gv. 6-7
erovnuli, literaturuli da sazogadoebriv-politikuri gazeTierovnuli, literaturuli da sazogadoebriv-politikuri gazeTi fasi 1 lari#5-6 (41-42) ivnisi _ ivlisi 2010 weli
ck
`RmerTo,`RmerTo,
samSoblo micocxle,samSoblo micocxle,
mZinarecmZinarec
amas vduduneb!~amas vduduneb!~
baRaTer arabuli
xevsureTs mimravle,
RmerTo, xevsurebi
(savedrebeli)
mam-papaT wes-adaTis erTgulad Semsrulebni,
xevsureTs mimravle, RmerTo, xevsurebi. . .
aragvelebiviT rom iyvnen guladebi
da mamuls icavdnen kvlavac gulanTebiT. . .
lesavdnen frangulebs da farebs feravdnen,
tanze ki icvamdnen kvlav jaWvis perangebs. . .
rom maTi sabrZolo xafi da yiJina
mtersa da orguls kvlav scemdes SiSis zars. . .
mTa-bars avedrebdnen samyaros gamCens
da RmerTebs swiravdnen jixvebs da arCvebs. . .
jvar-salocavebis wes-rigis Semsrulebni,
xevsureTs mimravle, RmerTo, xevsurebi. . .
mawmavleb-daTvislebi, gveleTleb-aHovlebi,
mTebiviT laRebi da mTebiviT axovnebi. . .
Cirdilel-liqokelni, gudanel-xaxmatelni,
TviT uflis ymani da ymani jvar-xatebis . . .
gvar-tomad fxovelni da Zirad qarTvelni,
piriqiTelni da piraqaTelni. . .
arRunis, asais, aragvis pirelni,
sabrZolo laSqarSi yovelTvis pirvelni . . .
ardotleb-andaqlebi, atableb-juTelebi,
romlebic samSoblos Rameebs uTeneben . . .
STamomavlebi gmiri winaprebis,
mamulis gulisTvis sikvdilTan wilnayrebi. . .
bloeleb-bisovlebi, Ruleleb-Wielebi,
momxdurze kvlavac risxvad rom ielveben . . .
mucoel-Satilelni, arxotel-roSkelni, _
Tovlian mwvervalebiT da cixe-koSkebiT. . .
Tavis mTas iqiTiT da Tavis gorSeRmiT,
jvar-kvrivSi Senaxuli sabrZolo droSebiT. . .
miuwvdom mTa-gorebiT, gauval tye-veliT,
utexad rom idgnen kvlav miRmaHevelni. . .
winaparT saflavebiT da SvilTa akvnebiT,
arc visze metni da arc visze naklebni. . .
axalgazrdebiT da xanSi SesulebiT,
xevsureTs mimravle, RmerTo, xevsurebi. . .
qeds ar moidreks kavkasia, ermolov!..
kavkasiis mze _ saqarTvelokavkasiis mze _ saqarTvelo
osuri agresiis detalebi: realuri Tu gamogonili safrTxe yazbegSi
roSka-arxotis roSka-arxotis gzis mSenebloba _ gzis mSenebloba _ mojadoebuli wremojadoebuli wre
monatreba _goderZi Coxeli
gv. 2
gv. 5gv. 5
gv. 3gv. 3
gv. 4
e T n o s e b i d a e T n o p o l i t i k a
2`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
saqarTvelos parlamentSi, pirveli re-
spublikis darbazSi, parlamentis ucxoeTSi
mcxovreb TanamemamuleTa komitetisa da
kavkasiel xalxTan urTierTobis jgu-
fis sxdomaze, romelsac eswrebodnen
amave komitetis Tavmjdomare nugzar
wiklauri, saqarTvelos parlamentis
spikeri rusudan kervaliSvili,
komitetis Tavmjdomaris TanaSemwe laSa
gvasalia, parlamentis deputatebi,
komitetis Tavmjdomareebi, parlamentari
giorgi kandelaki, koba xabazi,
mecnierTa jgufi kavkasiologebi beJan
xorava, merab Cuxua, mixeil
qurdiani, gia gvazava, Tamar
ujuxu, Cerqezi mwerlis qaliSvili ana
loxvickaia, daviT berikaSvili,
meqa xangoSvili, Tsu humanitaruli
fakultetis studenti aleqsandre
kvaxaZe, ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis
politologiis fakultetis studentebi.
kavkasiis xalxTa Tanamegobrobis jgufi.
profesorebma beJan xoravam da merab
Cuxuam warmoadgines ara mxolod qarTveli
da kavkasieli, aramed ucxoeli da TviT
rusi mecnierebisa da eqspertebis masale-
bze dayrdnobiT Seqmnili daskvnebi, sadac
bolo ori saukunis ganmavlobaSi ruseTis
saxelmwifos mier ganxorcielebuli samxe-
dro eqspediciebisa da eTnikuri wmendis
sazareli magaliTebi da statistika war-
moadgines.
`faqtebi metyvelebs, rom am movlenebs
aseulobiT aTasi adamianis sicocxle See-
wira. ra kvalifikacia miecema, amas dro
da bevri msjeloba sWirdeba,~ ganacxada
daskvnebis mosmenis Semdeg parlamentis
wevrma giorgi kandelakma.
rogorc sxdomaze aRiniSna, komiteti
daelodeba sxva mecnierTa daskvnebis gamo-
qveynebasac, romelTa detalurad ganxil-
vis Semdeg am movlenebTan dakavSirebiT
SesaZlebeli iqneba konkretuli daskvnebis
gakeTeba. isini aseve mimarTavdnen parla-
mentis adamianis uflebaTa dacvisa da
samoqalaqo integraciis, aseve iuridiul
sakiTxTa komitetebsac, rom es sakiTxi
maTac ganixilon, raTa iuridiuli kvali-
fikaciis sakiTxi dadges.
es diskusia gagrZeldeba da mniS-
vnelovania, rom ar iyos lokaluri, ar
Semoifarglos mxolod saqarTveloTi da
gaxdes masStaburi, mas unda mieces saer-
TaSoriso xasiaTi. amis winapiroba ukve
arsebobs da uaxloes TveebSi Crdilokav-
kasiuri sakiTxi iqneba ufro aqtualurio
mTel msoflioSi. diskusiebi kvlav ga-
grZeldeba, ganacxada ucxoeTSi mcxovreb
TanamemamuleTa komitetis Tavmjdomarem
nugzar wiklaurma.
gvesaubrebian diskusiis monawileni:
beJan xorava:
_ saqarTvelos momavali, misi Zliereba
mniSvnelovanwilad damokidebulia Crdilo
kavkasiis xalxis erovnulobis, TviTmyo-
fadobis SenarCunebasTan da piriqiT...… amisi
naTeli magaliTia istoria.
Crdilo kavkasiis xalxs, romlebic
saqarTvelosTan, qarTvel xalxTan erTian-
obaSi xedaven TviTmyofadobis SenarCunebasa
da progresuli ganviTarebis winapirobas,
Cveni mxardaWera da Tanadgoma sWirdeba.
mecxramete saukunis dasawyisSi ru-
seTma kavkasiaSi Cerqezebis, anu adiReebis,
romelTa eTnografiul jgufebSi laba-
zebi da ubixebi Sedian, SeimuSava maTi
ganadgurebis gegma.
rusTa samxedro eqspediciebis Ziri-
Tadi mizani wlebis ganmavlobaSi mTielTa
aulebis ganadgureba iyo, maTi purisa da
Tivis maragis ganadgureba, msxvilfexa da
wvrilfexa saqonlis gataceba, da am gziT
xalxis SimSiliT amoxocva.
1804 w. _ Janaelebis aulebis ga-
nadgureba.
1809 w. _ naTxvajebis 40-mde auli
ganadgurda.
1809 w. _ atamanma bursakmabursakma 5 dRis
ganmavlobaSi 18 auli gaanadgura.
1822 w. Tebervali. _ generalma vlas-vlas-
ovmaovma SafsuReTSi 17 didi auli da 119
xutori gadawva. 700-mde suli msxvilfexa
saqoneli da 400-mde cxvari gaitaca, gaa-
nadgura purisa da Tivis maragi.
1852 w. _ kontr-admiralma l. ser-l. ser-
ebriakovmaebriakovma mxolod erTi laSqrobisas
SafsuRebisa da naTxvajebis 44 auli
gaanadgura.
nikoloz I-is
(1825-1855) direqtiva
graf i. piskeviCisadmi (1829):
`daamTavreT ra amrigad erTi didebuli
saqme, Tqven mogeliT meore, Cemi azriT,
iseTive didebuli, xolo pirdapiri sarge-
blis TvalsazrisiT ufro mniSvnelovani _
mTiel xalxTa sruli damorCileba an maTi
ganadgureba.~
`Усмирение навсегда горских народов или истремление непокорных~
p. pestelis ̀ ruskaia pravda~.
mTielTa ganadgurebis a.
veliaminoviseuli gegma
(1833 w. maisi):
`adgilobrivi mosaxleoba mTlianad
damokidebulia mosavalze. amitom saWiroa
yovel Semodgomaze yanebis ganadgureba, amis
Sedegad, xuTi wlis ganmavlobaSi isini
SimSiliT amowydebian.
sasursaTo blokada. _ mTielebis da-
morCilebamde maTTan vaWrobisa da marilis
miyidvis akrZalva.
1860 w. bariatinskis gegma.
mTielebis gamodevna xdeboda mTebidan
Savi zRvisken. maT mier stavropolis gu-
berniis stepebSi Casaxlebaze uaris Tqmis
SemTxvevaSi, isini TurqeTSi unda gadae-
saxlebinaT, xolo maT miwa-wyalze rusebi
CaesaxlebinaT.
ultimatumi:ultimatumi: gadasaxlebuliyvnen yu-
banispira vakeze, an TurqeTSi wasuliyvnen.
gadasaxlebis simZime.
gadasaxlebagadasaxleba _ oficialuri monacemebiT
470 aTasi TurqeTSi, 90 aTase yubanze.
amis Sedegad, mTlianad gadasaxldnen
ubixebi da jiqebi, mag. baR-isbaR-is Temidan
27 kaci darCa kavkasiaSi. aRar arseboben
naTxvajebi da sxv.
aq laparakia ara marto genocidze,
aramed mTlianad erebis ganadgurebaze.
amrigad, istoriis arqividan gaqrnen
CrdiloeT kavkasiis sxvadasxva erovnebaTa
eTnografiuli jgufebi.
magaliTad, inguSur-osuringuSur-osur konfliqts
mosaxleobis mesamedi _ 300 aTasamde ada-
miani Seewira.
ruseT-CeCneTis omisruseT-CeCneTis omis dros ki xalxTa
masobrivi mkvlelobis da xocva-Jletis
politika ganxorcielda, kvlav grZeldeba
rusebis mier erovnuli da eTnikuri
niSniT CeCnebisa da inguSebis, igive vain-
axebis mimarT genocidi, erTad dawva da
ganadgureba, 16-jer moxda maTi gadasaxleba
da deportacia.
Crdilo dasavleT kavkasiis avtoq-
tonuri mosaxleoba, sakuTari saxelwodeba
adiRe, aRmosavlur da evropul wyaroebSi
mravalricxovani adiReebis saerTo saxel-
wodebad ixmareboda. CerqezebiT dasaxle-
buli miwa-wylis aRsaniSnavad damkvidrda
istoriul-geografiuli termini: Cerqezi
da CerqezeTi. es adgili vrcel terito-
rias moicavda.
adiReuri ena iberiul-kavkasiur enaTa
ojaxis afxazur-adiReur jgufs ekuTvnis.
Cerqezebi (adiReebi) eTnografiul jgufe-
bad iyofodnen: abaZexebi, beslenelebi,
bJeduRebi, Janaelebi, egeruyvebi, mamxeRebi,
naTxvajebi, Temirgoelebi, xatukaelebi,
SafsuRebi, yabardoelebi.
am jgufebidan zogierTebi istoriis
arqividan gaqrnen, magaliTad, jarebi,
ubixebi, naTxvajebi, abazebi da sxva.
mixeil qurdiani:
_ saqarTvelos saxelmwifo politi-
kaSi mniSvnelovania Crdilo kavkasiis qvey-
nebis axalgazrdobis dakavSireba samxreT
kavkasiasTan. saWiroa daeuflon kavkasio-
logias, CaerTon politikur kavSirebSi.
Cveni qveyana _ saqarTvelo erTaderTia
iberiul-kavkasiuri enaTmecnierebis Seswav-
lisaTvis, kavkasiel xalxTa urTierTobi-
saTvis da mWidro politikuri kavSirebi-
saTvis, aseve Cvens naTesav kavkasielebTan
mWidro megobruli urTierTobebi.
kavkasiis sakiTxebze ramdenjerme
gaimarTa diskusia. erTianobiTa da erTobiT,
kavkasiaSi Cven SevZlebT Tavisuflebisa da
mSvidobis ganmtkicebas.
meqa xangoSvilmameqa xangoSvilma mokle da Zalze
STambeWdavi sityva warmoTqva CeCnebisa
da qarTvelebis saocar siyvarulze,
Tanadgomaze, megobrobasa da naTesaobaze.
man saubari daasrula CeCneTis umamacesi
prezidentis joxar dudaevis sity-
vebiT: `Cven ar gavtydebiT, ar vitirebT,
ar daviviwyebT!...~
aleqsandre kvaxaZe Tsu humani-
taruli fakultetis studenti:
minda vTqva, rom Crdilo kavkasiaSi xdeba
rogorc eris fizikuri ganadgureba, aseve
maTi enebis ganadgureba da aRgva. amas social
lingvistikis enaze calmxrivi bilingvizmicalmxrivi bilingvizmi
ewodeba, maTTan, arcerT respublikaSi ar
xdeba saqmis warmoeba adgilobriv enaze,
xolo masmediis eTeri 75-dan 100 procen-
tamde warmoebs rusul enaze. skolebSi
mSobliuri enis gakveTilebi gaxda ara
savaldebulo, aramed arCeviTi sagnebi da
amis fonze Tbilisi rCeba erTaderT kun-Tbilisi rCeba erTaderT kun-
Zulad, sadac kavkasiuri enebi iswavleba Zulad, sadac kavkasiuri enebi iswavleba
enaTmecnierebis institutsa da Tbilisis enaTmecnierebis institutsa da Tbilisis
ivane javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo ivane javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo
universitetSi. kompleqsurad mxolod universitetSi. kompleqsurad mxolod
saqarTvelos dedaqalaq _ TbilisSi.saqarTvelos dedaqalaq _ TbilisSi.
diskusiis monawileebma gamoTqves sur-
vili, rom 21 maisi gamocxaddes kavkasieli 21 maisi gamocxaddes kavkasieli
xalxis, erTianobisa da solidarobis dRed xalxis, erTianobisa da solidarobis dRed
da yovelwliurad es TariRi sazeimod da yovelwliurad es TariRi sazeimod
aRiniSnos.aRiniSnos. iTqva isic, rom kargi iqneboda
afxazeTis xelisuflebis CarTva momaval
diskusiaSi.
iza jaWvaZeiza jaWvaZe
kavkasiis mze _ saqarTvelo!..ucxoeTSi mcxovreb TanamemamuleebTan urTierTobis komitetSi, kavkasiel xalxTa ucxoeTSi mcxovreb TanamemamuleebTan urTierTobis komitetSi, kavkasiel xalxTa
genocidTan dakavSirebiT mecnierTa da eqspertTa daskvnis ganxilva moewyo.genocidTan dakavSirebiT mecnierTa da eqspertTa daskvnis ganxilva moewyo.
bolo xans sul ufro aqtiurad ismis sakiTxi CrdiloeT kavkasieli xalxis bolo xans sul ufro aqtiurad ismis sakiTxi CrdiloeT kavkasieli xalxis
genocidze. es Tema ufro da ufro aqtualuri gaxda. ufro meti kontaqtebi myardeba genocidze. es Tema ufro da ufro aqtualuri gaxda. ufro meti kontaqtebi myardeba
Tavisuflebis moyvare kavkasiel xalxTan _ mecnierebTan, mosaxleobasTan. didma Tavisuflebis moyvare kavkasiel xalxTan _ mecnierebTan, mosaxleobasTan. didma
tragediebma erTmaneTs ufro metad dagvakavSira.tragediebma erTmaneTs ufro metad dagvakavSira.
am dReebSi saqarTvelos folkloris saqarTvelos folkloris
saxelmwifo centris sagamofeno darbazSi saxelmwifo centris sagamofeno darbazSi
_ `galerea~_ `galerea~ _ gaixsna fotogamofena _
`gadavarCinoT xevsuruli saxli.~
xevsureTi eTnografiulad saqarTve-
los erT-erTi yvelaze Tvalwarmtaci
da gamorCeuli kuTxea. mkacrma garemo
pirobebma, Taviseburma mZime yofam, bar-
Tan siSorem, Crdilo da samxreT kavka-
sias Soris sazRvarma, mezobel
tomebTan gamudmebulma brZolam da
Tavdacvam, warmoSva Seudarebeli
xevsuruli folklori
_ unikaluri xevsuruli
zepirsityviereba, romel-
Sic aisaxa ca da miwa,
qveskneli, da zeskneli, aseTi miwieri yofa
da kosmiuri xilvebi, xevsuruli saxli, aseTi
azrovnebis samyaros xevsuruli aRqmis anarekli
da Sedegia: sami skneliT (sami sarTuliT),
saaqaoTi da saiqioTi, xemxvivaniT, mziseTiT
da SaveTiT.
gasuli saukunis 50-ian wlebSi xevsurTa
masobrivad barSi Camosaxlebam, TiTqmis da-
cala es unikaluri kuTxe da safrTxe Seuqmna
xevsurul fenomens da mis erT-erT uZlieres
gamovlenas _ xevsurul saxls. xevsuruli
saxli mTliani xuroTmoZRvruli kompleqsia –
galavniT, cixeqaviT da sakuTriv saxliT. xevsu-
ruli saxlis gasaocari nimuSi, zviadaurTa
cixe-koSki, _ qavze mikruli mtris gamxmari
marjveniT, _ ardotSi gasuli saukunis 30-
ian wlebis miwuruls CaiSala da Caingra.
mas Semdeg TiTqmis saukune gavida. ramdeni
xevsuruli saxli Seiwira daundobelma
drom da uyuradReboba-gulgrilobam.
gamofenaze warmodgenili xevsuruli
saxlebis umetesoba dangrevis piras aris
misuli. gamofenis organizatorebma damTva-
lierebels gaacnes gegma, rogor unda
gadarCes xevsuruli saxli, moxdes resta-
vracia da qarTul kulturas SeunarCundes
is ganZi da fenomeni, romelsac msoflioSi
analogi ar moepoveba. xevsureTi, restavr-
irebuli xevsuruli saxliT, turistebisa-
Tvis erTiorad saintereso da mimzidveli
iqneba, rac xels Seuwyobs adgilobrivi
mosaxleobis damagrebas da SenarCunebas.
gamofenaze warmodgenili iyo sx-
vadasxva fotoxelovanTa mier droTa gan-
mavlobaSi gadaRebuli xevsureTis TiTqmis
yvela soflis xedebi, peizaJebi, am kuTxis
adamianebisaTvis damaxasiaTebeli talavari
da abjar-iaraRSi gamowyobili tipaJebi,
maTi yofa-cxovrebis amsaxveli unikaluri
fotoebi.
gamofenis momzadebaSi didi wvlili
miuZRvis cisana…marindaSvils da
manana daviTaSvils.
RonisZiebis organizatorebi arian
eTnokulturaTa saerTaSoriso centri eTnokulturaTa saerTaSoriso centri
`merkinali,~`merkinali,~ batonebi daviT WeliZe,
da ivane wiklauri (jurxaT ivane) (jurxaT ivane),
qalbatoni inga gabaSvili, saqarTve-
los folkloris saxelmwifo centris
xelmZRvaneli giorgi uSikiSvili.
leila arabulileila arabuli
`gadavarCinoT xevsuruli saxli~
d r o i s l a b i r i n T i
3`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
gazeTi `kavkasia~ miesalmeba moZme da
mamac inguSebs, CeCnebs, daRestnelebs, Cer-
qezebs, yabardo-balyarelebs da saerTod
kavkasielebs, romelTa miwa-wyali rusma
okupantebma terorizmisa da uTanasworobis
brZolis arenad aqcies.
`qedi moidrike, kavkasiav, ermolovi
modis!~ _ werda genialuri poeti mixe-
il lermontovi, magram cdeboda.
mravalerovani da mravalferadi kavkasia,
gamorCeuli enaTa siuxviTa da eTnologiuri
TviTmyofadobiT, romelic msoflios caze
yvelaze kaSkaSa xomlia, mrbevel moZalades
qeds arasdros mouxris. dRes kolonizaciis
politikis gatareba Tavadve mouRebs bolos
mis xelqmnels da es mTeli sigrZe-siganiT
unda gaiTviTcnobieron imperiuli tipis
saxelmwifoebma.
amJamadac omia kavkasiis STamomavalTa
istoriul miwa-wyalze. SeniRbuli barbaro-
suli omi. Cvili bavSvebic dampyrobelTa
samizned qceulan.
Tundac beslanis tragedia gavixsenoT...…
ruseTi tyuilubralod irjeba, roca
fataluri Zala Cvensken isvris provokaciis
ankess _ egeb mas vinme ugunuri wamoegoso.
qarTvel ers XIX saukunis kavkasiis omis
uneblie sisxlic sinanulis grZnobas
hgvris, romelic istoriuli bedis ironiiT
miesxura missave xelebs.
kavkasia SeiZleba dayofili iyos poli-
tikurad, magram erTiani-istoriuli sve-bed-
iTa da warmomavlobiT, yovelma mokvdavTa-
ganma, upirvelesad pativi, mezobels unda
miagos. yvela tragedia, romelic Sens mezob-
lad TamaSdeba, Senc gexeba is globaluri
problemebi, romlebic gardauvalobiT Tavs
iCenen naomar qveyanaSi, Seni problemac aris,
vinaidan, pirdapir Tu iribad, Senc Segexeba.
Cven kargad viciT ras niSnavs areuli qveynis
mezobloba. es mkafiod gamomJRavnda vainaxi
xalxis deportaciisas, roca muxTal bedTan
Seurigebelma qistebma tyes misces Tavi.
TavzexelaRebuli yaCaRi ki, yvelas kargad
moexseneba, saSiSia saxelmwifosTvisac da
yvela rigiTi mSvidobiani mosaxlisaTvisac.
yvelam kargad viciT, ra roli iTamaSa
saqarTvelom mezobeli CeCeni xalxis Tan-
adgomaSi, arcerTma musulmanurma qveyanam ar
Seifara maTi ltolvilebi. es Tanadgoma ki
saqarTvelos Zvirad daujda…
istoriuli faqtebiT cnobilia, ra
jojoxeTuri risxva iwvnies vainaxuri
warmomavlobis xalxma. SeuZlebelia erSi
yvela teroristi iyos _ amis dajereba
anbanuri WeSmaritebis uaryofa da uke-
Turebis msaxureba iqneboda. terorizmi
sayovelTaod dasagmobia da misi fesvebi
samaradJamod amosaZirkvi. damoukideblo-
bisaTvis mebrZoli xalxis teroristebad
monaTvla ki didi danaSaulia.…terorizmTan
brZolis momizezebiT damoukideblobisTvis
mebrZol xalxs genocidi ar unda mouwyo
da ar unda aRgavo pirisagan miwisa.
ruseT-CeCneTis Temas rom Tavi dav-
aneboT, bolo wlebis ganmavlobaSi daSvebu-
li masStaburi da sabediswero SecdomebiT
bevri ram iswavla Cvenma xalxma.
Tanamedrove amerikeli filosofosi
fridrix fon heiki wignSi: `Tavisu-
flebis konstituciebi~, afrTxilebs Tavis
qveyanas, rom rodesac amerikis SeerTe-
buli Statebi Tavs axvevs patara qveynebs
amerikul demokratias, rogorc saukeTeso
saxelmwifo ideologias, amiT damoukide-
blobis gzaze Semdgar xalxs fesvebSive
uxSobs erovnul TviTmyofadobas.
didma qveynebmac da patarebmac kargad
ician, rom Tanamedrove msoflios poli-
tikuri integraciis da usafrxoebisaTvis
swrafvas, isev imperiuli buneba-xasiaTi
aqvs, rom Tanamedrove msoflio jer kidev
Sors aris sakacobrio keTilSobili ide-
alebisagan.
bevrs gviyvars ruseTi, dosto-
evskis da tolstois, lermonto-
vis da boris pasternakis, marina
cvetaevasa da bela axmadulinas
ruseTi, rusi xalxis ruseTi da ara ermo-ermo-
lovis da totlebenisa.lovis da totlebenisa.
qedmaRlurad iyureba ruseTis duma
da prezidenti, gvabralebda rom Cveni
xelisufleba da qveyana ver akontrolebda
situacias Cvensave teritoriaze _ pankisis
xeobaSi, ver akontrolebda narkotikebis
miCqmalul saqmeebsa da am dros TviTon
ver akontroleben sakuTari qveynis TviT-
mfrinavebs saqarTvelos sahaero sivrceebSi
rom iWrebian da bombebs ayrian Satilis
midamoebs (dalis) kodoris xeobas, axmeta-
TianeTis mTebs, TuSeTis da cxinvalis
regionis qarTul mosaxleobas. xuTmil-
ioniani bedkruli saqarTvelosTvis erTi
kacis sikvdilic ki didi danaklisia… da
amasTan, es aris Tavdasxma da darbeva Cveni
ganumeorebeli bunebisa, darbeva kacobriobis
kuTvnili unikaluri cnobierebis matare-
beli qveynisa da xalxisa.
ruseTma Satilis mxares rom sazRvari
gadmoswia da wagvarTva Svidi kilometri
sigrZis teritoria, im farTobze erTi ad-
gilis dedis salocavic mohyva da iqaurTa
saarsebo saTib-saZovrebic.
gana fsiqologiuri terori da SantaJi
naklebi danaSaulia? aseve saqarTvelos
guli amoglija ruseTma da dalis xeoba
ubrZolvelad miisakuTra. aseve, rusTa
urdoebma saqarTvelos guli amoglija ,
roca Sida qarTli, anu cxinvalis regioni
mTlianad moswyvita deda saqarTvelos,
mamuliSvilebi, jariskacebi da mosaxleoba
amowyvita.
qveyana icvleba, magram rogorc sCans
politika da generlebi arasdros icv-
lebian...
didmpyrobeluri Jini ki yvela epoqaSi
navardobs... CvenTan Tu... ucxoeTSi.
ufro SeniRbuli da barbarosuli
terotizmiT iyo Cafiqrebuli afxazeTis
dabombva afxazTa (igive qarTvelebis)
gamoqomagebis niRbiTa da spekulaciiT.
dalis, anu kodoris xeobis mitacebiT _
svanebis samSoblosa da adgil samyofelis
walekviT!..
karga xania kavkasia xsnas iTxovs. igi isjeba martooden kanonieri uflebis karga xania kavkasia xsnas iTxovs. igi isjeba martooden kanonieri uflebis
_ damoukideblobis moTxovnisaTvis, rac uxsovari droidan uflis mier aqvs _ damoukideblobis moTxovnisaTvis, rac uxsovari droidan uflis mier aqvs
miniWebuli yvela ers da kavkasiis regions, romelic dResdReobiT yvela miniWebuli yvela ers da kavkasiis regions, romelic dResdReobiT yvela
TvalsazrisiT moqceulia did saxelmwifoTa yuradRebis centrSi da ruseTisagan TvalsazrisiT moqceulia did saxelmwifoTa yuradRebis centrSi da ruseTisagan
provocirebuli eTnokonfliqtebisa da imperiuli agresiis arenad qceula.provocirebuli eTnokonfliqtebisa da imperiuli agresiis arenad qceula.
am baxkanalias ara da ar daesva wertili. daufaravad unda iTqvas, rom Tavad am baxkanalias ara da ar daesva wertili. daufaravad unda iTqvas, rom Tavad
kavkasiis xalxebsac aRar SeswevT Zala, winaparTa gamocdileba moiSvelion da kavkasiis xalxebsac aRar SeswevT Zala, winaparTa gamocdileba moiSvelion da
keTilmezoblur sawyisebze dayrdnobiT Tavi gaarTvan saerTo-kavkasiur problemebs. keTilmezoblur sawyisebze dayrdnobiT Tavi gaarTvan saerTo-kavkasiur problemebs.
am fonze Znelia damaimedebeli laparaki mis bundovan momavalze, magram far-xmals am fonze Znelia damaimedebeli laparaki mis bundovan momavalze, magram far-xmals
brZolis velze mxolod gauwvrTneli da mxdali dayris. unda gamoinaxos gadarCenis brZolis velze mxolod gauwvrTneli da mxdali dayris. unda gamoinaxos gadarCenis
gza...gza...
qeds ar moidreks kavkasia, ermolov!..
is qveyana, romelmac samasi aTasi
qarTveli ahyara sakuTari miwawylidan da
mravali aTasi CaJlita afxazeTSi, cxinvalis
regionidan dRes msoflios teroristul
Zalebs ebrZvis msoflio antiteroristul
koaliciasTan erTad, sakuTar teritoriaze
ki situacias ver ̀ akontrolebs~, radganac
mSvenivrad uwyis, rasac sCadis, sxvadasxva
qveynebs Seaxsenebda, viTomda saqarTvelo da
sakuTriv pankisis xeoba iyo teroristebis
sawyisi bude…_ TiTqosda aqedan imarTeboda
ruseTsa Tu sxva qveynebSi yvela teroris-
tuli aqti da am `uZlieres zesaxelmwi-
fos~ sakuTar miwaze ver aulagmavs saku-
Tari teroristuli aqtebi, qarTvelTaTvis
dakveTili mkvlelobebi.
ara da ara, rac ar unda ibrZolo,
gaJlito, daipyro patara qveynebi da ada-
mianebi, qeds ar moidreks kavkasia, qeds ar moidreks kavkasia,
ermolov!ermolov!
P. S. ocdameerTe saukune didi poli-
tikuri pasuxismgeblobis saukune unda
iyos!.. da Cveni qveynis saprezidento misiac,
yvelaze metad am mizandasaxulobiT unda
warmarTuliyo. sad aris prezidentis da
mTavrobis politikuri pasuxismgebloba,
miTxariT!..
am didi sakacobrio misiis aRsrulebaSi
ki saqarTvelosa da msoflios sxva qveynebis
urTierTobis simbolod, bombebis Camoyrisa
da ZaliT Tavsmoxveuli kosmopolitizmis
nacvlad, aucilebelia darialis kar-
ibWesTan da ara marto iq, saqarTvelos
sazRvris yvela SemosasvlelTan aRimarTos
sasazRvro TaRi warweriT: frTxilad, aq
msoflio civilizaciis nakrZalia!
frTxilad, Tqven mobrZandebiT RvTism-
Soblis wilxvedr qveyanaSi, qarTvelTa
wminda miwaze!..
iza storeliiza storeli
aqauri qalbatonebi ZiriTadad xel-
saqmes misdeven. bevri maTgani sakuTari
ulamazesi namuSevrebis realizaciiT aRe-
buli TanxiT inaxavs ojaxs.
mSromeli da niWieri qalbatonebis
arsebobis Sesaxeb xmam saqarTvelos qalTa saqarTvelos qalTa
sabWomdecsabWomdec miaRwia. maTac ar daayovnes da
sul cota xnis win sabWos Tavmjdomaris
moadgile qeTevan gabruaSvili,
wevrebi, iza jaWvaZe, marine Te-
qTumaniZe, bela durgliSvili,
saqarTveloSi mcxovreb qarTvel-azerbai-
janel qalTa kavSiris Tavjdomaris moad-
gile nora gasanova, saqarTveloSi
mcxovreb os qalTa saerTaSoriso asoci-
aciis prezidenti izolda tigieva da
xelovnebaTmcodne nana axvlediani,
maT stumrad ewvivnen lambaloSi. am niWier
qalTa TviTSemoqmedebis nimuSebi lambalos
sajaro skolis saaqto darbazSi gamoifina.
Tvalsa da guls uxaroda bunebrivi masa-
lebis (endro, wengo, TavSava, Trimlis xis
qerqi) gamoyenebiT SeRebili ZafebiT mo-
qsovili sparsulornamentebiani xaliCebis
naxva. stumrebi gaocdnen `ferTa Sexamebis
keTili jadoqrebis~ mier moqsovili noxe-
biT, xaliCebiT, jejimebiT; sxvadasxvanairi
ornamentebiani windebiT, yaisnaRiT naqsove-
biT, naqargebiT, azerbaijaneli moswavle
gogonebis naxatebiT. erT qalbatons SoTa
rusTavelis erTi strofi azerbaijanul
enaze oqromkerdiT amouqargavs.
aqauri xalxuri SemoqmedebiTi nimuSe-
bis avtorebs miesalmnen: saqarTvelos
qalTa sabWos sagarejos raionuli organ-
izaciis xelmZRvaneli da RonisZiebis Ta-
osani Tamar saginaSvili, lambalos
sajaro skolis direqtori aRabali
xeirxabarovi, amave skolis qarTuli
enisa da literaturis maswavlebeli,
poeti, ori poeturi krebulis avtori
nino nanuaSvili, sagarejos saxalxo
Teatris msaxiobi naTela diRmelaS-
vili, romelmac sakuTari leqsi waukiTxa
azerbaijanel qalbatonebs, poetebi: iza
jaWvaZe, marina TeqTumaniZe, Jurnalisti
bela durgliSvili, qalTa saerTaSoriso
asociaciis prezidenti izolda tigieva,
saqarTvelos azerbaijanel qalTa kavSiris
Tavmjdomaris moadgile nora gasanova.
dedaqalaqidan Camosul stumrebs qarTul
enaze dawerili sakuTari leqsebi waukiTxa
mecxreklaselma inTika huseinovma.
azerbaijaneli erovnebis qalbatonebs
TviTSemoqmedebis ulamazesi nimuSebis Se-
qmnisTvis sigelebi gadasces saqarTvelos
qalTa sabWos Tavmjdomaris moadgilem
qeTevan gabruaSvilma da raionuli organ-
izaciis xelmZRvanelma Tamar saginaSvilma.
qalTa sabWos mxridan gamoCenili didi
yuradRebisTvis stumrebs madloba gadaux-
ades `oqrosxelianma~ pedagogebma: sara
ojaxverdievma, Samala guli-
gazovma, zoxra xeirxabarovam,
nazile duliamalievam, saqina
nasibovam, afina edigarovam, ba-
dira nasibovam, diasaxlisebma:
lala axmedovam, samaia dun-
iamalievam, amina mamedovam .
gamofenaSi monawileobam gansakuTrebulad
gaaxara moswavleebi: laman axmedova,
Salala ibragimova, fadila
axmedova, elza Sabanova, aiser
jililova...…isini zeTovani saRebave-
biT, akvareliT, guaSiT muSaoben.
saqarTvelos qalTa sabWom didi
survili gamoxata, raTa iTanamSromlos
azerbaijanel qalbatonebTan, gaiziaros
maTi Wiri da lxini, daexmaros probleme-
bis mogvarebaSi. swored amitom daafuZna
raionuli organizaciis qalTa sabWos raionuli organizaciis qalTa sabWos
filialifiliali, romlis xelmZRvanelad erTx-
mad airCies lambalos sajaro skolis
azerbaijanuli enisa da lit-
eraturis maswavlebeli elmira
axundova.
leila leila
arCemaSviliarCemaSvili
stumrad lambaloSisagarejos raionis daqvemdebarebaSi azerbaijanelebiT kompaqturad dasaxlebuli sagarejos raionis daqvemdebarebaSi azerbaijanelebiT kompaqturad dasaxlebuli
xuTi didi sofelia: lambalo, iormuRanlo, duzagrama, kazlari da Tulari. aq xuTi didi sofelia: lambalo, iormuRanlo, duzagrama, kazlari da Tulari. aq
mcxovreblebi mSvidi, wynari, ukonfliqto da Sromismoyvare adamianebi arian. mcxovreblebi mSvidi, wynari, ukonfliqto da Sromismoyvare adamianebi arian.
saukuneebis ganmavlobaSi maTgan wyena aravis axsovs, uyvarT RvTivkurTxeuli saukuneebis ganmavlobaSi maTgan wyena aravis axsovs, uyvarT RvTivkurTxeuli
Cveni miwa, kavkasieli xalxi, swavloben saxelmwifo enas da qarTvelebTan Cveni miwa, kavkasieli xalxi, swavloben saxelmwifo enas da qarTvelebTan
keTilmezobluri urTierToba aqvT.keTilmezobluri urTierToba aqvT.
s a m x e d r o s t r a t e g i a
4`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
sagulisxmoa, rom jer kidev mefe
farnavazi, darialis kldekaris meS-
veobiT durZukeTis (CaCneTi da inguSeTi)
samTavroebs ukavSirdeboda. leonti
mrovelis cnobiT, Zv. w. II saukuneSi,
mirvan mesamem, saqarTvelos mTian-
eTidan gandevna durZukni da `Seabna karni
qviTkiriTa da uwoda saxelad daruban.~
(`qarTlis cxovreba~, I, Tb, 1955, gv. 28)
Tumca istoria osTa tomebis Sesaxeb, am Tumca istoria osTa tomebis Sesaxeb, am
epoqebSi arafers ambobs.epoqebSi arafers ambobs. osebi, TviTsaxel-
wodeba (`iron~, `digoron,~) CrdiloeT CrdiloeT
kavkasiis iranulenovan toms warmoadgenskavkasiis iranulenovan toms warmoadgens,
romelTa Sesaxeb pirvelad leonti mrove-
li mogviTxrobs. juanSeris cnobiT,
vaxtang gorgasalma `daimorCila
ovsni, yivCaRni, da Seqmna karni ovseTi-
sai~. gorgasals jer kidev I saukuniT
daTariRebul cixis zonaSi, darialSi,
axali simagreebi (`godolni maRalni~)
auSenebia da simagreebis mcvelad adgilo-
brivi mTielni, moxeveebi dauyenebia. aqedan
moyolebuli yvela istoriul epoqaSi
moxeveebi sazRvris mcvelebad moixsenie-
bian. saqarTvelos CrdiloeT, (darialis)
sazRvars daviT aRmaSenebeli
kavkasiis qveynebTan kavSirisTvis udides
strategiul mniSvnelobas aniWebda. mefes
aq kumaniad, igive darialis cixed wode-
buli cixis mopirdapire mxares damatebiT
kidev erTi cixe augia, romelsac dResac
daviTis cixesdaviTis cixes eZaxian. es ori cixe, (kumania
marcxnidan, xolo daviTis cixe marjvni-
dan) ketavdnen darialis xeobas da amdenad
igi Seuvali xdeboda mtrisagan.
dariali yazbegisa da Trusos xeobis
CaTvliT dResdReisobiT, osebs sadao
msjelobis sagnad gauxdiaT da Tavisi
teritoriis nawilad Tvlian. vaxuSti
bagrationis cnobiT, momTabare osebi
saqarTveloSi meTeqvsmete saukunidan didi
da patara liaxvisa da qsnis saTaveebSi
TandaTan kompaqturad saxldebian. am pe-
riods ukavSirdeba maTi dasaxleba Trusos
xeobaSi (yazbegis raioni).
yazbegis raioniyazbegis raioni, igive xevi, sofel sofel
mnadanmnadan iwyeboda. am soflis zeviT iyo vi-
wro gasasvleli xeoba, e. w. kasaras kari,e. w. kasaras kari,
saidanac osuri soflebi iwyeboda. osebi
nelnela moiwevdnen barSi kasaras karidan
da Trusos xeobaSi saxldebodnen. maT
faqtobrivad xeobis okupacia moaxerxes.
Sevardeni, oqroyana, adoSevardeni, oqroyana, ado, es im qarTuli
soflebis nawilia, romelsac Crdiloeli
mezobeli osebi da maTi axladSeqmnili axladSeqmnili
arasamTavrobo organizacia `dariali~ arasamTavrobo organizacia `dariali~
gvedavebagvedaveba. sagulisxmoa, rom sofel adoSi,
igive saxelwodebiT cnobil ados mind-
orze, totlebenitotlebeni Tavisi jariT erekle erekle
meoresmeores Sexvedria, rasac TviT rusuli
wyaroebic adastureben.
istoriulad cnobili faqtia isic,
rom vladikavkazivladikavkazi rusebma rogorc cixe-
simagre 1774 wels, georgevskis traqtat-1774 wels, georgevskis traqtat-
Tan dakavSirebiT daarsesTan dakavSirebiT daarses, manamade iq
iyo qisturi sofeli zaurizauri, saidanac
mogvianebiT warmosdga sityva ZaugiZaugi, es
iyo patara rusuli dasaxleba, samxedro
garnizoni, sadac osebma Camosaxleba,
traqtatis Semdeg daiwyes. rusebi maT
`ardaboncebs~`ardaboncebs~ eZaxodnen, rac CamoTreuls
niSnavs. adgilobriv inguSebsa da osebsadgilobriv inguSebsa da osebs
Soris sistematiuri dava teritoriis
gamo, xSirad sisxliani dapirispirebiT
mTavrdeboda. inguSebi osebs, vladikavka-
zSi Tergis marcxena sanapiros dRemde
uSedegod edavebian. inguS istorikosTa
cnobiT, gasul saukuneSi, gadasaxlebidan
dabrunebul inguSebs moxeveebma daubrunes
TavianTi istoriuli samosaxlo _ jariax-jariax-
is xeobais xeoba, xevsurebma asas xeobaasas xeoba, xolo tar-
skois mxareSi, sadac osebi cxovrobdnen
da romelic teritoriulad duSeTis
raionis tolia, inguSebi im mizezis gamo
ver axerxeben dabrunebas, rom osebs mxars
ruseTi uWers. igive bedi ewia, warsulSi
saqarTvelos iurisdiqciaSi myof soflebs
_ zemo da qvemo larss, Cmiszemo da qvemo larss, Cmis da balTasbalTas.
iv. javaxiSvilisiv. javaxiSvilis redaqciiT gamo-
sul, 1783 wliT daTariRebul rukebze
_ balTa, igive xeTaZebalTa, igive xeTaZe, saqarTvelos
teritoriul sazRvrebSia moqceuli.
vaxuSti bagrationisvaxuSti bagrationis Semdeg, meTvramete
saukunis meore naxevarSi, saqarTvelos
CrdiloeT sazRvrad moixsenieba sofeli
CmiCmi, xolo sofeli balTa,balTa, oseTis teri-
toriis sazRvrebSi moeqca. amave periods
miekuTvneba osi mogzauris dRiuri: `gavi-
areT sazRvari, romel ars CiCmi~. isto-
riuli bedukuRmarTobis gamo mogvianebiT
sofel balTis bedi ewia CiCmis da zemo sofel balTis bedi ewia CiCmis da zemo
da qvemo larss. saqarTvelos sazRvarma da qvemo larss. saqarTvelos sazRvarma
darialSi gadmoinacvla.darialSi gadmoinacvla.
eduard SevardnaZiseduard SevardnaZis mmarTvelo-
bis periodSi saqarTvelos ukidures
CrdiloeT sazRvars kidev erTxel daemu-
qra safrTxe _ osebma sazRvari darialis
xeobaSi gadmoanacvles. maSindelma sagareo
saqmeTa ministrma daxmareba sTxova is-
torikoss, profesor valerian iToniS-
vils, romelmac erT kviraSi daudo osebs
dasabuTebuli statia, Tavisi rukebiT.
amis niadagze sazRvari isev zemo larsis
teritoriaze gadaitanes.
samwuxaroa, rom kasaras karikasaras kari qarTuli
imJamindeli politikis uniaTobiT oseTis
teritoriis nawilia. aRar gvaxsovs, rom
dvaleTidvaleTi saqarTvelos teritoria iyo,
xolo kasaras kari _ oseTSi gasasvleli.xolo kasaras kari _ oseTSi gasasvleli.
vikmaroT qarTvelTa xeliT osebisa-vikmaroT qarTvelTa xeliT osebisa-
Tvis Cabarebuli da Cvengan Segnebulad Tvis Cabarebuli da Cvengan Segnebulad
daviwyebuli istoriuli dvaleTi da daviwyebuli istoriuli dvaleTi da
kasara, romelic, rogorc profesori v. kasara, romelic, rogorc profesori v.
iToniSvili gviambobs, iseTive gasasvleli iToniSvili gviambobs, iseTive gasasvleli
yofila oseTSi, rogorc darialis kari. yofila oseTSi, rogorc darialis kari.
gavixsenoT rokis gvirabic, antiqarTulma gavixsenoT rokis gvirabic, antiqarTulma
xelisuflebam qarTvel da os xalxs So-xelisuflebam qarTvel da os xalxs So-
ris ̀ megobrobis~ ganmtkicebis mizniT rom ris ̀ megobrobis~ ganmtkicebis mizniT rom
gaxvrita, rasac Cven Tvalwin istoriuli gaxvrita, rasac Cven Tvalwin istoriuli
Sida qarTlis osebisagan miTviseba mohyva.Sida qarTlis osebisagan miTviseba mohyva.
SesaZloa axlo momavalSi, daria-
lis xeobasac igive safrTxe daemuqros,
Tu gaviTvaliswinebT im faqts, rom
vladikavkazSi am TemasTan dakavSirebiT
warmatebul agitacias eweva axladSeqmnili
arasamTavrobo organizacia `dariali~.
maTi azriT, dadga dro, daibrunon yaz-
begis raioni da Trusos xeoba, romelic
warsulSi istoriuli oseTis kuTvnileba
yofila, rasac imiT adastureben, rom
raionis mosaxleobis nawili ruseTis mo-
qalaqea. mosaxleobis aseTi nabiji ki isev
saqarTvelos xelisuflebis uniaTobiT iyo
gamowveuli, vinaidan xelisuflebisgan mi-
tovebuli moxeveebi, siduxWiris gamo, ar-
sobis purs vladikavkazidan moipovebdnen,
rac CrdiloeT oseTTan teritoriuli
siaxloviT iyo ganpirobebuli.
komentaris gakeTebas ar vapireb, magram
sainteresoa yazbegis raionis amJamindeli
maJoritari deputatis roman marsag-
iSvilis ori erTmaneTis gamomricxavi
interviu darialis sazRvris gaxsnas-
Tan dakavSirebiT: `ara mgonia yazbegis
raionSi vinmem Seteva gabedos, an ratom
unda daiwyon? erTi-ori adamianis mier
gakeTebul provokacias aravin ahyveba,
am mimarTulebiT saSiSroebas me piradad
ver vxedav~ (gaz. `axali Taoba~; 2009
22 oqtomberi), xolo sainformacio
saagento `FactNevs~_isaTvis micemul
interviuSi igive acxadebs: `me Cemi arc
Tu usafuZvlo SiSi gamovTqvi darialis
sazRvris gaxsnasTan dakavSirebiT, mivmarTe
saqarTvelos prezidents, sakiTxi davay-
ene uSiSroebis sabWos sxdomazec, sadac
sabWos wevrebs movaxsene adgilobrivi
mosaxleobis danabarebi da maTi safuZv-
liani SiSi, romelic SeiZleba gzis gaxsnas
mohyves. gavaxsene okupirebuli samaCablo
da axalgori, igive SeiZleba datrialdes
yazbegis raionSi.~(?!)
`moZme oseTi~ ki dros uqmad ar kar-
gavs da msoflios gasagonad qadagebs, Tu
yazbegis raionsa da Trusos xeobaSi sauku-
neebis manZilze ruseTis moqalaqe osebi
cxovrobdnen, maSin teritoria rogoraao
saqarTvelosi. (?) am kiTxvebze dasabuTe-
buli pasuxebi qarTvel istorikosebs didi
xania momzadebuli aqvT, Tumca saqarTve-
los xelisufleba jerjerobiT dums...…
redaqciis minaweri:redaqciis minaweri:
mdinare Tergis marjvena mxares, sadac
qarTvlis dedis Zegli idga. is samwux-
arod dReisaTvis aRar arsebobs. rusebma
is xevSi gadaagdes
nona sujaSvilinona sujaSvili`kavkasiis~ spec. kor
osuri agresiis detalebirealuri Tu gamogonili safrTxe
yazbegSi
profesori, istorikosi v. iToniSvili mogviTxrobs: _ `saqarTvelos sazRvrebs profesori, istorikosi v. iToniSvili mogviTxrobs: _ `saqarTvelos sazRvrebs
Soris yvelaze ufro grZeli zoli gadis CrdiloeTis zonaSi, rac saqarTvelos Soris yvelaze ufro grZeli zoli gadis CrdiloeTis zonaSi, rac saqarTvelos
mijnavs mTeli Crdilo kavkasiisagan (daRestani, CeCneTi, inguSeTi, oseTi, yabardo-mijnavs mTeli Crdilo kavkasiisagan (daRestani, CeCneTi, inguSeTi, oseTi, yabardo-
balyareTi, yaraCai-CerqezeTi, (krasnodaris mxare).balyareTi, yaraCai-CerqezeTi, (krasnodaris mxare).
Crdilo kavkasiasTan saqarTvelos akavSirebs mravali gza-gadasasvleli, romelTa Crdilo kavkasiasTan saqarTvelos akavSirebs mravali gza-gadasasvleli, romelTa
Soris uZvelesi droidan dRemde mravalmxrivi mniSvnelobiT (politikuri, Soris uZvelesi droidan dRemde mravalmxrivi mniSvnelobiT (politikuri,
ekonomikuri, samxedro-strategiuli) gamoirCeoda darialis WiSkari da kasaras ekonomikuri, samxedro-strategiuli) gamoirCeoda darialis WiSkari da kasaras
kari. es ukanaskneli mdebareobs dvaleTis teritoriaze, romelic saqarTvelos kari. es ukanaskneli mdebareobs dvaleTis teritoriaze, romelic saqarTvelos
ekuTvnoda da istoriuli bedukuRmarTobis gamo misi udidesi nawili davkargeT ekuTvnoda da istoriuli bedukuRmarTobis gamo misi udidesi nawili davkargeT
da bolSevikebma Crdilo oseTis farglebSi moaqcies~. igive saSiSroebiT, amjerad, da bolSevikebma Crdilo oseTis farglebSi moaqcies~. igive saSiSroebiT, amjerad,
vladikavkazeli osebi yazbegis raions emuqrebian. maTi istorikosebis ganmartebiT, vladikavkazeli osebi yazbegis raions emuqrebian. maTi istorikosebis ganmartebiT,
yazbegi da Trusos xeoba, darialis xeobidan moyolebuli Turme istoriulad yazbegi da Trusos xeoba, darialis xeobidan moyolebuli Turme istoriulad
oseTia.(?!).oseTia.(?!).
tari el (T e n g iz )
CitaSvili axmetis raionis
sofel xalawanSi _ pan-
kisis xeobis moleqsee-
biT ganTqmul xeobaSi
daibada, sadac fSavlebTan erTad qistebic
saxloben. xalawani TiTqmis daclilia
fSavlebisgan. erT-erTi binadari am xeo-
bisa, gaxldaT Tengiz CitaSvili, romelic
amjerad Telavis raionis sofel leCurSi Telavis raionis sofel leCurSi
saxlobssaxlobs da misi meuRle qistis qalia.
hyavs Svilebi da SviliSvilebi. es saxel-
ganTqmuli mSromeli da stumarTmoyvare
vaJkaci mTels cxovrebas SromasTan erTad
leqsebis werasa da kafiaobaSi atarebs.
aRsaniSnavia isic, rom sofel leCurs
tradiciulad mravali moleqse _ mokafi-
ave hyavda. aqedan gardacvlilebi arian:
garsevan baliaSvili, vaJa we-
lauri, valiko welauri, mose
arCemaSvili, babale turaS-
vili-cixeliSvili, naTela
beroSvili-arCemaSvili, gogia
gamiaSvili da sxvebi.
amave raionis fSavlebiT dasaxlebuli
sofelia lafanyuri. gulisjavrs aqac
kafiaobiT iqarveben. amjerad gTavazobT
Tengiz CitaSvilis erT kafias.
fSaurad gadaZaxili lafanyurelebs
vileqsoT lafanyurlebo,
winaparn movigonoTa.
mTel sofel nu damexveviT,
davsxdeT, vileqsoT orolTa
erTurTs gavZaxnoT fSaurad,
yinC sityveb gavagonoTa
Cven mama-papaT wesebi,
momavlebs STavagonoTa.
yrolad nu davipasuxebT,
sityvebi, gavasworoTa.
uvargisni da borotni,
davtanjoT, davaRonoTa.
xalawnis mkvidri Svili var,
CitaSvilebis gvarisa,
keTili xalxis moyvare,
ocdaaTis wlis xanisa.
meloti, Seuxedavi,
mlocavi mTis da barisa.
cnobil `botais~ Zmiswuli,
susti maRali tanisa.
minda viubnoT, vileqsoT,
guliT momxre var amisa.
aravis ar gemuqrebiT,
arc Tavs vayvedri arvisa.
miyvars fSauri kafia,
gamTenebi var Ramisa.
arvis gegonosT, vpoetob,
purs vis vaWmevde amiTa.
karga ganwyobil kupletebs,
zed Cavakvdebi, lamisa.
C v e n i m o l e q s e e b i
gagrZeleba me-5 gverdze
Ria werili saqarTvelos prezidents
5`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
kavkasionis qedis gadaRma,
inguSeTis sazRvramde, 50 kilom-
etrzea gadaWimuli arxotis (asas)
xeoba _ saqarTvelos ukiduresi
Crdilo aRmosavleTi sazRvari,
100.000 heqtaramde farTobiT,
saukeTeso saTib-saZovrebiT, wi-
wvovani tyeebiT, nadir-frinveliT
mdidari, kalmaxiT savse mdinaree-
biT. am walkotSi dRes sami sofe-
lia _ WimRa, amRa, axieliWimRa, amRa, axieli dRes
4-5 ojaxis anabarad darCenili da
maTac Tvali barSi gadmosaxlebaze
uWiravT. danarCeni adgilebi na-
soflarebad aris qceuli. aq ori
saxli ukve inguSebma Seisyides...
saqarTvelos am ulamazes
xeobaSi, romelsac, samwuxarod,
Zalian cota Tu icnobs, darialis
xeobis da oseTis gavliT, ingu-
SeTidan samanqane gza arxotis xeo-
baSi ukve Sesulia. arxotis xeoba
dgas qarTuli mosaxleobisgan
daclis saSiSroebis winaSe. Tu ar
viRonebT rames, qveyana ueWvelad
dakargavs am uZveles, legendarul,
strategiul miwa-wyals.
amis Taobaze mravalgzis
dawerila Cemsa Tu sxvaTa werileb-
Si, magram is uwyebebi, romelTac
evalebodaT eqsprezidentisa da
saxelmwifo ministris, gzis mSene-
blobasTan dakavSirebul gankar-
gulebaTa Sesrulebaa, ratomRac
saqmisadmi uniaTo da ugulo da-
mokidebulebas avlendnen. uneblied
rCeba STabeWdileba, rom maT saer-
Tod ver gaiazres am sakiTxis poli-
tikuri da socialur-ekonomikuri,
da rac mTavaria erovnuli mniS-
vneloba, Torem sxvadasxva motiviT
am umniSvnelovanes saqmes ar dax-
larTavdnen.
am gzis sakiTxi saqarTvelos am gzis sakiTxi saqarTvelos
mecnierebaTa akademiis mTianeTis mecnierebaTa akademiis mTianeTis
problemaTa Semswavlelma komisiam problemaTa Semswavlelma komisiam
jer kidev 1993 wlis Semodgo-jer kidev 1993 wlis Semodgo-
maze daayena.maze daayena. maSin msjeloba imiT
dasrulda, rom gzaTa mSeneblobis
saministrom saqme 1994 wlis
gazafxulisaTvis gadado, magram
`daTqmulma gazafxulma~ roSka
_ arxotis gzis mSeneblobasTan
erTad `Cailuris wyali dalia~.
1995 wlis 22 dekembers
mcxeTa _ mTianeTis mxareSi
saxelmwifo rwmunebulis bar-
aTs, romelSic gzis mSeneblobis
aucilebloba iyo dasabuTebuli,
saqarTvelos maSindelma przi-
dentma saTanado rezolucia
daado. saqme TiTqos daiZra, magram
problema kvlav problemad darCa.
saxelmwifo ministris 1997
wlis 22 aprilis brZanebiT
Seiqmna roSk-a-arxotis gzis
mSeneblobis mizanSewonilobis
damdgeni samTavrobo komisia 18
kacis SemadgenlobiT, romelsac
Semdeg kidev ori wevri dae-
mata. komisias daskvna or TveSi
unda waredgina. batoni kaxa
arvelaZe, romelic am komisias
Tavmjdomareobda, saqmes energiu-
lad moekida, Sedga komisiis ori
sxdoma. saqarTvelos mecnierebaTa
akademiam, mTianeTis problemaTa
Semswavlel komisiasTan erTad,
sakuTari daskvna warudgina samTa-
vrobo komisias. Semdeg batoni
arvelaZe sxva samuSaoze gadavida
da… sxdomebic Sewyda, gzis mSene-
blobac `CaiZira~.
gavida sami Tve da wlebic,
riSka-arxotis gza da sasazRvro
zolSi Seqmnili krizisuli de-
mografiuli mdgomareoba aRaravis
axsovs...
movida axali 21-e saukunec21-e saukunec…
dro ki miipareba. mTebSic xan
zamTaria, xan zafxuli... ra ar
dagvatyda Tavs: Cveni samSoblos
kidev axali okupacia... kidev
axali devnilebi...…
xalxi ki, iqauri xevsurebi,
romelTac araerTxel mimarTes
Zvel Tu axal mTavrobas saku-
Tari gasaWiris da saqarTvelos
maradiuli saqmis mogvarebisa-
Tvis, iZulebulni xdebian barSi
gadmosaxldnen. gzis gayvanis
SemTxvevaSi ki barSi mcxovrebi
arxotelebic mzad arian mama-
papaTa keras miubrundnen.
erTi ram minda davamato:
roSka-arxotis gzas, sxvadasxva
TvalsazrisiT didi perspeq-
tivebi aqvs. mas didi sargeblo-
bis motana SeuZlia, rogorc
mxarisaTvis, aseve qveynisTvis. Tu
gza ar gaviyvaneT, am ulamazes
teritorias ueWvelad davkargavT,
xolo saqarTvelos saxelmwifo
sazRvari bunebrivad kavkasionis
ZiriTad qedze gaswordeba. Tu
amas vfiqrobT, maSin mTavrobam up-
irvelesad roSka _ arxotis gzis
mSeneblobas unda mohkidos xeli.
nuTu ase Znelia roSka _
arxotis 35 kilometriani gzis
gayvana?...
dReisaTvis strategiuli
da politikuri TvalsazrisiT
xevsureTSi, rogorc mosazRvre-
monapire mxareSi demografiuli
krizisi uaRresad garTulda da
roSka-arxotis gzis problemac
dRis wesrigSi ufro metad dadga.
aucilebelia uyuradRebod da
ugu lisyurod. darCenili arxo-
tis xeoba daukavSirdes saqarTve-
los samanqane gzas.
rac Seexeba roSkis hess,
romelic jer kidev 2004 wlis
Semodgomaze unda amuSavebuliyo,
dRemde ar muSaobs. vimeoreb, vimeoreb,
vidre gviani ar aris xoSka-arx-vidre gviani ar aris xoSka-arx-
otis gzisa da amave dros hesis otis gzisa da amave dros hesis
amuSavebis problemis mogvareba, amuSavebis problemis mogvareba,
saqarTvelos mTavrobis prior-saqarTvelos mTavrobis prior-
itetul saqmed unda iqces, Tu itetul saqmed unda iqces, Tu
gvinda rom damagrdes mosaxleoba gvinda rom damagrdes mosaxleoba
da SevinarCunoT xevsureTis da SevinarCunoT xevsureTis
es Tvalwarmtaci, daclili da es Tvalwarmtaci, daclili da
mosazRvre monapire teritoriebimosazRvre monapire teritoriebi.
iza jaWvaZeiza jaWvaZe
roSka _ arxotis gzis mSenebloba _ mojadoebuli wre
xevsureTi, mwvervali `firosmani~xevsureTi, mwvervali `firosmani~
babua aludauris fotobabua aludauris foto
maSina xvdeba Cem gulsa,
sunTqva mTisa da barisa.
mwyemsi var, cxvar-Toxlsa
vmwyemsav
gamTenebi var Ramisa.
Znelia icis mwyemsoba,
vinc ki momswrea amisa.
yvelasTan kargis mTesveli,
arcad atexa Sarisa.
matkbobs, malaRebs, maxarebs,
sikarge xalawanisa.
Cveni mSobeli, gamzrdeli,
kargi Svilebic hyavisa.
mandac xo gyvananT Cvenebi,
Cveni kuTxis da Walisa.
Zaan nu SamamiwyrebiT,
ara var cudis gvarisa.
jiSiT-jilagiT vamtkiceb,
gamkeTebi var amisa.
vadidoT salocavebi,
Cveni walkoti fSavisa.
rogor, lamazad gvicqeris,
rogor, lamazad hyvavisa
marTla Rirs sayureblada,
didi sitkbo aqv Tavisa.
nasaxlar-naboslarebi,
danatovari, Zmanisa.
qva-qvaze Semodebuli,
nawyobi _ winaparisa.
imaTi sulis saxsenad,
yvavilni mainc hyvavisa.
pasuxs moveli, fSavlebo,
molodini maqvs, sxva risa.
`nu SegaSinebsT ar gavnebsT,
mTidan yvirili barisa~.
tarieltariel
(Tengiz) CitaSvili (Tengiz) CitaSvili
pasuxi lafanyuridan
movida lafanyurSia,
SoriT kivili barisa.
pankisiT gamogzavnili,
gadmotanili qarisa.
aqiT me movrTe bubuni,
gadaxda miyvars valisa,
Senfera moleqseebi
aqac mravali gvyvavisa.
pasuxs ki martua giwer,
Svelas ara vTxov arvisa.
leqsebis miwer-mowera
wesia Cvenis fSavisa.
numc mogveSalos, fSavlobas
adaTi winaparisa.
Senma sityvebma Zmiswulo,
mec guli gamixalisa.
kargis mosmena maxarebs,
ar meameba avisa.
miyvaran fSavlis Svilebi,
yvela Zma mgonav Tavisa.
Tumc saqcieli ar momwon,
zogierT nabiWvarisa.
Cxubi, lanZRva da gineba.
sxvisTvis atexa Sarisa.
vTesoT yovelTivs sikeTe,
mudam momxre var amisa.
miyvars fSavlebis sofeli,
Tqveni wyal-Wala mTa-veli
aTas xuTas kacs mirCevnav,
erTi beCavi fSaveli.
sxva ginda ara vargodes,
ena aqv, erTi mtkaveli.
ena moqnili _ morCili,
sityva da azri brZenia.
miyvars fSauri leqsebi,
TviTonac damiweria.
amasobaSi Zmiswulo,
bevri gamixda mteria.
xo ici aravis maswon,
kaci simarTlis mTqmelia.
exla ki moxuciRa var,
Tma gamiTeTrda _ wveria.
samoc wels miukakune,
xelT joxi damiWeria.
jafam da avadmyofobam,
malev mamwyvita welia.
TavisTan mepatiJeba,
miqeil-gabrielia.
colic mamikvda, davqvrivdi,
exla meeqvse welia.
xvaravina gyavT netara,
qvrivi Cem Sesaferia.
gamaugzavne biZasa,
ro gadavxvio xelia.
mecxvareoba, Zmiswulo,
arari sawunelia.
magaT naparsi_nawveli,
suyvela gemrielia.
nametnav xorcis xinkali,
Sig ro WanWyarebs wvenia.
gverdze ro udga xelada,
anwlis arayiT svelia.
ro mahkmeW msuqan xinkalsa,
Tan Caisvelo yelia.
amiT vamTavreb, Zmiswulo,
mere vTqvaT danarCenia.
me xo mogwere pasuxi,
exla Senganac velia.
luka mTibelaSvililuka mTibelaSvili
me-4 gverdidan C v e n i m o l e q s e e b i
xalxuri poezia `mosagonari~
l e q s o ( v a l i k o )
CoxelaSvili erTi fSaveli kacia,
stumarisa da leqs-kafiis moyvare
ojaxSi dabadebuli, Tavadac poeziis
motrfiale da amasTan monadire. igi igi
fSavSi, duSeTis raionis sofel fSavSi, duSeTis raionis sofel
kuWeWaSikuWeWaSi daibada da leqs-kafiis
siyvarulic swored iqidan gamohyva.
gTavazobT mis ramdenime leqss.
leqsom Tqva
leqsom Tqva, netav vicode,
ra aris bedi oxeri,
ra muxanaTi yofila
tiali wuTisofeli.
damexvevian fiqrebi,
boRmis da dardis momgvreli,
bedic da ubedobaca
yofilan ganuyofeli,
marTali kacis mCagvreli,
veragi, daundobeli,
gvarad var CoxelaSvili,
papa ki myavda Coxeli.
maRaroskariT movedi,
gudamayridan momsvleli,
fSavia Cemi kuTxe da
kuWeWa Cemi sofeli.
simRera siyvarulze
oh, siyvarulo, es ra xar,
vfiqrob da vera vxvdebio,
amxela Zala ram mogca,
rom sul varT Seni ymebio,
adam da evas modgmidan
mTel dedamiwas swvdebio,
bevrs daumSvene sicocxle,
RvTisagan naboZebio.
bevrs gaumware cxovreba,
zogs gamoabi frTebio,
da gulissworis ZebnaSi
gadaatare mTebio.
mainc ki yvelas undixar
da yvelas enatrebio,
Tumca Cemi dro gavida,
me mainc maxsendebio.
raRa dros siyvarulia,
mxrebze damawva wlebio,
mec CamomaWknobs sibere
rogorc daaWkno sxvebio.
Zalianac rom ginatro,
CemTan ar dabrundebio,
magram Tu xorciT vberdebi,
suliT ar davberdebio,
Tumca ara var poeti,
mgosnad xom gamovdgebio,
Senze leqsebis weraSi
arasdros daviRlebio.
fSavSi Camowvnen nislebi
aragvze dawvnen nislebi,
gamarTes didi Rreoba,
garemos adevs rZisferi,
aRar sCans fSavis xeoba.
mzec ver ereva nisl-Rrubels,
iseTi sqeli nislia,
damZimdnen aragvis wyliTa
mxrebs ufro ganze iSlian.
niavi mainc daiZras,
garekos Savi Rrubeli,
ramden wyals itevs, tiali,
gaSterebuli vucqeri.
minda vuyuro fSavis xevs,
am saocrebas davxedo,
rad damxvdi ase pirquSi,
nislo, Rrubelo Tavxedo.
gauSviT, xalxma ixilos
es saocari mTa-bari,
bevrma stumarma ar icis,
rogoria da sad ari.
bolos xom mainc aiwevT,
male gagfantavsT mze-qari,
uceb gaqreba,
nislebo,
Tqveni qaTqaTa
zewari.
m o n a t r e b a
6`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
usazRvro tkivilad momivarda, Cemo
goderZi, Cemo dido megobaro, Seni
gardacvalebis ambavi. Sors viyavi, Seni
gacileba ukanasknel gzaze ver movaxerxe!
sul megona, daZlevdi tkivils da
gaimarjvebdi im ubedurebaze, romelic ase
uSeRavaTod Cagibudda sxeulSi. mZleTam-
Zle mTieli megone da beRurasaviT gul-
Cita gamodeq, sevdis kaco, casa da miwas Ca-
foTlili nislTa mesaidumlev. amaswinebze
SenTan misuls, tkivilianad miTxari: aba,
me ra janze mombrunebeli var, gudama-
yarSi saukunea fexi ar amidgamso! dedis
monatrebaze mesaubre cremlianad. _ sul
mgonia, maRaroskarTan melodeba SavebSi
Carumebuli da uCemobiT saxeCamyudroe-
bulio. imis saflavze yayaCoebis dargva
minda da neta rogor SeiZlebao!? saocari
iyo dedaCemi, yayaCoebis sadRegrZelos
ityoda xolme erTnaxadiT da gadahkravdao.
sul dardebis buRi dagtrialebda,
gjanRavda, grTimlavda da agrovebdi sevdas
kacTa. aba, vin Segedreboda magisTana gon-
sazrisad Znelmisawvdom saqmeTa keTebaSi.
Seni leqsebi, moTxrobebi, romanebi,
filmebi erTi didi tkivilia, TvalSeudgam
klded asvetebuli, ase rom dauRrublavs
mTeli sakaceTi...
amqveyniurma arvicraobam ver daiurva
Seni Tergkakaba da Tavankara suli da gafri-
nda... vici, sadac iqnebi, an TeTrgula mercx-
als Causaxldebodi, an gvritisgula yoCi-
vardas! mainc furisulasaviT sifrifanebdi
mudam-Jams mowyvetis momlodine, egre iyo
da mogwyvita kidec undobarma Jamma…
mTas mival, dardsa vagroveb, aragvSi
suli unda vabanao, mze mTaze davawvino da
mglebis xorumi unda gavmarToo... arwivebis
rials unda SevuTvalde da miminos iraos
SevufrTiandeo. arxotis nislSi mzera Cav-
fuTno da siyvaruls xevisbris zanzalakebi
avaJRrialoo... eg Seni micvalebis mermis aca-
maRlebulma ocnebam miTxra, mtredis siwmind-
eSi Casaxlebulma, ZilTaSoris mofrenilma.
menanebi, Zmisav, Seni wasvliT, mgonia,
samyaro daicala, cas lurjTvaleba sevdis
fTila moswyda da qvesknelSi CainTqa...
Sen vaJa-fSavelas da aleqsan-
dre yazbegis gagrZeleba iyav, xar-
iremiviT uRvTo Jamis marekebisgan mTidan
gamodevnili da barSi CarCenili, mudam
mTaze meocnebe da casTan axlos yofnas
danatrebuli, amitomac dawere ̀ caswavala~
da mermis Tavadac gaiqeci cisken.
menanebi...
Tumc, iqneb axla ufro bednierob
iq, sadRac, adamianTa mzeramiuwvdom sau-
floSi...
naTeli dagadges, Zvirfaso megobaro,
Cveno sevdis budeSuro, zeciurobiT am-
ovsebulo dido Semoqmedo!
ra maxsendeba, ici, Zmisav, Sen rom
miTxari, _ gudamayarSi, qvasamyaros goraze
erTi lamazi yvavilqala xarobs da imis
ganumeorebeli surneli unda gaynosvinoo.
_ egeTi raa-meTqi?
_ rogor Tu rao, eg mzeze Seyvarebul
mTvares unda mierTmia gulis sworisTvis,
magram is rom amodioda, mze Cadiodao.
bolos, daRlil mTvares wasTvlima Turme,
xelidan gauvarda, aq, CvenTan, gudamayarSi,
qvasamyaros goraze Camovarda, fesvebiT
miwas ganerTxa da gaixarao…
_ axla ki mivxvdi, ra yvavilic
yofila-meTqi, _ gagixarda!
ara, sul megona, devisZaleba iyavi
da Citisgula gamodeq, caswavalad iqec
da fri...
gzanaTeli, gzanaTeli, Zmisav!
laSa gvasalialaSa gvasalia
Cemi maradsevdiani Zmisa!
TvalsaCino mwerali da kinoreJisori
goderZi Coxeli gasuli saukunis
70-iani wlebidan iwyebs sakuTari filme-
bisaTvis scenarebis Seqmnas. mas 16 filmi
aqvs gadaRebuli. filmi: `adgilis deda~,
oberhauzenis festivalis `gran-pris~
mflobelia. aseve miRebuli aqvs monte-
karlos didi prizi `vercxlis nimfa~,
iaponiis saerTaSoriso kinofestivalis
mTavari prizi, qalaq xirosimaSi kaTo-
likuri eklesiis mier dawesebuli prizi,
marTlmadidebeli qveynebis saerTaSoriso
kinofestivalis prizi, ruseTis patriarqis
aleqsi II mier dawesebuli prizi da prizi
saukeTeso scenarisaTvis, pirveli qarTuli
kinofestivalis: `oqros arwivis~ Jiuris
specialuri prizi, anapis saerTaSoriso
kinofestival `kinoSokis~ granpri, prizi
saukeTeso reJisurisaTvis, damoukidebeli
saqarTvelos pirveli saxelmwifo premia
filmisTvis: `codvis Svilebi~, sikvdi-
lis Semdeg marTlmadideblu-
ri filmebis festivalis
`wminda andrias jvris~
specialuri prizi.
misi pirveli krebulia: `werili
naZvebs~. amas mohyva `bindisfer xeobaSi~,
`mgeli~, `mRvdlis codva,~ `Tevzis wer-
ilebi~, `Seminaxe dedao miwav~, `bedi
mdevari~, `balaxis cxovreba~, `suleTis
kidobani~, `me da me~. romani
`adamianTa sevda~. ̀ arCevnebi sasa-
flaoze~.
misi nawarmoebebi Targmnilia ru-
sul, ukrainul, bulgarul, itali-
ur, inglisur, germanul enebze.
goderZi Coxeli rogorc kin-
ematografiaSi, aseve mwerlobaSi
mogvevlina ganumeorebeli filme-
biT, moTxrobebiTa da leqsebiT.
gudamayarma, Tvalwarmtacma mTam
daanaTla udidesi suliereba da
niWiereba RvTis rCeul goderZi
Coxels da raoden dasanania, rom
am uspetakesma da uniWieresma
xelovanma bolomde ver amowura
Tavisi saTqmeli... Cveni samSoblos
bediTa da tkivilebiT savse ga-
dasaxlda sasufevelSi, magram rac
Tqva, maradiul mSvenebad da sam-
kaulad gahyveba dedasaqarTvelos
goderZi Coxelis Semoqmedeba.
laSa-giorgilaSa-giorgi
kraveiSvilikraveiSvili
saqarTvelosTvis!
gaitaneT da
SiSvel karCxaze CamohkideT
Cemi sxeuli,
Tu ar gamovdeq saqarTvelosTvis.
mere damwviT da
es sxeuli, ferflad qceuli
qars gaataneT saqarTvelosTvis.
gaitaneT da
SiSvel karCxaze CamohkideT
Cemi sxeuli
saqarTvelosTvis!
saqarTvelosTvis!goderZi CoxeligagrZeleba me-7 gverdze
m o n a t r e b a
7`kavkasia~ #5-6 (41-42) ivnisi - ivlisi 2010 weli
me-6 gverdidan goderZi Coxeliaqedan kargad Cans
saqarTvelo
amomitaneT,
rom movkvdebi,
sajixveze amomitaneT…aqedan kargad Cans saqarTvelo.
aq nisli didxans ar Cerdeba,
aq nisli qarSi iweweba.
amomitaneT...
aqedan guli amayad ixedeba
klded rom vidgebi,
dedaCemi aRar daberdeba,
amomitaneT...
aqedan guli amayad ixedeba;
klded rom vidgebi,
dedaCemi aRar daberdeba.
amomitaneT,
rom movkvdebi,
sajixveze amomitaneT,
aqedan kargad Cans saqarTvelo.
me ki davrCebi
me ki davrCebi qveyanas
Wrel-Wrula yvaviliviTa,
Tav-Tmaze Semosawnavad
nefionT gvirgviniviTa,
sikvdil-sicocxlis
Semkvrelad,
oqros saamo mZiviTa…davrCebi gasaxseneblad
lamazi sikvdiliviTa.
iaze Wreli pepela
dajda
dedi, Sen cremlze ia movida,
iaze Wreli pepela dajda,
dedi, am diliT mze amovida,
saxsovrad Seni saflavi damrCa.
dedi, dReidan oboli mqvia,
oblad vekuTvni qveyanas mzians
da veferebi patara ias,
romelzec Wreli pepela dajda.
me da sofeli
vWidaobT me da sofeli,
xan me var zemoT, xan isa,
me var goderZi Coxeli,
natexi kldisa, salisa.
vici, dammarxavs sofeli,
sxivs momfens mcxrlisa
mTvarisas,
mainc ar vitex Cem znesa,
suls mze minaTebs xvalisa.
axsna
torola midis wkrialiT,
rogor uxdeba zecas,
velze qris grili niavi,
SroSanebs welSi kecavs.
irgvliv mzis suni trialebs,
qvasac uxaris, xesac,
rogorc miyvardi aqamdis,
ise miyvarxar dResac!
naro, ekalo, xviaro
sulac ar minda Tqven SamxvdeT:
naro, ekalo, xviaro,
magram qveyana isea,
saiTac unda viaro,
ver agcdiT, Tqveni eklebi,
Sig gulSi meWrebiano;
mainc ar vkrTebi, bolomdis
Tqven jibrze unda viaro.
bebos!
zis Cemi bebo mzis gulze,
tars da fartenas marTavs,
daatrialebs TiTistars,
zed Tavis fiqrebs arTavs.
Tu rame ar moewona,
saqsov Cxirebze Zaxavs,
bebos ar moetyueba,
arCevs mtyuans da marTals…zis Cemi bebo mzis gulze,
Wrel wuTisofels arTavs.
aragvs
sad dagiCoqo, aragvo,
romel talRaze gemTxvio,
Tu muxlis CoqiT amogyve,
saTaves gadavexvio.
Seni napiris lodebi
minda, Caviwyo gulSia,
Tu saTavemde ver move,
dagxvdebi ananurSia,
Wrel Rilad dagekerebi
mag molivlive sulSia.
1995 wlis 10 noembers piriqiTa
xevsureTidan maspinZlis rCevis miuxeda-
vad, rom darCeniliyo SatilSi, fexiT
daadga gzas, am dros Tova da qariSxali
ukve dawyebuli iyo da amis miuxedavad
gza gaagrZela, mainc gadmolaxa daTvis
jvris uReltexili, mas Semdeg eZebdnen,
gazafxulze ki, yinulis dnoba rom daiwyo,
lods Caxutebuli ipoves sofel xaxmatis xaxmatis
siaxloves, mdinare aragvSiaragvSi.
misi tragikuli sikvdilidan erT Tve-
Si daibada mSvenieri vaJiSvili, romelsac
mamis saxeli zurabizurabi daarqves.
zurab jafariZis meuRlem, ukve
TvalsaCino poetma qeTevan doliZem
erTad mouyara Tavi zurabis moTxrobebs,
Canaxatebs da meuRlisadmi miZRvnil wer-
ilebs. Tormeti wlis ganmavlobaSi amaod
eloda kalkaze moqceuli misi leqsebis
gamomzeurebas da ai, wleuls dadga misTvis
sasixarulo Jami. Tbilisis meris gigi
ugulavas, meriis socialuri momsaxu-
rebisa da kulturis saqalaqo samsaxuris
ufrosis mamuka qacaravas, meriis
ganaTlebisa da kulturis ganyofilebis
ufrosis SoTa maRlakeliZis da
saqarTvelos mweralTa kavSiris Tavmj-
domaris mayvala gonaSvilis dax-
marebiT gamovida zurab jafariZis wigni: zurab jafariZis wigni:
`sulis anarekli~`sulis anarekli~.
es krebuli yoveli CvenTaganisa-
Tvis uZvirfasesia, radganac es marTlac
udrood daRupuli poetis sulis anarek-
lia.
axlaxans, Tbilisis moswavleTa sas-
axlis sarkeebian darbazSi gaimarTa zurab
jafariZis wignis prezentacia da misi xs-
ovnis saRamo, romelsac uZRvebodnen qal-
batoni mayvala gonaSvilimayvala gonaSvili, batoni revaz
miSvelaZe da Tavad zurab jafariZis
meuRle qeTevan doliZeqeTevan doliZe. saRamos uamravi
stumari ewvia da megobrebi amaRelvebeli
mogonebebiT gamovidnen.
zurab jafariZes gansakuTrebiT gu-
listkiviliT ixseniebda misi cxovrebis
didi moamage batoni zurab Ciqovani.
`amadac gviyvarxar,
amadac xar gamorCeuli,
iqeci sulad…
mzis sxivs mahyevi dedamiwaze
da mzisadac moxvedi!..~
gTavazobT zurab jafariZisa da qeTi
doliZisadmi miZRvnil goCa xaranau-
lis leqsebs.
laSa-giorgi laSa-giorgi
kraveiSvili.kraveiSvili.
zura jafariZes
sxvisi mkvdarisxvisi mkvdari
CaZinebuli egonaToCaZinebuli egonaTo
Sen ver iqnebi CemTvis sxvisi
da verca mkvdari.
Sen xar poeti _ dedamiwis
dari da qnari!
Sen ver iqnebi verc Cavlili,
verc gadavlili.
ra icis kacma, raa cru da
raa namdvili!
vidre aqa varT, ver viqnebiT
cremlis SemSrobi,
Tumca, ramdeni mkvdaric ginda
cocxlobs Cven Soris!
rac Seexeba zura, Zmao! SiSsa da
dardebs,
sikvdilis SiSi sakuTari CrdiliviT
damdevs!
yanac minaxavs eSmakisgan momkil-
mimkili,
Cemis, ra giTxra. meSinia sxvisi
sikvdili!
me vicnob sikvdils, is CemSia,
is me var Tavad.
vin mogvereva Tu sicocxliT
ar gavxdiT avad!
me vicnob sikvdils,
vazad vzrdi da Rvinod vaZveleb…mere, dro mova
da Cems gazrdas is gaagrZelebs!!!
poetTa saZmo
vuZRvni zuras, qeTis
poetTa saZmo moicavs
warsuls!
moicavs
awmyos!
momavals-erTad!
moicavs silas eSmakisTvis gawnuls,
moicavs gammas aTasgvar ferTa!
poetTa saZmo moicavs tkivils,
saubedurod moicavs Ralats,
moicavs mamlis samive yivils,
da mefisagan naboZeb xalaTs!
poetTa saZmo moicavs qviTkirs,
xSirad qviTkiris Signidan CaSlas,
poeti erTxel RvTaebrivs ityvis,
Tu siyvarulis sxivi ar CaSra!
poetTa saZmo megobrobs drosTan,
da viT mosisxle amarcxebs iqve.
poets zogierTs naTeli mosavs,
zogierTebi dayrilan pirqve!!!
poetTa saZmo samyaros mohgavs,
uTvalav feriT, zRaprulad marTliT,
wyvdiadebidan sinaTle mohyavT,
viT qajeTisgan daxsnili madli!
poetTa saZmos ukvdeba Zmebi!
xSirad ubralo SemTxveviT TarsiT…maT moaqvT purad Sekruli Znebi,
da moaqvT dvrita arsobis arsis!!!
poetTa saZmos ukvdebaT Zmebi…uSrebaT sisxli… ewvebaT Zvlebi…mere iwyeba zvavebis wyebiT
wyaldidobebi da miwis Zvrebi!
darCenilebi rCebian warsuls,
coli, Svilebi sakmevlis suniT,
da ca romelic izrdeba
wam-wuTs,
bednieria aseTi
suliT!!!
amadac gviyvarxar! . .poeti zurab jafariZe 1965 wels 7 ianvars raWis ulamazes sofelSi sxvavSi poeti zurab jafariZe 1965 wels 7 ianvars raWis ulamazes sofelSi sxvavSi
daibada. sicocxleSi erTi poeturi krebulis _ `Tovlis roialis~ gamocema daibada. sicocxleSi erTi poeturi krebulis _ `Tovlis roialis~ gamocema
moaswro. muSaobda laSa TabukaSvilis JurnalSi `XX saukune~, gazeTebSi `mamuli~, moaswro. muSaobda laSa TabukaSvilis JurnalSi `XX saukune~, gazeTebSi `mamuli~,
`madli~, `jorjian Taimsi~, `anonsi~. hqonda gamomcemloba `amarantebi~. iyo poeturi `madli~, `jorjian Taimsi~, `anonsi~. hqonda gamomcemloba `amarantebi~. iyo poeturi
ordenis `marad axali qnaris~ wevri.ordenis `marad axali qnaris~ wevri.
dedas
Rame nazad monanave cacxvze wveba,
mTvaris Suqi uxmod midis zarTan.
soflis gzaze aRaravin melodeba…dedaCemis sasaflaos garda.
iq wevs Cemi gayinuli siyvaruli
da warsuli acremldeba dardad.
saficari awi arvin meyoleba,
dedaCemis sasaflaos garda…Rame nazad monanave cacxvze wveba,
mTvaris Suqi uxmod midis zarTan.
soflis gzaze aRaravin melodeba…dedaCemis sasaflaos garda.
giorgi (givi) wiqaraZe
1939 wels Telavis raionis
sofel fSavelSi saxelovan ojax-
Si daibada. aqve daamTavra saSu-
alo skola da iyo gamorCeuli
moswavle. ambobdnen: maswavle-
blebs eSinodaT misgan das-
muli kiTxvebis mosmenao, radgan
ymawvilobidanve mravalmxrivad
moazrovne gaxldaT. skolaSi
swavlis periodSi sul wignebTan
iyo Camjdari, misTvis umTavresi
saqme swavla iyo.
givi wiqaraZem skola oqros
medalze daamTavra da imave
wels Cairicxa sasoflo sameur-
neo institutSi meqanizaciis
fakultetze manqanebis Zravebis
ganxriT. is saswavlebelSic sibe-
jiTiT da gonierebiT gamoirCeoda.
studentebisgan gamoirCeoda go-
nierebiTa da wesierebiT. saswav-
leblis damTavrebis Semdeg, ori
weli `selxozteqnikaSi~ imuSava.
imave specialobaze aspiranturaSi
Caabara. aspiranturis damTavrebis
Semdeg muSaobda amave institutis
laboratoriaSi, sadac qmnidnen
da cdidnen manqanebis Zravebs.
amis paralelurad institutSi
studentebs leqciebsac ukiTx-
avda. SemdgomSi igi saqarTvelos
mecnierebaTa akademiis kvleviT
institutSia manqanaTa meqanikis
ganxriT, romlis direqtoric
iyo cnobili qarTveli mecnieri,
akademikosi rafiel dvali.
givi wiqaraZem TbilisSi 40
weli dahyo. bevri saavtoro
naSromis Tanaavtori gaxldaT.
SekveTebi hqondaT saavtomobilo
qarxnebidan. xarkovsa Tu sxva
qalaqebSi dadioda samecniero
konferenciebze. Tumca misi xa-
siaTidan gamomdinare samecniero
xarisxi ar daucavs. mas mizanmi-
marTuleba ar axasiaTebda.
mamis gardacvalebam givis
cxovreba sruliad Secvala. ar
miatova mama-papuri saxl-kari
da miuxedavad imisa, rom Zalian
uyvarda Tavisi saqme, profesia
da samegobro, datova Tbilisi
da daubrunda mSobliur fSavels,
romelic Zalian uyvarda. aseve
mama-papeuli kera, ulamazesi
storis xeoba. man, soflis saqmec
Cinebulad icoda. Tanasoflelebi
xom uyvarda da uyvarda. aqaurebi
rCevas misgan iRebdnen, didpa-
tara misgan swavlobda soflis
sameurneo saqmes. mokled rom
vTqvaT, Wkuis sakiTxavi adamiani
iyo, unikaluri grZnoba-gonebis
patroni, rogorc Tavis specialo-
baSi, aseve cxovrebis sxvadasxva
sferoSi bevrs kiTxulobda. encik-
lopediuri azrovnebiT Semkobili
inteligenti sruliad ubralod
Cacmul-daxuruli daabijebda
mama-papur miwaze, vel-mindvrebSi,
mTebSi. kargad hqonda Seswavlili
mefutkreoba. givis gansakuTrebiT
venaxi uyvarda. saTuTad uvlida
da esiyvaruleboda SviliviT
nazard vazs; kaxur tradiciebze
aRzrdili, saukeTeso qvevris
Rvinos amzadebda.
givi metad keTilSobili da
mosiyvarule iyo. ar gvaxsovs,
vinmesTvis ewyeninebinos. megobrebi
Tbilisidan xSirad akiTxavdnen
xolme. maTac Zalian enatrebodaT
da uyvardaT. stumrebis dan-
axvaze givis sixarulis cremlebi
scvioda, sofelSic xom Zalian
uyvardaT. yvelas exmareboda.
givis uecarma gardacvale-
bam xalxi Zalian SeaSfoTa. ase
ambobdnen: amisTana kaci fSav-
elSi albaT saukuneSi erTi Tu
daibadebao.
glovobs mTeli sofeli givi
wiqaraZis gardacvalebas, glovobs
misi saxelovani ojaxi _ meuRle
nana iaSvili, ori qaliSvili da
oTxi SviliSvili, sanaTesao,
megobrebi.
marad naTelSi iyos Seni sp-
etaki suli, Cveno givi!
TanasoflelebiTanasoflelebi
givi wiqaraZe
es xmel-xmeli ymawvili Te-
lavis raionis sofel fSavlis
sajaro skolis meeqvseklaseli
daTo ramazaSvilia, romel-
sac winaparTagan mosdgams mklavis
Zala da muxlis simarde.
gemaxsovrebaT, roca am sauku-
nis dasawyisSi pankisis xeobaSi
ruseTidan Semogzavnili spec-
samsaxurebis warmomadgenlebi
adgilobriv CeCen da qist krimi-
nalebTan gaerTiandnen da viTareba
umarTavi xdeboda, vnebaTa dacxro-
maSi didi wvlili Seitana storis
xeobis mkvidrma, axlo warsulSi
sworupovarma falavanma luka
ramazaSvilma, romlis razm-
sac amer-imeris sxvadasxva regionis
araerTi gulanTebuli patrioti am-
Svenebda. ai, swored aseTi Rirseu-
li mamis Rirseuli Svili gaxlavT
daTo, romlis saojaxo sportuli
tradiciebisadmi erTguleba biZis _
erT dros sabWoTa kavSiris Tavisu-
fali stilis moWidaveTa nakrebis
wevris lado mWedliSvilis
saxelsac ukavSirdeba.
umcrosi asakis Wabuk Ziu-
doistTa erovnuli pirvelobebis
araerTgzis gamarjvebuli, qarTve-
li olimpiuri Cempionebisadmi
miZRvnili turniris pirveli ad-
gilis mflobeli, borjomis saga-
zafxulo tradiciuli asparezobis
oqros medalosani, universalizmi-
Tac gamoirCeva. dasturad tatamTan
erTad mis mier TanatolTa Soris
saqarTvelos piradi pirvelobis
xaliCaze mopovebuli umaRlesi
xarisxis jildoc gamodgeba.
vimedovnebT, Zlevamosili Cem-
pionis momaval warmatebaTa Sesaxeb
kidev araerTxel mogiwevT infor-
maciebis wakiTxva.
gia platoniSviligia platoniSvili
mama naxe, biZa naxe…
10 ivniss somxeTSi qarTvel mweralTa stumrobisas klasikos mwerals,
saqarTvelos mweralTa kavSiris Tavmjdomaris moadgiles, profesor
revaz miSvelaZes
mieniWa
avetik isaakianis premia da gadaeca Sesabamisi medaliavetik isaakianis premia da gadaeca Sesabamisi medali
bolo wlebSi Seqmnili mxatvrul-publicisturi nawarmoebebisaTvis,
qarTvel da somex xalxTa Soris Zmobisa da megobrobis ganmtkicebisaTvis.
gazeTi `kavkasia~ guliTadad ulocavs am udidesi mniSvnelobis jildos
baton revaz miSvelaZes.
gazeTi `kavkasia~ Tavis mkiTxvelebTan
erTad gamorCeuli siyvaruliT
ulocavs dabadebis dRes dabadebis dRes Cveni drois
TvalsaCino qarTvel mwerals
merab elioziSvils
gazeTi ̀ kavkasia~ Tavis mkiTxvelebTan erTad
zurab mWedliSvilszurab mWedliSvils
da
anzor jaWvaZesanzor jaWvaZes
vulocavT dabadebis dRes.dabadebis dRes.
Taia ardoteli Tavis sagvareulo murRvas dardis Taia ardoteli Tavis sagvareulo murRvas dardis
cixesTancixesTan
levan ardotelilevan ardoteli
g a z e T i
` k a v k a s i a ~
d a b a d e b i s d a b a d e b i s
dResdRes ulocavs
s a r e d a q c i o
sabWos wevrs
rezorezo
kobiaSvilskobiaSvils
b o l o g v e r d i
ck
damfuZnebeli, gamomcemeli
da mTavari mTavari
redaqtori
iza jaWvaZe
redaqtori
laSa-giorgi
kraveiSvili
redaqtoris moadgile
diana gigiaZe
saredaqcio sabWo: ivane wiklauri, koba buCukuri, rezo kobiaS-
vili, levan caluRelaSvili, giorgi iCuaiZe, nugzar idoiZe, nata
borCaSvili, leila arCemaSvili, marine TeqTumaniZe, leila arabuli,
mzia xeTaguri, omar maruqaSvili.
gazeTi ar gamoxatavs arc erTi politikuri partiis interess, avtorebi Tavad ageben pasuxs masalebSi Setanili faqtebis sisworeze, avtorTa mosazrebebi SesaZloa ar eTanxmebodes redaqciis pozicias. gazeTidan
masalis gadabeWdva redaqciasTan SeuTanxmeblad dauSvebelia
misamarTi:
kostavas q.#14
tel: 52-16-38
899-79-76-13
bageTa SenTa iCurCulon
didi locvebi
Tu Sen dagvlocav
RmerTisganac davilocebiT.
Senma xelebma gadagvweros
pirjvari krZalviT
enaman Senma daafrqvios,
nugeSi, madli.
arsebam Senma moiaros
qarTuli miwa
da aziareT vinc uecrad
mtris tyviiT miwva.
gvqondes ufleba,
Sens jvars yvela
vemTxvioT krZalviT,
Sendoba gTxovoT
zogma gulwrfelad
da zogma malviT.
xelebma Senma, dae, weron
bevri leqsebi
suli amaRldes,
zogjer azrebs davesesxebi.
mogveci Zala, rom varCevdeT
bnelsa da naTels
de, wrfeli guliT avanTebdeT
mtrisTvisac sanTels.
Tu gverds auvliT
savse jibiT,
Cvensken gawvdil xels
raRa azri aqvs Cveni xeliT
danTebul sanTels.
bageman Senman iCurCulos
locvebi didi
poeziis madls aziareT
keTilic, flidic,
daloce miwa, zeca, wyali
da Cvenc, meufe,
visac codva aqvs
erTurTisa, dae, Seunde!
eTer abramiSvilieTer abramiSvili
meufe Tadeozs(ioramaSvils)