1
Chuyen d~
CAU HOI VA BAIT AP PllAT TRIEN Ki NANG NGHIEN ciru KHOA HQC CHO HQC SINH LOP 8, LOP 9
ThS. Le Ng9c Vinh
I. CAU HOI VA BAI TAP PHAI GIUP HOC SINH PHAT TRIEN DUOC . . . TiJ'NG Ki NANG NOi RIENG vA H~ THONG cAc Ki NANG NGHIEN CUu KHOA HQC NOi CHUNG
Cau hoi va bai t~p bao dam bao ren luy~n duqc h~ th6ng cac kl nang nghien c(ru
khoa h9c (NCKH) ca ban theo cac pha cua ti€n trinh d:;ty hoc b~ng phuang phap BTNB
trong mon H6a hoc gbm:
1. KI nang d~ xuAt cau h6i nghien c(ru.
2. KI nang d~ xuAt gia thuy~t nghien c(rufdµ doan.
3. KI nang d~ xufrt phuang an th1,rc nghi~m - tim toi nghien cuu.
4. KI nang ti€n hanh cac thvc nghi~m - tim toi nghien cuu.
5. KI nang thu th?p thong tin, xu ly thong tin.
6. KI nang rut ra k~t lu?n.
7. KI nang vi~t bao cao va trinh bay k~t qua nghien cliu tim toi.
Chu y day chi la m(>t s6 kI nang ca ban. Trong m6i kI nang d6 con c6 cac kI nang
thanh ph§n nh6 han.
Cau h6i va bai t~p bao dam bao ren luy~n duqc h~ th6ng cac kI nang NCKH h6a hoc
thanh ph§n, vi d\l nhu
Ki nang CO' ban Cac ki nang thanh phin
1. D~t cau hoi 1. B~t cac cau hoi nh6
nghien cuu cho N<)i dung gi da bi~t? N9i dung da bi~t c6 & dau? Tu bai hoc g§n
chu 0€/bai hoc day? Tir bai hoc tru&c d6? Tu trong CUQC s6ng? Tir mon hoc khac?
m&i
2. Ta muon tim hieu sau van de gl trong cac van de da biet?
vAn ct~ aa bi~t: d~y du chua? da dung chua? con gi chua du? chua dung?
3. B€ xu~t cac cau h6i nghien cfru
- B~ xuAt cac cau hoi ban d~u - Banh gia, xem xet, lµa ch9n, hoan thi~n, xac dinh cau h6i nghien
clrti: ro rang, c6 th€ tra lCri duqc, phu hqp v6i hoc sinh, ca sa v~t chfrt, thi~t bi di;ty h9c.
2. E>e xuat ..
gia 4. Be xuat gia thuyet nghien CUu
thuy~t nghien - Bua ra cac dµ doan v€ cau tra l(;i: khimg djnh hoan toan, phu dinh c(ru ho an to an, trung gian?
- B€ xuAt gia thuy~t co the c6
5. Llfa ch9n gia thuyet
2
Banh gia, hoan thi~n, h,ra ch9n va xac dinh m{>t gia thuy€t cho Ia hqp Ji: ng~n gQn, fO rang, CO th~ ki~m ch(rng duqc b~ng tht)'C
nghi~m.
3. De xuat 6. Xac dinh cac bien
phuong an th\l'C Bi€n d(>c l~p, bi€n ph\l thu(>c, bi€n khao sat.
nghi~m - tim toi 7. Xac dinh thi nghi~m
- Thi nghi~m nao dn th\fc hi~n? Mvc dich thi nghi¢m?
- Bao nhieu thi nghi~m la du? T?i sao? Thu tµ thµc hi~n cac thi
nghi~m nhu th€ nao?
- Khi nao th\l'C hi~n?
- Quan sat, khai thac thong tin tir thi nghi~m ao ho~c hinh anh thi
nghi~m thµc.
8. Chuan bj dvng Cl), h6a chat va lap d~t thi nghi~m
- Dµng cµ, h6a ch~t nao? C6 th~ c6 s~n hay c6 th~ t?o ra.
- Cach l~p d~t dµng Cl,]:, each l~y h6a ch~t? Thanh cong va an toan
thi nghi~m
9. Cach tien hanh thi nghi~m
- Neu ro each ti€n hanh
- Cach quan sat? Dµ ki~n k~t qua?
10. Cach ghi chep k~t qua
- Xay dµng biSu m~u d~ ghi chep k€t qua
- Dvng cv, may m6c (may anh, camera), v& thi nghi~m ... cAn c6 de
ghi l?i k€t qua thi nghi~m. 11. Hoan thi~n ke ho?ch tien hanh thµc nghi~m, do lmmg, thu th~p
dfr li~u.
4. Ki nang tien 12. Tien hanh thl)'c nghi~m
hanh cac thµc - Ki~m tra d-1,mg cv h6a ch~t. nghi~m-tim toi - Thµc hi~n thµc nghi~m theo k~ ho~ch bao dam thanh cong, an
nghien cfru toan.
5. KI nang thu 13. Thu th~p dfr li~u
th~p thong tin, Quan sat, ghi chep mo ta hi~n tuqng tru6c, trong, sau thi nghi~m.
xu ly thong tin 14. Tim hi~u ket qua
- Giai thich hi~n tuqng, xac djnh ch~t san phdm. Phat hi~n v~n d~ trong qua trinh thi nghi~m.
- Vi€t phuong trinh h6a h9c n~u c6 phan (mg xay ra.
15. Thao lu~n v&i nguCri khac.
Thao lu~n v&i cac h9c sinh trong nh6m, trong 16p v€ k~t qua thi
nghi~m
16. Ki~m tra
3
Kiem tra nhfrng ghi chep ve quan sat, so li~u da theo dilng ke hoc;tch
chua, con thi~u ch& nao khong? c6 cfui lam lc;ti d~ quan sat thu th~p l~i s6 li~u? 17. Suy lu~n, phan tich, khai quat
- Suy lu~n, nh~n xet khai quat k€t qua sau thµc nghi~m - Su dt,mg ngon ngfr khoa h9c da d?ng hi~u qua.
6. KI nang rut ra 18. Ket qua thµc nghi~m chling to gia thuyet neu ra la dung
k€t lu~: "Cai - Xac nh~ gia thuy€t dung. Neu k€t Iu~ so b9. m6i" tim duqc - Thao lu~, hoan thi~n.
19. Neu ket lu~n
Su dt,mg chinh xac ngon ngfr h6a h<;>c va ngon ngfr khoa h<;>c n6i
chung.
20. Ket qua thµc nghi~m khong dung v6i gia thuyet
- Ki6m tra l~i qua trinh va ti€n hanh l?i thi nghi~m - TiSn hanh l?i tir vi~c d€ xu~t gia thuy€t m&i va cac bu6c ti€p theo.
7. Ki nilng vi et 21. Trinh bay ket qua m()t each khoa hc;>c:
bao cao va trinh £>l1y du rn?i dung; C~u true logic; Minh chung dAy du
bay ket qua Tµ danh gia va danh g ia v~ mire d9 chinh xac khoa h<;>c cac san
nghien ciru tim .
pham cua nh6m minh va nh6m khac.
toi
II. H~ THONG CAU HOI VA BAI T~P THE HQ:N J>UQC J>4C DIEM QUAN TRQNG CUA Ki NANG NGHIEN CUu KHOA HQC
11.1. Ki nang nghien cll'u khoa hQc vira la ki nang tU' duy, vira la ki nang thao
tac
11.1.1. :E>~c Cli~m cua ki nang tU' duy, ki nang tri tu~ Theo phien ban m6i duqc c~p nh~t v~ phan lo~i tu duy cua Bloom thi d!nh luQ'Ilg
qui trinh nh~n thuc ciing c6 6 muc d(). Choog duqc s~p x6p thee muc d<) tir don gian nhAt
dsn phirc tc;tp nh~t: biet, hi6u, v~ dt,mg, phan tich, danh gia va sang tc;to.
Nh(i,n biit (Nh6') (remembering)
La sµ nh6 l?i cac dfr li~u, thong tin da c6 tru6c day; nghia la c6 th~ nh~n bi~t thong
tin, ghi nh6, tai hi~n thong tin, nh~c l~i m()t lo~t dfr li~u, tir cac sµ ki~n don gian den cac
ly thuy€t phuc t?p. Day la mire d<), yeu cfiu th~p nhftt cua trinh d() nh~n thuc th~ hi~n a ch& h9c sinh c6 th€ va chi cfui ghi nh6 ho~c nh~ ra khi dua ra ho~c dµa tren nhfrng
thong tin c6 tinh d~c thu cua m<)t khai ni~m, m<)t sµ v~t, m()t hi~n tuQ'Ilg. H<;>c sinh c6 th€
phat bi€u dung m()t dinh nghia, qua trinh, quy lu~t nhung chua giai thich va v~ dt,mg
duqc choog. C6 th6 C\l th6 h6a muc d9 nh~ bi€t bfutg cac yeu c~u: - Nh~ ra, nh6 l?i cac khai ni~m, djnh lu~t, djnh ly, tinh ch~t. - Nh~ d~g (khong cfui giai thich) duqc cac khai ni~m, hinh th€, vi tri tuong d6i
giua cac dBi tuQ'Ilg trong cac tinh hu6ng don gian.
4
- Li~t ke, xac djnh cac vi tri tuang d6i, cac m6i quan h~ da bi~t gifra cac y€u t6, cac hi~n tuqng.
Hidu (understanding)
La kha nang niim duqc, hi€u duqc y nghia cua cac khai ni~m, hi~n tuqng, S\f v?t, giai thich duqc, ch(rng minh duqc, la muc d(> cao han nh~n bi€t nhung la mfrc d9 th§.p nh§.t cua vi~c th~u hieu S1J v~t, hi~n tuqng, n6 lien quan d~n y nghla ctia cac m6i quan h~ gifra cac khai ni~m, thong tin ma h9c sinh da h9c ho~c da bi€t. Di€u d6 c6 the the hi~n
b~ng vi~c chuy~n thong tin tir d~g nay sang d~ng khac, b~g each giai thich thong tin (giai thich ho~c t6m tit) va bAng each u6c lugng XU hu6ng tuang lai ( dµ bao cac h~ qua ho~c anh hu6ng). C6 th€ cµ thS h6a cac mire d9 thong hi€u b~ng cac yeu c~u:
- Di€n ta bAng ngon ngfr ca nhan v€ khai ni~m, dinh Ii, d!nh lu?t, tinh chftt, chuy€n d6i duqc tu hinh thirc ngon ngfr nay sang hinh thirc ngon ngfr khac (tu Iai sang cong thuc, ki hi~u, s6 li~u va nguqc l~i).
- Bi€u thi, minh h9a, giai thich duqc y nghia cua cac khai ni~m, hi~n tuqng, djnh nghia, dinh ly, dinh lu?t.
- L1Ja ch9n, b6 sung, sip x€p l~i nhfrng thong tin can thi€t d€ giai quy6t m()t vfrn d€ nao d6.
- S~p x€p l~i eac y tra lOi cau h6i ho~c tra lai bai toan theo c~u true logic. Vt;ln d1,mg (applying):
La kha nang SU di,mg ki€n thuc da hQC vao m()t hoan canh Ct) the mm: v~ d\mg
nh~n bi€t, hi~u bi€t thong tin de giai quy~t vfrn d~ d~t ra Ia kha nang doi h6i h9c sinh phai bi6t v~ dl,ll1g ki~n thuc, bi~t su dvng phuong phap, nguyen Ii hay y tu6ng c1€ giai quy~t m(>t vfrn d~ nao d6.
Yeu c~u ap d\l1lg duqc cac quy t~c, phuang phap, khai ni~m, nguyen ly, dinh ly,
dinh lu?t, cong thirc d€ giai quy€t vAn d~ trong h9c t~p ho~c tht,rc ti~n doi h6i mire d9 thong hieu cao han muc d9 thong hiSu a tren.
C6 th~ cµ the h6a muc d(> v~ dµng b~ng cac yeu du: - So sanh cac phuang an giai quy6t vfrn d~. - Phat hi~n lai giai c6 mau thufin, sai lam va chinh sua duqc.
- Giai quy€t duqc nhfrng tinh hu6ng m6i b~ng each v~ dµng cac khai ni~m, dinh ly, dinh lu~t, tinh ch§.t da bi€t.
- Khai quat h6a, trim tuqng h6a tir tinh hu6ng don gian, dan le quen thu(k sang tinh hu6ng m6i, tinh hu6ng phfrc t:;ip hon.
Phiin tich (analyzing)
La kha nang phan chia m9t thong tin ra thanh cac ph§n thong tin nh6 sao cho c6 th~ hi€u duqc du true, t6 cht'rc cl.la n6 va thi6t l~p m6i lien h~ ph\1 thu<)c Ifin nhau gifi'a ch ting.
Yeu du chi ra duqc cac b9 ph~ d.u thanh, xac d}nh duqc m6i quan h~ gifra cac b9 ph~n, nh~n bi€t va hi~u duqc nguyen Ii c~u true cua cac b9 ph~n c~u thanh. Day la mt'rc
5
de) cao hem v?n dl,lng va n6 doi hoi sv thfiu hi~u ca v~ n(>i dung lful hinh thai c~u true ctia
thong tin, hi~n tuqng, sg v?t.
C6 th~ C\l th€ h6a muc d9 phan tich bfu:ig cac yeu cdu:
- Phan tich sv ki~n, du ki~n thi:ra, thi€u ho~c du d€ giai quy€t duqc v§n d€.
- Xac dinh duqc m6i quan h~ gifra cac b9 ph?n trong toan ca th€.
- C\1 th~ h6a duqc nhfrng v§n d~ trim tuqng.
- Nh~n biSt va hi€u duqc cciu true cac b9 ph~n cciu thanh.
Danh gia (evaluating)
La k.ha nang xac dinh gia tri cua thong tin: binh xet, nh~ djnh, xac djnh duqc gia tri cua m()t tu tu&ng, m()t n(>i dung ki€n thuc, m(>t phucmg phap. Day la m(>t bu6c m6i trong
vi~c llnh h<)i ki€n thuc duqc d?c trung b&i vi~c di sau vao ban ch.it cua d6i tuqng, sv v~t, hi~n tuqng. Vi~c danh gia dva tren tieu chi nhit djnh. D6 co th€ la cac tieu chi ben trong
(each t6 chuc) ho~c cac tieu chi ben ngoai (phu hqp v6i ml,lc dich).
Yeu cftu xac djnh duqc cac tieu chi drum gia (nguoi danh gia t\l xac djnh ho~c duqc
cung dp cac tieu chi) va v~n d\lllg duqc d~ danh gia.
C6 th€ Cl) the h6a muc dQ danh gia b~g cac yeu cAu:
- Xac djnh duqc cac tieu chi danh gia va v?n dvng d€ danh gia thong tin, hi~n tuqng,
sµ v~t, sµ ki~n.
- Danh gia nh~ d!nh gia tri cua cac thong tin, tu li~u theo m(>t ml,lc dich, yeu cdu
xac dinh.
- Phan tich nhfrng y€u t6 dfr ki~n da cho d€ danh gia sµ thay d6i v€ chit cua sµ v~t, S\l' ki~n.
- Danh gia, nh~n d!nh duqc gia tri cua nhan t6 m6i xucit hi~n khi thay d6i cac m6i
quan h~ cfi.
- Cac cong Cl) danh gia c6 hi~u qua phai giup xac djnh duqc kSt qua h9c t~p a mQi
cfip d<) n6i tren d€ dua ra m9t nh?n dinh chinh xac v~ nang lµc cua nguai duqc danh gia
v€ chuyen mon lien quan.
Sang tqo (creating)
La kha nang t6ng hqp, s~p x€p, thi€t k€ l~i thong tin, khai thac b6 sung thong tin tu
cac ngu6n tu li~u khac d~ xac l?p m()t hinh mfru m6i.
Yeu cdu t~o ra duqc m(>t hinh mdu m&i, m(>t m~g lu&i cac quan h~ tri:ru tuqng (sa
d6 phan lap thong tin). K€t qua h9c t~p trong llnh VIJC nay nhcln m~nh vao cac hanh vi,
nang lµc sang t~o, d~c bi~t la trong vi~c hinh thanh cac cciu true va mo hinh m6i. C6 th€
C\1 thS h6a muc dQ sang t~o b~ng cac yeu cdu:
-Ma r9ng m(>t mo hinh ban ddu thanh mo hinh m6i
- Khai quat h6a nhfrng vcln d~ rieng le, Cl) th€ thanh v§n d~ tf>ng quat mm.
- K€t hqp nhi€u y€u t6 rieng thanh m9t t6ng th€ hoan chinh m&i.
- Dµ doan, dµ bao sµ xu~t hi~n nhan t6 m6i khi thay ct6i m6i quan h~ cii.
Khac v&i thang nh?n thuc Bloom cu, thang Bloom m6i thS hi~n dinh hu6ng nang
lµc. Cac c~p d9 tu duy c6 thS biSu d~t b~ng cac d(mg tu tuang ung.
6
Ung v6i m6i cfrp d9 tu duy c6 th~ c6 m9t ho~c m9t s6 d~ng cau hoi va bai t~p
Cip Thao tac ttr duy D~ng cau hoi va bai t~p nrong rrng d(}
1. Xac djnh, mo ta, tim, - Nh6 l~i, li~t ke cac kien thuc c6 lien quan. Vi d\l neu
Nha dan, k~, li~t ke, tim vi tinh chftt h6a h9c chung cua axit
tri, ghi nh&, d~t ten, - Quan sat, ve mo hinh thi nghi~m.
thu9c long, nh~ biSt, Vi d1,1: Cho b9t Na2C03 vao dung d!ch HCI, hay mo ta
lµa ch9n, vi€t. . . hi~n tuqng xay ra b~ng hinh ve. 2. Thao lu~n, minh h9a, - Mo ta each lap d~t di,mg c1,1 thiet bi thi nghi~m. Vi d1,1:
Hi€u di~n d~t l~i, trinh bay Mo ta each l~p d?t dvng c1,1 thi nghi~m di€u ch€ khi oxi
l~i, tom cit, phan bi~t, tir KC103 bkg phucmg phap day nu&c.
giai thich, mo r9ng,
I~p dan y ... - Neu each tiSn hanh thi nghi~m. Vi d\l: Neu each tiSn
hanh thi nghi~m di€u ch~ oxi b~ng phuang phap dAy khong khi.
- Mo ta hi~n tuqng, giai thich hi~n tuqng. - Neu t6m t~t m9t s6 d\lllg C\l, h6a chfit va each ti~n hanh thi nghi~m.
3. Lµa ch9n, lien h~, - Hay ghi ten cac di,mg C\l, h6a chat thich hqp cho thi
V?n phan lo~i, thu th?p, nghi~m ...
di,mg xay dlJilg, phat hi~n, - Lam mo hinh phan tU chfrt hfru CCJ
thµc hi~n, lam mo - Phat hi~n vftn d~ trong thi nghi~m cua s~t tac d1,1ng
hinh, sua d6i, chuin v&i dung djch axit?
bj, san xuftt, chtrng - TiSn hanh thi nghi~m theo k~ ho~ch. minh, tht,rc hanh, sir - Xac d!nh cac bi€n s6 trong tht,rc nghi~m khoa h9c.
d\lllg ...
4. Phan tich, phan loc;ti, - Phan bi~t cau hoi nghien c(ru va cau hoi bai t?p thong
Phan giai thi~u, nghien thucmg?
tich cuu, di~u tra, so sanh, - Phan lo~i
d6i chi€u, phan lac.ti, - So sanh cac phuang an thi nghi~m, rut ra nh~n xet.
tach bi~t, chi ra , chia
nh6, lµa chc;m, phan
bi~t. ..
Danh gia, de xuat, - Cho biet cac cau h6i sau day cau hoi nao thu9c lo~i
phe binh, chung cau h6i nghien c(ru.
minh, phe phan, x~p - Nh~n xet v€ phucmg an thµc nghi~m va hoan thi~n. lo~i, nh~ xet, xem - Nh~n xet v€ cac gia thuy€t khoa hc;>c, danh gia va
xet, ki~m tra, xsp hoan thi~n.
h~g, quySt d!nh ...
7
5 T?o ra cai m6i, bo - De xuat cau hoi nghien cfru
Sang sung, xay dµng, so?n - D~ xu~t gia thuy~t nghien cfru
t?o thao, thi~t k~. sang - D~ xuAt phuong an thµc nghi~m ch~. phat tri8n, l~p - Xac dinh ch~t san phftm can cu vao ket qua thi
cong thuc, xay dµng nghi~m
gia thuy6t, tu&ng - Rut ra k€t lu~ tu k6t qua th\fc nghi~m tuqng, phat minh, dbi - £)~ xu§t each xac dinh n6ng dQ cua dung dich x m6i, I?p k€ ho~ch, d\l' khong dan nhan.
doan, dS xu§t. ..
11.1.2. Ki nang nghien cu·u khoa hqc la ki nang thao tac
Mll'c dQ Thao tac Thi d\J. cau hoi va bai t~p kinang
1. Bat Quan sat, mo ta, ghi nh6 lam Hay quan sat va tien hanh thi nghi~m theo
chu&c, thir, lam theo m~u, d~p each ma GV dang thµc hi~n tren ban bi~u lam theo khuon, may m6c theo chi di~n TN.
mau d&n.
2. Thao Th\fC hi~n dugc m<)t so thao - Hay lay 2 ml axit HCI vao 6ng nghi~m.
tac tac C\l th~, tuang d6i d<)c l~p. - Tua I dinh s~t nh6 vao 6ng nghi~m d\l'Ilg
axit.
- Quan sat hi~n tugng xay ra.
3. v~ Th\l'c hi~n dugc, lam duqc Th\fc hi~n thi nghi~m nghien cfru axit HCI
di.mg nhi€u thao tac d?t m\}c dich, tac dl,lng v6i cac kim lo;;ti s~t, nhom, d6ng
m<)t each 7
chuan xac trong va rut ra nh~n xet
di6u ki~n c6 thay dbi, phu
hgp m\lc tieu.
4. Thanh Th\fc hi~n nhanh, chuan xac Hay de xuat phuong an va tien hanh th\l'C
th?O trong tinh hu6ng m6'i, c6 nghi~m ki~m ch(rng gia thuy~t: Mu6i c6 th€
sang t?O, k8t qua tf>t tac dt,mg v6i m<)t s6 kim lo?i t?O thanh
mu6i m6i va kim loc;ii m6i.
11.2. Ki nang nghifn cfru khoa bQC g&m ki Dang CO' ban Va ki nang tich bQ'P
II. 2.1. Cac ki nang qua trinh khoa hqc CO' ban va can hoi, bai t~p ttrO'llg frng
Kinang Bi~u hi~n Thi d\l v~ cau hoi
1. Ki - Biet xac dinh tieu chi Hay cho bi~t dieu gi can quan sat trong thi
nang quan sat. nghi~m oxi tac dl,lng v&i d6ng, nhom, s~t ?
quan sat - Cach quan sat
- Ghi k~t qua
2.Ki - Tim d~c diem chung - Hay phan lo;;ti cac chat sau theo thanh phan
nang - S~p x€p theo d~c di€m phan ru, tinh ch~t h6a h9c.
8
phan lo~i chung. - Hay nh6m cac y kien ve quan ni~m ban dau
- Tim S\I khac bi~t gifra thanh cac nh6m y kiSn khac nhau. chung.
3.Ki - Sir dt,mg ngon ngfr h6a Hay t6m tat va trinh bay ket qua thi nghi~m
nang h9c. nghien ctru axit tac dt,mg v&i baza.
thong bao - Sir di,mg ngon ngfr khoa
h<;>c da di;mg.
- Cfru true hqp li, ro rang,
de hi~u. 4. Ki - Thiet ke, ch9n cong C\l do - Hay can 5 g CuS04, lay 2 ml dung dich
nang do phu hqp. HCI.
lu0ng - Ghi du li~u thu th~p duqc. - Hay do th~ tich khi thu duqc theo thai gian.
5. KI - L~p lu~n c6 ca sa khoa Cho kim loc,ti M tac dt,mg v&i dung dich
nang suy h9c, logic H2S04 loang. NSu du axit thi khi nao phan
lu~n frng k€t thuc? Giai thich.
6.KI - D\I doan hi~n tuqng xay - Dfui khi clo l9i qua dung djch Ba(OH)2 c6
nang ra, giai thich. vai gi9t phenolphtalein. D\I doan hi~n tuqng
phan - D\I doan chi~u hu6ng cua xay ra? Hay giai thich va viet PTHH neu c6.
doanfd\I m9t vfrn de. - Tu cau h6i nghien Clru Cl) th€, hay neu 1 gia
doan thuyet nghien cfru. Vi dl,l Kim loc;ti Fe va Cu,
kim loc,ti nao mi;mh han ? Gia thuy€t la : Kim
lo~i Fe mc,tnh han.
11.2.2. Ki nang qua trinh khoa hQC tich hQ'(l Va thi di} cau hoi, bai t~p
Kinang Thao tac Cau hoi va bai t~p
1. Xay dt.Ing - D\I doan Hay d\I doan cac gia thuyet c6 the
gia thuyetJ d~t - Phan tich c6, l\.fa ch9n 1 gia thuySt cho la phu
gia thuy~t - Danh gia hqp.
2. Xac djnh cac - Bien d9c l~p Hay xac dinh cac bi~n s6 trong thtJC
bi€n trong thi,rc - BiSn phv thu<)c nghi~m kim loc,ti tac dl,l!lg v&i dung
nghi~m - Bien khao sat djch axit?
3. Mo ta moi - Bien d9c l~p va ph\l thu9c Cho biet moi quan h~ gifra thai gian
quan h~ ·-gma - Bi6n d9c l~p, ph\l thu{>c va phan (mg va th€ tich khi thu duqc
cac bi~n bien khao sat trong phan (mg Kem tac dt,mg v6i dung djch axit.
4. Thi et ke - Xac dinh mµc dich dieu tra, Hay thiet ke khao sat m9t s6 phan
di€u tra, khao khao sat. t'rng cua kim loc,ti v6i dung djch axit
sat - D€ xufrt each di€u tra. va dµ ki~n kSt qua.
- Xac dinh cac bi~n.
- Di,r kien k€t qua.
5. Tht;rc - Thiet ke th\fc nghi~m.
nghi~m - D1,mg C\l h6a chfit.
- Thu tµ ti€n hanh.
- Th\fc hi~n.
6. Thu th~p du - Du li~u nao ?
li~u - Cach ghi chep du li~u
7. L~p bieu Phan tich du li~u
bang, d6 thi
cho cac du li~u
thu th~p duqc
9
Hay tien hanh tht;rc nghi~m khao sat
kha nang phan ilng cua m()t s6 kim
loi;ti v&i dung djch mu6i?
Hay cho biet du li~u can thu th~p
duqc trong th\fC nghi~m khao sat
kha nang phan ilng cua m{>t s6 kim
loi;ti v&i dung djch mu6i ?
Hay l~p do thi bieu di€n S\f bi€n
thien cua san ph~m khi thu duqc
theo thoi gian phan ung clia b{>t
nhom v&i dung dich axit HCl IM
8. Tim hi~u moi quan h~
nhan qua:
nguyen nhan
xay ra hi~n
tuqng va giai
thich
Hi~n tm;mg, giai thich va viet Moi quan h~ gifra the tich V khi H2
PTHH n€u c6 thu duqc trong phan (mg cua b9t
nhom v&i dung dich axit HCl IM. va
thm gian phan ung (sau 1 gia). Hay
giai thich.
III. CAU HOI VA BAI T~P HOA HQC GIUP PHAT TRIEN Ki NANG NGHIEN CUu KHOA HQC CHO HQC SINH TRONG D~Y HQC cAc D~G BAI HOA HQC THEO PHUONG PHAP BAN TAY N~N B(>T
Tuy theo cite di;tng bai h6a h9c, ta c6 th~ thi€t k€ va SU d\}ng cau h6i va bai t~p khac
nhau.
111.1. D~ng bai mo·i v~ Ii thuy~t khai ni~m hoa hqc theo phrro·ng phap Ban tay
n~n bQt Cau h6i va bai t~p dung cho h9c sinh trong di;ty h9c theo phuong phap Ban tay n~n
b9t g6m 5 d~mg chinh tuong ung v&i cac kI nang chinh cfrn ren luy~n. D~ng 1. Hay d~ xuit cau hoi em cftn tim toi nghien cuu v~ ... Vi d\l : Axit HCl, HzS04 loang c6 phan ung v&i cac kim loi;ti khong ?
D~ng 2. Hay d~ xuit gia thuy€t phu hqp v&i cau hoi nghien cuu da xac dinh.
Vi d\l : Axit HCl, H2S04 loang chi phan (mg v&i m{>t s6 kim loi;ti khong
D~mg 3. Hay d€ xuit phuong an tht;rc nghi~m d~ ki~m chung gia thuy€t ? giai thich va l~p lu~. Vi dµ :
- Mlle dich: Chung to axit HCI, H2S04 loang phan ung v&i m()t s6 kim loi;ti
- D\lllg C\l va h6a chiit: 1 kvP g6, 2 6ng nghi~m, 1 6ng hut h6a chftt, dung dich HCI ho~c H2S04 loang, m()t s6 kim lo~i thong dvng nhu: Al, Mg, Fe, Zn, Cu, Ag.
- Cach ti€n hanh:
+Dung kyp s~t I§y kim lo~i cho vao 2 6ng nghi~m rieng bi~t.
10
+ Cho dung dich HCI (ho~c dung djch H2S0 4 loang) vao 6ng nghi~m (1) dl,l11g kim lo?i
Al (ho~c Fe ho~c Zn ho~c Mg), 6ng nghi~m (2) dl,l11g kim lo?i Cu (ho~c Ag).
D~ng 4. Hay tiSn hanh thµc nghi~m, do hrang, thu th~p du li~u de cong nh~ ho~c bac b6
gia thuy€t. Vi d\l :
Ten thi nghi~m Hi~n twqng Giii thich Ki~n thll'c rut ra
Axit tac dµng vm - Ong nghi~m (1) kim - Do axit HCI ho~c Axit (HCI, H2S04 kim lo(;li 101;ti tan dfut trong H2S04 tac dt,mg v6i loang) phan \Ing v6i
dung dich axit, c6 bot m9t s6 kim lo?i mot s6 kim lol;li de
khi khong mau xu§t nhu: Al, Mg, Fe, Zn t?o thanh muoi va
hi~n ( d6 la khf hidro) t?o thanh mu6i va giai ph6ng khi hidro.
Va dung djch muf>i tl;lO khi hidro
thanh Vd: 2HC1 + Fe ~
FeCli + H2 - Ong nghi~m (2) - Do kim lo(;li Cu
khong c6 hi~n tuqng (Ag) khong phan
gi xay ra. l'rng v6i dung dich
HCI ho~c H2S04
loang
D~ng 5. Hay rut ra k€t lu~n v~ ki€n tht'rc m6i.
IIJ.2. Cau hoi, bai t~p cling c«l ki~n thll'c va phat tri~n ki nang nghien cfru khoa
hQc cho hQc sinh D~ng 1. Lµa cac cau h6i c6 the nghien cfru duqc trong s6 cac cau h6i sau day? Giai
thich?
Vi dµ : Khi dl;ly bai axit & l&p 9 c6 hai cau hoi sau
1. Axit HCI, H2S04 loang c6 phan \Ing v6i cac kim lo(;li t1;to thanh mu6i va giai ph6ng
H2?
2. Axit c6 phan tmg v&i cac kim lo~i t1;to thanh mu6i va giai ph6ng H2 ?
Cau h6i 2 khong nghien ct'ru duqc vi & l&p 9 THCS ta chua bi€t h~t cac axit
D~ng 2. Hay ct€ xuftt cac gia thuy€t khoa h9c c6 th~ c6 va lµa chc,m m9t gia thuy€t dung
l'rng v&i cau hoi nghien cuu: Co phai tAt ca cac mu6i d€u phan (mg duqc v6i dung dich
baza khong ? Giai thich ?
D~ng 3. D~ ki~m cht'rng gia thuySt: M9t s6 kim lo(;li c6 th~ tac dµng v&i dung dich axit
HCI, H2S04 loang tl;lo thanh mu6i va giai ph6ng khi hidro, theo em cAn thvc hi~n nh6m
thi nghi~m nao sau day ? Hay giai thich cho sµ Iva chQn cua minh ?
D~ng 4. Dv doan va ghi hi~n tuqng xay ra khi Icin luQ't cho tir tu axit HCI d€n du vao
cac 6ng nghi~m dvng: a) CaC03 ; b) Cu(OH)2 ; c) Fe20 3 ; d) CuS04.
Hay giai thich va vi8t phuang trinh phan ung n8u c6.
11
D~ng 5. C6 1 19 dµng dung djch NaOH kh6ng dan nhan. Hay ct€ xudt phuong an thµc
nghi~m d€ xac djnh nbng dQ mol cua dung djch tren. Cac dt,mg Cl,l h6a chAt va diSu ki~n thi nghi~m coi nhu c6 du.
D~ng 6. B~n An thµc hi~n cac thi nghi~m sau day:
- Thi nghi~m 1: Cho dung dich HCl tac dµng v6i BaC0 3 rAn.
- Thi nghi~m 2: Cho dung dich H2S04 loang tac d\lng v&i dung dich NaCL
- Thi nghi~m 3: Cho dung djch HCl tac dt,mg v6i dung dich AgN03 loang.
Em hay dµ doan xem thµc nghi~m cua b:;m An se tra lCri cho cau hoi nghien cuu nao
va b~n §y dinh ki€m chung gia thuy€t khoa h9c nao? Hay giai thich?
111.3. Cau boi va bai t~p trong gio· th1}'C hanh.
Gia thµc harm h6a h<;>c c6 kha nang ren m(>t s6 ki nang nghien cuu khoa h<;>c h6a h<;>c
cho hQc sinh n~u dugc tb chuc theo tinh thftn dc;ty h9c tich qrc.
1. Can hoi va bai t~p cho hQc sinh chuin bj trmrc gier thvc hanh (hQc sinh chu:in bi (! nha)
D~ng 1. Hay cho bi~t ml,lc dich thi nghi~m? Ghi danh sach cac dµng cµ h6a chfrt c~n thi€t
cho thi nghi~m nay.
D~ng 2. Hay neu cac bu6c ti~n hanh, ki thu?t thgc hi~n cfui luu y dam bao thanh cong va
an toan m6i thi nghi~m. C6 th€ dung hinh ve de mo ta.
D~ng 3. Hay dµ doan va ghi hi~n tugng xay ra trong m6i thi nghi~m. Mo ta hi~n tuQng,
giai thich va vi€t phuang trinh h6a h9c n€u c6.
D~ng 4. Tu cac thi nghi~m se lam a tren, em dµ ki€n se rut ra k€t lu~n gi?
2. Cau hoi va bai t~p trong khi hQC sinh thJ!C hi~n t~i Io·p Truac khi thl;fc hanh thi nghifm
D~ng 1. Hay nh~n xet va hoan thi~n mµc dich thi nghi~m? dt,mg cµ, h6a chdt cfrn thi~t ma nh6m b~n da trinh bay.
D~ng 2. Hay neu nh~n xet va b6 sung cac bu&c tien hanh m6i thi nghi~m bao dam thanh
cong an toan? Bi~n phap kI thu~t ck luu y ma b~ da trinh bay.
D~ng 3. Hay cho biet y kien nh~n xet v€ dg doan hi~n tugng xay ra? Dµ ki€n k€t lu~n rut ra tu thi nghi~m da trinh bay.
D~ng 4. Hay d~ xu~t each xac dinh san phfun t<;to thanh trong phan (rng va giai thich t~i sao? D~ng 5. Hay d~ nghi m§u bang c6 th~ ghi nhanh ket qua thi nghi~m cua bai thµc hanh
nay ...
D~ng 6. Hay d€ xuAt them thf nghi~m cAn thvc hi~n neu c~ va giai thich?
Trong khi thl;fc hanh thi nghi?m
D~ng 1. Hay IAp d\lng cµ, IAy h6a ch~t va tien hanh thi nghi~m nhu dg ki~n. D~ng 2. Quan sat, mo ta hi~n tuqng, giai thich va vi€t phuong trinh h6a h9c n€u c6.
D~ng 3. M(>t s6 hi~n tuqng xay ra ngoai dµ doan ban dAu ho~c khong dting ly thuy€t da hoc Ia gi? Giai thich?
12
D~ng 4. Hay ti~n hanh thi nghi~m de xac dinh san ph~m t:;i.o thanh sau phan (mg? Giai thich kSt qua va xac ainh cong thuc ch§t t~o thanh.
D~ng 5. Neu k€t lu~n nit ra tir m6i thi nghi~m va k~t lu?n chung qua ket qua cua cac thi
nghi~m da thµc hi~n ..
D~ng 6. D~ xuftt them thi nghi~m thµc hi~n them nSu c~n va giai thich t:;i.i sao?
III.4. Cau hoi va bai t~p trong gi<r luy~n t~p Tuy theo n(>i dung bai on t~p C\J th6, c6 thS c6 cau h6i, bai t?p t6ng hgp ren kT nang
nghien Clru khoa hQC cho h9c sinh. Sau day la mot s& d~ng bai c6 th~ cho hQC sinh ve nha
tam ho~c hu6ng dful d€ h9c sinh c6 thS thµc hi~n t?i 16p.
D~ng 1. Thu th~p thong tin t6ng quan v~ m(>t van d~. Trong bai luy~n t~p v~ oxit, axit. Hay cho biet nhfrng vAn d~ c6 lien quan d~n tinh
ch§t h6a hQc cua axit n6i chung? Neu t6m tftt t6ng hgp b~ng sa d6 tu duy.
D=itng 2. Tir cac tinh chAt da bi~t cua axit, hay d~ xu§t cau h6i nghien ciru a€ tim hi~u them ve tinh chAt h6a hQc cua axit ?
D=itng 3. D€ xuAt gia thuy~t nghien cuu tuang (mg ? D=itng 4. D~ xuAt phuang an thµc nghi~m? D=itng 5. Dµ ki€n kSt qua thµc nghi~m va dµ ki8n kSt lu?n v~ ki€m thuc m6i.
Chu y 5 d?ng bai nay c6 thS t?o thanh 1 bai t?p t6ng hgp cho HS.
Ngoai ra c6 the c6 d?ng bai rieng d6i v6i ch~t C\J th~. D=itng 6. Xac dinh phful tram kh&i luqng trong h6n hgp.
Hay neu dµ ki~n each lam d~ xac dinh phfuI tram kh6i luqng cua h6n hgp g6m FeO,
Fe203. D=itng 7. Tach ch§t ra kh6i h6n hgp
Hay neu dµ kiSn each tiSn hanh thµc nghi~m d~ tach mu&i BaS04 ra kh6i h6n hgp
bot din tr~ng gbm BaS03, BaC03, BaS04.
D=itng 8. Lam s?ch khi Vi dv: Hay neu each lam S?Ch khi co c6 l~n khi C02 va hai nu6c.
D=itng 9. Hay neu each lam de xac dinh ti l~ the tich trong h6n hgp. Vi dµ: Hay neu each lam d~ xac dinh % the tich khi co trong h6n hqp CO, C02.
IV. THIET KE cAc D~NG CAU HOI, BAI T~P PHAT TRIEN Ki NANG NGHIEN CUu KHOA HQC CHO HQC SINH THEO TUNG CHU DE/ CHUONG/
LOP Tir cac d~g chung theo tirng lo~i 6 tren, ruy noi dung Cl,l th~ cua tung chu d~, tirng
16p tu d6 GV c6 th€ xay d\Illg nhiing cau hoi, bai t~p phat triSn kl nang nghien ciru khoa
hQc rieng phu hqp cho tirng noi dung.
