Inzet van psychofarmaca tijdens de
behandeling van het jonge kind
Mw. L. Hoekstra
Kinder- en jeugdpsychiater
7/4/2016 www.karakter.com 2
Disclosure belangen spreker
(potentiële) belangenverstrengeling Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …
7/4/2016 www.karakter.com 3
7/4/2016 www.karakter.com 4
BREXIT 1t/l
Medicatie bij jonge kinderen is soms noodzakelijk
Psychofarmaca bij jonge kinderen worden bij voorkeur ingesteld binnen een geïntegreerde
behandeling van de 2e of 3e lijns GGZ
Gestandaardiseerde oudervoorlichting over ADHD medicatie bij infants heeft veel voordelen
Het is belangrijk dat ouders, (para) medici en andere netwerkpartners weten waar ze op (mee)
kunnen letten tijdens de behandeling van methylfenidaat en risperidon
Take home message
7/4/2016 www.karakter.com 5
Casus 1 Jorrit
7/4/2016 www.karakter.com 6
Casus 2 Timo
7/4/2016 www.karakter.com 7
Casus 1 Jorrit vs casus 2 Timo
• Doel: voorwaardenscheppend
• Discontinuïteit in de behandeling
• Prikkelbaarheid
• Doel: schoolse/didactische ontwikkeling en
sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleren
• Continuïteit in de behandeling
• Slaapproblemen
7/4/2016 www.karakter.com 8
Infant-psychiatrie
Snel verlopende ontwikkeling
Ontwikkelingsgebieden interfereren
7/4/2016 www.karakter.com 9
7/4/2016 www.karakter.com 10
Ontwikkelingsdomeinen
7/4/2016 www.karakter.com 11
7/4/2016 www.karakter.com 12
7/4/2016 www.karakter.com 13
Doel van medicatie Verminderen ADHD-symptomen
• Verbeteren aandacht en concentratie
• Vermindering hyperactiviteit
• Vermindering impulsiviteit
Daarmee
• Ontwikkeling bevorderen
• Sociaal – emotioneel
• Cognitieve ontwikkeling (en schoolse
vaardigheden)
• (Motorische ontwikkeling)
• (Spraak/taal ontwikkeling)
7/4/2016 www.karakter.com 14
stepped care en matched care
Medicatie bij jonge kinderen = anders
Farmacokinetiek
• Opname
• Verdeling
• Omzetting
• uitscheiding
Farmacodynamiek
• Gevoeligheid van de eindorganen voor de
geneesmiddelen
7/4/2016 www.karakter.com 15
o.a. van den Brande, 2004
EMA: EU paediatric regulation; verplicht paediatric investigation plan (PIP)
Registratie, waivers (vrijstellingen) en deferrals (uitstelmogelijkheden)
www.ema.europa.eu >human medicine > paediatrics
PERS; atomoxetine (Eli Lilly); aripiprazol
Meer bijwerkingen, ernstiger, anders
Frequentie en soort psychotrope medicatie-gerelateerde AEs (3-7)E
0 sertraline, melatonine - - 27.7% MF - - 41.2% fluoxetine
stemmings impulsiviteit
verminderde eetlust slechte concentratie
Medicatie bij jonge kinderen = off-label
7/4/2016 www.karakter.com 16
Lee, Williamson, 2015
Controlled clinical trial: methylfenidaat is werkzaam in het verminderen van ADHD
symptomen bij kinderen van 3 – 5.5 jaar bij ernstige ADHD (Greenhill, 2006)
Adhd bij pre-schoolers blijft tijdens de schooljaren bestaan en vereist een langere
termijn van behandeling (Riddle, 2013)
Naturalistische follow-up studie van de kinderen die 3 jaar waren naar 6 jaar
Preschool ADHD Treatment Study
7/4/2016 www.karakter.com 17
3 jaar 6 jaar
65% ADHD medicatie 69% ADHD medicatie
2/3 monotherapie
¼ geen medicatie
¼ gecombineerde behandeling
13% AP (vaak met MF) (10% ook PDD)
PDD: minder werkzaam, meer bijwerkingen
Follow-up 3 jaar 6 jaar
7/4/2016 www.karakter.com 18
(Vitiello, 2015)
Off-label afspraken: zie bijv. www.kenniscentrum-kjp.nl
Zie ook bijvoorbeeld:
Practice parameter on the use of psychotropic medication in children and adolescents
(JAACAP 2009)
Practice parameter for the use of stimulant medication in the treatment of children,
adolescents and adults
(JAACAP; Greenhill 2002)
Regels en voorschriften
7/4/2016 www.karakter.com 19
7/4/2016 www.karakter.com 20
Het doel van de bijeenkomst is
• het verstrekken van informatie over de soorten medicatie, de werking en bijwerkingen
• ouders informeren over het vinden van goede aanvullende informatie
• ouders informeren over bijzonderheden bij medicatie aan jonge kinderen (zoals off-label
verstrekking)
• het geven van aanwijzingen aan ouders met betrekking tot het gebruik van medicatie die onder
de opiumwet valt (zoals Schengenverklaring)
• uitleg aan ouders over de werkwijze van de Zorglijn Infants met betrekking tot het snel en veilig
instellen van jonge kinderen en bespreken wat de gebruikelijke voortgang van de
medicamenteuze behandeling is na het instellen op medicatie.
Nevenwerking: ouders komen op vragen door vragen van anderen, gedeelde beleving, angsten
benoemen, beide ouders kunnen komen evenals relevante anderen(avonduur).
De mondelinge informatie (presentatie) gaat gepaard met schriftelijke informatie ter ondersteuning.
Gestandaardiseerde voorlichting over
ADHD medicatie bij infants
7/4/2016 www.karakter.com 21
6 bijeenkomsten, ouders van 35 kinderen
Evaluatie van ouderbijeenkomst gemiddeld: 7.8 (1-10)
Verder werden de gemiddelde waardering op de volgende vragen gegeven (1-5)
De doelstelling van de bijeenkomst 4.5
De wijze van presenteren van de spreker 4.6
De spreker was inhoudelijk deskundig 4.6
De behandelde stof was relevant 4.5
Mijn kennis is toegenomen door deelname aan deze informatiebijeenkomst 4.3
Kortom: goede waardering, daarnaast efficiënt
Evaluatie van ouderbijeenkomst
7/4/2016 www.karakter.com 22
ADHD-medicatie 1.
Methylfenidaat Kortwerkende vorm Ritalin®, Medikinet® (4 uur)
Langwerkende vormen Equasym®, Medikinet CR® (8 uur)
Concerta® (12 uur)
2.
Dexamfetamine
3.
Atomoxetine (Strattera®)
7/4/2016 www.karakter.com 23
Psycho-
stimulantia
Belangrijkste bijwerkingen methylfenidaat - Eetlust vermindering
- Slaapproblemen
- Verhoging van bloeddruk
- Buikpijn
- Hoofdpijn
- Ontstaan of toename van tics
- Snel huilen
- Prikkelbaarheid
7/4/2016 www.karakter.com 24
Eventueel hartfilmpje
De praktische kant - Startgesprek, ouder met kind.
- Telefonische controles en controles op locatie
- Als goed ingesteld en behandeling bij Karakter stopt: huisarts neemt de controles over (in
principe >6 jaar, anders in overleg)
7/4/2016 www.karakter.com 25
Risperdal
• Autisme met gedragsproblemen >= 5 jaar
• In het bijzonder: disruptief gedrag
• Doel: prikkelbaarheid verminderen, aantal of
ernst van de disruptieve episode verminderen;
daarmee ontwikkeling bevorderen
www.kenniscentrum-kjp.nl
Bijwerkingen (o.m.)
• Toename van eetlust (veranderingen in samenstelling in
het bloed)
• Motorische bijwerkingen (akathisie, dystonie)
• Prolactineverhoging
Specifieke opmerkingen
www.farmacotherapeutischkompas.nl
7/4/2016 www.karakter.com 26
De praktische kant - Startgesprek, ouder met kind (bij risperdal individueel)
- Telefonische controles en controles op locatie
- Protocol: bloedonderzoek
- Als goed ingesteld: punt ter discussie/ afweging
7/4/2016 www.karakter.com 27
Medicatie bij jonge kinderen is soms noodzakelijk
Psychofarmaca bij jonge kinderen worden bij voorkeur ingesteld binnen een
geïntegreerde behandeling van de 2e of 3e lijns GGZ
Gestandaardiseerde oudervoorlichting over ADHD medicatie bij infants heeft veel
voordelen
Het is belangrijk dat ouders, (para) medici en andere netwerkpartners weten waar ze op
(mee) kunnen letten tijdens de behandeling van methylfenidaat en risperidon
Take home message
7/4/2016 www.karakter.com 28
Hartelijk
Dank voor uw
aandacht
7/4/2016 www.karakter.com 29