Mil Mil
MİL GÖBEK BAĞLANTILARI
Mil üzerine yerleştirilen dişli çark, kasnak, volan gibi disk şeklindeki
elemanlara genel anlamda GÖBEK denir. Mil ve göbek tek bir sistem
meydana getirecek şekilde birbirlerine şekildeki gibi bağlanırlar. Mil veya
göbek üzerine bir moment uygulandığında, bu moment hiç kayma olmadan
milden göbeğe veya göbekten mile iletilebilmelidir. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine
Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Bu sunudaki bilgiler değişik
kaynaklardan derlemedir.
][)/(
),(7162
][)/(
)(9550
NmdDn
PSBGPM
NmdDn
kWPM
b
b
Sisteme iletilen güç P, devir sayısı n ise iletilen moment aşağıdaki
şekildedir.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
MİL GÖBEK BAĞLANTILARI
Mil ile göbek arasında moment iletimi ile iki şekilde
olabilir.
Şekle bağlı olarak (uygu kamaları "federler”, kamalı
"oluklu" miller,....)
Sürtünme yolu ile (kamalar, konik geçmeler, sıkma
geçmeler, sıkı geçmeler....)
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
UYGU KAMALARI
Yüzeyleri paralel olan prizmatik elemanlardır. Hiç
bir Öngerilme söz konusu olmadığından tam bir şekil
bağlantısı meydana getirirler. St42,St50 ve St 60
malzemeden yapılabilirler.
Uygu (Paralel) Kamaları DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine
Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
• Uygu kamaları yüzey basıncı ve makaslamaya çalışır.
A tipi yuvarlak uçlu L1 =L-b
B tipi federlerde L1=L
em
1
b
bttb
pd.L.h
M4p
d
2MF
2
dFM
em
1
b
1
t
d.L.b
M.2
L.b
F 2
em mm/daN45
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
YARIM AY KAMA (WOODRUFF) FEDERİ
Küçük döndürme momentlerinin iletilmesinde Özellikle
takım tezgahlan ve taşıt sanayinde kullanılırlar.
em
11
b pL)th.(d
M2p
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
KAMALI MİLLER
Mile yuva açıp feder yerleştirmek yerine milin kendisi
bir çok uygu kamasının profilini üzerinde taşıyan bir formda
üretilir. Üzerinde taşıdığı elemanların eksenel yöndeki
hareketine çok elverişlidir. Vites kutularında çok kullanılır.
Profiller yüzey basıncına zorlanmaktadır. Momentin profiller
arasında eşit olarak dağıtıldığı düşünülürse;
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
2
ddhp
d.h.d.z
M2
L.h
Fp
2
ddd
d.z
M2
z
FF
12em
0
b1t
210
0
bt1t
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
KAMA BAĞLANTILARI
Kamalar üst yüzeyleri eğik olan prizmatik elemanlardır. Şekil
bakımından burunsuz, burunlu; montaj sırasındaki duruma göre
yuvalı (gömme), düz (yassı) ve oyuk tipleri vardır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Kama Bağlantıları
a) Yuvalı (gömme) kama bağlantısı b) Düz (yassı) kama bağlantısı c) Oyuk kama bağlantısı
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Kamalar eksenel yönde çakılarak monte edilir. Montajdan sonra kama ; mil ve
göbek ile alt ve üst yüzeyi ile temasta bulunur, yan yüzeylerde bir boşluk
vardır. Kamanın çakılması ile kamanın alt ve üst yüzeyleri ile mil ve göbek
yüzeyleri arasında basınç meydana gelir. Mile uygulanan moment kamanın alt
ve üst yüzeylerinde oluşan sürtünmenin yardımı ile mile iletilir. Momentin
iletilmesi için oluşan sürtünme momenti Ms, döndürme momenti Mb den daha
büyük veya eşit olmalıdır. Bu koşul sağlanmadığında kayma olur, yan yüzey
boşluğu kaybolur ve kama momenti yan yüzeyleri de iletmeye başlar.
İstenmeyen bir durumdur. Çakmadan dolayı göbek deliği ovalleşir.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Fn=pbL
• Çakma kuvveti Fç=Fntan(α+2ρ)
• Çözülme Kuvveti Fçöz=Fntan(α-2ρ)
• Otoblokaj Şartı Fçöz<0 olmalı yani α≤2ρ
Fç
Fn
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
YUVALI KAMA
Kayış kasnakları, dişli çarklar, volanlar, kavramalar,
kollar, manivelalar gibi dönen veya salınım hareketi
yapan parçaların millere bağlanmasında kullanılır.
emb
yanakbtopb
b
n
pdbbL
Mp
MMM
dbpbLM
pbLF
)(
12
)(12
1
2
1
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
OYUK KAMA
emob
n
nb
pbLd
kMp
pbLF
dFM
k0 kaymaya karşı emniyet katsayısı
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
KONİK GEÇMELER
İçi konik olarak işlenmiş göbek çok defa bir civata
yardımı ile sağlanan eksenel kuvvet etkisi ile aynı koniklikte
işlenmiş mil üzerine sürülerek bağlantı sağlanır. Temas
yüzeyleri dönel ve sürekli olduğundan basıncın eşit
yayılmış olduğu kabul edilir. Çok sık veya seyrek sökülüp
takılan bağlantılarda, gemi pervanelerinin şafta tespitinde,
matkap, takım tezgahlarında kullanılır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
2
2
5,1....25,1
22tan
2tan2
1
102
0
0
0
1
1
dddp
Ld
Mkp
LpdFkuvvetnormalçaptakiOrtalama
kMkMveyaMM
L
dd
L
dd
K
emb
on
bosbs
Gereken sıkma kuvveti Fön=Fn tan(α/2+ρ)
Gereken çözme kuvveti Fçöz=Fn tan(α/2-ρ)
Otoblokaj şartı Fçöz ≤0 α/2-ρ
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine
Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
SIKMA GEÇMELER
Yüzeyler arasındaki basınç civataların sıkılması ile
sağlanmaktadır.Bu tür bağlantılar göbeğin mil üzerine
istenilen yere takılmasına veya montaj sırasında gerekli
ayarlamaların yapılmasına imkan verir.
em
o
n
PLd
MbkP
pdlF
≤=
=
2μ
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
BİLEZİK KAMALAR (Urdinger halkaları)
Eksenel yönde sıkınca radyal yönde büyüyen
elemanlardır. Bu işlem sırasında bilezik ile mil ve bilezik ile
gövde arasında bir basınç oluşur. İletilecek moment
uygulandığı anda basınçtan dolayı bir sürtünme momenti
meydana gelir. Bağlantının gerçekleşebilmesi için
Ms ≥ Mb olmalıdır. Bazen bir kaç eleman çifti birlikte
kullanılır. Ancak bu durumda çiftler eşit olarak moment
taşımazlar.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Ayrıca göbekte düzgün bir basınç dağılışı meydana
getirmeleri sebebiyle ovalleşme ortadan kalkmaktadır. Kötü
yönü ise çok karmaşık olmaları ve tam emniyetli
olmamalarıdır. Son zamanlarda rondela, spiral, burç-spiral
şeklinde yaylar kullanılmaktadır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Bilezik Kamalar (Urdinger halkaları)
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
pa
npaxaxB
pnbbB
fFFF
kuvvetekseneltoplamiçinGergi
ffFFc
kuvveteksenelMaksimum
ffMMc
momentecekiletilebilileelemann
)100(0
)100(
)100(
+=
==
=
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
SIKI GEÇMELER
Bu tip bağlantılarda mil ve göbek arasındaki moment
ve hareket iletimi geçme yüzeyleri arasında çap farklılığı
sayesinde oluşturulan basınç ile sağlanmaktadır. Bu
nedenle başlangıçta milin dış çapı (dM) göbeğin delik
çapından (dG) büyük yapılır. Moment uygulandığında,
geçme yüzeyleri arasında sürtünme kuvveti meydana gelir.
Bağlantının sağlanabilmesi için Ms≥Mb olmalıdır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
Sıkı geçmeleri montaj şekillerine göre Eksenel sıkı (pres) geçmeler
Radyal sıkı geçmeler
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
EKSENEL SIKI (PRES) GEÇMELER
Parçalar oda sıcaklığında eksenel bir kuvvetin
yardımıyla monte edilirler. Eksenel yönde itme hızının 2
mm/s'yi geçmemesi gerekir. Montaj sırasında mil ucunun
kazıma yapıp malzeme kaldırmaması, ayrıca merkezlemeyi
kolaylaştırmak amacıyla uç kısımda yaklaşık 5°' lik bir
açıyla 2 ... 5 mm. kadar pah kırılmalıdır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
RADYAL SIKI GEÇMELER
Bu geçmelerde genellikle göbek ısıtılır. Sıcaklık
parçaların birbiri üzerine rahatlıkla geçirilmesine olanak
verecek dereceye kadar yükseltilir. Soğuma sırasında delik
çapı büzülür ve istenilen sıkılık sağlanır. Isıtma işlemi,
100°C'a kadar sıcak plakalar üzerinde, 350°C'ta kadar yağ
banyosunda, 700 °C'ta kadar ise fırında veya alevle
yapılabilir. Bazen de mil soğutularak çapın küçülmesi
sağlanır. Soğutma işlemi, -70°C'ta kadar kuru buz
(karbondioksit kan) -190 °C'ta kadar ise sıvı hava ile yapılır.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
DEÜ Mühendislik Fakültesi Makine Müh.Bölümü Çiçek ÖZES
KAYNAKLAR
• Makine Tasarımı II Ders Notları, Melih Belevi
• Makine Bilgisi, Prof.Dr.Mustafa Akkurt