![Page 1: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/1.jpg)
Kafli 3
Stýrikerfi
© 2007 Pearson Addison-Wesley.All rights reserved
![Page 2: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/2.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-2
Kafli 3 Stýrikerfi (operating system)
• 3.1 Þróun stýrikerfa• 3.2 Hönnun stýrikerfa• 3.3 Samhæfing verka tölvunnar• 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla• 3.5 Öryggi
![Page 3: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/3.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-3
Hlutverk stýrikerfa
• Halda utanum alla vinnslu tölvunnar• Geyma og meðhöndla skrár• Skipuleggja keyrslu forrita• Framkvæma forrit
![Page 4: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/4.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-4
Þróun deildra reikninga
• Runuvinnsla (batch processing)• Gagnvirk vinnsla (interactive processing)
– Krefst rauntíma vinnslu
• Skiptivinnsla (time-sharing)• Fjölgjörva tölvur (multiprocessor machines)
![Page 5: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/5.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-5
Mynd 3.1 Runuvinnsla
![Page 6: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/6.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-6
Mynd 3.2 Gagnvirk vinnsla
![Page 7: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/7.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-7
Mismunandi gerðir hugbúnaðar
• Notendahugbúnaður– framkvæmir tiltekin verkefni fyrir notendur
• Kerfishugbúnaður– Býður uppá þjónustu fyrir notendahugbúnað– Samanstendur af stýrikerfi og ýmsum
hugbúnaðarverkfærum
![Page 8: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/8.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-8
Mynd 3.3 Flokkun hugbúnaðar
![Page 9: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/9.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-9
Einstakir hlutar stýrikerfis
• Skel (shell): á samskipti við notendur– Textaviðmót– Grafískt notendaviðmót (GUI)
• Gluggakerfi
• Kjarni (kernel): framkvæmir ýmsar grunnaðgerðir– Skráastjóri (file manager)– Tækjareklar (device drivers)– Minnisstjóri– Verkraðari (scheduler) og tímaúthlutari (dispatcher)
![Page 10: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/10.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-10
Mynd 3.4 Skelin sem viðmót milli notandans og stýrikerfisins
![Page 11: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/11.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-11
Skráarstjóri
• Skráarsafn eða mappa: safn skráa og annara skráarsafna sem notandinn býr til
• Slóð (path): staðsetning skráar í skráarsafninu, gefin upp sem runa skráarsafna
![Page 12: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/12.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-12
Minnisstjóri
• Úthlutar plássi í aðalminni• Getur búið til þá ímynd að tölvan hafi meira
minni en hún hefur í raun (sýndarminni(virtual memory)). Gert með því að færa gagnablokkir (síður (pages)) fram og til baka ámilli aðalminnis og ytra minnis.
![Page 13: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/13.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-13
Ræsing tölvunnar ("bootstrapping")
• Ræsiforrit (bootstrap): forrit í lestrarminni (ROM)– Keyrt af örgvörvanum þegar kveikt er á tölvunni– Flytur stýrikerfið frá ytra minni yfir í aðalminni– Lætur keyrsluna halda áfram í stýrikerfinu
![Page 14: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/14.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-14
Mynd 3.5 Ræsiferlið
![Page 15: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/15.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-15
Ferli
• Ferli (process): framkvæmd forrits• Ferilstaða (process state): núverandi staða
framkvæmdar– Forritsteljari– Almenn gistu– Tengd minnissvæði í aðalminni
![Page 16: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/16.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-16
Stýring ferla
• Verkraðari (scheduler): bætir nýjum ferlum við ferlatöflu og fjarlægir þaðan ferla sem lokið hafa keyrslu
• Úthlutun tíma (dispatcher): stýrir úthlutun tímasneiða til ferlanna í ferlatöflunni– Ígrip (interupt) gefur til kynna að tímasneið sé lokið
![Page 17: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/17.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-17
Mynd 3.6 Skiptivinnsla (time-sharing) á milli ferils A og ferils B
![Page 18: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/18.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-18
Meðhöndlun á samkeppni um gæði
• Veif (semaphore): stýritákn sem segir hvort gæði séu í notkun
• Vásvæði (critical region): röð skipana sem aðeins eitt ferli ætti að framkvæma í einu
• Gagnkvæm útilokun (mutual exclusion):skilyrði fyrir réttri útfærslu á vásvæði
![Page 19: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/19.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-19
Sjálfhelda (deadlock)
• Tvö ferli stöðva hvort annað frá því að halda áfram
• Aðstæður sem leiða til sjálfheldu1. Samkeppni um ódeilanleg gæði2. Beðið er um nauðsynleg gæði í smáskömmtum3. Ekki hægt að taka til baka úthlutuð gæði
![Page 20: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/20.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-20
Mynd 3.7 Sjálfhelda vegna samkeppni um ódeilanleg járnbrautargatnamót
![Page 21: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/21.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-21
Öryggi
• Utanaðkomandi árásir– Vandamál
• Óörugg lykilorð• Þefunarhugbúnaður (sniffing software)
– Gagnaráðstafanir• Endurskoðun (auditing) hugbúnaðar
![Page 22: Kafli 3 - notendur.hi.ishh/kennsla/tos/slides03_isl.pdf · • 3.3 Samhæfing verka tölvunnar • 3.4 Meðhöndlun samkeppni á milli ferla • 3.5 Öryggi ... Microsoft PowerPoint](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022020120/5a7b5c5c7f8b9ae9398be815/html5/thumbnails/22.jpg)
© 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved 0-22
Öryggi (framhald)
• Árásir að innan– Vandamál: ferli sem hegða sér illa– Gagnaráðstafanir: stýra ferlum með forréttindaham
og forréttindaskipunum