Download - KỸ THUẬT XÚC TÁC-XTDongthe
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
1/36
K THUT XC TC
XC TC NG TH ThS. DipKhanh
TRNG I HC B RA VNG TU KHOA HA HC V CNTP
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
2/36
Xc tc ng th?
u im caxc tc ng th C chn lcv hottnh cao hnso vixc tc d th.iu kin tinhnh phn ng mm hn.Do khng c qu trnh khuchtn mao qun(v chtxc tc ha trongcht phn ng). V vy, y ch c vn l s chuyn khi giaphakh v pha lng(s b trittiu theo s khuy trnl tng).Qua trnh truyn nhit ddng, khng xyra trng hpnng cc b.C ch ca phn ngha hc d biu din hn, n gin hn.Qu trnh tinhnh phn ng dthao tc hn.
Xc tc ng th c th l xc tc axt baz , xc tc enzym, xc tc phc .
Nhc im Qu trnh phn ng thnggin onnn khng t ngha c.Nng sut thit bkhng cao v dgy n mn thit b.Qu trnh tch xc tc ra khi phn ng rt kh khn.Phmvi p dng hp.
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
3/36
Phn chia cc loi phn ng ng th
Phn ng ng thpha kh.Phn ng ng thpha lng.Phn ng ng thpha lng.
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
4/36
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
5/36
2005 Noble Prize in Chemistry
http://localhost/var/www/apps/conversion/GeneralKnowledge/NobelprizeChemistry2000-2007/NobelPrize2005.pdfhttp://localhost/var/www/apps/conversion/GeneralKnowledge/NobelprizeChemistry2000-2007/NobelPrize2005.pdf -
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
6/36
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
7/36
Phn ng2: sunfon ha benzen trong dung dch xyra theoc chsau
Phn ng3: chuyn v Pinacolic
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
8/36
Phng trnh ng hc ca phn ng xc tcng th
Nuqu trnh tora HCTG l giai an chmth vn tc ca phn ng c vittheo V 1.Nuqu trnh phn hyHCTG l giai an chmth vn tc ca phn ng c vittheo V 2.
31
2
1 1
2 3
,
(2)
.
Ta co phan ng: xuc tac K (1)
C che nh sau: nA + K
Van toc tao thanh HCTG:Van toc phan huy HCTG:
k k
k
n A K
Z
nA mB
Z mB K
V k C C
V k C
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
9/36
Phn ng xc tc ng th, xc tc Axt- Baz
Phn lncc phn ngxc tc ng th cxc tc bicc axit v baz . Trong , nhiu phn ng c xc tc bi axit protonic ( nh HF, H 2SO 4,H3PO 4,) v mt s cxc tc bngcc axitLewis( nhBF 3, AlCl 3, SnCl 2,)
V d: Phan ng Protonic: AH + B A + BHPhan ng axit-baz Lewis:
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
10/36
S ph thuc hng s tc k vo pH camitrng.
Tc ca phn ngxc tc axt- baz ph thuc rt ln vo pH cami trng. V vym mt phn ngxc tcaxit-bazo thngc ba phn ng xyra song song:
Phn ngdo xc tc axit.Phn ngdo xc tc baz .Phn ngdo va chm giacc phn t phn ng
Do vy vn tcchung ca phn ng s bng tng vn tc ca ba phn ngtrn.V d: phn ng nphn t: S1 S2
1 3
1
[ ].[ ]
[ ].[ ]
Vi xuc tac axit, ta co: V =k
Vi xuc tac bazo, ta co: V =ka H
b OH
S H O
S OH
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
11/36
Trong phn ng ng thxc tc axit- baz thngc cc trng hp sau
0 1 3 1 0 1
1
3 0
[ ].[ ] [ ].[ ] [ ]
[ ], [ ] [ ]
Vay, van toc chung cua ca phan ng:V V V V k k k
vi k k k k
c a b H OH
c
c H OH
S H O S OH S
k S H O OH
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
12/36
ng hc ca phn ngxc tc axt- baz Trng hp xc tcl axt, xt phn ng:
1
'1
2
'
2
3
1 2 1 2
1 1
1 2 1 2
2 2
(1)
(2)
(3)
Gia s phan ng xay ra theo c che sau
S
AH
k
k
k
k
k
S S P P
AH S H A
S H S P P H
P H A P AH
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
13/36
4
5
2 3
3 2
(4)
(5)
+2
2
+2 2
Neu HCTG (P H ) co tac dung manh vi moi trphan ng (H O) th c che se i theo mot hng
P H Pk
k
H O H O
H O A H O AH
C che cua phan ng tren co the xay ra theo 2hp: c che 1 gom cac phan ng 1,2,3; c che 2
cac phan ng 1,2,4,5. e xac nh van toc cung ta phai gia s cac giai oan (phan ng) lala cac giai oan cham. Cu the
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
14/36
C ch1: gmcc giai on1,2, 3.Gi thitgiai on1 chm, giai on2, 3 nhanhGi thitgiai on2 chm, giai on1, 3 nhanh
Gi thitgiai on3 chm, giai on1, 2 nhanh
C ch2: giai on1, 2, 4, 5.Gi thitgiai on4 chm, giai on1, 2, 5 nhanh
1 1 1[ ][ ]cV V k S AH
2 2 1 2 3[ ][ ][ ] I
ca
K V V k S S H O
K
1 23 3
1
[ ][ ][ ]c I II
S S AH V V k K K
P
1 2 3
4 4 1
[ ][ ][ ]1c I II
a
S S H OV V k K K
K P
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
15/36
Trng hpxc tc l baz , xt phn ng
1
1
2
2
3
4
5
1 2 1 2
1 1
1 2 2 1
2 2
2 2 2
2
(1)
(2)
(3)
(4)(5)
C che e ngh nh sau
Neu dung moi b proton hoa
Ta cung tien hanh gia thiet nh
k
k
k
k
k
k
k
S H S P P H
S H B S BH
S S P P
P BH P H B
P H O P H OH
OH BH H O B
oi xuc tac laaxt e xac nh bieu thc van toc phan ng
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
16/36
Giai on1 chm
Giai on2 chm
Giai on3 chm
Giai on4 chm
1 1 1[ ][ ]cV V k S H B
2 2 1 2[ ][ ]cV V k S S
1 23 3
1
] ][ ][ [[ ]c I II
S H S BV V k K K
P
4 4 1 21
1 [ ]] ][ [ [ ]c I II aOH
V V k K K S H S K P
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
17/36
Tnh lcaxt- baz Ni chung lcaxt- baz cng cao th hottnh xc tc cngmnh.
Lcaxt: tnh lcaxt ta cho axt tc dng vi nc
Theo Bronsted, lcaxt l hng s tc ca phngtrnh(6), k hiul k a.
2 3 (6) AH H O A H O
.
vi a va (0<
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
18/36
Lc baz : cho baz tc dng vi nc
Theo Bronsted, lc baz l hng s tc ca phngtrnh(7), k hiul k b.
(7)+ -
2B + H O BH + OH
'
'
. .
.
.
vi a va (0<
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
19/36
Tnh gi tr ca v 2 3
'3 3
' 3
.[ ] . .[ ]
.[ ][ ] . .[ ][ ]
[ ][ ]. . .
[ ]
thuan
nghch
thuan nghch
Khi can bang cha thiet lap, ta coV
V
Khi can bang thiet lap, ta co: V V
a a
b a
a a
AH H O A H O
k AH a K AH
k A H O b K A H O
A H Oa K b K
AH
'
' 1
1[1 ( )]
'
'
. .
. .
1Neu a b ta co:
a a
a a
aa
a
b K K
a K b K
K aK
b K
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
20/36
Trng hpaxt- baz nhiu chc(m, n chc) th hng s axt v hng s baz sl:
,
,
..
a m a
b n b
k m k k n k
Hot v h s hot Hng saxt cxc nh davo nng , nhng ch milnhtnh. nh lng cn phidng hot .V tr s, hot (a) bng nng nhn vi h sf, gil h s hot .Cng thcton hc nhsau: a = C.f
i vidung dchv cng long th nng bng hot (a = C).i vidung dch thc, do lc tngtc giacc ion th hin mnhnn hot s nh hn nng .
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
21/36
V d: xt phn ng
Lc ny hng saxt K a ca phn ng tr thnh2 3 AH H O A H O
3 3
3
3
3
. . .
.
...
[ ] [ ][ ]
[ ][ ]
[ ]
H O A H O Aa
AH AH
H O Aa
AH
a a H O f A f K a AH f
f f H O AK
AH f
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
22/36
Phn ngxc tc axt- baz cho nhn in t .Quan im caLewis
Axt Lewis cng b trung ha ging nhaxt Bronsted.
Qu trnh trung ha nhanh v khng i hi nng lng.C thtch axt Lewis ra thnh cc axt v baz yu.
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
23/36
Axt Lewis c th lm xc tc cho nhng phn ng m
trc ydng xc tc Bronsted, hottnh cao, c bit chn lccao.
Cc loiAxt Lewis l: HF, AlCl 3, AlBr 3, BF 3, SnCl 4,ZnCl
2, Al
2O
3.
Lcaxt Lewis c th nhn bit bngcc ch thmu.
i viaxt Bronsted, nng lngtch proton khng i,khng ph thucvo mi trng. Cn i viaxt Lewis,nng lngtch cp in t ph thucvo i tng nhn in t.
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
24/36
C ch phn ngkhi dng xc tc axt LewisPhn ngFridel-Kraft: alkyl ha vng thm bng hp cht HX c mtxc tc AlCl 3.
C ch nhsau:
Ion cacbocation (R +) kt hp vivng benzen
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
25/36
Phn ngalkyl vng thm bngolefin: xc tc AlCl 3.
Trong mi trng nc, axt Lewis kt hp vi ncchoProton. Kt qu tora axt proton c tnh axt mnh hnsovicc hp chtaxt khc.
3 2 3[ ] AlCl H O AlCl OH H
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
26/36
Hiu ng mui Thc nghim ch rngkhi thm mui caaxt (axt l xc tc)
vo phn ngxc tc ng thth lm cho vn tc phn ng tng ln r rt. Hiu ng ny gi l hiu ng mui bc2(Hiu ng mui th cp).
V d: s ph thuc vn tc ca phn ngvo lng muiNatri Acetatthm vo trong phn ng cxc tc bngaxt acetic theo Dawson vCarter khi khost phn ngiod ha aceton.
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
27/36
Arrhenius cn nhn thy rng, khi thm muitrung tnh cion khc vi ion caaxt lm xc tc th vn tc phn ng cng tng ln. Hiu ng ny gi l hiu ng mui bc1(Hiu ng mui s cp).
V d:
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
28/36
Giithch hiu ng mui th cp Theo thuyt inly c in, nuxc tc l axt yuth s phn ly theo phngtrnh
Theo l thuyt, sthm ion A - slm gim sphn ly ca axt AH nn slm gimtc dng caxc tc. Vy tisaotrong trng hpny lilm tng vn tc ca phn ng???
2 3
+ -+ - -
3 b a n 2H OH
Ta co phng trnh van toc tong quat
V=k [H O ] + k [A ] + k [AH] + k [OH ] + k [H O]
AH H O A H O
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
29/36
Giithch hiu ng mui s cp Victhm cc ion khc viion caaxt khng nh hnggn sphn ly caaxt. Vy tisao lic tc dnglm thayi vn tc ca phn ng???Theo Arrhenius th khi thm muic ion khc th s lmthay i lcion cadung dch. Trong trng hpny, nng ion tham gia phn ngkhng quyt nh s thay i tc
phn ngm chnh do sthay i h s hot caccion quyt nh.Xt v d: ][ A B AB P
.. .
.] . ] . . ] . (**)
[ ][ ].[ ]
[ [ [ ] [ [ ]
AB ABa
A B A B
A Ba a
AB
a f ABK a a A B f f
f f AB K A B K A B F
f
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
30/36
Giai on tc nhl giai onphn hyHCTG nn:
T y ta xc nh c hng s tc thc nghim ca phn ngtrn l:
Theo Debye-Huckel, h s hot caion trong dung dch c lin quan nha tr v lcion ( ) cadung dch nh sau:
2 ][cV k AB
2 2
2 0
] . . ] .
. . .
[ [ [ ]c atn a
V k AB k K A B F
k k K F k F
2
lg1
ii
Z A f C
Ba
lg .1
n m
m n
A B
A B
hay
A z z f C
Ba
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
31/36
i vi nhngion ring bit, h s hot khng thay i.Thc nghimcho thy s ph thuc ca h s hot volcion. Trong phmvi lcion ln(t0,1-0,5) th gi tr C. rt nh. Lc ny ta c:
Trong o: he so hoat oZ hoa tr cua ion
a ng knh gan ung cua ionA, B, C hang so phu thuoc bi ai lng ham
so lng cc cua dung dch va nhiet oC hang so thc n
i
i
f
20,5 . )
ghiem
lc ion ( i iC Z
2
lg1
ii
Z A f
Ba
lg
1
n m
m n
A B A B
hay
A z z f
Ba
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
32/36
Khi lcion nh(
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
33/36
Suy ra hng s thc nghim ca phn ng
Khi dung mi l ncv 25oC th A=0,509, nn ta c:
lg lg g g A B ABF f f f
0
0
lg lg lg
lg lg 2 .
( : Bronsted Berrom)
tn
tn A B
k k F
k k A Z Z
Pt
0
0
lg lg lg
lg lg 1,18 .
tn
tn A B
k k F
k k Z Z
2 2 2
2 2 2 2lg ( )
lg ( 2 . )
lg 2 .
[ ] A B A B
A B A B A B
A B
F A Z Z Z Z
F A Z Z Z Z Z Z
F A Z Z
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
34/36
T phngtrnh Bronsted Berrom v pt (**) ta suy ra:
NuZA hocZB bng0, th [AB] khng i. NuZA .ZB > 0 th [AB] tngkhi tng. NuZA .ZB < 0 th [AB] gimkhi tng.
Hiu ng mui s cp c tora do s bin i nng ca phc chttrung gian ( thng qua lcion).
Lu : Phng trnh Bronsted Berrom ch ng trong khu vcmnng cht inly thamn phng trnh Debye Huckel, tclkhong nng 5.10 -3 M.
2
] . ] .10[ [ [ ]A B AZ Z
a AB K A B
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
35/36
Tng hp L-dopa
-
7/31/2019 K THUT XC TC-XTDongthe
36/36