KOLONOSKOPİK TARAMA VE
KOLONOSKOPİ
KOLONOSKOPİ HAKKINDA ÖZET BİR
REHBER…
OP. DR. ŞABAN BEYAZPINAR
GENEL CERRAHİ UZMANI
www.cerrahiklinik.com
BU SUNUMDA KULLANILAN VERİLER, 2004 YILINDA YAPILAN DÜNYA CERRAHLAR BİRLİĞİ KONGRESİNDE ALINAN KARARLAR
DOĞRULTUSUNDA, HAZIRLANMIŞTIR...
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 2
KOLON NEDİR?
Kolon diğer adı ile kalın barsak, vücudumuz için gerekli olan suyun barsaklardan emildiği bölge ve dışkının dışarı atılmak üzere tutulduğu barsak bölümüdür. Yaklaşık 120-130 cm uzunluğunda olup, ince barsaklar ile rektum arasında uzanan kısımdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 3
REKTUM NEDİR?
Rektum vücudun
katı atık birikim
yeridir. Yaklaşık 30
cm uzunluğunda
olup, kolon ile
anüsü birbirine
bağlayan
bölümdür.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 4
KOLONOSKOPİK TARAMA
NEDİR?
Tarama herhangi bir bulgusu olmayan
bir hastaya inceleme ve araştırma
amaçlı yapılan testlere denir.
Özellikle yüksek risk taşıyan
hastalıkların erken tanısında önemlidir.
Bu sayede erken tanı konarak riskli
hastalıkların tedavisinde tam başarı
sağlanabilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 5
KOLONOSKOPİK TARAMA
NEDİR?
Kolonoskopi doktorlar tarafından yapılan ve kalın barsağın kanser ve diğer hastalıklarının erken tanısında kullanılan bir tarama yöntemidir.
Bilinen tetkikler içinde (röntgen ve tomografi gibi) en etkin ve doğru sonuç verenidir.
Kolonoskopi yapılması sırasında tanı amaçlı biyopsi almak ve polip ve benzeri hastalıkların anında tedavisini yapmak gibi bir avantaja da sahiptir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 6
KOLONOSKOPİK TARAMA
NEDİR?
Bu nedenlerden dolayı kolonoskopi;
Kolon ve rektum kanserlerinin erken
evrede tanısının konmasında,
Kanser gelişme riski taşıyan
poliplerin tanı ve tedavilerinin
yapılmasında;
etkili olmaktadır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 7
KOLONOSKOPİK TARAMA NİÇİN
YAPILMALIDIR?
Kolonoskopi sayesinde polipler saptanarak tedavi uygulanmakta ve hastalarda kanser gelişme riski ortadan kaldırılmaktadır.
Rektum ve kolon kanserleri erken dönemde teşhis edilerek hastaların yaşam süreleri uzatılmakta ve hatta tedavide tam başarı sağlanabilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 8
KOLONOSKOPİ NEDİR?
Kolonoskop 120-160 cm uzunluğunda, ucunda kamera ve kendinden ışık kaynağı bulunan, esnek bükülebilir bir alettir.
Kolonoskop yapısı nedeni ile içi boş organ olarak dışarıdan muayene etmeye olanak vermeyen, kalın barsakların (kolon) ve rektumun incelenmesinde kullanılır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 9
KOLONOSKOP
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 10
KOLONOSKOP
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 11
KOLONOSKOP NASIL ÇALIŞIR?
Kolonoskop bir bilgisayar ve video görüntü cihazına bağlanır.
Bu sayede kalın barsakların görüntüsü alınarak hem monitörden izlenir hem de fotoğraf görüntüsü çıkartılabilir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 12
KOLONOSKOP NASIL ÇALIŞIR?
Kolonoskopun kontrol
kolunda hem cihazın
uç kısmını hareket
ettiren kısımlar hem
de, incelenen kısımları
görüntülemek için
barsak içine gaz
vermeye ve içerdeki
birikintileri temizlemek
için yıkayıp emmeye
yarayan kısımlar
bulunmaktadır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 13
KOLONOSKOP NASIL ÇALIŞIR?
Rektumdan içeriye
sokulan cihaz,
hareketli uç kısmı
sayesinde içi boş
organ olan kalın
barsaklarda ilerletilir
ve ucunda bulunan
hava-su kanalı ve
biyopsi aletinin
ilerletilebileceği
kanallar kullanılarak
gerekli işlem yapılır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 14
KOLONOSKOPİ NASIL YAPILIR?
KOLONOSKOPİ, bu işlem için özel olarak düzenlenmiş, işlemi yapan hekimin ihtiyaçlarına kısa sürede ve kolayca yanıt veren ve hastaların kendilerini rahat ve güvende hissettikleri ENDOSKOPİ ÜNİTESİNDE yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 15
KOLONOSKOPİ NASIL YAPILIR?
Anal kanaldan girilerek
çeşitli manevralarla
rektum ve tüm kolonda
ilerletilen kolonoskop,
kolonun başlangıç
kısmına ulaştıktan
sonra yavaş yavaş
geri çekilerek tüm
kalın barsak ve rektum
incelenir ve gerekli
yerlerden biyopsi
alınarak geri çıkartılır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 16
KOLONOSKOPİ NASIL YAPILIR?
Hastanın işlem
sırasında rahat ve
konforunu sağlamak,
hissedebileceği
rahatsızlık hissini
azaltmak için
sakinleştirici ilaçlar
kullanılmakta ve
gerekirse hasta
uyutularak işlem
gerçekleştirilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 17
KOLONOSKOPİ İÇİN NASIL BİR
HAZIRLIK GEREKMEKTEDİR?
Barsak boşluğunu görebilmek için kalın barsağın temiz ve boş olması gerekir.
Temizlik işlemi genellikle 2-3 gün önceden başlar.
Barsak temizliği için çeşitli yöntemler bulunmakla birlikte, kolonoskopiyi yapacak doktorunuz size en uygun yöntemi önerecektir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 18
KOLONOSKOPİ İÇİN NASIL BİR
HAZIRLIK GEREKMEKTEDİR?
İşlemden 3 gün önceden bol sıvı yiyecekler ve su tüketmelidir.
Bir gece önce verilecek mushil ilaçları önerildiği şekilde kullanılmalı ve işlemin yapılacağı gün bir şey yenilmemelidir. (Sabaha karşı ishal olunca endişelenmemeli. Çünkü bu durum verilen ilaçların etkisine bağlıdır.)
Kullanılan bu ilaçlarla birlikte bolca sıvı tüketilmelidir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 19
KOLONOSKOPİ İÇİN NASIL BİR
HAZIRLIK GEREKMEKTEDİR?
İşlem öncesinde aspirin, kan
sulandırıcı ilaçlar, sürekli kullanılan
diğer ilaçlar, romatizma ilaçları ve ağrı
kesiciler gibi tüm tedaviler doktorun
önerisi ile kesilmeli veya doz
ayarlaması yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 20
KOLONOSKOPİNİN RİSKLERİ
NELERDİR?
Çok az olsa da bu işlemin bazı riskleri
bulunmaktadır.
Yapılan geniş ve uzun süreli
araştırmalarda bu işlemin kesin
riskleri ve komplikasyonları ortaya
konmuştur.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 21
KOLONOSKOPİNİN RİSKLERİ
NELERDİR?
Yapılan bu araştırmaların sonucunda;
barsak delinmesi, kalp krizi, barsak
kanaması (kan vermeyi veya
hastaneye yatmayı gerektirecek
boyutta) ve ölüm en ciddi risklerdir ve
toplam kolonoskopilerin %0,3’ünden
daha azında görülmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 22
KOLONOSKOPİNİN RİSKLERİ
NELERDİR?
BU SONUÇLARDAN ANLAŞILDIĞI
ÜZERE,
KOLONOSKOPİ SON DERECE
GÜVENLİ BİR İŞLEMDİR!!!
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 23
KOLON VE REKTUM KANSERLERİ
KONUSUNDA ENDİŞELENMELİ MİYİZ?
A.B.D.’de her yıl yaklaşık 150 bin kişiye
kolorektal kanser tanısı konmaktadır.
Kolon ve rektum kanserlerinde ölenlerin
sayısı yılda yaklaşık 55 bin kişidir.
Kolorektal kanserler A.B.D.’de kanserden
ölüm nedenlerinin ikinci sırasında yer
almaktadır.
Kolorektal kanser tanısı konanların sadece
%60’ı 5 yıl yaşayabilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 24
KOLON VE REKTUM KANSERLERİ
KONUSUNDA ENDİŞELENMELİ MİYİZ?
Kadın ve erkekler eşit oranda etkilenmektedir.
Irklara ve ülkelere göre oranlar değişmekle birlikte aradaki fark ihmal edilecek kadar azdır.
Erken tanı konmak şartı ile, kolorektal kanserler son derece başarı ile tedavi edilmekte ve iyileşme sağlanmaktadır. Bu durum erken tanıda taramanın önemini ve gerekliliğini ortaya koymaktadır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 25
ADENOMATÖZ POLİP NEDİR?
Basitçe polip denir ve kanser öncesi tümörlerdir.
Kolorektal kanserlerin çoğunun poliplerden oluştuğuna inanılmaktadır.
Polipler büyüdükçe kanserleşme olasılığı artmaktadır.
Polipler kanama yapabilir ve büyüyerek barsağı tıkayabilirler.
Polipler kolonoskopi ile hemen hemen tamamen temizlenebilmektedirler.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 26
KOLOREKTAL KANSERİ
DÜŞÜNDÜRECEK BELİRTİ VE
BULGULAR NELERDİR?
Barsak alışkanlığında değişiklik (yeni başlayan kabızlık ve uzun süren ishal).
Dışkıda kan olması veya rektal kanama.
Çok koyu renk veya katran gibi dışkı.
Açıklanamayan kilo kaybı.
Uzun süreli karın ağrısı veya kitle varlığı.
Gece terlemeleri.
Nedeni açıklanamayan iştah azalması.
Dışkılamaya rağmen rektal doluluk hissi.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 27
BU BELİRTİLERDEN HERHANGİ
BİR VARSA?
EN KISA ZAMANDA
DOKTORA
BAŞVURMALISINIZ!!!
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 28
KOLOREKTAL KANSERLERİN
NEDENLERİ NELERDİR?
Kolon ve rektum kanserlerinin gelişmesinde pekçok faktör rol oynamaktadır:
DİYET: Yağdan zendin, meyve ve sebzeden fakir diyet.
YAŞAM BİÇİMİ: Yetersiz aktivite ve eksersiz, sigara ve alkol tüketimi ve şişmanlık.
YAŞ: 40 yaş üstünde olmak.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 29
KOLOREKTAL KANSERLERİN
NEDENLERİ NELERDİR?
4. GENETİK YATKINLIK: Bazı genlerin
kolorektal kanser gelişim riskini artırdığı
saptanmıştır.
5. İLTİHABİ BARSAK HASTALIKLARI:
Uzun süredir devam eden Crohn
Hastalığı ve Ülseratif Kolit.
6. POLİPLER: Kolorektal kanserlerin çoğu
büyüyen poliplerden oluşmaktadır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 30
KİMLERE KOLONOSKOPİK
TARAMA YAPILMALIDIR?
Risklerin varlığına göre
değişmektedir. Buna göre tarama
yapılacaklar iki ana gruba
ayrılmaktadır.
YÜKSEK RİSKLİLER.
RİSKLİLER.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 31
YÜKSEK RİSKLİLER
KİMLERDİR?
Aşağıdaki durumlar kolorektal kanser
gelişmesi açısından yüksek riskli
kabul edilmektedir.
Ve bunlar toplumun yaklaşık % 20-
30’unu oluşturmaktadır.
Bunlar:
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 32
YÜKSEK RİSKLİLER
KİMLERDİR?
Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser veya polip olanlar.
Ailesinde adenomatöz polipozis hikayesi olanlar.
Ailesinde kalıtımsal nonpolipoid kolorektal kanser bulunanlar.
Uzun süreli iltihabi barsak hastalığı olanlar (Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı).
Kendinde daha önce kolorektal kanser veya polip hikayesi bulunanlar.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 33
RİSKLİLER KİMLERDİR?
HERKES OLABİLİR!!!
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 34
KİMLER HANGİ SIKLIKLA
KOLONOSKOPİK TARAMA
YAPTIRMALIDIR?
Bu risk faktörlerine ve yaşa bağlı
olarak değişmektedir.
Yüksek riskli olanlarla risk grubunda
olanlar arasında öneriler farklıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 35
KİMLER HANGİ SIKLIKLA
KOLONOSKOPİK TARAMA
YAPTIRMALIDIR?
Özet olarak herkes yaşamında bir
kez yaptırmalıdır.
Ancak, aşağıdaki durumlar
kolorektal kanserlerin erken
tanısında ve korunmada önerilen
durumlardır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 36
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
Ailesinde kalıtımsal nonpolipoid
kolorektal kanser hikayesi olanlara;
20-30 yaş arasında 2 yılda bir, 40
yaşından sonra her yıl kolonoskopi
önerilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 37
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
Kolorektal kanser veya adenomatöz
polip bulunanların birinci derece
akrabalarına;
40 yaşından sonra her 10 yılda bir
kolonoskopik tarama
önerilmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 38
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
Kendi geçmişinde Adenomatöz polip
bulunanlara;
Daha önce polip saptanan hastalara
3-5 yılda bir kolonoskopik tarama
yapılmalıdır (çok sayıda veya 1
cm’den büyük polipi olanlar 3 yılda
bir, tek veya 1 cm’den küçük
olanlar 5 yılda bir yaptırmalıdır).
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 39
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
Daha önce kolorektal kanser tanısı konmuş olanlara;
Tedaviyi takiben her 3-5 yılda bir kolonoskopik tarama yapılmalıdır
(ameliyat sonrası polip bulunanlara 3 yıl, normal olanlara 5 yılda bir).
Eğer, kolorektal kanser nedeni ile tedavi edilenlerde ameliyat öncesi tarama
yapılmamışsa, ameliyattan sonra 1 yıl içinde mutlaka tarama yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 40
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
İltihabi barsak hastalığı olanlara (Crohn hastalığı/Ülseratif kolit);
Ciddi hastalık tablosu geçirenlere tanı konduktan 8 yıl sonra 1-2 yılda bir,
Hafif veya orta şiddette hastalık tablosu geçirenlere ise tanı konduktan 15 yıl
sonra 1-2 yılda bir kolonoskopik tarama yapılmalıdır.
Ayrıca, 40 yaş ve altında iken tanı konmuş olanlara süresine bakılmaksızın 1-2 yılda
bir tarama mutlaka yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 41
YÜKSEK RİSKLİ HASTALARA
ÖNERİLER
Geçmişinde ailesel adenomatöz poliposis hikayesi olanlara;
Genetik yatkınlık olup olmadığının saptanması için genetik tarama testleri
ile birlikte,
Ergenlik döneminden sonra her yıl sigmoidoskopik tarama yapılmalıdır.
Poliposis tanısı konanlarda kolon kanseri gelişme ihtimalinin % 100 olması nedeni
ile, mutlaka cerrahi tedavi uygulanmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 42
RİSKLİ HASTALARA ÖNERİLER
Yukarıda ifade edilen risk
faktörlerinden herhangi biri
bulunmasa dahi, 50 yaşından sonra
her 10 yılda bir kolonoskopik tarama
yapılmalıdır.
Bunun yanı sıra 50 yaşından sonra 5
yılda bir sigmoidoskopik tarama
yapılabilir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 43
KOLONOSKOPİ DIŞINDA
TARAMA TESTLERİ NELERDİR?
Yüksek risk grubundaki hastalara 40
yaşından sonra her yıl,
Riks grubundaki hastalara ise 50
yaşından sonra her yıl…
Dışkıda gizli kan testi ve tümör
markerleri testleri mutlaka
yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 44
KANSER RİSKİNİ AZALTMAK
İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
Günde en az 20-30 gr lif tüketilmelidir.
Günlük kalori ihtiyacının % 30’dan azı yağlardan karşılanmalıdır.
Sigara ve alkol tüketimi sınırlanmalıdır.
Düzenli eksersiz yapılmalıdır.
Kilo artışına karşı önlem alınmalıdır.
Doğal ve katkısız beslenmeye ağırlık verilmelidir.
Daha önce tanımalanan tarama testleri yapılmalıdır.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 45
KANSER RİSKİNİ AZALTMAK
İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
Kolorektal kanser gelişimini önlemek için
ayrıca, aşağıda belirtilen vitamin, mineral
ve ilaçların yararı olduğu
düşünülmektedir.
A, E, C vitaminleri ve folik asit.
Kalsiyum ve selenyum.
Aspirin ve benzeri romatizmal ilaçlar.
Kadınlarda ihtiyaç olan hormonların
verilmesi.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 46
KANSER RİSKİNİ AZALTMAK
İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
Bütün bunların yanı sıra…
Tüm sorularınızı doktorunuza
danışmanız ve sormanız
gerekmektedir.
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 47
KOLOREKTAL KANSER HANGİ
EVRELERDEN OLUŞUR?
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 48
KOLONOSKOPİK BARSAK
GÖRÜNÜMLERİ NELERDİR?
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 49
KOLONOSKOPİK BARSAK
GÖRÜNÜMLERİ NELERDİR?
10/06/07 Op. Dr. Şaban BEYAZPINAR...www.cerrahiklinik.com 50
AYRICA…
DİĞER KOLONOSKOPİK
GÖRÜNTÜLER VE DAHA FAZLASI
İÇİN,
ENDOSKOPİ ATLASI
İNTERNET ADRESİNE
TIKLAYABİLİRSİNİZ.