawnione serwisy)? - czy sprzęt techniczny posiada aktualne atesty? - czy sprzęt w wykonaniu Ex posiada legalizację? - czy stosowane linki i szelki ratownicze posiadają odpowiednie atesty
i przestrzegane są czasookresy uŜytkowania?
- czy sprzęt ochrony dróg oddechowych posiada aktualne przeglądy i konserwację?
- czy są na wyposaŜeniu ochronniki słuchu? (pompy d. wydajności, pilarki do drewna, piły do betonu i stali, agregaty, młoty udarowe, itp.),
- czy są na wyposaŜeniu ochrony oczu? (pilarki do drewna, piły do betonu i stali, młoty udarowe, itp.),
- ubrania ochronne i gazoszczelne? ( karty pracy, przechowywanie) III. ZEŚLIZG - czy do ześlizgu jest jedno wejście bezpośrednio z korytarza? - czy drzwi do kabiny ześlizgu są szczelne? - czy drzwi dwuskrzydłowe otwierają się do środka kabiny? - czy obrzeŜa skrzydeł drzwi pomalowane są na czarno pasem szer. 0,07 m,
a pozostała ich część jest Ŝółta?
- czy na wysokości 1,7 m jest napis na drzwiach ,,UWAGA ZEŚLIZG KORZYSTAĆ TYLKO W CZASIE ALARMU”?
- czy skrzydła drzwiowe posiadają zabezpieczenie przed przypadkowym otwarciem się?
- czy po otwarciu drzwi samoczynnie się blokują? - czy kabina wyposaŜona jest w : • czerwone światło ostrzegawcze nad drzwiami? • ostrzegawczy sygnał akustyczny? • oświetlenie wnętrza kabiny? • wentylację grawitacyjną lub mechaniczną? - czy klamki i uchwyty mogą stwarzać zagroŜenie zaczepienia się? IV. POMIESZCZENIA SOCJALNE ZAŁOGI - czy wszystkie pomieszczenia w straŜnicy posiadają sprawną wentylację
grawitacyjną?
a. szatnia - czy jest wydzielone pomieszczenie do wstępnego czyszczenia odzieŜy
i obuwia?
- czy jest wydzielona szatnia ubrań specjalnych? - czy jest wentylacja grawitacyjna? - czy są miejsca siedzące dla 50% zatrudnionych? - czy odzieŜ własna jest oddzielona od odzieŜy specjalnej? - czy szafki ubraniowe są odpowiednie? - czy pościel jest przechowywana zgodnie z wymogami higieny, jak często
jest wymieniana?
- czy istnieje moŜliwość wysuszenia odzieŜy? b. sale załogi - czy łóŜka ustawione są prawidłowo? - czy przy łóŜku znajduje się krzesło i szafka nocna? - czy w prawidłowy sposób przechowywana jest bielizna pościelowa? - czy koce prane są co najmniej raz w roku? - czy jest ład i porządek?
- czy stan instalacji oświetleniowej i elektrycznej jest zgodny z przepisami?
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 29 z 31
29
c. kuchnia i jadalnia - czy pomieszczenie kuchenne posiada wentylację grawitacyjna
i mechaniczną (wyciąg)?
- czy jadalnia posiada wentylację grawitacyjną? - czy podłoga jest nienasiąkliwa, gładka, łatwozmywalna? - czy wyposaŜenie kuchni jest czyste i w dobrym stanie technicznym? - czy jest czysty pojemnik na odpadki? - czy w tym pomieszczeniu panuje wzorowa czystość? - czy prawidłowo przechowywane są : • produkty Ŝywnościowe? • produkty spoŜywcze? (kawa, herbata, cukier) - czy istnieje moŜliwość umycia naczyń, garnków i sztućców? d. pomieszczenia sanitarno – higieniczne - czy podłogi i ściany są nienasiąkliwe, łatwozmywalne czy panuje wzorowa
czystość?
- czy jest sprawna wentylacja grawitacyjna? - czy urządzenia i instalacje higieniczno – sanitarne są kompletne i sprawne? - czy punkty oświetleniowe i instalacja elektryczna posiada osłony
wodoszczelne?
- czy jest pomieszczenie sanitarno – higieniczne dla kobiet? - czy natryski posiadają izolacyjne kratki podłogowe? - czy w bezpośrednim sąsiedztwie natrysków znajduje się kabina ustępowa
lub pisuar?
- czy jest pralka i środki piorące do prania odzieŜy ochronnej? - czy jest suszarnia odzieŜy ochronnej? e. świetlica – sala wykładowa - czy jest odpowiednia ilość stolików i krzeseł? - czy wyposaŜenie w środki przekazu jest wystarczające do potrzeb? - czy jest ład i porządek? f. drogi komunikacyjne wewn ątrz obiektu - czy są prawidłowo oznakowane drogi ewakuacyjne? - czy jest dostępny podręczny sprzęt gaśniczy? - czy gł. wyłącznik prądu jest prawidłowo oznakowany? - czy jest oświetlenie awaryjne? - czy podłogi są równe, wykonane z materiałów nie powodujących poślizgu? - czy ciągi komunikacyjne są zastawiane?
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 30 z 31
30
Załącznik 2. Wykaz wybranych aktów prawnych z zakresu bhp.
1. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn.
zm.), 2. Ustawa z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących
w razie wypadków przy pracy i chorób pozostających w związku ze słuŜbą w Policji (Dz. U. Nr 53, poz. 345 z późn. zm.),
3. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakaŜeniach (Dz. U. Nr 126, poz.1384 z późn. zm.)
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny słuŜby straŜaków Państwowej StraŜy PoŜarnej (Dz. U. Nr 180 poz. 1115)
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.),
6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.),
7. Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.),
8. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a takŜe zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 115, poz. 744 z późn. zm.),
9. Rozporządzenie MSW z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie przyznawania i wypłaty odszkodowań przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze słuŜbą w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, StraŜy Granicznej i Państwowej StraŜy PoŜarnej (Dz. U. Nr 29, poz. 129 z późn. zm.),
10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.),
11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.),
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 73, poz. 645 z późn. zm.),
13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposaŜonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973),
14. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313 z późn. zm.).
15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo naraŜonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716)
16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonywania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym na tych stanowiskach (Dz. U. Nr 250, poz. 2113).
WIELKOPOLSKI PROGRAM ZAPOBIEGANIA WYPADKOM Strona 31 z 31
31
Bibliografia:
1. Rączkowski B. „ BHP w praktyce”- wydanie XII, Wydawnictwo ODDK Gdańsk, 2009 r.
2. Wieczorek Z. „Bezpieczeństwo i higiena pracy - poradnik dla pracodawcy 2009” -
Główny Inspektorat Pracy, Warszawa 2009 r.,
3. Pietrzak L. „Analiza wypadków przy pracy dla potrzeb prewencji” – Główny
Inspektorat Pracy, Warszawa 2007 r.,
4. Korenkiewicz I. „NaraŜenie zawodowe funkcjonariuszy Państwowej StraŜy PoŜarnej”
– Państwowa Inspekcja Pracy MSWiA, Białystok 2004 r.,
5. Domurat I. „Organizacja BHP w Państwowej StraŜy PoŜarnej” – Komenda Główna
Państwowej StraŜy PoŜarnej, Warszawa 1996 r.
© Komenda Wojewódzka Państwowej StraŜy PoŜarnej w Poznaniu