Download - L31 natuur in_nl_vera
Frans Vera
Natuur;Kunnen we het maken?
Foto Bart Vermeulen
Veranderingen in de natuur Wat heeft dat met ons gedaan? Het Syndroom van de
Verschuivende IJkpunten De gevolgen van dat syndroom De Oostvaardersplassen,
hernieuwing van de ijkpunten? Wat ons in de weg zit; onze eigen
natuur
Natuur;Kunnen we het maken?
Het lied van de Dodo
David Quammen
In Europa stierven soorten uitIn Europa stierven soorten uit
Oerrund in 1627Tarpan in 1887
Het gilde van de echte
grazers
Het gilde van de echte
grazers
Lage aantallenvan herten
door jacht en stroperij
tijd
jager verzamelaar
oer
ijzertijd
oer
steentijd
oer
Mate en intensiteit ingrijpen mensoveraloer
middeleeuwen
oer
hedenoer
????
????
??
Door ontginningengeen ongerepte natuur meer over
Ouderwets agrarisch landschapwordt ijkpunt voor de natuur
Het Syndroom van de Verschuivende IJkpunten
Daniel Pauly, 1996
Het Syndroom van de VerschuivendeIJkpunten treedt op als:
Niemand weet hoe de natuur er
oorspronkelijk uitzag;
De hele omgeving langzaam, geleidelijk en
daardoor moeilijk waar te nemen verandert;
Iedere nieuwe generatie op basis van de
eigen ervaring bepaalt wat natuur en
natuurlijk is.
Elke nieuwe generatie beschouwt de
omgeving met wilde planten- en diersoorten
uit zijn jeugd als natuur;
De standaard voor natuur wordt daardoor
voortdurend wordt verlaagd;
Een gedegradeerde toestand van de natuur
normaal wordt gevonden.
Het Syndroom van de VerschuivendeIJkpunten veroorzaakt:
De gevolgen van het Syndroom van de Verschuivende IJkpunten zijn:
Iedereen wordt heel verdraagzaam voor
een kruipend verlies aan natuur, want wat
over is wordt weer als natuur beschouwd;
Er ontstaat een enorm emotioneel obstakel
om verwachtingen en doelen voor de
natuurbescherming bij te stellen.
Von Cotta 1816: als de mens Duitsland zou verlatenzou het in 100 jaar helemaal met bos begroeid zijn.
Clements 1916: De successietheorie
Het bos als ijkpunt voorde “ongerepte” natuur
Het oerwoud van Bialowieza
Het bos als natuur wordt een enorme emotioneel obstakel
Heinz Ellenberg (1986): “Midden Europa zou een eentonig bebost landschap zijn geweest, als de mens niet het kleurrijke mozaïek van akkers, heiden, hooilanden en weiden had gemaakt.”
Het uitsterven van het Oerrund in 1627
en het Syndroomvan de Verschuivende
IJkpunten
Het uitsterven van het Oerrund in 1627
Het uitsterven van het Oerrund in 1627
Pas in 1827 werd het Oerrund wetenschappelijk beschreven als een soort, maar die 15.000 jaar geleden zou zijn uitgestorven;
Pas in 1887 werd uit historische bronnen bekend dat het tot in historische tijden in Europa leefde;
Pas in 1927 werd het erkend als de wilde voorouder van het huisrund;
Toen was het ijkpunt voor het huisrund al verschoven naar dat het een niet inheemse soort was en daarom niet in de natuur thuishoorde;
Daardoor was het ijkpunt voor grasland al verschoven naar dat het een door de mens met zijn vee gemaakt biotoop was, dat van nature niet voorkwam, want toen was er bos.
Alle inheemse wilde hoefdieren werdentot bosdieren gebombardeerd
Foto Frans Vera
Het paradigma in Europa:Grote, planteneters volgen de successie
van de begroeiing
Photo Frans Vera
De natuurlijke dichtheid is de dichtheid die de verjonging van het bos niet verhinderd
Het ijkpunt bos voor de ongerepte natuuris geconstrueerd door op voorhand
de invloed van grote planteneters uit te sluiten.
Cirkelredenering
Overal in Europa waren bosweiden
Huisrunderen verhinderden de verjonging van bomen in het bos;
Huisrunderen horen niet in de natuur thuis, want ze zijn door de mens ingevoerd;
Daarom:
Nationale ParkBosweide
Het Nationale Park Dalby Söderskog, Zuid Zweden
Bosweide veranderdein gesloten bos
Verdeling diameterklassen per boomsoort
Stormvlakten
Alle lichtbehoeftige plantensoorten verdwijnen
Geen lichtbehoeftige soorten isniet in overeenstemming met pollen data die als gesloten bos zijn geïnterpreteerd.
?
Natuurbescherming leidttot een enorm verlies aan soorten
Terug naar de bosweide
Borkener Paradise
Sleedoorn in grasland
Eik in sleedoorn
De gaai
Sleedoorn beschermt hazelaar
Boomklever
Stekelige meidoorns;
een natuurlijk raster om een eik
Mantel en zoomvegetatie
Bomen opkomend uit mantel
Een bosschage gevormd
Bosschages omgeven doormantel- en zoomvegetatie
Retrogressieve successie
Doornstruiken verschijnen opnieuw
In bosweiden verjongen alle soorten bomen en struiken zich in aanwezigheid van grote herbivoren
Oerrund
Het huisrund in de bosweide;Inheemse vervanger van zijn
uitgestorven voorouder
Domesticatie
Huisrund
De bosweide; het meest nabije, moderne analogie
van het natuurlijke ecosysteem
Meidoorn en sleedoornworden door insecten bestoven
Hoe intensiever de begrazing, des te lager de productie niet-boompollenHoe intensiever de begrazing, des te lager de productie niet-boompollen
Correlatie tussen openheid landschap en niet-boompollen
J.P.Struik, University of Amsterdam (unpublished data 2000)
0 20 40 60 80 100
20
40
60
10
30
50
Aandeel nie
t-boom
polle
n (
%)
Openheid bemonsterde gebied (%)
Correlatie is laagen niet significant(r= -0.038, P>0.5)
Er is geen lineair verbandpercentage Niet-Boompollenen mate van openheid vanhet landschap
Non-ruminants
Herkauwer
Ree
Edelhert
Oerrund (uitgestorven)Wilde runderen als
plaatsvervanger
Tarpan (uitgestorven)Wilde paarden
als plaatsvervanger
Wild zwijn
Snoeiers Wisselende vreters Echte grazers
Eland
wisent
Non-ruminants
Snoeiers Wisselende vreters Echte grazers
Iedere soortHeeft een kenmerkend effect
Op de begroeiing
Wilde hoefdieren scheppen gezamenlijkeen afwisselend, soortenrijk
parkachtig landschap
F.W.M. Vera; De Bosweide TheorieFoto Frans Vera
Foto Frans Vera
De natuurlijke vegetatie; een parkachtig landschap dat in stand blijft door een niet-lineaire, cyclische successie, gestuurd door wilde, grote herbivoren
open begraasd grasland;
doornige struiken vestigen zich;
struiken blijven solitair of vormen struwelen;
zaailingen van bomen groeien op, beschermd door doornige struiken;
solitaire in openheid opgegroeide bomen ontstaan, of bosschage worden gevormd;
bomen sterven, bosschages veranderen in open grasland;
doornige struiken vestigen zich opnieuw in open grasland.
Geertgen tot Sint Jans1455/1465-1485/1495
Jacob van Ruysdael, 1628-1682
Barend Cornelis Koekkoek, 1803-1862
De bosweide;De meest nabije
moderne analogie van de natuur met
grote, wilde planteneters
De bosweide;De meest nabije
moderne analogie van de natuur met
grote, wilde planteneters
Het bos;Een catastrofale shift
naar een nieuwe stabiele toestand,
nadat de grote, wilde planteneters zijn
verwijderd
De bosweide;De meest nabije
moderne analogie van de natuur met
grote, wilde planteneters
De OostvaardersplassenFoto Frans Vera
De Oostvaardersplassen, in the polder Zuid-Flevoland,
Drooggelegd in 1968
Totale oppervlakte 6000 ha
Rode lijn: kade
Witte lijn:grens
natuurreservaat
Moerassige deel:
3600 ha
Doge deel:2400 ha
Ruiende Grauwe ganzen Foto Frits van Daalen
Grazende Grauwe ganzen Foto Vincent Wigbels
Wisselende waterstanden Foto Frans Vera
De ontdekking:Grazers sturen de ontwikkeling
van de begroeiing
Foto Vincent Wigbels
Baardman Foto Ruben Smit
Lepelaar Foto Ruben Smit
Grote zilverreiger Foto Ruben Smit
ZeearendSinds 2006 1 broedpaar
Foto Ruben Smit
Het komplete leefgebiedvan de Grauwe gans;Moeras en grasland
Foto Frits van Daalen
Echte grazers zoals Oerrund enTarpan schiepen graslanden
Oerrund en Tarpanzijn uitgestorven
Heckrunderen en koniks als inheemse, functionele plaatsvervangers
Foto Frans Vera
Jaar-rondbegrazing
Foto Frans Vera
Foto Ruben SmitIntensief begraasd tijdens het groeiseizoen
Intensief begraasd tijdens het groeiseizoenFoto Vincent Wigbels
Niet of nauwelijks begraasd tijdens groeiseizoenFoto Frans Vera
Gote zilverreiger
Foto Ruben Smit
De draagkracht van een natuurgebied;Het aantal dieren aan het einde van de winter.
Foto Vincent Wigbels
Dieren worden mager.Protesten; ze verhongeren
Foto Hans Breeveld
Het syndroomvan de
verschuivende ijkpunten
Relatie vet en vruchtbaarheid
Foto Hans Breeveld
Relatie vet en vruchtbaarheid
Dit wordt normaal gevonden
Prijs winnende dochtergroepHolstein-Frisian
Dit wordt ook normaal gevonden
Foto Frans Vera
De Wolf
De kritiek: grote roofdieren ontbreken
De Serengeti; 2.4 miljoen hectare
Dichtheid roofdieren:1 Leeuw per 1000 ha1 Gevlekte hyena 300 ha
25% van de Gnoes gedood door grote roofdieren;
6% van gestorven Gnoes waren in een slechte conditie en gedood door grote predatoren;
75% van de Gnoes stierven door ondervoeding.
De hoeveelheid voedsel reguleert het aantal grote hoefdieren
Een gemiddelde sterfte van 30%leidt tot een evenwicht in de populatie
De aantallen worden gereguleerddoor de hoeveelheid voedsel
Foto Hans Breeveld
Dieren die binnen een week zullen sterven door gebrek aan voedsel, worden afgeschoten
Foto Frans Vera
Hoeveel dieren overleven de winter?
Foto Frans Vera
Jaar 004 005 006 007 008 009 010
Hr 93 66 68 81 91 75 66
Ko 86 86 81 76 85 80 75
Ed 92 78 85 87 90 75 71
% winteroverleving Heckrund, konik en edelhert
Aantallen per 24-3-2010;Heckrund: 266; Konik: 876; Edelhert: 1514
Jaar 004 005 006 007 008 009 010
Hr 93 66 68 81 91 75 66
Ko 86 86 81 76 85 80 75
Ed 92 78 85 87 90 75 71
% winteroverleving Heckrund, konik en edelhert
Aantallen per 24-3-2010;Heckrund: 266; Konik: 876; Edelhert: 1514
Dode dieren blijven achter in het gebiedFoto Ruben Smit
Foto Vincent Wigbels
Voedsel voor aaseters, zoals de zeearend
Minder intensief begraasde delenFoto Frans Vera
Foto Frans Vera
Sleedoorn
Meidoorn beschermt boomMeidoorn beschermt boomFoto Frans Vera
IepIep
Eik
Sleedoorn
Bomen vestigen zich spontaan in aanwezigheidvan hele hoge dichtheden grazers
Sleedoorn
In doornstruiken groeien bomen zelfs op als er tot 3 edelherten per ha in de winter zijn
Foto Frans Vera
Bomen verjongen zich wel bij hele hoge aantallen hoefdieren
In de natuur zorgen wilde, grote planteneters voor het voortbestaan van de natuur.
Foto Ruben SmitWat zit ons in de weg?
Dit landschap
En onze natuur;Verliesmijdend gedrag
Verlies doet meer pijndan winst goed doet
Daniel KahnemanDe Prospect Theory, 1979,
Het verlies van wat er is weegt zwaarder dan de winst
die het alternatief kan opleveren
Als je een alternatief voorlegt, worden winst en verlies afgewogen tegen een bepaald ijkpunt;
Dat ijkpunt is meestal de bestaande situatie.
Daniel Kahneman
Daniel Kahneman
De zekerheid van verlies wordt De zekerheid van verlies wordt ontlopen door er op te gokken dat het ontlopen door er op te gokken dat het
niet optreedt, ook als men weet dat niet optreedt, ook als men weet dat alsals het verlies optreedt, het verlies optreedt,het veel groter zal zijn het veel groter zal zijn
Daniel Kahneman
De kans dat ergens voor het alternatief van dit landschap wordt gekozen, wordt groter als het alternatief ergens te ervaren is
Daniel Kahneman
De kans dat voor dit alternatief wordt gekozen, wordt groter als het te ervaren is
Daniel Kahneman
Natuur, kunnen we het maken?
Foto Ruben Smit
Dank u voor uw aandacht
Met dank aan de fotografen:Hans Breeveld, Dick de Bruin, Frits van Daalen,
Ruben Smit, Frans Vera en Joep van de Vlasakker