Historische bronnen - beeldmateriaal ‘
Aan de hand van deze les ontdekken de leerlingen dat de Schelde niet alleen nu, maar ook vroeger al
veelvuldig als onderwerp op foto’s werd gezet en voorkwam op allerlei afbeeldingen.
Gerelateerde kerndoelen
Vlaanderen
Primair onderwijs
Wereldoriëntatie – Tijd
Historische tijd:
5.8 De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele
toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd,
vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert.
Secundair onderwijs
Ontwikkelingsdoelen maatschappelijke vorming of geschiedenis en aardrijkskunde
2. Dimensie en tijd
13. De leerlingen kunnen eenvoudige bronnen en levende getuigen raadplegen.
Nederland
Primair Onderwijs
Oriëntatie op Jezelf en de wereld - Tijd
Kerndoel 51: de leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en
ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
Informatie over heden en verleden: Afbeeldingen, foto’s, oude kaarten
Objecten in de omgeving die naar het verleden verwijzen ( huizen, kerken, grafheuvels, oude
fabrieken)
Kunstzinnige Oriëntatie
Kerndoel 56: de leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor
aspecten van cultureel erfgoed.
Gebouwen, monumenten en objecten in de omgeving die verwijzen naar het verleden.
Oude kaarten, afbeeldingen en foto’s van vroeger
Verschillen en overeenkomsten tussen heden en verleden (wat nemen we mee, wat niet)
Voortgezet onderwijs
Onderdeel A: Nederlands
kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te
ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen.
Onderdeel E: Mens en maatschappij
Lesbeschrijving
kerndoel 50: De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een
tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen
cultuurhistorische omgeving te betrekken.
Historische Bronnen – Kranten 1
Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag.
Lesduur: 50 minuten
Vak(ken): aardrijkskunde en geschiedenis.
Benodigde materialen:
o Krantenartikel waar de Schelde in voor komt.
o Regionale kranten
� Vlaanderen
Het nieuwsblad
Regio Oost-Vlaanderen www.nieuwsblad.be/Regio/OostVlaanderen
Regio Antwerpen www.nieuwsblad.be/Regio/Antwerpen
Gazet van Antwerpen nieuws over regio Antwerpen & de haven www.gva.be
Waaskrant (vnl. regio rond Dendermonde) www.waaskrant.be
Overzicht van nieuwsbronnen
http://users.skynet.be/nedsites/nieuwsbronnen.htm
� Nederland
PZC www.pzc.nl
BN de Stem www.bndestem.nl/regio/zeeland/
o Scheldekrant http://www.scheldenet.nl/nl/scheldeinformatiecentrum/scheldekrant/
o Werkblad ‘Krantenartikel Scheldekrant’
Werkvorm: klassikaal en in viertallen.
Korte omschrijving: In deze les verdiepen de leerlingen zich in een artikel uit de Scheldekrant.
Suggestie: U kunt de leerlingen ook zelf de artikelen laten kiezen
Voorbereiding: Selecteer vier artikelen uit de Scheldekrant die de leerlingen gaan bespreken. Zorg dat
van ieder artikel net zoveel prints zijn als dat er viertallen in de klas zijn. Zoek ook een artikel gerelateerd
aan de Schelde in de regionale krant.
Lesbeschrijving
Uitvoering
Tijd Duur Activiteit Benodigdheden
0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:
o Leren om de inhoud van een krantenartikel kort
samen te vatten en toe te lichten aan
medeleerlingen.
o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde.
o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws
staat dat gerelateerd is aan de Schelde.
0:05 0:10 Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er
veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem
maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort
de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier
artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te
gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen
lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door
experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal
praten.
o Viertal
Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel
uit om zich in te verdiepen.
Website Scheldelessen
Scheldekrant
0:15 0:15 Expertmeeting
De experts die met een krantenartikel aan de slag gaan,
vormen een expertgroep en verdiepen zich in het
artikel.
Eerst lees ieder individueel het artikel door en probeert
alvast de antwoorden op het werkblad in te vullen. U
kunt hier afhankelijk van de groep een gestructureerde
opdracht bij geven of dit overlaten aan de groep.
Een gestructureerde activiteit kan zijn:
Leestijd
Bespreek:
o Wat zijn de kernpunten van het artikel?
o Is de inhoud herkenbaar voor onze regio? Speelt
bij ons ook zoiets?
o Wat is jouw mening over dit onderwerp?
Indien er een mening in staat: ben je het wel/niet
Werkblad ‘Krantenartikel
Scheldekrant’
eens en waarom?
o Welke vragen heb je nav het artikel? Of waar zou
je meer vanaf willen weten?
0:30 0:15 Kennis uitwisselen
De experts gaan terug naar hun viertal. Hier vertelt
ieder om de beurt in 3 minuten waar het artikel over
ging. Wat zijn mening is over dit onderwerp en wat hij
verder zou willen weten hierover.
0:45 0:05 Afsluiting
Niet alleen in de Scheldekrant staat nieuws over de
Schelde. Ook in de reguliere kranten komt de Schelde
vaak naar voren. Laat even een voorbeeld zien van zo’n
artikel. Laat desnoods op internet zien waar je deze
krantenartikelen kunt vinden over de regio.
Huiswerkopdracht
Neem een krantenbericht mee dat gaat over de
Schelde. Iedere dag staan er wel berichten in de krant
die te maken hebben met de Schelde: scheepvaart,
havens, industrie, de tunnel, verdieping, dijkverhoging
etc.
Eventueel beamer of
digibord
Websites regionale kranten
0:50
0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:
o Leren om de inhoud van een krantenartikel kort
samen te vatten en toe te lichten aan
medeleerlingen.
o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde.
o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws
staat dat gerelateerd is aan de Schelde.
0:05 0:10 Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er
veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem
maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort
de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier
artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te
gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen
lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door
experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal
praten.
o Viertal
Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel
Website Scheldelessen
Scheldekrant
uit om zich in te verdiepen.
Historische Bronnen – Kranten 2
Projectintroductie
e
Doel: De leerlingen leren zoeken in historische bronnen en ontdekken welke rol de Schelde vroeger
speelde.
Lesduur: 50 minuten
Vak(ken): geschiedenis, taal
Benodigde materialen:
o De nieuwsberichten die leerlingen meenemen
o Oud krantenartikel over de Schelde (kijk hiervoor op de website waar een aantal linken
beschreven staan inclusief het jaartal).
o Digibord, beamer of print van het krantenartikel
o Werkblad ‘Zoek iemand die’
o Flapover vellen
o Dikke viltstift
o Lijm of plakband
o Computers met internetverbinding
o Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’
o http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960).
o http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken.
Werkvorm: klassikaal en in tweetallen.
Korte omschrijving: In deze les maken de leerlingen een ‘oude’ krant over de Schelde op basis van oude
krantenartikelen uit het digitale krantenarchief.
Suggestie: U kunt afspreken dat iedere dag iemand een artikel meeneemt uit de krant over de Schelde.
In de krantenartikelen die de leerlingen meegenomen hebben, kunt u de leerlingen de plaatsnamen
laten markeren. Vervolgens kunt u deze op de website van Scheldelessen op de kaart terugzoeken.
Voor de introductie van de oude krantenberichten kunt u ook zelf een artikel zoeken in het bestand.
Wellicht is er een artikel dat relatie heeft met de plaats waar uw school staat.
Leerlingen kunnen ook individueel of in klein groepjes aan een krantenartikel werken.
Als er weinig computers beschikbaar zijn, kunt u ook een aantal van de krantenartikelen uitprinten,
zodat niet iedere leerling zelf op zoek hoeft te gaan naar een artikel. Dit kan ook als u inschat dat dit
zelfstandig zoeken in het digitale krantenarchief te moeilijk is voor uw leerlingen.
U kunt het uitwerken van de opdracht dat voor de volgende les gepland staat ook opgeven als huiswerk.
Als extra activiteit kunt u de activiteit waarin de actuele krantenberichten besproken worden ook
herhalen aan de hand van een oude krant uit het digitale archief. Leuk om te zien is namelijk dat in een
krant het onderwerp Schelde vaak in meerdere artikelen terugkomt.
Voor leerlingen die wel een uitdaging kunnen gebruiken: interessant om na te gaan in hoeverre een
gebeurtenis in de verschillende kranten beschreven wordt. Zeker als het een onderwerp betreft dat in
zowel Nederland als België speelt!
Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is. Bekijk
het inhoudelijke gedeelte van de website Scheldelessen, wonen & werken. Kies een artikel dat u wilt
laten zien bij de inleiding van deze les. Bekijk hoe u dit krantenartikel kunt laten zien. Indien u geen
mogelijkheden heeft het via een digibord of beamer te laten zien, zorg dan voor een print voor iedere
leerling. Bedenk of u vooraf geselecteerde krantenartikelen wilt gebruiken of dat leerlingen zelf op zoek
gaan naar een artikel.
Uitvoering
Tijd Duur Activiteit Benodigdheden
0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:
o Leren zoeken in historische bronnen.
o Ontdekken welke rol de Schelde vroeger speelde.
0:05 0:05 Actuele nieuwsberichten bespreken
Inventariseer kort welke krantenberichten er gevonden
zijn. (bijvoorbeeld adhv een woordspin). Kijk of er een
indeling gemaakt kan worden op basis van de
inhouden die in de berichten naar voren komen.
(bijvoorbeeld veiligheid, wonen & werken, natuur,
vroeger)
Iedere leerling noteert deze indeling op het werkblad
‘Zoek iemand die…’. Achter ieder nummer één
onderwerp.
Krantenartikelen leerlingen
Website scheldelessen
Werkblad ‘Zoek iemand
die…’
0:10 0:10 Zoek iemand die…
1. Iedere leerling pakt zijn krantenartikel, pen en
werkblad ‘Zoek iemand die…’ en loopt door de klas
en vormt een tweetal.
2. Een leerling legt de ander een vraag voor uit het
werkblad. Bijvoorbeeld: Ik zoek iemand die een
krantenartikel heeft over de natuur. Indien het
artikel van de ander hier over gaat, geeft hij uitleg
over het krantenartikel. De leerling schrijft het
antwoord in zijn eigen woorden op het werkblad.
3. De andere leerling kijkt of het opgeschreven
antwoord goed is. Na akkoord zet hij/zij de eigen
naam erbij.
4. De leerlingen wisselen van rol, nu stelt de andere
leerling een vraag van het werkblad, waarop een
Flapover vellen
Lijm of plakband
Dikke viltstift
antwoord en een check volgt.
5. Opnieuw stap 1 t/m stap 4.
Terwijl de leerlingen op zoek gaan naar antwoorden,
zet u de afgesproken categorieën ieder op een flap en
hangt deze op in de klas.
0:20 0:05 Vraag nu iedere leerling nog staat, zijn krantenartikel
op de juiste flap te plakken. Deze artikelen kan ieder
dan nog eens een keer lezen op een ander tijdstip.
Vervolgens zoekt ieder zijn zitplaats weer op. Vraag of
het gelukt is om voor iedere categorie iemand te
vinden.
Flapover vellen per
categorie één.
Lijm of plakband
0.25 0.05 Uitleg over nieuwe ‘oude’ krant
Niet alleen nu, al heel veel jaren verschijnen er in de
krant berichten die met de Schelde te maken hebben.
Laat het oude krantenartikel zien dat u uitgekozen
heeft. Licht ook toe waarom u voor dit artikel gekozen
heeft.
Bedoeling is om met de klas een krant samen te stellen
die volledig gebaseerd is op oude krantenberichten.
Maar knippen & plakken van deze berichten is niet
voldoende. Er moet wel een duidelijke eigen bijdrage
in te vinden zijn. Bedoeling is dat iedereen in een
tweetal aan de slag gaat om een bijdrage te maken
voor deze krant. Het maken van zo’n bijdrage kan als
volgt:
o Wat opvalt is dat er in de kranten vooral tekst
staat. Kies een artikel uit. En zorg voor een
afbeelding hierbij. Het mag een tekening, foto of
computer tekening zijn;
o Schrijf een achtergrondartikel bij het
krantenbericht. Bijvoorbeeld een fictief interview
met een betrokkenen die in het artikel genoemd
wordt of iemand die je zelf als ooggetuige
bedenkt;
o Soms staat er in de krant maar een korte
mededeling. Kun jij er een volledige reportage van
maken (in woord en beeld)?
o Een getuigebeschrijving van iemand of een
dagboekfragment van een ooggetuige;
o Een ingezonden brief naar aanleiding van het
artikel;
o Het interview of de reportage mag je ook als
Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’
geluids- of beeldfragment opnemen;
o Maak een infographic (een afbeelding met
informatie). Over hoe iets zich ontwikkeld heeft.
Zoek bijvoorbeeld uit welke schepen er allemaal
gezonken zijn en zet deze met de informatie op
een tijdlijn. Zo krijg je een infographic over
gezonken schepen. Of bijvoorbeeld over
zeehonden in de Westerschelde door de jaren
heen. Of de verdieping van de Schelde;
o Je kunt zelf ook een vorm en inhoud voor je
bijdrage bedenken, als het maar gebaseerd is op
een oud artikel en jij er een eigen vorm of inhoud
aan hebt gegeven.
Gebruik de krantenartikelen op de website als
uitgangspunt. Maar zoek ook in de krantenarchieven
naar andere (gerelateerde) berichten.
Geef toelichting over de verschillende thema’s die over
de Schelde aan bod kunnen komen: veiligheid, natuur,
wonen & werken. Spreek desnoods af wie welk thema
kiest, zodat ieder thema vertegenwoordigd is.
Licht het werkblad ‘Nieuwsbijdrage’ toe.
Historische Bronnen – Kranten 3
Projectintroductie
e
Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag aan de hand van hun
krantenartikel.
Lesduur: 50 minuten
Vak(ken): taal, geschiedenis
Benodigde materialen:
o Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’
o http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960).
o http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken.
o Computers met internetverbinding
Werkvorm: in tweetallen en klassikaal.
Korte omschrijving: In deze les gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met het uitwerken van de
opdracht. U kunt hier 1 of 2 lessen voor gebruiken. In het laatste geval herhaalt u de opzet van deze les
nogmaals.
Suggestie:
Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is.
Uitvoering
Tijd Duur Activiteit Benodigdheden
0:00
0:05 Licht het doel van deze les toe:
o Meer te weten komen over de rol van de Schelde
aan de hand van een oud krantenartikel.
0:05 0:05 Peil kort hoe ver iedereen is en vraag of er vragen zijn.
0:10 0:30 Leerlingen gaan zelfstandig verder met het werken aan
hun opdracht. Zorg dat u steeds informatie in wint bij
de leerlingen om te kijken of er algemene punten zijn
waar zij tegenaan lopen. Of dat er vragen zijn van
groepen die handig zijn om centraal even te
bespreken. Dit kunt u ook doen, door tussentijds even
het werk te onderbreken met een extra instructie of
uitleg.
Inventariseer ook hoeveel nieuwsbijdragen er zijn die
vanaf een computer bekeken moeten worden.
0:40 0:10 Afsluiting
Bespreek de punten en vragen die u tegen gekomen
bent tijdens het zelfstandig werken. Vraag ook of er
nog verdere vragen zijn. En peil hoe ver iedereen is.
Spreek desnoods af wat als huiswerk geldt voor de
volgende les.
0:50