Download - Koncepcja przebiegu tras rowerowych
Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie Miechowskim
Opracował : Rafał Bielecki
Miechów 2011
Finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ”Europa inwestuje w obszary wiejskie”
Wstęp
1
Opracowanie „Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie miechowskim” skupia się głównie na opisie obszarowego produktu turystycznego opartego na możliwych do realizacji w najbliższej przyszłości szlakach rowerowych.Jej celem jest pokazanie procesu tworzenia produktu turystycznego opartego na potencjale obszaru powiatu miechowskiego. Ten cel realizowany jest poprzez opis organizacjispójnego obszaru, budowania produktów turystycznych opartych głównie o dziedzictwo przyrody, kultury, bogatą historię, ciekawych ludzi. Zgodnie uznano, że jednym ze sposobówzagospodarowania tego potencjału jest tworzenie i rozwój szlaków rowerowych oraz promocja aktywnej turystyki rowerowej. Jedynym zinwentaryzowanym i oznakowanym szlakiem rowerowym w powiecie miechowskim jest „Rowerowy Szlak Kościuszkowski” obejmujący swym zasięgiem również Powiaty - proszowicki i płn - zach część krakowskiego. Dlatego też praca „Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie miechowskim” zawiera syntetyczny opis potencjału, koncepcję tworzenia szlaków rowerowych, ich przebieg i sposób znakowania. Przedstawia perspektywy rozwoju szlaków rowerowych w postaci tematycznych produktów turystycznych połączonych z imprezami promocyjnymi obszaru. W opracowaniu posłużono się metodą opisu opartego głównie o materiały i dokument źródłowe a także własną wiedzę autora o topografii lokalnych zasobów
Trasa nr 1Książ Wielki: Pałac Myszkowskich na Mirowie – Książ Wielki: Rynek (1 km) – Mianocice (3
km) – Rzędowice (5 km) – Głogowiany Stara Wieś (8 km) – rezerwat przyrody „Lipny Dół
„(13 km) – rezerwat przyrody „Kwiatówka” (14,5 km) – Wielka Wieś (19,5 km) – Książ Mały
(21,5 km) – Zaryszyn (25 km) – Trzonów (29 km) – Wymysłów (33 km) – Słaboszów (37 km)
Rzemiędzice (35 km) –– Święcice (38 km) – Buczkowice (41 km) – Książ Wielki (48 km).
Dystans: 48 kmCzas przejazdu: 4,5 hStopień trudności: trasa rowerowa łatwa
Opis techniczny trasy:Trasa rowerowa łatwa pod względem technicznym. Większa część trasy płaska,
w pozostałej części niewielkie zjazdy i podjazdy. Szlak wiedzie przez kompleks leśny
„Chrusty”. Trasa dostarczy wielu wrażeń widokowych i poznawczych.
Wycieczkę rozpoczynamy w Książu Wielkim spod Zamku na Mirowie.
Z tego miejsca jedziemy do Rynku. Przed nami ukazuje się piękna panorama stawów
hodowlanych „Jastrzębiec”.
W centrum Książa Wielkiego zwiedzamy zabytki:
2
- cmentarz grzebalny, kaplica, cmentarz kościelny, dzwonnica kościelna, kościół parafialny pw. św. Wojciecha, synagoga, kościół poagustiański, cmentarz żydowski, grodzisko „Kółko”.
Po zlokalizowaniu wszystkich zabytków, wsiadamy na rowery i jedziemy do Mianocic.
W odległości 1,5 km od drogi E – 7 po lewej stronie znajduje się dwór w Mianocicach.
Jedziemy drogą wzdłuż doliny rzeki Nidzicy.
Kolejną miejscowością są Rzędowice. W miejscowości zwiedzamy dwór, obieramy kurs na
północ i jedziemy w kierunku sołectwa Głogowiany Stara Wieś.
Przejeżdżamy przez drogę Kozłów – Książ Wielki i docieramy do leśniczówki w Wolicy.
W tym miejscu znajduje się zachodni kraniec kompleksu leśnego „Chrusty”. Przed nami do
pokonania ponad 9 km odcinek drogi szutrowej przez las.
Po lewej stronie szlaku rowerowego znajdują się rezerwaty przyrody „Lipny Dół” i „Kwiatówka”.
Wyjeżdżamy na drugim krańcu lasu w miejscowości Wielka Wieś.
Dalszy etap trasy doprowadza nas do Książa Małego. Zwiedzamy kościół pw. Narodzenia NMP.
Tuż za wsią skręcamy w lewo i jedziemy do Zaryszyna. W miejscowości znajduje się dwór i park podworski.W niedalekiej odległości około 250 m za dworem skręcamy w prawo, dalsza trasa
doprowadza nas do Trzonowa. Składamy hołd przy pomniku pacyfikacji.To dobre miejsce na dłuższy odpoczynek.
Po krótkiej przerwie wyruszamy w dalszą podróż. Jedziemy w kierunku wschodnim ,obok
remizy OSP skręcamy w kierunku Wymysłowa, gdzie możemy zobaczyć ciekawą budowlę
po byłej szkole podstawowej. Docieramy do Słaboszowa. Zwiedzamy kościół pw. św. Mikołaja. Następnie udajemy się w kierunku Książa Wielkiego przez Rzemiędzice
docieramy do Świecić, gdzie można zobaczyć zabytkowy Dworek. Następnie przez
Boczkowice docieramy do punktu, z którego wyruszyliśmy, Zamku na Mirowie.
Zamek na Mirowie w Książu Wielkim
Budowę pałacu na Mirowie rozpoczęto w 1585 roku. O tej dacie wspomina tablica
marmurowa w antependium ołtarza w kaplicy mirowskiej. Jednocześnie, można się z niej
dowiedzieć, ze rozpoczęte dzieło kontynuował bratanek biskupa, również Piotr Myszkowski
a prace miały trwać do 1595 roku. Zapewne roboty trwały znacznie dłużej, czego może
dowodzić fakt, ze sławny mistrz umiera właśnie w Książu w 1602 roku.. Płac jest wzniesiony
na rzucie wydłużonego prostokąta o układzie osiowym z silnie wysuniętym obustronnie
3
ryzalitem środkowym oraz dwoma węższymi ryzalitami, mieszczącymi klatki schodowe przy
ścianach bocznych. Przed głównym korpusem pałacu umieszczono symetrycznie dwa
pawilony z portykami kolumnowymi. Mieściły się w nich kaplica i biblioteka. Szata zewnętrza
pałacu, to pater i pierwsze piętro zachowały się bez zmian utrzymując piętno renesansowe.
Wciągu wieków tylko najwyższe części pałacu ulegały niejednokrotnie przeróbkom, zmieniły
w ten sposób pierwotny swój wygląd. W obecnej chwili przy kilku zaledwie oknach
pierwszego piętra pozostały pierwotne gzymsy z herbem nad oknami. Wewnątrz pałacu
pozostałością z najdawniejszych czasów są renesansowe sklepienia, zachowane bez mała
we wszystkich pokojach, w sieni środkowej i w sieniach bocznych parteru. Na wyższych
kondygnacjach zachowały się także gwieździste sklepienia renesansowe, jedno
w południowej klatce schodowej, a dwa w północnym skrzydle pałacu. We wnętrzu klatki
południowej są jeszcze z tego samego czasu dwa portale kamienne, a oprócz tego trzy
zakratowane okienka. Wnętrza komnat zamkowych ogrzewały kominki szafiaste, lecz te
około polowy XIX wieku zostały podobno zabrane do Chrobrza. W 1810 roku wspomina
o nich inwentarz dóbr wielkoksiąskich. Według tego źródła było w zamku osiem kominków,
przy czym jeden z nich ozdobiony był mozaiką. Wielkich zmian zewnątrz i wewnątrz zamku
dokonał margrabia Franciszek Wielopolski, dziesiąty ordynat zmarły w 1809 roku. On to
usunął renesansowe szczyty budowli, a ryzalit środkowy podwyższono wówczas o III piętro.
Przypuszczalnie on zadecydował o przebudowie okien II piętra, do czego jednak
w zupełności nie doszło. Całkiem inny wygląd uzyskał pałac na Mirowie przez nadbudowanie
II piętra nad ryzalitem, w którym znalazło się aż pięć okien. Nadbudówkę ujęto po bokach
szczupłymi wieżyczkami, umieszczając jednocześnie wazony na ich wierzchołkach.
Zakończono też elewację szczytem lekko wygiętym i załamanym, z okienkiem krzyżowym
pośrodku. Na szczycie ustawiono trzeci wazon. W podobny sposób zwieńczono także fasady
boczne, co możemy do dzisiaj oglądać.
Gdy po śmierci Franciszka Wielopolskiego dobra ordynackie przejął w swe ręce Józef Jan
Nepomucen Wielopolski, rozpoczął się smutny okres dla zamku. Nowy ordynat trwonił swoim
hulaszczym życiem majątek, odziedziczone dobra popadły w coraz większą ruinę, a razem
z nimi coraz bardziej pustoszał zaniedbany zamek. Od momentu, gdy ordynatem został
Aleksander Wielopolski, zamek na Mirowie miał powrócić do dawnej świętości. Wymagał
rzecz jasna odpowiedniego remontu, gdyż przez nieuszczelniony dach wlewające się
strumienie wody poniszczyły powały i podłogi, które teraz należało zastąpić nowymi.
Jednocześnie z tymi pracami przystąpiono do uszczelniania dachu i reperacji głównego
muru. Aleksander Wielopolski, dopiero po tych zabezpieczających pracach zabrał się
z wielkim rozmachem w 1841 roku do przebudowy zamku. Gdyby podjęte zadani doszły do
skutku zapewne w rozbudowanym gmachu „utonęłyby” jego cechy renesansowe.
4
Rozbudowę pałacu projektował architekt berliński Stuhler. Brak funduszy spowodował, że
zamysły właściciela uległy częstym zmianom. Najpierw prace bardzo zwolniły, a później
zupełnie je zarzucono. Robót snycerskich przy przebudowie podjął się Stanisław Zaborowski
z Pińczowa. Dozór nad budowa sprawował Krenier i o ich przebiegu informował listownie
margrabiego. Chamerling uznany przez Kremera za partacza musiał Książ Wielki opuścić,
a na jego miejsce w sierpniu 1843 roku przybył budowniczy przysięgły z Krakowa Stanisław
Gołębiowski, a później trzeci z kolei budowniczy E.Staibl i prace przy zamku trwaly do 1846
roku. Aleksander Wielopolski zdecydował się uczynić z Chrobrza siedzibę rodową, ponieważ
miejsce to miało bardziej centralne położenie dla pozostałych dóbr ordynackich. Decyzja ta
przerwała na szczęście dalsza przebudowę i restauracje zamku. Jednocześnie z zamkiem
wzniósł Santi Gucci przed frontem pałacu po bokach dziedzińca dwa pawilony, zwrócone
fasadami do siebie. Podobnie jak zamek zostały one wybudowane z ciosu pińczowskiego
i przykryte czerwoną dachówką. Prawy północny pawilon jest kaplicą pw. św. Zofii. Od czasu
powstania nie uległ on żadnym zmianom i zdołał wiernie zachować ducha renesansu
z przełomu XVI i XVII wieku. Przed ścianą frontową znajduje się porty wsparty w narożach
prostokątnymi filarami z półkolumną doryncką, a pośrodku czterema kolumnami jońskim.
Filary i kolumny łączą się arkadami półkolistymi, w narożach ściany szczytowej portyku
umieszczono kule kamienne, ponad daszkiem portyku wznosi się szczyt fasady, tak typowy
dla Santi Gucciego, o lekko falistej linii przerwanej gzymsem poziomym i zakończonej
kapitelem z nastawą. Na wierzchołku kaplicy znajduje się sygnaturka. Tuż nad daszkiem
portyku mieści się okrągłe okienko, cokolwiek zaś wyżej ponad gzymsem drugie okienko
okrągłołukowe. Do wnętrza prowadzi renesansowy portal, zakończony w górze nadprożem,
pośrodku którego umieścił Santi Gucci kartusz z herbem Myszkowskich. Nad portalem
znajduje się wielki kartusz, zdobny po bokach w liść akantu. Czytamy na tym kartuszu:
HAERES SI PIUS ES NIHL INDE AVERTO. Po bokach portalu mieszczą się zakratowane
okienka, również z belkowaniem i gzymsami. Oprócz okienek przy wejściu znajduje się
jeszcze w kaplicy pięć okien, zasklepionych w górze łukiem. Kaplica posiada beczkowate
sklepienie, prz, czym ołtarz wsunięty jest w trójboczną absydę. Horyzont wszystkich ścian
wnętrza zamyka nieznaczny gzyms z ornamentem u dołu, na który składają się wole oczy
i perełki. Gzyms opiera się na pilastrach, rozstawionych parami po załamaniach ścian.
Głowice smukłych pilastrów pokrywają rozetki o różnym rysunku. Bogata ornamentacja
stiukowa pokrywa ścianę nad drzwiami. Stylizowane motywy roślinne wypełniają cztery
kasetony okrąglej lunety okiennej, przy czym rama każdego kasetonu tez jest ozdobiona
ornamentem. Poniżej, z jednej i drugiej strony owalu okiennego znajdują się w obramowaniu
sploty motywów roślinnych. Niższą część tej ściany tworzą trzy ozdobione ramy z płytami
marmurowymi pośrodku. Ramy te przegradzają dwie figury obnażonych rusałek,
przechodzących poniżej w szerokie liście akantu.
5
Cmentarz grzebalny w Książu Wielkim
W 1817 roku władze rządowe wydały rozporządzenie nakazujące zakładanie nowych
cmentarzy poza placem kościelnym. W Książu Wielkim takie miejsce zostało wyznaczone we
wschodniej części miasta. Wchodząc przez bramę cmentarna, można zauważyć, ze ma się
do czynienia z najstarsza częścią cmentarza. Świadczą o tym zabytkowe nagrobki. Po
przeciwległej stronie alejki uwagę przykuwa wzrok betonowy krzyż stojący na kamiennym
cokole. Jest to grobowiec rodziny Helclów. Na tablicy można odczytać napis: Adelajda
z Wichlów Sterstein Helcel zmarła w Rzędowicach w 1895 r., jak głosi legenda miało się tam
znajdować wejście do lochów rozciągających się pod Książem Wielkim.
Kaplica na cmentarzu grzebalnym w Książu WielkimKaplicę wybudowali Cezary Haller i jego żona Julia z domu Helcel stoi pośrodku
cmentarza. W jej wnętrzu znajduje się ołtarz z figura Chrystusa Zbawiciela z czerwonego
marmuru. W podziemiach kaplicy pochowano właścicieli pobliskich Mianocic Hallerów,
a także ksiąskich proboszczów: ks. Józefa Sucheckiego w 1883 r. i ks. Jana Prawdę w 1938
r.
Przy bocznej alejce znajdują się niskie betonowe grobowce z wykutymi herbami
i nazwiskami właścicieli pałacu w Rzędowicach, rodziny Zdziechowskich. Herby świadczą
o szlacheckim pochodzeniu zmarłych. Spoczywają tu między innymi Antoni Naruszewicz
herbu Wadwicz, Edward Zdziechowski herbu Rawicz, Janusz Radogost Uniechowski herbu
Ostoja. Najstarszy odnaleziony nagrobek pochodzi z 1833 roku. Tablica nagrobna informuje,
że spoczywa pod nią Zofia z Kubeckich Cybulska. Nagrobek wykonany jest z czerwonego
piaskowca, zwieńczony małym kamiennym krzyżem. Niedaleko znajduje się drugi grób
niejakiego Joachima Przedpełskiego zmarłego w 1864 r.
Przy alejce wiodącej do cmentarza wojennego znajdują się dwa groby wielkich synów tej
ziemi: Eugeniusza Madejskiego (1908 – 1986), założyciela ksiąskiego liceum, historyka,
badacza i miłośnika Książa Wielkiego oraz Stefana Żechowskiego (1912 – 1984), artysty,
malarza, którego dzieła podziwiane są w galeriach na całym świecie.
Wzdłuż zachodniej części muru cmentarnego ciągną się groby żołnierzy II wojny światowej.
Staraniem żyjących przyjaciół i władz gminnych odnowiono to miejsce i umieszczono tablicę
pamiątkową zawierającą 20 nazwisk poległych i pomordowanych bohaterów z Książa
wielkiego i okolic.
6
Cmentarz kościelny w Książu WielkimW 1774 roku ks. Adam Brachman otoczył cmentarz kościelny murem. Po prawej
stronie stoi figura św. Wawrzyńca trzymającego ruszt na znak jego męczeńskiej śmierci.
W lewym narożniku znajduje się dębowy krzyż misyjny. Trzecim ciekawym obiektem jest
około 300 letnia lipa. Do 1817 r. cmentarz kościelny był miejscem pochówku zmarłych.
Dzwonnica kościelna w Książu WielkimDzwonnica pochodzi z pierwszej połowy XVIII w. Jest drewniana o konstrukcji
słupowej, na rzucie kwadratu, z dachem namiotowym zakończonym kopuła, na której jest
krzyż z metalowa chorągiewką z 1735 r. W dzwonnicy mieściły się trzy dzwony. W 1873 roku
przelano wielki wahadłowy dzwon o nazwie „Jan”, a w 1903 r. zostały dodatkowo przelane
dwa dzwony „Zygmunt” i „Wojciech”. Obecnie wiszą dzwony dwa mniejsze nazwane
„Wojciech” i „Maria”, (odlany w odlewni w Dąbrowie Górniczej w 1965 r.) i trzeci największy
nazwany „Milenium” (odlany 1965 r.): dzwon Wojciech zestal odnowiony w 2009 roku.
Kościół parafialny pw. św. Wojciecha w Książu Wielkim
Kościół po raz pierwszy był wzmiankowany w 1325 roku. Mury obecnego kościoła
pochodzą z XV, XVII i XX w. Ściany oporowe przy nawie i kaplicy św. Anny wybudowano
w XVIII w. Prezbiterium ma na sklepieniu dekorację z początku XVII w., polichromia w nawie
z 1781 r. W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej z początku XVI w.,
w ołtarzach bocznych (1777i 1778), obrazy Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Wojciecha,
patron parafii. Kaplica św. Jana Chrzciciela z obrazem Chrztu Pana Jezusa.
Prawdopodobnie namalował go Franciszek Smuglewicz u schyłku XVIII w. W tej kaplicy są
również trzy płaskorzeźby z czerwonego marmuru przypisane Hieronimowi Canavesiemu (II
polowa XVI w.). Przedstawiają one dziedziców Książa Wielkiego. Są nimi: Jan Tęczyński
wojewoda sandomierski (zm.1541), jego żona Katarzyna z Laskich (zm.1558), oraz ich córka
Katarzyna. Przy wejściu do tej kaplicy jest chrzcielnica z końca XVI w. Nad chórem są
organy z figurami Dawida i aniołów, ozdobione ornamentem barokowym, przebudowane
w 1929 r. Po prawej stronie nawy kaplica św. Anny nakryta kopułą i „latarnią”. W tej kaplicy
ołtarz barokowy, na ścianach herby Myszkowskich, a na sklepieniu kopuły polichromia
z polowy XVII w. Fundatorami tej kaplicy i ołtarza byli Myszkowscy.
Synagoga w Książu Wielkim
Obiekt znajduje się w centrum Książa Wielkiego przy ulicy Melsztyńskich. Jest to
budynek piętrowy wzniesiony w 1846 r., z kamienia i cegły na planie prostokąta. Przykryty
7
jest dwuspadowym dachem krytym blachą. Elewacja frontowa i tylna zwieńczone są
ceglanymi, schodkowymi szczytami. Sala główna przykryta jest drewnianym stropem.
Wystrój malarski już nie istnieje. Zwieńczone łukiem okna informują o Sali modlitw. Podczas
działań wojennych w 1914 r., budynek został zniszczony, ale w następnym roku
odbudowany. W 1935 r. został poważnie zdewastowany przez pożar i w tym samym roku
odbudowany wnętrze obiektu przebudowano po II wojnie światowej na magazyn. Obecnie
jest bardzo zniszczony.
Kościół poagustiański pw. św. Ducha w Książu WielkimKościół znajduje się w Książu wielkim. Fundatorem tego klasztoru był kasztelan
krakowski Jan Melsztyński – dziedzic Książa i Melsztyna. Zmarł na przełomie lat 1380 –
1381. Fundację ojca potwierdził specjalnym dokumentem w 1381 roku, jego syn Spytek –
wojewoda krakowski. Kościół św. Ducha był piękną budowlą gotycka, na co zwrócił uwagę
Jan Długosz. Do dzisiejszego dnia zachowało się tylko prezbiterium i stara zakrystia.
Zakrystia południowa z nadbudową pochodzi z 1841 roku. Na przełomie XVII i XVIII wieku
zawaliła się nawa gotycka i rozpoczęto budowę obecnej. W 1741 i 1836 roku spalił się
kościół i klasztor. Obraz Matki Boskiej w głównym ołtarzu jest dziełem włoskiego artysty
z XVII wieku. Namalował go Sassoferato (Giovanni Battista Salvi). Klasztor wielkoksiąski
uległ kasacie w 1864 roku.
Cmentarz żydowski w Książu Wielkimi
Nie jest znana data założenia cmentarza, jego powierzchnia wynosi około 1 ha, jest
ogrodzony i zdewastowany. Na cmentarzu zachowało się około 25 grobów macew
(najstarsze pochodzą z końca XIX wieku) oraz liczne tkwiące w ziemi fragmenty odłupanych
nagrobków. Już w końcu XVIII wieku mieszkali w Książu Wielkim liczni Żydzi (aż do wojny
stanowili oni połowę ludności miasteczka) i funkcjonowała gmina wyznaniowa. W 1942 roku
wszyscy żydzi z Książa Wielkiego zostali wywiezieni prze Niemców do obozu zagłady
w Treblince.
Grodzisko „Kółko” w Książu Wielkim
Kółko zwane też Kołem i Kołkiem, to stare grodzisko położone na północ od Książa
wielkiego, wśród podmokłych łąk, w dolinie zalewowej strumienia. Otacza je kolisty nasyp
o średnicy około 50 m oraz nawodniona fosa szerokości 50 -20 metrów i wał ziemny
szerokości około 20 metrów (obecnie znacznie zniwelowany). Badania wykopaliskowe
zostały przeprowadzone na terenie Kółka w 1945 roku natomiast badania sondażowe
8
i wiercenia w 1982 roku. W trakcie badań wykopaliskowych odsłonięto podmurówki z kamieni
i cegieł, nie zdołano jednak odtworzyć planu zabudowy obiektu. Znalezione zostały
fragmenty glinianych naczyń, ułamki kafli, ostroga, kości zwierzęce. Na podstawie analizy
znalezionych zabytków przypuszcza się, że w XII – XIII w. funkcjonowała tu osada. W końcu
XIII w. wzniesiono założenie obronno – rezydencjalne, które przetrwało do początku XVI w.
Budowla ta mogła być rezydencją obronną Adama z Książa herbu Janina – sędziego
krakowskiego i kasztelana wiślickiego. Przypuszcza się również, że na początku XIII w.,
Książ Wielki należał do rodu Lisów, nie można, więc wykluczyć, iż to przedstawiciele tego
rodu wznieśli rezydencję.
Dwór w MianocicachBudowla została wzniesiona w II połowie XVIII w., zapewne na miejscu starszej. Dwór
był przebudowany po 1832 r., kiedy został zakupiony przez Antoniego Helcla, uzyskał
charakter póżnoklasycystycznego pałacu. Zniszczony przez pożar w 1881 r., został szybko
odbudowany. Najstarszą udokumentowaną wzmiankę historyczną o Mianocicach spotykamy
pod 1376 r., zapisana w dokumentach Sądu Ziemskiego w Krakowie. W 1385 r. królowa
Jadwiga nadaje prawo magdeburskie posiadłościom wojewody krakowskiego Spytka
z Melsztyna. Oprócz miast, Książa wielkiego, Żabna i Brzeska, znalazło się tam ponad 30
imiennie wyszczególnionych wsi, w tym również Mianocice. Po śmierci Spytka w 1399 r.,
dobra Melsztyńskich uległy podziałowi, przeszły w ręce różnych spadkobierców lub zostały
sprzedane. Do początku XVI w. dziedzicami Mianocic była rodzina Mianockich, następnie –
jak podają źródła historyczne – Mianocice przeszły w ręce Tęczyńskich, a później Bonerów.
W 1631 r. Adam Boner sprzedał Mianocice Piotrowi Szyszkowskiemu, dworzaninowi
królewskiemu, staroście wareckiemu i kasztelanowi sądeckiemu. Po rodzinie Szyszkowskich
dobra te przeszły, droga posagów, spadków lub kupna, w ręce Stanisławskich, Oleśnickich,
Branickich, Myszkowskich, Morsztynów, Kossów i Jordanów. W I połowie XVIII w. stają się
one przedmiotem sporu pomiędzy Jordanami a Morsztynami, w wyniku ugody pozostają przy
Jordanach. Po bezpotomnej śmierci Adama Jordana, przechodzą w ręce brata jego żony,
Marianny z Lubomirskich – Adolfa Lubomirskiego.
Dwór w Rzędowicach
Dwór powstał na przełomie XIX i XX w. Jest to obiekt murowany z kamienia i cegły,
dwukondygnacjowy. Założony na planie prostokąta, z płytkim, szerokim ryzalitem od strony
fasady frontowej, mieszczącym wejście główne, Od strony ogrodu wejście prowadzi przez
poprzedzony tarasem, okazały portyk wsparty na czterech filarach arkadowych, nad którym
umieszczono otwarty balkon, otoczony – podobnie jak dolny taras – kamienna tralkową
9
balustradą. Całość nakrywa dach o konstrukcji drewnianej, dwuspadowy, z dwoma
naczółkami od strony zachodniej na osi wejścia głównego i od strony wschodniej, nad
wejściem ogrodowym. Pod nim szeroki gzyms podokapowy, z szeregiem ozdobnych
drewnianych wsporników. Dwór usytuowany jest w parku z XIX w., w którym zachowało się
kilka okazów starodrzewia. W skład zabudowań dworskich wchodziły niezachowanie do
dzisiaj czworaki, spichlerz i gorzelnia.
Rezerwaty przyrody „Kwiatówka” i „Lipny Dół’
Rezerwaty przyrody „Kwiatówka” i „Lipny Dół” usytuowane są w północnej części
gminy Książ Wielki w kompleksie leśnym „Chrusty”.
Rezerwaty znajdują się na pograniczu Wyżyny Miechowskiej i Garbu
Wodzisławskiego, w obrębie Miechowsko-Działoszyckiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu. Są to rezerwaty leśne częściowe, utworzone ze względu na zachowanie
fragmentu wielogatunkowego naturalnego lasu liściastego z bogatą roślinnością zielną
i licznym udziałem gatunków roślin kserotermicznych oraz chronionych.
Przez teren rezerwatów nie przepływa rzeka, w pobliżu nie ma też żadnego zbiornika
wodnego, który mógłby wpłynąć na rozwój roślin. Rezerwaty zasilane są wyłącznie wodą
pochodząca z opadów atmosferycznych.
Z uwagi na północną ekspozycję terenu klimat rezerwatów różni się w stosunku do ogólnej
charakterystyki klimatu powiatu miechowskiego.
Wierzchnią warstwę litosfery stanowią słabowykształcone gleby – rędziny.
Rezerwat „Kwiatówka” został utworzony w 1966 roku, a jego powierzchnia wynosi
11,25 ha. W rezerwacie rośnie 100-letni las z roślinnością kserotermiczną. Drzewostan
rezerwatu to głównie dąb, grab, sosna i brzoza. Wiek drzew szacowany jest na 110 – 120 lat.
W rezerwacie chronione są: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i szczodrzeniec ruski.
Rezerwat „Lipny Dół” został utworzony w 1960 roku, a jego powierzchnia wynosi
20,23 ha. Warunki naturalne rezerwatu są zbliżone do rezerwatu „Kwiatówka”. Głównymi
gatunkami drzew występującymi w rezerwacie są dąb szypułkowy i bezszypułkowy, lipa
drobnolistna, grab, klon, jawor, olsza czarna i sosna. Wiek drzew szacuje się na 80 – 120 lat,
a pojedyncze okazy do 140 lat. W murawie chronione są: pełnik europejski, wawrzynek
wilczełyko, storczyki oraz tojad mołdawski.
Rezerwaty mają korzystne położenie komunikacyjne. Obok przebiega droga
międzynarodowa E7, a w niedalekiej odległości znajduje się wiata turystyczna, restauracja,
stacja benzynowa oraz parking. Wskazane jest utworzenie w tym miejscu ścieżki edukacyjno
– spacerowej. Wyżej wymienione walory przyrodnicze znajdujące się na terenie rezerwatów
doskonale spełniają funkcje dydaktyczne i naukowe, a nieskażone środowisko przyrodnicze
10
i czyste powietrze zapewniają dobre warunki do wypoczynku. Aby przekonać się
o osobliwości i malowniczości walorów przyrodniczych powiatu miechowskiego koniecznie
trzeba odwiedzić to miejsce.
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Książ Małym
Pierwszy zapis o istnieniu parafii i kościoła w Książu Małym znajduje się w rejestrze
świętopietrza z 1325 r. W XV i XVI w. Książ Mały należał do tych samych właścicieli, co
Książ Wielki. Znajdujące się w różnych miejscach świątyni herby informują, że fundatorami
bądź odnowicielami kościoła była szlachta herbów: Jastrzębiec, Ossoria, Lis, Topór.
W okresie reformacji, w latach 1565 – 1583 kościół został zmieniony na zbór kalwiński.
Dzięki biskupowi Piotrowi Myszkowskiemu, który zakupił połowę Książa Małego wraz
z kościołem, świątynię tę przywrócono kościołowi katolickiemu. W 1670 roku miała miejsce
konsekracja kościoła (prawdopodobnie po przebudowie) przez biskupa sufragana Mikołaja
Oborskiego. Ważna postacią w dziejach kościoła w Książu Małym był proboszcz ks. Jan
Maruchowicz, zmarły w 1724 r. Odnowił on gruntownie kościół, zakrystię, postawił ołtarze,
ambonę, chór, organy, kruchty, sygnaturkę. Do Książa Małego sprowadził wybitnego
krakowskiego snycerza Jerzego Hankinsa, który w 1710 r., wykonał ołtarz główny –
drewniany, pomalowany na czerwono i pozłocony przez Łukasza Brockiego ze Skalbmierza.
Między czterema korynckimi kolumnami w centrum ołtarza umieszczony jest obraz
Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem namalowany przez krakowskiego malarza
Stanisława Zawalskiego. Retabulum zdobi osiem rzeźb: figury św. Jana Chrzciciela i św.
Józefa, cztery postaci aniołków, dwie postaci kobiece (być może wyobrażające Stary i Nowy
Testament), z których jedna trzyma księgę, a druga kielich z hostią. Wśród wielu epitafiów
znajdujących się w kościele najcenniejszym i unikatowym jest wykonanie przez Jerzego
Hankinsa dla ks. Jana Mruchowicza. Zostało wykonane z drewna. Jego środkową wklęsłą
część zajmuje prostokątna tablica ujęta lizenami. Na cokołach umieszczone są siedzące
i podtrzymujące tablice personifikacje Śmierci (szkielet z kosą) i Czasu (skrzydlaty starzec).
Epitafium uległo zniszczeniu podczas remontu kościoła w latach 70. XX w. Obecnie zostało
odrestaurowane.
Dwór w Zaryszynie
Budowla powstała na ruinach folwarku. Pozostałością po parku dworskim jest lipa
drobnolistna, wpisana do rejestru pomników przyrody. Istniejący do dnia dzisiejszego
budynek byłego dworu pochodzi z początków XIX w., a wybudowany został na
fundamentach z XVIII w., przez właścicieli majątku Zaryszyn – ród Wielowiejskich herbu
11
„Półkozic”. Adam Wielowiejski, właściciel dworu w Zaryszynie, zarządzał dobrami
o powierzchni 2 000 ha, z czego znaczną część stanowiły lasy: sam ogród liczył 4 hektary.
W gospodarstwie hodowano owce, konie, krowy i trzodę chlewna. Podczas dużego natłoku
prac do pomocy przywożono kobiety z pobliskich miejscowości, tzw. Bandoski. Pracą
w gospodarstwie zajmowała się Zofia Michalczak, która miała do pomocy dwie pokojówki.
Był tez lokaj, który miedzy innymi pełnił funkcje osobistego kierowcy dziedzica (tuz przed
wybuchem II wojny światowej dziedzic zakupił sobie samochód i dwa traktory). W pałacu
były salony, sypialnie, kuchnia, pokój ze sprzętem gospodarczym i zastawą stołową, pokoje
dla służb i obszerna piwnica. Wszystko tworzyło obiekt parterowy, który jedynie w środkowej
części posiada dwie kondygnacje. Elewację frontową zdobią dwa portyki, każdy wsparty na
czterech kolumnach. Przez portyki prowadzą wejścia do skrzydeł: wschodniego
i zachodniego. Elewacje północną i południową wieńczą gzymsy. Wielowiejscy byli ludźmi
pobożnymi, w kościele mieli swoją ławkę. Do dziś istnieje tam tablica upamiętniająca to
miejsce. Tradycją we dworze było wicie wieńców na 15 sierpnia (Wniebowzięcie Matki
Bożej), które święcono w kościele, a następnie odbywały się dożynki z poczęstunkiem.
W 1945 r., na mocy dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej cały majątek został
znacjonalizowany, grunty rolne rozparcelowane, a dwór z parkiem pozostał własnością
skarbu państwa. Dziedzic opuścił dwór i przeniósł się do Wrocławia, gdzie zmarł. Został
pochowany w rodzinnym grobowcu w Nawarzycach. Po II wojnie światowej w dworze
funkcjonowała szkoła podstawowa. Obecnie obiekt jest nieużytkowany i stanowi własność
prywatną. Dwór w Zaryszynie wiąże się z historią przemarszu wojsk powstańczych generała
Mariana Langiewicza w marcu 1863 r. Nie dziwi, zatem fakt, że na cmentarzu w Książu
Małym znajdują się mogiły powstańców.
Pomnik ofiar pacyfikacji w TrzonowiePomnik jest położony przy drodze Książ Mały – Trzonów. Jest to obiekt w formie
betonowych ścianek ustawionych pod kątem prostym, stojących na szerokiej podstawie.
Z przodu pomnika znajduje się czteroczęściowa granitowa tablica z napisem: „Zamordowani
przez okupanta hitlerowskiego podczas pacyfikacji w Trzonowie i okolicy w dniu 13 grudnia
1944 r.” Pod napisem jest zamieszczony rząd 48 nazwisk.
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w SłaboszowieKościół wybudowano na miejscu poprzedniego w latach 1854 – 1876 w stylu
pseudogotyckim z elementami charakterystycznymi dla gotyku szkockiego. Fundatorem
kościoła był dziedzic Nieszkowa i Słaboszowa Józef Bzowski, oraz jego żona Katarzyna
z Wielogłowskich. Nowy kościół zbudowany został według planu Henryka Marconiego.
Wybuch powstania styczniowego w 1863 roku opóźnił prace budowlane przy kościele.
12
Zostały one ukończone już po śmierci fundatora w 1876 roku. Wyposażenie kościoła
w ołtarze miało miejsce także po jego śmierci przez wdowę. Konsekracji kościoła dokonał 11
lipca 1882 roku ksiądz biskup Tomasz Teofil Kuliński. Na pamiątkę tego wydarzenia została
pod chórem wmurowana tablica. Główny ołtarz kościoła wykonał kamieniarz krakowski
Edward Stehlik. Na kamiennym antependium ołtarza znajduje się herb Poraj z datą „1511”
oraz inicjałami ZK. Boczne ołtarze zawierają barokowe obrazy: Matki Bożej Różańcowej
(z 1676) z sukienką barokową i sw. Mikołaja (patrona kościoła) również w sukience
barokowej. Barokowa chrzcielnica z marmuru pochodzi z 1710 roku. W wyposażeniu
kościoła znajdują się jeszcze dwa feretrony z XVIII wieku oraz rzeźba św. Mikołaja,
późnogotycka.
W Słaboszowie, obok kościoła na graniastym postumencie stoi Chrystus Ukrzyżowany – jest
to rzeźba w kamieniu z 1762 roku.
Cmentarz parafialny w SłaboszowieNa miejscowym cmentarzu w Słaboszowie znajdują się mogiły poległych żołnierzy AK
i BCh oraz ofiar zbrodni hitlerowskich z terenu gminy Słaboszów. Godny uwagi jest grób kpt.
Jazdowskiego „Żbik” (ur. 8 maja 1908 r., poległego 16 sierpnia 1944 r.) – komendanta
dywersji w miechowskim inspektoracie AK. Kpt. Jazdowski poległ w walce pod Górami
Miechowskimi dowodząc Samodzielnym Oddziałem Partyzanckim „Skrzetuski”, który
w czasie koncentracji w lasach sancygniowskich połączył się z Samodzielnym Batalionem
Szturmowym „Suszarnia”. W osobnej mogile spoczywa 15 mieszkańców wsi Janowice.
Minimalny kosztorys oznakowania szlaku
Lp. Rodzaj kosztów
Ilość
je
dnos
tek
Kos
zt
jedn
ostk
owy
Rod
zaj m
iary
Koszt całkowity(w zł)
Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 13 795,00
Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.
13 155,00 szt 2015,00
Wykonanie tablic informacyjnych szlaku
13 230,00 szt 2990,00
Słupki ocynk. pod tablice 13 120,00 szt 1560,00Montaż słupków i tablic 13 200,00 szt 2600,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00
13
Przebieg Trasy Rowerowej Nr 1
Trasa nr 2Miechów: Dworek „Zacisze”, ul. Racławicka, ul. Szpitalna, ul. Pęckowskiego – Poradów (2,5
km) – Parkoszowice (3,5 km) – Sławice Szlacheckie (5,5 km) – Sławice Duchowne (6 km) –
Pojałowice (7,5 km) – Nasiechowice (10,5 km) – Dziemięrzyce (15,5 km) – Janowiczki (17,5
km) – Racławice (18,5 km) – Dale (21,5 km) - Dosłońce (22 km) – Góry Miechowskie (26,5
km) – Grzymałów (28 km) – Rędziny Borek (29,5 km) - Kalina Wielka (32 km) – Antolka (37,5
km) – Las Strzyganiec (40 km) – Widnica (43 km) – Siedliska (46,5 km) – Miechów: Rynek
(49,5 km).
Dystans: 49,5 kmCzas przejazdu: 5 hStopień trudności: trasa rowerowa trudna technicznieOpis techniczny trasy:
Trasa wymagająca pod względem technicznym. Trudność stanowi długość szlaku
i znaczna ilość podjazdów i zjazdów. Różnorodność mijanych zabytków jest świadectwem
bogatej historii tych terenów. Na trasie znajduje się duża ilość ładnych widoków.
Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na ulicy Racławickiej 26 – Dworek „Zacisze.
Następnie jedziemy ulicami (Szpitalna – Pęckowskiego – Piłsudskiego). Na skrzyżowaniu
ulic Powstańców - Pęckowskiego i Piłsudskiego jest usytuowany cmentarz żydowski.
14
Docieramy do drogi międzynarodowej E - 7. W tym miejscu należy zachować szczególną
ostrożność – bardzo duży ruch samochodowy. Przedostajemy się na drugą stronę jezdni,
a następnie kierujemy się w stronę miejscowości Poradów. W następującej po sobie
kolejności przejeżdżamy przez sołectwa: Poradów, Parkoszowice, Sławice Szlacheckie,
Sławice Duchowne i Pojałowice. W Sławicach Duchownych zwiedzamy kościół pw. św. Wojciecha, a w Pojałowicach kaplicę dworską. Za Pojałowicami znajduje się skrzyżowanie
dróg, w tym miejscu kierujemy się w stronę Nasiechowic. Na 10 km trasy znajduje się
pomnik ofiar pacyfikacji. Jest to doskonałe miejsce na odpoczynek. Jedziemy przez
Nasiechowice, zwiedzamy kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji.Na 14,5 km trasy opuszczamy gminę Miechów i wjeżdżamy na teren gminy Racławice.
Pierwszą napotkaną miejscowością są Dziemięrzyce. W tej wsi po prawej stronie drogi
znajdują się mogiły kosynierów, a 0,5 km dalej po stronie przeciwnej znajduje się dwór. Cały czas jedziemy drogą asfaltową w kierunku Racławic. Kolejną miejscowością są
Janowiczki. Po lewej stronie szlaku ukazuje się okazała rezydencja – Willa Walerego Sławka, a po stronie przeciwnej znajdują się błonia i góra o nazwie „Zamczysko”. Z tej góry
obserwujemy piękny widok na teren historycznej bitwy pod Racławicami, a na samym
szczycie usypany jest Kopiec Kościuszki.Na szczególną uwagę zasługuje pomnik Wojciecha Bartosza Głowackiego, dwór i park przy dworze w Janowiczkach, w którym rosną okazałe drzewa z „Lipą Kościuszki”.
W parku dworskim jest również osadzona pamiątkowa tablica.Jest to bardzo dobre miejsce na odpoczynek.
Na 18 km trasy znajdują się Racławice.
Po prawej stronie drogi usytuowany jest kościół pw. św. św. Piotra i Pawła wraz z dzwonnicą, na ścianie kościoła sadzona jest pamiątkowa tablica, a w bezpośredniej
bliskości znajduje się pomnik Jana Pawła II. Godny uwagi jest również obelisk.
W odległości około 300 metrów za kościołem znajduje się cmentarz parafialny.
Przejeżdżamy przez drogę wojewódzką nr 783 i jedziemy w kierunku miejscowości Dale.
Na rozwidleniu dróg Dale – Dosłońce po prawej stronie jest zlokalizowany rezerwat przyrody „Wały”. Mijamy rezerwat, przed nami wznosi się stromy podjazd, a na samym
szczycie znajduje się wieża widokowa, z której roztacza się widok na piękną panoramę
gminy Racławice.
Jedziemy na wschód, po lewej stronie drogi znajdują się dwa malownicze rezerwaty przyrody „Dąbie” i „Opalonki”. Przejeżdżamy przez Góry Miechowskie, w niedalekiej
odległości od wsi znajduje się obelisk.
Opuszczamy gminę Racławice i docieramy do Grzymałowa.
Po drodze mijamy dwór „Jabłoniowy Sad”, z tego miejsca po raz kolejny ukazuje się piękny
widok na teren powiatu miechowskiego.
15
Jest to bardzo dobre miejsce na odpoczynek.
Dalsza część trasy prowadzi do Rędzin Borek a następnie do Kaliny Wielkiej, gdzie znajduje
się kościół pw. Imienia NMP.
Jedziemy w kierunku zachodnim. Docieramy do Antolki. W miejscowości tej znajduje się
zabytkowa karczma, w której można odpocząć i spożyć posiłek.
Po krótkiej przerwie wyruszamy w dalszą podróż. Jedziemy drogą międzynarodową E – 7.
Na odcinku 2,5 km musimy zachować szczególną ostrożność! Jedziemy wzdłuż
południowego krańca lasu „Strzyganiec”, na jego zakończeniu po lewej stronie drogi E - 7
znajduje się pomnik pomordowanych w okresie II wojny światowej. Na najbliższym
skrzyżowaniu trasy E-7 skręcamy w prawo. Dalszy szlak wiedzie drogą obok lasu.
Opuszczamy kompleks leśny i wyjeżdżamy w Widnicy. Z tego miejsca rozlegają się piękne
widoki na panoramę Miechowa.
Kolejny etap trasy prowadzi przez Siedliska, zwiedzamy zabytkowy kościół pw. św. Krzyża.
Wjeżdżamy na przedmieścia Miechowa. Ulice Partyzantów i Warszawska doprowadzają nas
do Rynku w Miechowie.
Dworek „Zacisze” w MiechowieDworek „Zacisze” jest kolejnym z zabytków architektury drewnianej znajdujących się
na terenie powiatu miechowskiego. Stanowi „bramę północną” Małopolskiego Szlaku
Architektury Drewnianej i bardzo ważną atrakcje turystyczną ziemi miechowskiej.
Dworek zlokalizowany jest przy ulicy Racławickiej w Miechowie, w odległości 600
metrów od rynku miasta i 300 metrów od obwodnicy E – 7. Został wybudowany w 1784 roku,
– o czym świadczy data wyryta na belce w pokoju frontowym: „16 sierpnia 1784”. Cała
konstrukcja dworku wykonana jest z drzewa modrzewiowego, odpornego na szkodniki
i grzyby.
Jest to budynek parterowy, zbudowany na planie prostokąta z sienią przechodzącą przez
środek konstrukcji i symetrycznie dzielącej dom na dwie części. Sień po obu stronach
zakończona jest gankami podtrzymywanymi przez profilowane drewniane kolumny
z wystawkami nad nimi. Po lewej stronie sieni znajduje się pokój pana domu połączony
z służbówką, a po prawej zlokalizowany jest pokój pani domu połączony z kuchnią. Z sieni
prowadzą schody na strych. Poddasze spełniało różnorodne funkcje; było suszarnia bielizny,
przechowywalnią suszonych owoców oraz niewielkich zbytecznych rzeczy.
Wystrój wnętrz był bardzo prosty. W pokoju pani domu aż do roku 1939 znajdowały się:
zegar ścienny, stół, krzesła, lustro stojące, klawikord z pionowym pudlem rezonansowym
i fotelikiem oraz kanapa, skrzynia drewniana i szafa ubraniowa. Na ścianie wisiały obrazy
Matki Boskiej: Częstochowskiej, Ostrobramskiej, Kalińskiej i Zielenickiej.
16
W pokoju pana domu podobnie jak poprzednim znajdowały się: kominek, stół, krzesła, szafa
biblioteczna, biurko z fotelikiem, kanapa i tapczanik. Na ścianie wisiały portrety Tadeusza
Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego, Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa
Chłopickiego.
W kuchni był piec kuchenny, stół, zydle (4 sztuki), kredens, garnki, cebrzyki (2 sztuki)
i naczynia. W okresie wcześniejszym, kiedy kuchnia była ulokowana na zewnątrz,
pomieszczenie to spełniało rolę pokoiku przyjęć różnych interesantów.
Do dzisiejszego dnia w dworku zachowały się marmurowe kominki ogrzewające wnętrze
budynku z ciekawą budową przewodów kominowych
W służbówce była wanna do mycia, stół prasowalniczy i skrzynie na bieliznę.
Budynek jest pokryty polskim łamanym dachem wspartym na ozdobnych, profilowanych
wychodzących poza lico budynku belkach stropowych spełniających rolę wsporników.
Dworek „Zacisze” wzbogaca ofertę kulturalna, wypoczynkową i turystyczną miasta.
W otoczeniu dworku są organizowane koncerty, warsztaty plastyczne oraz plenery
malarskie. Wskazane jest utworzenie w tym miejscu skansenu dla obiektów miechowskiej
kultury ludowej, areny pokazów walk rycerskich, ginących bezpowrotnie warsztatów
miejskich kowali, stolarzy, snycerzy itp. Dworek stanowi bardzo dobry punkt startu rajdów
rowerowych i wypraw pieszych po terenie ziemi miechowskiej.
Cmentarz żydowski w Miechowie
Cmentarz jest usytuowany na działce znajdującej się pomiędzy obecnymi ulicami:
Powstańców, Zbigniewa Pęckowskiego i Józefa Piłsudskiego. Został złożony w 1882 roku.
Z czasem na jego terenie wzniesiono dom przedpogrzebowy (tahara), w którym dokonywano
rytualnej ablucji zwłok. Budynek ten służył jednocześnie jako mieszkanie dozorcy cmentarza.
Podczas II wojny światowej na polecenie Niemców wyrwano płyty nagrobne i wykorzystano
je do utwardzania dróg. Dziś na terenie cmentarza zachował się jedynie fragment jednego
z nagrobków. Przetrwał też budynek domu przedpogrzebowego. Na krańcu cmentarza
znajduje się ogrodzona zbiorowa mogiła Żydów, zgładzonych po likwidacji miechowskiego
getta. Potomkowie zamordowanych osób wznieśli w tym miejscu grobowiec, na którym
umieszczono napis o treści: „Tu spoczywa około 35 ofiar żydowskich, którzy zostali
zamordowani przez zbirów hitlerowskich dnia 23 XI 1942 r., między innymi Rachela
Strosberg, córki Lola i Dora z Brzeska Nowego”. Obok na kamiennym bloku o nieregularnych
kształtach, wyryto Gwiazdę Dawida. Przy napisie polskim został umieszczony napis
hebrajski. Litery TNCBH zgodnie z tradycją żydowską oznaczają formułę: „Niech dusza jej
będzie związana w wieniec życia wiecznego” („Techi Niszmato Crura Becror ha – Chaim”).
17
Kościół pw. św. Wojciecha w Sławicach Duchownych
Kościół wzniesiono w połowie XVII wieku. Świątynia posiada prostokątne
prezbiterium wraz z murami przyporowymi z połowy XVII wieku. W 1927 roku dobudowano
nawę z wieżą. Nawa posiada strop drewniany ułożony półkoliście, tynkowany
i polichromowany. W ołtarzu głównym znajduje się Chrystus Ukrzyżowany – obraz
namalowany na płótnie we wgłębionej barokowej ramie. Zasuwa z współcześnie
namalowanym obrazem Matki Bożej. Na mensie ołtarzowej w części środkowej umieszczone
jest tabernakulum w formie świątyni okolonej kolumnami z falistym sklepieniem z dwoma
wolutami symetrycznie umieszczonymi po bokach. Na lewej ścianie nawy znajduje się
późnobarokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Mały chór muzyczny podtrzymywany
przez dwa filary mieści niewielkie organy. Kruchta wejściowa znajduje się w przyziemiu wieży
spełniającej rolę dzwonnicy. Dach kościoła jest dwuspadowy i kryty ceramiczną dachówka.
Hełm wieży oraz sygnaturka kryte są blachą.
Kaplica dworska pw. Najświętszego Serca Jezusowego w PojałowicachKaplica została wybudowana w 1763 roku. Po raz pierwszy byla odnowiona w 1883
roku. Uszkodzona podczas burzy przez długi czas oczekiwała na restaurację. Na przełomie
lat 2006 – 2007 dzięki staraniom Społecznego Komitetu Remontu oraz Stowarzyszenia
Miłośników Odnowy Zabytków w Miechowie, została całkowicie odnowiona. Wykonano
konserwację wnętrza i zabytkowych obrazów. Od 2008 roku kaplica jest przekazana do
użytku kultu.
Mogiła ofiar w NasiechowicachNa miejscowym cmentarzu parafialnym w Nasiechowicach znajdują się mogiły ofiar
wojny 1942 – 1943. Za wsią około 80 metrów od drogi lokalnej Miechów – Racławice,
naprzeciwko przystanku autobusowego znajduje się pomnik ofiar pacyfikacji z 1943 roku.
Pomnik ma formę pionowej ścianki z czerwonego piaskowca, a zwieńczenie stanowi krzyż
z szarego piaskowca z niszą od frontu, w której jest wykuty orzeł. Po bokach pomnika
znajdują się wykute w kamieniu nazwiska ofiar pacyfikacji. Na bramce wejściowej znajduje
się blaszana tabliczka z napisem: „Mogiła zbiorowa ofiar terroru hitlerowskiego z 1943 roku”.
18
Kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji w Nasiechowicach
Pierwszy kościół istniał już w 1254 roku. Według wzmianek z lat 1325 – 1327
plebanem był Szymon (de Nasankowicz), a Nasiechowice należały do dekanatu
Połanieckiego.
W XIV wieku na miejscu kościoła wybudowano obecny kościół pw. Św. Św. Wita, Modesta
i Krescencji. W związku z licznymi przebudowaniami na przełomie XIX i XX wieku świątynia
zatraciła większość charakterystycznych cech budowli gotyckiej.
Wewnętrzne wyposażenie ma charakter późnego baroku i rokoka. Na uwagę zasługują dwa
obrazy Matki Bożej i św. Izydora, namalowane przez Wojciecha Gersona. Imponujący jest
też ostrołukowy portal oraz sufit datowany na 1886 r. w pobliżu kościoła znajduje się
drewniana dzwonnica z 1740 roku z późniejszymi przeróbkami.
Mogiły kosynierów w Dziemięrzycach
W mogiłach są pochowani polegli w bitwie 4 kwietnia 1794 r., oznaczone krzyżami
oraz uwieńczone pamiątkowymi tablicami w latach 60. XX w. zostały ostatnio poddane
gruntownej renowacji.
Dwór w DziemięrzycachDwór usytuowany jest w południowej części wsi przy jednej z dróg na wschód od
szosy Racławice-Janowiczki-Dziemięrzyce-Marchocice. Po północnej stronie dworu znajduje
się teren po dawnych zabudowaniach folwarcznych, po stronie południowej fragment
dawnego parku. Dwór wzniesiony został w 1914 r., na miejscu starszej budowli istniejącej w
tym miejscu w połowie XIX wieku. Jest zbudowany w stylu eklektycznym z historyzującym
wystrojem elewacji. Parterowy, z użytkowanym poddaszem, wymurowany z cegły z użyciem
kamienia. Nakryty dachem dwuspadowym. Od frontu ma portyk o trójkątnym przyczółku
wspartym na dwu filarach i poprzedzony kamiennymi schodami.
Willa Walerego Sławka
Willa jest położona w środkowej części wsi Janowiczki, po północnej stronie drogi
prowadzącej z Racławic przez Janowiczki do Dziemięrzyc i Wrocimowic. Willa wybudowana
została w latach 1934-1935. Teren pod willę został wydzielony z majątku Janowiczki. Willa
jest darem ziemian z inspiracji Edwarda Kleszczyńskiego, właściciela dóbr w Radziemicach.
Dnia 7 lipca 1935 roku przekazana została z przeznaczeniem na dom letni płk. Walerego
19
Sławka, wybitnego męża stanu, parlamentarzysty, premiera rządu RP w latach 1930-1931
i 1935, honorowego obywatela Racławic. Obiekt willi w testamencie Sławka przeznaczony
został na cele kulturalne. W 1958 roku willę przejął Skarb Państwa, a w 1992 roku stała się
własnością gminy w Racławicach.
Dwór w Janowiczkach
Dwór wraz z otaczającym go parkiem powstał na przełomie XVIII-XIX wieku. W tym
okresie dwór był budynkiem drewnianym, krytym gontem. Z dworem związany był folwark
murowany wraz z zabudowaniami gospodarczymi. W II połowie XIX wieku nastąpiła,
przebudowa budynku. Ostateczna forma dworu po następnej przebudowie w około 1930 r.,
zachowała się do obecnych czasów. Dwór nawiązuje swoją architekturą do
prowincjonalnego dworku ziemiańskiego. Parterowy z użytkowanym poddaszem,
wymurowany z cegły przy użyciu kamienia. Nakrywa go dach czterospadowy łamany,
o drewnianej więźbie, kryty dachówką. Od frontu ma wysoki portyk o czterech drewnianych
kolumienkach wspierających trójkątny przyczółek.
Park dworski w JanowiczkachPark zachował swoje historyczne granice. Lecz pierwotna kompozycja została
całkowicie zatarta. Reliktem kompozycji parku jest klon oraz trzy lipy, w tym ta, pod którą
miał po bitwie odpoczywać Tadeusz Kościuszko. Drzewa szacowane są na 150-300 lat.
Ponadto w parku znajduje się wybudowana drewniana kapliczka z 1848 roku, postawiona
w miejscu zatartej mogiły z 1794 roku.
Tablica pamiątkowa w JanowiczkachTablica jest usytuowana przy parku dworskim w Janowiczkach. Upamiętnia pobranie
ziemi racławickiej, uświęconej krwią żołnierza polskiego i chłopa, wręczonej przez dzieci
w strojach krakowskich na powitanie Ojca Świętego Jana Pawła II w dniu 18 sierpnia 2002
roku na lotnisku w Balicach, podczas ostatniej wizyty w ojczyźnie, odsłonięta w 2009 roku
Teren historycznej bitwy RacławickiejGranica terenu obejmuje rozłogi wsi Racławice, Dziemięrzyce i Janowiczki. Obszar
zajmuje powierzchnię 520 ha oraz położone na tym terenie obiekty: Kopiec Kościuszki,
Zamczysko, dwór w Janowiczkach, pomnik Wojciecha Bartosza Głowackiego, willę płk.
Walerego Sławka w Janowiczkach oraz dwór i cmentarz „Bratnie Mogiły” w Dziemięrzycach.
Dnia 14 kwietnia 2004 roku Rozporządzeniem Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego
teren został uznany za Pomnik Historii.
20
Pomnik Wojciecha Bartosza GłowackiegoAutorem pomnika, wykonanego z brązu, jest artysta rzeźbiarz Marian Konieczny -
profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uroczystość odsłonięcia pomnika była
połączona z obchodami 200. rocznicy Insurekcji i miała miejsce 22 maja 1944 roku. Pomnik
o wysokości 10,5 metra postawiony został u stóp wzgórza, na którym został usypany „Kopiec
Kościuszki”, w epicentrum bitwy, na przedpolu dworu w Janowiczkach.
Prace przy budowie kopca ruszyły w 1926 roku. Nad budową pracowała ludność
miejscowa, młodzież szkolna, żołnierze z 4 pułku piechoty z Sandomierza i 2 pułku piechoty
saperów z Pińczowa. Na kopiec przemieszczono ponad 7 tys. m3 ziemi. W 1934 r., kopiec
został poświęcony. W 1954 r., z okazji 160 rocznicy bitwy wmurowano w zbocze kopca
pamiątkową tablicę. Od lat 70. XX wieku do chwili obecnej na kopcu trwają prace
renowacyjne.
Zamczysko na Górze KościejowskiejZostało wzniesione w I połowie XIV wieku. Była to pierwsza na tym terenie siedziba
obronna. Cypel, zwany dzisiaj Zamczyskiem, został oddzielony od wschodu przekopanym
rowem, a dookoła zboczy usypano ziemny wał z suchą fosą. Na środku utworzonego
dziedzińca wzniesiono drewnianą kwadratową wieżę, którą wkrótce zastąpiono budynkiem
murowanym z kamienia, częściowo podpiwniczonym. Do czasów obecnych zachowały się
jedynie ślady murów. Fundatorem budowli był Dziersław Karwacjan, herbu Zadora. Od 1423
roku zameczek ten posiadali jego potomkowie Jan i Dziersław. Około połowy XV wieku
zameczek zaczął popadać w ruinę. Przyczyną tego były zapewne wady konstrukcyjne
budynku, a także użycie do jego budowy złego budulca – kamienia marglowego. W latach
1978-1980 i 1983-1986 w ruinach tego założenia obronnego znaleziono różne drobne
przedmioty. Na szczycie zniwelowanego przez czas Zamczyska posadzono 5 lip na cześć
pięciu generałów walczących w Insurekcji w 1794 roku: Tadeusza Kościuszki, Antoniego
Madalińskiego, Kazimierza Małachowskiego, Józefa Zajączka i Józefa Wodzickiego. Pośród
tych lip stal krzyż, który był postawiony przez młodzież uczestniczącą w manifestacji
zorganizowanej pod przywództwem Stefana Żeromskiego w maju 1918 roku. Krzyż ten na
skutek zmurszenia drewna przewrócił się, ale w 1982 roku, nocą w ukryciu przed ówczesną
władzą wkopano na jego miejscu nowy z drzewa dębowego.
Kopiec Tadeusza KościuszkiKopiec jest usytuowany za najwyższym wzniesieniem pola bitewnego za
Zamczyskiem na wysokości 360 m n.p.m., ma kształt ostrosłupa o wymiarach podstawy 27 x
28,6 m i 13,8 m wysokości. Inicjatywę budowy podjęto podczas wielkiej manifestacji
niepodległościowej 15 października 1917 roku, w której uczestniczyło 10 tys. osób.
21
Kościół pw. św. św. Ap. Piotra i Pawła w Racławicach
Parafia w Racławicach wzmiankowana jest w 1326 roku. Pierwszy kościół drewniany
kryty gontem, posadzony na terenie podmokłym, przetrwał 200 lat. Zapadającą się budowlę
rozebrano, a na tym samym miejscu wzniesiono nowy większy kościół pw. św. Piotra także
drewniany, ale teren jego wzniesienia wzmocniono palami wbitymi w grząski grunt. W II
połowie XVIII wieku świątynia spłonęła od pioruna w czasie burzy. Wkrótce po pożarze
podjęto wysiłek zbudowania kościoła z cegły i kamienia. Budowę tę ukończono w 1778 roku.
Kościół zbudowany został w stylu późnobarokowym. Jest jednonawowy z węższym
prezbiterium, zamknięty pionową ścianą. Ołtarz główny i cztery boczne ściany mają
charakter rokokowo-klasycystyczny, znajdują się w nich m.in. obrazy: Nadanie władzy św.
Piotrowi, Zwiastowanie, Matka Boża z Dzieciątkiem i św. Piotrem i Pawłem.
Po południowo-wschodniej stronie kościoła znajduje się drewniana wolno stojąca
dzwonnica z XVIII wieku, zbudowana na bazie kwadratu o dachu namiotowym krytym
blachą. W dzwonnicy wisi dzwon odlany w roku 1776, który bił na trwogę, gdy nadchodziły
wojska rosyjskie w 1794 roku, a później głosiły chwałę zwycięstwie wojsk i kosynierów
polskich pod Racławicami.
Tablica pamiątkowa na kościele św.św. Piotra i Pawła w Racławicach Tablica została wybudowana dla zachowania w pamięci przyszłych pokoleń Polaków
zasług, pracy, postawy i walki osób związanych z tutejszą ziemią oficerów AK: ppłk.
Leonarda Wyjadłowskiego, ppłk. Jana Molędy, mjr. Tadeusza Tochowicza, honorowego
obywatela Racławic Piotra Kulera, proboszcza Tomasza Głowackiego, poległych żołnierzy
AK: plut. Mieczysława Szwaczki, plut. Mariana Molędy, członków LSB: mjr. Tadeusza
Jędrucha, kpt. Adama Nowakowskiego. Poświęcenie tablicy odbyło się dnia 24 września
2006 roku.
Pomnik Jana Pawła II w RacławicachZostał wzniesiony dla uczczenia 25. lecia pontyfikatu Ojca Świętego, w postaci pełnej
figury papieża, wykonanej z brązu o wysokości 125 cm, autorstwa rzeźbiarza Czesława
Dżwigaja, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, posadowionej na surowej bryle
kamienia krzeszowickiego 16 października 2003 roku, w bezpośredniej bliskości kościoła
parafialnego.
Obelisk w RacławicachZostał wybudowany dla uczczenia śmierci dwóch chłopów – Józefa Karkowskiego
z Muniakowic i Wincentego Kowalskiego z Miroszowa zabitych podczas manifestacji
antysanacyjnej 17 kwietnia 1937 roku. Pomnik został wybudowany dnia 1 kwietnia 1957 roku
22
Cmentarz w RacławicachCmentarz powstał na początku XIX wieku. Wcześniejszy znajdował się obok
kościoła. Lecz nie ma po nim śladu. Na obecnym cmentarzu na uwagę zasługują trwałe
grobowce właścicieli okolicznych dóbr: Marchocic i Klonowa – Godlewskich i Grabkowskich,
Janowiczek – Łąckich, Dziemięrzyc – Sikorskich, Racławic – Czechowskich, Zarzyckich
i Szczepańskich i Marchocic – Bleszyńskiego. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła
z czasów I wojny światowej, w której pochowano 18 żołnierzy armii austryjackiej. Ponadto
z okresu II wojny światowej pochodzi 9 pojedynczych grobów osób zamordowanych przez
okupanta.
Rezerwat „Wały”Rezerwat jest usytuowany w gminie Racławice, na pograniczu dwóch miejscowości,
na południu – Dale, a na północy – Dosłońce.
Rezerwat zajmuje południowy stok wzgórza zbudowanego z górnokredowych osadów
wapienno – marglistych. Teren rezerwatu otoczony jest gruntami rolnymi. Zachodnią granicę
stanowi droga łącząca Racławice z miejscowością Dosłońce, stwarzając tym samym
zagrożenie dla występującej tam flory. Rezerwat został utworzony dnia 24 grudnia 1957
roku. Jest to rezerwat ścisły florystyczny o powierzchni 5,82 ha. Teren rezerwatu porasta
roślinność stepowa, ciepłolubna z zespołem omanu wąskolistnego i zarośli. W zespole tym
rośnie w ilościach nigdzie w Polsce niespotykanych reliktowa roślina – dziewięścił
popłocholistny. Roślina znana jest z czterech innych stanowisk w Polsce. Jednakże
występuje ona tam w bardzo małej ilości i zachodzi obawa, że zupełnie wyginie.
W rezerwacie „Wały” ilość okazów dochodzi do kilkunastu tysięcy, a ponadto tworzy nigdzie
niespotykane mieszańce i wykazuje wielką dynamikę rozwojową. Ponadto w rezerwacie
występują rzadkie rośliny w skład, których wchodzi: len włochaty, zagorzałek żółty i ożanka
właściwa. Wszystkie rośliny objęte są ścisłą ochroną.
Rezerwat przyrody „Dąbie”Rezerwat przyrody „Dąbie” usytuowany jest na południowym i południowo –
wschodnim stoku wzgórza Dąbie, należącym do pasma Wzgórz Klonowskich, na
wysokości 290-345 m.n.p.m. Pod względem administracyjnym położony jest
w miejscowości Klonów w gminie Racławice. Pod względem fizycznogeograficznym
rezerwat znajduje się w mezoregionie Wyżyna Miechowska, makroregionie Niecka
Nidziańska, Podprowincji Środkowomałopolska i prowincji Wyżyna Małopolska.
Rezerwat „Dąbie” został utworzony 19 lutego 1955r, a jego powierzchnia wynosi 2,11
ha. Ze względu na ekstensywny wypas bydła jest to rezerwat roślinności stepowej
o charakterze półnaturalnym. U podnóża wzgórza Dąbie, około 100 metrów na
23
południe od granicy rezerwatu, bierze początek rzeka Ścieklec, lewobrzeżny dopływ
Szreniawy. Podłoże geologiczne terenu, stanowią utwory ery mezozoicznej, margle
kredowe i wapienie. Górna warstwa podłoża pokryta jest utworami zlodowacenia
krakowskiego, głównie lessem pochodzenia eolicznego i wodnego, glinami oraz
piaskami lekko i mocno gliniastymi, miejscami na powierzchni ukazują się utwory
kredowe. Wierzchnią warstwę litosfery stanowi rędzina. Rezerwat zasilany jest w wodę
wyłącznie przez opady atmosferyczne. Lokalne warunki mikroklimatyczne rezerwatu
różnią się od ogólnej charakterystyki klimatycznej powiatu miechowskiego ze względu
na południową i południowo – zachodnią ekspozycję terenu.
Rezerwat porasta roślinność stepowa kserotermiczna między innymi: miłek wiosenny,
iryga zwyczajna, starzec pomarańczowy, oman wąskolistny. Na terenie rezerwatu
rośnie również sosna (80 – 100 lat) i dęby.
Rezerwat przyrody „Opalonki”Rezerwat przyrody „Opalonki” położony jest w północno – zachodniej części gminy
Racławice, w miejscowości Klonów na zachód od drogi Klonów – Dale. Rezerwat
usytuowany jest na południowym zboczu wzniesienia w paśmie Wzgórz Klonowskich, na
wysokości 340 – 355 m.n.p.m. Rezerwat znajduje się w kompleksie leśnym uroczyska Lisiny
– Marszówka, w leśnictwie Klonów, nadleśnictwie Miechów.
Dane historyczne o terenie rezerwatu są bardzo skąpe. Z dnia 30 sierpnia 1948 roku
pochodzi arkusz ewidencyjny rezerwatu florystycznego „Opalonki”. Dokument zawiera opis
przyrodniczy rezerwatu, z którego wynika, że początkowo rezerwat nie był użytkowany
rolniczo i prawdopodobnie sporadycznie wypasany. Głównym celem utworzenia rezerwatu
była ochrona zespołu pierwotnej roślinności stepowej.
Rezerwat przyrody „Opalonki” został utworzony na podstawie zarządzenia Ministra
Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego dnia 19.02.1955 roku, a jego powierzchnia zajmuje 2,42
ha. Pod względem fizycznogeograficznym rezerwat położony jest w mezoregionie Wyżyna
Miechowska, będącym częścią składową makroregionu Niecka Nidziańska.
Pod względem geobotanicznym rezerwat należy do okręgu Miechowsko –
Pińczowskiego. Jest to rezerwat ścisły o charakterze roślinności stepowej. Teren rezerwatu
pocięty jest płytkimi parowami. Podłoże geologiczne terenu stanowią utwory ery
mezozoicznej – kreda średnia i górna, pokryte warstwą margli kredowych i wapieni.
Miejscami na powierzchni ukazują się utwory kredowe. W związku z tym, że w pobliżu nie
ma cieków i zbiorników wodnych rezerwat zasilany jest w wodę pochodząca wyłącznie
z opadów atmosferycznych. Południowa ekspozycja terenu powoduje, że lokalne warunki
mikroklimatyczne wykazują różnice w stosunku do ogólnej charakterystyki klimatu powiatu
miechowskiego.
24
Rezerwat obejmuje fragment enklawy leśnej, sąsiadującej z gruntami rolnymi, gdzie
występują rzadkie i chronione krzewy i rośliny zielne. Teren rezerwatu zasiedlony jest
głównie przez roślinność stepową: oman wąskolistny, miłek wiosenny, storczyk męski,
podkolan zielonawy, tępawa różyczkolistna. Poza tym obficie występuje wiśnia karłowata.
Obelisk w Górach MiechowskichZostał postawiony na miejscu walki stoczonej 16 sierpnia 1944 roku w obronie
radiostacji przez Oddział Partyzancki „Skrzetuski” AK z jednostką niemieckiej żandarmerii
zmotoryzowanej, w której zginęli: dowódca por. Stanisław Jazdowski „Żbik” i kpr. Edward
Sitarz „Leszek”. Na tablicy obelisku umieszczono nazwiska obu poległych oraz zabitych
przez UBP w 1946 roku inż. Mariana Wojniłłowicza i Franiszka Drożdza, mieszkańców wsi.
Mogiły z II wojny światowejW mogiłach są pochowani dwaj nieznani żołnierze WP – jedna z mogiła znajduje się
w lesie klonowskim, a druga w lesie marchocickim.
Kościół parafialny pw. Imienia Najświętszej Marii Panny w Kalinie Wielkiej Kościół pochodzi z lat 1903 – 1908. został wybudowany w stylu pseudogotyckim
według planów architekta Józefa Pokutyńskiego, na miejscu poprzedniego pochodzącego
z przełomu XVII i XVIII wieku. Prace nadzorował proboszcz ks. Piotr Cień. Kościół posiada
wyposażenie barokowe. W głównym ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej
z Dzieciątkiem z 1709 roku. W kościele znajdują się również dwa boczne ołtarze; barokowy –
z obrazem św. Mikołaja i sw. Anny Samotrzeć oraz rokokowy – z krucyfiksem oraz posągami
Matki Bożej Plączącej i św. Jana Ewangelisty. Ciekawym wyposażeniem kościoła jest
późnorenesansowa kamienna chrzcielnica. W świątyni znajdują się płyty epitafijne Jana
Dersława oraz Adama i Piotra Kalińskich. Do parafii Kalina wielka przypisane są z terenu
gminy Słaboszów następujące wsie: Kalina Wielka. Grzymałów, Janowice, Maciejow,
Raszówek, Rędziny Borek i Śladów.
Karczma „Antolka”
Karczma znajduje się przy drodze międzynarodowej E77 (Warszawa – Krakow)
w miejscowości Antolka. Karczma znajduje się w stylowym budynku sprzed 1863 roku.
W tym miejscu z 13/14 marca 1863 roku. Znajdowała się kwatera dyktatora powstania
styczniowego, generalia Mariana Langiewicza, a jego wojsko stacjonowało we wsi. Obecnie
w tym historycznym budynku urządzono stylową karczmę. Nie ma jednak żadnej tablicy
informującej o pobycie wojsk gen. Mariana Langiewicza.
25
W Antolce przy trasie nr 7, już poza granicami drogi, znajduje się ciekawy pomnik. Jest to
kamienny pień drzewa ułamany na wysokości około 1 metra i nie jest to zniszczona dawna
figura. Pomnik ten upamiętnia zdarzenie, jakie miało miejsce na przełomie XIX i XX wieku.
Droga do Książa jechali bogaty gospodarz z kilkunastoletnią córką. Droga była wyboista
i dziewczynka, która wierciła się niespokojnie na koźle spadla z wozu. Spadła tak
nieszczęśliwie, że straciła życie. Zrozpaczony ojciec na pamiątkę tego zdarzenia w miejscu
wypadku umieścił pomnik przedstawiający ułamane drzewo symbolizujący złamane życie
młodej dziewczyny.
Pomnik upamiętniający miejsce masowych egzekucji w Brzuchani
Na skraju lasu „Strzyganiec” przy drodze E - 7 Kraków – Kielce znajduje się blok
piaskowca z tablicą 50 X 30 cm, na której widnieje napis: „Miejsce masowych egzekucji
dokonywanych przez Niemców w latach 1939 – 1945 uświęcone krwią ludności polskiej”.
W latach okupacji hitlerowskiej w „Strzygańcu” znajdowało się miejsce straceń ludnosci
cywilnej pochodzącej z ziemi miechowskiej.
Minimalny kosztorys oznakowania szlaku
Lp. Rodzaj kosztów
Ilość
je
dnos
tek
Kos
zt
jedn
ostk
owy
Rod
zaj m
iary
Koszt całkowity(w zł)
Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 13 090,00
Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.
12 155,00 szt 1860,00
Wykonanie tablic informacyjnych szlaku
12 230,00 szt 2760,00
Słupki ocynk. pod tablice 12 120,00 szt 1440,00Montaż słupków i tablic 12 200,00 szt 2400,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00
26
Przebieg Trasy Rowerowej Nr 2
Trasa nr 3Miechów: Rynek, ul. H. Sienkiewicza, ul. Krótka, ul. Kolejowa – Komorów (3 km) –
Kamieńczyce (4 km) – Jaksice (5 km) – Przesławice (7 km) – Czaple Wielkie (11 km) –
Czaple Małe (14,5 km) – Wysocice (18 km) – Ulina Mała (22,5 km) – Ulina Wielka (23,5 km)
– Zawadka (26 km) – Mostek (28 km) – Trzebienice (30,5 km) – Szreniawa (32,5 km) –
Przybysławice (34 km) – Maków (36,5 km) – Wielkanoc (40 km) – Gołcza (41 km) –
Rzeżuśnia (43 km) – Krępa (46 km) – Biskupice (49 km) – Miechów: ul. Kraszewskiego,
ul. H. Sienkiewicza, Rynek (53 km).
Dystans: 53 kmCzas przejazdu: 5,5 hStopień trudności: trasa rowerowa trudna technicznie
Opis techniczny trasy:
27
Trasa trudna technicznie, wymaga dobrego przygotowania kondycyjnego i sprawnego
roweru. Na trasie znajduje się wiele wymagających podjazdów, zajazdów i zakrętów. Mimo
licznych trudności szlak obfituje w wiele atrakcji i zabytków, będących ozdobą Małopolskiego
Szlaku Architektury drewnianej. W trakcie wycieczki będziemy przejeżdżać obok czynnych
i dawnych kamieniołomów, oraz „wspinać” się na wzniesienia, z których rozlegają się piękne
widoki.
Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na Rynku.
Wjeżdżamy na ulicę H. Sienkiewicza, a następnie jedziemy drogą wojewódzką nr 783
w kierunku Wolbromia. W odległości 1 km od Rynku, skręcamy w lewo, jedziemy ulicą Krótką
a potem Kolejową.
Na odcinku 7 km w linii prostej trasa rowerowa prowadzi wzdłuż linii kolejowej i dolin
rzecznych: Cicha (3 km) i Szreniawa (4 km).
Przejeżdżamy przez Komorów. Dojeżdżamy do Kamieńczyc. Przed budynkiem stacji
kolejowej skręcamy w lewo. W odległości około 1 km, zlokalizowany jest cmentarz z I wojny światowej.Ponownie wracamy do stacji w Kamieńczycach. Przejeżdżamy prze tory kolejowe i skręcamy
w lewo. Jedziemy przez Jaksice a następnie Przesławice. Zwiedzamy kościół pw. NMP w Przesławicach. Jest to zabytek na Szlaku Architektury Drewnianej. W tym miejscu
zatrzymujemy się na odpoczynek.
Na 9 km trasy opuszczamy gminę Miechów.
Dalszy etap trasy rowerowej doprowadza nas do miejscowości Czaple Wielkie.
Po prawej stronie drogi zlokalizowany jest dwór, a około 0,5 km dalej po stronie przeciwnej –
kościół z 1523 roku.
Jedziemy w kierunku zachodnim. Docieramy do Czapel Małych, zwiedzamy kolejny dwór.Dalsza droga doprowadza nas do Wysocic. Zwiedzamy kościół pw. św. Mikołaja oraz
mogiłę Konstantego Edmunda Psarskiego.Z Wysocic kierujemy się w stronę Gołczy.
Po przejechaniu kolejnych 3 km skręcamy w lewo. W tym miejscu trasa wymaga większego
wysiłku fizycznego. Szlak prowadzi przez tereny o znacznym wypiętrzeniu.
W następującej po sobie kolejności przejeżdżamy przez miejscowości: Ulina Mała, Ulina
Wielka – kościół pw. św. Katarzyny - Zawadka, Mostek – kościół z 1571 r.Za miejscowością Mostek znajduje się punkt widokowy, z którego podziwiamy panoramę
gminy Gołcza.
W Trzebienicach przejeżdżamy przez drogę wojewódzką nr 783.
Docieramy do Szreniawy zwiedzamy zabytki: kościół neogotycki, kaplicę grobową, figurę św. Jana Nepomucena.
Jedziemy wzdłuż doliny rzeki Szreniawy.
28
Przejeżdżamy przez Przybysławice, zwiedzamy dwór. Skręcamy w prawo i zwiedzamy
kolejny dwór.Szlak rowerowy doprowadza nas do miejscowości Wielkanoc. Zatrzymujemy się na kolejną
krótką przerwę. Miejscem odpoczynku jest nieczynny kamieniołom.
Dalszy etap trasy prowadzi do Gołczy, a stąd w kierunku Rzeżuśni.
W miejscowości Rzeżuśnia skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Krępy.
Tuż przed skrzyżowaniem, skręcamy w lewo i drogą gruntową jedziemy do lasu Jaksickiego.
W kompleksie leśnym jest zlokalizowany rezerwat przyrody „Złota Góra”. Ta sama droga
doprowadza nas do drogi asfaltowej. W tym miejscu skręcamy w prawo.
Jedziemy wzdłuż rzeki Gołczanki. Dojeżdżamy do kolejnego skrzyżowania i skręcamy
w lewo. Trasa rowerowa prowadzi do Biskupic. W Biskupicach tuż za remizą OSP skręcamy
w prawo. Znajdujemy się na przedmieściach Miechowa. Po lewej stronie szlaku znajduje się
Nadleśnictwo Miechów, a po stronie przeciwnej nasyp linii kolejowej i dworzec PKP.
Wjeżdżamy na drogę wojewódzką nr 783, która doprowadza nas do Rynku.
W Rynku kończy się szlak rowerowy.
Cmentarz w KamieńczycachCmentarz wojenny z I wojny światowej położony jest po lewej stronie linii kolejowej
Kilce – Kraków i drogi wiodącej do szkoły w Jaksicach, naprzeciwko przystanku kolejowego
Kamieńczyce. Cmentarz usytuowany jest na stoku wzgórza i jest widoczny jako kępa zieleni.
Pierwotnie cmentarz ogrodzony był sosnowymi żerdziami, posiadał kilka mogił pojedynczych
i zbiorowych.
Cmentarz założony jest na planie prostokąta 20 X 8 metra, nadsypany z dwóch stron do
wysokości około 50 cm. Wewnątrz cmentarza znajdują się ślady 5 mogił w postaci pagórków
różnej wielkości. Na cmentarzu spoczywa 18 żołnierzy armii austro – węgierskiej i 1 armii
rosyjskiej.
Kościół w PrzesławicachPierwotnie kościół znajdował się w miejscowości Gołcza i był pod wezwaniem
Franciszka Ksawerego. Jednak z upływem lat stał się zbyt mały na potrzeby parafii, i po
wybudowaniu nowego kamiennego kościoła stracił swoją funkcję. Na podstawie decyzji
konserwatora i biskupa kieleckiego w 1974 roku został oddany konsekracji a następnie
przeniesiony do nowopowstałej parafii w Przesławicach. Kościół został konsekrowany pw.
NMP Matki Kościoła. Świątynia zachowała fragmenty starego kościoła z 1657 roku.
Konstrukcja kościoła jest drewniana, posadowiona na wysokiej, kamiennej podmurówce
i częściowo podpiwniczona. Do nawy dobudowana jest niewielka pięcioboczna kaplica, a od
południa i zachodu kruchty. Wnętrze nakrywają pozorne sklepienia kolebkowe i stropy
29
belkowe. Ściany podzielone są pilastrami i półkolumnami. Drewniany chór wsparty jest na
kanelowanych filarach. Ołtarz główny i dwa boczne utrzymane są w stylu późnobarokowym.
Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Czaplach Wielkich
Kościół wybudowano w 1345 roku. Po jego pożarze, który miał miejsce w 1440 roku
rozpoczęto budowę nowej marmurowej świątyni, którą ukończono w 1523 roku.
Konsekrowano ją pod wezwaniem św. Bartłomieja apostola. Dla upamiętnienia tego
wydarzenia na zewnętrznej ścianie od południa wmurowana jest marmurowa płyta
z napisem: PER ANDREA PYROCZKY CONMSTRUCTA EST ECCLESYA 1523. Przy
budowie nowego kościoła budowniczy starał się zachować styl romański
o charakterystycznej kwadratowej wieżycy zakończonej w górnej kondygnacji ośmiokątem.
W kościele znajdują się cztery ołtarze. Ołtarz główny drewniany posiada dwie kolumny.
W centralnej części znajduje się obraz przedstawiający męczeńską śmierć św. Bartłomieja
Apostola, namalowany przez Wojciecha Eliasza Radzikowskiego w 1865 roku. Drugi ołtarz
z obrazem Matki Boskiej Bolesnej ma zasuwę, na której namalowana jest św. Barbara.
Trzeci ołtarz zawiera obraz św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus na ręce. Czwarty ołtarz przy
kruchcie od strony południowej ma obraz św. Jana Nepomucena. Wszystkie wymienione
ołtarze są drewniane. W podziemiach kościoła znajdują się trzy groby. W jednym z nich pod
starą zakrystią została pochowany w 1682 roku proboszcz ks. Ignacy Zieleniecki Drugi
znajduje się przy wejściu głównym od strony południowej. Kiedy sklepienia tych grobowców
zapadły się, zrównano je z ziemią a na wierzchu ułożono cementowaną posadzkę. Trzeci
grób umieszczony jest w nawie od strony północnej. W grobowcu zostały złożone zwłoki Zofii
z Badenich – Popielowej, zm. 5 maja 1859m roku. Na własny koszt wyremontowała ona
chylący się ku upadkowi kościół, co podkreślał ks. Jan Wiśniewski i wystawił drewnianą
plebanię, a murem otoczyła przykościelny cmentarz (dokonywano na nim pochówku do 1818
roku). W kościele znajdują się epitafia byłych właścicieli Czapel Wielkich z rodziny
Dembińskich i ostatnich właścicieli rodziny Popielów. Na uwagę zasługuje duża, marmurowa
tablica z brązową płaskorzeźbą ks. Arcybiskupa Wincentego Teofila Chościak Popiela.
Na cmentarzu przy głównej alei jest grobowiec, w którym pochowane zostały
doczesne szczątki proboszcza ks. Kanonika Józefa Czyża. Posługę duszpasterską w parafii
czapelskiej sprawował on dwukrotnie przez 63 lata. Obok znajduje się grobowiec ks. dr
Stanisława Majchra. Na cmentarzu spoczywa również w grobowcu rodzinnym ks. Ludwik
Mucha. Podczas ostatniej wojny był on kapelanem Oddziałów Wydzielonego Wojska
Polskiego mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.
Dwór w Czaplach Wielkich
30
Jest to budynek murowany z cegły i kamienia (piwnice), parterowy częściowo
podpiwniczony. Założony na planie wydłużonego prostokąta, z przystawionymi od strony
ścian szczytowych przybudówkami. Posadowiony został na skarpie zabezpieczonej od
strony południowej kamiennym murem oporowym. Charakteryzuje się prostą bryła
o skromnej dekoracji architektonicznej w postaci szerokiego gzymsu koronującego oraz
delikatnych obramień okien o cechach neorenesansowych. Przed dworem od północy
znajdował się pierwotnie podjazd prowadzący z drogi położonej przy wschodniej granicy
parku. Przed wejściem do salonu od strony południowej zachowały się cztery kanelowane
słupy, stanowiące pozostałości niegdysiejszej pergoli oplecionej roślinnością. Wokół dworu
zachowały się resztki parku z osuszonymi dziś stawami (zamienionymi na pastwiska) oraz
przepływającym w pobliżu potokiem.
Dwór w Czaplach Małych
Dwór pochodzi z końca XIX wieku i należał do rodziny Popielów. Do 1779 roku
Czaple Miale były własnością kościoła św. Floriana na krakowskim Kleparzu. Po 1779 roku
weszły w skład funduszy akademickich. W 1802 r. wieś stała się własnością państwa
i została sprzedana Szymonowi Milieskiemu. Kolejnymi właścicielami była rodzina Romerów.
Pod koniec XIX w., poprzez małżeństwo Kazimiery Romerówny z Ludwikiem Popielem, syna
Pawła – właściciela pobliskich Ściborzyc, Czaple Miale przeszły w ręce rodziny Popielów.
Dwór został wzniesiony pod koniec XIX wieku i rozbudowany na początku XX wieku.
To właśnie w tym majątku Józef Piłsudski otrzymał w darze słynną klacz Kasztankę. Po 1945
roku majątek przeszedł na rzecz Skarbu państwa i był we władaniu gminy Gołcza, która
przeznaczyła go na, mieszkania. Niestety dzisiejszy pałac przedstawia ruinę.
Kościół św. Mikołaja w WysocicachJest to jednonawowa świątynia z wydzielonym prezbiterium zamkniętym przysadzistą
absyda z początków XIII wieku. Ściany wzniesiono z wapiennych ciosów, najbardziej
dostępnego w okolicy materiału budowlanego. Detal rzeźbiarski wykonano zaś z lepszego do
tego celu piaskowca. Do dziś zachowała się niezmieniona forma budowli (dodano tylko
zakrystię od północy, małą kruchtę od południa i barokową sygnaturkę), przy restauracji
obniżono tylko szczyty, uzupełniając materiał pod okapem cegłą. Poszerzone też zostały
okna, z wyjątkiem północnego okienka prezbiterium i okna absydy, które jest zamurowane.
W tympanonie znajduje się wielofigurowa płaskorzeźba (pierwotnie polichromowana) ze
Zmartwychwstałym Chrystusem w centrum, depczącym potwory o rybich ogonach. Po
prawej stronie rozpoznajemy scenę narodzin Jezusa. Matka Boska przedstawiona jest na
leżąco, co właściwe jest przedstawieniom wczesnośredniowiecznym. Nad żłóbkiem Jezusa
31
nachylają łby woły. Po lewej składają hołd dwaj święci. Pierwszym jest sw. Norbert w szatach
biskupich. Drugiego, przez brak atrybutów, nie sposób zidentyfikować. Istnieje hipoteza, że
tympanon był wykonywany dla kościoła w Imbramowicach (stąd postać św. Norberta). Portal
wejściowy znajduje się od południa, w niewielkiej, dobudowanej później kruchcie. Madonna
Na Majestacie – to romańska z XIII wieku rzeźba tronującej Matki Boskiej z dzieciątkiem na
ścianie nad absyda kościoła. Rzeźba znajduje się na wschodnim szczycie prezbiterium i jest
wpisana w romboidalna nisze. Wykonano ją w pojedynczej bryle piaskowca. Obie postacie
mają atrybuty władzy – korony na głowach, zaś w prawej ręce Madonna trzyma jabłko.
W 1956 roku w absydzie kościoła odkryto niewyraźną romańską lub gotycką polichromię,
a we framundze okna – palmetkę romańską.
Mogiła Konstantego Edmunda Psarskiego herbu Jastrzębiec w WysocicachMogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Wysocicach. W mogile zostali
pochowani: Konstanty Edmund Psarski – uczestnik powstania styczniowego oraz jego ojciec
Józef – oficer powstania listopadowego. Mogiła została uwieńczona współczesnym krzyżem
z metalowych rurek, na którym jest umieszczony Chrystus ukrzyżowany, a poniżej tabliczka
metalowa z wyrytym napisem: + (Ś.P.) Józef PSARSKI (* 1811 R. + 1896 R.) Oficer 4 pułku
uczestnik bitwy pod Grochowem (w 1831 r. w Powstaniu Listopadowym) i Jego Żona
NEPOMUCENA (z ZALASSOWSKICH) (Edmund PSARSKI) * 1842 r. + 1910 R. (Żołnierz
Powstania Styczniowego) i Jego żona FLORENTYNA (z WOŻNIAKOWSKICH).
Kościół pw. św. Katarzyny w Ulinie WielkiejKościół jest budowlą jedno-nawowa o konstrukcji zrębowej, oszalowany, pokryty
blacha. Wnętrze świątyni nakryte jest sklepieniami pozornymi: prezbiterium kolebkowym,
a nawa krzyżowym. Zwieńczenia obramień otworów drzwiowych i okiennych wycięte są
w łuki w kształcie tzw. Oślich grzbietów. Wyposażenie kościoła jest z XVII – XVIII wieku.
Najcenniejszym zabytkiem jest gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1400
roku. Znajdują się w nim również późnobarokowe ołtarze datowane na XVII wiek. Główny
ołtarz jest z wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem, a po opuszczeniu zasłony ukazuje się
drugi obraz ze św. Katarzyną Aleksandryjską. Po lewej stronie jest ołtarz z wizerunkiem
biczowanego Jezusa, a po prawej św. Antoniego. W kościele znajduje się również
manierystyczna ambona z XVII wieku i marmurowa chrzcielnica, na której umieszczone są
daty: 1690/1699 i herb Rola oraz marmurowe epitafia właścicieli wsi z XVIII wieku. Przed
kościołem usytuowana jest wolno stojąca dzwonnica z przełomu XVIII i XIX wieku. Jest to
budowla drewniana konstrukcji słupoworamowej, o pochyłych oszalowanych ścianach,
nakryta daszkiem namiotowym. Przy kościele od strony południowej był grób księdza
plebana Stanisława Rupinowskiego zmarłego w 1804 roku, a od północy znajduje się grób
32
Kazimierza Ostaszewskiego, ostatniego dziedzica Uliny. W kruchcie pod progiem jest grób
Krzysztofa Dobińskiego.
Kościół w MostkuKościół jest poświęcony Matce Bożej Częstochowskiej i św. Izydorowi. Dawniej stal
on w Smardzowicach – zbudowany był staraniem i kosztem Jana Cianowskiego herbu Prus
z Czajowic, w 1571 roku. Kościół jest drewniany, był konsekrowany około 1590 roku służył
parafianom do czasu powstania nowej, murowanej świątyni, która powstała w latach 1907 –
1918, według projektu Kleiberga. Od lat 30. XVII wieku do czasu przeniesienia w nowe
miejsce, w kościele znajdował się łaskami słynący obraz Najświętszej Maryi Panny. Wygląd
obydwu kościołów, stojących jeszcze razem na początku lat 30. ubiegłego wieku opisuje
Ksiądz Jan Wiśniewski. Wtedy to po rozebraniu konstrukcji, drewniane elementy
przewiezione zostały do Mostka gdzie przystąpiono do budowy kościoła w oparciu
o rozebrany smardzowicki. Brakujące i zniszczone fragmenty konstrukcji zastąpiono nowymi.
Przy wznoszeniu kościoła znaczną część prac wykonała miejscowa społeczność. Przy jego
przenoszeniu ze Smardzowic (1938) do mostku, tamtejsi parafianie nie zgodzili się na
zabranie obrazu Matki Bożej Smardzowickiej. Dlatego też ówczesny proboszcz w Mostku ks.
Jan Pałyga zamówił w Olkuszu obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Dziś znajduje się on
w ołtarzu głównym. W wyposażeniu kościoła znajduje się jednak oryginalna późnobarokowa
ambona z 1740 roku.
Kaplica grobowa w SzreniawieZostała wzniesiona w 1868 roku przez Stanisława Linowskiego dziedzica z posagu
swej przedwcześnie zmarłej żony Eugenii Linowskiej z Żeleńskich (ciotki Tadeusza
Żeleńskiego – Boya). Projektantem jej był Filip Pokutyński, znany architekt krakowski.
Kaplica zbudowana jest na planie prostokąta, jest zwieńczona wieżą główną i dwiema
bocznymi, co nadaje całej budowli strzelistość i smukłość. Posiada charakterystyczne dla
neogotyku ostre łuki, przypory i duze okna boczne. Nad głównym portalem kaplicy znajduje
się rozeta. Fasada ma bogatą dekoracje. Wnętrze kaplicy ma charakter salowy. W górnej
części kaplicy na wewnętrznych bocznych ścianach znajdują się epitafia kpt. Adama
Linowskiego i jego synowej Eugenii Linowskiej z Żeleńskich. W podziemiach kaplicy
spoczywają członkowie rodziny Linowskich.
Figura św. Jana Napomucena w SzreniawiePowstała z inicjatywy Jakuba Józefa Angrockiego dr. filozofii i proboszcza
w Szreniawie na placu przykościelnym w 1794 r., Był on patronem, który chronił pola
i zasiewy przed powodzią i susza. Okres wznoszenia tej figury, to czas wielkiej popularności
33
tego świętego w Polsce. Figura w Szreniawie jest wykonana w charakterystycznym dla tej
epoki stylu rokoko. Postać św. Jana Nepomucena w Szreniawie nie odbiega zasadniczo od
innych tego typu figur zwanych popularnie Nepomukami. Osadzona jest na cokole, trzyma
na lewym ramieniu krucyfiks, który ma formę krzyża odpustowego. Na krzyżu widnieje
wizerunek Chrystusa.
Dwór w PrzybysławicachZostał zbudowany w drugiej połowie XIX wieku. Wzniesiony jest na planie
nieregularnym, zbliżonym do litery T, złożonym z dwóch części: starszej, parterowej,
zbudowanej prawdopodobnie po powstaniu styczniowym oraz nowszej, piętrowej,
ukończonej zapewne w roku 1899 (wskazywałyby na to data wyryta na jednym z kamiennych
stopni tarasu). Korpus główny – drewniany, na rzucie prostokąta, dwutraktowy,
z umieszczonym na osi salonem i hallem. Fasada frontowa orientowana na stronę północną.
Wejście do hallu poprzedza prostokątny ganek wsparty na drewnianych słupach. Od strony
fasady południowej (ogrodowej) usytuowana niesymetrycznie trójprzęsłowa weranda.
Przestrzenie pomiędzy słupami tarasu i werandy wypełnione drewnianymi balustradami.
Główną dekorację fasady frontowej stanowią elementy snycerskie – nadwieszone, ażurowe
nadokienniki oraz oszalowania szczytów z deskami wycinanymi w motyw ząbków, nadające
budynkowi malowniczy, romantyczny charakter, nawiązujący do tzw. Stylu szwajcarskiego.
Dach nad korpusem głównym dwuspadowy, o połaciach nad ścianami i szczytami
nadwieszonych, wspartych na profilowanych ozdobnie końcach krokwi. Budynek znajduje się
na tereni zachowanego szczątkowo parku podworskiego.
Dwór w MakowiePowstał w I połowie XIX wieku potem był kilkakrotnie przebudowywany. Zachował
dawny układ od strony zajazdu (orientowanego w kierunku północnym), z okalającymi go
zabudowaniami gospodarczymi. Jest budowlą murowana z cegły, parterową, częściowo
podpiwniczoną. Założony na planie prostokąta, z ryzalitami obejmującymi trzy osie
środkowe, mieszczącymi wejścia do budynku oraz, w części dachowej, pomieszczenia
facjaty. Ryzality zwieńczone trójkątnymi szczytami. Ryzalit od strony południowej,
z podziałem pilastrowym, poprzedzony szerokim tarasem (przebudowany), ze schodami
prowadzącymi do ogrodu. Okna są osadzone w skrzydłach, zamknięte półokrągło,
w ryzalitach prostokątne. Dach dwuspadowy (nad ryzalitami z kalenicą w układzie
prostopadłym), kryty blacha. Pod dachem znajduje się wydatny gzyms podokapowy.
Rezerwat przyrody „Złota Góra”
34
Rezerwat przyrody „Złota Góra” położony jest w południowo – zachodniej części
gminy Miechów, w pobliżu miejscowości Krępa.
Obszar rezerwatu obejmuje północno – zachodni kraniec kompleksu leśnego uroczyska
Jaksice i zlega na zboczu wzgórza kredowego o wysokości bezwzględnej 285 – 320 m
n.p.m. Teren rezerwatu przecinają dość głębokie parowy.
Północną granicę rezerwatu wyznacza droga gruntowa prowadząca od szosy asfaltowej
Jaksice – Gołcza do wsi Krępa. Na zachodzie rezerwat graniczy z polami uprawnymi wsi
Krępa, a na południu i wschodzie z lasami Nadleśnictwa Miechów.
W odległości około 1 km w kierunku północnym od wzgórza przepływa potok Gołczanka –
prawobrzeżny dopływ rzeki Szreniawy. Pierwotnie rezerwat nosił nazwę „Jaksice”.
Początkowo teren rezerwatu ogrodzono i całkowicie wyłączono z użytkowania (wypas).
Po kilku latach murawa stepowa zaczęła zarastać i w związku z tym usuwano krzewy
i drzewa. W czasie II wojny światowej nie podejmowano tych zabiegów i murawa
przekształciła się w zarośla i las. W 1995 roku rezerwat został objęty ochroną, a w 1992 roku
został przekształcony w rezerwat ścisły o nazwie „Złota Góra”. Jest to rezerwat tak zwanej
roślinności stepowej. Obecnie rezerwat porasta murawa przechodząca ku górze w zarośla
a jeszcze wyżej w las. Teren rezerwatu porasta barwny kobierzec roślin murawowych,
wyraźnie różniący się od monotonnej roślinności okolicznej. Z roślin stepowych występuje:
oman wąskolistny, oman szorstki, len żółty, ostrożeń pannoński, pajęcznica rozgałęziona,
głowienka wielkokwiatowa, szczodrzeniec ruski, aster gawędka, chaber dirakiewnik
i bodziszek czerwony. Zarośla tworzy: grab, dąb, leszczyna, trzmielina, jarzębina, kalina
i czeremcha. Wszystkie rośliny znajdują się pod ochroną
Minimalny kosztorys oznakowania szlaku
Lp. Rodzaj kosztów
Ilość
je
dnos
tek
Kos
zt
jedn
ostk
owy
Rod
zaj m
iary
Koszt całkowity(w zł)
Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 10 270,00
Drogowskazy 30 61,50 szt. 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt. 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.
8 155,00 szt 1240,00
Wykonanie tablic informacyjnych szlaku
8 230,00 szt 1840,00
Słupki ocynk. pod tablice 8 120,00 szt 960,00Montaż słupków i tablic 8 200,00 szt 1600,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00
35
Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00
Przebieg Trasy Rowerowej Nr 3
Trasa nr 4Miechów: Rynek, ul. Warszawska, ul. Partyzantów – Siedliska (2 km) – Zagorzyce (3,5 km) –
Chodówki (7 km) – Chodów (8 km) – Charsznica (9 km) – Uniejów Kolonia (12 km) – Tczyca
(17 km) – Pogwizdów (20 km) – Uniejów Rędziny (23 km) – rezerwat „Biała Góra (28 km)
– rezerwat przyrody „Kępie” (30 km) – Przysieka (32,5 km) – Kozłów (35 km)
– Kamionka (37km), Tunel (40km) - Miechów (50 km)
Dystans: 50 kmCzas przejazdu: 5,5 hStopień trudności: trasa rowerowa łatwa
Opis techniczny trasy:Trasa łatwa pod względem technicznym. Na szlaku znajduje się wiele atrakcyjnych
obiektów historycznych. Większa część trasy prowadzi przez tereny rolnicze. Po drodze
przejeżdżamy przez „kapuścianą stolicę Polski”. Pozostała część trasy prowadzi przez
kompleksy leśne z rezerwatami przyrody i najdłuższym tunelem kolejowym w Polsce.
36
Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na Rynku.
W następnej kolejności jedziemy ulicą Warszawską, skręcamy w ulicę Partyzantów.
Na skrzyżowaniu ulic znajduje się obelisk z przełomu 1939/45.
Docieramy do Siedlisk, zwiedzamy kościół pw. Świętego Krzyża a następnie zmieniamy
kurs i jedziemy w kierunku zachodnim.
Na 7 km trasy opuszczamy gminę Miechów. W tym miejscu znajduje się pomnik ofiar masowych straceń w Chodówkach.
To doskonałe miejsce na zejście z rowerów i odpoczynek.
Dalszy etap trasy prowadzi przez Chodów do Charsznicy. Charsznica określana jest mianem
„kapuścianej stolicy Polski”. Na szczególną uwagę zasługuje dworzec kolejowy, zakłady Malatyńskiego oraz kościół pw. Matki Bożej Różańcowej.Na wysokości kościoła skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Uniejowa – Kolonii.
Dojeżdżamy do wiaduktu kolejowego. Przed wiaduktem skręcamy w lewo. Jedziemy wzdłuż
linii kolejowej.
Po przeciwnej stronie linii kolejowej znajduje się mogiła ofiar katastrofy kolejowej.To kolejne miejsce na odpoczynek.
Po krótkiej przerwie wsiadamy na rowery i jedziemy w dalszą podróż.
Mijamy Charsznicę – Wieś i docieramy do Tczycy. Zwiedzamy grodzisko rycerskie oraz
neogotycki kościół św. Idziego.Wyjeżdżamy z Tczycy. W odległości 1,5 km za wsią po prawej stronie drogi jest
zlokalizowany sztuczny zalew wodny.
Dalsza trasa wiedzie nas przez miejscowości: Pogwizdów i Uniejów – Rędziny. Docieramy
do Tunelu, w tym miejscu znajduje się najdłuższy w Polsce tunel kolejowy.
W dalszej kolejności jedziemy przez kompleks leśny, w którym zlokalizowane jest najwyższe
wzniesienie Wyżyny Miechowskiej – Biała Góra (414 m n.p.m.) oraz rezerwaty przyrody:
„Biała Góra” i „Kępie” Trasa wymaga większego wysiłku, prowadzi drogami o zróżnicowanym urozmaiceniu rzeźby
terenu. Opuszczamy kompleks leśny. Początkowo jedziemy wzdłuż linii kolejowej, potem
zmieniamy kierunek jazdy i przejeżdżamy przez dwa odcinki linii kolejowej. Pierwszy z nich –
nieczynny, znajduje się tuż przy lesie, kolejny odcinek to linia kolejowa LHS (Linia Hutnicza
Szerokotorowa).
Przejeżdżamy przez miejscowość Przysieka i docieramy do Kozłowa. Zwiedzamy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego. W tym miejscu znajduje się punkt końcowy trasy
rowerowej.
37
Kościół pw. Świętego Krzyża w Siedliskach
W podmiejskiej wiosce Siedliska na przełomie XV i XVI wieku wystawiony został
przez zakon Bożogrobców murowany kościół pw. Świętego Krzyża. Świątynia wzniesiona na
planie łodzi pełniła funkcje miejsca wielkopiątkowych procesji. W XVII wieku dobudowano do
niej drewnianą dzwonnicę, którą później wzmocniono wysokim podmurowaniem. Obok
kościoła jest cmentarz, który w dawnych czasach pełnił rolę cmentarza grzebalnego ( do dnia
dzisiejszego zachowały się jeszcze dwa nagrobki). Kościołek ten jest utrzymywany przez
parafię i co niedzielę odprawiane jest w nim nabożeństwo. Główne wejście do kościoła
znajduje się w zachodniej części podmurowania wieży. Od południa jest boczne wejście
prowadzące przez gotycki portal z ciosów kamiennych. Wnętrze kościoła wyposażone jest
w trzy ołtarze. W głównym Pan Jezus na krzyżu w barokowej ramie, z obu stron stoją figury
św. św. Piotra i Pawła Apostoła. Po lewej stronie boczny ołtarz z obrazem przedstawiającym
Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, naprzeciw po prawej podobny w wystroju ołtarz
z obrazem Matki Bożej. Drewniana ambon z prowadzącymi do nich schodkami umieszczona
została na północnej ścianie kościoła.
Zbiorowa mogiła ofiar katastrofy kolejowej w Uniejowie Kolonii
Obiekt znajduje się po lewej stronie linii kolejowej Kilce – Katowice, założony jest na
planie prostokąta 25 X 13 metrów. Spoczywa tu 41 żołnierzy armii niemieckiej, którzy zginęli
podczas katastrofy kolejowej w 1914 roku. W zapiskach niemieckich kronikarzy można
przeczytać, że obiekt był pierwotnie otoczony niskim kamiennym murkiem. Pomnik centralny
stanowi duży blok kamienny, na którym wyryto w języku niemieckim daty śmierci i nazwiska
poległych.
Kopiec ziemny w Tczycy
Kopiec ziemny jest usytuowany we wschodniej części miejscowości Tczyca, około
100 metrów od kościoła. Według miejscowego podania kopiec stanowi mogile z czasów
pogańskich. Jest to grodzisko – pozostałość obronnej średniowiecznej siedziby rycerskiej.
Kopiec jest zbudowany na planie czworokąta o wysokości okol 2.3 metra. W wyniku
przeprowadzonych badań na szczycie kopca znaleziono ułamki naczyń glinianych, kości
zwierzęce, fragmenty ceramiki pochodzące z XIV i XV wieku. Odsłonięto pokłady węgli
drzewnych i fragmenty polepy zapewne pochodzące z drewnianej zabudowy.
38
Kościół pw. św. Idziego w TczycyZapewne już w połowie XII wieku Tczyca posiadała kościół parafialny. Z 1229 roku
pochodzi wzmianka o dziesięcinie, jaką miejscowość przekazała klasztorowi w Dłubni.
W połowie XV wieku wybudowano tu obecny kościół murowany z kamienia pw. Św. Idziego.
Kościół ten wielokrotnie przebudowywany zachował do dziś charakter gotycki. Jego
fundatorem był syn Jana z Ossolina, herbu Topór.
Kościół pw. św. Wita w UniejowiePierwszy kościół w Uniejowie został wzniesiony przez Bożogrobców w latach 1229 –
1257.
W ołtarzu głównym kościoła znajduje się rzeźba: „Pieta Uniejowska” z 1420 roku.
Na cmentarzu kościelnym zachowała się chrzcielnica wykonana jednej bryły kamienia
z widoczna datą 1531 oraz herbem Bożogrobców. Na uwagę zasługuje również figura
z 1671 roku.
Rezerwat przyrody „Biała Góra”Rezerwat usytuowany jest w południowej części gminy Kozłów. Graniczy od zachodu
i południa z polami uprawnymi. Wschodnią granicę stanowi wzniesienie kredowe „Biała
Góra” o wysokości bezwzględnej 414 m n.p.m. – jest to najwyższe wzniesienie Wyżyny
Miechowskiej. Po „Białą Górą” jest jedyny na Wyżynach Polskich tunel kolejowy, na szlaku
do Krakowa i na Śląsk omijany przez linię szerokotorową między Kozłowem a Charsznicą.
Rezerwat jest własnością lasów państwowych leśnictwa Przysieka, nadleśnictwa Książ
Wielki.
Rezerwat został objęty ochroną w 1955 roku, a jego powierzchnia zajmuje 10,46 ha.
Teren rezerwatu porasta dobrze zachowana roślinność stepowa z omanem wąskolistnym na
czele oraz ciepłolubna roślinność zespołów zaroślowych z goryszem sinym. Naturalne
przejścia od stepu przez zarośla do lasu umożliwiają ważne prace naukowe i obserwacje
nad wzajemnym stosunkiem tych trzech zbiorowisk.
W zespołach krzewiastych występują: wisienka stepowa. Leszczyna, trzmielina i dereń
świdowa. Na szczególną uwagę zasługują osobliwości roślinne, jakimi są:, piękny krzew
wiśnia karłowata i kosaciec bezlistny – mający tu jedyne stanowisko na Wyżynie
Małopolskiej, oraz storczyk purpurowy i obuwik pospolity. Ponadto teren rezerwatu porasta
len żółty, zagorzałek żółty, aster gawędka, ostrożeń pannoński, truskawica cuchnąca,
szczodrzeniec ruski i turzyca położona.
39
Rezerwat przyrody „Kępie na Wyżynie Miechowskiej”Rezerwat przyrody usytuowany jest w południowo – zachodniej części gminy Kozłów.
Na południu graniczy z linia kolejową LHS, na wschodzie i zachodzie z polami uprawnymi,
a na północy przebiega droga łącząca miejscowość Kępie i Przysieka. Jest to rezerwat
fitocenotyczny o powierzchni 45,52 ha, który został objęty ochroną dnia 1.02.1960 roku,
celem zachowania fragmenty lasu liściastego pochodzenia naturalnego ze znacznym
udziałem buka.
Rezerwat obejmuje fragment lasu liściastego o składzie: dąb, buk, sosna, grab, wiąz, świerk,
brzoza i lipa. Wiek drzew szacowany jest na 40 – 140 lat.
W podszyciu występuje buk, leszczyna, grab, kruszyna, suchodrzew, świdwa i bez czarny.
Osobliwością rezerwatu jest obficie występujący całymi kobiercami barwinek rzadki
w Polsce.
Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w KozłowieKościół został zbudowany w latach 1900 – 1912. Postawiony jest na miejscu
poprzednich kościołów; drewnianego z 1288 roku oraz późniejszego zniszczonego
i rozebranego. Kościół jest murowany z cegły s stylu neogotyckim i wyposażony w trzy
ołtarze. Główny ołtarz z rzeźbionym ukrzyżowanym Chrystusem jest umieszczony na
malowanym na płótnie tle. Obok krzyża stoją postacie Najświętszej Marii Panny i św. Jana.
Nad Chrystusem umieszczona jest Gołębica Ducha Świętego, a wyżej postać Boga Ojca. Na
samym szczycie ołtarza znajduje się rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Boczne ołtarze
wyposażone są w obrazy z zasuwami. Lewy – przedstawia Przemienienie Pańskie (na
zasuwie św. Izydor), prawy – Najświętszą Maryję Pannę Nieustającej Pomocy ( na zastawie
św. Józef z Dzieciątkiem Jezus). Na wieży zawieszone są dwa dzwony z 1803 roku.
Na cmentarzu parafialnym znajduje się późno klasycystyczny nagrobek Doroty Węgierskiej
z herbu Mieszaniec i Belina. Kaplica cmentarna pochodzi z 1870 roku.
Gród „Zamczysko” w KozłowieObiekt znajduje się na wschód od Kozłowa. Budowę grodu przypisuje się Piotrowi
i jego synowi Mszczujowi. Gród pochodzi z 1381 roku i był rezydencją dziedziców rozległego
klucza własności ziemskich, a jego centrum znajdowało się w Kozłowie.
Tunel kolejowy W miejscowości Tunel znajduje się najdłuższy w Polsce dwuwylotowy tunel kolejowy
o długości 810 metrów. Budowla został wzniesiona na przełomie lat 1882 – 1885. Tunel jest
40
przekopany pod najwyższym wzniesieniem Wyżyny Miechowskiej – „Biała Góra” – 414 m
n.p.m
Minimalny kosztorys oznakowania szlaku
Lp. Rodzaj kosztów
Ilość
je
dnos
tek
Kos
zt
jedn
ostk
owy
Rod
zaj m
iary
Koszt całkowity(w zł)
Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 10 975,00
Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.
9 155,00 szt 1395,00
Wykonanie tablic informacyjnych szlaku
9 230,00 szt 2070,00
Słupki ocynk. pod tablice 9 120,00 szt 1080,00Montaż słupków i tablic 9 200,00 szt 1800,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00
41
Przebieg Trasy Rowerowej Nr 4
Sposoby znakowania szlaków rowerowych Na potrzeby zagospodarowania ścieżek rowerowych proponuje się przyjęcie sposobu
znakowania szlaków (tras) rowerowych stosowane przez PTTK posiłkując się instrukcją
i „Poradnikiem znakarza turystycznych tras szlaków rowerowych” Należałoby zakupić znaki
i drogowskazy oraz tablice informacyjne na drogi krajowe i wojewódzkie,
Proponuje się mieszany sposobu znakowania szlaków:
® poprzez malowanie lub naklejanie znaków na drzewach, słupach, murach przy użyciu
szablonów znakarskich;
® przy użyciu znaków drogowych dla szlaków (tras) rowerowych zgodnych z Ustawą –
Prawo o ruchu drogowym (znaki kategorii R) i załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z 3 lipca 2003 roku w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla
znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków
ich umieszczania na drogach (Dz.U. 2003, Nr 220, poz. 2181).
42
Wyróżnia się następujące grupy znaków służących do oznakowania szlaków (tras)
rowerowych:
> znaki przebiegu szlaku (trasy): R-1, R-1a, R-1b;
> znaki informacyjne: R-3, E-1 do E-22, tablice z przebiegiem lub siecią szlaków (tras)
rowerowych;
> znaki uzupełniające o charakterze ostrzegawczym wynikające z Ustawy – Prawo o ruchu
drogowym.
Do oznakowania krajowych szlaków (tras) rowerowych stosuje się znaki w pięciu kolorach:
czerwonym (skrót: c), niebieskim (n), zielonym (z), żółtym (y) i czarnym (s).
Przykłady zastosowanych znaków i drogowskazu:
czerwony - znak R-1 przebiegu szlaku (trasy) – podstawowy,
żółty i zielony znak R-1b zmiany kierunku szlaku (trasy)
niebieski znak R-1a początku (końca) szlaku (trasy)
czerwony znak R-3 drogowskaz szlaku (trasy)
Zagospodarowanie szlaków małą infrastrukturą turystyczną
Gmina Charsznica
tablice informacyjne:
1) Charsznica – kościół pw. Matki Bożej Różańcowej
2) Chodów – kościół pw. św. Jana Chrzciciela
43
3) Tczyca – kościół św. Idziego
4) Tczyca – kurhan (grodzisko rycerskie)
5) Tunel – tunel kolejowy
6) Uniejów Kolonia – mogiła zbiorowa ofiar katastrofy kolejowej
wiata turystyczna: Tczyca – zbiornik wodny
Gmina Gołczatablice informacyjne:
1) Czaple Wielkie – kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła
2) Czaple Wielkie – dwór
3) Czaple Małe – dwór
4) Mostek – kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Izydora
5) Maków – dwór
6) Przybysławice – dwór
7) Szreniawa – kaplica grobowa
8) Ulina Wielka – kościół pw. św. Katarzyny
9) Wysocice – kościół pw. św. Mikołaja
wieża widokowa: – Buk
Gmina Kozłówtablice informacyjne:
1) rezerwat przyrody „Kępie”
2) rezerwat przyrody „Biała Góra”
3) Kozłów – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
wieża widokowa: – obok rezerwatu „Biała Góra”
Gmina Książ Wielkitablice informacyjne:
1) Antolka – karczma „Antolka”
2) Książ Wielki – Zamek na Mirowie
3) Książ Wielki – grodzisko „Kółko”
4) Książ Wielki – kościół poagustiański św. Ducha
5) Książ Wielki – kościół pw. św. Wojciecha
6) Książ Wielki – dzwonnica kościelna
7) Książ Wielki – cmentarz grzebalny
8) Książ Mały – kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
44
9) Mianocice – dwór
10) Rzędowice – dwór
11) Zaryszyn – dwór
12) rezerwat przyrody „Lipny Dół’
13) rezerwat przyrody „Kwiatówka”
wiata turystyczna: – obok rezerwatu przyrody „Kwiatówka”
Gmina Miechówtablice informacyjne:
1) Miechów – zespół poklasztorny
2) Miechów – cmentarz żydowski
3) Miechów – dworek „Zacisze”
4) Miechów – oficyna dawnego dworu „Wielkozagórze”
5) Siedliska – kościół pw. św. Krzyża
6) Kamieńczyce – mogiła żołnierzy austryjackich
7) Przesławice – kościół pw. NMP Matki Kościoła
8) Sławice – kościół pw. św. Wojciecha
9) Nasiechowice – kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji
10) Nasiechowice – mogiła ofiar
11) rezerwat przyrody „Złota Góra”
wieża widokowa: - Widnica
Gmina Racławice
tablice informacyjne:
1) rezerwat przyrody „Wały”
2) rezerwat przyrody „Dąbie”
3) rezerwat przyrody „Opalonki”
4) rezerwat przyrody „Sterczów – Ścianka”
5) Kopiec Kościuszki
6) Racławice – kościół pw. św. św. Ap. Piotra i Pawła
7) Racławice – dzwonnica kościelna
8) Racławice – cmentarz parafialny
9) Racławice – obelisk
10) Dale – Wieża widokowa
11) Dziemięrzyce – mogiły kosynierów
12) Janowiczki – dwór
13) Janowiczki – park przy dworze
14) Janowiczki – Willa Walerego Sławka
45
15) Górka Kościejowska – gród „Zamczysko”
16) Góry Miechowskie – obelisk
wiata turystyczna: błonia pod Kopcem Tadeusza Kościuszki
Gmina Słaboszów
tablice informacyjne:
1) Słaboszów – kościół pw. św. Mikołaja
2) Słaboszów – cmentarz parafialny
3) Kalina Wielka – kościół pw. Imienia Najświętszej Marii Panny
wieża widokowa: Grzymałów
Przygotowane i dobrze oznakowane szlaki rowerowe wymagają kompleksowej promocji.
Bez niej szlaki będą puste. Nie jest znany potencjał obszaru i jego wartość wśród
społeczności lokalnej, regionu i kraju i nie są znane szlaki rowerowe. Brak jest lokalnych
organizatorów turystyki. Nie ma umiejętności tworzenia pakietów obszarowych produktów
turystycznych.
Pozyskanie turystów rowerowych jest możliwe poprzez:® zachęty do aktywnego wypoczynku wśród dzieci i młodzieży poprzez ośrodki szkolne,
® organizację konkursów z nagrodami uatrakcyjniającymi rajdy,
® połączenie rajdów z innymi imprezami integracyjno – promocyjnymi, warsztatami
rzemiosła
z udziałem lokalnych twórców, lokalnych liderów i lokalny samorząd,
® przyjazne nastawienie mieszkańców i ośrodków noclegowo – gastronomicznych do
turystów rowerowych.
Kompleksowe przygotowanie i oznakowanie szlaków rowerowych – znalezienie lokalnych
opiekunów szlaków oraz włączenie społeczności lokalnej do wspólnej promocji szlaków
i turystyki oraz zdrowego stylu życia podniosłoby atrakcyjność turystyczną obszaru Powiatu
miechowskiego.
Tworzenie szlaków rowerowych to cenna inicjatywa przedstawicieli społeczności lokalnej,
dlatego warto pobudzać zapał i energię konieczną do dalszej aktywności środowisk
lokalnych na rzecz rozwoju lokalnego. Ułatwienie aktywności społeczności lokalnej oraz
ciekawa i nowoczesna oferta dla turystów, dzieci i młodzieży, która ożywi rozwój lokalny,
dając zatrudnienie mieszkańcom poprzez korzystanie z kwater agroturystycznych,
46
wypożyczalni sprzętu rowerowego, bezpośrednich zakupów w gospodarstwa rolnych,
dbałość o porządek i poprawę estetyki, rozwój rzemiosła.
Tego wszystkiego trzeba się dopiero nauczyć poprzez praktyczne działanie. Rolę
pobudzenia wyobraźni ma spełnić realizacja opracowywanych projektów.
Literatura:- Kaczanowski L., Paprocki B., Miejsca pamięci narodowej w województwie kieleckim 1939
– 1945, Biuro Dokumentacji Zabytków, Kielce 1989.
- Oettingen U., Cmentarze I wojny światowej w województwie kieleckim, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1988.
- Walaszczyk A., Informator turystyczny powiatu miechowskiego, Kraków 1972.
Ziemia miechowska – moja mała ojczyzna, red. W. Barczyński, S. Piwowarski,
Miechów 2010.
- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zarząd Główny Komisja Turystyki Kolarskiej. „Poradnik znakarza turystycznych tras (szlaków) rowerowych”. Warszawa 2006.
47