Download - Ikastolen Hizkuntz Proiektua
Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa
“izan
zi
relakogara.bagara,izan
godira”
ikastolenHizkuntzProiektua
Argitaratzailea: Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa
Teknologia Parkea – Laida Bidea, 208 B 148170 Zamudio – BizkaiaTel. +34 944317883 – Fax +34 944317882e-mail: [email protected]://www.ikastola.net
Azala: GERTU, OñatiDiseinua eta maketazioa: GERTU, OñatiInpresioa: GERTU INPRIMATEGIA, OñatiLehen edizioa: 2009ko otsaila
© Ikastolen Konfederazioa ISBN: 84 37006901 27 7 Lege gordailua: BI-148-09
ikaasppro
Ondorengo erakundeei gure esker ona, lan hau azken bost ikasturteotandiruz lagundu dutelako:
— Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila— Bilbao Bizkaia Kutxa— Gipuzkoa Donostia Kutxa— Caja Vital Kutxa— Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza
Aitortu. Lanaren kredituak aitortu behar dituzu, egileak edo baimenduak zehaztutako eran. Ez merkataritzarako. Ezin duzu lan hau merkataritza xedetarako erabili.Partekatu baimen beraren arabera. Lan hau aldatzen baldin baduzu, edo lan eratorri batsortzen baduzu, sortutako lana bana dezakezu soil-soilik baimen honen berdi-berdinekobaten mende.
dokumentu honen garatzaileak:
Elorza, ItziarBoan, KristinaMuñoa, InmaUrruzmendi, AmaiaBarrios, Mikel Osa, Erramun
abiapuntuzko oinarrizko markoaren idazleak:
Aldasoro, MikeleAmondarain, AnttonAurrekoetxea, ManuElorza, ItziarEtxezarreta, J. IñakiGaragorri, XabierHernández, LoliLekuona, IñakiOsa, ErramunSoroa, NagoreUriarte, J. Andoni
ikastola pilotuetako dinamizatzaileak:
1. taldea
Ander Deuna Ikastola: Jonan BedialaunetaEguzkibegi Ikastola: Ana Mezo Eleizalde Ikastola: Maribel Mentxaka, Olatz ZabalondoGure Ikastola (Hendaia): Pello UrrizaHaurtzaro Ikastola: Kristina Boan, Josune SaizarItxaropena Ikastola: Agueda Laraudogoitia, Begoña IbarretxeJakintza Ikastola (Ordizia): Joxemiel Amundarain, Mikele Iztueta,
Bixen MujikaLaskorain Ikastola: Helena Baraibar, Garbiñe GantxegiPaz de Ziganda Ikastola: Jemi Sorabilla, Iñaki MartinezPiarres Lartzabal Lizeoa: Pantxika DuperouR.M.Azkue Ikastola: Aitor Txopitea, Antxone TelleriaUrretxindorra Ikastola: Bittor AtxutegiUrretxu-Zumarraga Ikastola: Mertxe Serna, Arantza Lizarralde
ikastolenhizkuntzproiektuaastolenhizkuntzproiektuaikastoleenroiektua ikastolenhizkuntzproiektuaikasstkuntzproiektuaikastolenhizkunntz
2. taldea
SEASKA: Alazne PetuyaArmentia Ikastola: Asier Astigarraga Azkaineko Ikastola etaZaldubi Ikastola (Senpere): Idoia FeldmannJaso Ikastola: Andoni Sagastibeltza, Teresa AgorretaLizarra Ikastola: Susana Barbarin, Josu Reparaz Olabide Ikastola: Xabin Maiz, Andone Ruiz
Miren BarinagaPasaia-Lezo Lizeoa: Karmele Legorburu,
Karmele Goienetxea, Santo Tomas Lizeoa: Txomin Sagarzazu,
Dorleta EtxezarretaOrereta Ikastola: Aurkene Astibia, Esther Gutierrez,
Mari Karmen MunduateOiartzo Lizeoa: Aitzpea Aizpurua, Inazio Retegi Zurriola Ikastola: Dani Goñi, Patxi Sarriegi
3. taldea
Aranzadi Ikastola: Ane BarrusoArizmendi Ikastola: Ana Alvarez, Irune Urbina.Laudio Ikastola: Iñaki Mendiguren, Saioa Ugarriza,
Elixabete Campos, Ana Ribaguda
Axular Lizeoa: Amaia Urruzmendi, Arantza MokoroaIkasberri Ikastola: Alberto LizeagaSan Benito Ikastola: Iñaki AmundarainSan Fermin Ikastola: Ane ApezetxeaTantirumairu Ikastola: Maria Luisa Etxeberria Txantxiku Ikastola: Belen Goñi, Kontxi Puertas
ikaasppro
4. taldea
Andoaingo Aita LarramendiIkastola: Izaskun LinazasoroArizmendi Ikastola: Belen Murgiondo, Marisol EtxabeHerri Ametsa Ikastola: Arantza IturriozJesusen Bihotza Ikastola: Nerea Urdanpilleta,
Mari Karmen IzagirreKurutziaga Ikastola: Maria LeivaLabiaga Ikastola: Pakea OiartzabalSan Nikolas Ikastola: Mari Jose Txurruka,
Isabel Mendibil
Lan honek Ikastolen Elkartearen egitasmo askotarikoen ekarpenakbiltzen ditu eta horrenbestean talde handi baten ahaleginen emaitzada. Aipamen berezia egin nahi diegu Hizkuntz Proiektuaren garapeneaneragin handiena izan duten beste egitasmoetako lankideei:
“Ikastolak Orain eta Gero” egitasmoaren koordinatzailea:J. Iñaki Etxezarreta
“Euskal Curriculuma” egitasmoaren koordinatzailea:Xabier Garagorri
Euskaraz Bizi lurraldeetako koordinatzaileak:Arantza Gonzalez, Helena Baraibar, M. Carmen Lejarza,Maider Etxaniz, Aitor Sarasua
Ikasmaterialgintzan eta Eleanitz Proiektuan, hizkuntza-curriculumbateratuan diharduten egile-prestatzaileak:
• DBH Ostadar Hizkuntzak: Mikele Aldasoro, Nerea Goiri,Ana Ribaguda, Amaia Artolazabal
• Eleanitz English: Diana Lindsay, Phil Ball, Harri Beobide,Sagrario Etxabe, Maite Garmendia, Mariaje Zufiria
• LH Txanela: Maite Saenz, Iñaki Lasa, Saionara Barrena,Miren Agirreolea, Arantxa Sobrino
• HH Urtxintxa: Arantza Zugazagasti, Iratxe Ramirez
Etorkinen Mintegiaren arduraduna:Onintza Zabala
ikastolenhizkuntzproiektuaastolenhizkuntzproiektuaikastoleenroiektua ikastolenhizkuntzproiektuaikasstozproiektuaikastolenhizkuntzprooi
leihoak
mun
dura
zabalik
hitzzahttz
Pozgarria da niretzat 2002ko udaberrian, Donostian, EuskararenErabilera goiburupean burutu ziren IX. Jardunaldi Pedagogikoetanaurkeztu genuen Ikastolen Hizkuntz Proiektua egitasmoak eginduen ibilbide oparoa ikustea. Halaber, eskertzekoa da, zinez,emaitza berria den argitalpen honen lehenbiziko hitzak idaztekogonbita ere jaso izana. Era berean, zorionak eman nahi dizkiet,bene-benetan, 2002an zirriborratu genuen proiektu hori gauzatzekoeta borobiltzeko gogotik ahalegindu diren guzti-guztiei, bai EuskalHerriko Ikastolen Konfederazioan bai han-hemengo ikastoletanjardun dutenei ere.
Ezina ekinez egina dio gure aurrekoetatik jaso genuen esamoldeak.2002an ametsa zirudiena, zailtasunez betetako bide malkarraematen zuena, arian-arian gauzatzeko urratsak egin dituzue/ditugu,gainerako hezkuntza-erkidegoentzat bide-erakusle gertatuz. Izanere, hezkuntza prozesuetan arrakastaz murgiltzeko erabakigarriaketa alboratu ezinezko bitartekoak diren lanabesak ditu nagusikiHizkuntz Proiektuak aztergai, hizkuntzen auzia hezkuntzan hainzuzen. Horiek horrela, behinola Mitxelenak hizkuntzak direnazidatzitakoak datozkit gogora:
“Hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, ez da gizarteko mintzabide etaadierazpide besterik. Ona da, beraz, elkarrekin mintzatzeko eta
leihoakmundura
zabalik
hitzaurreahitzaurreahitzaurrrezaurreahitzaurreahitzaurreahitzzaahitzaurreahitzaurreahitzaurreahitzaurreahhi
tzaurreahitzaurreahitzaurreahittz
elkarri gogoetak adierazteko delarik, mintzatzeko eta adieraztekobalio duelako; horrexegatik beragatik da ona aizkora zorrotza,ebakitzeko sortua delarik, eta aizkora amutsa, berriz, txarra. Gehidezagun ez dela berez hizkuntza amutsik, horrelako hutsik ageribaldin badu, zorrotz dezakeen adina zorroztu ez dutenena dela soil-soilik errua, behiala Axularrek zioenez (…) Bitartekoa da hizkuntza,ez ontzia: ez du deus barrenen eta zernahi izan dezake.”1
Eleaniztuna da gure gizartea eta hori bera etorkizuna. Euskaraz gain,frantsesa eta gaztelania mintzabide ere badituena. Etorkinenetorrerarekin eleaniztasun egoera hori areagotu egin da gainera.
Aldi berean, mundura ere irekita dagoen gizartea da geurea. Izanere, euskararen indarberritzearen aldeko jarduna atzerrikohizkuntzak eskuratzearekin ez dagoela inolaz ere kontraesaneanerakutsi digute Ikastolek. Haiek izan dira gurean, besteak beste,atzerriko hizkuntzen eskuratze goiztiarrean aitzindariak, curriculumberritzaileak diseinatzen eta baliatzen lehenak, behar berrieierantzuteko asmoz material ugari ekoitzi eta eskura jarri dituztenak.Ikastolek gizarteari zerbitzatzeko duten bokazio kolektiboarenekarpenaren isla da ez besterik hori guztia. Beste horrenbeste daargitalpen hau ere.
Erronka handiak ditugu eskuartean; euskara gela barrukojardunaren ardatz ez ezik noranahiko ere bilakatzea, hiztun zaharzein berrien beharrizanak ez ezik haien atxikimendua ere jorratuzbidenabar; gurera etorri berriak diren pertsonei integraziorako (ezasimilaziorako) aterpe ziurra, erakargarria eta irekia eskaintzea,besteak beste, haien hizkuntza eta kulturetara hurreratuz, haien
1 Mitxelena (1972); “Pro Domo” in Mitxelenaren Idazlan Hautatuak, Etor. 213 or.
lurraldeetan izateko modurik izan ez dutena gurean izan dezateneginahalak eginez; frantsesa edota gaztelania hizkuntzak lantzenjarraitzea, ikastolen hizkuntza-ereduaren abiaburua ez baitahizkuntzak aurre-aurre jartzea metatzea baizik; eta azkenik, atzerrikohizkuntzen eskuratzea ahalbidetzea.
Batzuek uste dutenaren kontra elebakartasuna salbuespena damunduan zehar eta eleaniztasuna da orobat gehien zabaldutadagoen errealitate linguistikoa. Era berean, elebakartasuna mugabat da ez besterik gaurko zein biharko zein etziko belaunaldientzat.Alabaina, hizkuntzekiko helburuak lortu ahal izateko lan kolektiboagiltzarria da. Bakoitzak bere aldetik dsezakeena hankamotzgeratzen baita ditugun helburuetarako. Beraz, xedeok hezkuntza-erkidegoko gainerako kideekin batera arituz lor ditzakegu soil-soilik,hori gertatu ezean alferrik baikabiltza. Hartarako, marko ezinaproposagoa eskaintzen du Hizkuntz Proiektuak.
Leiho ugari dituen etxea da geurea. Leihoak zabaldu ohi ditugukaleko aireak gure geletako giroa eraberri dezan. Hizkuntzak etahaiekin doazen kulturak gure etxean libre ibili daitezen nahi dugu,gurea den euskara bazterrean utzi gabe, atzendu gabe, noiznahi,nonahi eta nolanahi baliatu ahal izateko.
2009ko urtarrilaren 27a.
Erramun OsaEusko Jaurlaritzako HizkuntzaPolitikarako SailburuordetzakoKoordinaziorako zuzendaria
Hitzaurrea ...................................................................................................... 8
Sarrera ......................................................................................................... 16
HIZKUNTZ PROIEKTUARENERREFERENTZIA-MARKOA ........................................................... 19
1. Egoeraren diagnostikoa ....................................................................... 21
1.1. Ikastola eta hizkuntzak; bilakaera historikoa .............................. 221.2. XXI. mendeko gizartea eta hizkuntzak.......................................... 25
1.2.1. Ezagutza eta globalizazioaren gizartea ............................... 251.2.2. Euskal gizartearen egoera .................................................... 26
1.3. Euskal hezkuntzaren hizkuntzekiko erronka nagusiak............... 311.3.1. Hezkuntza eredu berriaren hizkuntz eskakizunei erantzutea 311.3.2. Eskolako komunikazio-inguruaren kalitatea hobetzea .... 321.3.3. Euskararen biziberritzea ........................................................ 331.3.4. Euskal kulturaren biziberritzea ............................................. 341.3.5. Kultur aniztasunari eta hizkuntz aniztasunari erantzutea.. 35
1.4. Ondorioak: Hizkuntz Proiektuaren beharra ................................. 36
2. Ikastolen hizkuntzekiko ikuspegia eta helburuak ......................... 39
2.1. Ikastolen izaeraren ezaugarriak ..................................................... 39
2.2. Ondorioztatzen diren hizkuntzekiko helburuak ........................... 412.2.1. Helburu orokorrak ................................................................. 412.2.2. Hizkuntzekiko erreferentziazko lorpen-mailak.................... 42
3. Hizkuntz Proiektua: definizioa eta ezaugarriak.............................. 45
3.1. Hizkuntz Proiektuaren definizioa ................................................... 45
3.2. Hizkuntz proiektuaren heldulekuak: hizkuntzekiko esku-hartzeeremuak ............................................................................................. 483.2.1. Eremu pedagogikoa .............................................................. 503.2.2. Eremu instituzionala .............................................................. 51
3.3. Hizkuntz Proiektuaren ezaugarriak................................................ 54
3.4. Hizkuntz Proiektuaren kokapena................................................... 55
3.5. Ikastola bakoitzaren Hizkuntz Proiektua: edukiak ..................... 56
aurkibideaaurkibideaaauaaurkibideaaurkibideaaurkibiid
aurkibideaaurkibideaaurrk
4. Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren oinarri teorikoak ....................... 59
4.1. Ikastolen hezkuntza-ereduaren printzipioak ............................... 59
4.2. Hizkuntz eta kultur politikaren oinarriak ....................................... 624.2.1. Eskolaren zeregina euskararen indarberritzeko prozesuan... 624.2.2. Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzuna: kultur
integrazio barne-hartzailea ................................................... 64
4.3. Hezkuntzaren ikuspegia ................................................................. 664.3.1. Konpetentzien hezkuntza eredu berria ............................... 664.3.2. Metodologiaren oinarriak ..................................................... 71
4.4. Hizkuntzaren eta hizkuntza-irakaskuntzaren ikuspegia ............ 724.4.1. Hizkuntzaren ikuspegia ........................................................ 724.4.2. Euskaran ardaztutako hezkuntza eleaniztuna .................... 744.4.3. Komunikatzen ikasi konpetentzia orokorra ....................... 77
4.4.3.1. Gela barruko eremuaren hizkuntz beharrak ........ 804.4.3.2. Hizkuntz arloaren trataera....................................... 824.4.3.3. Gelaz kanpoko eremuaren ekarpena ................... 86
4.4.4. Hizkuntz dibertsitateari eta kalitateari begira,erregistroen trataera .............................................................. 89
5. Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren prestakuntza-irizpideak ......... 93
5.1. Prestakuntzaren esparruak ............................................................ 94
5.2. Prestakuntzaren ardatz nagusiak ................................................. 945.2.1. Profesionalak. Funtzioa eta garrantzia .............................. 955.2.2. Gurasoak .............................................................................. 1015.2.3. Ikasleak ................................................................................. 105
5.3. Ikastolako prestakuntza-planaren beharra ............................... 106
IKASTOLA BAKOITZAK BEREHIZKUNTZ PROIEKTUA GARATZEKO GIDA ... 107
6. Ikastolaren Hizkuntz Proiektua: kudeaketarako ibilbidea ....... 111
6.1. Ibilbidearen sekuentzia grafikoa ................................................. 112
6.2. Ibilbidearen urratsak .................................................................... 1136.2.1. Hausnarketa eta sozializazio fasea .................................. 1136.2.2. Egoeraren diagnostikoa ..................................................... 114
6.2.2.1. Diagnosiaren 1. fasea .......................................... 1156.2.2.2. Diagnosiaren 2. fasea .......................................... 1166.2.2.3. Diagnosiaren 3. fasea .......................................... 116
6.2.3. Hizkuntz Proiektuaren idazketa ....................................... 117
6.2.4. Plan estrategikoa ............................................................... 1206.2.4.1. Plan estrategikoaren atalak ................................. 1206.2.4.2. Plan estrategikorako orientabideak .................. 121
6.2.5. Urteko plana (1) ................................................................. 1216.2.6. Urteko memoria ................................................................. 1226.2.7. Hizkuntz Proiektua dokumentuaren eguneratzea ......... 1236.2.8. Urteko plana (2 …) ............................................................ 1236.2.9. Plan estrategikoaren ebaluazioa ..................................... 124
7. Ikastolaren komunikazio-testuinguruaren deskripzioa:hizkuntzekiko esku-hartze eremuen zehaztapena .................. 125
8. Hezkuntza Proiektua iturburu ......................................................... 129
9. Hizkuntz plangintza ........................................................................... 131
9.1. Hizkuntz plangintzaren oinarriak ............................................... 1319.1.1. Hizkuntza bakoitzaren lekua eta funtzioa ikastolakoeremuetan ...................................................................................... 1329.1.2. Hizkuntz erregistroen trataera .......................................... 135
9.1.2.1. Hizkuntz erregistroen mailakatzea .................... 1359.1.2.2. Erregistro formalak eta ez-formalak ikastolakoeremuetan ........................................................................... 137
9.1.3. Eskolaratze berantiarraren erronka ................................. 1389.1.3.1. Hizkuntz plangintza ............................................. 1399.1.3.2. Curriculumaren egokitzapena, konpetentziei begira . 1409.1.3.3. Aniztasunaren ekarpena ikasle guztienhezkuntza-prozesuan ........................................................ 141
9.1.3.4. Gelaz kanpoko eremuaren garrantzia .............. 1429.1.3.5. Gizartearengan eragina ...................................... 142
9.2. Hizkuntz plangintzan eragiteko orientabideak ...................... 144
10. Esku-hartze eremuetan eragiteko orientabideak ................... 147
10.1. Eremu pedagogikoa: gela barrukoa ..................................... 14710.1.1. Kudeaketa pedagogikoa ............................................ 148
10.1.1.1. Hizkuntz arloko curriculum bateratua ...... 14810.1.1.2. Beste arloetako curriculumak .................... 15110.1.1.3. Proiektu osagarriak ..................................... 152
10.1.2. Interakzio didaktikoa ................................................... 15410.1.2.1. Hizkuntz erabilera ......................................... 15510.1.2.2. Metodologia eta didaktika .......................... 157
10.1.3. Irakasleen prestakuntza ............................................. 15910.1.4. Baliabideak .................................................................. 161
10.2. Eremu pedagogikoa: gelaz kanpokoa ................................. 16310.2.1. Hizkuntz erabilera ....................................................... 16310.2.2. Metodologia eta didaktika ......................................... 16410.2.3. Hezitzaileen prestakuntza ......................................... 17210.2.4. Baliabideak .................................................................. 174
10.3. Eremu instituzionala ................................................................ 17510.3.1. Eraketa eta barne-komunikazioa: ikastetxea .......... 17510.3.2. Eraketa eta barne-komunikazioa: familia ................ 18110.3.3. Kanpo-harremanak ..................................................... 184
11. Hizkuntz Proiektuaren kudeaketarako egitura eta zereginproposamena ................................................................................... 189
11.1. Ikastolaren gobernu-organoei dagozkien zereginak ......... 19011.2. Zuzendaritzari dagozkion zereginak ..................................... 19111.3. Hizkuntz Proiektua Taldearen osaketa ................................. 19211.4. Hizkuntz Proiektua Taldearen zereginak .............................. 19411.5. Hizkuntz Departamendu Bateratuaren osaketa eta zereginak .... 19511.6. Euskaraz Bizi Taldearen osaketa eta zereginak ................ 196
12. Hizkuntz Proiektua garatzeko ikastola-sarearen zerbitzuak ... 199
13. Etorkizunari begira ......................................................................... 203
14. Eranskina .......................................................................................... 205
15. Erreferentzia bibliografikoak ....................................................... 227
aurkibideaaurkibideaaauaaurkibideaaurkibideaaurkibbid
aurkibideaaurkibideaaurrk
XXI. mendearen lehen hamarkada hauetan, heziketa-lana tokian tokiko etagaraian garaiko testuinguruan ongi kokatu nahi duen eskolak bere plante-amenduak eguneratu behar ditu, gizartean gertatzen ari diren aldaketa sa-konei era eraginkorrean erantzun nahi badie.
Aldaketa horien artean, hizkuntzarekin zerikusia duten prozesuek berebi-ziko garrantzia hartzen dute ikastolontzat eta euskal eskolarentzat, oro har.Euskararen indarberritzea dugu ardura nagusi, eta, horrekin uztartuz, glo-
balizazioaren gizarte eleaniztunean bizitzekoprestatu behar ditugu etorkizuneko euskal herri-tarrak. Horrenbestez, euskaran eta euskaldun-tasunean ardaztutako hezkuntza eleaniztunera-ko eredua garatu behar dugu.
Bide horretan, 2000. urtean ikastola-sareak tres-na berri baten beharra ikusi zuen; hain zuzen ere,ordura arte hizkuntzen inguruan sortutako proiek-tu guztiak uztartuko zituen tresna bat, eta hiz-kuntza guztien tratamenduari koherentzia eman-go ziona eskola barruko eremu askotarikoetan.Tresna horri Hizkuntz Proiektua deitu zitzaion,eta haren markoa garatzeko hainbat eremutakoadituen talde teknikoa izendatu zen. Behin mar-ko hori idatzita (Ikastolen Hizkuntz Proiektua de-finitzen, 2002) Ikastola bakoitzak bere Hizkuntz
Proiektua garatu zezan saio pilotua martxan jarri zen hainbat ikastolarekin:ingurune soziolinguistiko eta tamaina desberdinetakoekin, eta hizkuntzakeskuratzeko edo erabilera indartzeko egitasmoetan eskarmentu desberdi-na zuten ikastolekin. Urtez urte egitasmoarekin bat egiten joan dira ikastolak,eta 2008an hogeita hamasei ikastolako taldea izatera iritsi da. Hemen es-kaintzen den liburu hau da hasierako taldearen hausnarketari esker, eta ikas-tola aitzindarien lanari esker, garatu den ibilbidearen emaitza.
Dokumentu hau idazten ari garen unean, ikastolen kolektiboa XXI. mendeareneskakizunetara egokitutako “Ikastola-eredua” definitzeko prozesuan dago1.Hau da, ikastola guztiak batzen gaituzten oinarrizko hezkuntza eta erake-ta-ezaugarri komunak erabakitzen ari gara. Erabaki horien artean, ezin-
euskararenindarberritzea duguardura nagusi, eta,horrekin uztartuz,
globalizazioarengizarte eleaniztunean
bizitzeko prestatubehar ditugu
etorkizuneko euskalherritarrak
1. Ikusi “Ikastolak. Orain eta Gero” dokumentua (EHIK, 2008).
sarrera
bestean, zera dago: ikastola guztiek gutxienez bete beharreko oinarrizkohizkuntz plangintza. Alabaina, eskuartean duzun liburua gutxieneko plan-gintza hori baino haratago doa; esan bezala, 90eko hamarkadatik aurreraIkastolen Elkartea garatzen eta bultzatzen ari den euskaran ardaztutako ele-aniztasunerako proposamen osatua biltzen du liburuak, eta hori aholkatzenzaie ikastolei helmuga gisa.
Egitasmo honen emaitza gizarteratzeko garaian, hau da, Ikastolen HizkuntzProiektua argitaratzerakoan, bi ataletan bereizi da liburua: lehenengoa, Ikas-tolen Hizkuntz Proiektuaren erreferentzia-markoa deritzona; bigarrena, Hiz-kuntz Proiektua garatzeko gida izeneko atala,eranskin bilduma zabal batekin batera es-kaintzen dena.
Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren erreferentzia-markoa atalean, izenburuak dioen bezala,Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren erreferen-tzia-eredua eskaini nahi da. Hau da, HizkuntzProiektuaren kontzeptua bera azaltzeaz gain,ikastolok Hizkuntz Proiektua garatzeko ardatzgisa hartu ditugun oinarri teorikoak aipatzendira. Oinarri horiek, izan ere, ikastola gisa de-finitzen gaituzten ezaugarri bereizgarrien ara-berakoak dira.
Bigarren atalak, Hizkuntz Proiektua garatzeko gida izenekoak, erreferentzia-marko horren zehaztapen praktikoa izan nahi du. Jarraibide zehatzak es-kaintzen ditu ikastola bakoitzak, bere testuinguruari eta ezaugarri berezieierantzunez, bere Hizkuntz Proiektua sor dezan.
Liburu honen erabilera malgua izan daiteke, irakurlearen helburuaren bai-tan atal batetik edo bestetik hasteko; atal batera edo bestera bakarrik jo-tzeko aukera ere badago. Hartzaile bakoitzaren beharrei erantzungo dionmalgutasun hori ahalbideratzeko, Hizkuntz Proiektua garatzeko gida izenekoatal praktikoaren esparru bakoitzak lotura zuzena izango du marko teori-koan dagokion azalpenarekin; horrela, bakoitzak bere interesen arabera ja-soko ditu erreferentzia teorikoak.
hemen eskaintzen denliburu hau da hasierakotaldearen hausnarketariesker, eta ikastolaaitzindarien lanari esker,garatu den ibilbidearenemaitza
ikastolen HizkuntzProiektuarenerreferentzia-markoa
Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren ezaugarriak nahizoinarri teorikoak azaltzen dira atal honetan. Hauekizango dira, zehazki, atal honen barruan landuko direngaiak:
•. Egoeraren diagnostikoa
•. Ikastolen hizkuntzekiko ikuspegia eta helburuak
•. Hizkuntz Proiektuaren definizioa eta ezaugarriak
•. Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren oinarri teorikoak
•. Hizkuntz Proiektuaren prestakuntza-irizpideak
Hizkuntzak betidanik izan du garrantzi handia ikastolontzat; izan ere,euskaraz irakasteaz gain euskara irakastea eta bultzatzea izan da ikas-tolok hasieratik izan dugun helburu nagusienetako bat. Hizkuntza gaie-kiko dugun kezka horren lekuko izan da euskal gizartearen hizkun-tza beharretara egokitzeko, eta askotan premia horiek aurrez ikus-teko, izan dugun gaitasuna; besteak beste, ama-hizkuntza erdara du-ten umeen murgiltzea abiatu da, Euskaraz Bizi proiektua eratu da, etaingelesaren sarrera goiztiarra ezarri da. Ikastolen Hizkuntz Proiektuakbide horretan urrats berri bat egin nahi du; esku artean duzun do-kumentuak XXI. mendeko euskal gizarteak dituen hizkuntz eskaki-zunei erantzuten laguntzeko asmoa du.
Horretarako, XXI. mendeko gizarteakduen hizkuntz egoeraren diagnosia egi-ten saiatuko gara orrialdeotan. Lehenik,ikastolen bilakaera historikoa aipatukodugu; gero, ezagutzaren nahiz globali-zazioaren gizarteak hizkuntza aldetik di-tuen ezaugarriak eta erronka nagusiak az-tertu eta euskararen biziberritze-proze-suak izandako bilakaera aipatuko dugu.
ikastolen HizkuntzProiektuakXXI. mendeko euskalgizarteak dituenhizkuntz eskakizuneierantzuten laguntzekoasmoa du
egoeraren
diagnostikoa1
2121
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
22
1.1. Ikastola eta hizkuntzak; bilakaera historikoa
Ikastolak 1960ko hamarkadan sortu ziren, euskaraz hitz egiten zu-ten haurrek ama-hizkuntzan kalitatezko hezkuntza izan zezaten. Bai-na, berehala hasi ziren ikastoletan matrikulatzen gaztelaniaz eta fran-tsesez mintzatzen ziren familietako haurrak ere. Hori dela-eta, ikas-tolak murgiltze-programa bihurtu ziren, gaztelaniaz eta frantsesez min-tzatzen ziren haurrak euskalduntzeko murgiltze-programa, hain zu-zen ere. Horretaz gain, ikastolek euskal gizartean hizkuntz ordezka-pena iraultzeko helburua zuten, eta, horretarako, beren ingurunee-tan euskara eta euskarazko kultur jarduerak sustatzeko eta sendo-tzeko urratsak egiten hasi ziren.
Hala ere, berehala ikusi zen ez zela batere erraza hizkuntzaren era-bilera eskolaren testuingurutik harago hedatzea. Ikasleek maila onalortzen zuten hizkuntza akademikoan, baina hizkuntzaren erabileraez zen orokortzen, ezta transferitzen ere, eskolako nahiz eskolatik kan-poko esparru informaletara. Horregatik, euskal gizartean euskararenerabilerak ez zuen gora egin, irakaskuntza-sistemak euskaldundu-tako ikasleen kopuruaren proportzioan.
Hutsune hori betetzeko asmoz, 1980an Euskaraz Bizi (Gorostidi, 1991)programa sortu zen euskararen erabilera sustatzeko, ikastola taldebaten ekimenez. Besteak beste, motibazio-kanpainak, eskolaz kan-poko ekintzak eta aisialdirako jarduerak antolatu ziren programa ho-rren baitan ikasle, irakasle eta gurasoei begira.
Urte batzuk geroago, 1990eko hamarkadan, hezkuntza-berrikuntzarenprozesu orokorrak ekarritako hausnarketaren baitan, ikastolek berenhizkuntz helburuak berrikusteko eta zabaltzeko beharra ikusi zuten;elebitasunaren ordez, eleaniztasuna izango zen helburu berria. On-dorio horretara heltzeko, ikastoletan irakatsiriko hizkuntza guztien be-harrak (hau da, euskara, gaztelania/frantsesa, ingelesa eta beste) etagizarte egoera aztertu zituzten; gero, curriculum eleaniztun bat di-seinatzeko eta martxan jartzeko ekimen berriak abiarazi zituzten. Tes-tuinguru horretan, 1991-92 urteen artean Eleanitz proiektua sortu zen,
23
euskara ardatz nagusi izango zuen eskola eleaniztunaren eredua ga-ratzeko. Honako hauek dira proiektuaren ezaugarri garrantzitsuenak:
• “Eredu integratzaile” bat garatu zen jatorriz kultura eta hizkuntzaezberdinetakoak ziren ikasleentzat; eredu horretan euskarari eus-teko eta euskaran murgiltzeko programak landu ziren curriculumeta didaktika esparru bateratuan, bakoitzaren hizkuntzen beha-rrizan jakinetara moldatuta (Garagorri, 1995).
• Ikasle gehienen ama-hizkuntza (L1) gaztelania izan arren, esko-lan bigarren hizkuntzatzat (L2) hartu zen, eta haurrak zortzi urte-rekin hasi ziren hizkuntza hori irakasgai gisa ikasten. Euskararencurriculumarekin bateratu zen, eta helburuak eta edukiak osa-garritasunez lantzen ziren.
• Hirugarren hizkuntzaren ikaskuntza (L3), kasu honetan ingelesa-rena, lau urterekin hasi zen; batetik, adin goiztiar horretan ikas-leek hizkuntzak bereganatzeko duten erraztasunaz baliatzeko hel-buruarekin eta, bestetik, derrigorrezko hezkuntzaren plangintza-ren barruan ingelesa ikasteko ordu kopurua handitzeko; baina,betiere, euskararen nagusitasuna arriskuan jarri gabe.
2000. urtean ikastolen sareak Ikastolen Hizkuntz Proiektua jarri zuenabian. Proiektu horren bidez, ikastolek marko orokor bat garatu duteikastolako hizkuntza bakoitzaren inguruan sortutako proiektuak uz-tartzeko, hizkuntzaren irakaskuntzan erabilitako ikuspegi eta meto-dologia guztiak bateratzeko, hizkuntzaren erabilera instrumentalareneraginkortasuna curriculum osoan hobetzeko, eta hizkuntzaren ira-kaskuntzaren eta hizkuntza gutxituaren gizarte-sustapenaren arte-ko lotura egokiak sortzeko bideak irekitzeko.
Gaur egun, ikastolak eta euskal eskola birdefinizio prozesu bateanmurgilduta daude. Batetik, hezkuntza-konpetentzietan oinarritzen denhezkuntza-eredu berria dator gaur egungo gizartearen beharrei ho-beto erantzutearren, eta Ikastola taldeak beste gizarte-eragileekin ba-tera garatutako Euskal Curriculumaren markoan ezarri ditu ardatzak.Halaber, adostasun zabala lortu du hezkuntza-eredu berri horrek; bes-
23
teak beste, bat etorri dira Europar Kontseilua, Espainiako eta Fran-tziako Hezkuntza Ministerioak eta Nafarroako eta EAEko HezkuntzaSailak, hezkuntzaren ardatz nagusiak konpetentzien garapenean ezar-tzean.
Bestetik, sarreran adierazi bezala, Ikastola-sarea “Ikastolak. Oraineta gero” izeneko hausnarketa-prozesuan murgilduta dago. Proze-su horren helburua ikastola-eredua definitzea eta datozen urteeta-
rako kolektiboaren noranzkoa adostea etafinkatzea da; beraz, dokumentu honetanaipatuko ditugunak egokitzen eta garatzenjoan beharko dira hausnarketa horren on-dorioen baitan.
Azkenik, hezkuntzaren birdefinizio ho-rrekin loturik, hezkuntzari dagokion mar-ko legala ere berraztertzen ari da garai ho-netan. Horren ondorioz, hizkuntz ere-duak gainditu eta hizkuntzen kudeaketa-rako eredu berriak mahairatuko dituztenbestelako proposamenak garatzen aridira, ikastoletan ere eragin zuzena izan-go dutenak, jakina.
Dena dela, ikastolen zein euskal hezkun-tza sistema osoaren xedea izango da eus-kal herritarrak gizartean partaidetza akti-boa izateko eta bizitzan modu eraginko-rrean moldatzeko gai izan daitezen tre-batzea. Helburu hori betetzeko, euskalhezkuntzak eta ikastolek aurre egin be-
harko diote hizkuntzen inguruko hainbat erronkari, jarraian ikusiko du-gunez; izan ere, XXI. mendeko gizarteak goi-mailako hizkuntz es-kakizunak ditu eta horiei emango zaizkien erantzunak euskararen bi-ziberritzearekin uztartu beharko dira.
ikastolen zein euskalhezkuntza sistema
osoaren xedea izangoda euskal herritarrakgizartean partaidetza
aktiboa izateko etabizitzan modueraginkorrean
moldatzeko gai izandaitezen trebatzea.
Helburu hori betetzeko,euskal hezkuntzak eta
ikastolek aurre eginbeharko diote
hizkuntzen ingurukohainbat erronkari
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
24
1.2. XXI. mendeko gizartea eta hizkuntzak
1.2.1. Ezagutza eta globalizazioaren gizartea
XXI. mendeko gizarteak dituen ezaugarriak aipatzerakoan erabiltzendiren terminoen artean, bi dira hizkuntzen esparruan eragin zuzenadutenak: ezagutza eta globalizazioa. Bestela esanda, “ezagutzarengizartea” edo “globalizazioaren gizartea” esapideak erabili ohi ditu-gu egungo gizartea deskribatzeko, etaizendatze horiek ondorio zuzena dute hiz-kuntzaren alorrean.
Azken urteotan izandako aurrerapen tek-nologikoen ondorioz, esan daiteke gauregungo gizartean informazioa gero etaugariagoa dela eta guztion eskura dagoe-la. Hartara, egungo herritarron erronkanagusia informazioa kritikoki aztertzea etaezagutza bihurtzea izango da, informazioalortzea baino gehiago. Hortik, beraz, “eza-gutzaren gizartea” izendapenaren jatorria.
Ezagutzaren beste ezaugarri garrantzitsubat aldakortasuna da, egungo gizarteanezagutzak berehala zaharkitzen baitira etaetengabe berritzen. Hartara, egia edo eza-gutza absolutu gutxi dago, eta egungo herritarrek irizpide propioakgaratu behar dituzte informazio nahiz ezagutza berriak balioesteko.Hortaz, informaziotik ezagutzara doan bidea, bizitza osoan ibili be-harreko bide bihurtu da.
Baina, nola bihurtzen da informazioa ezagutza?
“ezagutza beti elkarrizketa da (…): ez bakarrik arlo fisikoarekiko eta so-
zialarekiko elkarrizketa, “errealitate” esaten diogun horrekiko elkarrizke-
ta (…), baizik eta, nagusiki, bere buruarekiko eta gainerakoekiko elkarrizketa.
Ezagutzea jarduera soziala da, eta bertan norberaren sinesmenek –hau
egia edo ezagutzaabsolutu gutxi dago,eta egungoherritarrek irizpidepropioak garatu behardituzte informazionahiz ezagutzaberriak balioesteko.Hortaz, informaziotikezagutzara doanbidea, bizitza osoanibili beharreko bidebihurtu da
2525
da, munduari buruzko gure teoria inplizituek– esplizitu izan behar dute.
Berez, gure espeziean eta gure kulturan, ezagutzaren sorkuntza estuki lo-
tuta dago komunikazio-sistemak menderatzearekin, horiek gabe ezagu-
tzarik ere ez bailitzateke egongo” (Pozo, 2004; 53. or.).
Ezagutzaren ikuspegi horren arabera, beraz, ezagutzak sortzea edoeraikitzea ekintza soziala izango litzateke, eta ekintza sozial hori bi-deratzeko ezinbestekoak izango lirateke elkarrizketarako nahiz tal-de lanerako gaitasunak; hau da, maila goreneko hizkuntz konpe-tentziak, ahozkoak zein idatziak, garatzea eskatzen du.
Ezagutzaren gizartea izateaz gain, gorago aipatu dugun moduan, XXI.mendeko gizarteak baditu beste ezaugarri garrantzitsu batzuk: mu-gikortasuna eta globalizazioa. Nazioarteko harremanak nahiz mugi-
kortasuna gero eta errazagoak dira, eta,hainbat kasutan, ezinbesteko bihurtzen aridira. Joera berri horien ondorioz, dagoe-neko ez da nahikoa hizkuntza bakar ba-tekin jokatzea, eta egungo herritarrentzateleaniztasuna garatu beharreko oinarriz-ko gaitasun bihurtu da. Alde batetik,gaur egun ezinbestekoa zaigu nazioarte-ko komunikaziorako lingua francaren batmenderatzea; bestetik, gure inguru hur-bilean hizkuntz eta kultur aniztasuna he-
datzen ari da2 eta gizartearen kohesiorako ezinbestekoa izango dahizkuntz eta kultur aniztasun horri erantzutea, hizkuntz nahiz kulturjatorria elementu baztertzaile ez izatea nahi badugu behintzat.
1.2.2. Euskal gizartearen egoera
Ezagutzaren eta globalizazioaren gizarteak berekin dakartzan hizkuntzaeskakizunekin batera, euskal gizarteak baditu hizkuntza aldetikbestelako ezaugarri batzuk ere; hala nola, euskararen biziberritze-
dagoeneko ez danahikoa hizkuntza
bakar batekin jokatzea,eta egungo
herritarrentzateleaniztasuna garatubeharreko oinarrizkogaitasun bihurtu da
2 IV. Inkesta Soziolinguistikoak dioenez, “1991 eta 2006 bitartean, EAEko atzerritarrenehunekoa biztanleen % 2tik % 5era igo da, eta Nafarroan % 2tik % 10era”.
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
26
prozesua, hots, euskararentzat hiztunak mantentzera, gehitzera etaerabilera-eremuak irabaztera bideratutako prozesu soziala.
Euskaldunon hizkuntza komunitateak funtsezko aldaketa kuantita-tiboak eta kualitatiboak izan ditu bere baitan azken mendean, eta are-ago azken hamarkadetan3:
• Lehenik eta behin, euskal hiztun kopurua hazi egin da. IV. InkestaSoziolinguistikoaren arabera (2006) gaur egun 1991n baino137.300 elebidun gehiago daude4.
1. irudia. Hizkuntza gaitasuna herrialdearen arabera. Euskal Herria.
3 Ikus: Amonarriz, Egaña, eta Garzia (2004).4 Inkesta Soziolinguistikoak EAEko, Nafarroako eta Iparraldeko 16 urtetik gorako po-pulazioari dagozkion datuak jasotzen ditu.
E A EIparraldea
Nafarroa
IV. INKESTA Soziolinguistikoa
Oharra: zirkuluan tamaina herrialdebakoitzeko biztanleriaren araberakoa da
Hizkuntza-gaitasuna herrialdearen arabera.
Euskal Herria, 2006 (%)
51,5(953.300)
30,1(557.600) 18,3
(339.600)
Erdaldun elebakarrak
Elebidunak
Elebidun hartzaileak
Hizkuntza -gaitasuna
81,3(413.900)
7,6 (38.600)
11,1 (56.400)
68,9(158.600)
22,5 (51.800)
8,6 (19.800)
2727
• Biztanleria osoa kontuan hartuz gero, aldiz, elebidunen ehune-koa are handiagoa da; izan ere, EAEn5 nahiz Nafarroan elebidu-nen hazkundea bereziki gazteen artean ari da gertatzen.
• Bigarrenik, euskal hiztunen ezaugarriak aldatu egin dira. Batetik,egungo euskal hiztun guztiak elebidunak dira; bakoitzaren ego-era, ordea, modu batekoa da bai lehen hizkuntzari dagokionezbai euskaraz jarduteko duten erraztasunari dagokionez. Beste-tik, euskal hizkuntza komunitatean gero eta pisu handiagoa dau-kate euskara eskolan edo euskaltegian ikasi duten hiztunek; guz-tira euskal hiztunen herena osatzen dute (% 30,2). Eta azkenik,euskaraz hitz egiteko erraztasunaren arabera, euskal elebidunak% 30,7 izango lirateke; elebidun orekatuak % 30,3 eta erdal ele-bidunak % 38,9. EAEn eta Nafarroan erdal elebidunak dira na-gusi; hau da, elebidunen artean erdaraz euskaraz baino hobetomoldatzen direnak osatzen dute talderik handiena. Ehuneko hori,gainera, handiagoa da adinak behera egin ahala.
• Hirugarrenik, bada etorkizunari begira kontuan hartu beharrekobeste ezaugarri bat: euskal gizartearen eta, bereziki, eskola-sis-temaren barruan dagoen kultur eta hizkuntz aniztasuna. 2007. ur-tean EAEko ikasleen % 5,5 atzerritarra zen6, eta Nafarroan, be-rriz, % 97. Hasieran, ikasle etorkinak batez ere A ereduan sartzenziren, baina badirudi joera hori aldatu egin dela; izan ere, 2007-2008 ikasturtean etorkin gehienak D ereduan ari ziren ikasten (%56,1), % 23,2 B ereduan eta % 20,7 A ereduan. Ikasle horiek, ja-torriz, gehienak (% 49) amerikarrak dira, % 29 europarrak, % 18afrikarrak eta % 4 asiarrak8; guztira, beheko taulak erakusten duenmoduan, euskararekin eta gaztelaniarekin batera beste ehun hiz-kuntza ditugu gaur egun EAEn eta Nafarroan.
5 2006ko erroldako datuen arabera EAEko 15 urtetik beherako biztanleen % 74 elebi-dunak dira. (Baztarrika, P. eta Osa, E.: Euskara XXI aurkezpen-txostena).6 EAEko datuak Barquinen (2008) lanetik hartu dira. Iparraldeko daturik ez dugu. 7 2003-2004ko datuak dira. Iturria: Etxeberria eta Elosegi (2008). 8 Ikuspegi (2008).
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
28
1. taula. Etorkinen jatorria eta hizkuntzak9
Hirugarrenik, euskararen erabilerari dagokionez, azken hamabost ur-teotan euskararen erabilerak gora egin du EAEn eta bere horretan ja-rraitzen du Nafarroan; Iparraldean, aldiz, behera egin du. Hala eta guz-tiz ere, igoera hori aztertzerakoan bi puntu hartu behar dira kontuan:batetik, euskara erdara beste edo gehiago darabilten elebidunak %18,6 dira EAEn, % 5,5 Nafarroan eta % 10,3 Iparraldean; bestetik,erabileran gertatuko igoera handiagoa izan da eremu formalean, ere-mu informaletan baino.10
9 Ikuspegi (2008).10 Baztarrika, P. eta Osa, E.: Euskara XXI aurkezpen-txostena.
* Kontinenteen arabera identifikatutako hizkuntzen zenbaketa orokorrean bikoizketarik gerta ezdadin, garai bateko metropolietatik etorritako hizkuntzak ez dira aintzat hartu: frantsesa, inge-lesa, gaztelania eta portugesa (“Europako hizkuntzak” zutabeko zenbakiek hizkuntza horiei egi-ten die erreferentzia)
2929
K %Estatu kop.
(Naz.)Bertakohtzak.
Europakohtzak.*
RatiozNaz./Htza.
Amerika 75.164 48,7 13 5 4 0,38
Europa 45.414 29,4 24 29 1,2
Afrika 27.892 18,1 20 52 3 2,6
Asia 5.838 3,8 9 14 2 1,66
Ozeania eta besteak
137 0,1
Guztira 154.445 100 66 100 4 1,54
2. irudia.Euskara erdara beste
edo gehiago erabiltzendutenen bilakaera
eremuaren arabera.Euskal Herria.
Hiztun kopurua handitzeak nahiz euskara-ren erabilera hedatzeak euskararen erre-gistro-errepertorioa zabaltzea ekarri du.Batetik, euskara batuaren ildotik erregistroformalak eta jasoak (hezkuntza, enpresa,ikerketaren ingurukoak, besteak beste) ga-ratzen eta hedatzen ari dira; eta bestetik,erregistro informalak eta lagun artekoak eresortzen ari dira11 (bai tokian tokiko aldaerakerabiliz, bai euskara batua egokituz). Azkenhorren lekuko dira, esaterako, hizkuntzarenkalitatearen inguruko kezkak eta eztabaidak.
Azken urteotan euskararen biziberritzeakaurrera egin badu ere, badago, beraz, orain-dik ere zer eginik. Euskal hezkuntzari dago-kionez, euskararentzat hiztunak eta erabile-ra-eremu berriak irabazteaz gain, horrenondorioz sortzen diren hizkuntza aldaera be-rriak ahalik eta aberatsenak izan daitezen ber-matu beharko du, besteak beste.
Etxean Seme-alabekin Lankideekin Lagunekin UdaletxekoZerbitzuetan
Anbulategian
EREMUA
IV. Inkesta Soziolinguistikoa
Euskara erdara beste edo gehiagoerabiltzen dutenen bilakaera eremuaren
arabera. EH, 1991-2006 (%)
1991
2006
azken urteotaneuskararen
biziberritzeak aurreraegin badu ere, badago,
beraz, oraindik ere zereginik. Euskal
hezkuntzaridagokionez,
euskararentzathiztunak eta erabilera-
eremu berriakirabazteaz gain,horren ondorioz
sortzen direnhizkuntza aldaeraberriak ahalik etaaberatsenak izandaitezen bermatu
beharko du, besteakbeste
11 Ikus: Barrios, Osa, Muñoa, Elorza eta Boan (2008) eta Amonarriz, Egaña eta Garzia(2004).
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
30
1.3. Euskal hezkuntzaren hizkuntzekiko erronka na-gusiak
Gauzak horrela, euskal hezkuntzak hizkuntzekiko dituen erronkak ezdira makalak. Egungo gizarteak eskatzen duen goi mailako hizkuntzgaitasun eleaniztuna garatzen lagundu beharko du, betiere euska-raren biziberritze-prozesuari lagunduz eta euskal kulturaren susta-pena bermatuz. Jarraian, erronka horietako batzuk aipatuko ditugu.
1.3.1. Hezkuntza eredu berriaren hizkuntz eskakizunei erantzutea
Ezagutzaren eta globalizazioaren gizarteak dituen eskakizunei eran-tzuteko hezkuntza eredu berri bat garatu beharra dago, pertsona beredimentsio guztietan (gizabanakoa, gizar-tekidea eta izadikidea) eraginkortasunez tre-batuko duena. Hezkuntza eredu berri ho-rren xedea izango da pertsonak gizarteanpartaidetza aktiboa edukitzeko eta bizitzakobeharren aurrean era eraginkorrean ekite-ko beharrezkoak diren konpetentziak garaditzaten lortzea.
Azken batean, pertsona konpetenteak (hauda, egoera eta testuinguru zehatz bateaneraginkortasunez jarduteko gai diren per-tsonak) heztea izango da helburua, eta ho-rretarako beharrezkoak diren ezagutzak,trebetasunak eta jarrerak era egokian hau-tatu eta erabili beharko ditu eskolak.
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntza-ren ikuspegi berriaren ondorioz, hizkuntzekinoiz baino garrantzi handiagoa dute eskolan, hizkuntza baita, azkenbatean, giza garapenerako tresna nagusia, eremu guztietan eta gureegiteko guztietan erabiltzen dugun bitartekoa. Hezkuntzak, beraz, eus-
konpetentzietanoinarritutakohezkuntzaren ikuspegiberriaren ondorioz,hizkuntzek inoiz bainogarrantzi handiagoadute eskolan, hizkuntzabaita, azken batean,giza garapenerakotresna nagusia, eremuguztietan eta gureegiteko guztietanerabiltzen dugunbitartekoa
3131
kal ikasleen oraingo zein etorkizuneko egoera pertsonalari, akade-mikoari eta profesionalari begira aurreikus daitezkeen hizkuntz pre-miei erantzun beharko die.
1.3.2. Eskolako komunikazio-inguruaren kalitatea hobetzea
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren baitan, hizkuntzen ikas-kuntza-irakaskuntzaren xedea honakoa izango dugu: ikasleen ko-munikazio-konpetentziak garatzea, hizkuntza erabil dezaten bizitza-ko egoera eta behar guztietarako tresna eragingarri gisa.
Horrenbestez, hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzak eskolako eremuguztiek partekatutako prozesua izan beharko du; izan ere, eskola-giroan (gela barruan, gelatik kanpo ...) sortzen den komunikazio-ego-era bakoitzak bere ekarpena egingo dio ikaslearen komunikazio-kon-petentzia orokorrari eta egoera guztietan eragin beharko dugu huragaratu ahal izateko. Bestela esanda, eremu horietako bakoitzean sor-
tzen den komunikazio-egoera bakoitzakbere ezaugarri linguistikoak izango ditu:batzuk formalak izango dira eta hizkuntzaerregistro formalaren erabilera eskatukodute; beste batzuk, berriz, ez-formalakizango dira eta erregistro ez-formalenerabilera eskatuko dute.
Hala izanik, eskolaren erronka izango dabere inguruan gertatzen diren komunika-zio-egoerak identifikatzea, eta horiek hiz-kuntzen irakaskuntza-ikaskuntzarako ba-liatu ahal izateko bidea egitea. Bide ho-rretan garrantzi handikoak izango dira
hainbat urrats; besteak beste, irakaskuntzarako metodologiak egu-neratzea eta gelaz kanpoko ekintzak hizkuntzaren ikuspegitik be-rraztertzea. Horrela, ikasleek ahalik eta egoera gehienetan aritzekokomunikazio-konpetentzia garatu ahal izango dute.
eskolaren erronkaizango da bere
inguruan gertatzendiren komunikazio-
egoerak identifikatzea,eta horiek hizkuntzen
irakaskuntza-ikaskuntzarako baliatu
ahal izateko bideaegitea
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
32
1.3.3. Euskararen biziberritzea
Dagoeneko aipatu dugun moduan, euskal hezkuntzaren ezauga-rrietako bat da hizkuntza gutxituaren biziberritzearen eragile izatea.Hezkuntzak bi funtzio nagusi bete izan ditu euskararen biziberritze-an, azken berrogeita hamar urteotako ibilbidean ondo erakutsiduen gisan: batetik, funtzio kontserbatzailea, hau da, gizarte jakin ba-tek metatu duen kultur ondare hautatua belaunaldi batetik besteraigarotzen ahalegintzea; bestetik, funtzio berritzailea, hots, gizarteakdituen aldaketa beharrei eta eskaera berriei erantzuteko trebatzea.
Eskolak funtzio horiek benetan bete behar baditu, ordea, eta hiz-kuntzaren eragile birsortzaile sozial gisan eragin behar badu, ezin dubere eginkizuna hizkuntzaren irakaspen akademikora mugatu:
“In all cases (with the possible exception of academic linguists) languages
are not their own rewards. If they remain functionally locked away in the
schools, they may be learned (youngsters have an amazing ability and
capacity to learn “useless” matters which they never need again, once
their schooling is over), but they will not accomplish the wonderful go-
als of communication with neighbours far and near, improvement of com-
merce and diplomacy, attainment of social mobility, and familiarity with
the brightest stars of world literature –and much, much less yet will they
accomplish RLS –unless they are linked to “real life” stages before, du-
ring and after school. The RLS school must keep reality firmly in mind.
Schools tend to be compartmentalising institutions … it is very easy for
them to become sheltered workshops, a world apart and unto themselves.
When that happens, they effectively cease to contribute to the RLS pro-
cess” (Fishman, 2001, 471. or.)
Fishmanen hitzei jarraiki, gizartean txertatutako eskola, hezkuntza-eredu berriari begira jarritako eskola beharko dugu, eremu akademikohutsaz gain beste eragin esparru batzuk ere bere gain hartuko dituena.J.I. Etxezarretak honela adierazten du:
3333
“Eskola pertsonen gizarteratze, komunikazio, harreman eta elkarbizitzaren
gune funtsezkoenetarikoa da, ume eta gazteei dagokienean, familiek es-
katzen eta ematen zaizkien zerbitzuei dagokienean, guraso eta irakas-
leen arteko harremanei dagokienean, ikastola edo eskola eta ingurune
sozial eta instituzionalaren arteko interakzioari dagokionean gurasoen eus-
kalduntze, guraso prestakuntza eta eskola kudeatzaile formazioari da-
gokionean, herri arteko ikastola edo eskola arteko sareari dagokionean
… osagai hauek guztiak eskolaren jarduna dira, pertsonen bizitza aka-
demikora mugatzen ez direnak, alegia. Euskararen biziberritzearen ar-
datz den erabilera sustatu nahi duenak horiek guztiak kontua hartu eta
badu zer egina, alajaina” (Etxezarreta, 2008, 91. or.).
Euskararen biziberritze-prozesuan eragileizan nahi duen eskolak, beraz, ondo us-tiatu beharko ditu berezko komunikazio-testuinguru zabalak eta hezkuntza-ko-munitate osoak eskainitako aukerak. Ho-rrekin batera, harreman estuak eta era-ginkorrak izan beharko ditu inguruanduen gizartearekin, eta ikuspegi sistemi-ko zabal hori era sistematikoan eta ko-herentean bideratzeko plangintzak garatubeharko dira.
1.3.4 Euskal kulturaren biziberritzea
Hizkuntzak, ordea, ez dira pertsonen ar-tean ideiak, nahiak eta esperientziak tru-
katzeko bitarteko soilak. Horrez gain, hizkuntza da kultura batean erro-tutako produktua eta kultura horren transmisorea eta, beraz, komu-nitatearen identitatearen euskarri gertatzen da. Gizabanakook gurehizkuntzaren bidez ikusten dugu inguruko mundua; hizkuntza batenjabe izatea hizkuntza horrek bideratutako kultura barneratzea ere bada.
euskararen biziberritze-prozesuan eragile izan
nahi duen eskolak,beraz, ondo ustiatu
beharko ditu berezkokomunikazio-testuinguru
zabalak eta hezkuntza-komunitate osoak
eskainitako aukerak.Horrekin batera,
harreman estuak etaeraginkorrak izan
beharko ditu inguruanduen gizartearekin
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
34
Euskara hartzen dugu gure kultur ondarearen oinarrizko adierazle etasortzailetzat; hizkuntzaren jabe izateak euskaldun izatearen kon-tzientzia bideratzen du. Era berean, hiz-kuntzarekiko –euskararekiko- atxikimen-dua errotuko da kultur esparru guztietangaratutako jardueretan, kulturak eta hiz-kuntzak banaezineko sistema osatzenbaitute. Horrenbestez, euskararen bizi-berritzeak euskal kulturaren biziberritzea-rekin uztartuta gertatu beharko du ezin-bestean, euskal kultura euskaldunok erre-alitatea ulertzeko dugun modu gisan uler-tuta (Garagorri, 2004).
Bestalde, beste hizkuntza batzuk esku-ratzen diren heinean, kultur aniztasunareneta kulturartekotasunaren oinarriak jartzendira, eta elkarbizitzarako ezinbestekoaden elkar ulertzeari eta errespetuari bideematen zaie.
Euskal hezkuntzak, beraz, bi eginkizun horiek uztartu beharko ditu:euskara helduleku duen euskal kulturaren transmisioa eta biziberri-tzea ziurtatu beharko du lehenik, eta, horrekin batera, egungo gizarteakeskatzen dituen kultur ezagutza unibertsalen lanketa ziurtatu beharkodu, aipaturiko elkarbizitza hori erdiesteko bideak urratuz.
1.3.5. Kultur aniztasunari eta hizkuntz aniztasunari erantzutea
Lehenago aipatu dugun moduan, globalizazioaren ondorioz gero etaerrazagoa da pertsonen mugikortasuna, eta gero eta handiagoa, be-raz, kultur aniztasuna nahiz eleaniztasuna kudeatzeko beharra. Ba-tetik, euskal herritarrok atzerrian mugitzeko gaitasuna garatu beharkodugu; bestetik, gai izan beharko dugu atzerriko kulturak eta hizkun-tzak gure artean kokatzeko. Azken horri dagokionez, eta lehenago
euskal hezkuntzak,beraz, bi eginkizunhoriek uztartu beharkoditu: euskara heldulekuduen euskal kulturarentransmisioa etabiziberritzea ziurtatubeharko du lehenik, eta,horrekin batera, egungogizarteak eskatzendituen kultur ezagutzaunibertsalen lanketaziurtatu beharko du
3535
ikusi dugun moduan, jatorri anitzetakoetorkinen kopurua gora doa gure gizar-tean, eta aniztasun hori nabaria da gelabarruan ere.
Hezkuntzak, beraz, ikasle horien integra-ziorako bideak ezarri beharko ditu. Aldebatetik, ikasle horiek euskal gizarteanbizi ahal izateko behar duten hizkuntznahiz kultur gaitasuna garatzen lagundubeharko du; bestalde, eta bereziki eus-kararen nahiz euskal kulturaren sustape-nean aurrera egingo badugu, ezinbeste-koa izango zaigu ikasle horiek euskarareneta euskal kulturaren aldera lerratzea, betiere euren jatorrizko kultura eta hizkuntzabaztertu edo gutxietsi gabe.
1.4 Ondorioak:Hizkuntz Proiektuaren beharra
Orokorrean, beraz, hizkuntzaren tratae-ra dela-eta euskal eskolak bere gain di-tuen erronkak handiak dira: XXI. mende-
ko gizarte berriari erantzunez euskarari eta euskal kulturari erantzunosoa ematea, inguruko beste bi edo hiru hizkuntza indartsuen ira-kaskuntza duina ziurtatzea, eta, azkenik, jatorri ezberdineko ikasleenkultur eta hizkuntz ezaugarriei trataera egokia ematea.
Erronka horiei aurre egiteko, eskolak bere lan-esparruak eta funtzioakberrikusi eta marko berri bat eraiki beharko du. Marko horrek es-kola-bizitzako komunikazio-esparru guztiak hartu beharko ditu, baieta esparru horietako eragile guztien inplikazioa eta lankidetza bul-tzatu ere. Besteak beste, honako langai hauei erantzun beharko diemarkoak:
hezkuntzak ikaslehorien integraziorakobideak ezarri beharko
ditu. Ikasle horiekeuskal gizartean bizi
ahal izateko beharduten hizkuntz nahiz
kultur gaitasunagaratzen lagundu
beharko du etaeuskararen nahiz euskalkulturaren sustapeneanaurrera egingo badugu,
ezinbestekoa izangozaigu ikasle horiek
euskararen eta euskalkulturaren aldera
lerratzea, beti ere eurenjatorrizko kultura eta
hizkuntza baztertu edogutxietsi gabe
EG
OE
RA
RE
N D
IAG
NO
STI
KO
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
36
• Egoera soziolinguistikoa eta hizkun-tzekiko helburuak kontuan hartuz, es-kolako hizkuntza guztien plangintzaeraginkorra egin beharko da; era be-rean, haien ikaskuntza-irakaskuntzarenlanketa bateratua eta koherentea ziur-tatu beharko da. Horretarako, eskola-ren barruan hizkuntza bakoitzak izan-go duen funtzioa eta hartuko ditueneremuak definitu beharko dira; ondo-rioz, bakoitzari eskainiko zaion denboraeta irakaste-bideak zehaztu beharkodira.
• Eskolaren baitako komunikazio-egoeraaskotarikoak identifikatuz (eremu pe-dagogikoan nahiz instituzionalean),haien ezaugarriak aztertuz, eta hezkuntza komunitate osoaren par-taidetza bilatuz, estrategia zehatzak definitu beharko dira egoe-ra horiek ustiatzeko.
• Harreman estuak eta eraginkorrak garatu beharko ditu inguruanduen gizartearekin, horretarako, plangintza sistematiko eta ko-herenteak zehaztuz.
Jarraian ikusiko dugunez, Hizkuntz Proiektua izango da eskolakezinbestean beharrezkoa duen marko zabal eta alde askotariko hori.Hizkuntz Proiektuaren definizioa eta ezaugarriak deskribatu aurre-tik, ordea, Ikastolek hizkuntzekiko duten ikuspegia nahiz helburuakaipatuko ditugu; izan ere, horiek baldintzatuko dituzte HizkuntzaProiektuaren baitan landuko diren eremuak eta abian jarriko direnekimenak.
erronka horiei aurreegiteko, eskolak berelan-esparruak etafuntzioak berrikusi etamarko berri bat eraikibeharko du. Markohorrek eskola-bizitzakokomunikazio-esparruguztiak hartu beharkoditu, bai eta esparruhorietako eragileguztien inplikazioa etalankidetza bultzatu ere
3737
Aurreko atalean aipatu dugun moduan,egungo gizarteak dituen hizkuntz beharreiikastola-ereduaren berezko ezaugarrieta-tik abiatuta erantzun beharko diegu; horrenbaitan sortuko zaizkigu eginbeharrak etalan hori aurrera eramateko baldintzak.
2.1. Ikastolen izaerarenezaugarriak
Lan honek ikastolen funtsezko definizioandu bere ardatza; hau da, Ikastolek kalita-tezko hezkuntza euskalduntzat definitzendute beren burua. Definizio horrek hizkuntzen trataerari ematen dionleku nagusia ikastola-ereduaren honako ezaugarri hauetan zehaztenda, ikastolen Hizkuntz Proiektu komunaren ildoak markatuz12:
egungo gizarteak dituenhizkuntz beharreiikastola-ereduarenberezko ezaugarrietatikabiatuta erantzunbeharko diegu; horrenbaitan sortuko zaizkigueginbeharrak eta lanhori aurrera eramatekobaldintzak
12 Ikus Ikastolen irudi katalogoa: Ikastola: imajina ezazu nor garen, EHIK, 2007.
ikastolenhizkuntzekikoikuspegia etahelburuak
2
3939
13 Hizkuntz Plangintza: hezkuntza-erakundearen jarduera-eremu askotarikoetan hizkuntzabakoitzaren rola zehazten duten erabakien eta planteamenduen bilduma.
HIZ
KU
NTZ
EK
IKO
IK
US
PE
GIA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
40
• Euskalduna – euskara eta euskal kulturaren eragile. Ikasto-len mugimendua euskal hizkuntza eta kultura transmititzeko, eus-kararen erabilera eraginkorra egiteko, garatzeko eta indartzekokonpromisoarekin sortu zen; hori du ezaugarritzat, betiere bes-te kultura batzuei irekita, ukipeneko auzo-kulturei batez ere, kul-turarteko hezkuntza-planteamenduak eginez eta gauzatuz.
• Eleaniztasuna euskara ardatz dela. XXI. mendeko gizartearenhizkuntz beharrei erantzunez, honako bi helburuon lorpena bi-deratzea da ikastolaren hizkuntz plangintzaren13 xedea: batetik,euskarak bere hizkuntz esparruan behar duen garapen osoa lor-tzea eta, bestetik, pertsona euskaldunak beste hizkuntza batzukezagutzeko eta erabiltzeko gai izatea.
• Gizartean integratua. Ikastolak herri-ekimenean oinarritzen di-ren eskolak dira, eta herri-ekimenetik sortutako antolaketa eta ku-deaketa eredua daukate. Beraz, gizarte horren beharretara irekiakdaude eta, aldi berean, haren eraldatzaileak ere badira.
• Hezkuntza-komunitate osoaren partaidetza aktiboa. Ikasto-lak egina du hautabide demokratikoa. Hezkuntza-komunitatea osa-tzen duten kide guztiek (gurasoek, irakasleek, hezitzaileek, be-giraleek, bestelako langileek, ikasleek) hartu behar dute parte ha-ren gestioan, eta aktiboki lagundu haren funtzionamenduan.
• Berritzailea, I + G. Etengabe aldatzen ari den munduan modujarraian ikasteko eta berritzeko gai izango den egituraren auke-ra egiten du ikastolak; era berean, aldaketarako, berrikuntzara-ko eta etengabeko hobekuntzarako prestatutako hezkuntza-saremodura jardungo du.
14 “Ikastolak. Orain eta Gero” dokumentuan (EHIK, 2008) aholkatutako proposamena.
41
2.2. Ondorioztatzen diren hizkuntzekiko helburuak
2.2.1. Helburu orokorrak
Halako eskola-eredu batek bere jardunean hizkuntzen trataerari ema-ten dion lehentasuna ikusirik, egin beharreko lana gidatuko duten hiz-kuntzekiko helburu orokor hauek ondorioztatzen ditugu:
1. Ikastolak formazio euskalduna eman nahi die ikasleei, euska-ra ongi menderatuz, eta euskararen eta euskal kulturaren trans-misio, garapen eta indartzearekin konpromisoa hartuz. Gauzakhorrela, Ikastolak euskal hiztunak hezi nahi ditu, etengabe era-ginez euskararekiko motibazioan eta harekiko jarrera baikorrean.
2. Ikastolak, Hezkuntzaren eta Hizkuntz Proiektuaren ardatza eus-kara duela, pertsona euskaldun eleaniztunak hezi nahi ditu, bes-te hizkuntzen beharrezko ezagutza eta erabilera erdiestea bide-ratuz. Hots, bertako hizkuntza propioaz eta ukipen-hizkuntzez gain(gaztelania eta frantsesa), nazioarteko harremanetan nagusi denhizkuntza maila onean erabiltzea lortu nahi du; era berean, Es-tatuko beste hizkuntza ofizialean komunikatzeko oinarrizko mai-la garatzea du helburu14.
3. Halaber, Ikastolak euskaraz gauzatu nahi du bere hezkuntza-komunitatearen barne-bizitza; euskararen eta euskal kultura-ren transmisioa, garapena eta zabalkundea ziurtatu nahi ditu motaguztietako harremanetan eta horretarako sortutako bitartekoetan.
4. Euskararen biziberritzea indartzeari dagokionez, Ikastolak eus-kararen normalizazio-prozesuan eragile izan nahi du txertatutadagoen komunitatean. Hartara, bestelako gizarte eragileekin zeinaskotariko instituzioekin lankidetzan jarduteko borondatea du.
41
2.2.2. Hizkuntzekiko erreferentziazko lorpen-mailak15
Ikastolan hezitako “euskaldun eleaniztunek” haien heziketa-proze-suaren bukaeran hizkuntzak maila jakin batean menperatzea lortu nahida. Derrigorrezko Oinarrizko Hezkuntzaren bukaeran, legez hezkuntza-sistemak ezartzen dituen mailez gain, Derrigorrezko eskolaldirako eus-kal curriculumean (2006) finkatu dira hizkuntzekiko lortu beharrekokonpetentzia-mailak, betiere Europako Erreferentzia Markoak (Eu-ropako Kontseilua, 2005) proposatzen duen mailaketa aintzat har-tuz:
3. irudia. Hizkuntzen lorpen-mailak
• Euskara zein beste hizkuntza ofizialerako (gaztelania/frantsesa)erabiltzaile independentearen B2 maila lortzea da helburu; honeladeskribatzen du Europako Erreferentzia Markoak (op.cit.):
“Gai da gai zehatzei nahiz abstraktuei buruz diharduten testu kon-
plexuetako ideia nagusiak ulertzeko, baita testu teknikoenak ere, be-
tiere bere espezialitatearen arlokoak badira. Jatorrizko hiztunekin min-
tza daiteke, jariotasunez eta naturaltasunez, halako eran non ez so-
laskide batek ez besteak ez duten ahaleginik egin behar elkar ulertzeko.
Testu argiak eta xeheak sor ditzake gai askori buruz, eta gai da, oro-
bat, gai orokorrei buruzko ikuspegi jakin bat aldezteko, aukera ba-
koitzaren aldeko eta kontrako argudioak emanez”.
42
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZE
KIK
O I
KU
SP
EG
IA
A B COinarrizko erabiltzailea Erabiltzaile independientea Erabiltzaile gaitua
A1 A2 B1 B2 C1 C2Hasierakoa Tartekoa Atalasea Aurreratua Gaitasun opera- menderatze-
tibo eraginkorra -maila
15 “Ikastolak. Orain eta Gero”dokumentuan (EHIK, 2008) aholkatutako proposamena.
• Ingeleserako, nazioarteko “lingua fran-ca” izaerari erantzunez, erabiltzaile in-dependentearen B1 maila lortu nahi da:
“Gai da argi eta hizkuntza estandarreanidatzitako testuen puntu nagusiak ulertzeko,gai ezagunei buruzkoak badira, lanaren es-parruan, ikasketen esparruan eta aisialdian.Badaki hizkuntza hori erabiltzen den lurral-deetan bidaiatzean sor daitezkeen egoeragehienetan moldatzen. Gai ezagun edo in-teres pertsonalekoei buruzko testu soilak etakoherenteak osa ditzake. Esperientzien, ger-taeren, nahien eta asmoen berri emateko gaida, eta gai da, orobat, bere iritziak labur-la-bur arrazoitzeko edo bere asmoak azaltze-ko”.
• Mugaz bestaldeko euskal komunitate-an, beste hizkuntzarako (frantsesa/gaztelania) oinarrizko erabil-tzailearen A2 maila lortu nahi da:
“Bereziki esanguratsuak dituen esperientzia-esparruekin loturikoesaldiak eta esapideak, eguneroko bizitzakoak, ulertzeko gai da (bereburuari eta familiari buruzko oinarrizko informazioa, erosketei, interesekolekuei, lanbideei eta abarri buruzko informazioa). Badaki ataza soilaketa arruntak egiteko orduan komunikatzen, baldin eta ezagunak edoohikoak dituen gaiei buruzko informazio-truke erraza eta zuzena ba-karrik eskatzen badute. Badaki bere iraganaz eta inguruneaz deskri-bapen errazak egiten, baita bere berehalako beharrei buruzko des-kribapenak egiten ere”.
Eta horri gehitu behar zaio zenbait ikastolaren praktikek erakutsi di-gutena Derrigorrezko Hezkuntzaren ondorengo mailei begira. DBHOeta Lanbide Heziketako hizkuntz helburuak zehaztuta dituzte mailahorietan ari diren hainbat ikastolak; hain zuzen, Europako Markoa-ren C1 mailaren pareko gaitasuna eskuratua izatea euskaraz zein gaz-telania/frantsesez, eta B2 mailaren pareko gaitasuna hirugarren hiz-kuntzan.
4343
derrigorrezkoOinarrizkoHezkuntzarenbukaeran, legezhezkuntza-sistemakezartzen dituen mailezgain, Derrigorrezkoeskolaldirako euskalcurriculumean (2006)finkatu dirahizkuntzekiko lortubeharreko konpetentzia-mailak, beti ereEuropako ErreferentziaMarkoak (EuropakoKontseilua, 2005)proposatzen duenmailaketa aintzathartuz
3 HizkuntzProiektua:definizioa etaezaugarriak
45
3.1. Hizkuntz Proiektuaren definizioa
Aipaturiko helburu horiei erantzuteko, hizkuntzekiko lan-tresna in-tegrala behar da, Ikastolaren komunikazio-testuinguru osoan (ikas-kuntza-irakaskuntzan, eskola-komunitatearen harremanetan, etaIkastola txertatuta dagoen gizarte hurbilekiko harremanetan) eragingoduena. Lan-tresna horren funtzioak hauek dira: a) ikastolako eremupedagogikoetan zein instituzionaletan gertatzen diren askotariko hiz-kuntz ekintzak aztertzea, eta b) sumatutako beharrei zentzuz eran-tzun ahal izateko, era sistematikoan eta bateratuan bideratzea hez-kuntza-komunitate osoaren elkarlana, irizpide komunetan oinarritu-ta. Horretarako sortu da Ikastolaren Hizkuntz Proiektua, ikastolan lan-tzen diren hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzari eta erabilerari da-gozkien alderdiak biltzen dituen eta haien trataerari koherentzia ema-ten dion egitasmoa.
45
Ikastolako komunikazio-eremu bakoitzak berezko ezaugarri sozio-linguistikoak ditu; ezaugarri horiei erantzunez, berariazko hizkuntz era-bilerak sortzen dira eremu bakoitzean, oso ezaugarri diferenteak di-tuztenak; hala nola, ikaskuntza-irakaskuntza prozesuko joan-etorriak
(idatzizkoak zein ahozkoak), gelaz kan-poko harreman informalak, ikastolakogobernu- eta funtzionamendu-organoenlan-egoerak, herri-erakundeekiko harre-man administratiboak, eta abar.
Askotariko hizkuntz erabilera horiek erre-pertorio linguistiko zabal eta desberdinbaten erabilera sortu eta eskatu ohi dute.Hizkuntza menderatzea, hain zuzen ere,pertsona batek bizi duen egoera horietakobakoitzean era eraginkorrean jardun ahalizateko hizkuntz errepertorio horren jabeizatea da.
Horrenbestez, asmoa da hezkuntza-ko-munitateko partaideen hizkuntz erreper-torioaren kantitatean eta dibertsitateaneragitea; horrela, hizkuntza jakin bateanaritzeko aukera gero eta egoera gehia-
gotan izanik, komunikatzeko konpetentzia garatuko dute; kalitateanere eragingo dute, egoera horietako bakoitzean hizkuntza egokita-sunez, koherentziaz eta zuzentasunez erabiltzeko gai izan daitezen,gero eta modu eraginkorragoan.
Hizkuntza bat erabiltzeko motibazioa berez handituko da, hizkuntzarenbaliagarritasuna bermatzerakoan eta hura erabiltzerakoan erosota-suna garatzen den neurrian. Hala eta guztiz ere, hizkuntza gutxituenkasuan (euskararen kasuan, hain zuzen ere) hizkuntza hori erabiltzeakhautu kontzientea egitea eskatzen duenez, beharrezkoa izango damotibazioan berariaz eragitea; ondorioz, kontuan hartu beharreko es-parrua da gure Hizkuntz Proiektuan.
ikastolaren Hizkuntz
Proiektua, ikastolan
lantzen diren
hizkuntzen ikaskuntza-
irakaskuntza eta
erabilerari dagozkien
alderdiak bildu eta
haien trataerari
koherentzia ematen
dion markoa da
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
46
Izan ere, hizkuntzaren garapena aipatutako elementu horietan oina-rri harturik gertatzen da; ondoko grafikoan ikus daiteke irudikatuta(John H.A.L. de Jong, 2004; egokitua):
4. irudia. Hizkuntz garapenaren osagaiak
Pertsonek hizkuntz errepertorio ahalik eta osatuena gara dezaten, gi-zarte-testuinguru jakin horietako bakoitzean komunikatzeko aukerakizan beharko dituzte ezinbestean; hori bermatzea izango da (esko-lari dagokion neurrian), esan bezala, Hizkuntz Proiektuaren funtzionagusi bat. Horrekin batera, komunikazio-egoera horietan sortuta-ko hizkuntz erabilera hobetzen eta garatzen joan dadin, bakoitzeanberariaz eragin beharko da plangintza zehatz eta fokalizatu baten bi-tartez. Beraz, plangintza horren osagaiak izango dira, besteak bes-te, hizkuntz ekintza horien ezaugarrien azterketa eta deskripzioa, ho-rien hobekuntzan eragiteko berariazko lan-metodologia, bakoitzeandiharduten eragileen perfila eta prestakuntza ildoak; eta HizkuntzProiektuaren muina osatuko dute.
Horrenbestean, marko integrala da Hizkuntz Proiektua; ikastolarenbarruan hizkuntzekin zerikusia duten esparru guztiak biltzen ditu, eta
HIZKUNTZAREN GARAPENA
4747
KALITATEA
ikastolak inguruarekin dituen harremanetan sor daitezkeen esparrueiere erantzuten die. Hortaz, bete-betean hartzen du bere baitan Ikas-
tetxearen Hizkuntza Normalizazio Plana,eta hizkuntza gutxituaren sustapena da ze-regin nagusietako bat; baina hori baino ha-rago doa Hizkuntz Proiektua, ikastolanlantzen diren hizkuntza guztien trataera ba-teratua ere hartuko baitu bere gain. Hala,euskara ardatz duen eleaniztasunaren ga-rapena era egokian bidera dadin ziurta-tzeko, besteak beste, hauek izango diralangai nagusiak: hizkuntz plangintza era-gingarria finkatzea ikastolan, hizkuntzabakoitzaren funtzioak eta espazioa ze-haztuz; hizkuntzen ikaskuntza-irakaskun-tzan erabilitako ikuspegi eta metodologiakbateratzea eta hizkuntzen erabilera ins-
trumentalaren eraginkortasuna curriculum osoan bermatzea.
Integrala izatearekin batera, ikastolarentzat proiektu estrategikoa da,dudarik gabe, Hizkuntz Proiektua: ikastolako eremu guztietan eragi-ten du eta komunitate osoaren ardura eta parte-hartzea eskatzen du.
Hala izanik, ikastolako eragile guztiekinpartekatu eta adostu ondoren, ikastolarengobernu-organoek onartu eta bultzatu be-harreko dokumentua da, eta zuzendaritza-ren ezinbesteko inplikazioa eskatzen du.
3.2. Hizkuntz Proiektuaren hel-dulekuak: hizkuntzekiko esku-hartze eremuak
Aurreko arrazoiketari jarraituz, HizkuntzProiektuaren markoa ezingo litzateke hiz-kuntz erabiltzaileen edo subjektuen baitan
ikastolarentzatproiektu estrategikoa
da, dudarik gabe,Hizkuntz Proiektua:
ikastolako eremuguztietan eragiten du
eta komunitate osoarenardura eta parte-
hartzea eskatzen du
Hizkuntz Proiektuarenmarkoa eskolako
komunikazio-eremuenbaitan garatu beharko
da; izan ere, eremuhorietako bakoitzak
berezko ezaugarrisoziolinguistikoak ditueta, horiei erantzunez,
berariazko hizkuntzerabilerak sortzen dira
bakoitzean
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
48
antolatu, ikastetxeko hizkuntzen normalizazio planetan hainbatetangertatu ohi den bezala; eskolako komunikazio-eremuen baitan ga-ratu beharko da; izan ere, eremu horietako bakoitzak berezko ezau-garri soziolinguistikoak ditu eta, horiei erantzunez, berariazko hizkuntzerabilerak sortzen dira bakoitzean. Horrenbestez, ezinbestekoa zai-gu ikastolako komunikazio-testuingurua zehatz-mehatz aztertzea etahizkuntzen garapenean eragiten duten eremu guztiak, hots, hizkun-tzekiko esku-hartze eremuak identifikatzea. Identifikazio horrek au-kera emango digu hizkuntzen trataera ikuspegi sistemiko batez bi-deratu ahal izateko, eta esparru eta eragile askotarikoen arteko el-karreragina eta koherentzia ziurtatzeko.
Honako hau litzateke ikastolaren hizkuntzekiko esku-hartze eremuensailkapen nagusia, ondoren zehazki deskribatuko dena.
5. irudia. Hizkuntzekiko esku-hartze eremuak
Ikastola bere osotasunean hartuz, bi esku-hartze eremu nagusi be-reiz daitezke:
4949
GELA BARRUKOA
KANPO-HARREMANAKHIZKU
NTZE
KIKO
ESKU
-HART
ZE E
REMU
AK
EREM
U I
NST
ITU
ZIO
NA
LAER
EMU
PED
AG
OG
IKO
A
GELA BARRUKOA
GELAZ KANPOKOA
IKASTETXEA
FAMILIA
KUDEAKETAPEDAGOGIKOA
INTERAKZIODIDAKTIKOA
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
50
• Eremu pedagogikoa: atal honen barruan, hizkuntzaren gara-penean eragina duten irakaskuntza eta ikaskuntza prozesu guz-tiak biltzen dira eta, horietaz gain, xede pedagogikoak dituzteneskolaz kanpoko jarduerak ere jasotzen dira.
• Eremu instituzionala: atal honen barruan aurkezten diren alderdiakikastolaren eraketarekin eta gizarte-harremanekin lotuta daude,eta ikastolan nahiz ikastolatik kanpo hizkuntza gutxituaren era-bilera sustatzeko eta babesteko helburua dute nagusiki.
3.2.1. Eremu pedagogikoa
Halaber, eremu pedagogikoa bi azpi-eremutan bana daiteke: gela ba-rrukoa eta gelaz kanpokoa.
Gela barruko eremuak irakaskuntza-ikaskuntza prozesuak jasotzenditu eta bi azpi-eremu biltzen ditu bere baitan. Alde batetik, kudea-keta pedagogikoaren atala, hizkuntzen curriculum bateratua helbu-ru duten erabakiak eta gainerako arloetako hizkuntza beharrei eran-tzuten diotenak biltzen dituena.
Beste aldetik, arlo guztiak besarkatzen dituen interakzio didaktiko-aren esparruari ere begiratuko dio eremu honek; gela barruko ha-rreman-sareen hizkuntzaren kalitatea bermatzea eta ikaskuntza-ira-kaskuntza prozesuan bideratutako komunikazioa ahalik eta abera-tsena eta eraginkorrena egitea du helburu esparru horrek.
Horrekin batera, lan-ildo horiek aurrera eramateko irakasleen beha-rrezko prestakuntza eta baliabideak jasotzen dira hemen; hala nola,hizkuntzaren hobekuntza, metodologia eta didaktika, eta hizkuntzekikojarrerak.
Gelaz kanpoko eremuak irakasle, hezitzaile nahiz begiraleekin bi-deratzen den gelaz kanpoko jarduna du helduleku. Ikastolaren ego-era soziolinguistikoa kontuan hartuz eta hizkuntza bakoitzean eza-rritako azken helburuen arabera beste hizkuntza batzuk erabil ba-
51
daitezke ere, eremu hori hizkuntza gutxituaren, euskararen, susta-penera begira legoke bereziki.
Eremu horretan ikaslearen bizitzaren esparru ez-formaletan eragin nahida, eta bitartekoak jarri nahi dira esparru horietan ohiko komunika-zio-hizkuntza euskara -kalitatezko euskara- izan dadin. Hortaz, ge-laz kanpoko egoeretan bideratutako komunikazioaren kalitatea az-tertuko da, hura aberasteko metodologia eta estrategiak landuko dira,eta horiek aurrera eramateko beharrezko hezitzaileen prestakuntzazein baliabideak zehaztuko dira.
3.2.2. Eremu instituzionala
Eremu instituzionala ikastolako hizkuntz politikari dagokiona da. Biazpi-eremu biltzen ditu honek ere: eraketa eta barne-komunika-zioa eta kanpo-harremanak.
Eraketa eta barne-komunikazioaren atalean, ikastolaren testuin-gurua ahalik eta euskaldunena egiteko beharrezkoa den hizkuntz ku-deaketari dagozkion erabaki nagusiak biltzen dira. Hartara, hizkuntzpaisaia zaintzeko irizpideak ezarri eta haien jarraipena ziurtatzeaz gain,estrategiak zehaztuko dira eremu horri dagokion hezkuntza-komu-nitatearen harreman-sareetan euskararen erabilera eragozten dutenetenak identifikatzeko eta gainditzeko. Harreman-sare horiek bitanbanatu dira, ikastetxea eta familia, bakoitzean berariaz eragin ahal iza-teko.
Kanpo-harremanen atalean jasotzen dira ikastolak euskara susta-tzeko inguruko gizartearekin elkarlanean sortu beharreko loturak etabultzatu beharreko konpromisoak.
Honako taula honetan egin da aipaturiko eremuen zehaztapena:
51
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
52
(jola
sald
iak,
kiro
l eki
ntza
k,
jant
okia
, gar
raio
a, ir
teer
ak
eta
abar
)
(bes
te ik
aste
txea
k, g
izar
te-e
lkar
teak
, uda
-la
k et
a he
rri-e
raku
ndea
k, h
orni
tzai
leak
)
1 H
IZK
UN
TZ
AR
LO
KO
C
UR
RIC
UL
UM
B
AT
ER
AT
UA
o H
izku
ntza
arlo
aren
kud
eake
ta
o H
elbu
ru, e
duki
eta
eba
luaz
io
irizp
idea
k
2 B
ES
TE
AR
LO
ETA
KO
C
UR
RIC
UL
UM
AK
o H
elbu
ruak
, edu
kiak
eta
eb
alua
zio-
irizp
idea
k (h
izku
ntze
n tr
atae
ra in
stru
men
tala
).
3. P
RO
IEK
TU
O
SA
GA
RR
IAK
o Z
ehar
-lerr
oen
hizk
untz
trat
aera
o E
uska
ra e
ta e
uska
l kul
tura
su
stat
zeko
eki
ntza
k
1. H
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
o A
rlo b
akoi
tzek
o ha
rrem
an-
hizk
untz
a
o Ir
akas
lear
en h
izku
ntz
ered
ua e
ta
hizk
untz
arek
iko
jarr
era
o Ik
asle
en a
rtek
o hi
zkun
tz
erab
ilera
2. M
ETO
DO
LO
GIA
ETA
D
IDA
KT
IKA
o K
omun
ikaz
io-e
goer
a es
angu
rats
uak
o Ta
ldek
atze
mot
ak e
ta ir
izpi
deak
1. H
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
o H
ezitz
aile
en h
izku
ntz
erab
ilera
o H
ezitz
aile
-ikas
le a
rtek
o hi
zkun
tz e
rabi
lera
o Ik
asle
en a
rtek
o hi
zkun
tz
erab
ilera
2. M
ETO
DO
LO
GIA
ETA
D
IDA
KT
IKA
o K
omun
ikaz
io-e
goer
a us
tiatz
eko
estr
ateg
iak
3. H
EZ
ITZ
AIL
EE
N
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o Ja
rdue
rare
n m
etod
olog
ia
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
4. B
AL
IAB
IDE
AK
o G
une
eta
zerb
itzue
tako
ba
liabi
deen
hiz
kunt
z tr
atae
ra
1.H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o G
ober
nu, a
dmin
istr
azio
et
a fu
ntzi
onam
endu
-or
gano
en h
izku
ntz
erab
ilera
eta
trat
aera
o La
ngile
en h
izku
ntz
prof
ila
o H
izku
ntze
n tr
atae
rari
buru
zko
erab
akia
k bi
ltzen
ditu
zten
do
kum
entu
ak
2. L
AN
GIL
EE
NP
RE
STA
KU
NT
ZA
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
3. B
AL
IAB
IDE
AK
o E
kono
mia
- et
a ad
min
istr
azio
-do
kum
enta
zioa
ren
hizk
untz
trat
aera
o IK
T e
uska
rrie
n hi
zkun
tz
trat
aera
.
o Ik
asto
lako
esp
azio
en
hizk
untz
trat
aera
1. H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o F
amili
en h
izku
ntz
tipol
ogia
o F
amili
a ba
rruk
o hi
zkun
tz
erab
ilera
o Ik
asto
len
eta
gura
soen
ar
teko
har
rem
anak
2. G
UR
AS
OE
N
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
3. B
AL
IAB
IDE
AK
o K
omun
ikaz
ioba
liabi
deak
: ald
izka
riak
eta
abar
1. H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o H
arre
man
etar
ako
hizk
untz
iriz
pide
ak.
2. E
RA
BIL
ER
A E
RE
-M
UE
N S
US
TAP
EN
A
o H
arre
man
-sar
eak
inda
rtze
a
o E
uska
l kul
tur
ekin
tzak
bu
ltzat
zea
o E
uska
razk
o ek
intz
ak
bultz
atze
a.
4. IR
AK
AS
LE
EN
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o A
rloko
met
odol
ogia
eta
did
aktik
a
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
5. B
AL
IAB
IDE
AK
o A
rlo b
akoi
tzek
o ik
asm
ater
iala
k
o E
spaz
ioen
ban
aket
a et
a h
izku
ntz
trat
aera
o In
form
azio
itur
rien
eta
best
elak
o ba
liabi
deen
hiz
kunt
za
HIZ
KU
NT
ZE
KIK
O E
SK
U-H
AR
TZ
E E
RE
MU
AK
HE
ZK
UN
TZ
A-P
RO
IEK
TU
A
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
eta
Hiz
kunt
z P
lang
intz
a
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
AE
RE
MU
INS
TIT
UZ
ION
ALA
GE
LA
BA
RR
UK
OA
GE
LA
Z K
AN
PO
KO
AE
RA
KE
TA E
TA B
AR
NE
-KO
MU
NIK
AZ
IOA
KA
NP
O-H
AR
RE
MA
NA
K
KU
DE
AK
ETA
PE
DA
GO
GIK
OA
INT
ER
AK
ZIO
DID
AK
TIK
OA
IKA
ST
ET
XE
AFA
MIL
IA
Aipatu berri ditugun eremu eta azpi-ere-mu horietan guztietan esku hartzeko be-harra legoke; izan ere, lagungarriak diraikasleentzat, eguneroko bizitzan hiz-kuntza(k) tresna baliogarritzat erabiltzekobehar duten komunikazio-konpetentziagaratzeko.
Hizkuntza gutxituan ardaztutako esko-larentzat funtsezkoak dira curriculuma-ren kanpoko esparruak eta esparru ins-tituzionalak, esparru horiek eragin zu-zena baitute hizkuntza gutxituaren era-bilera bermatzeko gizarte-espazioak(gelaz kanpo) sortzerakoan eta susta-tzerakoan.
Curriculumaren esparruari dagokionez,hizkuntza gutxituan irakasten duten es-kolek irakaskuntza-metodologia oro-korren hautua egiterakoan, ikaskuntza-irakaskuntza prozesuak eskainitako ko-munikazio-testuingurua hobekien us-tiatuko duten metodologiak lehenetsibeharko lituzkete.
Horrez gain, beharrezkoa izango dakomunikazioaren eta hizkuntzaren era-bilera (ikasgelan eta eskola-giroan, oro-korrean) sustatzen duten hizkuntza ira-kasteko metodologiak erabiltzea; izanere, gehienetan gizarte-inguruneak ez dueskaintzen ikasleek hizkuntz garape-nerako behar dituzten komunikazio-jardueren aukera nahikoa.
hizkuntza gutxituanardaztutakoeskolarentzatfuntsezkoak diracurriculumaren kanpokoesparruak eta esparruinstituzionalak, esparruhoriek eragin zuzenabaitute hizkuntzagutxituaren erabilerabermatzeko gizarte-espazioak (gelaz kanpo)sortzerakoan etasustatzerakoan
curriculumarenesparruari dagokionez,hizkuntza gutxituanirakasten duten eskolekirakaskuntza-metodologiaorokorren hautuaegiterakoan, ikaskuntza-irakaskuntza prozesuakeskainitako komunikazio-testuingurua hobekienustiatuko dutenmetodologiak lehenetsibeharko lituzkete
�
5353
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
54
Hizkuntzekiko esku-hartze eremuen deskripzio horrek aukera ema-ten digu ikastolen sareak urteen poderioz diseinatutako eta abian ja-rritako proiektu bakoitza dagokion esku-hartze eremuan kokatzeko.Halaber, aukera ematen du Hizkuntz Proiektuaren garapeneanegoe ra linguistikoaren diagnosi osoa, hizkuntz plangintza orekatua,koordinatua eta koherentea egiteko; bai eta plangintza horren era-ginaren jarraipena egiteko eta eragina ebaluatzeko ere. Sailkapen ho-rri jarraituz diseinatuko eta garatuko dute bai ikastola taldeak bai ikas-tola bakoitzak bere egoeraren diagnosia eta horretatik ondoriozta-tzen den lan-plangintza.
3.3. Hizkuntz Proiektuaren ezaugarriak
Halako marko integral batek eskatzen dituen baldintzak bete dai-tezen, ezaugarri hauek bete beharko ditu Hizkuntz Proiektuak:
• Koherentzia. Ikastola bakoitzak bere Hezkuntza Proiektuan de-finitutako izaera eta helburuekiko koherentzia izango du. HezkuntzaProiektuak ikastolaren hezkuntzarekiko eta hizkuntzekiko xedeaeta ikuspegia jasotzen dituenez gero, Hizkuntz Proiektuan har-tuko diren erabaki guztiak baldintzatzen ditu. Hezkuntza Proiek-tua izango da, beraz, edozein Hizkuntz Proiekturen iturburu.
• Egokitasuna. Norberaren testuinguru sozio-ekonomiko-linguistiko eta kulturalari egokituriko hizkuntz heziketaren ibilbi-dea garatuko du ikastola bakoitzaren Hizkuntz Proiektuak.
• Legezkotasuna. Ikastola kokaturik dagoen lurralde administra-tiboari (EAE, Nafarroa eta Iparraldea) dagokion Hezkuntza Sistemakzehazten duen hizkuntzekiko lege-markoa aintzat hartuko du Hiz-kuntz Proiektuak, betiere ikastolaren Hezkuntza Proiektuaren ko-herentzia zainduz.
• Integrala eta parte-hartzailea. Hizkuntz Proiektuak eragina duikastola osatzen duen hezkuntza-komunitate osoan; komunita-te hori osatzen dutenen partaidetzaren eta inplikazioaren arabe-
ra gauzatuko dira bertan formulatutako irizpideak. Bertan jaso-tako erabakiek hezkuntza-komunitateko kide guztiak konpro-metituko dituzte. Gainera, hizkuntz eragile dinamikoak izan be-har dute ikastolako bizitzan Hizkuntz Proiektuan jasotzen direnprintzipioek eta horietatik eratorritako ekimenek.
3.4. Hizkuntz Proiektuaren kokapena
Ikastolaren ezaugarri bereizgarriak adostu eta Ikastolaren HezkuntzaProiektuan (IHP) finkatzen dira honako asmo honekin: norberarenerrealitatearI eta kokaturik dagoen testuinguru sozio-ekonomiko-linguistikoari eta kulturalari egokituriko heziketa-jarduera modu ko-herentean islatzea. Horrez gain, bertan jasoko dira hezkuntza-ko-munitateko partaide guztiek bere egindako ezaugarriak, heziketarenhelburu komunak, oinarri pedagogikoak, antolaketa-egituraren ardatznagusiak, eta abar.
Hizkuntz Proiektuaren zeregina izango da,hain zuzen ere, Ikastolaren HezkuntzaProiektuan hizkuntzen trataerari buruz fin-katzen diren printzipioak garatzea; horre-tarako, ikastolan lantzen diren hizkuntzenikaskuntza-irakaskuntzari eta erabileraridagozkien alderdiak bilduko dira eta haientrataerari koherentzia emango zaio.
Halaber, Hizkuntz Proiektuan bildutako era-bakiek eragin zuzena izango dute ikastolakoCurriculum Proiektuan, bertan jasotzenbaitira ikaskuntza-irakaskuntza bideratze-ko irizpideak. Izan ere, hizkuntzei buruzko alderdiek garrantzi handiadute Curriculum Proiektuan, batetik hizkuntzak eduki garrantzitsua di-relako, eta bestetik, are gehiago, hizkuntza ikaskuntza-irakaskuntzaororen tresna nagusia delako.
Hizkuntz Proiektuarenzeregina izango da,hain zuzen ere,Ikastolaren HezkuntzaProiektuan hizkuntzentrataerari buruzfinkatzen direnprintzipioak garatzea
5555
Aipaturiko hiru proiektu nagusiok, hortaz, etengabeko elkarreragineanarituko dira, bata bestea elikatzen, grafiko honetan irudikatzen denmoduan:
6. irudia. Hizkuntz Proiektuaren kokapena
Horrekin batera, Hizkuntz Proiektuak ikastolako eraketa eta kudea-keta mailako beste hainbat dokumentutan ere eragingo du, haietangauzatuko baitira Hizkuntz Proiektuan zehaztutako hizkuntzen tra-taerarekiko ildoak. Dokumentu horien artean daude: ikastolaren bar-ne-araudia, urteko plangintza, aurrekontuen proiektua, ikastolaren ku-deaketa-memoria eta abar.
3.5. Ikastola bakoitzaren Hizkuntz Proiektua: edukiak
Ikastola bakoitzaren Hizkuntz Proiektuak beheko zerrendan aipatzendiren zortzi atalak bilduko ditu bere baitan16. Atal bakoitza osatzekogaraian, erreferentzia-marko honetan aipatzen direnak aztertu eta ikas-tolak bere egiten dituen horiek hautatu beharko dira.
• Hizkuntz Proiektuaren definizioa eta ezaugarriak
• Hizkuntzekiko ikuspegia eta helburuak
• Hizkuntz Proiektuaren oinarri teorikoak
16 Aipatzen den zerrendak ez du ikastolaren Hizkuntz Proiektuaren aurkibidea izan be-harrik. Ikastola bakoitzak erabaki beharko du atal horiek nola antolatzen dituen.
DE
FIN
IZIO
A E
TA E
ZA
UG
AR
RIA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
56
• Hizkuntz plangintza
• Prestakuntzarako irizpideak
• Hizkuntz Proiektua kudeatzeko ibilbidea
• Hizkuntz Proiektua kudeatzeko egitura eta zereginak
• Diagnosia eta plan estrategikoa
Dokumentu dinamikoa eta bizia izan nahidu Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak; ho-rretarako, hastapeneko bertsio batetikabiatuta, ondorengo ikasturteetan egingodiren urteko plangintzen ebaluazioen os-tean, urtero hainbat zehaztapen, zuzen-keta eta egokitzapen jasoko ditu; horre-la gertatuko da ezarritako helburuetarahurbiltzeko ikastolak aurrerapausoak egi-ten dituen heinean. Egokitzapen horieta-ko batzuk zuzenean Hizkuntz Proiektuantxertatzekoak izango badira ere, beste ba-tzuk curriculum proiektuan, unitate di-daktikoetan eta antzerakoetan jaso be-harko dira.
Atal honetan deskribatu dugun HizkuntzProiektua, noski, oinarri teoriko jakin ba-tzuen gainean eraikita dago; horiexekazaltzea izango da hurrengo atalaren hel-burua.
dokumentu dinamikoaeta bizia izan nahi duIkastolaren HizkuntzProiektuak; horretarakourtero hainbatzehaztapen, zuzenketaeta egokitzapen jasokoditu; horrela gertatukoda ezarritakohelburuetarahurbiltzeko ikastolakaurrerapausoak egitendituen heinean
5757
4 ikastolenHizkuntzProiektuarenoinarriteorikoak 59
Ikastola bakoitzak Hezkuntza Proiektuan definituta dituen hezkun-tza eta hizkuntzari buruzko oinarrizko printzipioen eta irizpideen ara-bera jokatu beharko du, bere Hizkuntz Proiektua garatuko duten era-bakiak hartzeko eta plangintzak zehazteko orduan. Oinarri horiek abia-burua izango dute Ikastolen kolektiboak bere hezkuntza- eta eraketa-ereduan eta bere curriculum-proposamenetan bildutakoetan. Atalhauetan jasotzen da oinarri teoriko horien sintesia.
4.1. Ikastolen hezkuntza-ereduaren printzipioak
“Ikastolak. Orain eta gero” (EHIK, 2008) dokumentuari jarraituz, zu-tabe hauetan sostengatzen da Ikastolen oinarrizko curriculum komuna:
59
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
60
• Hezkuntza, giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen sus-tatzaile
Ikastolek bat egiten dute Giza Eskubideen Aldarrikapen Uniber-tsaleko (1948) 26. artikuluarekin, non pertsona orok oinarrizko ikas-ketak dohain egiteko duen hezkuntza-eskubidea aldarrikatzen den;bat egiten du hezkuntzaren giza nortasuna guztiz garatzeko eta gizaeskubideen eta oinarrizko askatasunen errespetua indartzeko hez-kuntza xedearekin; eta bat egiten du, era berean, seme-alabeiemango zaien hezkuntza mota aukeratzeko gurasoek duten le-hentasunezko eskubidearekin.
• Guztiontzako eskola barne-hartzailea
Ikastolek, egungo eta are gehiago etorkizuneko euskal gizartea kul-tur askotarikoa izango dela aurreikusiz, guztiontzako eskola bar-ne-hartzailearen alde egiten dute, Euskal Herriko pentsaera eta jo-kaera sozial, politiko, eta erlijioso ezberdinak integratuz eta ore-katuz. Hau da, helburu dute maila sozial eta ekonomiko guztieta-ko pertsonei irekia izatea, aukera berdintasuna bermatzea, eta bereikasleek Europan txertatuta eta munduarekin lotuta dagoen eus-kal gizarte kohesionatu batean bizitzen ikastea.
• Pertsonaren eta gizartearen eredua
Hezkuntza-prozesuaren xedea da gizabanako, gizartekide eta iza-di-kide gisa banaezinak diren pertsonaren dimentsioen ahalik etagarapen-maila handiena eta orekatuena erdiestea. Ikuspegi horretanoinarrituz, hezkuntzaren xedeen nahiz bizitzaren arrakastarenlorpena ezagutzeko parametroak honakoak lirateke: batetik, per-tsonak gizabanako gisa lortu dituen gaitasunen garapen-maila; bi-garrenik, gizartearen bizikidetza-baldintzak eta gizartearen gara-pen-maila hobetzeko egindako ekarpenak; eta azkenik, izadia zain-tzearen eta iraunkortasun jasangarriaren alde egindako ekarpenak.
Bizitza osorako hezkuntzaren ikuspegi integral hori erdiesteko as-moz, Ikastolen Hezkuntza Proiektua Europako parlamentuak go-mendatzen dituen oinarrizko konpetentziak lortzera bideratuko da.
61
Bestela esanda, pertsona guztiek beharko dituzten oinarrizko kon-petentziak garatzea izango da helburua, beren asebetetze eta ga-rapen pertsonalerako, herritar aktiboak izateko, gizarteratutaegoteko eta enplegurako.
Horretarako, ikastolek derrigorrezko eskolaldirako euskal curri-culumean proposatzen diren hezkuntza-konpetentzia orokorrak sus-tatuko dituzte; hori dela eta, hezkuntza-konpetentzia orokor ho-riek ikas-arloetan eta oro har bizitzako egoera guztietan uztartu-ko dituzte.
Ikastola bakoitzak, beraz, oinarrizko heziketa eta bizitza osorakoprestakuntzaren oinarriak finkatuko ditu. Hori lortzeko, pertsona-ren garapen osoa besarkatuko du, beste prestakuntza-maila ba-tzuetarako eta lan-mundurako sarbideak prestatuko ditu, ikasleaeragile ekintzaile, profesional, ekonomiko eta sozialak izateko pres-tatuko du, baita bere bizitza zentzuz bideratzeko eta bere etorki-zuna arduraz hautatzeko ere.
• Euskal eskola
Komunitate eta herri guztien eginkizuna eta eskubidea da bere kul-turaren dimentsio guztiak babestea, bizitzea, berregitea, garatzea,eta kultura horretako kideei transmititzea familiaren, eskolaren etagainerako komunikazio-moduen bidez. Ikastolen mugimenduarensorrera eta ezaugarriak, euskara eta euskal kultura transmititzeko,garatzeko eta bultzatzeko konpromisoan oinarritzen dira, betiere hur-bileko eta urruneko kulturetara ateak irekiz.
Ikastola bakoitzak euskararen eta euskal kulturaren inguruan ba-tzen den identitate euskalduna proposatzen du, eta hizkuntzen etakulturen arteko planteamendu integratzailea sustatzen du, hiz-kuntzen eta kulturen arteko konpetentziak osagarritzat hartuz.
Printzipio orokor horiek gauzatzerakoan ikastola taldeak hezkun-tzaren, hizkuntzaren, kulturaren eta hizkuntz irakaskuntzaren in-guruan egin dituen hautu nagusiak azalduko ditugu jarraian.
61
4.2. Hizkuntz eta kultur politikaren oinarriak
4.2.1. Eskolaren zeregina euskara indarberritzeko prozesuan
Bi hitzetan laburbil daiteke euskararen egoera soziologikoa: norma-lizazio-bidean dago euskara; zehatzago esanda, normalizazio sozia-laren eta hizkuntz normalizazio bikoitzaren beharra du. Normalizaziosoziala, euskaldunek gutxiengoa osatzen dugulako Euskal Herrian;hizkuntz normalizazio bikoitza, garabidean delako bai erabileraren al-detik (oraindik berria zenbait gizarte-esparrutan), bai corpusaren al-detik (egiten ari da esparru batzuetako lexikoa, eratzen sintaxia…). Hala,bada, motibazio eta ahalegin handiagoa eskatzen digu egoera horretaneuskara eta euskaraz ikasi eta irakatsi behar dugunoi; teorian bete
beharko genituzkeen funtzioetatik harata-go joatea eskatzen du, hau da, hizkuntz nor-malizatzaile ere izatea; normalizatzaile so-zial eta linguistiko izatea, alegia.
Hizkuntzaren normalkuntza-prozesu luzeeta konplexu horretan gizarte-eragile guz-tien partaidetza nahitaezkoa bada ere,“eskola da hizkuntza baten normalizazio-prozesuaren zutabe eta eragilerik oina-rrizkoenetakoa” (EHIE, 1991, 27. or.).
Erantzukizun hori bere egingo duen esko-lak, plangintza integrala eta estrategikoa in-darrean jarriz lortuko du eta ez ekintza ba-kartuen bidez. Planaren osagaien artean,lan honen hastapeneko dokumentuan (Al-dasoro et al. 2002) zerrendatzen ziren es-parruak ekarriko ditugu gogora: euskara-ren eta euskarazko irakaskuntza indartu;
etorkinak integratzeko berariazko bideak asmatu; euskararen kalitateazaindu eta eredu ona erakusten ahalegindu; euskararen erabilera eli-katu; euskara eta euskal kultura ardatz izanik, kulturaniztasuneko etaeleaniztasuneko planteamenduak indartu eta hedatu.
hizkuntzarennormalkuntza-prozesu
luze eta konplexuhorretan gizarte-eragile
guztien partaidetzanahitaezkoa bada ere,“eskola da hizkuntzabaten normalizazio-
prozesuaren zutabe etaeragilerik
oinarrizkoenetakoa”
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
62
Zeregin horiek betetzeko lehen baldintza litzateke euskararen bizi-raupena hezkuntza-komunitate osoaren arduratzat hartzea. Harta-ra, ezinbestekoa da eskola-eremu guztietako eragileen arteko ha-rremana eta koordinazioa sustatzea. Lan iraunkor, kohesionatu etasistematizatua ahalbidetuko duen egituraketa finkatu behar da. In-guruabar horretan, eskolan hizkuntzekiko egon litezkeen esku-har-tze eremuak kontuan izanik, bakoitzean eragile d(ir)ena(k) edota bi-laka lite(z)keena(k) ongi identifikatu eta lehenetsi behar dira plangintzaeraginkorra abian jarri ahal izateko.
Horrekin batera, ikastolak hizkuntz politikaeraginkorra bideratu beharko du ingurunehurbila kontuan hartuz. “(…) guk euskararengeroa, geure baitarik, ezin dugu ziurtatu bes-terik gabe. Horretarako, gizartearen lagun-tza eta berarekin aritzea behar-beharrezko-ak ditugu” (Osa, 2004). Bide horretatik,alegia, gelaz kanpoko eremua nahiz eremuinstituzionala eskola-esparru gisa begizta-tuz (inolaz ere ez saihestuz), lor dezakegu as-tiro-astiro hizkuntza gutxituarekiko atxiki-mendua sendotzea eta, ondorioz, haren era-bileran aurrerapenak nabaritzea. Horrela,bestelako gizarte-eragileengan zein asko-tariko instituzioengan ere eragin beharko du,haiekin lankidetzan jarduteaz gain.
“Eskola da hizkuntza baten normalizazio-prozesuaren zutabe eta era-gilerik oinarrizkoenetakoa. Bere eginkizuna, ordea, erlazionatuta egon-go da euskal gizarteko beste sektore guztiekin, interakzio-prozesu ba-tean, non eskola izango baita euskalduntzearen bultzatzailea. Baina, aldiberean, gizarteak bere egoera egokitzen joan behar du hizkuntza erre-alitatera, bai gaurkora eta bai etorkizun hurbilekora. Administrazioa etagizartea, orokorki, ezin dira mugatu gaurko eskaerari erantzuna ema-tera, planifikatu egin behar dute eta baldintza egokiak sortu gaur es-koletan euskalduntzen ari diren haurrek, bizitza sozialeko edozein es-
ikastolon xedea, bizitzakozereginaskotarikoetarakokalitatezko euskarairakasteaz gain,gizartean eragitea erebada, eta baitaeuskararen sustatzaileizatea, hiztuneuskaldunonkomunitatea sendotzea,eta erabilera-eremuakirabaztea ere
6363
parrutan, beren ahalmenak euskaraz garatu ahal izan dezaten biharkoegunean” (EHIE, 1991, 27. or.).
Laburtuz, ikastolon xedea, bizitzako zeregin askotarikoetarako kali-tatezko euskara irakasteaz gain, gizartean eragitea ere bada, eta bai-ta euskararen sustatzaile izatea, hiztun euskaldunon komunitatea sen-dotzea, eta erabilera-eremuak irabaztea ere.
4.2.2. Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzuna: kultur integraziobarne-hartzailea
Diagnostikoaren atalean erakutsi bezala, gaur egungo aniztasuna-ren eta mugikortasunaren gizarteak erronka berriak ezartzen dizkio
euskararen eta euskal kulturaren bizibe-rritze-prozesuari. Desegokia litzateke pro-zesu hori kultur eta hizkuntz testuinguru za-bal horretatik at planteatzea. Aitzitik, eus-kara eta euskal kultura gaur egungo gi-zartearen aniztasunean parte izanik, el-karbizitzarako ardatz bezala garatu nahi-ko genuke.
Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzunaemateko garaian, ikastolok kultur integra-zio barne-hartzailearen hautua egin dugu;
honela deskribatzen da Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curri-culumaren oinarrietan:
“Elkarbizitza hori erdiesteko kultur integrazio barne-hartzailearen bidea
proposatzen dugu; hau da, batasuna eta aniztasuna uztartzen dituen
bidea. Batasuna, Euskal Herrian elkarrekin bizi garen kultur talde guz-
tien ondare komuntzat euskara eta euskal kultura hartuta, zabala eta
etengabe berritzen dena; eta aniztasuna, kulturartekotasunaren bide-
tik, talde bakoitzaren nortasuna errespetatzeko, ezagutzeko eta balio-
esteko. Oinarrizko ideia honako hau da: euskaldun sentitzeak ez du izan
behar beste identitate batzuen bazterrarazlea. Euskararen eta euskal
hizkuntz eta kulturaniztasunari erantzuna
emateko garaian,ikastolok kultur
integrazio barne-hartzailearen hautua
egin dugu
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
64
kulturaren inguruan egituratutako erreferentzia komun eta partekatua-
ren barruan, pertsona bakoitzak eraiki behar du bere identitate propioa,
indibidualizazio prozesu baten bidez, eta, prozesu horretan, hainbat iden-
titate aukeren artean bakoitzak finkatuko ditu bere lehentasunak, bai-
na guztiok konpartituko ditugu euskararen eta euskal kulturaren erre-
ferentziak” (A. A., 2008, 18. or.).
Ikuspegi horren baitan ez dago etorkinik edo atzerritarrik, ez dago“desberdinik”. Ikasle bakoitzak bere ezaugarriak dauzka eta esko-lak hartzen ditu diren bezala, “ikasle estandarraren” irudi hipoteti-koarekin konparatu gabe. Familia atzerritarra edukitzea “aniztasuna”da, hainbaten artean (generoa, klase soziala, gaitasunak, interesak,ikas-estiloak eta abar). Eredu inklusiboak etorkinen seme-alabei “iden-titate anitza” garatzeko aukera eskaini behar die. Horrek esan nahidu hemengo sentitzen lagundu behar diela. Ez da eskolaren ardurafamiliaren jatorrizko identitatea eraikitzea, baina bai eraikitze horri es-kolan lekua egitea eta modu positiboan balioestea. Horrenbestez, eus-kara haiena ere bada, euskara haien kultur ondarea da.
Hala, eskola barne-hartzaileak ateak irekitzen dizkio hizkuntz eta kul-tur aniztasunari, aniztasunaren erronka era baikorrean ikusiz; auke-ra berri gisa ikusten da gure kultura eta hiz-kuntza biziberritu dadin, modu horretaneuskararen hiztun eta erabiltzaile berriak ira-baziz. Eskola barne-hartzailea, beraz, eus-kara eta euskal kulturarentzat abaguneada; euskarak biziraun nahi badu, isolamen-dutik gaindi beste hizkuntzekin eta kulture-kin bizi beharko du, mestizaian; izan ere,Fishmanen esanak gogoratuz, ezinezkoa dahizkuntza gutxitu bat bera bakarrik man-tentzea eta indarberritzea. Eskola barne-har-tzailearen ikuspegitik, euskarak integratze-ko tresna izan behar du, eta ez baztertzaile. Izan ere, euskara aukeraberdintasuna lortzeko bidea izango da, gure kultur aberastasuna eza-
eskola barne-hartzailearen ikuspegitik,euskarak integratzekotresna izan behar du, etaez baztertzaile. Izan ere,euskara aukeraberdintasuna lortzekobidea izango da
6565
gutzeko bitartekoa, berdinekin hartu-emanak izateko tresna, gizar-te-integraziorako zubia, baita inguru erdaldunetan ere. Horretarako,euskara eta euskal kultura maitatzen erakutsi behar zaie etorri be-rriei, jarrera baikorra eta atxikimendua beregana ditzaten.
Alabaina, hori ezingo genuke egin eurek dakartena arbuiatuz. Aitzi-tik, eleaniztasun prozesua aberastu egiten da ikasle etorkinen jato-rrizko hizkuntzari keinuak eginez; jatorrizko hizkuntzari eskola-giro-an espazioa aitortzeak hizkuntza berria ikasteko jarrera baikorra sus-tatzen du:
“El bilingüismo aditivo, aquel que suma en lugar de restar en la expe-riencia emocional e intelectual del alumno, parte del reconocimiento,aprecio y valoración positiva de su lengua y de su bagaje cultural. Espreciso potenciar que cultive su primera lengua, como modo de ase-gurarse un firme apoyo para su aprendizaje de la segunda. Insistir enel desarrollo de las habilidades lingüísticas más amplias en primera len-gua contribuye a la mejora de su autoimagen y a la transferencia de ha-bilidades a su segunda lengua, la lengua que aprende en la escuela”(Ruiz Bikandi eta Miret Bernal, 2000).
Laburbilduz, kultura eta hizkuntza aniztun ikasleak ikastolan partai-de izatearen aldeko gara eta egoera hori gure hezkuntza-eredua gi-zarte berrira egokitzeko irtenbidearen parte modura ikusi nahi dugu,eta ez konpondu beharreko arazo modura, Cummins-en ikuspun-tuarekin bat etorriz:
“In short, the cultural, linguistic and intellectual capital of our societieswill increase dramatically when we stop seeing culturally and linguis-tically diverse children as “a problem to be solved” and instead openour eyes to the linguistic, cultural, and intellectual resources they bringfrom their homes to our schools and societies” (Cummins, 2008, 5. or.).
4.3. Hezkuntzaren ikuspegia
4.3.1. Konpetentzien hezkuntza eredu berria
Ikastolak sorreratik du gizartean txertatutako hezkuntza-eredu be-rriztatzailea garatzeko grina eta, beraz, hasieratik ekin dio ezagutzaren
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
66
transmisioa helburu zuen eskolatik urruntzeko bideari. Bide horre-tan, pauso garrantzitsu bat eman zuen 1990eko hamarkadan, hez-kuntza-erreformak proposatutako ikuspegi eraikitzailearen harira.Orain, eskolaren birdefinizioan aurrerapauso baten garaian gaude,eta horrek Ikastolari gizartearekiko hartuta duen konpromisoa be-rrestea eskatzen dio. Dokumentu honen diagnosi-atalean azaldu du-gun moduan, egungo gizartearen ezaugarriek inoiz ez bezalako erron-ka berriak ezartzen dizkiote hezkuntza-sistemari. Ikasleak informa-zioaren eta kulturaniztasuren gizarteari erantzuteko prestatu beha-rrak birplanteaketa sakona eskatzen du hezkuntzaren xedeetan, cu-rriculumean eta ikaskuntza-irakaskuntza metodoetan. Diagnostikohorretan eta horri dagokion erantzunetan, adostasun handia gerta-tu da hezkuntza-plangintza berrietan17. Ikastolek (beste gizarte-era-gileekin batera) berrikuntza horren ardatzak bere egin dituzte, eta De-rrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculumean proposamen zeha-tza garatu dute (A. A., 2005).
Proposamen horren arabera, hezkuntza-sistemaren xedea litzateke pertsonak di-mentsio guztietan (gizabanakoa, gizarte-kidea eta izadikidea) eraginkortasunez jar-duteko trebatzea.
Horrela, eskolaren zeregin nagusia izangoda gizartean partaidetza aktiboa edukitzekoeta bizitzako beharren aurrean era eragin-korrean ekiteko beharrezkoak diren kon-petentziak garatzea.
Eskolak bilatzen duen pertsona konpe-tentea, egoera eta testuinguru zehatz ba-tean eraginkortasunez erantzuteko gaidena da, eta horretarako beharrezkoak di-
pertsona konpetentea, egoera etatestuinguru zehatzbatean eraginkortasunezerantzuteko gai dena da,eta horretarakobeharrezkoak direnezagutzak, trebetasunaketa jarrerak erabateratuan etaintegratuan erabiltzendituena
17 Ikus Europako Kontseiluak, Espainiako eta Frantziako Hezkuntza Ministerioek eta Na-farroako eta EAEko Hezkuntza Sailek bideratutako marko, legedi edota dekretu berriak
6767
ren ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta inte-gratuan erabiltzen dituena.
Xede horri begira jarritako hezkuntzak elkarreragin estuan daudenbost konpetentzia orokor izango ditu curriculumaren ardatz gisa: pen-tsatzen eta ikasten ikasi; komunikatzen ikasi; norbera izaten ika-si; elkarrekin bizitzen ikasi; egiten eta ekiten ikasi.
Perspektiba berri horrek lehen planora dakar hizkuntzaren trataera. Hainzuzen ere, hizkuntzak berebiziko eginkizuna du hezkuntzaren konpe-
tentzia orokor guztiak lortzeko orduan,bera baita giza garapenerako tresna nagu-sia, eremu guztietan eta gure egiteko guz-tietan erabiltzen dugun bitartekoa (Elorza,2004).
Hizkuntza da nortasunaren garapene-rako tresna nagusia.
Batetik, barne-antolaketarako eta autoe-rregulaziorako tresna da hizkuntza, irizpi-de eta jokabide pertsonalak eraikitzekotresna. Bestetik, komunikazio-sistemaden neurrian ere garrantzitsua da, harre-man sozialek funtzio nagusia baitute gi-zakion izaeraren garapenean. Pertsonakbere iritziak, pentsaerak, esperientziaketa emozioak besteei adieraziz eta haiekadierazitakoekin bereak kontrastatuz etaosatuz eraikitzen du bere ezagutza-, ba-lore- eta uste-sistema. Azkenik, hizkun-tzaren bidez garatzen dira, hein handi ba-tean, izaeraren osagarri eta aberasgarri di-ren sormena, balio estetikoak, ludikota-
suna, umorea edota gozamena, ahozko nahiz idatzizko literaturareneskutik. Eta literaturak bideratzen ditu, neurri handi batean, identi-
perspektiba berri horreklehen planora dakar
hizkuntzaren trataera.Hain zuzen ere,
hizkuntzak berebizikoeginkizuna duhezkuntzaren
konpetentzia orokorguztiak lortzeko orduan,
bera baita gizagarapenerako tresna
nagusia, eremuguztietan eta gureegiteko guztietanerabiltzen dugun
bitartekoa
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
68
69
tatea eraikitzeko beharrezkoak diren kultur ezagutzak ere, komuni-tate baten partaide egiten gaituztenak.
Hizkuntza da pentsamendua egituratzeko eta errealitatea bar-neratzeko tresna nagusia.
Hizkuntzaren bidez, kontzeptu berriak hitzez adierazten eta barne-ratzen ditugu, gure ezaguera-sistema antolatzen eta ordenatzen dugu,eta jasotzen ditugun ezagutza berriak biltzen eta lotzen ditugu; ahoz-ko nahiz idatzizko hizkuntzak ahalbidetzen ditu, nagusiki, informa-zioa bilatu, era kritikoan interpretatu, aukeratu, antolatu, sortu, etakomunikatzeko gaitasunak. Ondorioz, hizkuntzaren garapen egokiaizango da esparru akademikoan arrakastaren giltzarria, hura baitaikaste-irakaste prozesu ororen oinarrizko euskarria.
Hizkuntza da gizartean parte hartzeko eta elkarrekin bizitzekotresna nagusia.
Pertsonen arteko komunikazio egokirako gaitasunak giltzarri dira gurebizitza sozialean; elkarrizketa formal nahiz informaletan parte har-tu, arazoei irtenbideak eman, besteak konbentzitu, egoerak nego-ziatu, elkarrekintzan lan egin... guztiak dira bizikidetzarako oinarriz-ko trebetasun sozialak, hizkuntzaren bidez gauzatzen direnak.
Halaber, hizkuntza da gizartea bera antolatzeko tresna. Hizkuntza ida-tziaren funtzio nagusietako bat, hain zuzen ere, bizikidetzaren an-tolaketa da, gizartea egituratzen duten legeen, arauen, erregelen bi-dez gertatzen dena. Bestalde, erakundeetatik igorritako diskurtso-ek bideratzen dute, neurri handi batean, gizartearen dinamika.
Komunikabideek ere funtzio garrantzitsua dute gizartearen eraketan;gero eta handiagoa, lehentxeago aipatu dugun moduan. Informaziougaltzearen ondorioz, gero eta beharrezkoagoa da jasotzen ditugunmezuak aukeratzea, hierarkizatzea, haien balioaz hausnarketa kri-tikoa egitea eta erabilera sortzailea egitea.
Beraz, gizartean parte-hartze kritiko eta arduratsua eduki ahal iza-
69
teko, menderatu beharra dago erakundeekiko harreman- edo ko-munikabide-esparruan sorturiko testu generoak: informaziozkoak,argudiozkoak nahiz arau-emaileak.
Laburbilduz, grafiko honetan jaso da hizkuntzaren funtsezko ekar-pena hezkuntza-konpetentzia orokor bakoitza garatzeko unean.
7. irudia. Hizkuntza tresna nagusia konpetentzia orokorren garapenean
Horiek guztiak ikusita, baiezta daiteke hizkuntz heziketak eta ko-munikazioaren heziketak, oro har, eskolaren zereginetan inoiz bai-no garrantzi handiagoa hartzen dutela. Azpimarratzekoa da, hala-ber, ikuspegi berri horren harira ahozkotasunak eta bereziki elka-rreraginerako ahozko diskurtsoak hartzen duen pisua. Bestalde, bi-zitzako egoerei eta beharrei erantzungo dieten hizkuntz konpeten-tzien garapen egokia ziurtatu ahal izateko, garbi dago egoera horiekezin direla gela barrura mugatu, are gutxiago hizkuntzari dagokionarlora. Eskolak kontuan hartu beharko ditu ikasleak bere inguruan
★Komunikatzen ikasi
Pentsatzen eta ikasten ikasiNorbera izaten ikasi
Elkarrekin bizitzen ikasi Egiten eta ekiten ikasi
Hizkuntz sistema eta komunikazio-sistema eraikitzeko; bai eta bestelako lengoaiak eta komunikazio-bitartekoakbaliatzeko ere.
Kontzeptu berriak barneratzeko; ezaguera-sistema antolatzeko; Informazioa bilatu, kritikoki interpretatu, aukeratu, sortu eta komunikatzeko.
Barne-antolaketa eta autoerregulazioa ga-ratzeko; iritziak, pentsaerak, esperientziak,emo zioak trukatzeko; sormena, ludikota-suna, gozamena lortzeko.
Bizitza soziala bideratzeko; pertsonen artekoelkarrekintzarako; bizikidetza antolatzeko etaarautzeko; gizartean parte-hartze kritiko etaarduratsua edukitzeko.
Ideak analizatzeko, alternatibak bilatzeko, el-karrekin planak egiteko, erabakiak hartu etaberrikuntzak gauzatzeko, edo egindakoak ba-lioesteko
Hizkuntzatresna
nagusia
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
70
71
bizi dituen askotariko hizkuntz esperientziak, eta guztiak era siste-mikoan tratatu beharko ditu.
4.3.2. Metodologiaren oinarriak
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ikuspegi horri ondo lo-tzen zaio ikastolok luzaroan jorratzen aritu garen aprendizaiaren plan-teamendua. Gure hezkuntza-marko orokorrak ikaskuntzaren teoriaeraikitzailean ditu oinarriak (Piaget, 1937, 1945, 1970; Piaget & In-helder, 1975), eta, bereziki, Vygotsky-ren (1973) eta Bruner-en(1986) “interakzionismo sozialetik” abiatuta garatu da.
Teoria horrek elementu nagusi bat eransten dio ikuspegi eraikitzai-leari; hau da, elkarreragin sozialak haur gaztearen garapenean duenfuntsezko lekua azpimarratzen du. Ondorioz, gure hezkuntza-pro-posamenen ardatza ezagutzaren eraikuntza soziala bideratzea li-tzateke, ikaslearen beharretatik eta interesetatik abiatuz.
Egungo konpetentzien inguruko hausnarketa berriarekin, beste di-mentsio bat gehitzen zaio ikuspegi horri, hau da, gizarte-eraikuntzahori gertatzen den testuinguruarena, giza egoerarena. Aprendizaia,hortaz, hiru dimentsiotan garatuko litzateke: maila indibidualean, eza-gutza berriaren eta ikaslearen aurrezagutzaren arteko interakzioan;maila sozialean, irakasleekin eta ikaskideekin sortutako interakzio-an; eta, azkenik, aprendizai hori gertatzen den testuinguruarekin in-terakzioan, bizi dituen egoerek ezarritako baldintzei erantzunez.
“Un apprentissage scolaire est un processus dynamique par lequel unapprenant, à travers une série d’échanges avec ses pairs et l’enseig-nant, met en interaction ses connaissances avec des avoirs dans l’ob-jectif de créer de nouvelles connaissances adaptées aux contrainteset aux ressources de la situation à laquelle il est actuellement confrontédans l’objectif d’utiliser ses nouvelles connaissances dans des situa-tions non didactiques” (Jonnaert et Vander Borght, 1999, 266. or.).
Horrenbestez, hizkuntzaren lanketa egokia, beraz, Hizkuntz Proiek-tua, lehentasunezko premia bilakatzen du ikuspegi berri horrek; ale-
71
gia, ikaskuntza-irakaskuntza prozesua-ren muinean interakzioa eta harremansozialak (pertsonekin zein ingurunearekin)jartzen eta testuinguruaren eta egoerarengarrantzia azpimarratzen dituen ikuspegihorrek.
4.4. Hizkuntzaren eta hizkuntza-irakaskuntzaren ikuspegia
4.4.1. Hizkuntzaren ikuspegia
Konpetentzien hezkuntza berri horri hiz-kuntzei buruzko berezko ikuspegia da-gokio. Europako Erreferentzia Markoankonpetentzien diskurtsoari bete-beteanegokitutako ikuspegia datorkigu: gizarte-ekintzara bideratutako ikuspegia. Hone-la definitzen da markoan:
Lan honetan erabili dugun ikuspegia, oro har,ekintzan oinarritzen da, gizarte-eragiletzat
hartzen baititu hizkuntza bat ikasten diharduten erabiltzaile eta ikasleak;hau da, egoera jakin batzuetan, ingurune espezifiko eta jarduera-arlo ja-kin batean, zeregin jakin batzuk (ez soilik hizkuntzarekin lotuak) bete be-har dituzten gizarteko kidetzat.
Hizketa-ekintzak hizkuntzaren jardueretan gauzatzen diren arren, gizarte-testuinguru zabalago baten osagai dira, eta testuinguru horrek berak ema-ten die esanahi osoa. “Atazez” mintzo gara, jardueretan gizabanako ba-tek edo gehiagok beren gaitasun espezifikoak emaitza jakin bat lortzekoera estrategikoan erabiltzen dituztela adierazteko. Ekintzara bideratuta-ko ikuspegiak, beraz, ezagutzaren, emozioen eta borondatearen baliabi-deak ere kontuan hartzen ditu, eta baita gizabanakoak gizarte-eragile denaldetik aplikatzen dituen gaitasun espezifiko guztiak ere. (Europako Kon-tseilua, 2005, 29. or.).
hizkuntzaren lanketaegokia, beraz, Hizkuntz
Proiektua,lehentasunezko premia
bilakatzen du ikuspegiberri horrek; alegia,
ikaskuntza-irakaskuntzaprozesuaren muinean
interakzioa eta harremansozialak (pertsonekinzein ingurunearekin)
jartzen etatestuinguruaren eta
egoeraren garrantziaazpimarratzen dituen
ikuspegi horrek
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
72
Aurreko atalean gertatu den moduan, ikuspegi horrek marko inte-gralago batean kokatzen du hizkuntzen trataera; izan ere, hizkuntzjarduera gizarte-testuinguru zabalago bati atxikia aztertzen du, bes-te hainbat zereginekin eta konpetentziekin hertsiki loturik. Hain zu-zen ere, hizkuntz ekintzek erregulatzen dituzte giza-ekintza guztiak,eta munduaren eta pertsonen arteko harremanak antolatzen dituzte.
Ekintzara bideratutako hizkuntzaren perspektiba ikas-irakaskuntzarenprozesura ekartzeko garaian, bereziki J.P. Bronckart-en ikuspegi so-zio-diskurtsiboan (Bronckart, 1997) eta hortik ondorioztatzen den tes-tu-pedagogian dugu oinarria, beste hainbat ekarpen kontuan har-tzen baditugu ere (hala nola, atazan oina-rritutako irakaskuntza (Nunan, 1989), Bru-nerren (1986) formatuaren teorian oinarri-tutako metodoa eta abar). Haren aburuz,pertsonek hizkuntz ekintzen bidez jardu-ten dute munduan, testuinguru eta egoe-ra askotarikoetan, hainbat helburu lortunahian (Lousada, 2007). Hizkuntz ekintzahoriek ahozko zein idatzizko testuen bidezgauzatzen dira. Testuak, beraz, komuni-kazio-unitate osoak dira, komunikazio-egoera bakoitzaren ezaugarrietara egokiturik zentzua eta forma har-tzen duten hizkuntz unitateak. Horrenbestez, ikaslea egoera jakin ba-tean eta helburu bat lortzeko hizkuntzaren bidez ekiten duen per-tsonatzat hartuko dugu. Ekintza horren testuinguruan landukodugu hizkuntza, bertan sortutako testuaren ezaugarri formalak zeineduki mailakoak landuz.
Testuen ugaritasuna amaigabea denez, testu-generoka multzokatuditugu, gizarteko eremu desberdinetan betetzen duten funtzioarenarabera; genero horiek izango dira ikaskuntza-irakaskuntza proze-sua antolatzeko baliatuko ditugunak. Hala, testu-generoen ulermeneta ekoizpenean ardaztutako metodologia hobetsi dugu ikastolen cu-rriculum-proiektuan.
pertsonek hizkuntzekintzen bidez jardutendute munduan,testuinguru eta egoeraaskotarikoetan, hainbathelburu lortu nahian
7373
KOMUNIKAZIO EREMUAK
TESTU GENEROAK
DIS
KU
RT
SO
MO
TAK
E
TA F
UN
TZ
IOA
K
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
74
8. irudia. Testu-generoak sailkatzeko ardatzak.
4.4.2. Euskaran ardaztutako hezkuntza eleaniztuna
Ikusi dugunez, XXI. mendeko gizartearen beharrei behar bezala eran-tzuteko, kalitatezko hezkuntza eleaniztuna ziurtatzea da eskolarenzeregin nagusietako bat. Hezkuntza eleaniztun horrek bermatu be-harko du euskal ikasleen oraingo zein etorkizuneko egoera pertso-nalari, akademikoari eta profesionalari begira aurreikus daitezkeenhizkuntz premiei aurre egiteko prestakuntza.
Hizkuntz aniztasunari dagokionez, ikastolek euskaran ardaztutako ele-aniztasunaren aldeko hautua egin dute. Izan ere, egungo gizarte glo-balizatu honetan ezinezkoa da hizkuntza gutxitu bati eustea eta sus-pertzea, hizkuntza hori gizarteko hizkuntza bakartzat hartzen bada.Euskaldunen etorkizuna eleaniztuna da. Euskarak iraun ahal izate-ko, hizkuntza horrek nagusi izan behar du bere hizkuntz eremuan, bai-na, horrekin batera, euskaldunok beste hizkuntza batzuk hitz egite-ko gai izan behar dugu. Bestela, euskara bera arriskuan egongo li-tzateke. Ondorioz, helburu nagusia bi osagaiak elkartzea da: bate-
tik, euskarak bere hizkuntz eremuan beharduen garapen osoa lortzea eta, bestetik,euskaldunak beste hizkuntzak hitz egitekogai izan daitezen lortzea.
Beharrezkoa izango da Euskal Herrianbizi direnek euskararen normalkuntzareki-ko konpromiso aktiboa hartzea eta euskarahizkuntza nagusitzat hartzea. Gainera, hiz-kuntza sakonki ezagutu eta behar bezalaerabiltzen jakin beharko dute. Horrekin ba-tera, gai izan beharko dute nazioarteko ko-munikazioaren baitako hizkuntza nagu-sietako bat menderatzeko. Azkenik, Esta-tuen arteko mugaren bi aldeetara dauden bi elkarteen kultur bata-suna lortzeko, beharrezkoa izango da herritarrek beste Estatuko hiz-kuntza nagusiari buruzko funtsezko ezaguerak izatea.
Halako konplexutasunari aurre egitea ezinezkoa litzateke lau hiz-kuntzen curriculumak bata bestearen ondoan, era paraleloan, eta ba-koitza osotasun guztiz bideratu nahiko bagenitu. Aitzitik, curriculu-mok era bateratuan landuko ditugu eta, horregatik, ikastolen Elea-nitz eleaniztasun-proiektua hizkuntzen elkarmenpekotasun-printzipioan(Cummins, 1979) oinarrituko da. Horren aburuz, hizkuntza horieta-ko bakoitza ez da bere kabuz garatzen,beste hizkuntzekin inolako harremanikgabe; aitzitik, hizkuntza bakoitza modu in-tegratuan garatzen da. Hala, bada hizkuntzgaitasun orokor bat, hizkuntzen artekokonparaketa, kontrastea eta horien artekoetengabeko elkarrekintza kudeatzen due-na. Gaitasun nagusi hori sustatzea fun-tsezkoa da gaitasun eleaniztun integratuaeta orekatua sortu ahal izateko. Ikuspun-tu hori baieztatzeko, ikus dezagun Euro-pako Erreferentzia Markoak dioena:
ikastolek euskaranardaztutakoeleaniztasunaren aldekohautua egin dute. Izanere, egungo gizarteglobalizatu honetanezinezkoa da hizkuntzagutxitu bati eustea etasuspertzea, hizkuntzahori gizarteko hizkuntzabakartzat hartzen bada
beharrezkoa izango daEuskal Herrian bizidirenek euskararennormalkuntzarekikokonpromiso aktiboahartzea eta euskarahizkuntza nagusitzathartzea
7575
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
76
Ikuspegi horretatik, hizkuntza hezkuntzaren helburua erabat aldatzen da.
Helburua ez da elkarrekin zerikusirik ez duten bizpahiru hizkuntza ikas-
tea, jatorrizko hiztunen ereduari jarraituz. Aitzitik helburua oinarrizko hiz-
kuntza bilduma (errepertorio) bat sortzea da, bertan hizkuntza gaitasun
guztiak agertuko direlarik. (Europako Kontseilua, 2005, 24. or.).
Hizkuntzei buruzko irizpide horiek guztiak direla-eta, ikastolek alborautzi dute elebitasunaren ideal abstraktuaren hasierako ikuspuntua,zeinaren helburua bi hizkuntzak jatorrizko hiztun idealaren pare ja-kitea baitzen. Orain, elebitasuna (eta eleaniztasuna) hiztunen beha-rrizan komunikatiboak islatzen dituen prozesu dinamikotzat hartzenda. Herdina-k eta Jessner-ek (2002) proposatutako eleaniztasunareneredu dinamikoak islatzen du ongien gure jarrera, kontuan hartzenbaitu egoera soziokulturalek hizkuntzaren erabileran eta garapene-an eragin handia dutela. Hau da, hizkuntzak ez dira era osoan eta abs-traktuan garatzen pertsona elebidun edo eleaniztunarengan, baiziketa bizitzan sortzen zaizkion egoeren eta eginbeharren arabera ga-ratzen dira. Hizkuntza jakin batean garatuko duen komunikazio-kon-petentzia, bestalde, ez da guztizkoa izango edo betiko emango, bai-zik eta erabileraren baitan gorde, zabaldu edo galduko da.
Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, argi dago hizkuntza-ren jabekuntzan eragiten duten alderdi soziokultural horiek lotuta dau-dela hizkuntz ordezkapena iraultzearekin eta hizkuntzaren normali-zazioa lortzearekin. Egoera horretan, eskolak funtsezko eginkizunadu hizkuntza gutxitua erabiltzeko komunikazio-behar errealak sor-tzen dituen inguru soziala bermatzeko. Ondorioz, ikastolek hezkun-tza-sistema eleaniztunarentzako proposamena landu dute, hizkun-tza gutxitua ardatz nagusi dela. Beste era batera esanda, kanpokohizkuntzak irakasteko orduan XXI. mendeko euskal biztanleek beharduten maila egokia lortu nahi da, baina betiere euskararen nagusi-tasunari eutsiz erabilera-eremu guztietan.
Ikastolon eleaniztasun-eredu dinamikoak honako hautuak eginak ditu,helburutzat dituen hizkuntzak garatzeko orduan:
• Euskara hartzen du eskolako komunikazio- eta ikasketa-hizkuntzanagusi gisa, eskola barruan ahalik eta komunikazio eremugehien harentzat irabazi nahian.
• Gaztelania/frantsesaren kasuan, gizartean duen lehentasuna ain-tzat hartuz, bigarren hizkuntza gisa hartuko du, eta bereziki ikas-keta-munduarekin loturiko erabilera formalak indartzeari begiraegingo da lana.
• Era berean, nazioarteko hizkuntzei gagozkielarik, hizkuntza ho-riekiko momentuan duten erabilera-testuinguru naturala baliatu-ko dugu hizkuntza lana bideratzeko, ikasleen benetako komuni-kazio-aukerak eta testuinguruak kontuan hartuz; hau da, eskolaeta eskola-ekintzak izango dira gure helduleku nagusia; horren-bestez, Edukien eta Hizkuntzen Ikaskuntza Integratua, hau da, CLIL(Content Language Integrated Learning) deituriko orientabidea har-tuko dugu. Inguru horretan, halere, hautatutako bi hizkuntzen tra-taera oso desberdina izango da. Ingelesaren kasuan, globaliza-zioaren gizartean hartu duen lingua franca papera ikusirik, hizkuntzahori lanerako edo ikasketak jarraitzeko testuinguruarekin lotukodugu; ez ditugu kultura anglofonoaren osagaiak aintzat hartuko,Graddol-ek (2006) deskribaturiko global English ereduaren antzera.Frantsesari/gaztelaniari dagokionez, ordea, mugaz bestaldeko ko-munitatearekin harremanetan jartzekohelburuarekin landuko denez nagusiki,ikuspegi kultural eta funtzionalago bate-kin garatuko da proposamena.
4.4.3. Komunikatzen ikasi konpetentziaorokorra
Aurkeztutako ikuspegiari erantzunez, ikasto-laren hizkuntzekiko xedea honakoa dugu: Ikas-leen komunikazio-konpetentziak garatzea,hizkuntzak bizitzako egoera eta behar guztie-tarako tresna eragingarri gisa erabil ditzaten.
ikastolarenhizkuntzekiko xedeahonakoa dugu: Ikasleenkomunikazio-konpetentziak garatzea,hizkuntzak bizitzakoegoera eta beharguztietarako tresnaeragingarri gisa erabilditzaten
7777
Horrenbestez, hizkuntzen ikas-irakaskuntza prozesua konpetentziaorokorren mailan jarriko dugu, “komunikatzen ikasi” konpetentziaren
osagai nagusi modura18. Hartara, ikasto-lako eremu guztiek partekatutako proze-sua izango da, eremu bakoitzean sortzendiren era guztietako atazek berariazko tes-tu-generoak (berezko hizkuntz ezauga-rriekin) eta hizkuntz eskakizun bereziakizango baitituzte, gizarte-ekintza jakin ho-rietan txertatuta bakarrik landu eta ikas dai-tezkeenak. Bestela esanda, ikastolaren ko-munikazio-testuinguruko eremu bakoi-tzak eta bertan partaide den hezkuntza-komunitatearen kide bakoitzak (ikasle,profesional zein gurasok) egingo dio ekar-pena ikaslearen komunikazio-konpetentziaorokorrari, eta guztietan eragin beharkodugu hura garatu ahal izateko.
Hala izanik, hizkuntz arloaren ardura izan-go da ikaslearen bizitzako komunikazio-testuinguru guztietako hizkuntz jarduerengaineko hausnarketa lana eta ikasketa-lansistematikoa bideratzea. Horrela, arloareneduki nagusiak izango dira esparru aka-
demikoan, pertsonarteko esparruan, komunikabideen esparruan, li-teratura esparruan zein esparru instituzionalean sortutako testu-ge-neroak. Alabaina, testu-genero horien testuinguru naturalak ere hiz-kuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarako gune bihurtu beharko dira, hiz-kuntz konpetentzien garapenean era kontzientean eraginez.
Esate baterako, esparru akademikoari dagokionez, irakasle bakoi-tzak bere arloko berezko hizkuntz beharrei erreparatu beharko die,
ikastolarenkomunikazio-
testuinguruko eremubakoitzak eta bertan
partaide den hezkuntza-komunitatearen kide
bakoitzak (ikasle,profesional zein
gurasok) egingo dioekarpena ikaslearen
komunikazio-konpetentzia orokorrari,
eta guztietan eraginbeharko dugu huragaratu ahal izateko
18 Euskal Curriculumak proposatzen dituen gaitasun orokorren inguruan, ikus: A. A. (2005,2008).
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
78
honako hauek hartuta arloko curriculumeko funtsezko osagai gisa:arloari dagozkion operazio kognitibo-linguistikoak, testu-genero ohi-koenak, eta horiei arrakastaz aurre egiteko ikasleak erabili beharkodituen hizkuntz gaitasun eta prozedura nagusiak.
Era berean, gela barruko interakzioa hiz-kuntzaren jabekuntza eta garapenerako es-parru garrantzitsutzat hartu beharko da. In-terakzio didaktikoak hizkuntzaren erabile-ra bultzatzeko eta ahozko elkarreraginez-ko generoak bideratzeko eskaintzen dituenaukerak behar bezala ustiatu ahal izateko,arlo guztiak eta arloetako irakasle guztiakbilduko dituen plangintza koordinatua be-harko du.
Horrekin batera, eskolaz kanpoko eta ai-sialdiko egoeretan ere modu hausnartuanjokatu beharko da, pertsonarteko harremanez-formalen hizkuntz ereduak eta konpe-tentziak garatu ahal izateko. Egoera ho-rietan eragiteko baliabide pedagogiko etadidaktiko espezifikoak garatu beharkodira, eta bertan ari diren pertsonen pres-takuntza ere bideratu beharko da.
Azkenik, era zorrotzean finkatu beharko diraeremu instituzionalak egoera guztietarakobiltzen dituen hizkuntz irizpideak; beha-rrezkoa izango da hori ikastolako bizitzansortzen diren barne- zein kanpo-harremanguztiak euskaraz gerta daitezen ahalbide-ratzeko eta, horrela, ikasleek hizkuntza era-biltzeko izango dituzten aukerak areago-tzeko. Bereziki, aparteko garrantzia eskainiko zaie familiaren barruanhizkuntz transmisioa bultzatzeko sor daitezkeen ekimen guztiei.
gela barruko interakzioahizkuntzaren jabekuntzaeta garapenerakoesparru garrantzitsutzathartu beharko da
horrekin batera, eskolazkanpoko eta aisialdikoegoeretan ere moduhausnartuan jokatubeharko da,pertsonarteko harremanez-formalen hizkuntzereduak etakonpetentziak garatuahal izateko
�7979
Ikasleak bere hizkuntz gaitasuna komunikazio-eremu horietan guz-tietan era egokian gara dezan lagundu nahi badugu, irizpide-mar-ko komun baten beharra dugu horietan guztietan era bateratuan era-gin ahal izateko; marko hori Hizkuntz Proiektuak eskaini beharko du,hain zuzen ere.
Jarraian, eremu pedagogikoaren baitako azpi-eremuek komunika-tzen ikasi konpetentziari egin beharreko ekarpenak azalduko dira.
4.4.3.1. Gela barruko eremuaren hizkuntz beharrak
Gela barruko esparru akademikoari dagokionez, hizkuntzaren gara-pen egokia izango da arrakasta akademikoaren giltzarria, hura bai-ta ikaste-irakaste prozesu ororen tresna nagusia19. Beraz, arlo guz-
tietan nahitaezkoa izango da informazioa-ren ulermenarekin eta prozesatzearekinnahiz informazioaren egituratzearekin etakomunikatzearekin erlazionatutako gaita-sun kognitibo-linguistikoak garaturik edu-kitzea; baita ikasketa-eremuarekin loturikoinformaziozko nahiz argudiozko testu-ge-neroak menderatzea ere.
Ikuspegi hori areagotu egiten da konpe-tentzien hezkuntza-ereduari begira. Edozeinarlotako zereginetan konpetentzia eduki-tzea ez da hainbat datu edo gertaera eza-gutzea eta haiek errepikatzeko gai izateasoilik. Konpetentzia izateko beharrezkoada, horretaz gain, gero eta informazio ko-
puru handiagoa eta konplexuagoa eskaintzen duten askotariko itu-rriak kudeatzen jakitea. Hau da, ikasleek jakin behar dute informa-zioa bilatzen, helburua kontuan hartuta egokia dena hautatzen, in-
esparru akademikoaridagokionez,
hizkuntzaren garapenegokia izango da
arrakastaakademikoaren
giltzarria, hura baitaikaste-irakaste prozesuororen tresna nagusia
19 Ikus: 4.3.1. atala.
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
80
formazioa prozesatzen eta, iritzi propioa garatuz, haren balioespenkritikoa eta erabilera sortzailea egiten.
Era berean, ezagutzaren eraikuntza sozialak ideiak eta ezagutzak bes-teenekin alderatzea eta besteekin batera garatzea eskatzen du. Ikas-leek besteekin elkarlana egin beharko dute ezagutza berria eraikitzeko,norberaren ideiak eta ezagutzak azalduz, besteenekin erkatuz, etaargudiatuz.
Prozesu kognitibo horiek guztiak ahozko nahiz idatzizko hizkuntza-ren bidez gauzatzen dira batik bat. Konpetentzia kognitibo-linguis-tiko horiek oinarrizkoak dira ikaskuntzaren eremuan arrakasta izatekoeta pentsamenduaren nahiz ezagutzaren garapenerako. Hartara, ja-kintza-arlo guztien bidez garatu behar dira, bakoitzak berezko pro-zedurak nahiz testu-generoak baititu (laborategiko esperientzia ba-ten deskribapena, matematikako buruketa baten formulazioa, narraziohistorikoa, gertaera sozialen edo fisikoen azalpena eta abar.)
Ondorioz, hizkuntza era kontzientean irakatsi behar dute irakasgaiguztietako irakasleek. Horretarako, batetik, ikasgelaren komunika-zio-ingurunea hizkuntza hobetze aldera antolatu behar da, hizkuntzekoizpena sendotzeko eta garatzeko izandaitezkeen aukerak ahalik ongien aprobe-txatzeko. Bestetik, irakasgai bakoitzaridagozkion testu-mota eta hizkuntz kon-petentzia horiek argi eta garbi integratu be-har dira arloaren curriculumean, ez baka-rrik hizkuntza irakasteko, baita irakasgaiabera irakasteko ere, hizkuntza baita ira-kasgaiko edukiak eskuratzeko tresna na-gusia. Horrenbestez, ebaluazioan kontuan hartu beharreko atala izan-go da arloari dagokion hizkuntz ekintzen kalitatearen eta eragin-kortasunaren balioespena.
hizkuntza erakontzientean irakatsibehar dute irakasgaiguztietako irakasleek
8181
4.4.3.2. Hizkuntz arloaren trataera20
Esan bezala, hizkuntz arloaren helburunagusia da bizitzako zeregin askotarikoe-tan ekiteko ikaslearen komunikazio-kon-petentzia garatzea. Helburu horri erantzu-nez, Hizkuntzak eta Literatura arloarencurriculumaren oinarria hizkuntzaren ikus-pegi diskurtsiboan datza; bestela esanda,hizkuntza erabiltzen ikastea izango dakonpetentzien definizioaren zein edukienhautaketaren oinarria.
Ondorioz, eduki nagusiak testu-generoak izango dira (ikus 4.4.1. ata-leko irudia), horietan gauzatzen baitira edozein eremutako gizarte-
erabilerak. Halaber, hizkuntzaren sistemaaztertzeko erabilera horien hausnarketan oi-narritu beharko da, baita horietatik sortu-tako testuekin egindako lanean ere. Izanere, hizkuntz deskribapena ezin da egin eraabstraktuan, giza ekintzatik at. Aitzitik,hizkuntz erabilera egituratzen duten para-metro sozial eta kulturalak kontuan hartu-rik bakarrik egin daiteke.
• Hizkuntzen ikuspegi bateratua: curri-culum integratua
Arestian aipatu bezala, ikastolek euskaranardaztutako eleaniztasuna garatu nahi ba-dute, ezinbestekoa izango da hizkuntzen
ikuspegi integratzailea eta horrekin batera doan curriculum batera-tua gauzatzea.
20 Ikus: Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculumaren Hizkuntzak eta Literatura Ar-loa. Elorza, Aldasoro, Goiri (2005).
hizkuntzak eta Literaturaarloaren curriculumaren
oinarria hizkuntzarenikuspegi diskurtsiboan
datza
curriculum proposamenbakar batean bildu dugu
hizkuntza guztienikaskuntza-irakaskuntza,
ikasi beharrekohizkuntza guztiak barne-
hartzen dituencurriculum
integratuarendiseinuaren bidez
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
82
Alde horretatik, curriculum proposamen bakar batean bildu dugu hiz-kuntza guztien ikaskuntza-irakaskuntza, ikasi beharreko hizkuntza guz-tiak barne-hartzen dituen curriculum integratuaren diseinuaren bidez.Horrela, ikaskuntzaren osagarritasuna ahalbidetzen da, baita hizkuntzabakoitzak dituen berariazko hizkuntza alderdiak alderatzeko lana etahizkuntza batean ikasitakoa beste hizkuntza batzuetan aplikatzea ere.
Ondorioz, arloaren konpetentzia nagusien eta blokeen definizioa etaoinarrizko edukiak aukeratzeko irizpideak berberak izango dira cu-rriculumaren baitako hizkuntza guztientzat; horrela, horien garapenosagarria bermatuko da. Berariazko konpetentziak definitzean eta,bereziki, horiek ebaluazio-irizpideen bidez definitzen direnean, hiz-kuntza bakoitzaren lorpen-maila zehatuko da.
9. irudia. Hizkuntz curriculum bateratuaren egituraketa 8383
HIZKUNTZAK ETA LITERATURA
XEDE ETA KONPETENTZIA OROKOR / ARLOKO KONSTANTE KOMUNAKHizkuntza guztien artean garatzekoak
HIZKUNTZARI BURUZKO IKUSPEGI BERAILDO BERETIK DOAZEN METODOLOGIAK
EDUKIEN MARKO BATERATUAEduki komunak era osagarrian banatuta
Hizkuntza bakoitzak berariazkoak
EUSKARA (H1)
KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK
GAZTEL. // FRANTS. (H2)
KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK
FRANTS. // GAZTEL. (H4)
KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK
INGELESA (H3)
KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK
EBALUAZIO IRIZPIDEAK
EBALUAZIO IRIZPIDEAK
EBALUAZIO IRIZPIDEAK
EBALUAZIO IRIZPIDEAK
• Metodologiaren ikuspegia
Arestian esan dugun moduan, irakaskuntzan ikuspegi diskurtsiboahartzea eskatzen du Hizkuntzak eta Lite-ratura arloaren curriculuma hezkuntza-konpetentzia orokorren arabera diseina-tzeak; horren bidez, hizkuntzen lanketa ko-munikaziotik eta erabileratik abiatuz pla-nifika daiteke. Ikuspegi horren arabera, hitzegitea eta idaztea hauxe da: komunikazio-testuinguruaren baitan, helburu batzuklortzera bideratzen diren testuak eraikitzea.Horrek zuzeneko eragina du metodologia-
erreferentzia jakin batzuk aukeratzerakoan; hain zuzen ere, ezaugarrihauek oinarrizkoak dira:
— Ikasleentzat esanguratsuak diren komunikazio-proiektuek bi-deratutako ikaskuntza-prozesua.
— Testua komunikazio-unitatea da. Testu-genero bakoitzak bera-riazko ezaugarriak ditu, beraz, bere ulermen eta ekoizpenerakoikaskuntza espezifikoak eskatzen ditu.
— Ikaskuntza sekuentzia didaktikoetan egituratzea, jarduerak ko-munikazio-lan zehatz bat lortzera bideratutako helburu didak-tiko batzuen inguruan antolatuz eta artikulatuz.
— Prozedurak eta goi mailako estrategia kognitiboen garapena na-gusitzen dira; hizkuntz ezagutza lortzeaz eta ezagutzak aplika-tzeaz gain, hitzekin gauzak egiten jakitea da helburu nagusia.
— Ezagutza instrumentala eta formala prozesu bakar batean bar-neratzea. Gramatika-hausnarketaren abiapuntua da landuko dentestua; ezin dira bereizi komunikazio-ekintzaren helburua eta tes-tuingurua, adierazi beharreko edukia eta horren arabera erabi-li beharreko hitzak eta moduak.
— Ikasleen artean eta irakasleen eta ikasleen artean elkarreragina
ikuspegi diskurtsiboakzuzeneko eragina du
metodologia-erreferentzia jakin
batzuk aukeratzerakoan
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
84
indartzea, ikasgela komunikazio-testuinguru erreal bihur dadin,eta bertan lankidetzazko ikaskuntza indartu dadin.
• Ebaluazioaren ikuspegia
Ikusi dugun moduan, komunikazio-konpetentziaren garapena xededuen hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzak helburuen eta edukien tra-taeran aldaketa sakonak eta hautu metodologiko jakinak eskatzenditu. Ebaluazioa litzateke eraldaketa katehorren funtsezko begia; azken finean, ber-tan hartutako erabakiek atzerakako eraginhandia dute, “zer ebaluatu, hura irakatsi”esaera ezagunak dioen moduan. Hala,ebaluatzeko moduek eta erabilitako irizpi-deek markatzen dute, ezinbestean, curri-culumaren garapen osoa.
Horrenbestean, ezagutzen ebaluaziotikkonpetentzien ebaluaziora doan bideaegitea funtsezkoa izango da, hizkuntzen ira-kaskuntza-ereduaren eraldaketa arrakas-taz egin ahal izateko. Ebaluazioaren fun-tzioak, formatua, partaideak, edukiak,neurketa adierazleak… elementu guztietansortu da berrikuntza esanguratsuak egite-ko beharra (hizkuntzen ebaluazioan zeinbeste edozein arlotako ebaluazioan).
Honako ezaugarriak bete beharko lituzkeHizkuntz Proiektu horretan proposatutakoikuspegiari erantzungo dion ebaluazioak:
• Hezitzailea: heziketa prozesuaren muinean kokatzen dena,eta ez azken muturrean soilik.
• Integrala: konpetentzia komunikatiboaren osagai guztiak kon-tuan hartuko dituena.
ebaluatzeko moduek etaerabilitako irizpideekmarkatzen dute,ezinbestean,curriculumaren garapenosoa
Horrenbestean,ezagutzen ebaluaziotikkonpetentzienebaluaziora doan bideaegitea funtsezkoa izangoda, hizkuntzenirakaskuntza-ereduareneraldaketa arrakastazegin ahal izateko
8585
21 Gelaz kanpoko eremua osatzen du eskola-orduz kanpoko edo gelatik kanpo eskolagiroan garatzen den edozein jarduerak. Hala nola, jolas-garaiak, ibilaldiak, ikastolako sa-rrera-irteerak, kanpaldiak, aisialdiak, eskola-orduz kanpoko kirol eta kultur ekintzak, bes-telako ikasketak (musika, hizkuntz gaikuntza…) eta abarrek.
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
86
• Kontestualizatua: hizkuntza giza ekintza jakin baten komuni-kazio-testuinguruan txertatuta aztertuko duena, eta ez elemen-tu formal abstraktu gisa.
• Testuala: hausnarketa-unitate gisa, giza ekintza horren baitansorturiko testua izango duena.
• Anitza: osagai eta egoera bakoitzeko ebaluazio-une eta -motaegokiena erabiliko duena.
• Prozesuala: aprendizaien erregulatzaile-funtzioan oinarrituta-koa.
• Partekatua: elkarrekintza ardatz izanik, ikasleari partaidetzaeskainiko diona.
4.4.3.3. Gelaz kanpoko eremuaren ekarpena
Ikasleen bizitza esparru guztietarako baliagarria den hizkuntza ga-ratzen laguntzeko ardura hartu duen eskolak ezin du hizkuntzaren ar-loan egindako lanera mugatu, ez eta gela barruan beste arloetan ga-ratu daitekeen eremu akademikora ere. Horietaz gain, garrantzi be-rezia eskaini beharko zaio gelaz kanpoko eremuari21. Esparru horretaneragiteko arrazoi nagusia, eskola-giro osoa euskararen arnasgunebihurtzea da, nahiz eta beste hizkuntzek ere lekua hartuko duten. Hel-burua, beraz, ikastola euskararen bilgune bihurtzea da, ikasleek ge-latik atera orduko beraien artean euskaraz egiten jarrai dezaten se-gurtatzeko edo bultzatzeko; horretarako, egoera interaktiboak uga-ritzeko aukerak eskainiko dira eta euskara haur eta gazteek gustu-ko dituzten jarduerekin lotuko da.
Aipatutakoa betetzeko, jakina, askotariko jarduerak euskaraz es-kaintzea izango da lehen baldintza. Baina horrekin ez da nahikoa; egi-
ten dugun eskaintza euskararen erabilera indartzeari begira benetaneraginkor eta baliagarri den ziurtatu beharko genuke.
Eremu horretan ere euskara helburu nagu-sia bada, ezin esan gelaz kanpoko eremualaguntza hutsa denik, zerbitzu hutsa denik;esparru pedagogikoa izateaz gainera, di-daktikoa ere badela azpimarratu beharradago. Adierazten ari garenaren arabera,eta konpetentzien hezkuntzaren plantea-mendutik, komunikatzen ikastearen konpe-tentzia txertatuta geneukake jarduera ho-rietan guztietan (gainerako konpetentzieta-rako aterpea ere eskaintzen du, garapen in-tegralaz hitz egingo badugu). Eskolaz kan-poko eremuaren xede nagusia euskararen-tzat espazioa irabaztea den momentutik, etalan horrek etekinak izatea nahi bada, berezkoplanteamendu didaktikoa beharko du, orain-dik ere garabidean dagoena. Alegia, ekintza bakoitzak bere programazioabeharko du, bere sekuentziazioa; helburuak, edukiak, metodologia etaebaluazioa beharko ditu, bai eta horiek aurrera eramateko egitura ere.Planteamendu didaktiko hori garatu beharko da esku-hartze eremu guz-tien arteko koherentzia zainduz, eta irizpide metodologiko orokorretaneta profesionalen prestakuntzan bat eginez.
Horrenbestez, hauek dira ikuspegi horren arabera gelaz kanpoko ere-muaren helburu zehatzak (jada helburu pedagogikoen eta didaktikoenaitormena eginda):
• Ahozko elkarreragina segurtatzea eta bultzatzea. Eskolaz kan-poko jarduerek ikasleen hizkuntz portaeretan eta hizkuntz jabe-tze mailan benetako eragina izan dezaten, kirol, dantza edo jo-las-jarduera horietan ahozko elkarrekintza egokia gerta dadin ziur-tatu behar dugu; horretarako, komunikazio-egoera erreal horienbaldintzetan eragin behar dugu.
eremu horretan ereeuskara helburu nagusiabada, ezin esan gelazkanpoko eremua laguntzahutsa denik, zerbitzuhutsa denik; esparrupedagogikoa izateazgainera, didaktikoa erebadela azpimarratubeharra dago
8787
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
88
Hartara, gelaz kanpoko jardueren ingurune soziala antolatu etaplanifikatu beharko dugu, partaideen arteko elkarreragina (eta, on-dorioz, hizkuntz erabilera) bultzatu nahi badugu. Horrek, eremuhorretan naturalak diren egoeretatik abiatuta, ahozko jardunarendiseinua egitea eskatzen du; ikaslearen eta hezitzaileen arteko ha-rremanez hausnarketa egitea, lan-estrategiak adostea eta lantzea,eta abar. Hau da, ekintza horien “curriculuma” idaztea, gela ba-rrurako garatu diren hainbat proposamen metodologiko euska-rri gisa harturik.
• Hezitzaile guztiak hizkuntz irakasle. Hizkuntzaren alderdirik adie-razkorrenak erabiltzeko aukera ematen du eremu honek, harre-manak libreagoak izanik lagunarteko hizkuntza nagusitzen bai-ta. Bertan izaten diren komunikazio-egoerak informalak eta fa-miliarrak izan ohi dira. Horrenbestez, euskararen lagunarteko erre-gistroa bideratzeko ezinbesteko helduleku bihurtzen zaigu. Bai-na, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela sinestaraz-teaz gain, gazteei beharrezko hizkuntz erregistroak irakatsi be-har zaizkie; horixe da eremu ez-formaletan eragile direnen zere-gina. Hizkuntza-egoera horietarako ikasleek behar duten hizkuntzcorpusa zaindu eta landu beharko da: jarduerak eskatzen dueneuskara teknikoa, eta testuinguru soziolinguistikoak eta adinakeskatzen duten hizkuntz erregistroa, besteak beste.
• Hizkuntz jarrerak lantzea eta adostea. Gizartean leku gutxi duenhizkuntza bati eusteko, era esplizituan eragin beharra dugu ja-rreretan; izan ere, hautu kontzientea behar da hainbat esparru-tan, hainbat egoera eta funtziotarako hizkuntza gutxitua erabil-tzeko. Horrekin batera, argudioak eraiki beharra dago hizkuntzagutxituarekiko aurreiritzi negatiboei edota horren aurkako diskurtsoasimilatzaileei aurre egiteko; beti ere, kontuan hartu behar dira ja-rreren lanketan eleaniztasun eta kulturaniztasun kontzeptuak ere.
Horretarako, eremu honetan izaten diren komunikazio-egoeretatikabiatuta, ezinbestekoa da hizkuntz jarreren tipologia identifika-tzea eta horien lanketa planifikatzea. Lanketa horren ondorioz ga-
22 Gai hau luze-zabal jorratu dugu Zenbait orientabide erregistroen trataeraz liburuan (Ba-rrios et al., 2008); besteak beste, alderdi hauek: erregistroak zer diren, erregistro bakoitzarenezaugarriak, gabezia orokorrak, erregistroen trataera teorikoa eta praktikoa, eta erregistroaklantzeko marko proposamena. Ildo nagusi horietan sakondu nahi duenak jo beza libu-ru horretara eta bertan aipatzen den bibliografiara.
ratuko dira bilatzen ditugun hizkuntz portaerak, eta baliagarri izan-go dira hizkuntzen ikasketa prozesuan eragiteko, egoera sozio-linguistiko desberdinak ulertzeko eta bizikidetzan aurrera egite-ko.
Horrenbestez, ikastolako Hizkuntz Proiektuak ekarriko du euskara-ren erabilerari dagokionez aurreko lerrootan aipaturiko ikuspegia etafilosofia integratzea, gelaz kanpoko eremuari beste kokapen bat ema-tea eta, ondorioz, eskaintzen diren zerbitzuen ezaugarriak aztertu etaplanteamendu didaktikoei tokia egitea. Gainera, gelaz kanpoko ere-murako ikastolak egindako hausnarketa hori beste eremuetan egi-nikoarekin bateratu beharko da, lan iraunkor, kohesionatu eta siste-matizatua ahalbidetuko duen plangintza finkatzea nahi bada. Izan ere,euskararen biziraupena ez da soilik irakasleena, hezkuntza-komunitateosoarena baizik.
4.4.4. Hizkuntz dibertsitateari eta kalitateari begira, erregistro-en trataera22
Nolako euskara behar da, esku-hartze eremu desberdinetan sortu-tako komunikazio-testuinguru anitzei erantzuteko? Ikastolen mugi-menduaren barruan, kezka nagusietako bat izan da betidanik eus-kararen kalitatea zaintzea eta eredu onak irakastea. Horri loturik, gaz-teen artean euskararen erabilera indartzea ere helburu garrantzi-tsuenetako bat da ikastoletan. Azken batean, hizkuntza erabiltzea etaerabileraren egokitasuna ezinbesteko oinarriak dira hiztunen komu-nikazio-gaitasuna ahalik eta ondoen garatzeko. Horrexegatik da haingarrantzitsua hizketa-molde edo hizkuntz erregistro bat baino gehia-go lantzea eta sustatzea, ikasleak bere esparru guztietan hizkuntzaegokiro erabiltzen jakin dezan. Izan ere, euskara egokia eta une ego-
8989
kian erabiltzeko gai ez den hiztunak ez du komunikaziorik lortuko, ezdu hizkuntza erabiliz gozatuko eta, azken batean, euskara bazterreanutzita beste hizkuntza batez baliatuko da.
Beraz, ikasleek ikasi behar dute argi, jaria-kortasunez, modu eraginkorrean, eta ego-erari dagokion erregistro egokian hitz egi-ten. Hain zuzen ere, hizkuntza menderatzeaez da erregistro jaso bakarra trebetasunezerabiltzea, baizik eta komunikazio-egoera-ren ezaugarrien arabera erregistro desber-dinetan egoki aritzea. Era berean, hizkun-tzaren didaktikaren alorrean eredu ezber-dinak lantzea proposatzen da, hizkuntzarenerabilera ugariei tratamendu bereziak ezar-tzeko; besteak beste, erregistrokako ba-naketa proposatzen da.
Euskararen erregistroez jardutean, hainbatfaktoreren eraginez erabiltzen den hizkeraz ari gara; besteak beste,solaskideen arteko harremanen, haien asmoen, gaien edo formaltasun-mailaren eraginez erabiltzen den hizkeraz. Hiztun bakoitzak ohiko erre-gistro batzuk izaten ditu eskueran, eta komunikazio-ekintzaren tes-tuinguruaren arabera erregistro bat ala beste erabiltzen du. Dena den,erregistroa ez da ulertu behar gauza finko eta egonkor gisa, bi mu-turren artean gauzatutako continuum bat bezala baizik, beheko iru-dian ikus daitekeenez.
10. irudia. Hizkuntz erregistroen continuuma.
hizkuntza menderatzeaez da erregistro jaso
bakarra trebetasunezerabiltzea, baizik eta
komunikazio-egoerarenezaugarrien arabera
erregistro desberdinetanegoki aritzea
Familiarra Ez-familiarra Ez-familiarra
Etxekoa / Lagunartekoa Neutroa Jasoa
I--------------------------------------------------I------------------------------------------------------I
Ez-formala Formala Formala
Hiztunak egoeraren arabera nola erabiltzen duen hizkuntza eta zein eredu.
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
90
Alabaina, eskola-giroan irakasleak, hezitzaileak eta gainerako pro-fesionalak dira hizkuntz erregistro egokiaren sustatzaile, eredu-emai-le eta motibazio eragile, gela barruan zein gelaz kanpo. Ildo horre-tatik, eredu-emaile suertatzen diren horiek izan beharko dute lehe-nengoak erregistroak bereizten, eta bide-erakusle ikasleekin asko-tariko egoeretan erregistro formal eta ez-formal horien erabilera egi-nez.
Egun, euskara normalizazio-bidean da-goela kontuan hartuz, normalizazio so-ziologiko eta linguistiko bikoitzean (baierabileran, bai corpusean) hain zuzen, es-kolarako ondoen heldu den eredua es-tandarra eta jasoa da. Auzia da erregis-tro formalekoak ez diren egoera eta dis-kurtsoetan nolako euskara erabili etairakatsi behar den, alderdi hori baitagaur egun aintzat hartzen ez dena.
Hartara, hezkuntza-komunitateak bereezaugarri guztiak kontuan harturik –in-guruak zenbateko euskalduntasuna era-kusten duen, nolako ikasleak etortzen di-ren bertako ikasgeletara eta abar— zeinhizkuntz eredu landuko dituen erabaki be-har du; horretarako, gogoan izan behar duegoera informaleko hizkera euskalkianedo azpieuskalkian oinarritzen dela etahizkera landua, berriz, euskara batuanedo euskalkiaren erabilera landuan23.
Ikastolako lana antolatzeko orduan, oro har, inguruaren ezaugarrie-tatik abiatu behar da; hizkuntzari dagokionez, ikastola non dagoen
hezkuntza-komunitateakbere ezaugarri guztiakkontuan harturik zeinhizkuntz eredu landukodituen erabaki behar du;horretarako, gogoan izanbehar du egoerainformaleko hizkeraeuskalkian edoazpieuskalkianoinarritzen dela etahizkera landua, berriz,euskara batuan edoeuskalkiaren erabileralanduan
23 Erregistro formalerako eta ez-formalerako ereduen proposamen zehatza jorratu duguZenbait orientabide erregistroen trataeraz liburuan (Barrios et al., 2008).
9191
OIN
AR
RI
TEO
RIK
OA
KIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
92
eta bertako ezaugarri soziolinguistikoak hartu behar ditu aintzat, in-guruan erabiltzen den hizkuntz mota ahantzi gabe (inguru euskalki-duna bada, euskalkia; eta inguruan ez bada euskalkirik, lurraldea har-tu beharko da aintzat) eta gero, pausoka-pausoka, urrutiko ezau-garrietara igaro. Horrez gain, ikasleak lehenagotik zer dakien kon-tuan hartu behar da nahitaez, eta haren hizkera errespetatu beharda.
Horrenbestez, ikastolaren zereginen artean lehen mailako helburuahizkuntza estandarra irakastea bada ere, horrekin batera kontuan har-tu beharko dira herrian herriko hizkerak eta bestelako aldaerak.
Atal honetan aipatu diren oinarri teorikoak praktikara eraman ahal iza-teko, berebiziko garrantzia izango du hezkuntza-komunitatearen par-taide guztien prestakuntza-prozesua behar bezala bideratzeak. Ja-rraian azalduko dira oinarri horiei erantzun ahal izateko prestakun-tza-irizpide nagusiak.
ikastolenHizkuntzProiektuarenprestakuntza-irizpideak
5
Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren erreferentzia-marko honetan, hez-kuntza-komunitate osoaren hainbat behar eta premia azaleratuko zaiz-kigu, baldin eta, besteak beste, egoeraren diagnostikoa, hizkuntze-kiko ikuspegi eta helburuak, eta Hizkuntz Proiektuaren oinarri teori-koak ataletan aipatzen direnak aintzat hartuko badira. Beraz, premiahoriei erantzuteko Ikastola bakoitzak erabaki behar duen prestakuntzagarrantzi handikoa izango da. Hartara, aurreko ataletan esandako-etan oinarriturik, jarraian zehaztuko diren irizpideak nahitaez kontuanhartu behar dira hezkuntza-komunitatearen prestakuntzan lehenta-sunak erabakitzerakoan.
9393
5.1. Prestakuntzaren esparruak
Hizkuntz Proiektuaren baitako prestakuntzak, egin-eginean ere,ikastolen hizkuntz beharrei egokitutakotresna izan behar du, eta aintzat hartu be-har ditu bai hezkuntza-komunitatearenpartaide eta komunikazio-eremu guztiak,bai Ikastolaren Hizkuntz Proiektua aurreraeramateko beharrezko esparru guztiak.Horretarako, Ikastoletako eskola-giroanhizkuntzen erabileran eragiten duten etahobetu beharrekoak diren alderdiak lantzeadu helburu, bakoitza bere erabilera-espa-rruaren arabera. Alderdi horiek, besteakbeste, honakoak dira: hizkuntz elkarrekin-tza (mintza-jardun aktiboa indartzea), gaiaketa hizkera-moduak, profesionalen etaeskola-lagunen euskara-maila, eta gizar-tearen eragin-moldea (ikaslearen eskolazkanpoko jardun-esparruetako hizkuntzohiturak, jokabideak eta jarrerak) (Zalbide,
2001). Horretarako, lau esparru nagusi hauetan eragitea aurreikus-ten dugu:
• Hizkuntz prestakuntza
• Metodologia prestakuntza
• Hizkuntz jarreren inguruko prestakuntza
• Hizkuntz Proiektua dinamizatzeko prestakuntza
5.2. Prestakuntzaren ardatz nagusiak
Lehenago ere aipatu dugu hizkuntzekin loturiko prestakuntzak ain-tzat hartu behar dituela ikastolaren eremu guztiak eta hezkuntza-ko-
HizkuntzProiektuaren baitakoprestakuntzak, egin-
eginean ere, ikastolenhizkuntz beharrei
egokitutako tresna izanbehar du, eta aintzat
hartu behar dituhezkuntza-
komunitatearen partaideeta komunikazio-eremu
guztiak
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
94
munitatearen partaide guztiak. Hartara, prestakuntzaren ardatz na-gusiak deskribatuko ditugu jarraian, kolektibo bakoitzeko eta eremunagusi bakoitzaren arabera.
5.2.1. Profesionalak. Funtzioa eta garrantzia
Profesionalena dugu eremurik zabalena, eremu pedagogikoan gelabarruko eta gelaz kanpoko jarduerei ez ezik,eremu instituzionalari ere begira jarriz gero.Profesional guztiek, bakoitzak bere ere-muan, ikastolako komunikazio-esparrubat dute gutxienez, eta aldez edo moldez,une batean edo bestean, ikasleekin hartu-eman zuzenean komunikazio-ekintzarenbat garatu behar izaten dute. Batzuek eratrinkoagoan besteek baino, baina, hala ere,komunikazio-ekintza horietako bat bera ereez da gutxiesteko modukoa. Izan ere,ekintza komunikatibo horien bitartez ikas-leek hizkuntzaren erabilera funtzionalaegiten dute, eta horietako bakoitzean ga-ratu beharreko diskurtsoa eremu horreta-ko profesionalarekin batera eraikitzen du,elkarrekintzan gehienetan eta eredua bila-tuz besteetan. Hortaz, ikastoletako profe-sionalentzako prestakuntzak aintzat hartubeharko ditu gutxienez bi eragin esparru,profesional bakoitzaren inguruan: bata,hiztun gisa bere hizkuntz gaitasunarenhobekuntza; eta bestea, ikasleen aurreanaskotariko ekintza komunikatiboetan era-bakigarri suertatzen diren eredu-emaile eta diskurtso-bideratzaile gisa.Hartara, profesionalei zuzendutako prestakuntza ardatz horien in-guruan egituratu beharko da.
ikastoletakoprofesionalentzakoprestakuntzak aintzathartu beharko ditugutxienez bi eraginesparru, profesionalbakoitzaren inguruan:bata, hiztun gisa berehizkuntz gaitasunarenhobekuntza; eta bestea,ikasleen aurreanaskotariko ekintzakomunikatiboetanerabakigarri suertatzendiren eredu-emaile etadiskurtso-bideratzailegisa
9595
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
96
• Hizkuntz prestakuntza
Hizkuntz mailaren hobekuntzaz dihardugunean, komunikatzenikastearen konpetentziaren edo gaitasun komunikatiboaren ho-bekuntzaz ari gara, oro har (Canale, 1983). Alabaina, ikastolako ko-munikazio-esparruetara etorrita, hizkuntzaren erabilera-esparru ba-koitzeko ekintza komunikatiboa gauzatzen deneko egoerarenaraberako diskurtsoak lantzeaz mintzo gara, eta horietan, gaitasungramatikalarekin batera gaitasun testuala edo diskurtsiboa lantzeaz.Aldi berean, ekintza komunikatiboa zehazten eta zedarritzen duentestuinguruen osagaiak lantzeaz ere ari gara; hau da, komunika-zio-egoerari egokitzeko abileziaz, gaitasun soziolinguistikoaz etasoziopragmatikoaz. Eta, noski, horren barruan aintzat hartzen duguekintza komunikatiboaren xedeari, hartzaileari, erabilera-esparruarieta abarri dagokien hizkuntz erregistro egokiaren hautaketa.
Hizkuntz erregistroen gaia da, hain zuzen, gaitasun soziolinguisti-koari dagokionez, eskola-giroan oro har dugun gabeziarik handie-netakoa. Izan ere, hiztun arruntak hainbat hizkera-molde izaten dituaukeran, eta bat edo beste erabiltzea erabakitzen du egoeraren ara-bera, ekintza komunikatiboaren testuinguruaren osagaien arabera.Gogoan izan behar dugu kontu hauetan ere, hiztun gisa norbera-ren gaitasuna hobetzeaz gain, ikasleen aurrean etengabeko ereduaeman ohi duela profesionalak; beraz, are garrantzitsuagoa da ira-kasleen eta hezitzaileen rola, horrelako ikaskuntzen bideratzaile etakomunikazio-egoeren kudeatzaile baitira. Horren haritik, gogorarazibehar dugu erregistroa ez dela ulertu behar gauza finko eta egon-kor gisa, bi muturren artean gauzatutako continuum gisa baizik. Hala,hizkuntzaren erabilera-esparru jakin batean ekintza komunikatibo-etan egin beharreko lanek, une ezberdinetan, erregistro formala etaez-formala agertzeko aukera eman dezakete esparru berean.
Oro har, arestian aipatzen genuen hizkuntz normalizatzaile rol bi-koitzean eragin beharra dago, bereziki gaitasun soziolinguistikoareneta gaitasun diskurtsibo-testualaren hobekuntzan. Eta gaitasun ho-riek direla eta, landu beharrekoak lehenago ere aurreratu ditugu: ba-
tetik, ikastolako esparru bakoitzean gertatzen diren ekintza komu-nikatiboaren testuinguruaren osagaiak, erabilera-esparruak eta hiz-kuntz erregistroak barne; eta, bestetik, erabilera-esparru bakoitze-an ekintza komunikatiboa gauzatzen deneko egoeraren araberakodiskurtsoak.
Azken batean, profesional bakoitzak baliabide jakin batzuk izango dituaukeran bere lan-arloari loturiko diskurtsoak gauzatzeko; eta auke-ra horien artean, bat ala bestea hartzea erabaki beharko du, egoe-raren eta beharren arabera. Hain zuzen, erabaki edo estrategia ego-kiak erabiliz lortuko du komunikazio arrakastatsua. Beraz, gaitasunestrategiko horren lanketaren aldeko hau-tua egiten dugu; izan ere, bakoitzaren be-harrek izan behar dute abiapuntu, baina be-har horiei erantzuteaz harago joan behardugu, soilik hiztun autonomo eta estrate-giko izanez lortuko baitugu egoera eta tes-tuinguru ezberdinetan komunikazio arra-kastatsua bermatzea.
Gaitasun komunikatibo horien gainekoirizpide orokorrak, besteak beste, EuropakoErreferentzia Markoan daude jasota, hainzuzen erabiltzaile gaituarentzat zehazten di-tuen gaitasun operatibo eraginkor etamenderatze-mailetarako deskribatzaileetan.Hala, bada, profesional guztientzako abia-puntua gaitasun operatibo eraginkorraizanik, gaitasun komunikatibo orokorraklantzeaz gainera, bere lan-arloari loturikogaitasun komunikatibo espezifikoak erekontuan hartu beharko dira. Hau da, berezko hizkuntz beharrei eran-tzuteko baliabideak eta estrategiak eskuratzen diren heinean osatukolitzateke menderatze-mailara arteko bidea, ondorengo irudian ikusdaitekeenez.
profesional guztientzakoabiapuntua gaitasunoperatibo eraginkorraizanik, gaitasunkomunikatibo orokorraklantzeaz gainera, berelan-arloari loturikogaitasun komunikatiboespezifikoak ere kontuanhartu beharko dira
9797
CErabiltzaile gaitua
C1 C2
C2.1 C2.2
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
98
11. irudia. Erabiltzaile gaituaren mailak
- C1 maila, Maila autonomo edo Gaitasun operatibo eraginkorraderitzona da. Maila honen ezaugarri nagusia diskurtso sail zabalbat erabiltzeko gaitasuna da, jariotasuna eta bat-bateko komu-nikazioa bideratzeko aukera ematen duen diskurtsoa osatzeko gai-tasuna.
- C2 maila, edo menderatze-maila deitua. Maila honen helburua goi-mailako hiztunen diskurtsoan aurkituko den hizkuntz zehaztasu-na, egokitasuna eta erabilera-erraztasuna ezaugarritzea da.
Irudian zehazten den ikuspegiaren ezkerreko adarra ezaguna da hez-kuntzako profesionalen artean, IRALE eta antzeko programen bidezgaratzen baita aspalditxotik. Irudiaren eskuineko adarra, berriz, az-ken lauzpabost urteotan osatu da HABEren eskutik, 4. mailako egi-tasmoaren inguruan. Egitasmo horren oinarrietan aurkitu dugu, bes-teak beste, lehenago aipatzen genituen gaitasunen maila-gorenekolanketa, ikuspegi soziodiskurtsibo batetik (Bronckart, 1997). Hala, gureustez, hizkuntzaren hobekuntzaren ildo horretatik menderatze-mai-lara arteko bidea jorratzeak erantzun egokia ematen die irakaskun-tzan jarduten duten profesionalen hizkuntz beharrei eta komunikatzenikastearen konpetentzia garatzeari. Beraz, Ikastolako profesionalenhizkuntz hobekuntza goian irudikatzen den ikuspegiaren bitartez ga-ratuko genuke, bakoitzaren arlotik eta beharretatik abiatuz.
• Metodologiaren prestakuntza
Eremu pedagogikoan (gela barruan eta gelaz kanpo, hain zuzen) jar-dun-gune duten profesionalei so eginez eta dokumentu honetan diag-nosiari buruz aipatu direnak kontuan hartuz, esan daiteke, oraindikere, urte luzez hezur-muinetaraino hedaturik izan dugun hizkuntzenikuspegi estruktural-gramatikaletik hizkuntzen ikaskuntza-irakas-kuntzaren ikuspegi komunikatiborako jauzia erabat emateko dugu-la. Eremu horietan, bakoitzak bere berezitasunak dituela, hizkuntzenerabileraren alde egingo badugu, beharrezkoa izango da berariaz-ko metodologia-prestakuntza saioen bitartez ondoren aipatzen di-ren ildo nagusiak aintzat hartzea eta lantzea.
Ahozko elkarreraginezko diskurtsoari begira bereziki
Konpetentzia komunikatiboa lantzeari begira, benetako pre-miak dira ahozkotasuna eta elkarrera-gina bultzatzea, kontzeptu bi horiek zerdiren ondo ulertzea eta nola landu dai-tezkeen jorratzea. Ikasleek ahozko hiz-kuntza ingurunearekin eta ingurukoekinelkarreraginean nola eraikitzen dutenlandu beharko da. Orobat jorratu be-harko da esparru bakoitzaren testuin-guruaren berezitasunen arabera sortzendiren komunikazio-egoera esangura-tsuak nola balia daitezkeen, gela barruan eta gelaz kanpo, ikas-leek hizkuntzaren erabilera funtzionala egin dezaten.
Guztiak hizkuntz irakasle
Ildo horretatik, berebiziko garrantzia hartzen dute metodologia-ren inguruko prestakuntza saioek. Izan ere, horien bitartez ikasi-ko dituzte irakasleek eta hezitzaileek –hizkuntz arlokoek ez ezik,gainerako arlo eta esparruetakoek ere—, besteak beste, ekintzakomunikatiboen testuinguruaren arabera ahozkotasuna nolalandu ikasleekin elkarreraginean, sortzen diren komunikazio
konpetentziakomunikatiboa lantzearibegira, benetako premiadugu ahozkotasuna etaelkarreragina bultzatzea
9999
esanguratsuak egoki kudeatzeko estrategiak –ikasleak behar due-lako protagonista izan eta ez irakasleak edo hezitzaileak–, ikas-keta kooperatiboa bultzatzea, arloetako operazio kognitiboak gau-zatzen dituzten testu-generoak nola landu arrakastaz, arloko kons-tanteak eta trebeziak nola landu… Azken batean, hizkuntza edo-zein ikaskuntza-irakaskuntzaren oinarrizko tresna izanik, meto-dologia horien inguruko prestakuntza behar dute irakasleek etahezitzaileek, bakoitzak bere esparruan hizkuntzaren behar horienlanketa egiteko ikasleekin.
• Hizkuntz jarreren inguruko prestakuntza
Ikasleak euskalduntasunean eta euskaraz ardaztutako eleaniztasu-nean hezi nahi ditugu ikastoletan, ikastola bakoitzak duen inguru so-ziolinguistikoa kontuan hartuz. Oro har, lehen esan bezala, hizkuntz
normalizatzaile sozial eta linguistiko rol bi-koitz hori jokatu beharko dugu ikastoletan.Batetik, ekimenak gauzatzerakoan nor-malizatzaile sozial izan beharko dugu,euskararekiko jarrerak lagungarriak ez di-renean aldeko jarrerak landu beharreanizango garelako. Bestetik, ikasleen aurre-an eredu-emaile gisa agertzen garen hei-nean, hizkuntz normalizazioaren eragile gisaere jokatu beharko dugu.
Azken batean, landu beharrekoen arteanhonakoak ditugu: euskarekiko kontzientziaeta konpromisoa, hizkuntzen balio sozio-kulturala eta begirunea, aniztasunaren ba-lorazioa eta begirunea, ikasketaren ingu-ruko jarrerak (errakuntzen onarpen positi-boa, saiatzearen garrantzia…). Baina eus-karekiko jarreren inguruko alderdiak lan-
tzeaz batera, ikastoletan ikasle eleaniztunak hezi nahi ditugunez gero,euskara eta euskal kulturaren eta bestelako hizkuntzen eta kulturen
euskarekiko jarrereninguruko alderdiak
lantzeaz batera,euskara eta euskal
kulturaren etabestelako hizkuntzen
eta kulturen artekobizikidetza sustatu
behar dugu; aldiberean, hizkuntz etakultur aniztasunak
gizakion eta bizitzarengarapenerako duengarrantziaz jabetu
behar dugu
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
100
arteko bizikidetza sustatu behar dugu; aldi berean, hizkuntz eta kul-tur aniztasunak gizakion eta bizitzaren garapenerako duen garran-tziaz jabetu behar dugu.
• Hizkuntz Proiektua dinamizatzeko prestakuntza
Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak eskola-giro osoan aintzat hartu etalandu behar dituen ekintza guztiak —hala hezkuntza-komunitatekopartaideei nola esparru guztiei begira gauzatzen direnak— zuzene-an elikatzeko, dinamizatzeko eta bideratzeko prestakuntza beharkodute lan horietan arituko diren Hizkuntz Proiektuaren dinamizatzai-leek. Profesional horiek, erreferentzia-marko horretan finkatutako oi-narri teorikoak barneratzearekin batera, ikastolako esparru guztietanoinarri horien aplikazio praktikoa aurrera eramateko tresnak eta lan-estrategiak bereganatu beharko dituzte. Horretarako, prestakuntzaberezitua beharko dute, non hainbat arlo landuko diren elkarlanean:batetik, oinarrizko marko teorikoa; bestetik, egoeraren diagnostikoaeta ondorioztatzen den plan estrategikoa egiteko baliabideak; eta az-kenik, ikastolako giza taldea dinamizatzeko estrategiak.
5.2.2. Gurasoak
Ikaslearen inguruko harreman-sareetatik(gurasoak, lagunak, auzoa, aisialdi-ekin-tzako lagun taldeak, hizkuntza gutxituasustatzearen aldeko elkarteak eta abar),familia da ondorio nabarmenenak ezar-tzen dituen eragilea hizkuntzaren trans-misioan eta eskurapenean. 2005ean, Dereduko DBH-4ko ikasleen B2 mailaebaluatzeko ISEIren proben emaitzekhalaxe dela erakusten digute:
— Familia-hizkuntzaren aldagaiak aldaketa handiak eragiten dituemaitza orokorretan. Etxean euskaraz hitz egiten dutenen artean
familia da ondorionabarmenenak ezartzendituen eragileahizkuntzarentransmisioan etaeskurapenean
101101
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
102
% 74,1 dira ikasle gaindituak; bestalde, etxean euskaraz egitenez dutenen ikasleen emaitza % 47,6 da, batez besteko oroko-rraren ia kopuru bera. Bi talde horien arteko aldea nabaria da;% 26,5, hain zuzen ere. Aldagaia, beraz, eragin handikoa da.
— Emaitza onenak lortzen dituzten ikasleek honako baldintzak di-tuzte: D eredukoak izatea eta etxean gurasoekin euskaraz hitzegitea; % 74,1 kopuruak erakusten du hori.
Hala, bada, seme-alabek euskara ikasteko ardura handitu egin da az-ken urteotan. Gero eta guraso euskaldun gehiago ditugu eskolari es-ker. Familia bidez euskara geroratzeko aukera gero eta handiagoa da.Euskarekiko aitormen sozial handiagoa dago gure gizartean eta, be-raz, gurasoek bere egin dute euskara ondorengoei transmititzearenardura. Hala eta guztiz ere, asko dago egiteko arlo honetan ere eus-kararen erabilera areagotzeko; honako lerrootan jorratuko dira egi-teko nagusienak.
• Gurasoentzako hizkuntz prestakuntza
Belaunez belauneko hizkuntz transmisio betea lortzeko bidean, Ikas-tolak aukerak eskaini behar dizkie gurasoei euskara ikasteko, ho-betzeko, sendotzeko eta erabiltzeko, ahal dela irizpide hauek aintzathartuz:
Eskolaren testuinguruak eskainitako hizkuntz baliabideak oi-narri harturik. Ikuspegi diskurtsibo batetik, eskolaren testuin-guruak dituen hizkuntz baliabideak baliatu behar dira guraso-ek aukera izan dezaten hizkuntza ikasteko, hobetzeko, sendo-tzeko eta kasu guztietan erabiltzeko; era berean, motibatu eginbehar dira dakiten euskara gutxi edo asko hori eskolaren ingu-ruko ekintza eta helburu esanguratsuetan seme-alabekin bere-hala erabiltzeko. Izan ere, soilik era horretan lortuko dugu ba-tzuekin eta besteekin egiten diren ahaleginak elkarren osagarriizatea eta sinergiak bateratzea.
Ildo horretatik, ohiko eskaintzez gain, berebiziko garrantziaizango dute ikastolan umeekin etapa bakoitzean lantzen diren ma-terialekin eta programazioekin loturazuzena duten euskara ikastaroek. Har-tara, Ikastolaren jardueretara erakartzealortuz gero, batetik, umeei hizkuntza-ren erabileraren aldeko eredu ona etaindargarria suertatuko zaie eta, bes-tetik, gurasoei gertuagokoa egingozaie seme-alaben hezkuntza-prozesua.
Oinarrizko erabiltzaile-mailari be-gira. Gurasoen inguruan ari garela, osokontuan hartu beharko genuke eus-kararik ez dakiten guraso askoren kasua; seme-alabak euska-raz murgiltzeaz batera euskara ikasteari ekiten diote askok. Eu-ren helburua, ordea, ez da EGAren pareko gaitasuna eskuratzea,baizik eta oinarrizko erabiltzailearen gaitasuna lortzea. Beraz, aha-lik eta guraso gehien oinarrizko erabiltzaile izan dadin lehenetsibehar da ikastolako prestakuntza-planean, betiere, goragoko hel-bururik baztertu gabe.
Europako Markoaren erreferentzia harturik, A2 mailan kokatukogenuke bilatzen dugun oinarrizko lor-pen-maila:
Bereziki esanguratsuak dituen esperientzia-
esparruekin loturiko esaldiak eta esapideak,
eguneroko bizitzakoak, ulertzeko gai da (bere
buruari eta familiari buruzko oinarrizko infor-
mazioa, erosketei, intereseko lekuei, lanbideei
eta abarri buruzko informazioa). Badaki ata-
za soilak eta arruntak egiteko orduan komu-
nikatzen, baldin eta ezagunak edo ohikoak di-
tuen gaiei buruzko informazio-truke erraza eta
ahalik eta gurasogehien oinarrizkoerabiltzaile izan dadinlehenetsi behar daikastolakoprestakuntza-planean,betiere, goragokohelbururik baztertugabe
103103
berebiziko garrantziaizango dute ikastolanumeekin etapabakoitzean lantzendiren materialekin etaprogramazioekin loturazuzena duten euskaraikastaroek
zuzena bakarrik eskatzen badute. Badaki bere iraganaz eta inguruneaz des-
kribapen errazak egiten, baita bere berehalako beharrei buruzko deskriba-
penak egiten ere.
• Hizkuntz jarreren inguruko prestakuntza
Arestian esan dugunez, gizartearen eragin-moldea nolakoa den kon-tuan hartuta, hizkuntz normalizatzailearen rol bikoitza jokatu beha-rrean gara. Horrez gain, euskara ardatzat duen heziketa eleaniztu-na arrakastaz sustatuko bada, gogoan izan behar dugu hizkuntze-kiko jarrerak gurasoekin lantzea ere garrantzi handiko kontua dela.
Beraz, ildo nagusi hauek landu beharko di-tugu:
Euskara ondorengoei transmititzearenardura bere egitea. Seme-alabek euska-raz egin dezaten gurasoen euskararekikokontzientzia eta konpromisoa ez dira aski,baldin eta gurasoek ez badute euskara era-biltzen. Gurasoek, oro har, beren euskara-maila eta eredua edozein direla ere, etxe-ko hizkuntzari garrantzia handiagoa emandiezaioten eta erabil dezaten sustatu be-har dugu.
Bestalde, hizkuntz eredu edo aldaera ba-koitzaren erabilera-esparruak aitortu, bultzatu eta prestigiatu be-har dira. Izan ere, eredu bat ez da bestea baino hobea, bata ezdago bestearen gainetik; bakoitzak bere erabilera-esparruadauka, eta elkarri traba egiten edo elkar zapuzten ibili beharre-an, bakoitzari berea aitortu eta hizkera eredu guztiak erabiltze-ko motibazioa sustatu beharra dago; izan ere, euskararik txarrenaegiten ez dena da.
Hizkuntz eta kultur aniztasuna aintzat hartzea. Horrekin ba-tera, ikasle eleaniztunak hezi nahi ditugunez gero, hizkuntzen ba-
euskara ardatzatduen heziketa
eleaniztunaarrakastaz sustatuko
bada, gogoan izanbehar dugu
hizkuntzekikojarrerak gurasoekin
lantzea ere garrantzihandiko kontua dela
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
104
lio soziokulturala eta begirunea nabarmendu behar ditugu, etaeuskara eta euskal kulturaren eta bestelako hizkuntzen eta kul-turen arteko bizikidetza sustatu behar dugu, modu horretan hiz-kuntz eta kultur aniztasunak gizakion eta bizitzaren garapenerakoduten garrantziaz jabetu gaitezen.
5.2.3. Ikasleak
Ikasleak dira, azken batean, Ikastoletan har-tzen diren erabaki pedagogiko guztien jo-muga; izan ere, erabaki pedagogiko horienondorioz ikaskuntza-irakaskuntzen emai-tzak hobetzea bilatzen dugu. Hala, bada,ikasleek komunikatzen ikasi konpetentziaegokia lortzea da dokumentu honetan jo-rratzen diren irizpide guztien helburua; be-raz, erabaki guztien jomuga ikasleak badi-ra eta ikasleen hizkuntz garapena ohikohezkuntza-prozesuak bideratu behar badu—hizkuntz jarrerak barne—, ez dirudi zen-tzuzkoa ikasleentzako berariazko hizkuntzprestakuntza bat zehaztu behar izatea.Alabaina, batetik, gizartearen eragin-mol-dea eta testuinguru soziolinguistikoa zeindiren ikusita eta, bestetik, ikastolen egu-neroko praktikek erakusten digutenari erre-paratuz gero, ezin uka bestelako ekintza-bide osagarriak ere beharrezko direnik.Hartara, eskola-giroan hizkuntza lantzea etaerabiltzea helburu duten ikastaro eta saio osagarrien beharra gertadaiteke, besteak beste kasu hauetan:
— Hizkuntz behar berezien kasuan. Bereziki eskolatze beran-tiarraren ondorioz hizkuntz gaitasuna indartzearren lagungarrisuerta daitezkeen egitasmoak (ikastaro bereziak, mintza-saio-ak, autoikaskuntza-programak…).
eskola-giroanhizkuntza lantzea etaerabiltzea helburuduten ikastaro eta saioosagarrien beharragerta daiteke, besteakbeste kasu hauetan:
— Hizkuntz beharberezien kasuan
— Euskararenerabilera etaukipen-orduakgehitzearren
— Hizkuntz gaitasunaegiaztatzeko agiriofizial bateskuratzearren
105105
— Euskararen erabilera eta ukipen-orduak gehitzearren. Eus-kalduntasun-maila apala edo oso txikia duten inguruneetan, es-kola-orduez kanpoko ikastaroak edo komunikazioarekin zuze-nean loturiko ekintza bereziak, ikasleek euskararekin ukipen-ordugehiago izan ditzaten.
— Hizkuntz gaitasuna egiaztatzeko agiri ofizial bat eskura-tzearren. Aurreko argudioari loturik, batetik, eta gizartearen es-kakizunei erantzuteko, bestetik, bai euskaraz bai atzerriko hiz-kuntza batean gaitasun-mailaren bat etsamina ofizial baten bi-
dez egiaztatzea helburu duten ekintzak.
5.3. Ikastolako prestakuntza-pla-naren beharra
Ikastolaren eremuak oso zabalak dira, etaez da erraza eremu horietan guztietan jar-duten duten partaide guztien hizkuntz be-harrei erantzutea. Bestalde, esparru ba-koitzak bere berezitasunak dituenez, hain-bat oztopo gainditu beharko dugu: batetik,pedagogia aldetik (beharrak antzematea, di-seinu eta erantzun pedagogikoa, kontes-tualizatua izatea...) eta, bestetik, antolake-ta aldetik (planifikazioa, epeak, finantzabi-dea, hartzaile kopurua, emaileak...). Ala-baina, koska horiek guztiak behar bezala bi-deratzeko, ikuspegi sistemiko batez behatu
beharko dugu ikastolaren errealitate osoa; horretarako, bertan direnelementu guztiak identifikatu beharko ditugu, eta plangintza bateanbistaratu beharko ditugu elementu horien arteko loturak, elkarreraginaketa beste. Hartara, Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak zedarritzen dituenmarkoak eta hemengo irizpideek aukera ezin hobea eskaintzen dio-te Ikastolari prestakuntza-plangintza iraunkor bat diseinatzeko eta hiz-kuntzen esku-hartze eremu bakoitzaren helburu jakin bati edo sus-tatu nahi den eraldaketari erantzuteko.
Hizkuntz Proiektuakzedarritzen dituen
markoak eta hemengoirizpideek aukera ezinhobea eskaintzen diote
Ikastolari prestakuntza-plangintza iraunkor bat
diseinatzeko etahizkuntzen esku-hartze
eremu bakoitzarenhelburu jakin bati edo
sustatu nahi deneraldaketarierantzuteko
PR
ES
TAK
UN
TZA
-IR
IZP
IDE
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
106
ikastola
iikkaassttoollaabakoitzakbereHizkuntzProiektuagaratzekog i d a
ikastola bakoitzak bereHizkuntz Proiektuagaratzeko gida
Atal honetan eskaintzen dira ikastola bakoitzak bereerrealitateari eta kokaturik dagoen ingurunesoziolinguistikoari egokitutako Hizkuntz Proiektuakudeatzeko ibilbidea, hori garatzeko orientabideak etatresnak. Hauek dira, zehazki, atal honek landuko dituengaiak:
•. Ikastolaren Hizkuntz Proiektua: kudeaketarakoibilbidea
•. Ikastola barruko esku-hartze eremuendeskribapena
•. Ikastolako hizkuntz plangintzaren oinarriak etaorientabideak
•. Esku-hartze eremuetan eragiteko orientabideak
•. Hizkuntz Proiektua kudeatzeko egitura etazereginen proposamena
•. Hizkuntz Proiektua garatzeko, Ikastola sarearenzerbitzuak
111111
6 ikastolarenHizkuntzProiektua:kudeaketarakoibilbidea
Ikastola bakoitzak martxan jarriko du bere Hizkuntz Proiektua gara-tzeko bost urteko iraupen ziklikoa izango duen ibilbidea.
Ibilbide horren urrats nagusiak bi alditan bereiziko dira:
• Lehenengo ikasturtean egitasmoa abiatzeko urrats nagusiak egin-go dira:
— Ikastolako hezkuntza-eragile guztiekin Ikastolen Hizkuntz Proiek-tuaren erreferentzia-markoaren gaineko hausnarketa egin.
— Hizkuntz Proiektuaren beharra partekatu eta aurrerantzean urra-tu beharreko bidea elkarrekin adostu eta onartu.
— Ikastolako komunikazio-testuinguru osoa aztertu eta hizkuntzenerabilera eta trataeraren diagnosia egin.
— Ikastolaren Hizkuntz Proiektua dokumentuaren lehen bertsioaidatzi.
— Diagnosian identifikatutako beharrei erantzuteko lau urterako planestrategikoa idatzi.
— Plan estrategikoan jasotako helburuei erantzuteko urtebetera-ko plan zehatz bat -urteko plana- idatzi.
• Bigarren ikasturtetik aurrera egin beharrekoak errepikatu egin-go dira lau ikasturtez:
— Urteroko plana aurrera eraman eta egindako lanen ondorioz, planhori ebaluatu; hurrengo ikasturteko plana idatzi eta hasierakoHizkuntz Proiektua dokumentua osatu.
— Bosgarren ikasturtearen bukaeran plan estrategikoa ebaluatu-ko da eta ebaluazio horren arabera bigarren plan estrategiko batidatzi ahal izango da, urratsen zikloa berriro abian jarriz.
6.1. Ibilbidearen sekuentzia grafikoa
Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak bizirik eta etengabeko eraldaketandagoen egitasmoa beharko luke izan eta, horretarako, luzera begi-ra diseinatutako plangintza behar du. Modu askotan bereiz daitekeikastola batek bere Hizkuntz Proiektua eraikitzeko egin beharko lu-keen ahalegina; hemen proposatzen den hau hamazazpi urrats na-gusitan sailkatzen da.
KU
DE
AK
ETA
RA
KO
IB
ILB
IDE
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
112
12. irudia. Ibilbidearen sekuentzia grafikoa.
6.2. Ibilbidearen urratsak
6.2.1. Hausnarketa eta sozializazio-fasea (1. urratsa)
Fase honetan gaiarekiko sentsibilizazioa jorratuko da hezkuntza-ko-munitatearekin. Ikastolako zuzendaritzak Hizkuntz Proiektuaren be-harra sumatu eta haren erreferentzia-markoa landu ondoren, horrengaineko hausnarketa-prozesuari hasiera emango dio ikastolakohezkuntza-eragile guztiekin. Lehen urrats horren helburuak Hizkuntz
1. IKASTURTEAN
2. IKASTURTEAN
3. IKASTURTEAN
1. Hausnarketa eta sozializazioa
2. Diagnosia
3. Hizk. Proiektua idaztea
4. Plan estrategikoa idaztea
5. Urteko plana idaztea
5. Urteko plana gauzatzea
6. Urteko memoria
7. Hizk. Proiektua eguneratzea
8. Urteko plana idaztea
8 Urteko plana gauzatzea
9. Urteko memoria
10. Hizk. Proiektua eguneratzea
11. Urteko plana idaztea
4. IKASTURTEAN
5. IKASTURTEAN
14. Urteko plana idaztea
13. Hizk. Proiektua eguneratzea
12. Urteko memoria
11 Urteko plana gauzatzea
17. Plan estrategikoa ebaluatzea
16. Hizk. Proiektua eguneratzea
15. Urteko memoria
14. Urteko plana gauzatzea
113113
Proiektuaren beharra partekatzea eta aurrerantzean urratu beharre-ko bidea elkarrekin adostea eta onartzea izango dira. Hausnarketahorretan Hizkuntz Proiektua abian jartzean, esparru hauetan izangoduen eragina nabarmendu beharko da, besteak beste:
• Hizkuntza arloaren xedea, ardatz metodologikoa, hizkuntzen ba-teratzea, erabiltzen diren ikasmaterialak, helburu, eduki eta eba-luazio irizpideen arteko osagarritasuna.
• Irakasle guztiak hizkuntz irakasle izan beharraren ildotik, beste ar-loetako hizkuntz beharren azterketa eta erabiltzen diren ikasma-terialak premia horiekiko egokiak diren hausnartzea.
• Ikasleen gaitasun komunikatiboa garatu ahal izateko gela barrukoeta gelaz kanpoko interakzioa berrikustea eta hura aberasteko es-trategiak bideratzea.
• Irakasleen prestakuntza: metodologia, hizkuntz hobekuntza eta hiz-kuntzekiko jarrera-ikastaroak.
• Ikastolako hizkuntz politika eta plangintza (gela barruan, gelatik kan-po eta eremu instituzionalean), hala nola, gelaz kanpoko jardue-ren hizkuntza (eredua, jarrera, prestakuntza…), ikastolako erake-ta eta barne-komunikazioan erabilitako hizkuntza, kanpo-harre-manetarako erabilitako hizkuntza.
1. urrats hau, Hizkuntz Proiektuaren beharra hezkuntza eragile guz-tiekin partekatzea, zuzendaritzaren zeregina izango da (ikus gida ho-nen 11.2. atala).
6.2.2. Egoeraren diagnostikoa (2. urratsa)
Edozein plangintza diseinatu aurretik funtsezkoa da errealitatea aha-lik eta ondoen behatzea. Beraz, ikastolako hizkuntzekiko esku-har-tze eremu guztietan (eremu pedagogikoan eta instituzionalean) hiz-kuntzen erabilera eta trataeraren diagnosia egin beharra dago. Hirufasetan egingo da:
KU
DE
AK
ETA
RA
KO
IB
ILB
IDE
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
114
1. fasea. Ikastolan egindako aurrelanak bildu Hezkuntza Proiektuaren, barne-araudiaren, hizkuntz arloetako cu-rriculum-proiektuen, eta antzerako dokumentuen hustuketa.
Euskararen erabilera-neurketak edo antzerako datuak.
2. fasea. Hizkuntzekiko esku-hartze eremuen araberako az-terketaEremu pedagogikoaren nahiz instituzionalaren datuak bildu, in-formazio-bilketarako galdetegia eta bestelako tresnak aplikatuz.
3. fasea. Emaitzen ondorioak ateraJasotako datuen arabera, ikastolaren hizkuntz egoeraren indar-guneak, ahuleziak eta beharrak identifikatu eta gizarteratu.
Lan hori bere osotasunean hiruhileko zeregina izatea aurreikusten da;Hizkuntz Proiektua Taldea arituko da horretan, nahiz eta informazio-bilketaren garaian hezkuntza-eragile guztien parte-hartzea nahitaezkoaizango den.
6.2.2.1. Diagnosiaren 1. fasea
Ikastolako hezkuntza-prozesuekin eta hizkuntz politikarekin zeriku-sia duten dokumentuak arakatuko dira (hezkuntza-proiektua, curri-culum-proiektua, barne-araudia, gestio-planak, ikastetxearen hizkuntzpolitika, bestelako ikerketa lanak…); batetik, ikastolaren egoera so-ziolinguistikoari buruz dauden datuak biltzeko eta, bestetik, HizkuntzProiektuaren erreferentzia-markoarekiko jada egiten diren plantea-menduak, hartuta dauden erabakiak eta gainerakoak aztertzeko as-moz. Besteak beste, honako esparruetako datuak bilduko dira:
• Ingurune soziolinguistikoaren datuak
• Ikastolako euskararen erabilera dela-eta, ordura arteko neur-keten emaitzak
• Hezkuntza, hizkuntza eta kulturari buruzko ikuspegia eta hel-buruak
• Hizkuntzen trataerari buruzko erabakiak eta aipamenak
115115
6.2.2.2. Diagnosiaren 2. fasea
Diagnosiaren bigarren fasean, esku-hartze eremu guztien egoerarendatu zehatzagoak biltzeari edota esparru berriak aztertzeari ekingozaio. Gela barruko eremuan, kudeaketa pedagogikoa nahiz interak-zio didaktikoa atalak zehazki aztertzeko unea izango da. Besteak bes-te, honako esparru hauen egoerari buruz hausnartuko da: curricu-lum-proiektuen egokitasuna eta koherentzia, hizkuntzaren zehar-le-rroen trataera, gelako komunikazioaren trataera didaktikoa, meto-dologiari dagokionez hizkuntzen arteko eta arlo guztien arteko ko-herentzia, irakasleen prestakuntza-planak eta abar.
Era berean, gelaz kanpoko eremua eta eremu instituzionala ere az-tertuko dira, honako gaien inguruan adibidez: gelaz kanpoko hizkuntzerabilera, hezitzaileen hizkuntza eta metodologia-prestakuntza,edota eraketa eta barne-komunikazioan eta kanpo-harremanetan ikas-tolak elebitasunaren aurrean dituen hizkuntz ohiturak.
Azterketa lan hau egiteko, esku artean duzun dokumentu honek hain-bat baliabide eskaintzen du: batetik, esku-hartze eremu guztien be-haketarako tresna bilduma eskaintzen du (erantsitako CDa ikusi) etatresnekin batera, nork bideratu beharko lukeen eta zein helburure-kin egingo den iradokitzen da; bestetik, esku-hartze eremu guztienazterketarako eta haietan eragiteko hainbat orientabide eskaintzendu 10. atalean.
6.2.2.3. Diagnosiaren 3. fasea
Diagnosiaren urrats hauetatik ikastolako dokumentazio ofizialean ja-sotzen denaz eta esku-hartze eremu guztien gaineko egoeraz in-formazioaren hustuketa egingo da, horretarako eskainitako txantiloienbitartez (erantsitako CDa ikusi).
Diagnosiaren emaitzak ezaguturik, ondorioak ateratzeko unea iritsi-ko da. Hizkuntz Proiektuak finkatutako helburuak lortzeko ikastolakdituen gabeziak identifikatu behar dira. Horrela, ikastolaren eremu ba-
KU
DE
AK
ETA
RA
KO
IB
ILB
IDE
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
116
koitzeko indarguneak, ahuleziak eta beharrak jasoko dira, horreta-rako eskainitako txantiloia erabiliz (erantsitako CDa ikusi).
Txantiloi horretatik eratorritako informazioa izango da ikastolako erre-alitateari ateratako argazkia eta, urrats horren bukaera gisa, garran-tzizkoa izango da errealitate hori gizarteratzea eta identifikatutako be-harren inguruan ikastolako hezkuntza-eragile guztien adostasuna lor-tzea. Ikastolako komunitatean barneratutako dokumentu hori erre-ferentzia nagusi izango da Hizkuntz Proiektuaren plan estrategikoasortzeko garaian.
2. urrats hori, diagnosia burutzea alegia, Hizkuntz Proiektua Talde-aren egitekoa da (ikus gida honen 11.4. atala).
6.2.3. Hizkuntz Proiektuaren idazketa (3. urratsa)
Pauso honen azken emaitza ikastetxearen Hizkuntz Proiektua do-kumentuaren lehen bertsioa idazten hastea da. Dokumentu dinami-ko eta bizia izan nahi du Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak; hortaz, kon-tuan hartu behar da bertsio hori hastapenekoa dela eta hurrengo ikas-turteetan egingo diren ebaluazioen ostean urtero hainbat zehazta-pen, zuzenketa eta egokitzapen jasoko dituela.
Erreferentzia-markoaren 3.5. atalean adierazten den moduan, Ikas-tolaren Hizkuntz Proiektua jasotzen duen dokumentuak zortzi atalbilduko ditu bere baitan:
• Hizkuntz Proiektuaren definizioa eta ezaugarriak
Erreferentzia-markoaren 3. atalean aipatzen direnak aztertu eta ikas-tolak bere egiten dituenak hautatu eta jasoko ditu atal horretan.
• Hizkuntzekiko ikuspegia eta helburuak
Erreferentzia-markoaren 2. atalean aipatzen direnak aztertu eta ikas-tolak bere egiten dituenak hautatu eta jasoko ditu atal horretan. Erre-ferentzia-markoan aipatzen diren hizkuntzekiko helburu orokorrak ikas-
117117
tola guztientzat lotesleak direnez gero, Ikastola bakoitzaren HizkuntzProiektuan jaso beharko dira. Hauek dira helburu orokor horiek:
• Ikastolak bere ikasleei heziketa euskalduna eman nahi die, eus-kara ongi menderatuz, euskararen eta euskal kulturaren trans-misio, garapen eta indartzearekin konpromisoa hartuz. Gauzakhorrela, ikastolak euskal hiztunak hezi nahi ditu, etengabe era-ginez euskararekiko motibazioan eta harekiko jarrera baikorre-an.
• Ikastolak Hezkuntza eta Hizkuntz Proiektuaren ardatza euska-ra duela pertsona euskaldun eleaniztunak hezi nahi ditu, bestehizkuntzen beharrezko ezagutza eta erabilera erdiestea bidera-tuz.
• Ikastolak bere hezkuntza-komunitatearen barne-bizitza euska-raz gauzatu nahi du mota guztietako harremanetan, eta, horre-tarako, sortutako bitartekoetan euskararen eta euskal kultura-ren transmisioa, garapena eta zabalkundea ziurtatu nahi ditu.
• Ikastolak euskararen normalizazioan eragile izan nahi du txer-tatuta dagoen komunitatean. Hartara, bestelako gizarte-eragi-leekin zein askotariko instituzioekin lankidetzan jarduteko bo-rondatea du.
• Hizkuntz Proiektuaren oinarri teorikoak
Erreferentzia-markoaren 4. atala oinarritzat hartuta, ikastolak hiz-kuntzen trataerarekiko dituen printzipioak aztertu, hautatu eta atal ho-netan jasoko ditu.
• Hizkuntz plangintza
Atal hau osatzeko, gida honen 9. atala aztertu, bertan proposatzendena ikastolak jada indarrean dituen erabakiekin erkatu, eta bien ar-teko koherentzia aztertu beharko da. Horretarako, kontuan hartuko
KU
DE
AK
ETA
RA
KO
IB
ILB
IDE
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
118
dira Hezkuntza Proiektuan, Ideariumean edo Ikastolako CurriculumProiektuan idatzita dituen eta diagnosiaren 1. fasean bildu diren era-bakiak edo planteamendu pedagogiko nahiz instituzionalak. Azter-keta horren emaitzaren arabera, ikastolako erabakiak bere horretanutzi edo berridatzi egingo dira Hizkuntz Proiektuan biltzeko. Horre-kin batera, diagnosiaren 2. urratsetik eratorritako informazioarekin osa-tuko da atal horren idazketa, formalki jaso gabeko hainbat erabakieta jarraibide agerian geldituko baitira bertan.
• Prestakuntzarako irizpideak
Atal honetan, erreferentzia-markoaren 5. atala aztertu eta ikastolakbere egiten dituen printzipioak hautatu eta jasoko ditu.
• Hizkuntz Proiektua kudeatzeko ibilbidea
Gidaren 6. atalean proposatutakoa kontuan hartuz, ikastolak bere ibil-bidea zehaztu eta jasoko du atal honetan.
• Hizkuntz Proiektuaren kudeaketarako egitura eta zereginak
Gidaren 11. atalean proposatzen direnak oinarritzat hartuz, ikasto-lak bere Hizkuntz Proiektua kudeatzeko egiturak definitu eta jasokoditu atal honetan.
• Ikastolaren diagnosia eta plan estrategikoa
Atal hau bi txantiloik osatuko dute. Lehenengoa, Ikastolaren egoe-rari buruzko diagnosiaren 2. urratsetik eratorritako emaitzak bildu etaikastolako beharrak eta lehentasunak jasotzen dituen txantiloia izan-go da. Bertan jasoko dira, beraz, ikastolak definitu dituen helburu etaoinarrizko adierazleekiko identifikatu diren ahuleziak eta indargune-ak, bai eta hizkuntzen trataera dela-eta ikastolaren beharrak ere.
Bigarren txantiloia, berriz, Ikastolaren behar horiei erantzunez disei-natutako lau urterako plan estrategikoa izango da (ikus 6.2.4. atala).
3. urrats horren ardura, Hizkuntz Proiektua idaztearena alegia, Hiz-kuntz Proiektua Taldearen egitekoa da. Talde horrek idatzitako do-kumentuaren lehen bertsioa zuzendaritzarekin kontrastatu beharko
119119
du, oniritzia jaso dezan (ikus gida honen 11.2. eta 11.4. atalak). Ga-rrantzitsua da, era berean, eginiko lanak ikastolako hezkuntza-ko-munitate osoaren onarpena izatea.
Lehen hiru urratsak (sentsibilizazioa, diagnosia eta HizkuntzProiektuaren lehen idazketa) ikasturteko lehen bi hiruhilekoe-tan burutu beharko dira, azken hiruhilekoa izan dadin egindakolan guztiaren ondorio-biltzaile (plan estrategikoa eta urteko pla-na).
6.2.4. Plan estrategikoa (4. urratsa)
Plan estrategikoa lau urterako ikastolak bere beharrei erantzuteko ga-ratuko duen gestio-plana da. Zaila denez diagnosian identifikatuta-ko behar guztiei aldi berean erantzun egokia ematea, ikastolak di-tuen beharren artean lehentasunak finkatu beharko dira. Gero, le-hentasun estrategiko horiei aurre egin ahal izateko, hizkuntzen ga-rapenean eta bereziki euskararen garapenean eta normalkuntzangehien eragin dezaketen estrategiak definitu beharko dira, eta ho-riek aurrera eramateko plan zehatza eratu.
6.2.4.1. Plan estrategikoaren atalak
Dokumentu honek hizkuntzekin lotura duten esku-hartze eremu guz-tiak bilduko ditu. Eremu horietako bakoitzari dagozkion helburu es-trategikoak definituko dira, eta lehentasun horiei helburu zehatzak etahoriek garatzeko jarduera estrategikoak zein ebaluazio-adierazleakfinkatuko zaizkie. Helburu bakoitzaren bilakaerararen arduraduna zeinizango den eta lanak zein epetan edo ikasturtetan burutuko diren ereaurreikusi beharko da.
Honako taula honetan plan estrategikoaren txantiloi eredua eskain-tzen da, item bat erakutsiz. Plan estrategikoaren txantiloi osoa erans-kin gisa ikus daiteke argitalpen honen amaieran.
KU
DE
AK
ETA
RA
KO
IB
ILB
IDE
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
120
6.2.4.2. Plan estrategikorako orientabideak
Esku-hartze eremu guztiak hartzen dituen plan estrategikoarenkonplexutasuna ikusita, hori garatzeko bi laguntza mota eskaintzendira: gida honen 10. ataleko orientabideak eta eranskin gisa eskaintzenden plan estrategikoaren eredu osatua. Azken horretan, planaren atalbakoitzaren idazketaren eredu garbiak finkatzeaz gain, esparruen bai-tako item bakoitzeko helburu zein jarduera edo ebaluazio-adieraz-leen adibide egokiak eskaintzeko ahalegina egin da. Hortaz, ereduandiagnosi-fasea egin ondorengo egoera estandar baterako hainbatorientabide aurkituko dira, nork bere errealitatearen arabera egoki-tu beharko dituenak.
Orientabide horien ondorioz hartzen diren erabakien aplikazioa, ja-rraipena eta balioespen/ebaluazioak ez dira hemen adierazi; norbe-rak garatu beharrekoak izango dira.
Lan horretarako baliatuko da Ikastolen kolektiboak bere web-orrian,www.ikastola.net, eskaintzen duen aplikazio informatikoa.
4. urrats honetako plan estrategikoaren ardura zuzendaritza talde-ak eta Hizkuntz Proiektua Taldeak izango dute. Hizkuntz ProiektuaTaldeak plan estrategikoa idatzi eta proposatu egingo du eta zu-zendaritzak haren onespena bideratuko du (ikus gida honen 11.2. eta11.4. atalak).
6.2.5. Urteko plana (5. urratsa)
Lau urterako aurreikusitako plan estrategikotik urtebeterako hustu-keta eginez osatuko dira urteko planak. Horien bitartez, progresibokierantzungo litzaieke ikastolak antzeman dituen beharrei.
ESPARRUAK HELBURU ESTRATEGIKOAK
HELBURUZEHATZAK
JARDUERA ESTRATEGIKOAK
EBALUAZIO-ADIERAZLEAK
ARDURADUNAK EPEA
Hizkuntzplangintza
HIZKUNTZ PLANGINTZA
121121
122
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O I
BIL
BID
EA
Dokumentu hau plan estrategikotik eratortzen da. Beraz, dokumentuhonek ere hizkuntzekin lotura duten eragin-eremu guztiak bilduko ditu.Plan estrategikoko helburu zehatzetatik abiatuko gara, dagozkien eba-luazio-adierazle eta haiek garatzeko jarduera zehatzak planteatze-ko garaian. Jarduera bakoitzaren bilakaeraren arduradunak zein izan-go diren eta horiek zein epetan burutuko diren aurreikusi beharko da.Urteko planari dagokion txantiloia argitalpen honi erantsitako CDanjasotzen da.
Lan horretarako, Ikastolen kolektiboak bere web-orrian, www.ikas-tola.net, eskaintzen duen aplikazio informatikoa baliatuko da.
Aurrekoan bezala, 5. urrats honen ardura ere zuzendaritza taldeaketa Hizkuntz Proiektua Taldeak izango dute. Hizkuntz Proiektua Tal-deak urteko plana idatzi eta proposatu egingo du, eta zuzendaritzakharen onespena bideratuko du (ikus gida honen 11.2. eta 11.4. ata-lak).
4. eta 5. urratsok (plan estrategikoa eta urteko plana) hirugarrenhiruhilekoaren maiatzerako egitea beharrezko ikusten da; izanere, ekainean zuzendaritzak horren baitan antolatu beharko dituprestakuntza, baliabideak, ordutegia eta abar.
6.2.6. Urteko memoria (6. urratsa)
Urteko planaren ebaluazio-prozesua da hau. Plangintza-fitxaren ja-rraipena egiten da urrats honetan. Urteko helburuak hiruhileanbehin ebaluatu beharko lirateke eta urtean zehar lortutakoa balioe-tsi beharko litzateke. Ikasturteko planari egindako egokitzapenak ager-tu beharko lirateke dokumentu honetan.
Ebaluatzen diren atalak urteko plangintza-fitxatik eratorritakoakdira. Aldatzen direnak honakoak dira: ebaluazio-adierazleak (helbu-ru eta jardueren lorpen-maila eta arrakasta zehazten dira sistemati-
123123
zazioari begira) eta urteko lan-plangintza berrirako hobetzeko ira-dokizunak.
Lan horretarako Ikastolen kolektiboak bere web-orrian, www.ikas-tola.net, eskaintzen duen aplikazio informatikoa baliatuko da.
6. urrats honetan Hizkuntz Proiektua Taldearekin batera zuzendari-tzak aritu beharko du (ikus gida honen 11.2. eta 11.4. atalak).
6.2.7. Hizkuntz Proiektua dokumentua eguneratzea (7. urratsa)
Lehen urtean gauzatutako lanaren arabera, ikastetxearen HizkuntzProiektua dokumentuaren lehen bertsioa eguneratu egin beharko duHizkuntz Proiektu Taldeak, burutu berri den urteko memorian lortu-tako helburuen arabera.
7. urrats honetan egin beharreko lana teknikoa denez, Hizkuntz Proiek-tua Taldearen zeregina izango da (ikus gida honen 11.4. atala).
6.2.8. Urteko plana (8. urratsa)
Urteko plan berria idazteko garaian, bi dokumentu erabiliko dira: planestrategikoa eta urteko memoria. Bi dokumentu horietatik eratorri-tako helburuei erantzun beharko zaie plan berria egiteko garaian. Lor-tu ez diren helburuak berriz aurreikusi beharko dira hurrengo hone-tan, eta aztertu egin beharko da zein diren lorpenak ez eskuratzekoarrazoiak.
Ohi bezala, 8. urrats honen ardura zuzendaritza taldeak eta HizkuntzProiektua Taldeak izango dute (ikus gida honen 11.2. eta 11.4. atalak).
6. urratsetik (urteko memoriatik) 8. urratserako (urteko plan be-rrirako) bidea lau aldiz errepikatuko da osorik, plan estrategi-koaren iraungitze-data bitartean.
124
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O I
BIL
BID
EA
6.2.9. Plan estrategikoaren ebaluazioa (azken urratsa)
Lau urteko epealdiaren amaieran plan estrategikoa ebaluatuko da.Horretarako, lau urteetan egindako urteko memoriak eta plan es-trategikoaren ebaluazio-adierazleak eskuratu, eta lau urte horieta-ko helburuen lorpen-maila aztertu beharko da.
Horren ondoren, hasierako diagnosian identifikatutako beharrak etalehentasunak berrikusi eta, agian, hainbat eremuren diagnosia(hots, 2. urratsa) berregin beharko da.
Azterketaren ostean, lehentasunak egokitu edo erabat berrituko dira;ibilbide ziklikoa berriro abian jarriko da, plan estrategiko berria ida-tziz.
Ondorioz, Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak dagokion eguneratzeajasoko du. Lan horretarako, Ikastolen kolektiboak bere web-orrian,www.ikastola.net, eskaintzen duen aplikazio informatikoa baliatu-ko da.
Azken urrats honetan ere, Hizkuntz Proiektu Taldearekin batera zuzen-daritzak aritu beharko du (ikus gida honen 11.2. eta 11.4. atalak).
125125
7
Hizkuntz Proiektuaren marko orokorra garatzeko orduan, ikastolakokomunikazio-testuinguruan sorturiko “hizkuntzekiko esku-hartzeeremuak”24 izango ditugu helduleku. Arestian esan bezala, eremu ho-rietako bakoitzak ezaugarri soziolinguistiko jakinak ditu eta hainbatarlo zabaltzen du hizkuntzen trataeran berariaz eragiteko. Arlo ho-riek sortutako aukerak ondo baliatu ahal izateko, ezinbestekoa da ere-mu bakoitzaren ezaugarriak xehatzea eta bakoitzeko lan-plangintzaberezia garatzea.
ikastolarenkomunikazio-testuinguruarendeskripzioa:hizkuntzekiko esku-hartzeeremuen zehaztapena
24 Ikus: 3.2. atala.
Hizkuntzekiko esku-hartze eremuen deskripzio xehea zein haiekikoplangintza gauzatuko da hezkuntza-erakunde bakoitzeko Hezkun-tza Proiektuaren xedeei eta oinarriei erantzunez. Hots, bakoitzarenegoerara egokitzerakoan, zehaztutako eremuen pisua eta barne-sail-kapena desberdinak gerta daitezke, bai eta garatutako lan-plangin-tza ere. Ikastolen Hizkuntz Proiektuaren kasuan, berezko hezkuntza-eta eskola-ereduei erantzunez egin da erreferentzia-marko horrek pro-posatzen duen sailkapena; beheko taulan laburtzen saiatu gara. Tau-la horretan jasotako deskribapenak gidatuko ditu lan honen hemendikaurrerako azalpen guztiak eta, bereziki, Hizkuntz Proiektuaren plan-gintzarako eskainiko diren orientabideak. Proposamen horren argi-ra, ikastola bakoitzak (edo bestelako hezkuntza-erakunderen batek)bere egoerari egokitutako berezko deskribapen-taula egin dezake,atal jakinen garrantzi-mailak aldatuz edo hemen aurreikusi gabekobeste batzuk gehituz.
Hona hemen hizkuntzekiko esku-hartze eremuen sailkapen zehatza:
ES
KU
-HA
RTZ
E E
RE
MU
AK
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
126
(jola
sald
iak,
kiro
l eki
ntza
k,
jant
okia
, gar
raio
a, ir
teer
ak
eta
abar
)
(bes
te ik
aste
txea
k, g
izar
te-e
lkar
teak
, uda
-la
k et
a he
rri-e
raku
ndea
k, h
orni
tzai
leak
)
1 H
IZK
UN
TZ
AR
LO
KO
C
UR
RIC
UL
UM
B
AT
ER
AT
UA
o H
izku
ntza
arlo
aren
kud
eake
ta
o H
elbu
ru, e
duki
eta
eba
luaz
io
irizp
idea
k
2 B
ES
TE
AR
LO
ETA
KO
C
UR
RIC
UL
UM
AK
o H
elbu
ruak
, edu
kiak
eta
eb
alua
zio-
irizp
idea
k (h
izku
ntze
n tr
atae
ra in
stru
men
tala
).
3. P
RO
IEK
TU
O
SA
GA
RR
IAK
o Z
ehar
-lerr
oen
hizk
untz
trat
aera
o E
uska
ra e
ta e
uska
l kul
tura
su
stat
zeko
eki
ntza
k
1. H
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
o A
rlo b
akoi
tzek
o ha
rrem
an-
hizk
untz
a
o Ir
akas
lear
en h
izku
ntz
ered
ua e
ta
hizk
untz
arek
iko
jarr
era
o Ik
asle
en a
rtek
o hi
zkun
tz
erab
ilera
2. M
ETO
DO
LO
GIA
ETA
D
IDA
KT
IKA
o K
omun
ikaz
io-e
goer
a es
angu
rats
uak
o Ta
ldek
atze
mot
ak e
ta ir
izpi
deak
1. H
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
o H
ezitz
aile
en h
izku
ntz
erab
ilera
o H
ezitz
aile
-ikas
le a
rtek
o hi
zkun
tz e
rabi
lera
o Ik
asle
en a
rtek
o hi
zkun
tz
erab
ilera
2. M
ETO
DO
LO
GIA
ETA
D
IDA
KT
IKA
o K
omun
ikaz
io-e
goer
a us
tiatz
eko
estr
ateg
iak
3. H
EZ
ITZ
AIL
EE
N
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o Ja
rdue
rare
n m
etod
olog
ia
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
4. B
AL
IAB
IDE
AK
o G
une
eta
zerb
itzue
tako
ba
liabi
deen
hiz
kunt
z tr
atae
ra
1.H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o G
ober
nu, a
dmin
istr
azio
et
a fu
ntzi
onam
endu
-or
gano
en h
izku
ntz
erab
ilera
eta
trat
aera
o La
ngile
en h
izku
ntz
prof
ila
o H
izku
ntze
n tr
atae
rari
buru
zko
erab
akia
k bi
ltzen
ditu
zten
do
kum
entu
ak
2. L
AN
GIL
EE
NP
RE
STA
KU
NT
ZA
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
3. B
AL
IAB
IDE
AK
o E
kono
mia
- et
a ad
min
istr
azio
-do
kum
enta
zioa
ren
hizk
untz
trat
aera
o IK
T e
uska
rrie
n hi
zkun
tz
trat
aera
.
o Ik
asto
lako
esp
azio
en
hizk
untz
trat
aera
1. H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o F
amili
en h
izku
ntz
tipol
ogia
o F
amili
a ba
rruk
o hi
zkun
tz
erab
ilera
o Ik
asto
len
eta
gura
soen
ar
teko
har
rem
anak
2. G
UR
AS
OE
N
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
3. B
AL
IAB
IDE
AK
o K
omun
ikaz
ioba
liabi
deak
: ald
izka
riak
eta
abar
1. H
IZK
UN
TZ
E
RA
BIL
ER
A
o H
arre
man
etar
ako
hizk
untz
iriz
pide
ak.
2. E
RA
BIL
ER
A E
RE
-M
UE
N S
US
TAP
EN
A
o H
arre
man
-sar
eak
inda
rtze
a
o E
uska
l kul
tur
ekin
tzak
bu
ltzat
zea
o E
uska
razk
o ek
intz
ak
bultz
atze
a.
4. IR
AK
AS
LE
EN
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
o H
izku
ntz
hobe
kunt
za
o A
rloko
met
odol
ogia
eta
did
aktik
a
o H
izku
ntze
kiko
jarr
erak
5. B
AL
IAB
IDE
AK
o A
rlo b
akoi
tzek
o ik
asm
ater
iala
k
o E
spaz
ioen
ban
aket
a et
a h
izku
ntz
trat
aera
o In
form
azio
itur
rien
eta
best
elak
o ba
liabi
deen
hiz
kunt
za
HIZ
KU
NT
ZE
KIK
O E
SK
U-H
AR
TZ
E E
RE
MU
AK
HE
ZK
UN
TZ
A-P
RO
IEK
TU
A
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
eta
Hiz
kunt
z P
lang
intz
a
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
AE
RE
MU
INS
TIT
UZ
ION
ALA
GE
LA
BA
RR
UK
OA
GE
LA
Z K
AN
PO
KO
AE
RA
KE
TA E
TA B
AR
NE
-KO
MU
NIK
AZ
IOA
KA
NP
O-H
AR
RE
MA
NA
K
KU
DE
AK
ETA
PE
DA
GO
GIK
OA
INT
ER
AK
ZIO
DID
AK
TIK
OA
IKA
ST
ET
XE
AFA
MIL
IA
127127
129
Ikastolak hezkuntzarekiko eta hizkuntzekiko dituen xedea etaikuspegiak Hezkuntza Proiektuan jasotzen direnez gero, HizkuntzProiektuan hartuko diren erabaki guztiak baldintzatzen ditu. Beraz,Hezkuntza Proiektua izango da edozein hizkuntz proiektureniturburua.
8 hezkuntza
proiektua
iturburu
129
9.1. Hizkuntz plangintzaren oinarriak26
Erreferentzia-markoaren ataletan jasotako hezkuntza-ikuspegiak era-gin zuzena izango du Ikastolen hizkuntz ereduan nahiz hizkuntz plan-gintzan; horren isla da, hain zuzen ere, Ikastolek euskaran ardaztuta-ko eleaniztasunaren alde egindako hautua (ikus 2.2.2 eta 4.4.2 atalak).
Eleaniztasun-eredu horrek, 2.2.2 atalean azaldu bezala, hizkuntza ba-koitzeko lorpen-maila jakinak bilatzen ditu: batetik, derrigorrezko es-kolaldiaren amaierarako, nahitaezkoa izango da euskara eta harre-manetarako hizkuntza (gaztelania edo frantsesa, kasuaren arabera)ondo menderatzea (bere kasako erabiltzailea: B2 maila); bestalde, hi-rugarren hizkuntzaren maila baxuagoa eskatuko da (bere kasako era-biltzailea: B1 maila); eta, azkenik, oinarrizko maila eskatuko da (oi-narrizko erabiltzailea: A2 maila), Euskal Herriko harremanetarako bes-te hizkuntzan (frantsesa edo gaztelania, kasuaren arabera).
Ikastolak, beraz, hizkuntza horiek guztiak erabiltzeko eta ikasteko au-kera bermatu beharko du; ondorioz, hezkuntza-komunitatearen ha-rremanak zein ikaskuntza-prozesua bera ere arautu egin beharko dirahelburu hori ziurtatu ahal izateko. Horretarako, hizkuntza bakoitzakikastola barruan izango duen funtzioa eta hartuko dituen eremuak de-
9 hizkuntz
plangintza25
131131
25 Hizkuntz Plangintza: hezkuntza-erakundearen jarduera-eremu askotarikoetanhizkuntza bakoitzaren rola zehazten duen erabakien eta planteamenduen bilduma.26 Atal hau garatzeko honako dokumentuak erabili dira: A. A. (2006) eta Amondaraineta beste batzuk (2002).
finitu beharko dira, eta hizkuntza bakoitzaren irakaskuntza noiz ha-siko den eta ordutegian zein pisu izango duen zehaztu beharko da.
Erabaki horiek hartzeko garaian, ezinbestekoa izango da kontuan iza-tea hizkuntza bakoitzaren egoera soziolinguistikoa nahiz euskararennormalkuntzaren esparrutik datozen ekarpenak; izan ere, horrela bi-deratu ahal izango dugu euskararen garapena eta normalizazioa oz-topatzen ez duen eta, beraz, euskaran ardatz duen hizkuntz eredueleaniztuna.
9.1.1. Hizkuntza bakoitzaren lekua eta funtzioa ikastolako ere-muetan
Hizkuntza bakoitzak ikastola barruan izango duen erabilera-eremuaeta funtzioa finkatze aldera, honako hau da Ikastolen Hizkuntz Proiek-tuak egiten duen proposamena:
2. taula. Komunikazio-eremuak eta hizkuntzen banaketa.
Ondorengo tauletan, gela barruko nahiz gelaz kanpoko eremuetarakoorientabideak eskaintzen dira. Gela barruko eremuari dagokionez, 3.taulak Ikastolek27 hizkuntza bakoitzari eskaintzen dioten ordutegia etahizkuntza bakoitzaren irakaskuntzarako hasierako adina azaltzen du.
132
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
EREMUAK HIZKUNTZAK
EUSKARA GAZTELANIA/ HIRUGARREN LAUGARREN BESTEFRANTSESA HIZKUNTZA HIZKUNTZA
GELA BARRUKOA X X X X X
GELAZ KANPOKOA X X* X X X
ERAKETA ETA BARNE- X X* KOMUNIKAZIOA
KANPO-HARREMANAK X X*
X* Ikastolaren ingurune soziolinguistikoaren arabera, eremu honetan gaztelaniak edo frantsesak izango duentokia zehaztu beharko da.X Atzerriko hizkuntzek eremu honetan izango duten tokia zehaztu beharko da, betiere, ikastolaren ingurunesoziolinguistikoa eta hizkuntza horiek indartzeko beharra (halakorik balego) orekatuz.
PEDA
GO
GIK
OA
INST
ITUZ
IONA
LA
27 Ordutegi horrek Hegoaldeko Ikastolen egoera soilik jasotzen du.
4. taulak, berriz, gelaz kanpoko eremuan hizkuntza bakoitzak izan de-zakeen lekua eta funtzioa definitzeko proposamenak ageri dira.
3. taula. Hizkuntzen irakaskuntzarako ordutegia eta hasierako adina.
4. taula. Gelaz kanpoko eremuan hizkuntzen banaketa.
133133
Maila ADINA EUSKARA GAZTELANIA ENGLISH FRANÇAISHH 1 3-4 X*
2 4-5 X* X (2.5o.)3 5-6 X* X (2.5 o.)
1 6-7 X* x* X (3 o.)2 7-8 X* x* X (3 o.)
LH 3 8-9 X* X (3 o.) X (3 o.)4 9-10 X* X (3 o.) X (3 o.)5 10-11 X* X (3 o.) X (3 o.)6 11-12 X* X (3 o.) X (3 o.)
1 12-13 X (3 o.) X (3 o.) X (4 o.) X (2 o.)2 13-14 X (3 o.) X (3 o.) X (4 o.) X (2 o.)
DBH 3 14-15 X (3 o.) X (3 o.) X (5 o) X (2 o.)4 15-16 X (3 o.) X (3 o.) X (5 o) X (2 o.)
(2 h. Eng. -3 h. Social S.)
HIZKUNTZA BAKOITZAK Euskara(z): 75,72 8,86 12,12 3,80DUEN DENBORA: %
X* Globalizatua. x* Gaztelaniaren sarrera, batez ere hizkuntza nagusi gisa euskara duten haurrentzat (bai familian bai ingurukogizartean).
GELAZ KANPOKOA HIZKUNTZAK
EUSKARA GAZTELANIA/ HIRUGARREN LAUGARREN BESTEFRANTSESA HIZKUNTZA HIZKUNTZA
JOLASALDIAK X
JANTOKIA X
GARRAIOA X
SARRERA –IRTEERAK X
ESKOLAZ KANPOKO EKINTZAK X X* X X X(ikastola eragile denean)
ESKOLAZ KANPOKO EKINTZAK X X* X X X(ikastola eragile ez denean)
IRTEERAK, EGONALDIAK X X X X XETA KANPALDIAK
JAI-OSPAKIZUNAK X X X X X
X* Ikastolaren ingurune soziolinguistikoaren arabera, eremu horretan gaztelaniak edo frantsesak izango duenpresentzia arautu beharko da eta, ezinezko balitz, konpromisoak hartzera bultzatu.X Beste hizkuntzek eremu horretan izango duten tokia zehaztu beharko da, beti ere, ikastolaren ingurune so-ziolinguistikoa eta hizkuntza horiek indartzeko beharra (halakorik balego) orekatuz.
Beheko taulan, eremu instituzionalean hizkuntza bakoitzak izan di-tzakeen lekua eta funtzioa definitzeko orientabideak ageri dira.
5. taula. Eremu instituzionalean hizkuntzen banaketa.
134
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
EREMUAK HIZKUNTZAK
INSTITUZIONALA EUSKARA GAZTELANIA/ HIRUGARREN LAUGARREN BESTEFRANTSESA HIZKUNTZA HIZKUNTZA
GOBERNU-ADMINISTRAZIO-, X X*ETA FUNTZIONAMENDU-ORGANOEN HIZKUNTZA
HIZKUNTZEN TRATAERARI X XBURUZKO ERABAKIAK BILTZEN DITUZTEN DOKUMENTUAK
HEZITZAILE EZ DIREN XLANGILEEN HIZKUNTZ PRESTAKUNTZA
EKONOMIA- ETA ADMINISTRAZIO X X-DOKUMENTAZIOA
IKT EUSKARRIEN HIZKUNTZ X X X XTRATAERA
IKASTOLAKO ESPAZIOEN X X! X! X! X!HIZKUNTZ TRATAERA
X* Ikastolako ingurune soziolinguistikoaren arabera, eremu honetan gaztelaniak edo frantsesak izango duenpresentzia arautu beharko da eta ezinezkoa balitz konpromisoak hartzera bultzatu.X Ikastolako ingurune soziolinguistikoaren arabera eta dokumentazioak beteko duen funtzioaren arabera,gaztelaniaren edo frantsesaren idatzizko erabileraren zenbatekoa eta nolakotasuna arautu beharko da. X! Ingurune soziolinguistikoa, hizkuntza gelak, espazioen erabilera eta izaera, adina eta gurasoekiko loturakkontuan hartuta definituko da.
FAMILIA BARRUKO HIZKUNTZA X X X X X
IKASTOLAREN ETA GURASOEN X X* ARTEKO HARREMANAK
GURASOEN HIZKUNTZ XPRESTAKUNTZA
X* Familia-tipologien arabera eta hiztun motak kontuan hartuta finkatuko da harreman hizkuntza. Erabakiaez litzateke behin betikoa izan behar, aldatzeko konpromisoetan oinarritutakoa baizik.
X Elkarren arteko errespetuan oinarrituz, hizkuntzaren transmisioan familiaren garrantziaz hausnarketaegiteko eta eragiteko bideak jorratu beharko dira.
BESTE IKASTETXEEKIKO XHARREMANAK
GIZARTE-ELKARTEEKIKO X X* HARREMANAK
UDAL ETA HERRI-ERAKUNDEEKIKO XHARREMANAK
HORNITZAILEEKIKO X X*HARREMANAK
Ikastolaren ingurune soziolinguistikoaren arabera, eremu horretan gaztelaniak edo frantsesak izango
duen presentzia arautu beharko da eta, ezinezkoa balitz, konpromisoak hartzera bultzatu.
ERAK
ETA
ETA
BARN
E-KO
MUN
IKAZ
IOA
FAM
ILIA
KANP
O H
ARRE
MAN
AK
Aurreko tauletan ikastolan erabiliko diren hizkuntzen antolaketa etaplangintza orokorrerako proposamena egiten da; horretaz gain, or-dea, ikastolaren hizkuntz plangintzan badira kontuan hartu beharrekoesparru zehatzago batzuk, hala nola, euskararen erregistroen trata-era zein izango den, eskolatze berantiarra duten ikasleen hizkuntz be-harrei nola erantzun, edota horrek dakarren hizkuntz aniztasuna nolaintegratu. Segidako ataletan jasotzen dira bi esparru horietarako orien-tabideak.
9.1.2. Hizkuntz erregistroen trataera28
9.1.2.1. Hizkuntz erregistroen mailakatzea
Ikasleen adina eta inguruko gizartearen euskalduntasun-gradua kon-tuan hartuz, erabaki beharko dugu zein hizkuntz eredu (ez formale-rako eta formalerako) lehenetsiko dugun.
Beherago eskainiko den taulan hainbat bide dago aukeran, Ikasto-la bakoitzak bere burua kokatu dezan ingurune soziolinguistikoarenarabera; hain zuzen, bere ingurunetik hartzen dituen euskaldunen ehu-nekoaren arabera. Beheko taulan erakusten da hizkuntz eredua nolabilakatuko litzatekeen etapetan zehar; lehenengo urteetan ahozko erre-gistro ez-formal/familiar bat eskainiko diegu ikasleei Ikastolaren jar-duera guztietan (gela barruko nahiz gelaz kanpoko eremuan); gero,zenbat eta aurreratuagoa izan etapa, orduan eta eredu jasoagoa lan-du beharko dute ikasleek eremu formalean.
Taularen goiko aldean ikasle euskaldunen ehunekoa jarri da; hau da,gela batean, etxetik euskaldun diren umeen ehunekoaren arabera,era batera edo beste batera jokatzea proposatzen da. Barrualdekolaukietan, berriz, eusk. jarri denean, euskalkia, eskualdeko edo he-rriko hizkera esan nahi da; batua jarri denean, ostera, euskara es-tandarraren kontzepzio zabala ulertu behar da, hau da, euskalkiarenedo inguruko gizartearen euskararen ezaugarriak eta bereizgarriakbiltzen dituen eredu estandarra.
135135
28 Ikus: Barrios, Osa, Muñoa, Elorza, eta Boan (2008).
136
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
% 0
-20
eusk
.%
20-
40 e
usk
.%
40-
60 e
usk
.%
60-
80 e
usk
.%
80-
100
eusk
.A
BC
DE
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
(1)
Eus
k.E
usk.
(1)
Eus
k.(1
)E
usk.
(1)
Eus
k.(1
)
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
Eus
k.(2
)E
usk.
(2)
Eus
k.(2
)E
usk.
(2)
Eus
k.(2
)
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
.B
atua
Eus
k.La
ndua
Eus
k.La
ndua
Eus
k.La
ndua
Eus
k.La
ndua
Eus
k
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Land
uaE
usk.
Land
uaE
usk.
Land
uaE
usk.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Land
uaE
usk.
Land
uaE
usk.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
.B
atua
Eus
k.B
atua
Eus
k.B
atua
Eus
k.B
atua
Eus
k.La
ndua
Eus
k
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Info
rm.
For
m.
Bat
ua /
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Bat
uaE
usk.
Err
egis
tro
fam
iliar
ra e
rabi
liko
da, b
eti e
re, a
hozk
o ko
dean
. Hor
tik a
urre
rako
eta
peta
n er
regi
stro
fam
iliar
ra d
agok
ion
ahoz
ko e
spar
ru e
z-fo
rmal
ean
erab
iliko
da.
(1)
Esp
arru
ez-
form
ala
da, l
udik
oa, a
fekt
iboa
eta
, ber
az, e
redu
fam
iliar
ra e
rabi
ltzek
o m
oduk
oa.
(2)
Zik
lo h
onet
an a
urre
ra e
gin
ahal
a, e
z-fo
rmal
etik
form
aler
a ig
arot
zen
hasi
ko g
ara
eta,
ber
az, e
redu
fam
iliar
retik
ez-
fam
iliar
rera
, tok
iko
hizk
erat
ik e
redu
land
ura.
ER
RE
GIS
TR
O E
Z-F
OR
MA
LA
K E
TA F
OR
MA
LA
K G
AU
ZA
TZ
EK
O H
IZK
UN
TZ
ER
ED
UA
K
0-3
urt
eH
aur
Hez
kun
tza
Leh
enH
ezku
ntz
a
DB
H
3-6
urt
e
6-8
urt
e
8-10
urt
e
10-1
2u
rte
12-1
4u
rte
14-1
6u
rte
6. taula. Erregistro ez-formalak eta formalak gauzatzeko hizkuntz ereduak
9.1.2.2. Erregistro formalak eta ez-formalak Ikastolako eremuetan
Esku-hartze eremuen banaketari begira, zehaztu behar da noiz era-bili aldaera ez formal/familiarra eta noiz ez. Gai konplexua izanik, se-gidan, arlo bakoitzeko irizpide orokor batzuk ematen saiatuko gara;badakigu etorkizunean hobetu, zehaztu eta findu beharreko irizpideakdirela.
Eremu pedagogikoari dagokionez, gelaz kanpoko eremua esparruegokia da hizkuntzaren erabilera ez-formalerako.
Gela barruan, berriz, den-dena ez da formala. Ikasgela barruko jar-dueran, esaterako, ikasketa kooperatiboa bultzatzen denean, eta ge-lako jarduerak taldeetan egin ostean irakaslearen aurrean azalpenakeman behar direnean, hortxe berean ari gara ikasleak jartzen for-maltasun aldetik egoera desberdinetan. Taldean egin beharreko lanhori hizkera-eredu ez-formalean egitea da zentzuzkoena; geroxea-go, paperean jartzean kodez aldatuko dira; eta, azkenik, euren era-bakiak aurkezteko garaian, berriz, hizkera eredu formala erabili be-harko genuke; izan ere, ahoz esateko prestatutako testu idatzia da,kode mistokoa, hain zuzen.
Beraz, gela barruko hainbat egoera, ataza eta jarduera, osorik ez badaere, zati batean hizkuntzaren erabilera ez-formalari dagozkio. Ego-era horiei etekina ateratzea litzateke kontua, ikasleak jabetu daite-zen noiz egin hizkuntzaren erabilera formala eta noiz ez-formala.
Gelaz kanpoko eremuan, jolasaldietan, ez genuke dudarik izango ere-du familiarra erabiltzeko; era berean egingo genuke jantokian eta ga-rraioan. Eskolaz kanpoko ekintzetan, berriz, ekintza motaren arabe-ra erabaki beharko da bata ala bestea erabili. Gainera, begiraleen hiz-kuntz erabilerari ere erreparatu behar zaio arlo horretan. Irakasleen ar-teko hizkuntz ekintzetan, halaber, askotariko egoerak izango dira for-maltasun-mailaren arabera; esaterako, mintegia, klaustroa, atsede-naldia eta abar. Halakoetan gogoan izan behar dugu ohikoa dela erre-gistro aldaketa harremanaren, konfiantzaren eta gaiaren arabera.
137137
Eremu instituzionalean, batetik, eta ikastetxearen antolaketan, bes-tetik, harremanak ditugu arlo nagusi. Ikastetxearen antolaketari erre-paratzen hasita, lehen begiratuan, badirudi erabilera formalerako es-parrua dela; beraz, aldaera estandarra erabili beharko litzateke ze-regin horietan. Hala ere, idatziz erabili beharreko eredua baino mal-guago bat erabil daiteke ahoz, betiere testuingurua kontuan hartuz.
Harremanetarako, halaber, familia-tipologia kontuan hartzea ezin-bestekoa da haiekin izan beharreko harreman-hizkuntza hautatze-an. Izan ere, egoera formala da, aldaera estandarra erabiltzeko mo-dukoa, denok ulertzeko modukoa, eta inguruko hizkeraren ezauga-rriak biltzen dituena. Gurasoekin izaten ditugun harremanetan, gu-rasoek sentitu behar dute eskolako hizkera ez dagoela hain urrun eu-ren hizkeratik eta, horrenbestez, solaskideak ezagutu ostean haienezaugarrietara egokitu beharko gara.
Gizartearekiko harremanetan, gure ustez, erakundeak udalerrikoak,eskualde edo bailarakoak, lurraldekoak edo lurralde-artekoak direnikusi beharko da, eta horren arabera erabakiko da zer eredu erabi-li. Irizpide orokor gisa, erregistroei buruzko atalean aipatu ditugunakhartu beharko dira aintzat eta, azken batean, hiztun bakoitzak ego-eraren eta aukeran dituen erregistroen arabera naturaltasunez egi-ten duena erabili beharko da.
9.1.3. Eskolatze berantiarraren erronka
Hizkuntz plangintzak garatzeko garaian, kontuan hartu beharreko bes-te aldagai bat izango dira eskolatze berantiarrarekiko irizpideak.
Gizartearen egungo migrazio-mugimenduen ondorioz, gero etagehiago dira eskolatze-prozesua jatorrizko herrialdean hasi eta, gehie-netan, ikasturtea hasita dagoela eskolatze hori beste lurralde bate-an jarraitzen duten ikasleak. Eskolatze goiztiarraren kasuan, etorri be-rri diren ikasleen integrazioa kasu gehienetan era naturalean gerta-tzen da, baina, eskolatze berantiarra konplexuagoa izan ohi da. Izanere, hizkuntzari eta eskolatzeari dagokienez, ikasle horien artean as-
138
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
kotariko egoerak topatuko ditugu: batzuk, aldez aurretik eskolan ari-tutakoak eta jatorrizko hizkuntza gehiago garatu dutenak izango dira;beste batzuk, eskolan inoiz aritu gabekoak; batzuek kultur input abe-ratsagoa izango dute, eta besteek eskasagoa; batzuek euren amahizkuntzaz gain atzerriko hizkuntza bat ekarriko dute, baina beste ba-tzuek ez …
Egoera hori kudeatzeko, hau da, aniztasuna kudeatzeko, HizkuntzProiektuak hainbat erabaki eta irizpide markatzen lagunduko du; hor-taz, erreferentziazko dokumentua izango da, baldin eta garatu be-harreko ikastolako hizkuntzen markoa aldez aurretik behar bezala lan-tzen bada eta aniztasun egoera hori kontuan hartzen duen plangin-tza garatuta baldin badago. Markatutako irizpide horiek guztiak ikus-pegi barne-hartzailearekiko koherentzian jarri beharko dira, ez dezaguneman kontraesankorra den pausorik. Egoera horietatik guztietatik abia-tuta, irizpide komun batzuk finkatu beharko dira hezkuntza-proiek-tuan, curriculum-proiektuan eta hizkuntz plangintzetan.
9.1.3.1. Hizkuntz plangintza
Garbi eduki behar da hizkuntza dela integraziorako euskarri nagu-sia, gizarteratzeko tresna. Eta horrekin batera, argi eduki behar dazer eskola-eredu garen eta zer hezkuntza-erreferentzia ditugun. Ikas-tolok euskara dugu ardatz eta, ondorioz, ikastolara iritsitako ikasleberriek garaiz jakin beharko dute zein diren ikastola-ereduaren prin-tzipio nagusiak. Aukerak garaiz landu beharko dira familia etorri be-rriarekin eta haien seme-alabekin. Gaur Euskal Herrian euskararik ezdakienak ez luke sarbiderik izango herri honetako kultur aberasta-sunaren zati funtsezko batean, eta ez litzateke euskal gizartean in-tegratuko. Bizi garen gizartean euskararen jabe izateak bermatzendu besteek dituzten aukera berdinak izatea. Beraz, edozein delarikere ingurune soziolinguistikoa, ikasle etorkinak euskara izango du ko-munikazio- eta ikasketa-hizkuntza lehentasunez, ikastolak ziurtatu be-harreko oinarrizko maila lortzeko. Horrek ez du kentzen zenbaitetan,eta egoera zehatzetan, egokitzapenak egin beharra eta malguago jo-katu beharra.
139139
Bestalde, ingurune soziolinguistikoari eta ikaslearen jatorriari erre-paratuta erabaki beharko dugu zein aitortza egingo diogun gaztela-niari (edo frantsesari), zein izango den hizkuntza horretan finkatukoditugun oinarrizkoak, eta zein baliabide jarri beharko dugun hori lor-tzeko.
Atzerriko hizkuntzari dagokionez, aztertu beharko dugu ikasleak in-gelesaren eta frantsesaren (edo gaztelaniaren) gaineko ezagutzarikduen; izan ere, helduleku interesgarria litzateke hori ikaslearen inte-graziorako. Eskolako hirugarren hizkuntza hori ezagutuko balu,ezagutza horiek indartu eta errekonozitu egin beharko litzaizkioke,bere eskolaldirako motibazio bat gehiago izan dadin. Egoera horre-tan, gainera, testuinguru motibagarriak proposatu beharko litzaizkiokeezagutzen duenetik euskarara eta gaztelaniara ekarpenak eta trans-ferentzia automatikoak egiteko. Eta ezagutuko ez balu, berdinen ar-teko egoera errealean aurkituko litzateke eskola-testuinguruan, lau-garren hizkuntzan, bederen.
9.1.3.2. Curriculumaren egokitzapena, konpetentziei begira
Ikasle berantiarraren garapen osoaren bila, irakasle talde osoak di-ziplina arteko oinarrizko konpetentziak adostu beharko ditu. Gela ba-rruan egingo den lana lortu beharreko gutxieneko maila horrekiko bi-deratuko litzateke. Horrenbestez, hizkuntz arloa diziplina arteko oi-narrizko konpetentzien zerbitzura jarriko da, curriculum bateratutik abia-tuta hizkuntza bakoitzean garatu beharreko konpetentziak finkatuz.Lan hori egiteko ezinbesteko erreferentzia da Euskal Curriculuma; eraberean, eredugarri dira atzerriko hizkuntzak irakasteko nahiz beste ar-loen hizkuntz beharrei erantzuteko sortutako baliabideak.
Horren guztiaren harira, ikastolako curriculum-proiektua konpeten-tzien hezkuntzari begira behar bezala aztertu, arakatu, landu, pro-posatu eta eguneratu beharko da, betiere diziplinartekotasuna ber-matuz. Ahalegin horretan, gainera, gizarte-inguruneari dagozkion ele-mentuak ere aurreikusi beharko dira, eta curriculum-proposamene-an txertatu. Adibidez, kulturartekotasunaren hezkuntzak garapena izandezake dimentsio artistikoaren aukera jorratuz; izan ere, artea da erai-
140
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
kitzeko eta sortzeko elementu nagusienetakoa eta herri-kulturarenoinarrizko adierazpena. Hori izan daiteke jatorrizko hizkuntzari eta kul-tur aniztasunari ateak eta eremuak irekitzeko bidea, benetan barneansartzeko aitzakia.
Testuinguru horretan, garrantzi berezia hartuko dute egoeraren ara-bera ikasleen ikaskuntza eta garapena bultzatuko duten elkarrera-ginezko askotariko testuinguruek eta horiek ustiatzeko metodologia-ildo egokiek. Hemen ere, lagungarri izan daiteke CLIL (ikus 4.4.2. ata-la) moduko planteamenduen bidea.
Curriculum-proiektua ildo horietan adostu eta gero, irakasle talde-ak balioetsi beharko du erdietsi beharreko konpetentziei begira, zerbaliabide izango duen, ikasleak laguntzarik beharko duen, eta zer mo-takoa beharko lukeen (gelatik kanpo noiz eta zertarako). Alegia, be-harren arabera moldatu beharko da gelaren antolaketa eta baliabi-deen antolaketa; funtzionaltasuna bilatu beharko da.
9.1.3.3. Aniztasunaren ekarpena ikasle guztien hezkuntza-pro-zesuan
Hezkuntza-konpetentzia orokorren lanketara bideratutako lanean, ekar-pen aberasgarria egin digute beste kultura eta hizkuntza batzuen jabediren ikasleek; izan ere, bideak irekitzen dizkigute “elkarrekin bizitzenikasi” eta “norbera izaten ikasi” konpetentzietan garrantzizkoa denosagai baterako, hau da, kulturartekotasunerako. Kulturarteko hez-kuntzak bost dimentsio hartzen ditu bere baitan (Banks, 1995):
- Hainbat kulturatako edukiak modu orokorrean integratu dizipli-na arteko eremuan.
- Jarrera baikorrak landu etnia, kultura eta arrazekiko aurreiritziakgutxitzeko.
- Zuzentasunaren pedagogia finkatu, ikasle talde osoaren arrakastaakademikoa bultzatzeko.
- Etnia, kultura eta gizatalde anitzeko ikasleen estatus berdintasunalandu, horretarako eskola-kultura eta egitura egokiak finkatuz.
141141
HIZ
KU
NTZ
PLA
NG
INTZ
AIK
AS
TOLE
N H
IZK
UN
TZ P
RO
IEK
TUA
142
- Ikasleek dakarten esperientziatik ezagutzak eraiki (inputak apro-betxatu)
Bost alderdi horiek kontuan hartuta, identifikatu beharko dugu ge-lako ikasleek zerekiko duten abiapuntu berdintsua, eta adostu be-harko ditugu ikasle guztiei komunak zaizkien esparruak (balioen lan-keta, kultur ikuspegi desberdinen ekarpenak eta abar) eta baita ho-riek garatzeko uneak eta prozedurak ere.
“No se trata de hacer nada extraordinario, sino de aprovechar los po-
tenciales ya existentes para transformar el centro educativo en un es-
pacio para todo el mundo” (Essomba, 2006, 92. or.).
Era berean jokatu beharko da ikasleak jatorriz dakarren hizkuntzare-kin. Aurreikusi eta landu beharko da noiz eta nola eman aukera gelabarruan eta ikastolan jatorrizko hizkuntza horri. Familiarekin ere lan-du beharko da ikuspegi hori, tokian tokiko hizkuntza berriak ez ditzatenikusi jatorrizko hizkuntzarekiko mehatxutzat, aukeratzat baizik.
9.1.3.4. Gelaz kanpoko eremuaren garrantzia
Gelaz kanpoko jardunari dagokionez, gela barrurako hartutako era-bakiekin koherentzian jokatu beharko dugu. Eremu horrek bi helbu-ru izango ditu ikasle etorri berriarekiko: batetik, eta edozein dela ereingurune soziolinguistikoa, euskara egoera informaletarako ere ba-liagarri dela aitortzea, eta ikasleari gelaz kanpoko jardunerako beharduen hizkuntz errepertorioa eskaintzea; bestetik, etorri berriaren in-tegrazioa eta taldearen kohesioa.
9.1.3.5. Gizartearengan eragina
Kulturartekotasuna eta gizarte-kohesioa garatzea Ikastolen erronkaizateaz gain, zeregin horiek guztionak dira eta beraz, gizartearenganeragin beharra dago. Ikastolak, prozesu horietan erabateko inplika-zioa duten erakundeekin elkarlanean jardun beharko du: HezkuntzaSailarekin (integrazio-politika egokia planteatuz, curriculum-propo-samenetan tresna koherenteak eta laguntzak eskainiz, baliabide eko-nomikoekin lagunduz eta abar), udaletako gizarte-zerbitzuekin (ikas-
tolako prozesuetan inplikazio zehatzagoak eginez) eta udaletako eus-kara batzordeekin (euskalduntzeko ahalegin esanguratsuak eginezeta finantziazio ekonomikoak eskainiz).
Horrekin batera, ezinbestekoa izango da ikastolako hezkuntza-ko-munitate osora iristea, aurreiritziak eta estereotipoak gainditzeko bi-deak elkarrekin eraikitzea, eta gizarte zabalera irekitzea; horretara-ko, inguruko GKEekin elkarlana eta beste hainbat ekimen auzolaneanbideratuko dira.
Etorri berriak etxekotzeko ahalegin horretan, familiaren rola ezin-bestekoa da. Ikastolako familia orok, etorkina izan edo ez, hurbiltzekoborondatea behar du. Borondate hori erreala izan dadin lan egin be-harra dago, eta ikastolako guraso-elkarte, guraso-eskola edo ba-tzordeetatik atera behar da lan hori. Etengabeko sentsibilizazioak soi-lik ekar lezake elkarrekin bizi nahi izatea.
Euskal familiek funtsezko rola beteko dute beren seme-alabekin el-karbizitzarako dimentsioan, kontzientziazioaren lanketan, eskubide-berdintasunaren lanketan, eta elkarbizitza eta elkarren arteko uler-mena sustatzeko gainerako balioetan.
Etorri berri diren familiek, berriz, akulturazio esanguratsua egin ahalizateko kontzientzia hartu beharko dute. Familia horiek eskainiko du-ten informazioa egunerokotasunean kokatu beharko dugu; horri es-ker diseinatuko dugu harrera-plana eta gainerako gurasoekiko el-karlana. Taldeko partaide dela sentiarazi behar zaio hasieratik eto-rri berriari, horrela bakarrik ulertuko baitu komunitatearekiko bete-beharrak eta eskubideak dituela. Elkarrizketa izango da horretarakogakoa, beste kultura bat dutenekin harremanak sortzea eta man-tentzea; baina berezko nortasunari eta ohiturei uko egitea eskatu gabe,hori ez baita etorkina etxekotzeko bide egokia.
Familia guztiek, beraz, lau zeregin nagusi izango dituzte: kontzien-tzia hartzea, informazio gehiago lortzea (ezagutzea), autokritika egi-tea, eta familiaren inplikazioa bultzatzea.
Eskolatze berantiarrari dagozkionak laburbilduz, konpetentzien hez-kuntzak, curriculum bateratuak eta aniztasunerako baliabideak ikus-
143143
pegi barne-hartzailea garatzeko aukerak eskaintzen dituzte. Hala ere,ikuspegi horren arrakasta hezkuntza-komunitatearen hausnarketa sa-konean eta esku-hartze egokian oinarritzen da. Alegia, ikuspegi bar-ne-hartzailera iristeko bidea luzea da, trebakuntza eta kultura eska-tzen du, eta horrek hezkuntza-komunitate osoaren kontzientziazioa,prestakuntza profesionala eta baliabideak inplikatzen ditu.
9.2. Hizkuntz plangintzan eragiteko orientabideak
Hizkuntz plangintzarako oinarriak zehaztu ondoren, eremu horretaneragiteko hainbat orientabide eskainiko da.
Esku-hartze horrek bi helburu izango ditu: batetik, ikastolako hizkuntzplangintza hausnarturik dagoen eta irizpideak idatzirik dauden ala ezbehatzea eta, bestetik, hizkuntz plangintza horren egokitasuna ba-lioestea.
Atal honetan jasoko dira, beraz, ikastolak indarrean dituen hizkuntzhelburuak lortu ahal izateko hartu diren erabakiak, betiere, ikastoladagoen ingurune soziolinguistikoan oinarrituz. Erabaki horien arte-an egongo dira, besteak beste, hizkuntzen banaketa, ordutegia, plan-gintza horretarako irizpideak, eremu bakoitzean erabili beharreko hiz-kuntza ereduak eta erregistroak hautatzea, eta jatorri desberdinekohizkuntzen trataera.
Atal hau garatzeko erreferentziazko dokumentu nagusiak honakohauek izango dira:
• Ikastolak orain eta gero (EHIK)• Indarrean dauden curriculum dekretuak • Ikastolen Hizkuntz Proiektua (9. atala) (EHIK)• Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma (EHIK)
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.Orientabide hauek eta ondorengo ataletan eskainiko direnak argitalpenhonen amaieran erantsi den plan estrategikoaren eredutik hartu dira.
144
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AH
IZK
UN
TZ P
LAN
GIN
TZA
145145
Hizkuntzplangintza
Ingurunesoziolinguistikoaeta aniztasuna zeinden kontuanhartuta hizkuntzplangintzairizpideak idaztea
Murgiltze-ereduaplanifikatzea, adinaeta hizkuntzarenjatorria kontuanhartuta
• Ikasle horien hizkuntz mailaaztertu eta horrekiko erabakiakhartu
• Hartutako erabakiak HizkuntzProiektuan txertatu
• Hartutako erabakien jarraipenaeta emaitzen balioespena egin
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
Hizkuntzabakoitzarenerabilera-eremuaeta funtzioafinkatzea
• Ingurune soziolinguistikoarenarabera, hizkuntza bakoitzerakoerabilera-eremua eta funtzioafinkatu
• Hartutako erabakiak HizkuntzProiektuan txertatu
• Hartutako erabakien jarraipenaeta emaitzen balioespena egin
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
Hizkuntzabakoitzarenordutegia finkatzea
• Ingurune soziolinguistikoa etahizkuntz helburuen araberakoordutegia finkatu
• Finkatutako ordutegia HizkuntzProiektuan txertatu
• Hartutako erabakien jarraipenaeta emaitzen balioespena egin
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
HIZKUNTZ PLANGINTZA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Gelaz kanpokoeremuan zeineremuinstituzionaleanhizkuntzabakoitzaren lekuaeta funtzioafinkatzea
• Hizkuntzek eremu horietanizango duten tokia zehaztu, betiere, ingurune soziolinguistikoaeta hizkuntza horiek indartzekobeharra orekatuz
• Hartutako erabakiak HizkuntzProiektuan txertatu
• Hartutako erabakien jarraipenaeta emaitzen balioespena egin
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
Hizkuntz aldaereningurukohausnarketa egiteaeta irizpideakidaztea
• Zenbait orientabide erregistroentrataeraz liburuaren lanketa egin
• Hizkuntz aldaeren espazioafinkatu
• Hartutako erabakiak HizkuntzProiektuan txertatu
• Hartutako erabakien jarraipenaeta emaitzen balioespena egin
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
147147
Jarraian, erreferentzia-markoaren 3.2. atalean eta gidaren 7. atale-an aurkeztu den esku-hartze eremuen taula oinarritzat hartuta, esku-hartze eremu bakoitzerako lan-plangintza berezia garatzeko hainbatorientabide eskainiko da.
10.1. Eremu pedagogikoa: gela barrukoa
Eremu honetan curriculum-lanak bilduko dira, bai curriculumaren ku-deaketari dagozkionak bai interakzio didaktikoari dagozkionak. Da-tozen ataletan, eremu honen barruan kokatzen diren azpi-eremuakdeskribatu eta horietan eragiteko orientabideak aipatuko dira.
10 esku-hartzeeremuetaneragitekoorientabideak
10.1.1. Kudeaketa pedagogikoa
Ikastolaren Curriculum Proiektuak hizkuntzari dagozkion gaietan duenkalitatea zaintzearekin batera, haren koherentzia lantzea izango daHizkuntz Proiektuaren barruan egingo den lan esanguratsuenetakobat. Hartara, atal honetan Curriculum Proiektuaren barne-koheren-tzia aztertzeaz gain, Ikastolaren Hezkuntza Proiektuarekin eta Hiz-kuntz Proiektua garatzeko erreferentzia-markoarekin duen koherentziaere aztertuko da. Azterketa horretarako kontuan hartu erreferentzia-markoaren 2. eta 4. atalak.
Kudeaketa pedagogikoak, beraz, bere baitan hartuko ditu bai hiz-kuntzaren curriculum bateratuaren garapena bai gainerako arloen hiz-kuntz beharren gaineko lana. Horretaz gain, proiektu osagarrien bi-dez lantzen diren alderdien koherentzia ere aztertuko da, bai eta Ikas-tolaren Curriculum Proiektua era egokian gauzatzeko beharrezkoaden irakasleen koordinaziorako guneak, prestakuntza beharrak etabaliabideak ere.
10.1.1.1. Hizkuntz arloko curriculum bateratua
Atal honetan hizkuntz arloko curriculum bateratua gauzatzea azter-tuko da, eta horretarako bi ardatz nagusi hartuko dira kontuan: hiz-kuntz arloaren kudeaketa eta hizkuntz curriculuma.
Jarraian, bi ardatz horien lanketarako hainbat orientabide aipatukoda.
• Hizkuntz arloaren kudeaketa
Hizkuntzen curriculum bateratua koordinatzeko eta garatzeko mar-koa egokia dela ziurtatzea da atal hau aztertzearen helburua.
Hizkuntz arloaren ikuspegi bateratua gauzatzea ezinbestekoa da ikas-tolan irakasten diren hizkuntzen garapen egokia ziurtatzeko. Lehenurratsa, beraz, hizkuntzen arteko mintegi bateratua abian jartzea izan-go da; mintegi horren antolaketari eta bideratzeari dagozkion ekin-
148
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
tzak bilduko dira atal honetan: partaideak izendatzea, baliabide fi-sikoak esleitzea, zereginak zehaztea eta abar.
• Hizkuntz arloko curriculuma: helburuak, edukiak eta eba-luazio-irizpideak
Atal hau aztertzearen helburua da indarrean dauden hizkuntz curri-culumak Ikastolaren hezkuntza proiekuarekin, hizkuntz helburuekineta Hizkuntz Proiektua garatzeko erreferentzia-markoarekin kohe-renteak direla ziurtatzea. Era berean, hizkuntz curriculum horien ze-haztapen-mailak adostasunez ezarri diren aztertuko da, etapa barruannahiz etapa artean, eta hizkuntza bakoitzaren barruan nahiz hizkuntzaezberdinen artean.
Atal honetan bilduko dira, beraz, hartutako erabakiak gauzatzeko hiz-kuntz curriculum bateratuan nahiz hizkuntza bakoitzaren curriculu-mean egin beharreko lanak. Hizkuntza bakoitzari dagozkion helbu-ruak, edukiak nahiz ebaluazio-irizpideak abiaraztean koordinazio ber-tikala (ziklo-etapa artekoa) eta horizontala (maila barrukoa) berma-tu beharko dira.
Hizkuntz arloko curriculum bateratuaren atala garatzeko, honakohauek izango lirateke erreferentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastola: izaera eta egitura (EHIK, 1988)
Indarrean dauden curriculum-dekretuak
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (2. eta 4.4. atalak) (EHIK)
Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma (EHIK)
Ikastolen Elkarteko ikasmaterialen 2. eta 3. zehaztapen-mailak
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
149149
150
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Hizkuntzarloarenkudeaketa
Hizkuntzcurriculuma:helburuak,edukiak etaebaluazio-irizpideak
Hizkuntz arloarenkoordinaziobertikala etahorizontalabideratzea etaziurtatzea
Hizkuntzen xedeaeta ardatzmetodologikoakkontuan hartuta,hizkuntzenplanteamendubateraturakourratsak egitea
Hizkuntzdepartamentubateratua etahizkuntzdepartamentuakantolatzea
• Hizkuntz departamentuen etadepartamentu bateratuarenfuntzioak definitu eta arduradunakizendatu
• Urtean zehar landu beharrekourteko plangintza idatzi etaproposatu
• Antolaketa egiturak sortu• Koordinaziorako giza baliabideak
esleitu• Irakasleen ordutegiak egokitu
— Hizkuntzdepartamentuen etadepartamentubateratuarenurtekojarduera-plana
— Irakasleenordutegiak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
EuskalCurriculumakezarritakohizkuntzenirakaskuntzarakoikuspegiabarneratzea etaardatzmetodologikoakfinkatzea
• Konpetentzietan oinarritutakoplanteamenduaren ingurukoprestakuntza jaso
• Ikuspegi komunikatiboareninguruko prestakuntza jaso
• Testu-pedagogiari buruzkoprestakuntza jaso
• Legeak hizkuntz ardatzmetodologikoei buruz dioena etaziklo-maila bakoitzerakoezarritako helburuak ezagutu
• ICPan idatzitakoa ezagutu• Hizkuntz Proiektuan hizkuntzaren
eta metodologiaren inguruanesaten dena ezagutu
• Hizkuntzari nahiz hizkuntzenirakaskuntza-ikaskuntzari buruzkoikuspegia adostu
• Hizkuntzen ardatzmetodologikoak Hizkuntzcurriculumean jasotzen direlaziurtatu
— Prestakuntzarenbalioespen-galdetegiak
— Hizkuntzcurriculuma
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Hizkuntzdepartamentubateratua
EREMU PEDAGOGIKOA – GELA BARRUKOAKUDEAKETA PEDAGOGIKOA
HIZKUNTZ ARLOKO CURRICULUM BATERATUA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
• Hizkuntza bakoitzean eta DBHbukaeran eskuratu beharrekomaila kontuan hartuta, hizkuntzenarteko helburu orokorrak, edukiaketa ebaluazio-irizpideak erkatuetapa bakoitzean
• Hizkuntzen arteko prozedurakomunak aztertu eta barneratu
• Testu-generoen sekuentziaziobertikala eta horizontala bilduz,hizkuntzen mapa bateratua eginetapaka
• Helburu didaktiko eta ebaluazio-irizpideekin koherentzia dutelaziurtatuz, UDak berrikusi
• Azterketak partekatu eta adostu
Hizkuntz arlokoproiektu kurrikularbateratuarenoinarriak ezartzea
— Prestakuntzarenbalioespen-galdetegiak
— Hizkuntzcurriculuma
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Hizkuntzdepartamentubateratua
151151
10.1.1.2. Beste arloetako curriculumak
Hizkuntzaren bidez kontzeptu berriak berbalizatzen eta barneratzenditugu, gure ezaguera-sistema antolatzen eta ordenatzen dugu, etajasotzen ditugun ezagutza berriak biltzen eta lotzen ditugu. Harta-ra, hizkuntzaren garapen egokia esparru akademikoaren arrakasta-rako giltzarri izango da neurri handi batean, eta ikasleen hizkuntz gai-tasuna garatzeak arloetako edukien barneratze egokia eta eragingarriaekarriko du. Arrakasta horretarako erabakigarriak diren hizkuntz tre-betasunak eta testu-generoak izango dira, beraz, beste arloen hiz-kuntz beharrak.
Hortaz, atal honetan aztertuko da beste arloetako curriculumetan hiz-kuntz behar horiei ematen zaien trataera. Jarraian, esparru hori az-tertzeko hainbat orientabide aipatuko da.
• Hizkuntzen trataera instrumentala
Atal hau aztertzearen helburua beste arloetako curriculumetan hiz-kuntz beharren lanketa egokia ziurtatzea da. Bestela esanda, hizkuntzbehar horiei ematen zaien erantzuna kalitatezkoa izatearekin bate-ra, atal honen zeregina da Ikastolaren Curriculum Proiektuarekin, Hez-kuntza Proiektuarekin eta Hizkuntz Proiektua garatzeko erreferentzia-markoarekin koherentea den baieztatzea.
Atal honetan bilduko dira, beraz, hizkuntz arlokoak ez diren arloenhizkuntz beharrei dagozkien erabakiak. Alegia, arlo bakoitzak be-rezkoak dituen hizkuntz ezaugarriak aztertu, identifikatu eta horiei eran-tzuteko bideak zehaztu beharko dira; era berean, arloa irakasteko era-biliko den hizkuntzaren egoera soziolinguistikoa kontuan hartuz, es-trategia didaktiko egokiak hautatu beharko dira, hizkuntza horren ga-rapen egokia bermatzeko.
Beste arloetako curriculum-eremua garatzeko erreferentziazko do-kumentu nagusiak honako hauek izango lirateke:
Indarrean dagoen curriculum-dekretuaIkastolen Hizkuntz Proiektua (4.3. eta 4.4.3. atalak) (EHIK) Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma (EHIK)Ikastolen Elkarteko ikasmaterialen 2. eta 3. zehaztapen-mailak
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
10.1.1.3. Proiektu osagarriak
Atal honetan Ikastolaren Curriculum Proiektua osatzeko abian jartzendiren proiektu osagarriak aztertuko dira: batetik, euskara eta euskalkultura sustatzeko asmoa duten egitasmoak eta, bestetik, zehar-le-rro gisa lantzen diren proiektuak (adibidez, bakegintzarako proiek-tua, Agenda 21, elkarbizitza-proiektua, sexu-hezkuntza edo droga-menpekotasuna).
152
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
29 Ahozko eta idatzizko ulermena, ahozko eta idatzizko ekoizpena.30 Laburtu, definitu, sailkatu,…
Hizkuntzentrataerainstrumentala:helburuak,edukiak etaebaluazio-irizpideak
Konpetentzietanoinarritutakohezkuntza-ikuspegiabarneratzea etairakasle guztiakhizkuntz irakaslebilakatzea
Konpetentzietanoinarritutakohezkuntza-ikuspegia onartzea
• Konpetentzietan oinarritutakoplanteamenduaren ingurukoprestakuntza jaso
— Prestakuntzarenbalioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Bestearloetakoirakasleordezkariak
Arloetako hizkuntzbehar bereziakdefinitzea
Behar horieklantzeko eduki etaestrategiak hizkuntzarloarekin aztertzeaeta adostea
• Prozedurazko edukiak29, gaitasunkognitiboak30 eta testu-generoakarloetako helburu didaktikoetanidentifikatu
• Hizkuntzako eta beste arloetakoirakasleen koordinaziohorizontala eta bertikala antolatu
• Prozedurazko edukien lanketabateratu (urratsak, estrategiak,tresnak...)
• Testu-generoen ezaugarriak etalanketa bateratu (azalpenezkotestu zientifikoa…)
• Hizkuntzaren egokitasunaridagozkion irizpideak finkatu(ortografia, gramatikarenzuzentasuna, ahozkoarenegokitasuna...)
• Prozedurazko edukiak garatzendituzten jarduerak mailakapartekatu eta adostu
• Egindako guztia txosten bateanjaso eta gizarteratu
— Identifikatutakohizkuntzbeharrenbilduma
KUDEAKETA PEDAGOGIKOA:BESTE ARLOETAKO CURRICULUMAKESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAK
ESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
— Egindakolanarentxostena
—Zuzendaritza—Hizkuntz
ProiektuaTaldea
—Hizkuntzdepartamentubateratua
—Bestearloetakoirakasleakedoordezkariak
153153
Jarraian, bi eremu horien azterketarako orientabideak aipatuko dira.
• Zehar-lerroen hizkuntz trataera
Atal hau behatzearen helburua, ekintza hauekiko hizkuntz irizpide-ak ikastolako hizkuntz helburuekiko koherentzian finkatuta daudenaztertzea da.
Atal honetan jasoko dira, beraz, kanpoko elkarte nahiz erakundeekegindako eskaintzen egokitasuna neurtzeko irizpideen artean hiz-kuntzak izango duen tokia eta garrantzia finkatzeko, adosteko etaindarrean jartzeko ekintzak.
• Euskara eta euskal kultura sustatzeko ekintzak
Atal honetan aztertuko dira euskara sustatzeko ekimenak (euskara-ren eguna, motibazio kanpainak eta abar), euskal literaturaren ingu-ruko ekintza bereziak (idazleak geletan, bertsolaritza egitasmo osa-garriak eta abar) edota euskal kulturan errotuta dauden usadioak (inau-teriak, Santa Ageda, Olentzero eta abar) ezagutze eta lantze alderaantolatzen diren ekintzak. Ekintza horiek hausnartutako plangintza-ren bitartez bideratu behar direnez, plangintza hori ziurtatzea da atalhau aztertzearen helburua.
Atal honetan bilduko dira, beraz, curriculumetik eratorritako ekintzak iden-tifikatzeko eta koordinatzeko, nahiz curriculumarekiko osagarriak direnekintzak txertatzeko egiten diren urratsak. Horietaz gain, zehar-lerro gisalanduko diren egitasmoak koordinatzeko ekintzak ere jasoko dira.
Proiektu osagarrien atala garatzeko honako hauek izango lirateke erre-ferentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (4.2. atala) (EHIK)Euskal Eskola (Ikastolen Elkartea, 1991) Euskaraz Bizi plana
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
154
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Zehar-lerroenhizkuntztrataera
Ingurunesoziolinguistikoazein den kontuanhartuta zehar-lerroen hizkuntzirizpideak adostea
Zehar-lerroenhizkuntz irizpideakadostea eta idaztea
• Zehar-lerroen hizkuntz trataerazein izango den finkatu
• Hartutako erabakiak HizkuntzProiektuan txertatu
• Idatzitako irizpideen arabera,kasuan kasu, dagoeneko burutzendiren ekintzak aztertu
• Hizkuntz irizpidea ziurtatuko duenerakundearekin harremanakbideratu
• Adostutako ekintzak burutu• Ekintzak baloratu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zehar-lerroenekintza-planaetabalioespena
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
KUDEAKETA PEDAGOGIKOA:PROIEKTU OSAGARRIAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Euskara etaeuskalkulturasustatzekoekintzak
Euskara eta euskalkultura sustatzekoirizpideak idaztea
Euskara eta euskalkultura sustatzekogela barruan egitendena aztertzea etaosatzea
Euskara eta euskalkultura sustatzea
• Irizpideak idatzi• Irizpideak Hizkuntz Proiektuan
txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
• Euskara eta euskal kultura sus -tatzeko irizpideen arabera kasuankasu dauzkagun ekintzak aztertu
• Euskal Curriculumak euskalkulturaren garapenerakoproposatzen duen sekuentziazioaaztertu
• Euskara suspertzeko egiten direnjarduera solteei UDetan tokia bilatueta txertatu
• UDetan txertatu gabe geratu direnekintza solteei proiektu osagarrienizaera eman
— HizkuntzProiektukourteko plana
— Unitatedidaktikoak
10.1.2. Interakzio didaktikoa
Gela barruko interakzioa giltzarri da hizkuntzaren jabekuntza eta ga-rapenerako. Batetik, eremu horietan komunikazio-behar errealak sor-tzen direlako eta, ondorioz, egiten den hizkuntz erabilera funtziona-la eta motibagarria gertatzen delako. Bestetik, testuinguru kontrola-tuak direnez, hizkuntz erabilera hori irakasleak bideratu eta optimi-zatu dezakeelako. Egoki hitz egiten irakatsi behar zaio ikasleari; hauda, irakaslearen gidaritzapean ikasleak aukera izan behar du komu-nikazio-eremu bakoitzari dagokion hizkuntza erabiltzeko eta erabi-lera hori hobetzeko.
Atal honek bi ardatz nagusi izango ditu: hizkuntz erabilera, eta me-todologia eta didaktika.
155155
10.1.2.1. Hizkuntz erabilera
Atal hau lantzearen helburuak gela barruko hizkuntz erabilera neur-tzea eta haren kalitatea bermatzea dira.
Atal honetan, beraz, gela barruko testuinguruan gertatzen diren ha-rreman libre nahiz gidatuetan hizkuntz erabilera zein den aztertukoda eta lortutako emaitzen arabera hobekuntzarako irizpideak finka-tuko dira.
Horretarako, hiru eremu landuko dira: arlo bakoitzeko harreman-hiz-kuntza; irakasleen hizkuntz eredua eta hizkuntzarekiko jarrera; eta ikas-leen arteko hizkuntz erabilera. Jarraian, eremu horiek garatzeko orien-tabideak aipatuko dira.
• Arlo bakoitzaren harreman-hizkuntza
Eleaniztasuna kontuan izanda eta hizkuntz plangintzan hartutako era-bakien baitan, gelan ari garenean irakasleek nahiz ikasleek arloari da-gokion hizkuntza zenbat eta noiz erabiltzen duten neurtuko da atalhonetan.
Atal honen baitan jasoko da, beraz, arloari dagokion hizkuntza zen-bat erabiltzen den. Erabilera hori nahikoa edo egokia ez bada, zer-gatiak aztertu (jarrera edo gaitasun eza) eta egoera bideratzeko neu-rriak hartuko dira.
• Irakasleen hizkuntz eredua eta hizkuntzarekiko jarrera
Atal hau behatzearen helburua irakasleen hizkuntz erabilera neurtzeaizango da, irakasleen komunikazio-gaitasuna eta hizkuntzarekiko ja-rrera ikasleentzat eredu baitira.
Hartara, atal honetan irakasleen arteko harreman-hizkuntza jasokoda (lankide moduan, laneko gaietan, arlo informalean, mota des-berdinetako bileretan...). Era berean, hemen bilduko dira irakasleenhizkuntzarekiko motibazioa nahiz arlo horretan dituzten sinesmen-balioak behatzekoa, eta horietan eragiteko bideratutako ekimenak.
• Ikasleen arteko hizkuntz erabilera
Atal hau aztertzearen helburua ikasleen gela barruko hizkuntz era-bilera behatzea da. Hartara, atal honetan bilduko dira, besteak bes-te, ikasleen arteko harreman libreetan nahiz irakaslearen gidaritza-pean ari direnean gela barruan egiten duten arloko hizkuntz erabi-leraren behaketa, eta ikasleek arloko hizkuntzarekiko duten jarreraaztertzeko ekintzak. Horretaz gain, gela barruko interakzioa eragotzdezaketen ikasleen hizkuntz premiak definitu beharko dira, eta be-har horiei era egituratuan eta sistematikoan erantzun.
Hizkuntz erabileraren atala garatzeko, honako hauek izango lirate-ke erreferentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (9.1. atala) (EHIK)Euskal Eskola (Ikastolen Elkartea, 1991) Euskaraz Bizi (Jose Luis Gorostidi, 1991)
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
156
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Arlobakoitzerakoharreman-hizkuntza
Arlo bakoitzaridagokionharreman-hizkuntza definitzea
Arlo bakoitzaridagokionharreman-hizkuntzahautatzea
• Arlo bakoitzari dagokionharreman-hizkuntza definitu,irizpideak idatzi eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
INTERAKZIO DIDAKTIKOAHIZKUNTZ ERABILERA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Irakaslearenhizkuntzeredua etahizkuntzarekikojarrera
Irakaslearenhizkuntz eredua etahizkuntzarekikojarrera egokia izateabermatzea
Arlo bakoitzeandagokionharreman-hizkuntzaerabiltzen delabermatzea
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Ikasleen artekohizkuntz erabileraarlo bakoitzaridagokiona delabermatzea
Arlo bakoitzeandagokionharreman-hizkuntzaerabiltzen delabermatzea
• Irakasleen hizkuntz erabilera etagaitasun-maila behatu
• Hizkuntz hobekuntzaprestakuntzak egin
• Arlo bakoitzean erabilera-joerakbehatu eta joeren araberakoirakasleen sentsibilizazioarenlanketa egin
• Egoeraren araberako esku-hartzeplanak proposatu
— Mintzagramak— Prestakuntza-
plana— Esku-hartze
plana
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
• Ikasleen hizkuntz erabilera behatu• Joeren araberako ikasleen
sentsibilizazioaren lanketa egin• Egoeraren araberako esku-hartze
planak proposatu
— Mintzagramak— Esku-hartze
plana
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
10.1.2.2. Metodologia eta didaktika
Ikasleek euren komunikazio-gaitasuna gara dezaten ezinbesteko bal-dintza da ikaskuntza-irakaskuntza prozesu osoan gertatzen diren ko-munikazio-egoera esanguratsuak sortzea eta horiek ustiatzea. Ego-era esanguratsu horiek sortzeko, gela barruko edukien eta harremaneningurua gainditu eta ikasleen bizitzako eremu guztietako egoerak ba-liatu beharko ditugu. Era berean, ezinbestekoa izango da proposa-tutako ekintzen funtzionaltasuna, ikasleen behar eta interesekiko lo-tura, eta ikasleen ikasketa prozesuarekiko koherentzia ziurtatzea.
Helburu hori lortu ahal izateko, irakasleak gelako komunikazio-ekin-tzaren protagonista nagusi izateari utzi eta ikaslearen protagonismoabultzatzen duen planteamendu didaktikoa behar dugu, benetako el-karrizketa edo komunikazio esanguratsuetan bideratuko duena.
Atal honetan, beraz, ikuspegi komunikatiboan nahiz eraikitzailean oi-narritutako ardatz metodologikoak finkatzeko eta lantzeko ekintzakjasoko dira; ikuspegi horren aplikazioa da gela barruan komunika-zio-egoera esanguratsu horiek sortzeko nahiz kudeatzeko bideak ire-kitzeko modua.
Bi izango dira atal honen barruan behatuko diren esparruak: komu-nikazio-egoera esanguratsuen sorrera eta horiek kudeatzeko estra-tegia didaktikoak.
Jarraian, lan-esparru horiek bideratzeko orientabideak aipatuko dira.
• Komunikazio-egoera esanguratsuak
Atal hau behatzearen helburua, hain zuzen ere, arlo guztietako ira-kasleek darabiltzaten metodologia eta estrategia didaktikoak ko-munikazio-egoera esanguratsuak sortzeko eta ustiatzeko egokiak di-ren aztertzea da.
Hartara, atal honetan jasoko dira, esaterako, irakaslearen jardunakgela barruan duen protagonismoa behatzeko ekintzak, bai eta ikas-learen ahozko nahiz idatzizko parte-hartzeak gela barruan hartzenduen lekua behatzekoak ere. Era berean, hemen bilduko dira ikas-
157157
materialek nahiz irakasleek komunikazio-egoera aberatsak sor etakudea ditzaten hartzen diren neurriak.
• Taldekatze motak eta irizpideak
Atal hau aztertzearen helburua da arlo guztietako irakasleek komu-nikazio-egoera horiek kudeatzeko zer taldekatze mota erabiltzen du-ten behatzea eta elikatzeko bideak garatzea.
Atal honetan jasoko dira, beraz, irakasle horiek komunikazio-egoe-ra esanguratsuak ustiatzeko dituzten taldekatze motei buruzko iriz-pideak biltzeko eta horiek bateratzeko ekintzak. Izan ere, ikasleen pro-tagonismoa bultzatzeko, besteak beste, gelako dinamikaren kude-aketan ikasketa kooperatiboa bideratzen duten ikasleen taldekatzemotek hartu beharko dute garrantzia.
Metodologia eta didaktika-atala garatzeko, honako hauek izango li-rateke erreferentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (4.3. atala) (EHIK)
Ikastolen Elkarteko ikasmaterialen 2. eta 3. zehaztapen-mailak
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
158
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
31 Ikasleen partaidetza egokia, esanguratsua eta ugaria.
Komunikazio-egoeraesanguratsuak
Gela barrukoahozkokomunikazioakalitatezkoa31 etaesanguratsua izateaziurtatzea
Arlo guztietanestrategia didaktikoegokiak erabiltzea,ikasleen ahozkokomunikaziokalitatezkoa etaesanguratsuabermatzeko
• Gela barruko ahozkokomunikazioaren diagnosia egin(galdetegiak, behaketak,mintzagramak…)
• Egoeraren araberako neurriakproposatu, burutu eta balioetsi
— Diagnosiarenondorioak
— Hartutakoneurrienbalioespenak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
INTERAKZIO DIDAKTIKOAMETODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Taldekatzemotak etairizpideak
Arlo guztietantaldekatze motaegokiak erabiltzeaikasleen ahozkokomunikaziokalitatezkoa etaesanguratsuabermatzeko
Gela barrukotaldekatze motakikasleen ahozkokomunikazioakalitatezkoa etaesanguratsua izateabermatzea
• Taldekatze moten ingurukohausnarketa burutu eta irizpideakbateratu
• Talde kooperatiboen ingurukohausnarketa burutu eta horibultzatzeko neurriak hartu
— Hausnarketarenondorioak
— Hartutakoerabakienaplikazioa etabalioespena
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
159159
10.1.3. Irakasleen prestakuntza
Arestian aipatu bezala, atal honetan aztertuko da Ikastolako Curri-culum Proiektua modu egokian gauzatzeko irakasleek behar dutenprestakuntza. Lehenik, komunikazio-gaitasuna hobetzera bideratu-tako prestakuntza arakatuko da; izan ere, irakasleek eskaintzen du-ten hizkuntz ereduak garrantzi handia du ikasleen komunikazio-gai-tasuna garatzeko orduan. Bigarrenik, arloko metodologian eta di-daktikan sakontzeko formazioari dagozkionak ere kontuan hartukodira; izan ere, hizkuntz eredu egokia eskaintzeaz gain, irakasleek di-daktikan eta metodologian sakondu beharko dute, ikasleei hizkun-tza erabiltzeko ahalik eta aukera gehien emateko eta komunikazio-egoera horien kudeaketa egokia egiteko. Hirugarrenik, hizkuntzeki-ko jarreren inguruko prestakuntza aztertuko da. Izan ere, euskarazardaztutako eleaniztasuna garatzeko orduan, ezinbestekoa izangoda hizkuntzekiko jarrera baikorrak sustatzea.
Jarraian, hiru esparru horiek aztertzeko orientabideak aipatukodira.
• Hizkuntz hobekuntza
Atal hau lantzearen helburua irakasleen komunikazio-gaitasunaegokia dela ziurtatzea da. Hartara, atal honetan komunikazio-gaita-suna hobetzeko ekintzak jasoko dira, betiere aintzat hartuz irakas-leek zein adin-tarteko ikaslerekin eta zein esparrutan diharduten.
• Arloko metodologia eta didaktika
Atal hau lantzearen helburua, irakasleek euren arloak dituen hizkuntzbeharrak nahiz gela barruan ikasleen hizkuntz erabilera sustatzekogaitasuna bermatzea da. Atal honetan, beraz, arloko metodologia-ri eta didaktikari dagozkion prestakuntza-ekintzak jasoko dira; esa-terako, arloko hizkuntz beharrei erantzuteko nahiz hizkuntzazko edu-kien lanketa egokia bermatzeko prestakuntzak, ikasleen gela barrukohizkuntz erabilera areagotzeko prestakuntzak, eta komunikazio-ego-era horien kalitatean eragiteko prestakuntzak.
• Hizkuntzekiko jarrerak
Ikasleak euskaraz ardaztutako eleaniztasunean hezi nahi baditugu,ezinbestekoa izango da irakasleek hizkuntzekiko jarrera egokiak iza-tea. Horretaz gain, euskararekiko edo beste edozein hizkuntzareki-ko jarrerak lagungarriak ez direnean, irakasleek jarrera horiek iraul-tzeko estrategiak izan beharko dituzte.
Atal honen helburua izango da, beraz, irakasleek hizkuntzekiko ja-rreren esparruan dituzten prestakuntza-beharrak aztertzea eta ho-riek bideratzea.
Irakasleen prestakuntza-atala garatzeko, honako hauek izango lira-teke erreferentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (5. atala) (EHIK)
Prestakuntza eskaintzen katalogoa (EHIK, Irale, Berritzegunea...)
Ikastolen Elkarteko ikasmaterialen 2. eta 3. zehaztapen-mailak
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aipatuko dugu.
160
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Irakasleenprestakuntza
Ikastolarenprestakuntza-planadiseinatzea,finkatutakohezkuntza etahizkuntzikuspegiekiko
Arloetako irakasleguztien beharkomunak zein direnidentifikatzea(konpetentzienhezkuntzaikuspegia; ikuspegikomunikatiboarendidaktikansakontzea32,hizkuntzhobekuntzaikastaroak, hizkuntzjarrerak…) etahorren araberakoeskaintza egitea
• Prestakuntzarako lehentasunakfinkatu eta Ikastolakoprestakuntza-plana idatzi
• Prestakuntzaren hartzaileakhautatzeko irizpideak finkatu
• Ikasitakoa barneratu etaeguneroko praktikarekikoerabakiak klaustroan adostu
• Hartutako erabakiak txosteneanidatzi
• Erabakitakoa ikasleekinpraktikara eramaten dela ziurtatu
• Aurrerantzean irakasle berriekprestakuntza-ildoak jasokodituztela ziurtatu
— Prestakuntza-plana
— Prestakuntzarenbalioespen-galdetegiak
— Txostenak— Gela barruko
behaketak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
GELA BARRUKOAIRAKASLEEN PRESTAKUNTZAESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAK
ESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
32 Interakzio didaktikoa, lan kooperatiboa...
161161
10.1.4. Baliabideak
Gela barruko esparrurako zehaztu diren ildoak landu ahal izateko, ba-liabide materialak eta espazioak aztertzea izango da atal hau beha-tzearen helburua.
• Arlo bakoitzeko ikasmaterialak
Arlo bakoitzaren irakaskuntzarako ikasmaterialak aukeratzeko etahaien erabilera arduratsua egiteko, erreferente nagusiak izango diraarloaren didaktikarako hautatutako ikuspegia eta planteamendu me-todologikoa, bai eta diziplinarekiko doitasuna ere.
Atal hau arakatzearen helburua, beraz, ikasmaterialen hautaketa ados-tutako ikuspegi horrekiko koherentea dela eta hautaketarako irizpi-deak idatzita daudela bermatzea izango da. Hartara, hemen bildu-ko dira ikasmaterialen hautaketarako irizpideak finkatze eta adostealdera egiten diren ekintzak; bai eta irizpide horien erabilerarako nahizjarraipenerako ekintzak ere.
• Espazioen banaketa eta hizkuntz trataera
Gela barrurako zehaztu diren lan-ildoak gauzatzeko beharrezkoa izan-go da espazioaren banaketa aztertzea eta espazio horietarako hiz-kuntz erabilera definitzea. Bestela esanda, atal hau behatzearen hel-burua honako hauek aztertzea izango da: ikastolan hizkuntz gelarikbadagoen, gela barruko hizkuntz paisaiaren antolaketarako irizpiderikbadagoen, pasabideetako hizkuntz paisaia zein izango den, media-teka edo gela barruko liburutegirik badagoen eta abar.
Hartara, atal honetan jasoko dira ikastolak dituen espazioak identi-fikatzeko ekintzak eta espazio horiek antolatzeko orientabideak.
• Informazio-iturrien eta bestelako baliabideen hizkuntza
Atal hau behatzearen helburua gela barruko lan-ildoak gauzatzekoeskura ditugun baliabideak nahikoak eta egokiak diren aztertzea da.
Hartara, atal honetan jasoko dira baliabide horiek hautatzeko irizpi-deak (baliabideen hizkuntzari nahiz bestelako ezaugarriei dagozkie-nak) eta antzerakoak.
Baliabideen atala garatzeko, honako hauek izango lirateke errefe-rentziazko dokumentu nagusiak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (4.3. eta 4.4. atalak) (EHIK)Ikastolen Elkarteko ikasmaterialen 2. eta 3. zehaztapen-mailak
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide ikusiko dugu.
162
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Arlobakoitzekoikasmaterialak
Hezkuntza-konpetentzienlanketa bermatzendutenikasmaterialakhautatzea
Konpetentzienlanketa eta ikuspegikomunikatiboabermatzen dutenikasmaterialakhautatzekoirizpideak idaztea,ikasmaterialakhautatzea etaaplikatzea
• Ikasmaterialak hautatzekoirizpideak idatzi eta HizkuntzProiektuan txertatu
• Hainbat argitaletxetakoproposamenak aztertu etairizpideekiko egokiena hautatu
• Ikasmaterialen zerrenda idatzi etaHizkuntz Proiektuan txertatu
• Hautatutako ikasmaterialakerabili eta ebaluatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Ikasmaterialenbalioespena
— Zuzendaritza— Hizkuntz
proiektuaTaldea
GELA BARRUKOABALIABIDEAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Espazio komunenfuntziopedagogikoarenhausnarketa egitea,espazio bakoitzarenhizkuntzaidentifikatzea etaharen erabilerazehaztea
Ingurunesoziolinguistikoakontuan hartuta etaikuspegieleaniztunari egokierantzuteko,ikastolakoespazioakantolatzea etabertako hizkuntztrataera definitzea
Espazioarenbanaketa etahizkuntztrataera
• Ikastolako espazioenantolaketarako eta hizkuntzerabilerarako irizpideak idatzi etaHizkuntz Proiektuan txertatu
• Espazioak irizpideen araberaantolatu
• Espazio bakoitzean dagokionhizkuntz erabilera bermatzen delaziurtatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gelenbehaketa(argazkiak)
— Pasabideenbehaketa(argazkiak)
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
Gelen kudeaketaegokirako eta gelenespaziokomunaren33
antolaketari34 buruzhausnartzea etairizpideak idaztea
• Gela barruko hizkuntz paisaiaantolatzeko irizpideak idatzi etaHizkuntz Proiektuan txertatu
• Gelak eta bertako espazioakirizpideen arabera antolatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gelenbehaketa(argazkiak)
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
Informazio-iturrien etabestelakobaliabideenhizkuntza
Ingurunesoziolinguistikoakontuan hartuta etaikuspegieleaniztunari egokierantzuteko,baliabideenhizkuntza definitzea
Geletakobaliabideenhizkuntz irizpideakidaztea etairizpideak kontuanhartuta gela horiekbaliabide egokizhornitzea
• Gela bakoitzerako baliabideenhizkuntza finkatu etaerabakitakoa Hizkuntz Proiektuantxertatu
• Geletan dauden baliabideakaztertu eta beharrak identifikatu
• Gelak baliabide egokiz hornitu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Geletakobaliabideenzerrenda
— Balioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
33. Zein den hizkuntza bakoitzak gelan izan behar duen presentzia, bai baliabideetan bai ikasleen lanei dagokienez. 34. Mahaien kokapena, taldekatze-irizpideen baitan.
163163
10.2. Eremu pedagogikoa: gelaz kanpokoa
Gida honen hasieran aipatu dugun moduan, eremu honen barruanxede pedagogikoak dituzten gelaz kanpoko jarduerak biltzen dira,irakasle, hezitzaile nahiz begiraleen bidez bideratzen direnak.
Esparru hori didaktikoa denez gero, planifikatu eta antolatu beharrekoeremua da. Planifikazio horren bidez, ahozko elkarreragina bultzatu-ko duten jardueren presentzia bermatu beharko da, bai eta irakasle,hezitzaile nahiz begiraleek jarduera horiek kudeatzeko prestakuntzadutela ere. Prestakuntza horrek hiru esparru hartuko ditu: irakasleen,hezitzaileen nahiz begiraleen hizkuntz maila, eremu horretako jarduerakkudeatzeko estrategia didaktikoak, eta hizkuntzekiko jarrerak.
Atal honetan, beraz, gelaz kanpoko jardueretan gertatzen den ko-munikazioaren kalitatea aztertzeaz gain, komunikazio hori aberastekometodologia eta estrategia didaktikoak arakatu eta lan horietarakoprestakuntza beharrak eta baliabideak zehaztuko dira.
• Azpi-atalak
Gelaz kanpoko jarduera horietan guztietan, bi azpi-atal hartu behardira kontuan: hizkuntz erabilera, eta metodologia eta didaktika. Ja-rraian, bi esparru horiek lantzeko hainbat orientabide aipatuko da.
10.2.1. Hizkuntz erabilera
Atal hau aztertzearen helburua, gelaz kanpoko eremuan gertatzen denhizkuntz erabilera neurtzea eta hobekuntzarako urratsak egitea da.Erabilera neurtzerakoan, hizkuntzaren egokitasuna ere aztertuko da;hau da, gelaz kanpoko jarduera bakoitzak eskatzen duen euskara tek-nikoa eta hizkuntz erregistroa erabiltzen diren arakatuko da.
Atal honetan hiru eremu izango ditugu kontuan: irakasle, hezitzailenahiz begiraleen hizkuntz erabilera, horien eta ikasleen arteko hiz-kuntz erabilera, eta ikasleen arteko hizkuntz erabilera.
• Irakaslearen, hezitzailearen nahiz begiralearen hizkuntz era-bilera
Atal hau behatzearen helburua pertsona horien hizkuntz erabilera neur-tzea izango da, euren komunikazio-gaitasuna eta hizkuntzekiko ja-rrera ikasleentzat eredu baitira.
Hartara, atal honetan bilduko dira irakasle, hezitzaile nahiz begira-leen hizkuntz erabilera nahiz hizkuntzekiko duten jarrera behatzekoeta horietan eragiteko bideratutako ekimenak.
• Irakasle-hezitzaile-begiraleen eta ikasleen arteko hizkuntz era-bilera
Hizkuntz plangintzan hartutako erabakien baitan, pertsona horien etaikasleen arteko hizkuntz erabilera neurtzea izango da atal hau be-hatzearen helburua. Hemen jasoko dira, beraz, gelaz kanpoko ego-era bakoitzari dagokion hizkuntza zenbat erabiltzen den eta, erabi-lera hori nahikoa ez bada, zergatiak aztertu (jarrera edo gaitasun eza)eta neurriak hartuko dira egoera berriz bideratzeko.
• Ikasleen arteko hizkuntz erabilera:
Atal hau aztertzearen helburua gelaz kanpoko egoeretan ikasleek egi-ten duten hizkuntzaren erabilera behatzea da. Atal honetan bildukodira, besteak beste, ikasleen hizkuntz erabileraren behaketak -bai ha-rreman libreetan bai irakasle nahiz hezitzailearen gidaritzapean ari di-renean- eta egoera bakoitzean ikasleen hizkuntzarekiko jarrerak az-tertzeko ekintzak.
10.2.2. Metodologia eta didaktika
Gela barruan bezala, gelaz kanpoko eremuan ere ezinbestekoa izan-go da komunikazio-egoerak ustiatzeko estrategiak lantzea. Beste-la esanda, aztergai ditugun egoera guztiak berez dira komunikazio-egoera esanguratsuak, eta horien kudeaketa egokiak ikasleen ko-munikazio-gaitasunean eragin zuzena izango du, batez ere egoera
164
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
165165
horiek erregistro ez-formal eta lagunartekoak lantzeko aukera ema-ten dutelako. Hartara, irakasleek, hezitzaileek nahiz begiraleek ko-munikazio-egoera horiek hizkuntzaren mesedetan jartzeko estrate-giak garatu beharko dituzte.
Jarraian, esparru horretan eragiteko hainbat orientabide aipatuko da.
• Komunikazio-egoerak ustiatzeko estrategiak
Atal hau behatzearen helburua da irakasleek, hezitzaileek nahiz be-giraleek jolasaldi, irteera eta antzerakoetan gertatzen diren komuni-kazio-egoerak hizkuntzaren aldetik kudeatzeko duten gaitasuna neur-tzea.
Hartara, atal honen barruan bilduko dira, besteak beste, pertsona ho-rien zereginaren inguruko hausnarketak eta erabakiak, ikasleen hiz-kuntz erabilera suspertzeko hezitzaile taldeak lantzen, adosten etabateratzen dituen estrategiak, eta ikasle taldeak sortzeko eta gida-tzeko estrategien inguruko lanak.
Hauek dira eremu hau garatzeko erabiliko ditugun erreferentziazkodokumentuak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (4.4.3.3., 9.1. eta 9.1.2. atalak)(EHIK)
Euskaraz Bizi (Jose Luis Gorostidi, 1991)
Hezitzaile nahiz begiraleentzako prestakuntza-eskaintzen katalo-goa
Jarraian, hizkuntz erabileraz nahiz metodologia-didaktikaz esanda-koak gelaz kanpoko hainbat esparrutan aplikatzeko orientabide ba-tzuk aipatuko dira.
Jolasaldiak
Atal hau behatzearen helburua jolasaldietan sortzen diren egoera ko-munikatiboak euskaraz gauza daitezen bideak aztertzea da.
166
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Hartara, atal honetan ikastolak ikasleen hizkuntz erabileran eragite-ko helburuarekin jolasaldietan egiten dituen ekintzak bilduko dira.
Irakasleenhizkuntzerabilera
Irakasleeneta ikasleenartekohizkuntzerabilera
Irakasleen etaikasleen artekokomunikazio-hizkuntza euskaraizan dadinbermatzea
Hizkuntzerrealitatearendiagnosiaabiapuntutzathartuta, esku-hartzeplangintzadiseinatzea
Irakaslea kontzienteizatea esparruhorretakokomunikazio-egoerei, nagusiki,hizkera ez-formalaeta, balego,euskalkiadagozkiela
Jolasaldietanirakasleen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
• Irakasleen hizkuntz erabilerabehatu
• Hizkuntz portaerak adostu edobirgogoratu
• Lortutako emaitzen araberakoesku-hartze plangintza idatzi
• Jolasaldian ikasleekin erabilibeharreko hizkuntz erregistroaadostu
• Behar izanez gero, esparrukoeragileentzat prestakuntzabideratu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
— Antolatutakoekintzetanerabilitakohizkuntzerregistroa
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Edozein jatorritakoikaslearekineuskaraz aritzekourratsak ematea
• Irakasleen eta ikasleen artekohizkuntz erabilera behatu etahartu beharreko neurriakplanifikatu
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Komunikazio-egoeraustiatzekoestrategiak
Ikasleen artekoerabilera euskarazizan dadinbermatzea
• Ikasleen hizkuntz erabilerabehatu eta hartu beharrekoneurriak planifikatu
• Ikasleekin hizkuntz erabilerareninguruko hausnarketa-saioakegin
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Jolasaldietakokomunikazio-egoerak ustiatzeahizkuntzarenmesedetan
Irakasle edohezitzaile guztiakinplikatuz, erabilibeharrekoestrategiak adosteaeta erabiltzea
• Jolasaldia hizkuntza aldetikustiatzeko estrategiak irakasleeneskura jarri
• Irakasleen inplikazioa lortu• Jolasaldietarako ekintzak zehaztu
eta bideratu: jolas antolatuak,kirol-txapelketak, kidetze-saioak…
• Ikasle elkarteak sortu eta martxanjarri
— Urteko plana — Jardueren
balioespen-galdetegiak
GELAZ KANPOKOA- JOLASALDIAKHIZKUNTZ ERABILERA
METODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Ikasleen hizkuntzerabilerasistematikokibehatzea etaikasleakkontzientekiinplikatzea
167167
Irteerak, egonaldiak eta kanpaldiak
Atal hau behatzearen helburua ekintza horiek euskararen erabileraeta euskal kulturaren baitako bizipenak sustatzeko erabiltzen direnaztertzea da.
Atal honetan, beraz, aipatutako helburuarekin antolatzen diren ekin-tzak bilduko dira; batez ere, ekintza horiek euskaraz gauza daitezenziurtatzeko irizpideak nahiz erabakiak. Eremu honetan eragiteko ga-raian, beste hizkuntza batzuk indartzeko egiten diren gisa horreta-ko ekintzak ere kontuan hartu beharko dira, eta guztien arteko ore-ka egokia bermatu beharko da.
Irakasleenhizkuntzerabilera
Irakaslea kontzienteizatea irteeretakokomunikazio-egoerei, nagusikihizkera ez-formalaeta, balego,euskalkiadagozkiela
Irakasleen artekoerabilera euskarazizan dadinbermatzea
• Hizkuntz portaerak adostu eta,baleude, birgogoratu
• Irteeretan ikasleekin erabilibeharreko hizkuntz erregistroaadostu
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Irakasleen etaikasleenartekohizkuntzerabilera
Edozein jatorritakoikasleekin euskarazaritzeko urratsakegitea
Irakasleen etaikasleen artekokomunikazio-hizkuntza euskaraizan dadinbermatzea
• Irakasleen eta ikasleen artekohizkuntz erabilera behatu etahartu beharreko neurriakplanifikatu
— Urteko plana
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Ikasleen artekoerabilera euskarazizan dadinbermatzea
• Ikasleen hizkuntz erabilerabehatu eta hartu beharrekoneurriak planifikatu
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Beste erakundebatzuekinantolatutakojardueren hizkuntzaziurtatzea
• Ikastolak gai horren inguruandituen erabakiak aplikatu etahorien jarraipena egin
— Jarduerenasebetetze-maila
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOA – IRTEERAK, EGONALDIAK ETA KANPALDIAKHIZKUNTZ ERABILERA
Ikasleen hizkuntzerabilerasistematikokibehatzea etaikasleakkontzientekiinplikatzea
Sarrera-irteerak
Atal honen helburua sarrera-irteeretako hizkuntz erabilera aztertzeaeta girotzea da. Atal honetan jasoko dira, beraz, hizkuntzaren era-bilera suspertze aldera une horietan egiten diren esku-hartzeak.
Jantokia
Jantokia ikastola barruko esparrua denez gero, ikastolak bere gain har-tu behar ditu esparru horretan hizkuntzari ematen zaion trataeraren ar-dura eta bermea. Hartara, atal hau aztertzearen helburua esparru ho-rretako komunikazioa euskaraz gauza dadin bideak jartzea da.
168
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Komunikazio-egoeraustiatzekoestrategiak
Ekintza horietandaudenkomunikazio-egoerak ustiatzeahizkuntzarenmesedetan
Irakasle edohezitzaile guztiakinplikatuz, erabilibeharrekoestrategiak adosteaeta erabiltzea
• Ikasleen interesguneetanoinarritzen diren ekintzak zehaztueta bideratu
• Ekintza horiek hizkuntza aldetikustiatzeko estrategiak irakasleeneskura jarri
• Ekintza horietan euskal kulturaeta identitatea landu dadin erabilibeharreko estrategiak irakasleeneskura jarri
— Jarduerenbalioespen-galdetegiak
— Urteko plana
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
METODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
Ikasleenhizkuntzerabilera
Ikasleen hizkuntzerabilera behatzea
Sarrera-irteeretanikasleen hizkuntzharremanakeuskararalerratzeko urratsakegitea
• Hiztun-neurketak egin — Erabilera-indizea
Ikasleen eta eurenfamilien artekohizkuntz erabilerabehatzea
• Hiztun-neurketak egin — Erabilera-indizea
Sarrera-irteerakeuskal giroraekartzea
• Paisaia euskaratu eta euskalkulturaren adierazletzat jodaitezkeen elementuak jarri
• Megafoniaz baliatu euskal musikajartzeko
— Paisaiarenbehaketa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOA – SARRERA-IRTEERAKHIZKUNTZ ERABILERA
Atal honetan bilduko dira, beraz, ikasleen hizkuntz erabilera euskara-ra lerratzeko ekintzak, bai eta esparru horretako langileek edo irakas-leek erabili beharreko estrategiak adosteko eta lantzeko ekintzak ere.
169169
Jantokikohezitzaileen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
Hizkuntzerrealitatearendiagnosiaabiapuntutzathartuta, esku-hartzeplangintzadiseinatzea
• Hezitzaileen hizkuntz erabilerabehatu
• Hizkuntz portaerak adostu edobirgogoratu
• Lortutako emaitzen araberakoesku-hartze plangintza idatzi
• Adin-tarte bakoitzari dagokionegitaraua antolatu eta hezitzaileadinamizatzaile bihurtu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Hezitzaileakontziente izateaesparru horretakokomunikazio-egoerei, nagusikihizkera ez-formalaeta, balego,euskalkia dagozkiela
• Jantokian ikasleekin erabilibeharreko hizkuntz erregistroaadostu
• Behar izanez gero, esparrukoeragileentzat prestakuntzabideratu
— Antolatutakoekintzetanerabilitakohizkuntzerregistroa
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Jantokikokoordinatzailea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Hezitzaileeneta ikasleenartekohizkuntzerabilera
Edozein jatorritakoikaslerekin euskarazaritzeko urratsakegitea
• Hezitzaileen eta ikasleen artekohizkuntz erabilera behatu etahartu beharreko neurriakplanifikatu
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Ikasleen artekoerabilera euskarazizan dadinbermatzea
Behaketaksistematizatzea etaikasleakkontzientekiinplikatzea
• Ikasleen hizkuntz erabilerabehatu eta hartu beharrekoneurriak planifikatu
— Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Hezitzaileenhizkuntzerabilera
GELAZ KANPOKOA – JANTOKIAHIZKUNTZ ERABILERA
Komunikazio-egoeraustiatzekoestrategiak
Jantokikokomunikazio-egoerakhizkuntzarenmesedetanustiatzea
Hezitzaile guztiakinplikatuz, erabilibeharrekoestrategiak adosteaeta burutzea
• Bazkalosteko tartean egiten denjarduera-eskaintza ikasleentzatalbait motibagarrien egin etajarduerak euskaraz bideratukodirela ziurtatu
• Ekintza horiek hizkuntzarenaldetik ustiatzeko estrategiakhezitzaileen eskura jarri
• Hizkuntza teknikoaren lanketaegin: menuaren lanketa, eremukoberariazko esamoldeen etahiztegiaren lanketa
— Urteko plana — Jardueren
balioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Jantokikokoordinatzailea
METODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
Hezitzaileen etaikasleen artekokomunikazio-hizkuntza euskaraizan dadinbermatzea
Garraioa
Garraio-zerbitzua ikastolako eremu den neurrian, ikastolak bere gainhartu behar du esparru horretarako hizkuntz irizpideak finkatzeareneta horiek jarraitzearen ardura. Horixe izango da, beraz, atal hau az-tertzearen helburua.
Hartara, atal honen barruan jasoko dira, besteak beste, ikasleek es-parru horretan duten hizkuntz erabileraren gaineko behaketak eta ga-rraioan parte hartzen duten begirale nahiz gidarien komunikazio-gai-tasun nahiz jarrera egokiak bermatzeko ekintzak.
Eskolaz kanpoko ekintzak
Atal hau aztertzearen helburua eskolaz kanpoko ekintzetan gertatzenden hizkuntz erabileran eragiteko neurriak hartzea da.
Atal honetan, beraz, eskolaz kanpoko aisia nahiz kirol ekintzen in-guruko irizpideak eta ekimenak bilduko dira. Ikastolak antolatutako
170
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Begiraleenhizkuntzerabilera
Begiraleen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
Euskaraz aritzekoaukera ematen duengunetzat hartzeaautobusa begiraleek
• Hizkuntz portaerak begiraleekinlandu
• Begiraleen hizkuntz erabilera behatu• Lortutako emaitzen araberako esku-
hartze plangintza idatzi
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Garraio etazerbitzuetakokoordinatzailea
GELAZ KANPOKOA – GARRAIOAHIZKUNTZ ERABILERA
Edozein jatorritakoikasleekin euskarazaritzeko urratsakegitea
Begiraleeneta ikasleenartekohizkuntzerabilera
Begiraleen etaikasleen artekokomunikazio-hizkuntza euskara izandadin bermatzea
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Ikasleen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
• Begiraleen eta ikasleen artekohizkuntz erabilera behatu eta hartubeharreko neurriak planifikatu
• Ikasleak euskara erabiltzerabultzatzeko estrategiak begiraleareneskura jarri
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Behaketaksistematizatzea etaikasleak kontzientekiinplikatzea
• Ikasleen hizkuntz erabilera behatueta hartu beharreko neurriakplanifikatu
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
171171
eskolaz kanpoko ekintzak direnean, ekintza horietan zer hizkuntza era-biliko den eta erabilera hori bultzatzeko zer estrategia eta jardueratxertatuko diren zehazteko ekintzak jasoko ditugu. Aitzitik, ekintza ho-riek antolatzeko ardura beste elkarte edo erakunde batena denean,ikastolak ekintza horien inguruko hizkuntz irizpideak proposatu etahorien jarraipena egin beharko du. Horrelakoetan, hizkuntz irizpide-en inguruan egindako lanak edo urratsak jasoko dira.
Hezitzaileenhizkuntzerabilera
Hezitzaileen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
Hizkuntzerrealitatearendiagnosiaabiapuntutzat hartutaesku-hartzeplangintza diseinatzea
• Hezitzaileen hizkuntz erabileraeta jarrerak behatu
• Hizkuntz portaerak adostu edobirgogoratu
• Lortutako emaitzen araberakoesku-hartze plangintza idatzi
• Hezitzaileen prestakuntza-planadiseinatu eta haren jarraipenaegin
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Hezitzaileeneta ikasleenartekohizkuntzerabilera
Hezitzaileen etaikasleen artekokomunikazio-hizkuntza euskaraizan dadinbermatzea
Edozein jatorritakoikaslearekineuskaraz aritzekourratsak egitea
• Hezitzaileen eta ikasleen artekohizkuntz erabilera behatu etahartu beharreko neurriakplanifikatu
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Ikasleenartekohizkuntzerabilera
Ikasleen artekoerabilera euskarazizan dadinbermatzea
Behaketaksistematizatzea etaikasleakkontzientekiinplikatzea
• Ikasleen hizkuntz erabilerabehatu eta hartu beharrekoneurriak planifikatu
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Eskolazkanpokoekintzenkoordinatzailea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOA – ESKOLAZ KANPOKO EKINTZAKHIZKUNTZ ERABILERA
Komunikazio-egoeraustiatzekoestrategiak
Hezitzaile guztiakinplikatuz, erabilibeharreko estrategiakadostea eta burutzea
Eskolaz kanpokokomunikazio-egoerakeuskararenmesedetan ustiatzekourratsak egitea
• Ikasleentzat jarduera-eskaintza albaitmotibagarriena egin eta jarduerakeuskaraz bideratuko direla ziurtatu
• Ikasleak euskara erabiltzerabultzatzeko estrategiak hezitzaileeneskura jarri
— Urteko plana — Jardueren
balioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Eskolazkanpokoekintzen
METODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
172
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Jaiak eta ospakizunak
Atal hau aztertzearen helburua jai eta ospakizunetan gertatzen denhizkuntz erabileran eragitea nahiz ekintza horien bidez euskal kul-turaren baitako bizipenak sustatzea da.
Atal honetan, beraz, jai eta ospakizunen inguruko irizpideak eta eki-menak bilduko dira, besteak beste, euskal kultura eta euskararen ar-teko lotura indartzeko nahiz ikasleen artean hausnarketa bideratze-ko egiten diren jai-ospakizunen inguruko ekintzak, eta ikastolak kan-poko eragileekin antolatutako jai-ospakizunetarako hizkuntz irizpideak.Atal hau antolatzerakoan, ikastolako hizkuntza guztien arteko orekabermatu beharko da.
10.2.3 Hezitzaileen prestakuntza
Hezitzaileen prestakuntzak hiru ardatz izango ditu: batetik, hezitzai-leek esparru horretan eroso aritzeko beharrezko duten hizkuntz erre-pertorioa lantzea eta garatzea; bigarrenik, eremu horretan gauzatzen
Partaideenhizkuntzerabilera
Partaideen artekohizkuntz erabileraeuskaraz izan dadinbermatzea
Hizkuntzerrealitatearendiagnosiaabiapuntutzathartuta, esku-hartzeplangintzadiseinatzea
• Partaideen hizkuntz erabilera etajarrerak behatu eta aurrerabegirako esku-hartze plangintzazehaztu
• Hizkuntz portaerak adostu edobirgogoratu
—Hiztun-neurketak
— Urteko plana
Komunikazio-egoeraustiatzekoestrategiak
Jai etaospakizunetakokomunikazio-egoerak euskararenmesedetanustiatzeko urratsakegitea
Partaide guztiakinplikatuz, erabilibeharrekoestrategiak adosteaeta erabiltzea
• Jai eta ospakizun eskaintzaikasleentzat albait motibagarrienegin eta jarduerak euskarazbideratuko direla ziurtatu
• Ekintza bakoitzari dagokionhizkuntz erregistroaren lanketaegin
—Urteko plana —Jardueren
balioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Eskolazkanpokoekintzenkoordinatzailea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOA – JAIAK ETA OSPAKIZUNAKHIZKUNTZ ERABILERA
— Zuzendaritza— Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Jai etaospakizunenkoordinatzailea
METODOLOGIA ETA DIDAKTIKA
173173
diren egoera komunikatiboak kudeatzeko estrategiak lantzea eta ga-ratzea; eta azkenik, hizkuntzekiko jarrera egokiak lantzea. Izan ere,hizkuntza gutxiagotuen indarberritzean ezinbestekoa da jarreretan era-gitea, gutxiagotze-prozesuan zehar eragindako aurreiritzi negatibo-ak, konplexuak nahiz oztopoak gainditu ahal izateko (ikus erreferen-tzia-markoaren 5. atala).
Jarraian, hiru esparru horiek aztertzeko hainbat orientabide aipatu-ko da.
• Hizkuntz hobekuntza
Atal hau arakatzearen helburua hezitzaileen komunikazio-gaitasunahobetzeko prestakuntza bideratzea da. Hartara, atal honetan jasokodira hizkuntz erregistro ez-formalak edota hizkuntza teknikoak gara-tze aldera abiatzen diren prestakuntza-ekimenak.
• Metodologia eta didaktika
Atal hau lantzearen helburua hezitzaileek ikasleen hizkuntz erabilerasustatzeko duten gaitasunean eragitea da.
Hartara, atal honetan bilduko dira gelaz kanpoko jarduera horiek ku-deatzeko metodologiari dagozkion prestakuntza-ekintzak; horien ar-tean, esaterako, ahozkoaren erabileran (kantitatean nahiz kalitatean)eragiteko jarduerak izango ditugu, ahozko adierazpenaren ingurukoakizango baitira gelaz kanpokoan sortuko diren hizkuntz behar nagu-siak.
• Hizkuntzekiko jarrerak
Atal honen helburua da hezitzaileen hizkuntzarekiko motibazioanahiz sinesmen-balioak aztertzea eta, behar izanez gero, horietan era-giteko formazio-ekintzak bideratzea.
Jarraian, hainbat orientabide aurkeztuko da hezitzaileen prestakun-tzari dagokion atal honetan eragiteko.
174
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
10.2.4. Baliabideak
Gelaz kanpoko eremuan zehaztu diren lan-ildoak garatu ahal izate-ko Ikastolak eskura dituen baliabideak aztertzea izango da atal haubehatzearen helburua.
Hartara, atal honetan jasoko dira baliabide horiek osatzeko irizpide-ak eta ekintzak; besteak beste, material bildumen katalogoak (hizte-gi teknikoak, musika bildumak...) osatzeko erabakiak eta hizkuntz iriz-pideak bilduko dira.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
Hezitzaileenprestakuntza
Hezitzaileenprestakuntza-planaantolatzea etaaurrera eramatea
Ikastolakbideratutako gelazkanpokojardueretakohezitzaile guztiekprestakuntzaegokia eskuratzea
• Prestakuntza beharrakidentifikatu eta lehentasunakfinkatu
• Prestakuntza eskaini etajarraipena egin
• Ikasitakoa praktikara eramatendela ziurtatu eta balioetsi
• Aurrera begira, hezitzaile berriekprestakuntza-ildoak jasokodituztela ziurtatu
— Prestakuntza-plana
— Balioespen-galdetegiak
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOAHEZITZAILEEN PRESTAKUNTZA
Gune etazerbitzuetakobaliabideenhizkuntztrataera
Gelaz kanpokoeremuak behardituen baliabideakdefinitzea
Beharrezkoak direnbaliabideakeskuratzekoaurreikuspenaegitea
• Ingurune soziolinguistikoa zeinden kontuan hartuta, baliabideenhizkuntz irizpideak idatzi
• Baliabideak aurrekontuetanaurreikusi
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Aurrekontua
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
GELAZ KANPOKOABALIABIDEAK
10.3. Eremu instituzionala
Eremu instituzionala ikastolako hizkuntz politikari dagokio, eta ber-tan hartzen diren erabakiak funtsezkoak izango dira ikasleek tes-tuinguru ahalik eta euskaldunena izan dezaten.
Zehazkiago, beraz, eremu instituzionalean eragiteko helburu nagu-siak izango dira hezkuntza-komunitatearen harreman-sareetan eus-kararen erabilera eragozten duten etenak identifikatzea eta horiek gain-ditzeko estrategiak abian jartzea.
Hauek dira eremu hau garatzeko erabil ditzakegun erreferentziazkodokumentuak:
Ikastolen Hizkuntz Proiektua (4.2. eta 9.1.1. atalak) (EHIK)
Ikastola: izaera eta egitura (EHIK, 1988)
Euskaraz Bizi (Jose Luis Gorostidi, 1991)
Langileentzako eta gurasoentzako prestakuntza-eskaintzen ka-talogoa
Datozen ataletan, eremu instituzionalak bere baitan hartzen ditueneraketa eta barne-komunikazioa eta kanpo-harremanen eremuak des-kribatu, eta horietan eragiteko orientabide batzuk aipatuko dira.
10.3.1. Eraketa eta barne-komunikazioa: ikastetxea
Atal hau behatzearen helburua ikastolako eraketari eta barne-fun-tzionamenduari dagokion hizkuntz politika aztertzea da.
Atal honetan jasoko dira, esaterako, ikastolako dokumentazioasortzeko nahiz kudeatzeko hizkuntz irizpideak, langile ez-hezitzaile-en hizkuntz profila eta prestakuntza-beharrak, eta hizkuntz paisaia-ri dagozkion jarraibideak.
175175
• Gobernu-, administrazio- eta funtzionamendu-organoen hiz-kuntz erabilera eta trataera
Atal hau behatzearen helburua ikastolako hizkuntz politika orokorrafinkatuta eta jasota dagoen aztertzea da.
Hartara, hizkuntz politika hori adosteko eta finkatzeko ekintzez gain,organo horien funtzionamendurako (dokumentazioa prestatzeko, bi-lerak egiteko...) hizkuntz irizpideak zehazteko eta jarraitzeko ekintzakbilduko ditu atal honek.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
• Langileen hizkuntz profila
Atal hau behatzearen helburua ikastolako langileen hizkuntz ezau-garriak aztertzea da. Atal honetan bilduko dira, beraz, ikastolako ira-kasle nahiz bestelako langileen hizkuntz profilen inguruko irizpide-ak adosteko eta erabaki horiek betetzen direla bermatzeko ekintzak.
176
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
Gobernu-,administrazio-etafuntzionamendu-organoenhizkuntzerabilera etatrataera
Gobernu,administrazio etazuzendaritzarenbarne- eta kanpo-harremanetarakohizkuntza zehazteaeta horren gainekoirizpideak idaztea
Barne- eta kanpo-harremanetarakohizkuntz erabakiakhartzea eta idaztea
• Erabakiak hartu eta gizarteratu• Erabakiak Hizkuntz Proiektuan
txertatu• Gobernu-, administrazio- eta
funtzionamendu- organoetakopartaideei euskaraz aritzekogaitasuna eskatu berauetan partehartu ahal izateko
• Euskaraz aritzeko zailtasunakdituztenen kasuan prestakuntzaeskaini
• Jendaurrean aritu behar dutenenkasuan, lehendakaria kasu,euskaraz aritzeko gaitasunabermatu
• Batzar orokor eta bestelakobileretan euskara izateakomunikazio-hizkuntza nagusia
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— EuskarazBizi Taldea
EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Hona hemen atal horretan eragiteko hainbat orientabide.
• Hizkuntzen trataerari buruzko erabakiak biltzen dituzten do-kumentuak
Atal hau behatzearen helburua ikastolako dokumentu nagusien hiz-kuntz irizpideak aztertzea da. Hartara, dokumentu horiek hizkuntzeiburuz jasotzen dituzten aipamenen arteko koherentzia aztertzeaz gain,zer hizkuntzatan idatzi diren arakatuko da.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
177177
EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Langileenhizkuntzprofila
Ikastolakoirakasleen nahizbestelakoprofesionalenhizkuntz profilaadostea eta horrengaineko irizpideakidaztea
Langileen hizkuntzprofilak zehaztea
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
• Lanpostu bakoitzerako profilegokia zehaztu eta erabakitakoaHizkuntz Proiektuan txertatu
• Profesional guztiek erabakitakohizkuntz profila betetzen dutelaziurtatu
EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Hizkuntzentrataerariburuzkoerabakiakbiltzendituztendokumentuak
Ikastolakodokumentazioaridagokion hizkuntzazehaztea eta horrengaineko irizpideakidaztea
Dokumentu horiekguztiak euskarazizatea, atzerrikohizkuntzaridagozkionprogramazioak salbu
• Hizkuntz irizpideak finkatu etaHizkuntz Proiektuan txertatu
• Dokumentazioa euskaratu(behar izanez gero)
— HIZKUNTZPROIEKTUA
Ikastolakodokumentazioanhizkuntz gaiei buruzegiten direnaipamenak elkarrenartean koherenteakizatea
Dokumentuakaztertzea etakoherentziaziurtatzea
• Dokumentazioa aztertu — Dokumentazioa
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
• Langileen prestakuntza
Langileen prestakuntzak bi ardatz izango ditu: batetik, langileek be-ren lanean eroso aritzeko beharrezkoa duten hizkuntz gaitasuna lan-tzea eta garatzea; bigarrenik, hizkuntzekiko jarrera egokiak lantzea.
Jarraian, bi esparru horiek aztertzeko hainbat orientabide aipatukodira.
Hezitzaile ez diren langileen hizkuntz prestakuntza
Atal hau aztertzearen helburua da eremu instituzionalerako hautatutakoildoak gauzatu ahal izateko ikastolako langileek beharko duten hiz-kuntz prestakuntza zehaztea. Atal honetan bilduko dira, beraz, ikas-tolako langile ez-hezitzaileen hizkuntz gaitasuna nahiz jarrerak ga-ratzeko prestakuntza-ekintzak.
Hizkuntzekiko jarrerak
Atal hau lantzearen helburua, hain zuzen, langileen hizkuntzarekikomotibazioa nahiz sinesmen-balioak aztertzea eta, beharrezkoa iza-nez gero, horietan eragiteko formazio-ekintzak bideratzea da.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
178
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEALANGILEEN PRESTAKUNTZA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Langileenhizkuntzprestakuntza
Ikastolako langileorok euskaraz egokiaritzeko gaitasunaizatea
Langileen hizkuntzbeharrei erantzutea
• Ikastolako prestakuntza-planeanlangileen hizkuntz beharrakkontuan hartu
• Langileen hizkuntz profilenegokierarako prestakuntzaeskaini eta bideratu
• Ikasitakoa praktikara eramatendela ziurtatu eta balioetsi
• Aurrera begira, langile berriekprestakuntza-ildoak jasokodituztela ziurtatu
— Prestakuntza-plana
— Prestakuntzakobalioespen-galdetegiak
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
• Baliabideak
Ekonomia- eta administrazio-dokumentazioaren hizkuntz trataera
Atal honen helburua ikastolako ekonomia eta administraziorako do-kumentazio ofizialaren inguruan dagoen hizkuntz politika jasotzea da.
Hartara, atal honetan bilduko dira, esaterako, administrazioari eta eko-nomiari buruzko dokumentuetan, guraso edo irakasleei bidaltzen zaiz-kien jakinarazpenetan eta antzerako bestelako dokumentuetan jarraitubeharreko hizkuntz irizpideak, bai eta erabaki horien jarraipena egi-teko ekintzak ere.
Hona hemen atal honetan eragiteko hainbat orientabide.
IKT euskarrien hizkuntz trataera
Atal honen helburua ikastolan erabiltzen diren IKT euskarrien hizkuntzirizpideak finkatzea da. Hartara, hemen bilduko dira euskarri horienhizkuntza definitze aldera egiten diren ekintzak.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
179179ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEABALIABIDEAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Ekonomia- etaadministrazio-dokumentazio-aren hizkuntztrataera
Hizkuntz erabakiakhartzea eta idaztea
Ekonomia- etaadministrazio-dokumentazioaridagokion hizkuntzazehaztea eta horrengaineko irizpideakidaztea
• Hizkuntz errealitatea ezagutu• Dokumentu orokorrak zein diren
zehaztu• Ekonomia- eta administrazio-
mailako esku-hartzea zehaztu• Euskararen erabilera arautzeko
proposamena idatzi• Erabakiak hartu eta Hizkuntz
Proiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Ekonomia- etaadministrazio-dokumentazioa
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Ikastolako espazioen hizkuntz trataera
Atal hau aztertzearen helburua hizkuntz paisaiari buruzko irizpideakaztertzea da, betiere eleaniztasuna kontuan izanda.
Atal honetan jasoko dira, besteak beste, ikastolako espazioen hiz-kuntz antolaketarako irizpideak adosteko eta horiek jasotzeko ekin-tzak, bai eta gai horren inguruan hartzen diren erabakiak jarraitzekoekimenak nahiz dokumentazio ofizialean txertatzekoak ere.
Hona hemen atal honetan eragiteko orientabide batzuk:
180
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEABALIABIDEAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
IKT euskarrienhizkuntztrataera
IKT euskarrieidagokien hizkuntzazehaztea eta horrengaineko irizpideakidaztea
Hizkuntz erabakiakhartzea eta idaztea
• IKT euskarrien hizkuntzari buruzkoerabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— IKT euskarriak
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: IKASTETXEABALIABIDEAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Ikastolakoespazioenhizkuntztrataera
Ikastolako espazioakeuskalduntzea
Ikastolako espazioenhizkuntza zehaztea
Aurrekontuetanhizkuntz paisaiaeuskalduntzekobaliabideakeskuratzea (IKE)
• Espazio bakoitzak duen funtzioarenaraberako hizkuntz irizpideakproposatu eta adostu
• Informazio-guneen hizkuntza(k)definitu
• Ikastolako errotulazioa euskaldundu• Hartutako erabakiak Hizkuntz
Proiektuan txertatu
• Hizkuntz paisaia euskalduntzekoeskura dauden baliabideak eskuratueta erabili
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Argazkiak— Aurrekontua
— Argazkiak— Aurrekontua
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
10.3.2. Eraketa eta barne-komunikazioa: familia
Atal hau behatzearen helburua familien hizkuntz erabilera nahiz hiz-kuntzekiko jarrerak aztertzea da. Izan ere, etxea da ikastolarekin ba-tera hizkuntza bereganatzeko edota horren aldeko jarrera eraikitze-ko ikasleak duen esparrua.
Hartara, atal horretan jasoko dira gurasoek hizkuntzaren esparruandituzten nahiak, usteak, motibazioak, beharrak eta horiei erantzute-ko ekintzak.
Datozen ataletan eremu honetan eragiteko hainbat orientabide ai-patuko da.
• Familien tipologia
Atal hau behatzearen helburua ikastolako familien hizkuntz ezauga-rriak jasotzea da. Hartara, atal honetan bilduko dira familien hizkuntztipologia nahiz hizkuntz jarrerak aztertzeko eta horien bilakaera neur-tu eta aurreikusteko ekintzak.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
• Familia barruko hizkuntz erabilera
Atal hau aztertzearen helburua ikastolako familietako kideen hizkuntzerabilera ezagutzea da.
181181
EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: FAMILIA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Familientipologia
Familia-hizkuntza etajarrera-tipologiendiagnosia egitea
Ikastolako familientipologia aztertzea
• Familia-tipologiak ezagutzeko datu-bilketa sistematizatu
• Familia-tipologia bakoitzarentzatestrategia-plana proposatu etaadostu
• Familia-tipologia bakoitzari egitenduen praktikarekiko esku-hartzeproposamena egin
— Ikasdat— Estrategia-plana— Aholku-bilduma
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Atal honetan jasoko dira, besteak beste, helburu horrekin bideratzendiren galdekizunen edo bestelako ekintzen inguruko aipamenak.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
• Ikastolaren eta gurasoen arteko harremanak
Atal hau behatzearen helburua gurasoekiko harremanak bideratze-ko irizpideak eta erabakiak aztertzea da. Atal honetan bilduko dira,besteak beste, familien hizkuntz tipologiaren arabera, ikastolak fa-miliekiko harremanetan jarraituko dituen hizkuntz irizpideak eraba-kitzeko eta finkatzeko ekintzak.
Hona hemen esparru honetan eragiteko hainbat orientabide:
182
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: FAMILIA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Familiabarrukohizkuntzerabilera
Familia barrukohizkuntz erabileraneurtzea
Familia barrukohizkuntz erabilerazein den ezagutzea
• Galdetegiak pasatu eta datuak bildu• Datuen arabera interbentzio-plana
diseinatu eta abian jarri
— Familia barrukohizkuntzerabilerarendiagnosia
EREMU INSTITUZIONALA ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: FAMILIA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Ikastolaren etagurasoenartekoharremanak
Familien hizkuntztipologiaren arabera,ikastolak familiekikoharremanetarakohizkuntz irizpideakzehaztea
Familiarekin ahoznahiz idatziz izatendiren harremanenhizkuntz irizpideakidaztea
• Gurasoak partaide diren bileretakohizkuntz erabilera erabakitzeko,informazioa bildu irakasleen etagurasoen artean
• Jasotako datuen arabera erabakiakhartu eta Hizkuntz Proiektuantxertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
Familia eta ikastolarenarteko harremanakeuskaraz izateabultzatzea
• Ikasturte hasierako guraso bileretaneuskararen erabilerarekikosentsibilizazioa egin
• Irakasleek familien hizkuntzportaeran duten eraginaz hausnartu
— Gurasoekikoharreman-bideak(gutunak,bilerak…)
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
• Gurasoen prestakuntza
Atal hau aztertzearen helburuak gurasoen komunikazio-gaitasuna etaprestakuntza-beharrak identifikatzea eta horiei erantzutea dira.
Atal honetan, beraz, bi ildo nagusiren inguruko ekimenak bilduko dira.Batetik, gurasoen hizkuntz maila jasotzeko prestakuntza-ekimenak;bestetik, euskararen indarberritzeari begira edo eleaniztasunaren in-guruan antolatutako ekintzak (hitzaldiak, motibazio-saioak, ikasto-lako hainbat proiekturen aurkezpen-saioak eta abar).
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
• Baliabideak
Atal honen helburua ikastolak dituen komunikazio-baliabideen hiz-kuntz irizpideak finkatzea da. Hartara, hemen bilduko dira ikastola-ko aldizkari, web-orri eta antzerako komunikabideen hizkuntza fin-katze aldera egiten diren ekintzak.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
183183
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: FAMILIAGURASOEN PRESTAKUNTZA
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Gurasoenhizkuntzprestakuntza
Gurasoen hizkuntzbeharrei erantzuteaeta euskaldunak ezdiren familietaneuskararekiko jarreralantzea
Gurasoak euskararenerabileran eragileizatea
• Ikastolako prestakuntza-planeangurasoen prestakuntza kontuanhartu
• Familia-tipologia bakoitzariegokitutako prestakuntza-proposamena bideratu
— Prestakuntza-plana
— Prestakuntzakobalioespen-galdetegiak
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
10.3.3 Kanpo-harremanak
Atal honetan, ikastolaren eta haren inguruan dauden gizarte-egitu-ren arteko harremanak aztertuko dira, hizkuntzaren erabileran urra-tsak egin ahal izateko gizartearen babesa eta inplikazioa ezinbeste-koak baitira.
Hortaz, atal honetan jasoko dira, besteak beste, ikastolak gizartea-ren euskalduntzean eragiteko hartzen dituen erabakiak eta abian jar-tzen dituen ekintzak.
• Beste ikastetxeekiko harremanak
Atal hau aztertzearen helburua ikastolak beste ikastetxeekiko ha-rremanetarako dituen hizkuntz irizpideak finkatzea da.
Atal honetan jasoko dira, hortaz, inguruko edo sare bereko beste ikas-tetxeekin aritzeko hizkuntz irizpideak zehazteko eta gauzatzeko ekin-tzak.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
184
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
ERAKETA ETA BARNE-KOMUNIKAZIOA: FAMILIABALIABIDEAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Komunikazio-baliabideenhizkuntztrataera
Komunikazio-baliabideei dagokienhizkuntza zehazteaeta horren gainekoirizpideak idaztea
Hizkuntz erabakiakhartzea eta idaztea
• Komunikazio-baliabideen hizkuntzariburuzko erabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Komunikazio-baliabideak
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Komunikazio-arduraduna
• Gizarte-elkarteekiko harremanak
Atal hau aztertzearen helburua ikastolak gizarte-elkarteekiko harre-manetarako dituen hizkuntz irizpideak finkatzea da.
Beraz, hemen jasoko dira ikastolari edo ikasleei zuzenean zerbitzuaematen dieten elkarteekin jarraitu beharreko hizkuntz irizpideak fin-katzeko eta gauzatzeko ekintzak.
Hona hemen eremu honetan eragiteko hainbat orientabide:
185185
EREMU INSTITUZIONALAKANPO-HARREMANAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Besteikastetxeekikoharremana
Inguruko besteikastetxeekin edosarekoekin aritzekohizkuntz irizpideakzehaztea
Ikastolak euskararenindarberritzerakogizartean eragitea
• Hizkuntz errealitatea ezagutu • Kanpo-harremanak definitu• Kanpo-harremanetarako hizkuntz
erabilerari dagokion proposamenaegin
• Erabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
EREMU INSTITUZIONALAKANPO-HARREMANAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
Gizarte-elkarteekikoharremanak
Ikastolak euskararenindarberritzerakogizartean eragitea
Ikastolari edotaikasleei zuzeneanzerbitzua ematendieten elkarteekikohizkuntz irizpideakzehaztea
• Hizkuntz errealitatea ezagutu• Kanpo-harremanak definitu• Kanpo-harremanetarako hizkuntz
erabilerari dagokion proposamenaegin
• Erabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
• Udal eta beste herri-erakundeekiko harremanak
Atal hau aztertzearen helburuak ikastolak udal eta beste herri-era-kundeekin euskararen sustapenerako egin beharreko elkarlana ze-haztea, balioestea eta bultzatzea dira.
Hortaz, atal honetan bilduko dira ikastolak administrazioko erakun-deekin nahiz bestelako herri-elkarteekin dituen harremanetarako hiz-kuntz irizpideak finkatzeko eta gauzatzeko ekintzak; bai eta horiekinelkarlanean aritzeko hartzen diren neurriak ere.
Jarraian, atal honetan eragiteko hainbat orientabide aurkeztuko da.
• Hornitzaileekiko harremanak
Atal hau aztertzearen helburua ikastolaren bestelako gizarte-harre-manetarako hizkuntz irizpideak finkatzea da.
Atal honetan jasoko dira, beraz, enpresekin (garraioa, catering zer-bitzuak, garbitzaileak eta abar) edota hornitzaileekin aplikatu beha-rreko hizkuntz irizpideak jasotzeko nahiz gauzatzeko ekintzak.
186
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
RA
GIT
EK
O O
RIE
NTA
BID
EA
K
EREMU INSTITUZIONALAKANPO-HARREMANAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Udal eta besteherri-erakundeekikoharremanak
Ikastolak euskararenindarberritzerakogizartean eragitea
Ikastolakadministraziokoedozeinerakunderekin dituenharremanetarakohizkuntz irizpideakzehaztea
• Hizkuntz errealitatea ezagutu• Kanpo-harremanak definitu• Kanpo-harremanetarako hizkuntz
erabilerari dagokion proposamenaegin
• Erabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
Udaletako EuskaraBatzorde nahizinguruko EuskaraElkarteekinelkarlanean aritzea
• EBPN-n parte hartu• Ikastolaren urteko planak udaleko
euskara-teknikariari aurkeztu• Udaleko euskara-teknikariarekin
baliabideak negoziatu • Udalak nahiz inguruko Euskara
Elkarteek antolatutako ekintzetanparte hartu
— HIZKUNTZPROIEKTUA
— Urteko plana
Hona hemen eremu honetan eragiteko hainbat orientabide:
187187
EREMU INSTITUZIONALAKANPO-HARREMANAK
ESPARRUAK HELBURU HELBURU ZEHATZAK JARDUERA ESTRATEGIKOAK EBALUAZIO- ARDURADUNAKESTRATEGIKOAK ADIERAZLEAK
— Gobernu-organoa
— Zuzendaritza — Hizkuntz
ProiektuaTaldea
— Euskaraz BiziTaldea
Ikastolak enpresekinedota hornitzaileekinaplikatu beharrekohizkuntz irizpideakzehaztea
• Hizkuntz errealitatea ezagutu • Kanpo-harremanak definitu• Kanpo-harremanetarako hizkuntz
erabilerari dagokion proposamenaegin
• Erabakiak hartu eta HizkuntzProiektuan txertatu
Hornitzaileekikoharremanak
Ikastolak euskararenindarberritzerakogizartean eragitea
— HIZKUNTZPROIEKTUA
189189
Hizkuntz Proiektuaren sorkuntzak, garapenak eta balioespenak, ikas-tolan egun dauden gobernu- nahiz funtzionamendu-organo guztieninplikazioaz eta elkarlan sendoaz gain, azken horren barruan txertatukoden berezko antolaketa egonkor baten beharra eskatzen du: HizkuntzProiektua Taldea, Hizkuntz Departamentu Bateratua eta Euskaraz Bizitaldea. Azken biak Hizkuntz Proiektua Taldearen barruko azpi-taldeakizango lirateke. Ondorengo irudian Hizkuntz Proiektuaren kudeake-tak beharrezkoa duen egitura egonkorra berdez ikus daiteke, eta txu-riz, berriz, hizkuntzaren zeharkakotasuna bermatzearren HizkuntzProiektuaren lankidetza beharrezkoa izango duten eremuak.
11 HizkuntzProiektuarenkudeaketarakoegitura etazereginproposamena
Datozen ataletan, ohiko gobernu-organoek eta Ikastolako zuzen-daritzak Hizkuntz Proiektua gauzatzean dituzten zereginak zerrendatueta Hizkuntz Proiektua Taldea, Hizkuntz Departamentu Bateratua etaEuskaraz Bizi Taldea deskribatuko ditugu.
11.1. Ikastolaren gobernu-organoei dagozkien zereginak
Gobernu-organoek (Ikastolaren Batzordea, Ikastolaren Batzar Nagusiaeta abar) ikastolako ildo nagusiak finkatzearen eta haiek gauzatzeaziurtatzearen ardura dute. Beraz, Hizkuntz Proiektuarekiko zeregin na-gusiak honakoak lirateke:
190
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O E
GIT
UR
A
IKASTOLAKO GOBERNU-ORGANOA
ZUZENDARITZA
HIZKUNTZ PROIEKTU TALDEADinamizatzaile orokorra
Gela barruko eremuaren dinamizatzaileaEuskaraz Biziko dinamizatzailea
BESTE ARLOAK(hizkuntz beharrak)
HHLH
DBHDBHO
HIZKUNTZ DEPARTAMENTU
BATERATUAGela barruko eremuaren
dinamizatzailea
HHLH
DBHDBHO
EUSKARAZ BIZI TALDEA-Euskaraz Biziko dinamizatzailea
HHLH
DBHDBHO
-Ordutegiz kanpoko jardueren arduraduna
Aisia eta kirola.Kultura
Ikastolarenkudeaketa-antolaketa
Harremanak:GurasoakIkasleen eus-kara elkarteaIngurunekoekimenak
• Hizkuntz Proiektuaren beharra aztertu eta haren sorkuntza onetsi
• Hizkuntz Proiektua garatu ahal izateko diru-baliabideak aurre-kontuetan onetsi
• Hizkuntz Proiektuaren plan estrategikoa, urteko plangintzak etamemoriak balioetsi eta onetsi
11.2. Zuzendaritzari dagozkion zereginak
Zuzendaritzak gobernu-organoetan hartutako erabakiak bideratze-aren eta gauzatzearen ardura du. Beraz, Hizkuntz Proiektuarekiko ho-nakoak lirateke haien zeregin nagusiak:
• Hizkuntz Proiektua lantzearen eta gauzatzearen beharra aztertueta hezkuntza-komunitatearekin adostu
• Hizkuntz Proiektua Taldearen eraketa eta haren ezaugarri nagu-siak zehaztu: kideak aukeratu, arduraduna izendatu, helburuakfinkatu eta abar
• Euskaraz Bizi batzordearen eraketa eta haren ezaugarri nagusiakzehaztu: kideak aukeratu, arduraduna izendatu, helburuak finkatueta abar
• Ikastolarako proposatzen den Hizkuntz Proiektua aztertu eta ego-kia izanez gero oniritzia eman
• Ikastolako ohiko barne-funtzionamendua bideratzen duten erre-ferente nagusietan (curriculum proiektua, barne-araudia, urtekoplana, aurrekontuak…) Hizkuntz Proiektuarekiko isla ziurtatu
• Hizkuntz Proiektua Taldeak proposatutako hizkuntzaren presta-kuntza-plana aztertu eta ikastolako prestakuntza-planean txertatu
• Hizkuntz Proiektuaren plan estrategikoak eta urteko plangintzakaztertu, onespena landu, eta ikastolako gestio-planean eta urtekoplangintzan txertatu
191191
• Urteko plangintzaren jarraipena egin eta urteko memorien balio-espenean parte hartu
• Plan estrategikoaren jarraipena egin eta bere memoriaren balio-espenean parte hartu
11.3. Hizkuntz Proiektua Taldearen osaketa
Aipatu bezala, hiru dira Hizkuntz Proiektuaren garapena bideratze-ko beharrezkoak izango diren talde iraunkorrak: batetik, HizkuntzProiektua Taldea eta, bestetik, azken horren koordinaziopean koka-tuko liratekeen Hizkuntz Departamentu Bateratua eta Euskaraz BiziTaldea. Hizkuntz Proiektua Taldearen osaketari dagokionez, honakoaklirateke taldeko kideak eta haiek bete beharreko funtzioak etaezaugarriak.
Hizkuntz Proiektuko dinamizatzaile orokorra
Dinamizatzaile orokorraren zeregina Hizkuntz Proiektua garatzeko eki-menak eta horien arduradunak koordinatzea izango denez, komenida dinamizatzaile orokorrak eskumena izatea erabakiak hartzeko etabetearazteko. Ikastolako zuzendari pedagogikoa, ikasketa-burua edoarduradun pedagogikoa izatea litzateke egokiena; hala ez balitz, Hiz-kuntz Proiektuko dinamizatzaile orokorra zuzendaritza taldean inte-gratu beharko litzateke. Horretaz gain, dinamizatzaile orokorrak ho-nako ezaugarriak izan beharko ditu:
• Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ezagutza izatea
• Hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarekin eta erabilerarekin zeri-kusia duten esparruen oinarrizko ezagutza izatea
• Prestakuntzarako grina izatea
• Ekimen handiko pertsona izatea
• Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea
192
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O E
GIT
UR
A
• Komunikaziorako trebea izatea
• Taldeak dinamizatzeko gaitasuna izatea
• Talde-lana egiteko gaitasuna izatea
Gela barruko eremuaren dinamizatzailea
Eremu honen dinamizatzailearen zeregina Hizkuntz Proiektuaren ga-rapenak curriculumaren eremuan beharrezkoak dituen ekintzak bi-deratzea eta koordinatzea izango denez, dinamizatzaile horrek ho-nako ezaugarriak bete ditzan komeni da:
• Konpetentzietan oinarritutako curriculum-lanetan eta metodolo-gietan eskarmentua izatea, bereziki hizkuntzaren ikuspegi ko-munikatiboan
• Ekimen handiko pertsona izatea
• Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea
• Taldeak dinamizatzeko gaitasuna izatea
• Talde-lana egiteko gaitasuna izatea
Euskaraz Biziko dinamizatzailea
Euskaraz Biziko dinamizatzailearen zereginak Euskaraz Bizi Taldeagidatzea eta koordinatzea izango dira. Talde horren egitekoa HizkuntzProiektuaren garapenak gelaz kanpoko eremuan nahiz eremu insti-tuzionalean beharrezkoak dituen ekintzak bideratzea izango denez,Euskaraz Biziko dinamizatzaileak honako ezaugarriak bete ditzan ko-meni da:
• Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ezagutza izatea
• Euskararen normalkuntzan inplikatuta egotea
• Prestakuntzarako grina izatea
193193
• Ekimen handiko pertsona izatea
• Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea
• Komunikaziorako trebea izatea
• Talde-lana egiteko gaitasuna izatea
• Ikasleekin harremanetarako erraztasuna izatea
11.4. Hizkuntz Proiektua Taldearen zereginak
Hizkuntza Proiektua Taldearen zereginak hauexek izango lirateke:
• Ikastolaren gela barruko eta gelaz kanpoko eremuetan lantzen di-ren hizkuntzen irakaskuntzaren eta erabileraren arteko koheren-tzia eta kohesioa bermatzea; bereziki, komunikatzen ikasi kon-petentziaren garapena ziurtatzeko eta hizkuntzaren zeharkako-tasuna bermatzeko
• Euskararen normalizazioan eta eleaniztasunean eragile izatea
• Ikastolako hizkuntz egoeraren diagnosia bideratzea
• Ikastolak hizkuntzekiko dituen beharrei eta lehentasunei erantzu-teko plan estrategikoa idaztea, zuzendaritzari proposatzea eta zu-zendaritzarekin batera plan estrategikoaren balioespena egitea
• Ikastolaren Hizkuntz Proiektua idaztea eta eguneratzea, betiereIkastolaren Hezkuntza Proiektuarekiko eta Curriculum Proiek-tuarekiko koherentzia zainduz
• Hezkuntza-komunitate osoari antzemandako hizkuntz beharreierantzute aldera, hizkuntzaren prestakuntza-plana diseinatu etazuzendaritzari proposatu. Hizkuntz prestakuntza horrek bere bai-tan bilduko ditu hizkuntzen metodologia, didaktika eta hobekuntzaekintzak, bai eta hizkuntzekiko jarreren ingurukoak ere
194
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O E
GIT
UR
A
• Hizkuntz Proiektuaren urteko plangintza proposatzeaz eta balo-ratzeaz gain, hiru hilerik behin plangintza horren jarraipena egitea
• Azpi-taldeen proposamenak (Hizkuntz Departamentu Batera-tuarenak, Euskaraz Bizi Taldearenak nahiz hizkuntzaren tratae-rarekin loturiko beste edozein talderenak) aztertzea eta horien gai-neko erabakiak hartzea edo proposatzea
• Hizkuntz Proiektua garatzeko beharrezkoak diren baliabideak es-katzea
Zeregin horiek bete ahal izateko, Hizkuntz Proiektua Taldearen egu-neroko jardunean honako puntuak aintzat hartu beharko dira:
• Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio gu-neak bermatuta izango dituzte
• Erabakiak adostasunez hartuko dira eta, zuzendaritzaren ones-penarekin, erabaki horiek lotesleak izango dira
11.5. Hizkuntz Departamentu Bateratuaren osaketa etazereginak
Hizkuntz Departamentu Bateratuaren osaketari dagokionez, hona-koak lirateke departamentu horren kideak:
• Gela barruko eremuaren dinamizatzailea
• Etapa guztietako hizkuntz irakasleak edo ordezkariak
Gela barruko eremuaren dinamizatzailearen gidaritzapean, HizkuntzDepartamentu Bateratuaren ardura izango da Hizkuntzen CurriculumBateratua gauzatzea; beraz, betiere Hizkuntz Proiektua Taldearen ko-ordinaziopean, honakoak izango dira Hizkuntz Departamentu Bate-ratuaren zereginak:
• Hizkuntz Proiektuan hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarakoadostutako ikuspegi metodologikoa garatzea
195195
• Hizkuntzen curriculum bateratua (helburuak, edukiak, ebaluazio-irizpideak eta abar) garatzea eta eragileekin lantzea
• Erabakitakoa kontuan hartuta, askotariko baliabideak (ikasma-terialak eta abar) hautatzea eta Hizkuntz Proiektua Taldeari pro-posatzea
• Programazioen arteko koordinazioa eta osagarritasuna ziurtatzea
• Arloko metodologia lantzeko nahiz irakasleen hizkuntz maila ho-betzeko prestakuntza beharrak definitzea eta Hizkuntz ProiektuaTaldeari aurkeztea
• Beste arloetako departamentuekin koordinatzea, arlo horienhizkuntz beharrei erantzuteko orientabideak emateko
• Etapako bileretan, egindako lanaren berri ematea
Zeregin horiek bete ahal izateko, eguneroko jardunean aintzat har-tu beharko lirateke honako puntu hauek:
• Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio gu-neak bermatuta izango dituzte
• Egin beharreko lanaren arabera lan-taldeak antolatu beharko dira:etapa guztiak batera, etapaka, hizkuntzaka, mailaka....
11.6. Euskaraz Bizi Taldearen osaketa eta zereginak
Hizkuntz Proiektuaren garapenak, bai gelaz kanpoko eremuan bai ere-mu instituzionalean, behar dituen ekintzak bideratuko ditu Euska-raz Bizi Taldeak (gela barruko ekintza jakin batzuekin batera). Har-tara, taldeko kideek honakoak izan beharko lukete:
• Euskaraz Biziko dinamizatzaile orokorra
• Etapetako Euskaraz Biziko ordezkariak
196
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O E
GIT
UR
A
• Euskara Elkarteko ikasle ordezkaria(k), beharren arabera
• Gurasoen batzordeko ordezkaria(k), beharren arabera
Euskaraz Bizi Taldearen zeregin nagusia gelaz kanpoko euskararennormalizazioan eragitea denez, betiere Hizkuntz Proiektua Taldearenkoordinaziopean, honako hauek bideratu beharko ditu:
• Ikastolako barne- eta kanpo-harremanak euskaraz gauza daite-zen bultzatzea
• Euskarak auzoan edo herrian duen egoera soziolinguistikoa eza-gutzea
• Urteko plangintza definitzea, jarraitzea eta baloratzea, beti ere Hiz-kuntz Proiektua Taldearen koordinaziopean
• Behar izanez gero, gela barrurako jarduerak proposatzea eta ho-rien jarraipena egitea
• Gelaz kanpoko hizkuntz erabilera arakatzea (hiztun-neurketak),esku-hartze planak proposatzea eta jarraipena egitea
• Eremu instituzionalean ikastolako hizkuntz politika proposatzeaeuskarari dagokionez
• Gelaz kanpoko eremuan eta eremu instituzionalean parte hartzenduten hezitzaile, langile, ikasle eta gurasoen prestakuntza-beharrakidentifikatzea. Behar horiei erantzuteko prestakuntza-plana ze-haztea (besteak beste, arlo hauei erreparatuz: soziolinguistika, hiz-kuntz hobekuntza, eremu horietan eragiteko estrategiak...) eta Hiz-kuntz Proiektua Taldeari aurkeztea
• Etapetako bileretan, proposamenen eta egindako lanaren berriematea
Zeregin horiek bete ahal izateko, eguneroko jardunean honako pun-tuak hartu beharko lirateke aintzat:
197197
• Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio gu-neak bermatuta izango dituzte
• Beharraren arabera, Euskara Elkarteko ikasle ordezkariekin el-kartuko dira
• Beharraren arabera, gurasoen batzordeko ordezkariekin elkartukodira
• Beharraren arabera, gela barruko eremuaren dinamizatzaileare-kin bilduko dira
198
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AK
UD
EA
KE
TAR
AK
O E
GIT
UR
A
199199
Lan honetan azaldutako marko teorikoa eta hura praktikara ekartzekoeta garatzeko eskaintzen diren orientabideak ikusirik, agerian geldi-tzen da Hizkuntz Proiektuak duen izaera integrala eta estrategikoaikastola bakoitzaren zein ikastola sarearen etorkizunerako. Hemenzehaztutako egitekoak sakonak, zabalak eta ugariak dira, ikastola ba-kar batek bere kabuz betetzeko ezinezkoak, seguru aski. Hargatik,sarreran aipatu bezala, Hizkuntz Proiektu hau ez da hutsetik sortu denproposamen berria, baizik eta talde zabal baten ibilbide luzearen emai-tza, bertan bildu, antolatu eta osatzen baitira hizkuntzen trataerareninguruan ikastola sareak urtetan egindako hausnarketa eta ondorioz
12 HizkuntzProiektuagaratzekoikastola-sarearenzerbitzuak
garatutako baliabideak. Hau da, marko honek Ikastolen Elkartearenbeste egitasmo guztietan du iturburua eta haietaz baliatzen da he-men finkatutako ildo eta irizpideak gauzatzeko. Aldi berean, haiekguztiak elikatzen eta gidatzen ditu hizkuntz gaietan.
Ikastola batek Hizkuntz Proiektu honen lan ildoak garatzeko garaianIkastolen Elkartearen egitasmo askotarikoetan bila dezake heldule-kua, eta egitasmo horietan parte hartzen duen neurrian, taldean el-karlanean aurrera egiteko aukera ere izango du. Besteak beste, ho-nako egitasmo hauek azpimarratzekoak lirateke:
• Ikastolen Elkarteak zehaztutako Curriculum Proiektuan eta hor-tik eratorritako Ikasmaterialgintza (Urtxintxa, Txanela, Ostadar, Ele-anitz English, Eleanitz Français, Xiba, Bertsolaritza, IKT baliabideak,etab.) zein Ebaluazio zerbitzuetan kudeaketa pedagogiko sendoaeta interakzio didaktiko egokia bideratzeko heldulekuak izango dira.
• Material didaktikoez gain, Hizkuntz Proiektuak eskatzen dituen gai-tasun eta trebetasunak lantzeko asmotan, prestakuntza egunera-tua eskuratzeko aukera emango die Prestakuntza zerbitzuak ikas-tolako gurasoei, ikasleei eta profesionalei. Ikastolen Elkartearen Lei-zaur Euskaltegiak, bereziki, Hizkuntz Proiektuaren beharrei eran-tzuteko euskararen hobekuntza prestakuntza zein hizkuntzen ira-kaskuntzari buruzko hainbat prestakuntza eskaintzen ditu.
• Euskaraz Bizi egitasmoaren bidez euskararen sustapenerako bi-deratzen diren ekintzak nahiz materialak (euskaren erabileraren in-guruko hausnarketa saioak, eraketan eta barne-komunikazioan nahizkanpo-harremanetan eragiteko irizpideak eta estrategiak; kidetzeak,Argitxo materialak ...) gelaz kanpoko jarduna zein eremu institu-zionaleko hizkuntza erabilera bideratzeko heldulekuak izangodira. Horrekin batera, aisialdiarekin loturiko egitasmoak ere ba-lia ditzake ikastolak: joko didaktikoak, hizkuntza udalekuak, Xibaegonaldiak, Aisiola begirale eta zuzendari eskola, eta abar.
200
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AIK
AS
TOLA
-SA
RE
AR
EN
ZE
RB
ITZ
UA
K
• Hizkuntz Proiektua bera bideratzeko, ikastolak hainbat foro baliaditzake beste ikastolekin batera elkarlanean aritzeko eta horretanjardungo duten dinamizatzaileen prestakuntzarako. Hala, Hizpromintegiaren eta Euskaraz Bizi mintegiaren helburua ikastola ba-koitzari bere Hizkuntz Proiektua gauzatzen laguntzea da. Hizpro min-tegia Ikastola bakoitzean Hizkuntz Proiektua dinamizatzeko ardu-ra duten lankideen foroa da; Euskaraz Bizi mintegiak, berriz, ikas-toletan bereziki gelaz kanpoko eremua eta eremu instituzionala di-namizatzeko ardura duten lankideak biltzen ditu. Horiekin batera,Etorkinen mintegia dugu. Mintegi hori ikastoletako ikasle beran-tiarren ardura dutenen elkarlanerako foroa da eta bere helburuenartean Hizkuntz Proiektuan eskola barne-hartzailearen inguruan pro-posatzen direnak garatzea, osatzea eta behar den neurrian zu-zentzea izango da. 201201
203203
Esku artean duzun Ikastolen Hizkuntz Proiektuak, behingoz, Ikasto-letako hizkuntza-gaien inguruko erabakiak eta ekimenak bideratu ahalizateko irizpideak nahiz norabideak finkatzeko, antolatzeko, garatzekozein ebaluatzeko marko integrala aurkezten du. Aurrerapauso ga-rrantzizkoa, dudarik gabe, baina ibilbide luze baten ataria besterik ezdena, orain arteko lana oinarritzat harturik, hemendik aurrera edukizeta ekintzez bete beharko dena.
Dokumentu honetan zehar hainbatetan aipatu dugun bezala, Ikas-tolak XXI. mendeko euskal gizartearen hezkuntza eta hizkuntz beharreiera eraginkorrean erantzun ahal izateko dituen erronkak handiak dira:
• Euskara eta euskal kultura gure gizarte zabal eta askotariko ho-nen elkarbizitzarako ardatz izanik, kultur integrazio barne-har-tzailearen eredua garatzea eta identitate euskaldun berri eta inte-gratzaile baten erroak sustatzea.
13 etorkizunari
begira
• Gizartean txertatutako euskal eskola eredua garatzea, kalitatezkohezkuntza eredu berri baten eraketan, bai eta euskara eta euskalkulturaren biziberritzean eragile lana egingo duena.
• Informazioaren eta komunikazioaren gizarteari erantzunez konpe-tentzien hezkuntza eredu berria garatzea eta bereziki komunika-zioaren heziketari dagokiona garatzea.
Etorkizuneko jardunbide honetan murgilduta gaude ikastolak eta hain-bat ekimen estrategiko ditugu abian talde gisa elkarlanean aurreraegiteko: Ikastola-ereduaren zehaztapena; Euskal Curriculum oina-rrizko eta komunaren definizioa; Euskal Herri mailako egituraketa be-rria; II. Plan Integrala… Hizkuntz Proiektua bera berriztatze prozesuhorren parte da, beste egitasmo guztiekin uztartuz, eta hezkuntza ko-munitate osoaren partaidetza eragingarria bilatuz, garatzen joan be-harko duguna, XXI. mendean ere, iturri zaharrak ur berria isurtzen ja-rrai dezan.
204
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AE
TOR
KIZ
UN
AR
I B
EG
IRA
205
14 eranskina:
HizkuntzProiektuarenplan estrategikoa
205
Hiz
kunt
zp
lang
intz
aH
izku
ntze
nb
anak
eta
eta
ord
uteg
ia;
pla
ngin
tza-
irizp
idea
k;ja
torr
id
esb
erd
inek
ohi
zkun
tzen
trat
aera
Ingu
rune
sozi
olin
guis
tikoa
eta
aniz
tasu
na z
ein
den
kon
tuan
hart
uta
hizk
untz
pla
ngin
tza
irizp
idea
k id
azte
a
Mur
giltz
e-er
edua
pla
nifik
atze
a, a
din
aet
a hi
zkun
tzar
enja
torr
ia k
ontu
anha
rtut
a
• Ik
asle
hor
ien
hizk
untz
mai
laaz
tert
u et
a ho
rrek
iko
erab
akia
kha
rtu
• H
artu
tako
era
bak
iak
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Har
tuta
ko e
rab
akie
n ja
rrai
pen
aet
a em
aitz
en b
alio
esp
ena
egin
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Hiz
kunt
zab
akoi
tzar
ener
abile
ra-e
rem
uaet
a fu
ntzi
oafin
katz
ea
• In
guru
ne s
ozio
lingu
istik
oare
nar
aber
a, h
izku
ntza
bak
oitz
erak
oer
abile
ra-e
rem
ua e
ta fu
ntzi
oafin
katu
• H
artu
tako
era
bak
iak
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Har
tuta
ko e
rab
akie
n ja
rrai
pen
aet
a em
aitz
en b
alio
esp
ena
egin
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Hiz
kunt
zab
akoi
tzar
enor
dut
egia
fink
atze
a
• In
guru
ne s
ozio
lingu
istik
oa e
tahi
zkun
tz h
elb
urue
n ar
aber
ako
ord
uteg
ia fi
nkat
u•
Fink
atut
ako
ord
uteg
ia H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• H
artu
tako
era
bak
ien
jarr
aip
ena
eta
emai
tzen
bal
ioes
pen
a eg
in
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
HIZ
KU
NT
Z P
LAN
GIN
TZ
A
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
206
207H
izku
ntz
arlo
aren
kud
eake
ta
Hiz
kunt
z ar
loar
enko
ord
inaz
iob
ertik
ala
eta
horiz
onta
lab
ider
atze
a et
azi
urta
tzea
Gel
az k
anp
oko
erem
uan
zein
erem
uin
stitu
zion
alea
nhi
zkun
tza
bak
oitz
aren
leku
aet
a fu
ntzi
oafin
katz
ea
• H
izku
ntze
k er
emu
horie
tan
izan
go d
uten
tok
ia z
ehaz
tu, b
eti
ere,
ingu
rune
soz
iolin
guis
tikoa
eta
hizk
untz
a ho
riek
ind
artz
eko
beh
arra
ore
katu
z•
Har
tuta
ko e
rab
akia
k H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• H
artu
tako
era
bak
ien
jarr
aip
ena
eta
emai
tzen
bal
ioes
pen
a eg
in
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Hiz
kunt
z al
dae
ren
ingu
ruko
haus
nark
eta
egite
aet
a iri
zpid
eak
idaz
tea
Hiz
kunt
zd
epar
tam
entu
bat
erat
ua e
tahi
zkun
tzd
epar
tam
entu
akan
tola
tzea
• Z
enb
ait
orie
ntab
ide
erre
gist
roen
trat
aera
zlib
urua
ren
lank
eta
egin
• H
izku
ntz
ald
aere
n es
paz
ioa
finka
tu
• H
artu
tako
era
bak
iak
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Har
tuta
ko e
rab
akie
n ja
rrai
pen
aet
a em
aitz
en b
alio
esp
ena
egin
• H
izku
ntz
dep
arta
men
tuen
eta
dep
arta
men
tu b
ater
atua
ren
funt
zioa
k d
efin
itu e
taar
dur
adun
ak iz
end
atu
• U
rtea
n ze
har
land
u b
ehar
reko
urte
ko p
lang
intz
a id
atzi
eta
pro
pos
atu
• A
ntol
aket
a eg
itura
k so
rtu
• K
oord
inaz
iora
ko g
iza
bal
iab
idea
kes
leitu
• Ir
akas
leen
ord
uteg
iak
egok
itu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— H
izku
ntz
dep
arta
men
tu-
en e
tad
epar
tam
entu
bat
erat
uare
nur
teko
jard
uera
-pla
na—
Irak
asle
enor
dut
egia
k
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
A –
GE
LA B
AR
RU
KO
AK
UD
EA
KE
TA P
ED
AG
OG
IKO
AH
IZK
UN
TZ
AR
LOK
O C
UR
RIC
ULU
M B
ATE
RAT
UA
207
Hiz
kunt
zcu
rric
ulum
a:he
lbur
uak,
eduk
iak
eta
ebal
uazi
o-
iriz
pid
eak
Hiz
kunt
zen
xed
eaet
a ar
dat
zm
etod
olog
ikoa
kko
ntua
n ha
rtut
a,hi
zkun
tzen
pla
ntea
men
du
bat
erat
urak
our
rats
ak e
gite
a
Eus
kal
Cur
ricul
umak
ezar
ritak
ohi
zkun
tzen
iraka
skun
tzar
ako
ikus
peg
iab
arne
ratz
ea e
taar
dat
zm
etod
olog
ikoa
kfin
katz
ea
• K
onp
eten
tzie
tan
oina
rritu
tako
pla
ntea
men
dua
ren
ingu
ruko
pre
stak
untz
a ja
so•
Ikus
peg
i kom
unik
atib
oare
nin
guru
ko p
rest
akun
tza
jaso
• Te
stu-
ped
agog
iari
bur
uzko
pre
stak
untz
a ja
so•
Lege
ak h
izku
ntz
ard
atz
met
odol
ogik
oei b
uruz
dio
ena
eta
zikl
o-m
aila
bak
oitz
erak
oez
arrit
ako
helb
urua
k ez
agut
u•
ICP
an id
atzi
tako
a ez
agut
u•
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
n hi
zkun
tzar
enet
a m
etod
olog
iare
n in
guru
anes
aten
den
a ez
agut
u•
Hiz
kunt
zari
nahi
z hi
zkun
tzen
iraka
skun
tza-
ikas
kunt
zari
bur
uzko
ikus
peg
ia a
dos
tu•
Hiz
kunt
zen
ard
atz
met
odol
ogik
oak
Hiz
kunt
zcu
rric
ulum
ean
jaso
tzen
dire
lazi
urta
tu
— P
rest
akun
tzar
enb
alio
esp
en-
gald
eteg
iak
— H
izku
ntz
curr
icul
uma
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uTa
ldea
— H
izku
ntz
depa
rtam
entu
bat
erat
ua
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
208
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
209K
onp
eten
tzie
tan
oina
rritu
tako
hezk
untz
a-ik
usp
egia
bar
nera
tzea
eta
iraka
sle
guzt
iak
hizk
untz
irak
asle
bila
katz
ea
Hiz
kunt
zen
trat
aera
inst
rum
enta
la:
helb
urua
k,ed
ukia
k et
aeb
alua
zio-
iriz
pide
ak
Hiz
kunt
z ar
loko
pro
iekt
u ku
rrik
ular
bat
erat
uare
noi
narr
iak
ezar
tzea
• H
izku
ntza
bak
oitz
ean
eta
DB
Hb
ukae
ran
esku
ratu
beh
arre
kom
aila
kon
tuan
har
tuta
, hiz
kunt
zen
arte
ko h
elb
uru
orok
orra
k, e
duk
iak
eta
ebal
uazi
o-iri
zpid
eak
erka
tuet
apa
bak
oitz
ean
• H
izku
ntze
n ar
teko
pro
zed
ura
kom
unak
azt
ertu
eta
bar
nera
tu•
Test
u-ge
nero
en s
ekue
ntzi
azio
ber
tikal
a et
a ho
rizon
tala
bild
uz,
hizk
untz
en m
apa
bat
erat
ua e
gin
etap
aka
• H
elb
uru
did
aktik
o et
a eb
alua
zio-
irizp
idee
kin
kohe
rent
zia
dut
ela
ziur
tatu
z, U
Dak
ber
rikus
i•
Azt
erke
tak
par
teka
tu e
ta a
dos
tu
— H
izku
ntz
curr
icul
uma
— U
nita
ted
idak
tikoa
k—
Azt
erke
tak
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— H
izku
ntz
depa
rtam
entu
bat
erat
ua
Kon
pet
entz
ieta
noi
narr
ituta
kohe
zkun
tza-
ikus
peg
ia o
nart
zea
Arlo
etak
o hi
zkun
tzb
ehar
ber
ezia
kd
efin
itzea
• K
onp
eten
tzie
tan
oina
rritu
tako
pla
ntea
men
dua
ren
ingu
ruko
pre
stak
untz
a ja
so
• P
roze
dur
azko
ed
ukia
k1 , g
aita
sun
kogn
itib
oak2
eta
test
u-ge
nero
akar
loet
ako
helb
uru
did
aktik
oeta
nid
entif
ikat
u
— P
rest
akun
tzar
enba
lioes
pen-
gald
eteg
iak
— Id
entif
ikat
utak
ohi
zkun
tzbe
harr
enbi
ldum
a
— Z
uzen
darit
za—
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
Tald
ea—
Bes
tear
loet
ako
iraka
sle
orde
zkar
iak
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
A –
GE
LA B
AR
RU
KO
AK
UD
EA
KE
TA P
ED
AG
OG
IKO
AB
ES
TE
AR
LOE
TAK
O C
UR
RIC
ULU
MA
K
1 A
hozk
o et
a id
atzi
zko
uler
men
a, a
hozk
o et
a id
atzi
zko
ekoi
zpen
a2.
Lab
urtu
, def
initu
, sai
lkat
u...
209
Zeh
ar-
lerr
oen
hizk
untz
trat
aera
Ingu
rune
sozi
olin
guis
tikoa
zein
den
kon
tuan
hart
uta
zeha
r-le
rroe
n hi
zkun
tziri
zpid
eak
ados
tea
Beh
ar h
orie
kla
ntze
ko e
duk
i eta
estr
ateg
iak
hizk
untz
arlo
arek
in a
zter
tzea
eta
ados
tea
• H
izku
ntza
ko e
ta b
este
arlo
etak
oira
kasl
een
koor
dina
zio
horiz
onta
laet
a be
rtik
ala
anto
latu
• P
roze
dura
zko
eduk
ien
lank
eta
bate
ratu
(urr
atsa
k, e
stra
tegi
ak,
tresn
ak...
) •
Test
u-ge
nero
en e
zaug
arria
k et
ala
nket
a ba
tera
tu (a
zalp
enez
ko te
stu
zien
tifik
oa…
) •
Hiz
kunt
zare
n eg
okita
suna
rida
gozk
ion
irizp
idea
k fin
katu
(ort
ogra
fia, g
ram
atik
aren
zuze
ntas
una,
aho
zkoa
ren
egok
itasu
na...
) •
Pro
zedu
razk
o ed
ukia
k ga
ratz
endi
tuzt
en ja
rdue
rak
mai
laka
par
teka
tuet
a ad
ostu
• Eg
inda
ko g
uztia
txos
ten
bate
an ja
soet
a gi
zart
erat
u
—E
gind
ako
lana
ren
txos
tena
—Zu
zend
aritz
a—
Hiz
kunt
zP
roie
ktu
Tald
ea—
Hiz
kunt
zde
part
amen
tuba
tera
tua
—B
este
arlo
etak
oira
kasl
eak
edo
orde
zkar
iak
Zeh
ar-l
erro
enhi
zkun
tz ir
izp
idea
kad
oste
a et
a id
azte
a
• Z
ehar
-ler
roen
hiz
kunt
z tr
atae
raze
in iz
ango
den
fink
atu
• H
artu
tako
era
bak
iak
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Idat
zita
ko ir
izp
idee
n ar
aber
a,ka
suan
kas
u, d
agoe
neko
bur
utze
n d
iren
ekin
tzak
azt
ertu
• H
izku
ntz
irizp
idea
ziu
rtat
uko
due
ner
akun
dea
reki
n ha
rrem
anak
bid
erat
u•
Ad
ostu
tako
eki
ntza
k b
urut
u•
Eki
ntza
k b
alor
atu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
ehar
-ler
roen
ekin
tza-
pla
naet
ab
alio
esp
ena
— Z
uzen
dar
itza
Hiz
kunt
z—
Pro
iekt
uTa
ldea
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
A –
GE
LA B
AR
RU
KO
AK
UD
EA
KE
TA P
ED
AG
OG
IKO
AP
RO
IEK
TU
OS
AG
AR
RIA
K
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
210
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
211
Arlo
bako
itzer
ako
harr
eman
-hi
zkun
tza
Eus
kara
eta
eusk
alku
ltur
asu
stat
zeko
ekin
tzak
Arlo
bak
oitz
ari
dag
okio
nha
rrem
an-h
izku
ntza
def
initz
ea
Eus
kara
eta
eus
kal
kultu
ra s
usta
tzek
oiri
zpid
eak
idaz
tea
Eus
kara
eta
eus
kal
kultu
ra s
usta
tzek
oge
la b
arru
an e
gite
nd
ena
azte
rtze
a et
aos
atze
a
Eus
kara
eta
eus
kal
kultu
ra s
usta
tzea
• Ir
izp
idea
k id
atzi
• Ir
izp
idea
k H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Arlo
bak
oitz
ari
dag
okio
nha
rrem
an-h
izku
ntza
haut
atze
a
Irak
asle
aren
hizk
untz
ered
ua e
tahi
zkun
tzar
e-ki
ko ja
rrer
a
Arlo
bak
oitz
ean
dag
okio
nha
rrem
an-h
izku
ntza
erab
iltze
n d
ela
ber
mat
zea
Irak
asle
aren
hizk
untz
ere
dua
eta
hizk
untz
arek
iko
jarr
era
egok
ia iz
atea
ber
mat
zea
• E
uska
ra e
ta e
uska
l kul
tura
sust
atze
ko ir
izp
idee
n ar
aber
aka
suan
kas
u d
auzk
agun
eki
ntza
kaz
tert
u•
Eus
kal C
urric
ulum
ak e
uska
lku
ltura
ren
gara
pen
erak
op
rop
osat
zen
due
n se
kuen
tzia
zioa
azte
rtu
• E
uska
ra s
usp
ertz
eko
egite
n d
iren
jard
uera
sol
teei
UD
etan
tok
iab
ilatu
eta
txe
rtat
u•
UD
etan
txe
rtat
u ga
be
gera
tud
iren
ekin
tza
solte
ei p
roie
ktu
osag
arrie
n iz
aera
em
an
• A
rlo b
akoi
tzar
i dag
okio
nha
rrem
an-h
izku
ntza
def
initu
,iri
zpid
eak
idat
zi e
ta H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• Ir
akas
leen
hiz
kunt
z er
abile
ra e
taga
itasu
n-m
aila
beh
atu
• H
izku
ntz
hob
ekun
tza
pre
stak
untz
ak e
gin
• A
rlo b
akoi
tzea
n er
abile
ra-j
oera
kb
ehat
u et
a jo
eren
ara
ber
ako
iraka
slee
n se
ntsi
bili
zazi
oare
nla
nket
aeg
in•
Ego
erar
en a
rab
erak
o es
ku-h
artz
ep
lana
k p
rop
osat
u
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uko
urte
ko p
lana
— U
nita
ted
idak
tikoa
k
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— M
intz
agra
mak
— P
rest
akun
tza-
pla
na—
Esk
u-ha
rtze
pla
na
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
ER
EM
U P
ED
AG
OG
IKO
A –
GE
LA B
AR
RU
KO
AIN
TE
RA
KZ
IO D
IDA
KT
IKO
AH
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
211
Tald
ekat
zem
ota
k et
air
izp
idea
k
Gel
a b
arru
kota
ldek
atze
mot
akik
asle
en a
hozk
oko
mun
ikaz
ioa
kalit
atez
koa
eta
esan
gura
tsua
izat
eab
erm
atze
a
Ikas
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
raar
lo b
akoi
tzar
id
agok
iona
del
ab
erm
atze
a
Arlo
bak
oitz
ean
dag
okio
nha
rrem
an-h
izku
ntza
erab
iltze
n d
ela
ber
mat
zea
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Kom
unik
azio
-eg
oera
esan
gura
tsua
k
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
• Jo
eren
ara
ber
ako
ikas
leen
sent
sib
iliza
zioa
ren
lank
eta
egin
• E
goer
aren
ara
ber
ako
esku
-har
tze
pla
nak
pro
pos
atu
— M
intz
agra
mak
— E
sku-
hart
zep
lana
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Arlo
guz
tieta
nes
trat
egia
did
aktik
oeg
okia
k er
abilt
zea,
ikas
leen
aho
zko
kom
unik
azio
kalit
atez
koa
eta
esan
gura
tsua
ber
mat
zeko
Gel
a b
arru
koah
ozko
kom
unik
azio
aka
litat
ezko
a3et
aes
angu
rats
ua iz
atea
ziur
tatz
ea
• G
ela
bar
ruko
aho
zko
kom
unik
azio
aren
dia
gnos
ia e
gin
(gal
det
egia
k, b
ehak
etak
,m
intz
agra
mak
…)
• E
goer
aren
ara
ber
ako
neur
riak
pro
pos
atu,
bur
utu
eta
bal
ioet
si
— D
iagn
osia
ren
ond
orio
ak—
Har
tuta
kone
urrie
nb
alio
esp
enak
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Arlo
guz
tieta
nta
ldek
atze
mot
aeg
okia
k er
abilt
zea
ikas
leen
aho
zko
kom
unik
azio
kalit
atez
koa
eta
esan
gura
tsua
ber
mat
zeko
• Ta
ldek
atze
mot
en in
guru
koha
usna
rket
a b
urut
u et
a iri
zpid
eak
bat
erat
u•
Tald
e ko
oper
atib
oen
ingu
ruko
haus
nark
eta
bur
utu
eta
hori
bul
tzat
zeko
neu
rria
k ha
rtu
— H
ausn
arke
tare
non
dorio
ak—
Har
tuta
koer
abak
ien
aplik
azio
a et
aba
lioes
pena
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
3. Ik
asle
en p
arta
idet
za e
goki
a, e
sang
urat
sua
eta
ugar
ia.
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
212
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
213
Irak
asle
enp
rest
akun
tza
Arlo
bako
itzek
oik
asm
ater
iala
k
Hez
kunt
za-
konp
eten
tzie
nla
nket
a b
erm
atze
nd
uten
ikas
mat
eria
lak
haut
atze
a
Arlo
etak
o ira
kasl
egu
ztie
n be
har
kom
unak
zei
n di
ren
iden
tifik
atze
a(k
onpe
tent
zien
hezk
untz
a ik
uspe
gia;
ikus
pegi
kom
unik
atib
oare
ndi
dakt
ikan
sako
ntze
a4 , hi
zkun
tzho
beku
ntza
ikas
taro
ak, h
izku
ntz
jarr
erak
…) e
ta h
orre
nar
aber
ako
eska
intz
aeg
itea
Ikas
tola
ren
pre
stak
untz
a-p
lana
dis
eina
tzea
,fin
katu
tako
hezk
untz
a et
ahi
zkun
tzik
usp
egie
kiko
• P
rest
akun
tzar
ako
lehe
ntas
unak
finka
tu e
ta Ik
asto
lako
pre
stak
untz
a-pl
ana
idat
zi•
Pre
stak
untz
aren
har
tzai
leak
haut
atze
ko ir
izpi
deak
fink
atu
• Ik
asita
koa
barn
erat
u et
a eg
uner
oko
prak
tikar
ekik
o er
abak
iak
klau
stro
anad
ostu
• H
artu
tako
era
baki
ak tx
oste
nean
idat
zi
• Er
abak
itako
a ik
asle
ekin
pra
ktik
ara
eram
aten
del
a zi
urta
tu
• A
urre
rant
zean
irak
asle
ber
riek
pres
taku
ntza
-ildo
ak ja
soko
ditu
ztel
azi
urta
tu
— P
rest
akun
tza-
plan
a—
Pre
stak
untz
aren
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k—
Txo
sten
ak—
Gel
a ba
rruk
obe
hake
tak
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Kon
pet
entz
ien
lank
eta
eta
ikus
peg
iko
mun
ikat
iboa
ber
mat
zen
dut
enik
asm
ater
iala
kha
utat
zeko
irizp
idea
k id
azte
a,ik
asm
ater
iala
kha
utat
zea
eta
aplik
atze
a
• Ik
asm
ater
iala
k ha
utat
zeko
irizp
idea
k id
atzi
eta
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Hai
nbat
arg
itale
txet
ako
pro
pos
amen
ak a
zter
tu e
tairi
zpid
eeki
ko e
goki
ena
haut
atu
• Ik
asm
ater
iale
n ze
rren
da
idat
zi e
taH
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• H
auta
tuta
ko ik
asm
ater
iala
ker
abili
eta
eb
alua
tu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— Ik
asm
ater
iale
nb
alio
esp
ena
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
pro
iekt
uaTa
ldea
GE
LA B
AR
RU
KO
AIR
AK
AS
LEE
N P
RE
STA
KU
NT
ZA
GE
LA B
AR
RU
KO
AB
ALI
AB
IDE
AK
4. In
tera
kzio
did
aktik
oa, l
an k
oop
erat
iboa
...
213
Info
rmaz
io-
itur
rien
eta
bes
tela
kob
alia
bid
een
hizk
untz
a
Ingu
rune
sozi
olin
guis
tikoa
kont
uan
hart
uta
eta
ikus
peg
iel
eani
ztun
ari e
goki
eran
tzut
eko,
bal
iab
idee
nhi
zkun
tza
def
initz
ea
Esp
azio
kom
unen
funt
zio
ped
agog
ikoa
ren
haus
nark
eta
egite
a,es
paz
io b
akoi
tzar
enhi
zkun
tza
iden
tifik
atze
a et
aha
ren
erab
ilera
zeha
ztea
Ingu
rune
sozi
olin
guis
tikoa
kont
uan
hart
uta
eta
ikus
peg
iel
eani
ztun
ari e
goki
eran
tzut
eko,
ikas
tola
koes
paz
ioak
anto
latz
ea e
tab
erta
ko h
izku
ntz
trat
aera
def
initz
ea
Esp
azio
aren
ban
aket
a et
ahi
zkun
tztr
atae
ra
• Ik
asto
lako
esp
azio
enan
tola
keta
rako
eta
hiz
kunt
zer
abile
rara
ko ir
izp
idea
k id
atzi
eta
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
n tx
erta
tu
• E
spaz
ioak
iriz
pid
een
arab
era
anto
latu
• E
spaz
io b
akoi
tzea
n d
agok
ion
hizk
untz
era
bile
ra b
erm
atze
n d
ela
ziur
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
—
Gel
enb
ehak
eta
(arg
azki
ak)
— P
asab
idee
nb
ehak
eta
(arg
azki
ak)
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
Gel
en k
udea
keta
egok
irako
eta
gel
enes
paz
ioko
mun
aren
5
anto
lake
tari6
bur
uzha
usna
rtze
a et
airi
zpid
eak
idaz
tea
Gel
etak
ob
alia
bid
een
hizk
untz
iriz
pid
eak
idaz
tea
eta
irizp
idea
k ko
ntua
nha
rtut
a ge
la h
orie
kb
alia
bid
e eg
okiz
horn
itzea
• G
ela
bar
ruko
hiz
kunt
z p
aisa
iaan
tola
tzek
o iri
zpid
eak
idat
zi e
taH
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• G
elak
eta
ber
tako
esp
azio
akiri
zpid
een
arab
era
anto
latu
• G
ela
bak
oitz
erak
o b
alia
bid
een
hizk
untz
a fin
katu
eta
erab
akita
koa
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
ntx
erta
tu•
Gel
etan
dau
den
bal
iab
idea
kaz
tert
u et
a b
ehar
rak
iden
tifik
atu
• G
elak
bal
iab
ide
egok
iz h
orni
tu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
—
Gel
enb
ehak
eta
(arg
azki
ak)
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
—
Gel
etak
ob
alia
bid
een
zerr
end
a—
Bal
ioes
pen
-ga
ldet
egia
k
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
5. Z
ein
den
hiz
kunt
za b
akoi
tzak
gel
an iz
an b
ehar
due
n p
rese
ntzi
a, b
ai b
alia
bid
eeta
n b
ai ik
asle
en la
nei d
agok
iene
z.6.
Mah
aien
kok
apen
a, t
ald
ekat
ze-i
rizp
idee
n b
aita
n
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
214
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
215
Irak
asle
enhi
zkun
tzer
abile
ra
Irak
asle
enet
a ik
asle
enar
teko
hizk
untz
erab
ilera
Irak
asle
en e
taik
asle
en a
rtek
oko
mun
ikaz
io-
hizk
untz
a eu
skar
aiz
an d
adin
ber
mat
zea
Hiz
kunt
zer
real
itate
aren
diag
nosi
aab
iapu
ntut
zat h
artu
ta,
esku
-har
tze
plan
gint
za d
isei
natz
ea
Iraka
slea
kon
tzie
nte
izat
ea e
spar
ruho
rret
ako
kom
unik
azio
-ego
erei
,na
gusi
ki, h
izke
ra e
z-fo
rmal
a et
a, b
aleg
o,eu
skal
kia
dago
zkie
la
Jola
sald
ieta
nira
kasl
een
arte
kohi
zkun
tz e
rab
ilera
eusk
araz
izan
dad
inb
erm
atze
a
• Ira
kasl
een
hizk
untz
era
bile
ra b
ehat
u•
Hiz
kunt
z po
rtae
rak
ados
tu e
dobi
rgog
orat
u•
Lort
utak
o em
aitz
en a
rabe
rako
esk
u-ha
rtze
pla
ngin
tza
idat
zi
• Jo
lasa
ldia
n ik
asle
ekin
era
bili
beha
rrek
o hi
zkun
tz e
rreg
istro
aad
ostu
• B
ehar
izan
ez g
ero,
esp
arru
koer
agile
entz
at p
rest
akun
tza
bide
ratu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o p
lana
— A
ntol
atut
ako
ekin
tzet
aner
abili
tako
hizk
untz
erre
gist
roa
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— Z
uzen
dar
itza
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Edoz
ein
jato
rrita
koik
asle
arek
in e
uska
raz
aritz
eko
urra
tsak
emat
ea
• Ira
kasl
een
eta
ikas
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
ra b
ehat
u et
a ha
rtu
beha
rrek
o ne
urria
k pl
anifi
katu
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o p
lana
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Ko
mun
ikaz
io-e
go
era
usti
atze
koes
trat
egia
k
Ikas
leen
art
eko
erab
ilera
eus
kara
ziz
an d
adin
ber
mat
zea
Ikas
leen
hiz
kunt
zer
abile
ra s
iste
mat
ikok
ibe
hatz
ea e
ta ik
asle
akko
ntzi
ente
kiin
plik
atze
a
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
eta
hart
u be
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu•
Ikas
leek
in h
izku
ntz
erab
ilera
ren
ingu
ruko
hau
snar
keta
-sai
oak
egin
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o p
lana
Jola
sald
ieta
koko
mun
ikaz
io-
egoe
rak
ustia
tzea
hizk
untz
aren
mes
edet
an
Iraka
sle
edo
hezi
tzai
legu
ztia
k in
plik
atuz
,er
abili
beh
arre
koes
trat
egia
k ad
oste
aet
a er
abilt
zea
• Jo
lasa
ldia
hiz
kunt
za a
ldet
ikus
tiatz
eko
estr
ateg
iak
iraka
slee
nes
kura
jarr
i•
Iraka
slee
n in
plik
azio
a lo
rtu
• Jo
lasa
ldie
tara
ko e
kint
zak
zeha
ztu
eta
bide
ratu
: jol
as a
ntol
atua
k, k
irol-
txap
elke
tak,
kid
etze
-sai
oak…
• Ik
asle
elk
arte
ak s
ortu
eta
mar
txan
jarr
i
— U
rtek
o p
lana
—
Jar
due
ren
bal
ioes
pen
-ga
ldet
egia
k
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
- JO
LAS
ALD
IAK
HIZ
KU
NT
Z E
RA
BIL
ER
A
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
215
Irak
asle
enhi
zkun
tzer
abile
ra
Kom
unik
azio
-eg
oera
ustia
tzek
oes
trat
egia
k
Ekin
tza
horie
tan
daud
en k
omun
ikaz
io-
egoe
rak
ustia
tzea
hizk
untz
aren
mes
edet
an
Iraka
slea
kon
tzie
nte
izat
ea ir
teer
etak
oko
mun
ikaz
io-e
goer
ei,
nagu
siki
hiz
kera
ez-
form
ala
eta,
bal
ego,
eusk
alki
a da
gozk
iela
Iraka
slee
n ar
teko
erab
ilera
eus
kara
ziz
an d
adin
ber
mat
zea
• H
izku
ntz
port
aera
k ad
ostu
eta
,ba
leud
e, b
irgog
orat
u•
Irtee
reta
n ik
asle
ekin
era
bili
beha
rrek
ohi
zkun
tz e
rreg
istro
a ad
ostu
•
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Irak
asle
en e
taik
asle
enar
teko
hizk
untz
erab
ilera
Edoz
ein
jato
rrita
koik
asle
ekin
eus
kara
zar
itzek
o ur
rats
akeg
itea
Iraka
slee
n et
aik
asle
en a
rtek
oko
mun
ikaz
io-
hizk
untz
a eu
skar
aiz
an d
adin
ber
mat
zea
• Ira
kasl
een
eta
ikas
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
ra b
ehat
u et
a ha
rtu
beha
rrek
o ne
urria
k pl
anifi
katu
— U
rtek
o pl
ana
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Ikas
leen
hiz
kunt
zer
abile
ra s
iste
mat
ikok
ibe
hatz
ea e
ta ik
asle
akko
ntzi
ente
kiin
plik
atze
a
Ikas
leen
art
eko
erab
ilera
eus
kara
ziz
an d
adin
ber
mat
zea
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
eta
hart
u be
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu—
Hiz
tun-
neur
keta
k—
Urt
eko
plan
a
Bes
te e
raku
nde
batz
ueki
nan
tola
tuta
koja
rdue
ren
hizk
untz
azi
urta
tzea
• Ik
asto
lak
gai h
orre
n in
guru
an d
ituen
erab
akia
k ap
likat
u et
a ho
rien
jarr
aipe
na e
gin
— J
ardu
eren
aseb
etet
ze-
mai
la
Iraka
sle
edo
hezi
tzai
legu
ztia
k in
plik
atuz
,er
abili
beh
arre
koes
trat
egia
k ad
oste
aet
a er
abilt
zea
• Ik
asle
en in
tere
sgun
eeta
n oi
narr
itzen
dire
n ek
intz
ak z
ehaz
tu e
ta b
ider
atu
• Ek
intz
a ho
riek
hizk
untz
a al
detik
ustia
tzek
o es
trat
egia
k ira
kasl
een
esku
ra ja
rri
• Ek
intz
a ho
rieta
n eu
skal
kul
tura
eta
iden
titat
ea la
ndu
dadi
n er
abili
beha
rrek
o es
trat
egia
k ira
kasl
een
esku
ra ja
rri
— J
ardu
eren
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k—
Urt
eko
plan
a
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
216
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
– IR
TE
ER
AK
, EG
ON
ALD
IAK
ETA
KA
NPA
LDIA
KH
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
217
Ikas
leen
hizk
untz
erab
ilera
Hez
itzai
leen
hizk
untz
erab
ilera
Jant
okik
o he
zitz
aile
enar
teko
hiz
kunt
zer
abile
ra e
uska
raz
izan
dad
in b
erm
atze
a
Ikas
leen
hiz
kunt
zer
abile
ra b
ehat
zea
Sar
rera
-irte
eret
anik
asle
en h
izku
ntz
harr
eman
ak e
uska
rara
lerr
atze
ko u
rrat
sak
egite
a
• H
iztu
n-ne
urke
tak
egin
— E
rabi
lera
-in
dize
a
Ikas
leen
eta
eur
enfa
mili
en a
rtek
ohi
zkun
tz e
rabi
lera
beha
tzea
• H
iztu
n-ne
urke
tak
egin
— E
rabi
lera
-in
dize
a
Sar
rera
-irte
erak
eusk
al g
irora
eka
rtze
a•
Pai
saia
eus
kara
tu e
ta e
uska
lku
ltura
ren
adie
razl
etza
t jo
daite
zkee
nel
emen
tuak
jarr
i•
Meg
afon
iaz
balia
tu e
uska
l mus
ika
jart
zeko
— P
aisa
iare
nbe
hake
ta
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Hiz
kunt
zer
real
itate
aren
diag
nosi
aab
iapu
ntut
zat h
artu
ta,
esku
-har
tze
plan
gint
za d
isei
natz
ea
• H
ezitz
aile
en h
izku
ntz
erab
ilera
beha
tu•
Hiz
kunt
z po
rtae
rak
ados
tu e
dobi
rgog
orat
u•
Lort
utak
o em
aitz
en a
rabe
rako
esk
u-ha
rtze
pla
ngin
tza
idat
zi•
Adi
n-ta
rte
bako
itzar
i dag
okio
neg
itara
ua a
ntol
atu
eta
hezi
tzai
lea
dina
miz
atza
ile b
ihur
tu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
Hez
itzai
lea
kont
zien
teiz
atea
esp
arru
horr
etak
oko
mun
ikaz
io-e
goer
ei,
nagu
siki
hiz
kera
ez-
form
ala
eta,
bal
ego,
eusk
alki
a da
gozk
iela
• Ja
ntok
ian
ikas
leek
in e
rabi
li be
harr
eko
hizk
untz
err
egis
troa
ados
tu•
Beh
ar iz
anez
ger
o, e
spar
ruko
erag
ileen
tzat
pre
stak
untz
a bi
dera
tu
— A
ntol
atut
ako
ekin
tzet
aner
abili
tako
hizk
untz
erre
gist
roa
— Z
uzen
darit
za—
Hiz
kunt
zPr
oiek
tua
Tald
ea—
Eus
kara
z Bi
ziTa
ldea
— J
anto
kiko
koor
dina
tzai
lea
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
– S
AR
RE
RA
-IR
TE
ER
AK
HIZ
KU
NT
Z E
RA
BIL
ER
A
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
– J
AN
TO
KIA
HIZ
KU
NT
Z E
RA
BIL
ER
A
217
Hez
itzai
leen
eta
ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Hez
itzai
leen
eta
ikas
leen
art
eko
kom
unik
azio
-hi
zkun
tza
eusk
ara
izan
dad
in b
erm
atze
a
Edoz
ein
jato
rrita
koik
asle
reki
n eu
skar
azar
itzek
o ur
rats
akeg
itea
• H
ezitz
aile
en e
ta ik
asle
en a
rtek
ohi
zkun
tz e
rabi
lera
beh
atu
eta
hart
ube
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Ikas
leen
art
eko
erab
ilera
eus
kara
ziz
an d
adin
ber
mat
zea
Beh
aket
aksi
stem
atiz
atze
a et
aik
asle
ak k
ontz
ient
eki
inpl
ikat
zea
Kom
unik
azio
-eg
oera
ustia
tzek
oes
trat
egia
k
Jant
okik
oko
mun
ikaz
io-e
goer
akhi
zkun
tzar
enm
esed
etan
ust
iatz
ea
Hez
itzai
le g
uztia
kin
plik
atuz
, era
bili
beha
rrek
o es
trat
egia
kad
oste
a et
a bu
rutz
ea
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
eta
hart
u be
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu
— H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— J
anto
kiko
koor
dina
tzai
lea
• B
azka
lost
eko
tart
ean
egite
n de
nja
rdue
ra-e
skai
ntza
ikas
leen
tzat
alb
ait
mot
ibag
arrie
n eg
in e
ta ja
rdue
rak
eusk
araz
bid
erat
uko
dire
la z
iurt
atu
• Ek
intz
a ho
riek
hizk
untz
aren
ald
etik
ustia
tzek
o es
trat
egia
k he
zitz
aile
enes
kura
jarr
i •
Hiz
kunt
za te
knik
oare
n la
nket
a eg
in:
men
uare
n la
nket
a, e
rem
uko
bera
riazk
o es
amol
deen
eta
hizt
egia
ren
lank
eta
— U
rtek
o pl
ana
— J
ardu
eren
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— J
anto
kiko
koor
dina
tzai
lea
Beg
irale
enhi
zkun
tzer
abile
ra
Beg
irale
en a
rtek
ohi
zkun
tz e
rabi
lera
eusk
araz
izan
dad
inbe
rmat
zea
Eusk
araz
arit
zeko
auke
ra e
mat
en d
uen
gune
tzat
har
tzea
auto
busa
beg
irale
ek
• H
izku
ntz
port
aera
k be
gira
leek
inla
ndu
• B
egira
leen
hiz
kunt
z er
abile
ra b
ehat
u•
Lort
utak
o em
aitz
en a
rabe
rako
esk
u-ha
rtze
pla
ngin
tza
idat
zi
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— G
arra
io e
taze
rbitz
ueta
koko
ordi
natz
aile
a
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
– G
AR
RA
IOA
HIZ
KU
NT
Z E
RA
BIL
ER
A
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
218
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
219
Hez
itzai
leen
hizk
untz
erab
ilera
Hez
itzai
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
raeu
skar
az iz
an d
adin
berm
atze
a
Edoz
ein
jato
rrita
koik
asle
ekin
eus
kara
zar
itzek
o ur
rats
akeg
itea
Beg
irale
enet
a ik
asle
enar
teko
hizk
untz
erab
ilera
Beg
irale
en e
taik
asle
en a
rtek
oko
mun
ikaz
io-
hizk
untz
a eu
skar
a iz
anda
din
berm
atze
a
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Ikas
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
raeu
skar
az iz
an d
adin
berm
atze
a
• B
egira
leen
eta
ikas
leen
art
eko
hizk
untz
era
bile
ra b
ehat
u et
a ha
rtu
beha
rrek
o ne
urria
k pl
anifi
katu
•
Ikas
leak
eus
kara
era
biltz
era
bultz
atze
ko e
stra
tegi
ak b
egira
lear
enes
kura
jarr
i
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— G
arra
io e
taze
rbitz
ueta
koko
ordi
natz
aile
a
Beh
aket
aksi
stem
atiz
atze
a et
aik
asle
ak k
ontz
ient
eki
inpl
ikat
zea
Hiz
kunt
zer
real
itate
aren
diag
nosi
aab
iapu
ntut
zat h
artu
taes
ku-h
artz
epl
angi
ntza
dis
eina
tzea
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
eta
hart
u be
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu
• H
ezitz
aile
en h
izku
ntz
erab
ilera
eta
jarr
erak
beh
atu
• H
izku
ntz
port
aera
k ad
ostu
edo
birg
ogor
atu
• Lo
rtut
ako
emai
tzen
ara
bera
ko e
sku-
hart
ze p
lang
intz
a id
atzi
• H
ezitz
aile
en p
rest
akun
tza-
plan
adi
sein
atu
eta
hare
n ja
rrai
pena
egi
n
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
Hez
itzai
leen
eta
ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Hez
itzai
leen
eta
ikas
leen
art
eko
kom
unik
azio
-hi
zkun
tza
eusk
ara
izan
dad
in b
erm
atze
a
Edoz
ein
jato
rrita
koik
asle
arek
in e
uska
raz
aritz
eko
urra
tsak
egite
a
• H
ezitz
aile
en e
ta ik
asle
en a
rtek
ohi
zkun
tz e
rabi
lera
beh
atu
eta
hart
ube
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
Ikas
leen
arte
kohi
zkun
tzer
abile
ra
Ikas
leen
art
eko
erab
ilera
eus
kara
ziz
an d
adin
ber
mat
zea
Beh
aket
aksi
stem
atiz
atze
a et
aik
asle
ak k
ontz
ient
eki
inpl
ikat
zea
• Ik
asle
en h
izku
ntz
erab
ilera
beh
atu
eta
hart
u be
harr
eko
neur
riak
plan
ifika
tu
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
— Z
uzen
darit
za—
Hiz
kunt
zPr
oiek
tua
Tald
ea—
Eus
kara
z B
izi
Tald
ea—
Esk
olaz
kanp
oko
ekin
tzen
koor
dina
tzai
lea
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
– E
SK
OLA
Z K
AN
PO
KO
EK
INT
ZA
KH
IZK
UN
TZ
ER
AB
ILE
RA
219
Kom
unik
azio
-eg
oera
ustia
tzek
oes
trat
egia
k
Par
taid
een
hizk
untz
erab
ilera
Par
taid
een
arte
kohi
zkun
tz e
rabi
lera
eusk
araz
izan
dad
inbe
rmat
zea
Hez
itzai
le g
uztia
kin
plik
atuz
, era
bili
beha
rrek
o es
trat
egia
kad
oste
a et
a bu
rutz
ea
Esko
laz
kanp
oko
kom
unik
azio
-ego
erak
eusk
arar
enm
esed
etan
ust
iatz
eko
urra
tsak
egi
tea
• Ik
asle
entz
at ja
rdue
ra-e
skai
ntza
alb
ait
mot
ibag
arrie
na e
gin
eta
jard
uera
keu
skar
az b
ider
atuk
o di
rela
ziu
rtat
u•
Ikas
leak
eus
kara
era
biltz
era
bultz
atze
ko e
stra
tegi
ak h
ezitz
aile
enes
kura
jarr
i
— U
rtek
o pl
ana
— J
ardu
eren
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k
Hiz
kunt
zer
real
itate
aren
diag
nosi
aab
iapu
ntut
zat h
artu
ta,
esku
-har
tze
plan
gint
za d
isei
natz
ea
• P
arta
idee
n hi
zkun
tz e
rabi
lera
eta
jarr
erak
beh
atu
eta
aurr
era
begi
rako
esku
-har
tze
plan
gint
za z
ehaz
tu•
Hiz
kunt
z po
rtae
rak
ados
tu e
dobi
rgog
orat
u
—H
iztu
n-ne
urke
tak
— U
rtek
o pl
ana
Kom
unik
azio
-eg
oera
ustia
tzek
oes
trat
egia
k
Jai e
taos
paki
zune
tako
kom
unik
azio
-ego
erak
eusk
arar
enm
esed
etan
ust
iatz
eko
urra
tsak
egi
tea
Par
taid
e gu
ztia
kin
plik
atuz
, era
bili
beha
rrek
o es
trat
egia
kad
oste
a et
a er
abilt
zea
• Ja
i eta
osp
akiz
un e
skai
ntza
ikas
leen
tzat
alb
ait m
otib
agar
rien
egin
eta
jard
uera
k eu
skar
az b
ider
atuk
odi
rela
ziu
rtat
u•
Ekin
tza
bako
itzar
i dag
okio
n hi
zkun
tzer
regi
stro
aren
lank
eta
egin
—U
rtek
o pl
ana
—Ja
rdue
ren
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k
— Z
uzen
darit
za—
Hiz
kunt
zPr
oiek
tua
Tald
ea—
Eus
kara
z Bi
ziTa
ldea
— E
skol
azka
npok
oek
intz
enko
ordi
natz
aile
a
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
ME
TO
DO
LOG
IA E
TA D
IDA
KT
IKA
GEL
AZ
KA
NP
OK
OA
– J
AIA
K E
TA O
SPA
KIZ
UN
AK
HIZ
KU
NTZ
ER
AB
ILER
A
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
220
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Proi
ektu
aTa
ldea
— E
uska
raz
Bizi
Tald
ea—
Esk
olaz
kanp
oko
ekin
tzen
koor
dina
tzai
lea
— Z
uzen
darit
za—
Hiz
kunt
zPr
oiek
tua
Tald
ea—
Eus
kara
z Bi
ziTa
ldea
— J
ai e
taos
paki
zune
nko
ordi
natz
aile
a
221
Hez
itzai
leen
pres
taku
ntza
Gun
e et
aze
rbitz
ueta
koba
liabi
deen
hizk
untz
trat
aera
Gel
az k
anpo
koer
emua
k be
har d
ituen
balia
bide
ak d
efin
itzea
Hez
itzai
leen
pres
taku
ntza
-pla
naan
tola
tzea
eta
aur
rera
eram
atea
Ikas
tola
k bi
dera
tuta
koge
laz
kanp
oko
jard
uere
tako
hez
itzai
legu
ztie
k pr
esta
kunt
zaeg
okia
esk
urat
zea
• P
rest
akun
tza
beha
rrak
iden
tifik
atu
eta
lehe
ntas
unak
fink
atu
• P
rest
akun
tza
eska
ini e
ta ja
rrai
pena
egin
• Ik
asita
koa
prak
tikar
a er
amat
en d
ela
ziur
tatu
eta
bal
ioet
si•
Aur
rera
beg
ira, h
ezitz
aile
ber
riek
pres
taku
ntza
-ildo
ak ja
soko
ditu
ztel
azi
urta
tu
— P
rest
akun
tza-
plan
a—
Bal
ioes
pen-
gald
eteg
iak
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Beh
arre
zkoa
k di
ren
balia
bide
akes
kura
tzek
oau
rrei
kusp
ena
egite
a
• In
guru
ne s
ozio
lingu
istik
oa z
ein
den
kont
uan
hart
uta,
bal
iabi
deen
hiz
kunt
ziri
zpid
eak
idat
zi
• B
alia
bide
ak a
urre
kont
ueta
nau
rrei
kusi
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— A
urre
kont
ua
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Gob
ernu
-,ad
min
istra
zio-
eta
funt
zion
amen
du-
orga
noen
hizk
untz
erab
ilera
eta
trata
era
Gob
ernu
,ad
min
istr
azio
eta
zuze
ndar
itzar
enba
rne-
eta
kan
po-
harr
eman
etar
ako
hizk
untz
a ze
hazt
eaet
a ho
rren
gai
neko
irizp
idea
k id
azte
a
Bar
ne-
eta
kanp
o-ha
rrem
anet
arak
ohi
zkun
tz e
raba
kiak
hart
zea
eta
idaz
tea
• Er
abak
iak
hart
u et
a gi
zart
erat
u•
Erab
akia
k H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• G
ober
nu-,
adm
inis
traz
io-
eta
funt
zion
amen
du-o
rgan
oeta
kopa
rtai
deei
eus
kara
z ar
itzek
oga
itasu
na e
skat
u be
raue
tan
part
eha
rtu
ahal
izat
eko
• Eu
skar
az a
ritze
ko z
ailta
suna
kdi
tuzt
enen
kas
uan
pres
taku
ntza
eska
ini
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
HE
ZIT
ZA
ILE
EN
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
GE
LAZ
KA
NP
OK
OA
BA
LIA
BID
EAK
ER
EM
U IN
ST
ITU
ZIO
NA
LA
ER
AK
ETA
ETA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A: I
KA
ST
ET
XE
A
221
222
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
AP
LAN
ES
TRAT
EG
IKO
A
Hiz
kunt
zen
trat
aera
ribu
ruzk
oer
abak
iak
biltz
endi
tuzt
endo
kum
entu
ak
Ikas
tola
kodo
kum
enta
zioa
rida
goki
on h
izku
ntza
zeha
ztea
eta
hor
ren
gain
eko
irizp
idea
kid
azte
a
• Je
ndau
rrea
n ar
itu b
ehar
dut
enen
kasu
an, l
ehen
daka
ria k
asu,
eus
kara
zar
itzek
o ga
itasu
na b
erm
atu
• B
atza
r oro
kor e
ta b
este
lako
bile
reta
neu
skar
a iz
atea
kom
unik
azio
-hi
zkun
tza
nagu
sia
Dok
umen
tu h
orie
kgu
ztia
k eu
skar
aziz
atea
, atz
errik
ohi
zkun
tzar
i dag
ozki
onpr
ogra
maz
ioak
sal
bu
• H
izku
ntz
irizp
idea
k fin
katu
eta
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
n tx
erta
tu•
Dok
umen
tazi
oa e
uska
ratu
(beh
ariz
anez
ger
o)
Lang
ileen
hizk
untz
prof
ila
Ikas
tola
ko ir
akas
leen
nahi
z be
stel
ako
prof
esio
nale
nhi
zkun
tz p
rofil
aad
oste
a et
a ho
rren
gain
eko
irizp
idea
kid
azte
a
Lang
ileen
hiz
kunt
zpr
ofila
k ze
hazt
ea•
Lanp
ostu
bak
oitz
erak
o pr
ofil
egok
iaze
hazt
u et
a er
abak
itako
a H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
• P
rofe
sion
al g
uztie
k er
abak
itako
hizk
untz
pro
fila
bete
tzen
dut
ela
ziur
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Lang
ileen
hizk
untz
pres
taku
ntza
Ikas
tola
ko la
ngile
oro
keu
skar
az e
goki
aritz
eko
gaita
suna
izat
ea
Lang
ileen
hiz
kunt
zbe
harr
ei e
rant
zute
a•
Ikas
tola
ko p
rest
akun
tza-
plan
ean
lang
ileen
hizk
untz
beh
arra
k ko
ntua
n ha
rtu•
Lang
ileen
hiz
kunt
z pr
ofile
n eg
okie
rara
kopr
esta
kunt
za e
skai
ni e
ta b
ider
atu
• Ik
asita
koa
prak
tikar
a er
amat
en d
ela
ziur
tatu
eta
bal
ioet
si•
Aurre
ra b
egira
, lan
gile
ber
riek
pres
taku
ntza
-ildo
ak ja
soko
ditu
ztel
azi
urta
tu
— P
rest
akun
tza-
plan
a—
Pre
stak
untz
ako
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Ikas
tola
kodo
kum
enta
zioa
nhi
zkun
tz g
aiei
bur
uzeg
iten
dire
nai
pam
enak
elk
arre
nar
tean
koh
eren
teak
izat
ea
Dok
umen
tuak
azte
rtze
a et
ako
here
ntzi
a zi
urta
tzea
• D
okum
enta
zioa
azt
ertu
— D
okum
enta
zioa
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
223223
Ekon
omia
- et
aad
min
istr
azio
-do
kum
enta
zio-
aren
hiz
kunt
ztr
atae
ra
IKT
eusk
arrie
nhi
zkun
tztr
atae
ra
IKT
eusk
arrie
ida
goki
en h
izku
ntza
zeha
ztea
eta
hor
ren
gain
eko
irizp
idea
kid
azte
a
Hiz
kunt
z er
abak
iak
hart
zea
eta
idaz
tea
Ekon
omia
- et
aad
min
istr
azio
-do
kum
enta
zioa
rida
goki
on h
izku
ntza
zeha
ztea
eta
hor
ren
gain
eko
irizp
idea
kid
azte
a
• H
izku
ntz
erre
alita
tea
ezag
utu
• D
okum
entu
oro
korr
ak z
ein
dire
nze
hazt
u•
Ekon
omia
- et
a ad
min
istr
azio
-mai
lako
esku
-har
tzea
zeh
aztu
• Eu
skar
aren
era
bile
ra a
raut
zeko
prop
osam
ena
idat
zi•
Erab
akia
k ha
rtu
eta
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— E
kono
mia
- et
aad
min
istr
azio
-do
kum
enta
zioa
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Hiz
kunt
z er
abak
iak
hart
zea
eta
idaz
tea
• IK
T eu
skar
rien
hizk
untz
ari b
uruz
koer
abak
iak
hart
u et
a H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— IK
T eu
skar
riak
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Ikas
tola
koes
pazi
oen
hizk
untz
trat
aera
Ikas
tola
ko e
spaz
ioak
eusk
aldu
ntze
aIk
asto
lako
esp
azio
enhi
zkun
tza
zeha
ztea
Aur
reko
ntue
tan
hizk
untz
pai
saia
eusk
aldu
ntze
koba
liabi
deak
esku
ratz
ea (I
KE)
• Es
pazi
o ba
koitz
ak d
uen
funt
zioa
ren
arab
erak
o hi
zkun
tz ir
izpi
deak
prop
osat
u et
a ad
ostu
• In
form
azio
-gun
een
hizk
untz
a(k)
defin
itu
• Ik
asto
lako
err
otul
azio
a eu
skal
dund
u•
Har
tuta
ko e
raba
kiak
Hiz
kunt
zP
roie
ktua
n tx
erta
tu
• H
izku
ntz
pais
aia
eusk
aldu
ntze
koes
kura
dau
den
balia
bide
ak e
skur
atu
eta
erab
ili
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— A
rgaz
kiak
— A
urre
kont
ua
— A
rgaz
kiak
— A
urre
kont
ua
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
ER
EM
U IN
ST
ITU
ZIO
NA
LA
ER
AK
ETA
ETA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A: I
KA
ST
ET
XE
AB
ALI
AB
IDE
AK
Fam
ilien
tipol
ogia
Ikas
tola
ren
eta
gura
soen
arte
koha
rrem
anak
Fam
ilien
hiz
kunt
ztip
olog
iare
n ar
aber
a,ik
asto
lak
fam
iliek
iko
harr
eman
etar
ako
hizk
untz
iriz
pide
akze
hazt
ea
Fam
ilia-
hizk
untz
a et
aja
rrer
a-tip
olog
ien
diag
nosi
a eg
itea
Ikas
tola
ko fa
mili
entip
olog
ia a
zter
tzea
• Fa
mili
a-tip
olog
iak
ezag
utze
ko d
atu-
bilk
eta
sist
emat
izat
u•
Fam
ilia-
tipol
ogia
bak
oitz
aren
tzat
estr
ateg
ia-p
lana
pro
posa
tu e
taad
ostu
• Fa
mili
a-tip
olog
ia b
akoi
tzar
i egi
ten
duen
pra
ktik
arek
iko
esku
-har
tze
prop
osam
ena
egin
— Ik
asda
t—
Est
rate
gia-
plan
a—
Aho
lku-
bild
uma
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
Fam
ilia
barr
uko
hizk
untz
erab
ilera
Fam
ilia
barr
uko
hizk
untz
era
bile
rane
urtz
ea
Fam
ilia
barr
uko
hizk
untz
era
bile
ra z
ein
den
ezag
utze
a
• G
alde
tegi
ak p
asat
u et
a da
tuak
bild
u•
Dat
uen
arab
era
inte
rben
tzio
-pla
nadi
sein
atu
eta
abia
n ja
rri
— F
amili
a ba
rruk
ohi
zkun
tzer
abile
rare
ndi
agno
sia
Fam
iliar
ekin
aho
zna
hiz
idat
ziz
izat
endi
ren
harr
eman
enhi
zkun
tz ir
izpi
deak
idaz
tea
• G
uras
oak
part
aide
dire
n bi
lere
tako
hizk
untz
era
bile
ra e
raba
kitz
eko,
info
rmaz
ioa
bild
u ira
kasl
een
eta
gura
soen
art
ean
• Ja
sota
ko d
atue
n ar
aber
a er
abak
iak
hart
u et
a H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Fam
ilia
eta
ikas
tola
ren
arte
ko h
arre
man
akeu
skar
az iz
atea
bultz
atze
a
• Ik
astu
rte
hasi
erak
o gu
raso
bile
reta
neu
skar
aren
era
bile
rare
kiko
sent
sibi
lizaz
ioa
egin
• Ira
kasl
eek
fam
ilien
hiz
kunt
zpo
rtae
ran
dute
n er
agin
az h
ausn
artu
— G
uras
oeki
koha
rrem
an-
bide
ak(g
utun
ak,
bile
rak…
)
ER
EM
U IN
ST
ITU
ZIO
NA
LA
ER
AK
ETA
ETA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A: F
AM
ILIA
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
224
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
225
Gur
asoe
nhi
zkun
tzpr
esta
kunt
za
Kom
unik
azio
-ba
liabi
deen
hizk
untz
trat
aera
Kom
unik
azio
-ba
liabi
deei
dag
okie
nhi
zkun
tza
zeha
ztea
eta
horr
en g
aine
koiri
zpid
eak
idaz
tea
Gur
asoe
n hi
zkun
tzbe
harr
ei e
rant
zute
aet
a eu
skal
duna
k ez
dire
n fa
mili
etan
eusk
arar
ekik
o ja
rrer
ala
ntze
a
Gur
asoa
k eu
skar
aren
erab
ilera
n er
agile
izat
ea
• Ik
asto
lako
pre
stak
untz
a-pl
anea
ngu
raso
en p
rest
akun
tza
kont
uan
hart
u•
Fam
ilia-
tipol
ogia
bak
oitz
ari
egok
ituta
ko p
rest
akun
tza-
prop
osam
ena
bide
ratu
— P
rest
akun
tza-
plan
a—
Pre
stak
untz
ako
balio
espe
n-ga
ldet
egia
k
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— K
omun
ikaz
io-
ardu
radu
na
Hiz
kunt
z er
abak
iak
hart
zea
eta
idaz
tea
• K
omun
ikaz
io-b
alia
bide
en h
izku
ntza
ribu
ruzk
o er
abak
iak
hart
u et
a H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
— K
omun
ikaz
io-
balia
bide
ak
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
— K
omun
ikaz
io-
ardu
radu
na
ER
EM
U IN
ST
ITU
ZIO
NA
LA
ER
AK
ETA
ETA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A: F
AM
ILIA
GU
RA
SO
EN
PR
ES
TAK
UN
TZ
A
ER
EM
U IN
ST
ITU
ZIO
NA
LA
ER
AK
ETA
ETA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A: F
AM
ILIA
BA
LIA
BID
EA
K
225
PLA
N E
STR
ATE
GIK
OA
IKA
STO
LEN
HIZ
KU
NTZ
PR
OIE
KTU
A
226
Bes
teik
aste
txee
kiko
harr
eman
a
Giz
arte
-el
kart
eeki
koha
rrem
anak
Uda
l eta
bes
tehe
rri-
erak
unde
ekik
oha
rrem
anak
Ikas
tola
keu
skar
aren
inda
rber
ritze
rako
giza
rtea
n er
agite
a
Ingu
ruko
bes
teik
aste
txee
kin
edo
sare
koek
in a
ritze
kohi
zkun
tz ir
izpi
deak
zeha
ztea
Ikas
tola
keu
skar
aren
inda
rber
ritze
rako
giza
rtea
n er
agite
a
• H
izku
ntz
erre
alita
tea
ezag
utu
• K
anpo
-har
rem
anak
def
initu
• K
anpo
-har
rem
anet
arak
o hi
zkun
tz e
rabi
lera
rida
goki
on p
ropo
sam
ena
egin
• Er
abak
iak
hart
u et
a H
izku
ntz
Pro
iekt
uan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Ikas
tola
ri ed
ota
ikas
leei
zuze
nean
zer
bitz
uaem
aten
die
ten
elka
rtee
kiko
hiz
kunt
ziri
zpid
eak
zeha
ztea
• H
izku
ntz
erre
alita
tea
ezag
utu
• Ka
npo-
harre
man
ak d
efin
itu•
Kanp
o-ha
rrem
anet
arak
o hi
zkun
tz e
rabi
lera
rida
goki
on p
ropo
sam
ena
egin
• Er
abak
iak
hartu
eta
Hiz
kunt
z Pr
oiek
tuan
txer
tatu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Ikas
tola
keu
skar
aren
inda
rber
ritze
rako
giza
rtea
n er
agite
a
Ikas
tola
kad
min
istr
azio
koed
ozei
ner
akun
dere
kin
ditu
enha
rrem
anet
arak
ohi
zkun
tz ir
izpi
deak
zeha
ztea
• H
izku
ntz
erre
alita
tea
ezag
utu
• Ka
npo-
harre
man
ak d
efin
itu•
Kanp
o-ha
rrem
anet
arak
o hi
zkun
tz e
rabi
lera
rida
goki
on p
ropo
sam
ena
egin
• Er
abak
iak
hartu
eta
Hiz
kunt
z Pr
oiek
tuan
txer
tatu
Ikas
tola
k en
pres
ekin
edot
a ho
rnitz
aile
ekin
aplik
atu
beha
rrek
ohi
zkun
tz ir
izpi
deak
zeha
ztea
• H
izku
ntz
erre
alita
tea
ezag
utu
• K
anpo
-har
rem
anak
def
initu
• K
anpo
-har
rem
anet
arak
o hi
zkun
tzer
abile
rari
dago
kion
pro
posa
men
a eg
in•
Erab
akia
k ha
rtu
eta
Hiz
kunt
z P
roie
ktua
ntx
erta
tu
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Horn
itzai
leek
iko
harr
eman
akIk
asto
lak
eusk
arar
enin
darb
errit
zera
kogi
zart
ean
erag
itea
— H
IZK
UN
TZP
RO
IEK
TUA
Uda
leta
ko E
uska
raB
atzo
rde
nahi
zin
guru
ko E
uska
raEl
kart
eeki
nel
karla
nean
arit
zea
• EB
PN-n
par
te h
artu
• Ik
asto
lare
n ur
teko
pla
nak
udal
eko
eusk
ara-
tekn
ikar
iari
aurk
eztu
• U
dale
ko e
uska
ra-t
ekni
karia
reki
n ba
liabi
deak
nego
ziat
u •
Uda
lak
nahi
z in
guru
ko E
uska
ra E
lkar
teek
anto
latu
tako
eki
ntze
tan
parte
har
tu
— H
IZKU
NTZ
PRO
IEKT
UA—
Urte
ko p
lana
EREM
U IN
STIT
UZI
ON
ALA
K
AN
PO
-HA
RR
EMA
NA
K
ESPA
RRUA
KHE
LBUR
UHE
LBUR
U ZE
HATZ
AKJA
RDUE
RA E
STRA
TEG
IKO
AKEB
ALUA
ZIO
-AR
DURA
DUNA
KES
TRAT
EGIK
OAK
ADIE
RAZL
EAK
— G
ober
nu-
orga
noa
— Z
uzen
darit
za
— H
izku
ntz
Pro
iekt
uaTa
ldea
— E
uska
raz
Biz
iTa
ldea
227227
erreferentziabibliografikoak
A.A. (2005) Derrigorrezko eskolaldirakoeuskal curriculuma. Oinarrizkotxostena. Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Unibertsitate eta Iker-keta saila, Euskal Herriko Ikasto-len Konfederazioa, Kristau Esko-la, Sortzen-Ikasbatuaz, Donos-tia.
A.A. (2006) Derrigorrezko eskolaldira-ko euskal curriculuma. Euskal cu-rriculuma baloratzeko eta hobe-tzeko proposamena. Euskal He-rriko Ikastolen Konfederazioa,Donostia.
A.A. (2008) Derrigorrezko EskolaldirakoIkastolen Oinarrizko CurriculumKomuna. Baloratzeko eta hobe-tzeko proposamena. Euskal He-rriko Ikastolen Konfederazioa,Donostia.
Aierdi, X. eta Uranga, B. (2007) Euska-ra, immigrazioa eta hizkuntza es-kubideak. Lan jardunaldiaren in-guruko gogoetak. Unesco Etxeaeta Ikuspegi, Bilbo.
Aldasoro, M. eta beste. (2003-2006) Os-tadar proiektua. Ikastolen Elkarteaeta Elkarlanean, Donostia.
Amonarriz, K.; Egaña, A.; Garzia, J.(2004) Euskararen kalitatea: zertazari garen, zergatik eta zertarako.Eusko Jaurlaritza, Gasteiz.
Aldasoro, M.; Amondarain, A.; Aurreko-etxea, M.; Elorza, I.; Etxezarreta,J.I.; Garagorri, X.; Hernandez L.;
Lekuona, I.; Osa, E.; Soroa, N.;Uriarte, J.A. (2002) Ikastolen Hiz-kuntza Proiektua Definitzen. Bar-ne-txostena.
Banks, J. (1995) “Multicultural Education:Historical Development, Dimen-sions, and Practice”. Handbook ofResearch on Multicultural Educa-tion. MacMillan, New York.
Barquin, A. (2008) “Immigrazioa eta eus-kara” in Immigrazioa Euskal He-rrian, Jakin 165 zk., 75-98.
Barrios, M.; Osa E.; Muñoa, I.; Elorza, I;Boan, K. (2008) Zenbait orienta-bide erregistroen trataeraz. Eus-kaltzaindia & EHIK, Bilbo.
Bronckart, J.P. (1997) Activité Langagiè-re, Textes et Discours. Pour un In-téractionisme Socio-Discursif. De-lachaux et Niestlé, Paris.
Bruner. J.S. (1986) El Habla del Niño:Aprendiendo a Usar el Lenguaje.Paidós, Bartzelona.
Canale, M. (1983) “From communicativecompetence to communicativelanguage pedagogy” in Langua-ge and Communication. Eds. J. C.Richards & R. Schmidt. Longman,Londres.
Cummins, J. (1979) Interdependencialingüística y desarrollo educativode los niños bilingües in Infanciay Aprendizaje 21, 37-61.
Cummins, J. (2008) Bilingual Children’sMother Tongue: Why Is It Impor-
tant for Education? http://www.iteachilearn.com/cummins/in-dex.htm (2008ko urrian jasoa).
Elorza, I. (2004). “Hizkuntz trebetasunak.”in Euskal Curriculuma. Kultur ibil-bidea., 193-208 or. Ikastolen Kon-federazioa, Donostia.
Elorza, I., Aldasoro, M., Goiri, N. (2005)“Hizkuntzak eta Literatura Arloa”in Derrigorrezko eskolaldirako eus-kal curriculuma. Oinarrizko txos-tena. A.A: Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Unibertsitate eta Iker-keta saila, Euskal Herriko Ikasto-len Konfederazioa, Kristau Esko-la, Sortzen-Ikasbatuaz, Donos-tia.
Elorza, I. eta Muñoa, I. (2008) “Promotingthe Minority Language ThroughIntegrated Plurilingual LanguagePlanning: The Case of the Ikas-tolas”. Teaching through Basque:Achievements and challenges.Ed. Jasone Cenoz. MultilingualMatters, 85-101, Clevedon, En-gland.
Elosegi, L. eta Esnal, P. (2004) “Euskal-tegi-kurrikuluak egiteko jardunbi-de bat” in HIZPIDE aldizkaria 57.zk. HABE, Donostia.
Elosegi, L., Esnal, P., Mungia, A. (2008)HABEren 4. mailako gaikuntzaikastaroko hainbat apunte.
Elosegi, L. (2008) Euskararen erabiltzai-le estrategikoa: helduen euskal-
duntze eta alfabetatzearen helburuin Euskaltzaindiaren XII. JagonJardunaldiak. Iruñea.
Essomba, M.A. (2006) Liderar escuelas in-terculturales e inclusivas. Ed.Graó,nº222: Barcelona.
Etxeberria, F. eta Elosegi, K. (2008) “Bas-que, Spanish and Immigrant Mi-nority Languages in BasqueSchools” in Teaching throughBasque: Achievements and cha-llenges. Ed. Jasone Cenoz. Mul-tilingual Matters, 69-84, GreatBritain.
Etxezarreta, J.I. (2008) “Egindakoari eu-tsi eta egiten segi.” Euskara 21Batzorde-atal bereziko kideenekarpenak. Euskararen aholkubatzordea. Eusko Jaurlaritza, Gas-teiz.
Europako Kontseilua, HABE, (euskaraz-ko edizioa 2005): HizkuntzenIkaskuntza, irakaskuntza eta eba-luaziorako Europako Erreferen-tzia Markoa. HABE-HUIS, Gasteiz.
Euskal Herriko Ikastolen Elkartea. (1988)Ikastolaren gestioa eta funtzio-namendua. Euskal Herriko Ikas-tolen Elkartea, Donostia.
Euskal Herriko Ikastolen Elkartea. (1989)Ikastola: izaera eta egitura. EuskalHerriko Ikastolen Elkartea, Do-nostia.
Euskal Herriko Ikastolen Elkartea. (1991)Euskal Eskola. Euskal Herriko
erreferentziabibliografikoak
Ikastolen Elkartea, Donostia.
Euskal Herriko Ikastolen Elkartea. (2001)Ikastolen plan integrala 2002-2007. Barne-txostena.
Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa.(2007) Ikastola. Imajina ezazu norgaren. Irudi-katalogoa. Euskal He-rriko Ikastolen Konfederazioa,Donostia.
Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa.(2008) Ikastolak. Orain eta gero.Baloratzeko eta hobetzeko pro-posamena. Argitaratu gabekotxostena.
Euskararen aholku batzordea. (2008)XXI. mende hasierako hizkuntzpolitikaren oinarriak. Eusko Jaur-laritza, Gasteiz.
Fishman, J. (2001). “Can threatened lan-guages be saved?” in ReversingLanguage Shift Revisited: a 21stCentury Perspective. MultilingualMatters, Clevedon, England.
Garagorri, X. (1991) Ikastola hezkuntz ere-du gisa. Euskal Herriko IkastolenKonfederazioa, Donostia.
Garagorri, X. (1995) ‘Haurtxoa’ proiektua.Haur Hezkuntzako bigarren ziklo-ko berrikuntza proiektu batenebaluazioa. Doktorego tesia.UPV/EHU.
Garagorri X. (zuz) et al. (2004) Euskal Cu-rriculuma. Kultur ibilbidea. Ikas-tolen Konfederazioa, Donostia.
Gorostidi, J.L.(1991) Euskaraz Bizi. Eus-kal Herriko Ikastolen Elkartea,Iruñea.
Graddol, D. (2006) English Next. BritishCouncil, Londres.
Herdina, P. eta Jessner, U. (2002) A Dy-namic Model of Multilingualism:Perspectives of Change in Psy-cholinguistics. Multilingual Ma-tters, Clevedon, England.
Hezkuntza, Unibertsitate eta IkerketaSaila. 2004. Hezkuntza berrizta-tzeko programak 2003-2006. Eus-ko Jaurlaritzaren Argitalpen Zer-bitzu Nagusia: Vitoria-Gasteiz.
Hezkuntza, Unibertsitate eta IkerketaSaila. 2008. Hezkuntza Berrizta-tzeko Lehentasun ildoak 2007-2010. Eusko Jaurlaritzaren Argi-talpen Zerbitzu Nagusia: Vitoria-Gasteiz.
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza.2008. IV. inkesta soziolinguisti-koa. Eusko Jaurlaritzaren Argital-pen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz.
Ikuspegi, (2008) Hizkuntzak eta inmi-grazioa in Immigrazioari begirada,Ikuspegi elkartearen aldizkaria,25. zk., Bilbo.
John H.A.L. de Jong. (2004) The Role ofthe Common European Frame-work (aurkezpen-txostena).http://www.ealta.eu.org/confe-rence/2004/ppt/ealta2004%20john.ppt (2008ko urrian jasoa).
Jonnaert, P., eta Vander Borght, C. (1999)Créer des conditions d’appren-tissage: Un cadre de référence so-cioconstructiviste pour une for-mation didactique des enseig-nants. De Boeck & Larcier, Pa-ris/Bruxelles.
Lousada, E. (2007) Genres textuels etperspective actionnelle: élémentsde rapprochement. Le français àl’université 12e année, nº 4. Agen-ce Universitaire de la francopho-nie, Montréal.
Moffett, J. eta Wagner, B. J. (1983) Stu-dent-Centered Language Arts andReading, K-13. 3rd ed. Boston,MA: Houghton Mifflin, Boston.
Nazio Batuak. (1948) Giza eskubideen al-darrikapen unibertsala. http://pge.rastko.net/etext/100110 (2008koabenduan jasoa).
Nunan, D. (1989) Designing Tasks for theCommunicative Classroom. Cam-bridge University Press, Cam-bridge.
Osa, E. (2004) Iritzi artikulua in Erabileraindartzeko egungo bideak eta ge-rora begirako gogoetak. BAT So-ziolinguistika aldizkaria, 53. zk.,Andoain.
Piaget, J. (1937) La Construction duRéel Chez l’Enfant. Delachaux etNiestlé, Paris.
Piaget, J. (1945) La Formation du Sym-bole Chez l’Enfant: Imitation, Jeu
et Rêve, Image et Représentation.Delachaux et Niestlé, Paris.
Piaget, J. (1970) L’Épistémologie Géné-tique. Presses Universitaires deFrance, Paris.
Piaget, J. & Inhelder, B. (1975) La psy-chologie de l’enfant. PresssesUniverstaires de France, 6. edi-zioa, Paris.
Pozo, J.I. (2004) Hitz eginez ulertzendugu elkar: ezagutza elkarrizketada in XI. Jardunaldi Pedagogiko-ak. Euskal Herriko Ikastolen El-kartea, Donostia.
Ruiz Bikandi, U. eta Miret Bernal, Inés.(2000) Hacia una cultura multilin-güe de la educación. Textos, nº023. Grao, Bartzelona.
Sáenz, M. eta beste. (2001) Urtxintxaproiektua. Ikastolen Elkartea etaElkarlanean, Donostia.
Sáenz, M. eta beste. (2006-2007) Txanelaproiektua. Ikastolen Elkartea etaElkarlanean, Donostia.
Vigotsky, L. (1973) Pensamiento y len-guaje. Teoría del desarrollo cultu-ral de las funciones psíquicas. LaPléyade, Buenos Aires.
Zalbide, M. (2001) HIZNET ikastaroarenapunteak: Esparruz esparruko mi-kroplangintza: Hezkuntza alorrekohizkuntz normalkuntza.
erreferentziabibliografikoak