77 2Orbitaregion · Augenlider
Auge und Augenhöhle
2.99a–c Orbitaregion. [25]
2.100 Sagittalschnitt durch Augenlider und vorderen Augenabschnitt. [14]
M. orbicularis oculi
Innervation der Lidmuskeln
M. levator palpebrae superioris: Ramus superior des N. oculomotorius
M. tarsalis superior und M. tarsalis inferior Truncus sympathicus (Ganglion cervicale superius), Plexus caroticus internus
Pars palpebralis des M. orbicularis oculi: Rami temporales des N. facialis (Oberlid) Rami zygomatici des N. facialis (Unterlid)
(A Abb. 2.49, 2.50)
a Rechtes Auge bei geschlossener Lidspalte; b linkes Auge bei geöffneter Lidspalte; c rechtes Auge mit ektropioniertem Oberlid.
Palpebra superior
a
b
c
Sulcus palpebralis superiorSupercilium
Pars supratarsalis Pars tarsalis
Commissura lateralis palpebrarum
CiliaPalpebra inferior
Commissura medialis palpebrarum
Sulcus palpebromalaris = nasalis
Plica semilunaris conjunctivae
Rima palpebrarum
Angulus oculi lateralisAngulus oculi medialis
Margo supraorbitalis
Cornea
Fasciculus ciliaris = Riolan’scher Muskel
Pars tarsalis
Pars orbitalis
Pars septalis
M. tarsalis superior= Müller’scher Muskel
Tarsus superior und Glandulae tarsales = Meibom’sche Drüsen
Lamina superficialis
Lamina profunda
Septum orbitale
Sclera mit Tunica conjunctiva bulbi
Iris
Sulcus sclerae= Limbus
Pupilla
Limbus posterior palpebrae superioris
Caruncula lacrimalis
Periorbita
M. levator palpebrae superioris
M. rectus superior
Sclera
Tunica conjunctiva bulbi
Fornix conjunctivae
Tunica conjunctiva palpebrarum
M. tarsalis inferior
Corpus adiposum orbitae
Sinus venosus sclerae = Schlemm’scher Kanal
M. ciliaris im Corpus ciliare
M. sphincter pupillae
Lens
Iris
M. dilatator pupillae
Limbus corneaeAngulus iridocornealis = KammerwinkelFibrae zonulares
Limbus anterior palpebrae inferioris
Tunica conjunctiva palpebralis
Ansatzsehne des M. levator
palpebrae superioris
Pars palpebralis
Ä Eine anatomisch bedingte Einengung des Kammer-winkels kann zum Abfluss-hindernis für das Kammer-wasser werden und zur Augeninnendruckerhöhung führen (Engwinkelglaukom).
78
1
2
3
4
5
6
7
A
Knöcherne Augenhöhle2.101 Rechte Augenhöhle (Orbita), Ansicht von vorn. [23]
2.102a–d Knöcherne Wände der Augenhöhle. [23]
a Dach der Orbita, Paries superior orbitae.
Foramen rotundum
Sutura sphenofrontalis
Sutura frontozygomatica
Sutura sphenozygomatica
Foramen zygomaticoorbitale
Sutura zygomaticomaxillaris
Processus frontalisder Maxilla
Foramensupraorbitale
Facies orbitalis des Os frontale
Fissura orbitalissuperior
Fissura orbitalis inferior
Fossa sacci lacrimalis
Foramen infraorbitale
Incisura frontalisIncisura supraorbitalis
Margo supraorbitalis des Margo orbitalis
Cellulae ethmoidales anteriores
Lamina cribrosa
Cellulae ethmoidales posteriores
Sutura lacrimomaxillaris
Sutura ethmoidomaxillaris
Sutura palatomaxillaris
Sulcus/Canalis infraorbitalis
Sutura ethmoidolacrimalis
Sutura frontolacrimalis
Sutura frontomaxillaris
Foramen ethmoidale anterius
Foramen ethmoidale posterius
Canalis opticus
Fissura orbitalis superior
3 Os frontale
3 Os ethmoidale
3 Maxilla
3 Os lacrimale
3 Os sphenoidale
3 Os palatinum
3 Os zygomaticum
3 Os nasale
Knochennähte und Durchtrittsöffnungen für die Leitungsbahnen.A Abb. 2.109b
a
79 2Knöcherne Augenhöhle
Auge und Augenhöhle
2.102b–d Knöcherne Wände der Augenhöhle.
b Boden der rechten Orbita = Paries inferior orbitae; c laterale Wand der rechten Orbita = Paries lateralis orbitae; d mediale Wand der rechten Orbita = Paries medialis orbitae.
Hamulus lacrimalis des Os lacrimale
Margo infraorbitalis des Os zygomaticum
Facies orbitalis des Os zygomaticum
Facies orbitalis der Maxilla
Sulcus infraorbitalis
Fissura orbitalis inferior
Ala major des Os sphenoidale
Foramen rotundum
Foramen ovaleSinus frontalis
Facies orbitalis der Ala major des Os sphenoidale
Fissura orbitalis superior
Fissura orbitalis inferior
Facies orbitalis des Os frontale
Crista lacrimalis posterior
Crista lacrimalis anterior
Sulcus lacrimalis
Margo medialis des Margo orbitalis
Facies orbitalis der Maxilla
Lamina orbitalis = papyracea des Os ethmoidale
Ala minor des Os sphenoidale
Sinus sphenoidalis
Facies orbitalis des Os frontale
Facies orbitalisdes Os zygomaticum
Foramen zygomaticoorbitale
Sinus maxillaris
Foramen ethmoidale anterius
Foramen ethmoidale posterius
Canalis opticus
Foramensphenopalatinum
Fossa pterygopalatina
Facies lateralis des Margo orbitalis
Processus orbitalis des Os palatinum
Cellulae ethmoidales
Canalis nasolacrimalis
Foramen infraorbitale
d Ansicht von lateral
c Ansicht von medial
b Ansicht von oben
3 Os frontale
3 Os ethmoidale
3 Maxilla
3 Os lacrimale
3 Os sphenoidale
3 Os palatinum
3 Os zygomaticum
3 Os nasale
80
1
2
3
4
5
6
7
A
Augenlider: Leitungsbahnen · Septum orbitale, Tränendrüse2.103 Muskeln und Leitungsbahnen der Augenlider sowie der periorbitalen Region, Ansicht von vorn. [1]
2.104a,b Augenhöhleneingang der rechten Seite, Septum orbitale, Lidplatten und Lidbänder (a) sowie Tränendrüse (b), Ansicht von vorn. [23]
Glandula lacrimalis
a
b
Ramus lateralisRamus medialis
A. supraorbitalis
Ramus temporalis des N. facialis
Ramus frontalis der A. temporalis superficialis
A. zygomaticoorbitalis
Ramus zygomaticofacialis
des N. zygomaticus N. infraorbitalis
Tarsus inferior
Ligamentum palpebrale laterale
Tarsus superior
Septum orbitale
Commissura lateralis
palpebrarum
Aa. palpebraleslaterales der A. lacrimalis
Rami zygomatici des N. facialis
Arcus palpebralis superior
Rami palpebrales des N. infratrochlearis
A. und V. angularisArcus palpebralis inferior
Ramus lateralis nasi der A. facialis
Rami palpebrales inferiores des N. infraorbitalis
A. dorsalis nasi
N. supraorbitalisN. supratrochlearis
N. infratrochlearis
Punctum lacrimale
Ligamentum palpebrale mediale
Commissura medialis palpebrarum
Tarsus inferior
Tarsus superior
Ductuli excretorii
Pars palpebralis
Pars orbitalis
Septum orbitale
Ansatzsehne des M. levator palpebrae superioris
Rima palpebrarum
medialesmittlereslaterales
Ramus nasalis externus des N. ethmoidalis anterior
A. und N. supratrochlearis
Aa. palpebrales mediales
N. supraorbitalis
Kompartiment
Die Tränendrüse wurde durch Spalten des Septum orbitale und der Ansatzsehne des M. levator palpebrae superioris freigelegt.
Augenhöhleneingang der rechten Seite.
Cilia
81 2Bindehaut und Tränenwege
Auge und Augenhöhle
2.105 Augenbindehaut und Tränenwege eines rechten Auges, Ansicht von vorn. [23, 26]
2.106 Punktion der Tränenwege über den Canaliculus inferior, rechtes Auge, Ansicht von vorn. [27]
2.107 Darstellung des Tränenfilms, rechtes Auge, Ansicht von vorn. [27]
intakter Tränenfilm
Limbus corneae
Papilla lacrimalis und Punctum lacrimale
Caruncula lacrimalis
Fornix sacci lacrimalisCanaliculi lacrimales
Saccus lacrimalis (eröffnet)
Ampulla canaliculi lacrimalis
Ductus nasolacrimalis
Plica lacrimalis = Hasner’sche Klappe
Meatus nasi inferior
Caruncula lacrimalis
Papilla lacrimalis
Concha nasi inferior
Mündung der Ductuli excretorii der Glandula
lacrimalis
Commissura lateralis palpebrarum
Saccus conjunctivus
Plica semilunaris conjunctivae
Spaltlampenuntersuchung mit Fluoreszenzfarbstoff im Blaulicht.
Tränenwege durch Frontalschnitt freigelegt.
A Abb. 2.36
Ä Eine Stenose des Tränen-nasenkanals (Dakryostenose) kann angeboren oder erwor-ben (Entzündungen, Dakryo-zystitis) sein. Als Folge einer Entzündung der Tränenkanäl-chen (Canaliculitis) können harte Konglomerate entstehen (Dakryolithen).
Ä Die Sondierung der Tränen-wege wird zur Diagnostik bei Dakryostenose durchgeführt.
Ä Die Bestimmung der Aufreiß-zeit des Tränenfilms ist ein Funktionstest, in dem dessen Benetzungsfähigkeit geprüft wird. Eine Aufreißzeit unter 10s ist ein Hinweis auf eine Störung der Becherzellfunktion der Bindehaut mit verminder-ter Muzinproduktion.
82
1
2
3
4
5
6
7
A
Augenmuskeln: Topographie, Funktion2.108a–c Augenmuskeln. [8, 79]
a Die Orbitadächer sind auf beiden Seiten abgetragen; auf der rechten Seite wurde zur Demonstration der Einstrahlung des M. levator palpebrae superioris in das Oberlid der obere Augenhöhlenrand entfernt. b Rechtes Auge. Die laterale Orbitawand und ein Teil des Orbitadaches wurden abgetragen. c Funktion der Augenmuskeln (linkes Auge).
a Ansicht von oben
b Ansicht von rechts-seitlich
c
M. levator palpebrae superioris
Glandula lacrimalis
Palpebra superiorTrochlea
Lamina cribrosa
M. rectus superior
M. levator palpebrae superioris (res.)
Anulus tendineus communis
M. rectus superior
M. obliquus superior
M. rectus medialis
M. levator palpebrae superioris
M. rectus inferior
M. rectus lateralis
Chiasma opticum
N. opticus
Vagina tendinis musculi obliqui superioris
M. obliquus superior Bulbus oculi
M. rectus medialis
M. rectus lateralis
M. rectus superior
Anulus tendineus communis
A. ophthalmica
Vagina tendinis musculi obliqui superioris
Ansatzsehne des M. obliquus superior
Trochlea
Palpebra superior
M. obliquus inferior
Schnittrand der Tunica conjunctiva bulbi
Vagina externa des N. opticus
M. rectus superiorHebung, Adduktion,
Einwärtsrollung
M. rectus medialisreine Adduktion
M. rectus inferiorAuswärtsrollung,
Adduktion, Senkung
M. obliquus superiorEinwärtsrollung,Abduktion, Senkung
M. rectus lateralisreine Abduktion
M. obliquus inferiorHebung, AbduktionAuswärtsrollung
Ä Eine Lähmung des M. levator palpebrae superioris bei einer Schädigung des N. oculomoto-rius führt zur Ptosis. Eine Schä-digung der Nn. oculomotorius, trochlearis oder abducens führt zum Lähmungsschielen mit Diplopie.
83 2Augenmuskeln, Leitungsbahnen
Auge und Augenhöhle
Nerv Muskel
N. oculomotorius ® M. rectus superior M. rectus inferior M. rectus medialis M. obliquus inferiorN. trochlearis ® M. obliquus superiorN. abducens ® M. rectus lateralis
Augenmuskeln, Ursprünge in der Orbita, Ansicht von vorn
M. levator palpebrae ® Oberrand des Canalis opticus an superioris der Ala minor des Os sphenoidale [Durascheide des N. opticus]M. rectus superior ® Oberrand des Canalis opticus und Anulus tendineus communis [Durascheide des N. opticus]M. rectus medialis ® Anulus tendineus communis [Durascheide des N. opticus]M. rectus lateralis ® Ala major des Os sphenoidale und Anulus tendineus communisM. rectus inferior ® Anulus tendineus communisM. obliquus superior ® Corpus ossis sphenoidalis medial vom Anulus tendineus communis [Durascheide des N. opticus]M. obliquus inferior ® Facies orbitalis der Maxilla seitlich von der Incisura lacrimalis [Tränensack]
2.109a,b Augenmuskeln und Leitungsbahnen, Ansicht von vorn. [23, 15]
a Ursprünge am Anulus tendineus communis (Zinn’scher Sehnenring) und eintretende Leitungsbahnen; b Lokalisation der Muskelursprünge und Lage der Leitungsbahnen bei ihrem Eintritt in die Orbita.
N. supraorbitalis
Ramus superior des N. oculomotorius
Glandula lacrimalis und N. lacrimalis
M. rectus lateralis und N. abducens
Ramus inferior des N. oculomotorius
M. obliquus inferior und Muskelast des Ramus inferior
des N. oculomotorius
M. levator palpebrae superioris
M. rectus superior
N. lacrimalis
V. ophthalmica superior
N. frontalis
N. trochlearis
N. oculomotorius
N. abducens
Foramen musculi recti lateralis
M. levator palpebrae superioris
M. rectus superior
M. obliquus superior und N. trochlearis
Anulus tendineus communis = Zinn’scher Sehnenring
N. nasociliaris
N. opticus und A. ophthalmica
M. rectus inferior und Muskelast des Ramus inferior des N. oculomotorius
M. obliquus superior
M. obliquus inferior
N. zygomaticus
N. und A. infraorbitalis
M. rectus medialis
N. opticus
V. ophthalmica inferior
M. rectus inferior
A. ophthalmica
N. nasociliaris
M. rectus lateralis
M. rectus medialis und Muskelast des Ramus inferior des N. oculomotorius
a
b
Canalis opticus
N. opticus A. ophthalmica
Fissura orbitalis superior
außerhalb des Anulus tendineus communis = Zinn’scher Sehnenring V. ophthalmica superior N. lacrimalis N. frontalis N. trochlearis innerhalb des Anulus tendineus communis durch das Foramen musculi recti lateralis N. oculomotorius N. nasociliaris N. abducens [Radix sympathica ganglii ciliaris]
Fissura orbitalis inferior
V. ophthalmica inferior A. infraorbitalis N. infraorbitalis N. zygomaticus
84
1
2
3
4
5
6
7
A
Auge, Augenhöhle: Arterien · Nerven2.110 Arterien des Auges und der Augenhöhle, Ansicht von oben. [17]
2.111 Nerven der Augenhöhle und des Auges, Ansicht von oben. [13]
Arcus palpebralissuperior
A. meningeamedia
A. ophthalmica
A. muscularis
Ramus orbitalis
A. centralisretinae
Ramus anastomoticus cumA. meningea media
A. lacrimalis
A. palpebralislateralis
A. carotis internaN. opticus
A. muscularis
A. ethmoidalis posterior
Aa. ciliares posteriores breves
A. ethmoidalis anterior
Aa. ciliares posteriores longae
Ramus meningeus anterior
Aa. ciliares anteriores
A. dorsalis nasi
A. supratrochlearis
A. palpebralis medialisRamusdiploicus
A. supraorbitalis
N. supratrochlearis
N. frontalis
Ramus communicans cumnervo zygomatico
N. zygomaticotemporalis
N. lacrimalis
N. zygomaticus
N. infraorbitalis
N. maxillaris
N. trochlearis
N. oculomotorius
N. abducens
N. ethmoidalis anterior
N. infratrochlearis
Nn. ciliares longi
Nn. ciliares breves
N. ethmoidalis posterior
N. nasociliaris
Ganglion ciliare
N. abducens
Radix parasympathica
Ramus superior desN. oculomotorius
N. ophthalmicus
N. trigeminus
N. opticusN. trochlearis
Augenhöhlen eröffnet, Knochen der mittleren Schädelgrube auf der linken Seite abgetragen.
A. carotis interna
A. ophthalmica5 A. centralis retinae5 A. lacrimalis8 5 Ramus anastomoticus cum 8 8 A. meningea media8 6 Aa. palpebrales laterales5 [Ramus meningeus recurrens]5 Aa. ciliares posteriores breves5 Aa. ciliares posteriores longae5 Aa. musculares8 5 Aa. ciliares anteriores8 5 [Aa. conjunctivales anteriores]8 6 [Aa. episclerales A Abb. 2.124]5 A. supraorbitalis8 6 Ramus diploicus5 A. ethmoidalis anterior8 5 Ramus meningeus anterior8 5 [Rami septales anteriores] 8 6 [Rami nasales anteriores laterales 8 A Abb. 2.95]5 A. ethmoidalis posterior5 Aa. palpebrales mediales8 5 [Aa. conjunctivales posteriores]8 5 Arcus palpebralis superior8 6 [Arcus palpebralis inferior] 5 A. supratrochlearis6 A. dorsalis nasi
* [ ] nicht sichtbar
Ä Eine häufige akute vaskuläre retinale Erblindungsursache ist der embolische Verschluss der A. centralis retinae.
85 2Innervation Augenmuskeln, Tränendrüse
Auge und Augenhöhle
2.112a,b Nerven der rechten Augenhöhle und des Auges, Ansicht von lateral. [13]
2.113 Parasympathische Innervation der Tränendrüse und der inneren Augenmuskeln. [13]
a Innervation der Tränendrüse; b Augenmuskelnerven und Äste des N. trigeminus.
a
b
N. frontalisRami orbitales
N. petrosus majorGanglion geniculi
N. lacrimalis
Ramus communicans cum nervo zygomatico = Tränendrüsenanastomose
Glandula lacrimalisN. maxillaris
N. ophthalmicus
N. petrosus profundus
N. supraorbitalis
N. canalispterygoidei
= Vidianus’scher NervGanglion
pterygopalatinumN. zygomaticus
N. infraorbitalis
Ramus medialisRamus lateralis
N. frontalis
Ramus lateralis
N. nasociliaris
Ganglion ciliare
Nn. ciliares breves
Ramus superior
Ramus inferior
N. zygomaticus
N. abducens (res.)
N. infraorbitalis
M. ciliaris
M. sphincter pupillae
Glandula lacrimalis
Ramus medialis
N. supratrochlearis
N. supraorbitalis
N. oculomotorius
N. opticus
Nucleus oculomotorius accessorius= autonomicus
= Edinger-Westphal’scher Kern
Nucleus nervi oculomotorii
Nucleus salivatorius superior
N. oculomotorius
N. trochlearis
N. ophthalmicus
N. trigeminus
N. mandibularis
N. maxillaris
Ganglion trigeminale= semilunare
= Gasser’sches Ganglion
A Abb. 2.78
N. ophthalmicus
N. oculomotorius
N. facialis
N. maxillaris
N. petrosus major
Ganglion pterygopalatinum
Rami ganglionares = N. pterygopalatinum
N. zygomaticus
N. lacrimalis
Ramus communicans = Tränendrüsenanastomose
Ganglion ciliare
Nn. ciliares breves
Radix parasympathica= oculomotoria
N. lacrimalis
86
1
2
3
4
5
6
7
A
Augenhöhle: Lagebeziehung · Frontal-, Sagittalschnitt
2.114 Topographische Beziehungen der Augenhöhle. [6]
2.115 Frontalschnitt durch den retrobulbären Bereich der Orbita der rechten Seite, Ansicht der vorderen Schnittfläche. [23]
2.116 Sagittalschnitt durch den mittleren Bereich der rechten Orbita, Ansicht der lateralen Schnittfläche. [23]
V. ophthalmica superior M. obliquus superior und N. trochlearis
mediales Retinaculum
A. ophthalmica
N. opticus
M. rectus medialis
A. und V. centralis retinae
Spatium intervaginale
M. rectus inferior undRamus inferior desN. oculomotorius
Pericranium
Spatium episclerale = intervaginale
Sclera
Vagina bulbi = Tenon’sche Kapsel
M. rectus superior
M. levator palpebrae superioris
Corpus adiposum orbitae
N. opticus
M. obliquus inferior
Septum orbitale
M. rectus inferior mit Fascia muscularis
Periorbita
M. levator palpebrae superioris
Ramus superior des N. oculomotorius
N., V. und A. lacrimalis
Vagina externa
Vagina interna
N. abducens
laterales Retinaculum
Aa. ciliares posteriores breves
Periorbita
M. rectus superior
N. frontalis
Ligamentum suspensorium bulbi = Lockwood’sches Band
N. nasociliaris
I II
IIIVI
IV
V
M. rectus lateralis und
Ausschnitt aus einem Frontalschnitt durch den Schädel im Bereich der Crista galli, Ansicht der hinteren Schnittfläche, rechte Seite.
Ä Entzündungen und Tumoren der Augenhöhle können in die Nachbarregionen (und z. T. vice versa) durchbrechen: I vordere Schädelgrube, II Stirnhöhle, III Siebbeinzellen, IV Nasenhöhle, V Kieferhöhle, VI Schläfengrube.
I Im Hinblick auf die Lokalisation von Tumoren sowie auf die Wahl des chirurgischen Zugangs wird die Orbita nach unterschiedlichen Gesichtpunkten gegliedert: 1. bulbärer und retrobulbärer Abschnitt; 2. zentraler = intrakonaler (von den kegelförmig angeord-neten geraden Augenmuskeln begrenzter) Teil peripherer = extrakonaler Teil; 3. Gliederung in Etagenobere Etage zwischen Orbitadach sowie Mm. levator palpe-brae superioris und rectus superior; Inhalt: N. frontalis, N. trochlearis, N. lacrimalis, A. supraorbitalis, A. supratrochlearis, A. und V. lacrimalis, V. ophthalmica superior;mittlere Etage Raum zwischen den geraden Augenmuskeln = intrakonaler Teil; Inhalt: N. oculomotorius, N. nasociliaris, N. abducens, N. zygo-maticus, Ganglion ciliare, A. ophthalmica, V. ophthal-mica superior, Aa. ciliares posteriores breves und longae;untere Etage zwischen Mm. rectus inferior und obliquus inferior sowie Orbitaboden; Inhalt: N. infraorbitalis, A. infraorbitalis, V. ophthalmica inferior.
Ä Bei der Orbitabodenfraktur kann Orbitainhalt in die Kieferhöhle vordringen (sog. Orbitahernie). Infolge Einklemmung der Mm. rectus inferior und obliquus inferior ist die Bulbusbeweglichkeit eingeschränkt (Doppelbilder, Blickparese nach oben, Enoph-thalmus). Bei Beteiligung des N. infraorbitalis treten Sensi-bilitätsstörungen im Bereich des Oberkiefers auf (A Abb. 2.47, 2.53).
87 2Augenhöhle: Topographie · MRT
Auge und Augenhöhle
Rechte Seite: Darstellung der Strukturen im oberen extrakonalen Anteil. Linke Seite: Freilegung der innerhalb des Muskelkegels (intrakonaler Anteil) liegenden Strukturen.
Transversalschnitt in T1-Technik nach intravenöser Kontrastmittelgabe, Schichtdicke 3 mm.
Ramusmedialis
N. supratrochlearis
V. ophthalmica superior
Glandula lacrimalis
A. ethmoidalis posterior
N. frontalis
A. ophthalmica
N. opticus
M. obliquus superior und N. trochlearis
A. und N. ethmoi-dalis anterior
A. und N. lacrimalis
M. levator palpebrae superioris
Ramus lateralis
N. supraorbitalis
A. supraorbitalis
Radix sensoria
M. rectus lateralis und N. abducens
N. nasociliaris
Ramus inferior
Ramus superior
Radix para-sympathica
= oculomotoria
Nn. ciliares breves
Aa. ciliares posteriores
breves
Ganglion ciliare
Nn. ciliares longi
N. infratrochlearis
Mm. levator palpebrae superioris
und rectus superior
N. oculomotorius
Cellulae ethmoidales
Corpus vitreum
M. rectus medialis
Corpus adiposum orbitae
N. opticus
A. carotis interna
M. rectus lateralis
Choroidea und Retina
Sclera
2.118 Magnetresonanztomographie des Kopfes. [28]
2.117 Topographie der Orbita, Ansicht von oben. [8]
Ä Chronische Entzündungen oder Tumoren im Bereich der Orbita-spitze (Orbitaspitzensyndrom) können zu einer kompletten oder inkompletten Ophthalmoplegie führen.
88
1
2
3
4
5
6
7
A
Augapfel2.119 Augapfel (Bulbus oculi), halbschematische Darstellung, Ansicht von links-seitlich. [70]
2.120 Sonographische Untersuchung des Auges im B-Scan, Axialschnitt rechts: Skizze. [29]
N. opticus
Linsenschatten
Cornea
Lamina episcleralis = Tenon’sche Kapsel
Spatium episclerale = subtenon’scher Raum
Sclera, Choroidea und Retina
M. rectus superior
M. levator palpebrae superioris
Corpus vitreum
Lens
Schallschatten des N. opticus
M. rectus superior
Membrana vitrea
Limbus sclerae
Cornea
Lens
Iris
Camera anterior
Fibrae zonulares
Corpus ciliare undM. ciliaris
Ora serrata
Camera posterior
Angulus iridocornealis = Kammerwinkel
Sclera
V. und A. episcleralis
Vv. vorticosae
Choroidea = Uvea
Pars pigmentosa
Pars nervosa
Macula lutea
Fovea centralis
Vagina externaVagina interna und Spatia intervaginalia
N. opticus
A. und V. centralis retinae
Papilla nervi optici
Aa. ciliares posteriores breves
Excavatio disci
Vasa sanguinea retinae
M. rectus inferior
Pars optica retinae
Schichtweise Darstellung von Retina, Choroidea und Sclera im oberen Bereich, Mediansagittal-schnitt durch den vorderen Augenabschnitt.
Ä Eine Ablösung der Netzhaut (Ablatio = Amotio retinae) entsteht zwischen retinalem Pigmentepithel (RPE) und neurosensorischer Retina.
Ä Sonographische Untersuchungen des Bulbus werden durchge-führt, wenn keine Funduskopie möglich ist, z. B. bei Trübungen der optischen Medien (Hornhauttrübung, Katarakt, Glaskörper-hämorrhagie).
89 2Augapfel
Auge und Augenhöhle
2.121 Horizontalschnitt durch den Bulbus oculi. [13]
2.122 Rechtes Auge, optischer Schnitt durch die Cornea, Spaltlampenmikroskopie. [27]
2.123 Ziliarkörper und Linse, Ansicht von hinten. [6]
vordere Flächeder Cornea
hintere Flächeder Cornea
Ora serrata
Sclera
Processus ciliares
Corona ciliaris= Pars plicata desCorpus ciliare
Orbiculus ciliaris= Pars plana desCorpus ciliare
Lens= Facies posterior
Cornea
vordere Augenkammer = Camera anterior
Iris
hintere Augenkammer = Camera posterior
Pars ciliaris der Retina
hintere Linsenkapsel
Membrana vitrea= vordere Glaskörper-grenzmembran
Choroidea = Uvea
Sclera
Corpus vitreum
Fovea centralis
Membrana vitrea= hintere Glaskörper-grenzmembran
N. opticus
Excavatio disci= Papilla nervi optici
Canalis hyaloideus= Cloquet’scher Kanal
Pars optica der Retina
Ora serrata
Corpus ciliare
Zonula ciliaris
Limbus sclerae und corneae
Tunica conjunctiva bulbi
vordere Linsenkapsel
Ä Glaskörpereinblutungen bei diabetischer Veränderung der Netzhautgefäße gehen mit Visusminderung einher.
Ä Die Spaltlampenmikroskopie ist ein Verfahren zur Beurtei-lung der Strukturen des vorderen Augenabschnittes. Abge-bildet ist ein rechtes Auge mit Fokussierung der optischen Schnittebene durch die Cornea.
Ä Die Linsentrübung des alten Menschen (Grauer Altersstar, Cataracta senilis) ist die häu-figste Augenerkrankung.
90
1
2
3
4
5
6
7
A
Augapfel: Blutversorgung2.124a,b Blutgefäße des Auges. [30]
a Bulbus oculi; b Horizontalschnitt durch den Bulbus oculi (Teilansicht).
a Ansicht von links-seitlich
b
Vagina interna Corpus ciliare
Iris
Vagina externa
A. und V. centralis retinae
ScleraA. ciliaris anterior
M. rectus medialis
V. ciliaris anterior
V. conjunctivalis
A. episceralis
V. vorticosa
V. episcleralis
A. ciliaris posterior longa
A. ciliaris posterior brevisChoroidea= Uvea
Circulus arteriosusiridis minor
Retina
Sinus venosus sclerae = Schlemm’scher Kanal
Circulus arteriosus iridis major
Cornea
Pars intraocularis des N. opticus
Aa. und Vv. ciliares
Circulus arteriosus iridis minor
Circulus arteriosus iridis major
A. ciliaris anterior
Vv. vorticosae
Aa. ciliares posteriores breves
Lamina cribrosa
A. ciliaris posterior longa
Ä Die Zentralvenenthrombose (Thrombose der V. centralis retinae) ist eine häufige retinale Gefäßerkrankung, die mit starker Visusminderung einhergeht.
91 2Augenhintergrund, Gefäße der Retina
Auge und Augenhöhle
2.125a–c Augenhintergrund und Gefäße der Retina. [a 13; b,c 27]
a Schematische Darstellung, rechtes Auge; b Nativaufnahme, rechtes Auge; c Fluoreszenzangiographie eines rechten Auges in arterio-venöser Phase.
a
b
c
Discus = Papilla nervi opticiFoveola
Macula lutea
Fovea centralis
Excavatio disci
Arteriola und Venula temporalis retinae superior
Arteriola und Venulamacularis media
Arteriola und Venula temporalis retinae inferior
Arteriola und Venula macularis inferior
Arteriola und Venula nasalis retinae inferior
Arteriola und Venula macularis superior
Arteriola und Venula retinae superior
Ä Bei der Augenhintergrund-spiegelung (Funduskopie) werden Papille (Randschärfe, Farbe und Papillenniveau), retinale Gefäße, Macula und die periphere Netzhaut auf pathologische Veränderun-gen untersucht. Die Fluoreszenzangiographie dient der Diagnostik retinaler oder choroidaler Gefäßer-krankungen oder -anomalien. Die Makuladegeneration ist die häufigste Erblindungsur-sache in der westlichen Welt.