1A (100-200)
Ataza honetan, EuskalHerriko mendi batzuei
buruzko informazioajaso eta emango dugu
eta horretarako:
a. Euskal Herrikomendi batzuen
ingurukoinformazioa irakurri
eta sortu ondoren,elkarri kontatuko diote
eta jasotakoarekinmapa eta taula bat
osatuko dute eta
b.Mendiari lotutakolexikoa ikasteko testu
motz batean hutsuneak bete eta
gero, galderakerantzungo dituzte.
EUSKAL HERRIKOMENDIAK Geografia
MendiakEuskal Herria
ATAZAK
PROZEDURA:
A Ataza: Euskal Herriko mendiak ezagutu
Atazaurrea: Mendi hitzaren inguruko lexikoa ikasi.Binaka, mendi hitzaren eratorriak euren definizioekin lotuko dituzte (3. or.). Denon artean zuzenduko dugu.Puntu kardinalen izenak ikasiko ditugu 3. orriko iparorratzei erreparatuz.Binaka, galderak erantzungo dituzte (3. or.).Denon artean zuzenduko dugu.
a. ataza: Informazioa jaso, osatu eta eman.Binaka, egokitu zaien mendien informazioa irakurri eta osatuko dute. Mapan, mendiak kokatuko dituzte (4, 5, 6,
7, 8, 9, 10 eta 11. orr.).Lauko taldeak osatuko ditugu, eta mendiei buruzko informazioa elkarri kontatuko diote.Mapan besteen mendiak kokatuko dituzte, eta informazioa mapa azpian dagoen taulan idatziko dute.
Feedbacka: Ikusitako mendiak mapan kokatu.Denon artean EHko mapa osatuko dugu, eta hasierako bikoteek idatzitakoa irakurriko dute eta gero
zuzenduko dugu. .b. ataza: Testu motza irakurri, hutsuneak bete eta galderak erantzun.
Binaka, testua irakurriko dute eta hutsuneak beteko dituzte (12. or.).Denon artean zuzenduko dugu.Binaka, galderak erantzungo dituzte (12. or.).
Feedbacka: Zuzenketa egin.Denon artean zuzenduko dugu
Atazaostea: Hurbilen duten mendikatea edo mendiari buruzko informazioa eman.Bakoitzak hurbilen edo ondoen ezagutzen duen mendiari buruzko informazioa prestatuko du: non dagoen,
altuera, izena, gustuko duen...Informazioa guztiei kontatuko diete, eta mapan aipatutako mendia kokatuko dute.
Diskurtsoa eta gramatika: Finkatzeko ikusitakoa, jolastu.Hasteko, fitxak moztuko ditugu (13. or.).Jokoaren arauak azalduko dizkiegu:
- Binaka jolastuko dira.- Hasieran fitxa bat hartuko dute eta erantzuten badute ongi edo ez, fitxak agintzen duena egingo dute. Atzera jartzen badu bertan geldituko dira txanda batez. -Erantzuteko, gutxienez hiru hitzetako esaldia osatu behar dute, bestela ez dira erantzunak onartuko.-Fitxa baten galdera ez badute erantzuten, berriro multzoan utziko dute, nahasturik.-Gailurrera ailegatzen denak irabaziko du.
Jolastu (14. or.).
2
Irakurri arretaz ezkerreko zutabean dauden hitzak eta lotu bakoitzadagokion definizioarekin. Kontuan izan batzuk sinonimoak direla!
MENDIAK
Mendi
Mendate
Mendigailur
Mendikatea
Mendilepo
Mendizerra
Mendigain
Mendilerro
Mendixka
Menditsu
Menditontor
Mendizale
3
Mendien kokapena jakiteko, ongi ezagutu behar ditugu puntu kardinalak. Ikasi bakoitzaren izena eta gero galderak erantzun. Lekuren bat ez baduzu ezagutzen begiratu Euskal Herriko mapan.
a. Mendi asko duen lurraldea.
b. Mendi batzuek goian laugunea dute.
c. Bi mendiren artean pasabidea.
d. Mendi txikia.
e. Mendiaren alderik altuena.
f. Lurrazalean dagoen goiera handia.
g. Mendi multzoa, elkarren ondoan.
h. Mendira joatea gustatzen zaio.
i. Mendilerroa baino handiagoa.
EKIALDEA MENDEBALDEA IPARRALDEA HEGOALDEA
Non dago Polonia? Polonia Europako ekialdean dago.
0. Non dago Tutera? Tutera Euskal Herriko ........................................... dago.1. Non dago Karrantza? ...................................................................................2. Non dago Donostia? .....................................................................................3. Non dago Amurrio?........................................................................................4. Non dago Lasarte?........................................................................................5. Non dago Maule?..........................................................................................6. Non dago Otsagi?.........................................................................................7. Non dago Donapaleu?...................................................................................8. Non dago Arrasate?.......................................................................................9. Non dago Agurain?........................................................................................
5. Toloño: (mendizerra eta mendia)...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. Larrun: ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Oiz :Mendi hau Bizkaiko ekialdeandago. 1.029 m. ditu. Tontorreanantena asko ditu.
3. Gasteizko Mendiak:Mendilerro hau, Gasteiz eta Trebiñu artean .................... Kapilduibere tontorrik .................................. da, 1.177 m........ .......................
( DITU / ALTUENA / DAGO)
1. Gorbeia: Bizkaiko hegoaldearen eta Arabako iparraldearen artekomendilerroa da. Bertako mendirik altuena Gorbeia da, 1.481 m.-rekin. Gorbeia, Araba eta Bizkaiko mendirik altuena da. Osopolita da eta jende asko joaten da igandeetan.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 1Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei.Lehengo bietan, informazio osoa daukazu, irakurri eta kito. Hirugarrenargazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzakeuren lekuan kokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatubehar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orriko mapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.
4
Egokitu zaizkizun mendiak mapan kokatu itzazu . Gero ikaskideei irakurritako eta asmatutako informazioa emango diezu. Arretaz entzun ikaskideek esango dutena eta beheko taulan datuak idatzi ondoren, kokatu mendibakoitzaren izena bere lekuan.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 1
OitzLarrunGorbeiaToloñoGasteizko Mendiak OriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbada OtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen MahaiaUrbasaArtzamend
Mendiak
Mendikateak,mendilerroak,mendizerrak
Idatzi hemen zure ikaskideei mendi eta mendikate hauei buruz esan dizutena.
5
UrbasaArtzamendiOriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen Mahaia
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?
1
2 (1.029 m.)
3
4 (900 m.)
5 (1.263 m.)
3. Aralar: Nafarroako eta Gipuzkoako ......................................... da.Irumugarrieta bere tontorrik ......................... da,1.431m................. Oso zabala da eta neguan askotanzuria da, baina udaberrian oso berdea da.
( MENDIZERRA / DITU / ALTUENA)
2. Urbasa: Nafarroako mendebaldeko mendizerra da. Bere punturik altuenaBaiza da 1.183 m.-rekin. Pagoak, pinuak eta haritzak ditu. Jendeasko joaten da igandeak pasatzera.
4. Ori: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
1. Aizkorri: Mendikatea da. Gipuzkoakohegoaldean dago. Aitxuri (1.551 m.)tontorrik altuena da, eta Gipuzkoakomendirik garaiena ere bai.
5. Anboto: .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 2Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei.Lehengo bietan, informazio osoa daukazu, irakurri eta kito. Hirugarrenargazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzakeuren lekuan kokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeukasmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orriko mapanduzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.
6
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 2
7
UrbasaAizkorriAnbotoAralarOitzOriLarrunGorbeiaArtzamendiToloñoGasteizko Mendiak TxindokiErnioPalomaresSalbada OtsogorrigainaPirinioakUrkuluOkabeHiru Erregeen Mahaia
Mendiak
Mendikateak,mendilerroak,mendizerrak
Idatzi hemen zure ikaskideei mendi eta mendikate hauei buruz esan dizutena.
ArtzamendiOitzLarrunTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakToloñoUrkuluOkabeGasteizko Mendiak Hiru Erregeen Mahaia
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?
4(2
.o17
m.)
5 (1.331 m.)
3
2
1
Egokitu zaizkizun mendiak mapan kokatu itzazu . Gero ikaskideei irakurritako eta asmatutako informazioa emango diezu. Arretaz entzun ikaskideek esango dutena eta beheko taulan datuak idatzi ondoren, kokatu mendibakoitzaren izena bere lekuan.
8
4. Salbada: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Hiru Erregeen Mahaia (2.428 m.): Nafarroako ekialdean dago. Nafarroako etaEuskal Herriko mendirik altuena da.
1. Pirinioak:Mendilerro hau Bizkaiko Golkotik Mediterraneora doa. 430 km-ko luzera du. Aneto tontorrik altuena da,3.404 m. ditu. Tontorrak askotan zuri-zuriak dira. Jendea punta batetik bestera oinez joan ohi da.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 3
3. Urkulu: Nafarroako ipar-......................... eta NafarroaBehereko ...........-ekialdean dago. 1.419m...............................
( EKIALDEAN / DITU / HEGO )
5. Ernio:..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei. Lehengo bietan, informazio osoa daukazu,irakurri eta kito. Hirugarren argazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzak euren lekuankokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orrikomapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 3
9
Hiru Erregeen MahaiaPirinioakUrkuluSalbadaErnioOitzLarrunGorbeiaUrbasaOriAralarToloñoGasteizko Mendiak TxindokiArtzamendiPalomaresOtsogorrigainaAizkorriOkabeAnboto
Mendiak
Mendikateak,mendilerroak,mendizerrak
Idatzi hemen zure ikaskideei mendi eta mendikate hauei buruz esan dizutena.
UrbasaGasteizko MendiakOriAralarTxindokiArtzamendiPalomaresToloñoOtsogorrigainaLarrunAizkorriOkabeOitzAnbotoGorbeia
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?
5 (1.076 m.)
4
2
1 3(1
.419
m.)
Egokitu zaizkizun mendiak mapan kokatu itzazu . Gero ikaskideei irakurritako eta asmatutako informazioa emango diezu. Arretaz entzun ikaskideek esango dutena eta beheko taulan datuak idatzi ondoren, kokatu mendibakoitzaren izena bere lekuan.
10
5. Palomares: ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Otsogorrigaina: Zuberoako hegoaldean dago eta mapetanbertako mendirik altuena da,1.992 m. ditu. Osoberdea da.
4. Txindoki edo Ñañarri: ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 4
3. Okabe:Nafarro Behereko ekialdean .....................eta bertako mendirik ............................ dahau. 1446 m. .............................
( ALTUENA / DITU / DAGO )
1. Artzamendi: Lapurdiko ekialdean kokatzen da eta bertakogailurrik altuena da. 926 m. ditu. Oso berdea da.
Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei. Lehengo bietan, informazio osoa daukazu,irakurri eta kito. Hirugarren argazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzak euren lekuankokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orrikomapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK 4
11
ArtzamendiTxindokiPalomaresOtsogorrigainaOkabeOitzLarrunGorbeiaUrbasaSalbadaOriAralarToloñoGasteizko MendiakSalbada PirinioakAizkorriErnioAnbotoHiru Erregeen Mahaia
Mendiak
Mendikateak,mendilerroak,mendizerrak
Idatzi hemen zure ikaskideei mendi eta mendikate hauei buruz esan dizutena.
UrbasaErnioOriAralarOitzGorbeiaGasteizko MendiakSalbadaToloñoPirinioakAizkorriLarrunSalbadaAnbotoHiru Erregeen Mahaia
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?
1 (926 m.)
2 (1.992 m.)
3 (1.446 m.)
4 (1.346 m.)
5 (1.446 m.)
Egokitu zaizkizun mendiak mapan kokatu itzazu . Gero ikaskideei irakurritako eta asmatutako informazioa emango diezu. Arretaz entzun ikaskideek esango dutena eta beheko taulan datuak idatzi ondoren, kokatu mendibakoitzaren izena bere lekuan.
EUSKAL HERRIA
Irakurri testua, kokatu hutsunetan ondoan dituzun hitzak eta gero galderak erantzun.
EUSKAL HERRIKO MENDIAK ETA MENDIKATEAK
Mendiek eta mendikateek bi zatitan banatzen dute Euskal Herria: alde batetik iparralde ......................... dago,eta beste alde batetik hegoalde .......................... Alde menditsuan, Bizkaia, Gipuzkoa,Nafarroako..................., Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako hegoaldea daude eta lauan, Araba etaNafarroako ............................... Iparraldeko hiru herrialdeetan leku .................. ere badira, batez ereIparraldean.Pirinioak ............................ hasten dira eta ia-ia Kantauriraino heltzen dira, beste ...................... txikiei esker.Euskal Herriaren mendiak ez dira oso ....................... Altuenak ekialdean daude, Zuberoa, Nafarroa etaBiarnoren arteko .........................
MUGAN / MENDITSUA / EKIALDEAN / MENDIKATE / ALTUAK / LAUA / IPARRALDEA / HEGOALDEA / LAUAK
Mendiek eta mendikateek zenbat zatitan banatzen dute Euskal Herria?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zein da Euskal Herriko alde menditsua?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Eta laua zein da?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Iparralde osoa menditsua da?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Non hasten dira Euskal Herrian Pirinioak eta non bukatu?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Euskal Herriko mendiak altuak dira?................................................................................................................................................................................................................................................................................
Non kokatzen dira Euskal Herriko mendirik altuenak?................................................................................................................................................................................................................................................................................
12
Erantzun itzazu galdera hauek
1
765432
13
GOAZEN AUÑAMENDIRA!
Jolasteko fitxa hauek moztu.
Zein da Lapurdikomendirik altuena?
( Artzamendi)
Zein da Nafarroakomendirik altuena?
( Hiru Erregeen Mahaia)
Zein da Bizkaiko etaArabako mendirik altuena?
( Gorbeia)
Zein da Zuberoakomendirik altuena?
(Otsogorrigaina)
Zein da Gipuzkoakomendirik altuena?
( Aitxuri)
Zein da Nafarroa Beherekomendirik altuena?
(Okabe)
Non dago Palomares?
( Arabako hegoaldean)
Non kokatzen daUrkulu?
( Nafarroako ipar-ekialdean etaNafarroa Beherekohego-ekialdean)
Non dago Larrun?
(Lapurdi eta Nafarroa artean )
Non dago Aizkorri?
(Gipuzkoako hegoaldean)
Zer da Salbada,tontorra edomendizerra?
( Mendizerra)
Zein da Urbasamendizerrakotontorrik altuena?
( Baiza)
Non dago Salbada?
( Arabako ipar-mendebaldean)
Non dago Ori?
( Zuberoa eta Nafarroa artekomugan)
Zer da Gorbeia,tontorra edomendizerra?
( Biak)(Mendizerra)
Zein da Aralarkogailurrik altuena?
(Irumugarrieta)
Zein daPirinioetako tontorrik altuena?
( Aneto)
Zer da Aralar,tontorra edomendizerra?
IRTE
ERA
TON
TOR
RA
AR
AU
AK
Has
teko
, fitx
a ba
t ha
rtu e
ta g
alde
raer
antz
uten
sai
atu.
Err
epar
atu
fitxa
ren
ikur
rari
eta
hasi
jola
sten
.
Asm
atze
n ba
duzu
pau
su b
atau
rrer
a et
a itx
oin
zure
txan
da,
ez b
aduz
u as
mat
zen
bi a
tzer
aet
a itx
oin
zure
txan
da
Asm
atze
n ba
duzu
bi p
ausu
au
rrer
a et
a itx
oin
zure
txan
da,
asm
atze
n ez
bad
uzu
,joka
ldi b
atjo
last
u ga
be
Asm
atze
n ba
duzu
bot
a da
doa
berr
iro e
ta s
egi j
olas
ten,
ez
badu
zu a
smat
zen
bota
dad
oaet
a at
zera
joan
, jol
astu
gab
e
Goa
zen
Auñ
am
end
ira
!
14
15
ZUZENKETA ORRIA
a. Mendi asko duen lurraldea. Menditsu.b. Mendi batzuek goian laugunea dute. Mendilepo.c. Bi mendiren artean pasabidea. Mendate.d. Mendi txikia. Mendixka.e. Mendiaren alderik altuena. Mendigailur, menditontor, mendigain.f. Lurrazalean dagoen goiera handia. Mendia.g. Mendi multzoa, elkarren ondoan. Mendilerro, mendizerra.h. Mendira joatea gustatzen zaio. Mendizale.i. Mendilerroa baino handiagoa. Mendikate.
MENDIAK
Non dago Polonia? Polonia Europako ekialdean dago.
0. Non dago Tutera? Tutera Euskal Herriko hegoaldean dago.1. Non dago Karrantza? Euskal Herriko / Bizkaiko mendebaldean dago.2. Non dago Donostia? Euskal Herriko / Gipuzkoako iparraldean dago.3. Non dago Amurrio? Arabako ipar-mendebaldean dago.4. Non dago Lasarte? Gipuzkoako iparraldean dago.5. Non dago Maule? Euskal Herriko ekialdean dago.6. Non dago Otsagi? Nafarroako Ipar-ekialdean dago.7. Non dago Donapaleu? Euskal Herriko iparraldean dago.8. Non dago Arrasate? Gipuzkoako mendebaldean dago.9. Non dago Agurain? Arabako ekialdean dago.
(Erantzunak ezberdinak izan daitezke erreferentzia aldatzen badugu)
UrbasaArtzamendiOriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen MahaiaOitzGasteizko MendiakGorbeiaToloñoLarrun
MendizerraMendiaMendiaMendizerraMendiaMendiaMendiaMendizerraMendiaMendilerroaMendizerra / MendiaMendiaMendiaMendiaMendiaMendizerra / MendiaMendilerroaMendilerroa / MendiaMendizerra / MendiaMendia
NafarroanLapurdinNafarroanNafarroan / GipuzkoanGipuzkoanGipuzkoakArabanArabanZuberoanGipuzkoa, iparralde, NafarroanGipuzkoanNafarroa Beherean / NafarroanNafarroa BehereanBizkaianNafarroanBizkaianArabanAraban / BizkaianArabanLapurdin
926 m. 2.017 m.
1.346 m.1.076 m.1.446 m.
1.922 m.
1.419 m.1.446 m.1.331 m.2.428 m.1.029 m.
1.481 m.1.271 m.
900 m.
ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?
EUSKAL HERRIKO MENDIAK
16
ZUZENKETA ORRIA
Salbada
Gasteizko Mendiak
Toloño Palomares
Urbasa
AralarTxindoki
ErnioOitz
Gorbeia
Anboto
Aizkorri
LarrunArtzamendi
OkabeUrkulu Ori
Otsogorrigaina
Hiru Erregeen MahaiaPirinioak
EUSKAL HERRIA
EUSKAL HERRIKO MENDIAK ETA MENDIKATEAK
Mendiek eta mendikateek bi zatitan banatzen dute Euskal Herria: alde batetik iparralde menditsua dago, eta beste alde batetik hegoalde laua. Alde menditsuan, Bizkaia, Gipuzkoa,Nafarroako iparraldea, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako hegoaldea daude eta lauan, Arabaeta Nafarroako hegoaldea. Iparraldeko hiru herrialdeetan leku lauak ere badira, batez ere Iparraldean.Pirinioak ekialdean hasten dira, eta ia-ia Kantauriraino heltzen dira, beste mendikate txikiei esker.Euskal Herriko mendiak ez dira oso altuak. Altuenak ekialdean daude, Euskal Herriaren etaBiarnoren arteko mugan.