Download - Matja e brutoproduktit kombëtar
![Page 1: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/1.jpg)
Probleme të matjes së GDP- së
Në praktikë, në produktë të dhënat e GDP përdoren jovetem përdoren jo vetem për të matur se sa prodhohet poredhe për të matur mirëqeninen e banorëve të një vendi. Ekonomistët dhe polikikanët flasin sikur një rritje nga GDP real nënkupton që njerzitë janë më mire matrealisht. Por tëdhënat e GDP janë shumë large nga matja e saktë, si tëGDP ashtu edhe të mirëqenjes. Në mënyrë tëveqantë, ekzistojnë katër problem kryesore:
Shumë produkte maten jo saktë sepse nuk tregtohen nëtrege.Shembujë të veqantë janë shërbimetshtetërore, aktivitetet jo tregtare si, p.sh., puna vullnetaredhe aktivitetet që bëhen vetëm në shtëpi.
![Page 2: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/2.jpg)
Llogaritja e saktë e përmirsimit të cilësisë së tëmirave është e veshtirë. Veqanërisht, kjo duketnë rastin e kompjuterave, cilësia e të cilaveështë permirësuar shumë, ndërsa çmimi i tyreka rënë me shpejtësi. Por kjo ka vend pothuajsepër të gjithë të miratsi, p.sh., automobilat, cilësia e të cilëvendryshonë gjatë gjithë kohës. Llogaritarët e tëardhurave kombëtare përpiqen të përshtasinpërmirsime e cilëis, por pë detyra nuk ështe e lehtë, veqanerishtë, kur janë duke shpikurprodukte modele të reja.
Disa aktivitete të matura duke ja shtuar GDP real, në faktë, përfaqsojnë përdorimin e burimeve për të shmanguar ose kufizuar ”tëkëqijat” si ,p.sh. krimi ose rreziqet për siguriminkombëtar.
![Page 3: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/3.jpg)
Llogarit nuk marrin parasysh ndotjen dhedegramimin të ambientit.
Ky problem është i rënësishëm, veqanerisht, në vendë nëzhvillim. Përshembullë, një studim përIndonezinë protendon se llogaritja siqëduhet e degradimit të ambientit reduktonritmin vjetor të rritjes së ekonomis nëvitin e fundit me 3-4%.
![Page 4: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/4.jpg)
Një nga konceptet kryesore makroekonomikeështë koncepti i produktit të përgjithshëm, sitreguesi me sintetik i aktivitetit ekonomik.
Duke u nisur nga niveli i produktit tëpërgjithshem, mund të gjykojme për gjendjen e ekonomis në tërsi dhe për dinamiken e saj. Duke pasur parasysh faktorët që ndikojnë në nivelin e produktit të përgjithshëm, behet i mundur edheevidencimii i problemeve kryesore ekonomike qëpërballon një vend në një periudhe të caktuar sidhe i shkallës së acarimit të tyre.
Rëndesia e matjes së produktit tëpërgjithshëm dhe problemi i agregimit
![Page 5: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/5.jpg)
Por mos harroni se:
Treguesi i produktit të përgjithshem jepnjë bazë objektive si për vlersimin e politikave të përshtatsheme përpërballimin e problemeve të ndryshmeekonomike tërsor, por edhe të kuptojmefunksionimin e ekonomisë.
![Page 6: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/6.jpg)
Llogaritja e produktit të përgjithshëm për njëvendi ndesh në problemin e agregatimit, domethënje të përfshirjes së produktit të tëgjithë firmave në një tregues të vetëm. Kyproblem ka disa dimensione. Së pari, ailidhet me nevojen e përdorimit të një njësietë vetme, të përbashkët matjeje, përballnjësive të ndryshme natyrore të matjes sëproduktit të degëve të veqanta të aktivitetekonomik. Si njësi e përbashket matjejepërdoret paraja.
![Page 7: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/7.jpg)
Vlera e produktit të përgjithshëmparaqitet si shumë e çmimeve të mallravetë ndryshme të shumëzuara me sasitpërkatëse. Së dyti, përdorimi i parasë simas e vlerës se produktit të përgjithshëmkushte zon lindjen e një problemi tjeter: në qoftë së, përshembull, një rritjeçmimesh, a munde të themi se u rrit edheprodukti i përgjithshëm? Në termanominale po, por jo në terma reale.
![Page 8: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/8.jpg)
Për dinamikën e produktit të përgjithshemmund të gjykojmë vetëm në terma reale. Së treti agregatet në vetvete fshehingjendjen e elementeve përbërës të tyre; ata nuk janë vetmjaftushem për njëanalize të gjithëanëshme tëjetesës, përderisa nuk kemi gjykuar mëparë për shpërndarjen e këtij produkti.
![Page 9: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/9.jpg)
Mënyrat e matjes së produktit tëpërgjithshem dhe treguesit përkatës
Në parim, vlera e produktit tëpërgjithshëm mundet të matet në tri mënyra:
Mënyra e prodhimit,
Mënyra e shpenzimeve dhe
Mënyra e të ardhurave.
![Page 10: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/10.jpg)
Mënyra e prodhimit
Sipas kesaj mënyrë, produkti i pergjithshëm llogaritet duke mbledhurvlerën e të gjithë produkteve dheshërbimeve përfundimtare të prodhuaranë vend.
Treguesi i llogaritur me këtë mënyrëquhet Produkti Kombëtar. Gjatëpërdorimit të kesaj metode duhet tëmbahen parasysh dy momente kryesore.
![Page 11: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/11.jpg)
Së pari, është e rëndësishme që nëtreguesin e produktit të përgjithshëm tëpërfshihen e të gjitha mallrat dheshërbimet përfundimtare, pavarsisht ngadestinacioni i tyre, domethën pavarsishtnga fakti nëse u shitënkonsumatoreve, qeverisë, eksportohenapo u shiten firmave te tjera si kapital.
Së dyti, është e rëndësishme që në këtëtregues të përfshihen vetem mallrat dheshërbimet përfundimtare.
![Page 12: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/12.jpg)
Mallrat dhe shërbimet e ndërmjetme, domëthën mallrat dheshërbimet që përdorën si inpute përprodhimin e mallrave dhe shërbimevetjera, duhen përjashtuar për të evituarpërsëritjet. Po marrim një shembull. Supozojme se e gjithë ekonomia përbëhetnga në fabrike bukë.
Për prodhimin e bukës përdoret si lëndë e parë mielli, ndërsa për prodhimin e miellit, gruri. Sipas përcaktimit tëmësipërm, në vlerën e produktit tëpërgjithshëm do të përfshihet vetëm vlera e bukes si produkt përfundimtar dhe jo vlera e miellit apo e grurit.
![Page 13: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/13.jpg)
Për llogaritjen e produktit kombetarmund të përdorën dy metoda, metoda e transaksionit të fundit dhe metoda e vlerës së shtuar. Po vazhdojme me shembullin tonë.
![Page 14: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/14.jpg)
Tabela për llogaritjen e vleres sëproduktit kombëtare
Stadet e prodhimit Vlera e transaksionit
(ne EURO per cdo 100
kg buke)
Vlera e shtuar(ne EURO
per cdo 100 kg buke)
Fermerët e grurit ia shesin
grurin fabrikes së miellit
1000 1000
Fabrikanti i miellit e kthen
grurin në miell dhe ia shet
atë prodhuesit e bukës
2100 1100
Prodhuesi i bukes ua shet
buken e prodhuar
konsunatoreve
4000 1900
I gjithë procesi i prodhimit 7100 4000
![Page 15: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/15.jpg)
Sipas metodes së parë, në produktinkombetar përfshihet vetëm vlera e transaksionit të fundit. Domethen4.000Euro për 100kg bukë.Vlera e përgjithshme e transaksioneve është7.100Euro. Diferenca prej 3 100 Euro është vlera e përsëritur nga një stad tektjetri, ose vlera e produkteve tëndërmejtme, prandaj dhe përjashtohetnga llogaritja.
![Page 16: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/16.jpg)
Përdorimi i kësaj menyrë shoqërohet me disa veshtirësi.
Para se gjithash, na duhet të sigurohemipër stadin e fundit të përpunimit të çdoprodukti.
Në shembullin tonë, jo i gjithë miellishkon për prodhimin e bukes. Një pjesë e konsiderushme e tij konsumohetdrejtpërdrejt nga familjarët për produktetë ndryshme kuzhine. Në këtë rast do tëduhej që mielli të konsiderohej si produktpërfundimtare.
![Page 17: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/17.jpg)
Këtu qëndron vështirësia. Është shumë e mundur që një pjesë e miellit të prodhuar, që nuk kalon në stadin përfundimtar tëpërpunimit,të mos llogaritet në produktinkombëtar.
Kjo mundësi lidhet me shumëllojshmërinëe lëndëve të para dhe matrealeve tëpërdorura si dhe me shumëllojshmërin e qëllimeve të përdorimit të tyre.
![Page 18: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/18.jpg)
Nje vështërsi e tillë kapërcehet në qoftë sëpërdoret mënyra e dytë, ajo e vlërës sështuar. Në çdo stad llogaritet jo vlera e plotee transaksionit, por vetem vlera që ky stadshton realisht në vleren e produktitkombëtar.
Përshembull, në stadin e dytë vlera e transaksionit është 2100Euro, ndërsa vlera e shtuar eshte 1100Euro.
Shuma e përgjithshme e vlerës së shtuarështë e barabart me vlerën e transaksionit tëfundit.
![Page 19: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/19.jpg)
E=C+I+G+NX
Pra, të dy metodat japin të njejtin rezulltat. Mënyra e shpenzimeve. Sipas kesajmënyre,vlera e produktit të përgjithshëmllogaritet duke mbledhut të gjitha shpenzimete subjekteve te ndryshme per blerjen e mallrave dhe sherbimeve përfundimtare.
Përfitohet kështu treguesi i ShpenzimeveKombëtare, që përfaqëson shumën e konsumit të mallrave dhe shërbimeve tëprodhuara në vend, investimeveprivate, shpenzimeve qeveritare dheeksporteve neto:
![Page 20: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/20.jpg)
Ku:
E- përfaqësonë Shpenzimet Kombetare,
C-konsumin,
I-investimet private,
G-shpenzimet qeveritare,
NX-eksportin neto.
E=C+I+G+NX
![Page 21: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/21.jpg)
Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatoreve,domethënë të familjeve dheindivideve,për mallëra dhe sherbime prej tëcilave nxiret dobi në periudhenkorrente, përfshire këtu mallrat e përdorimitafatëshkurtër dhe mallra të përdorimitafategjatë.
Me konceptin e konsumit është lidhur edhekoncepti i kursimit, i cili përfaqson pjesën e të ardhurave të disponushme, për atëardhurave personale që mbeten pas pagimittë taksave personale, që nuk shpenzohet nëperiudhën korrente, domëthën nukshpenzohet për konsum.
![Page 22: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/22.jpg)
-Investimet përfaqësojnë shpenzimet qëbëjnë për blerjen e mallrave kapital, përatë mallrave që perdoren per prodhimin e mallrave dhe sherbimeve te tjera.
-Shpenzimet qeveritare përfshijnë tëgjitha shpenzimet që bën qeveria, si përmallra konsumi ashtu dhe përinvestime, përjashtuar pagesattransferuse ndaj individeve dhe pagesat e interesit per borxhin shtetëror, përderisaato nuk përfaqësojnë pagesa për blerjemallrash e shërbimesh.
![Page 23: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/23.jpg)
-Eksporti neto përfaqëson diferencenmidis vleres së eksporteve dhe vleres sëimporteve gjatë periudhës përkatëse.
Ne të gjitha rastet, pavarësisht nga lloji i shpenzimeve, bëhet fjalë për blerjenvetëm të mallrave dhe shërbimevepërfundimtare.
Gjatë përdorimit të mënyrës sëshpenzimeve duhet mbajtur parasyshedhe një moment tjeter i rëndësishem. Firmat mund të kenë gjendje mallëra tëprodhuara por ende të pashitura
![Page 24: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/24.jpg)
Me mënyrën e prodhimit vlera e ketyremallrave perfshihet drejperdrejt ne vlerene produktit të përgjithshëm. Më mënyrëne shpenzimeve kjo vlerë nuk mund tëllogaritet si pjesë e shpenzimeve tëfirmave për investime. E njejta gjë duhetthëne edhe për prodhimin në proces.
![Page 25: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/25.jpg)
Mënyra e të ardhurave. Sipas kësajmënyre vlera e produktit të përgjithshëmllogaritet duke mbledhur të gjitha tëardhurat e të gjithë zoteruesve tëfaktoreve të prodhimit, të përdorur si përprodhimin e mallravepërfundimtare, ashtu edhe për prodhimine mallrave të ndërmjetme.
![Page 26: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/26.jpg)
Treguesi i Të Ardhurave Kombetare
(i përdorur ku të në një kuptim të gjerë) i përfituarme këtë mënyrë përfshinë:
1) Kompensimin e punonjësve, domëthënë pagat, kontributet për sigurimetshoqerore, të ardhura të tjera nga puna, sitë ardhurat në natyre,etj.
![Page 27: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/27.jpg)
2) Të ardhurat e firmeve joaksionare, domethen të ardhurat e firmave të pa korpuruara, të ardhurat e vetëpunësuarve, ku përfshihen të ardhurate fermerëve dhe të ardhurat e profesionisteve që ushtrojnë aktivitetprivat, etj.
3) Të ardhurat rentore tëindivideve, domethënë të ardhurat e pronarëve nga prona jobujqesore, ngashtëpit e banimit dhe nga prona bujqësore.
![Page 28: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/28.jpg)
4) Fitimet korporative (para taksave) domethenë fitimin e pashpërndarë tëkorporatave, dividendet dhe taksat mbi fitimine korporatave.
5) Interesin neto , domëthenë diferencenmidis interesave që marrin individet ose firmatpër kapitalin e dhën hua dhe interesave që atopaguajnë përjashtuar interesat e paguara ngaqeveria dhe konsumatoret për borxhetpërkates, përderisa ato nuk lidhen me prodhimin e periudhes së shqyrtuar.
![Page 29: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/29.jpg)
Taksat indirekte përbëjnë një element tëveçantë të të ardhurave të përgjithshme. Para së gjithash, ato nuk jane nje e ardhurfaktoriale, përderisa shkojne tek qeveria dheqeveria si rregull nuk konsiderohet prejfirmave si pjesë e kostos se tyre, pra edheçmimit të shitjes së mallrave të prodhuaraprej tyre.
Në këtë mënyrë ato do të reflektohen nëshpenzimet e agjenteve të ndryshëmekonomikë, domëthenë edhe në shpenzimete përgjithshme. Duke shtuar taksat indirektenë shumën e të ardhurave faktoriale bëhet e mundur që treguesin e shpenzimeve tëpërgjithshme.
![Page 30: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/30.jpg)
Produkti Kombëtar=
Shpenzimet Kombëtare=
Të Ardhurat Kombëtare.
Përderisa me tri mënyrat matet i njëjtiagregat, vlera e produktit të përgjithshëmnë një periudhe (vit) të dhënë, duhet qëtreguesit përkatës të janë të barabartëmidis tyre, domethenë duhet që:
![Page 31: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/31.jpg)
Produkti Kombëtar dhe mirëqeniaekonomike
Mirëqenia ekonomike përbën një ngaobjektivat dhe problemet kryesore te çdoshoqëria të bazuar ne ekonomine e tregut, për rrjedhojë edhe një nga konceptetkryesore të shkencës së ekonimiskit, dhe pozë nje vend gjithnjë e më të rëndësishëm nëkëtë shkence. A është treguesi i produktit tëpërgjithshem.
![Page 32: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/32.jpg)
Para së gjithash një matje e saktë e mirëqenies ekonomike të një shoqërieekonomike të një shoqërie do të kërkontetë mbahej parasysh edhe shperndarja e produktit të përgjithshëm sipas grupevetë ndryshme shoqërore, e cila pa dyshimqë nuk shprehet në vet treguesin e GDP.
![Page 33: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/33.jpg)
Mos te harrojme se:
Produkti i brendshëm bruto nominal oseGDP përfaqëson vlerën, të matur mëqmimet e tregut, të produktit të të miravedhe shërbimeve pëfundimtare qëprodhohen Brenda vendit.
![Page 34: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/34.jpg)
Mos te harrojme se:
Produkti kombëtar bruto përfaqson vlerën e produktit të prodhuar nga faktorët e prodhimit që zotërohen nga banorët e njëvendi.
GNP ndryshon nga GDP edhe sepse disa tëmira prodhohen Brenda vendit me faktorëprodhimi që zotërohen nga të huajtë edhesepse qytetarët tanë marrin të ardhura ngajashtë, përshembull, zotërojnë aktive tëhuaja.
![Page 35: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/35.jpg)
GDP real përfaqëon vlerën e produktit tëekonomis të matur me qmimet e një vitibazë.
Krahasimet nëper mjet GDP reale, qëmbështeten të gjitha në të njejtën bashkësicmimesh për vlersimin e produktit, sigurojënjë masë më të mire të ndryshimit tëproduktit fizik të ekonomisë se sa krahasimetnëpërmjet GDP nominal të cilat pasqyrojnëedhe inflacionin.
Mos te harrojme se:
![Page 36: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/36.jpg)
Shpenzimi i GDP ndahet në konsum, investime, blerje shtetërore të të miravedhe shërbimeve dhe eksporte neto.
Ndarja midis konsumit dhe investimevenë llogarit e të ardhurave kombëtareështë deri diku arbitrare.
Mos te harrojme se:
![Page 37: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/39.jpg)
![Page 40: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/40.jpg)
Gurë, gurë bëhet mur!
Andaj, çdo ditë mësoni qënë ditë të provimit të
festoni!
Mos te harrojme se:
![Page 41: Matja e brutoproduktit kombëtar](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081720/559b075d1a28ab6e758b46f0/html5/thumbnails/41.jpg)
www.Biznesi.net