Her Sulamada Uygulanacak Sulama Suyu Miktarı ve Sulama Aralığı
Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % cinsinden verilmesi durumda;
RyDSNTK
dn t ..100
).(
mmTK (%)SN (%)biliniyorsa; dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu
miktarı, mmTK : Tarla kapasitesi, %SN : Solma noktası, %Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmıt : Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3
D : Islatılacak toprak derinliği, mm Kullanılabilir su tutma kapasitesinin derinlik cinsinden verilmesi durumunda;
dn = dk.D.Ry
dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm
dk : Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm/m
D : Islatılacak toprak derinliği, m
Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı
D.N.
T.K.
S.N.
F.K.T.
Ry
dk biliniyorsa;
Ry değeri bilinmediğinde (ortalama ) % 50 (0.50) alınabilir.
Yüzey ve yağmurlama sulama yöntemi için : 0.50 damla ve küçük başlıklı yağmurlama sulama (ağaçaltı sulama yönt..) için : 0.30-0.40 alınır.
Ry, bitkiye göre değişir.
Ry, sulama yöntemine göre de değişir.
Tarla parsellerinde her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı:
Ea
dndt
dt : Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, mm
dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm
Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)
(Ea, yüzey sulama yöntemlerinde 0.30-0.80, yağmurlama yönteminde 0.65-0.80, damla sulama yönteminde 0.85-0.95 arasında değişir)
Su kaynağında ihtiyaç duyulan toplam sulama suyu miktarı :
EcEa
dndt
.
dt : Su kaynağında ihtiyaç duyulan sulama suyu miktarı, mm
dn : Bitki kök bölgesinde depolanması istenen sulama suyu miktarı, mm
Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)
Ec : Su iletim randımanı (Toprak kanallarda 0.70, beton kaplamalı kanallarda 0.85,
basınçlı boru hatları olan sistemlerde 1.00 yani % 100 alınabilir)
Sulama aralığı :
ET
dnSA
SA : Sulama aralığı, gündn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mmET : Bitki su tüketimi, mm/gün
Sulama aralığı ağır bünyeli topraklarda su tutma kapasitelerinin daha yüksek olması nedeni ile hafif bünyeli topraklara göre daha fazla olur.
Örnek: Verilenler: -Kullanılabilir su tutma kapasitesi, dk= 160 mm/m-Etkili bitki kök derinliği, D= 60 cm-Bitki su tüketimi, ET= 5.9 mm/gün-Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % 50’si tüketildiğinde sulamaya
başlanacaktır, Ry= 0.50-Su uygulama randımanı, Ea= % 65-Su iletim randımanı, Ec= % 85İstenenler:a) Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarıb) Sulama aralığıc) Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarıd) Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarıÇözüm:a) Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı; dn = dk.D.Ry=160 x 0.60 x 0.50 =48 mmb) Sulama aralığı; SA=dn / ET=48/5.9=8 günc) Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı (Tarlaya her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı) dt =dn/Ea=48/0.65 =73.8 mmd) Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı; dt =dn/Ea Ec=48/0.65 x 0.85 = 86.9 mm
SİSTEM KAPASİTESİ
Belirli bir sulama sisteminin kapasitesi için temel denklem:
A d = 3.6 Q T Ea
dn
dt
var
yokEa
dndt idi.
dt verilmişse ;
dn verilmişse ;
T
dtAQ
6.3
.
EaT
dnAQ
.6.3
.
Üstteki eşitlik daha önce verilen dt ’yi hesaplamada kullanılan ve
eşitliklerinde mm cinsinden bulunacak toplam sulama suyu ihtiyacının L/s cinsinden ifade edilmesinde ya da su kaynağında mevcut sulama suyu ile belirli bir tarla parselinin ne kadar sürede sulanacağının belirlenmesinde kullanılabilir.
Ea
dndt
EcEa
dndt
.
Anılan eşitlikten T çekilirse ; Q
dtAT
6.3
.
Q : Sistem kapasitesi (L/s)
A : Sulanacak alan (da)
dt : Toplam sulama suyu ihtiyacı (mm)
T : Sulama süresi (h)
dn : Net sulama suyu ihtiyacı (mm)
Örnek 1:Verilenler:-Tarla parselinin büyüklüğü, A= 20 da-Uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, dt= 90 mm-Tarlanın 10 saatte sulanması istenmektedir, T=10 hİstenen:-Tarlabaşı kanalında ihtiyaç duyulan debi miktarıÇözüm: Q= (A dt)/ (3.6 T)= (20 x 90)/ (3.6 x 10) = 50 L/s Örnek 2:
Verilenler:-Su kaynağında mevcut debi, Q= 60 L/s-Tarla parselenin büyüklüğü, A= 50 da-Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, dn= 80 mm-Su uygulama randımanı, Ea= % 70-Su iletim randımanı, Ec= % 100İstenen:-Tarlanın sulama süresiÇözüm: Önce dt sonra T bulunmalı. dt= dn/ Ea.Ec= 80 / (0.70 x 1.00) = 114.3 mm T=(A dt)/ (3.6 Q)= (50 x 114.3)/ (3.6 x 60)= 26 h
1. Fenolojik gözlemlerle
2. Toprak neminin elle kontroluyla
3. Toprak neminin ölçülmesiyle
4. Bitki su tüketiminden yararlanarak (Su dengesi denklemi)
-Gravimetrik yöntem-Tansiyometreler-Nötron Prob yöntemi
Sulama Zamanının Planlanması
Fenolojik Gözlem
Elle kontrol
Toprak Neminin Ölçülmesi
Gravimetrik Yöntem:
s
sw w
wwP
100
Pw : Kuru ağırlık yüzdesi cinsinden nem (%)
W : Toprak örneğinin yaş ağırlığı (g)
Ws : Toprak örneğinin kuru ağırlığı (g)
Örnek kabı
20 30 40 60
30
20
10
0
Top
rak n
em
i P
w
(%)
Tansiyometre okumaları (cb)
Tansiyometre Yöntemi:
BİTKİBİTKİ TANSİYON TANSİYON (cb)(cb)
Meyve ağaçlarıMeyve ağaçları 70 – 8070 – 80
NarenciyeNarenciye 50 – 70 50 – 70
BağBağ 40 – 60 40 – 60
DomatesDomates 60 – 70 60 – 70
MarulMarul 40 – 50 40 – 50
ÇilekÇilek 25 – 35 25 – 35
KerevizKereviz 20 – 30 20 – 30
Kavun, Karpuz, Kavun, Karpuz, Havuç….Havuç….
50 – 60 50 – 60
Sulama Zamanı İçin Tansiyon Değerleri
Tansiyometre
Top
rak n
em
i P
v (%
)
Sayım oranı(Nötron okuması/Standart okuma)
.. .
....
.
. ..
.
Nötron Prob Yöntemi:
Bitki su tüketiminden yararlanarak (su dengesi denklemi kullanılarak) sulama zamanının belirlenmesi:
S = I + P – ET – D
S : Topraktaki su değişimi, mmI : Sulama, mmP : Yağış, mmET : Evapotranspirasyon, mm/gün veya mm/ayD : Drenaj, mm
TariTarihh
BaşlangBaşlangıç Nemi ıç Nemi (mm)(mm)
SulamSulama a
Suyu Suyu (I)(I)
(mm)(mm)
Yağış Yağış (P)(P)
(mm)(mm)
ToplaToplam m
NemNem
(mm)(mm)
Periyot Periyot Sonu Sonu Nem Nem (mm)(mm)
PeriyoPeriyodik ETdik ET
YığışıYığışımlı ETmlı ET
22/022/033
01/001/044
12/012/044
25/025/044
05/005/055
25/025/055
300300
250250
200200
260260
210210
290290
--
--
120120
--
110110
--
1515
2525
1212
--
2626
--
315315
275275
332332
260260
346346
290290
250250
200200
260260
210210
290290
--
6565
7575
7272
5050
5656
--
00
6565
140140
212212
262262
318318
(+)
mm suyun hacim cinsinden mm suyun hacim cinsinden ifade edilmesiifade edilmesi
1mm1mm1 m3
1 da
1 mm su 1 da alanda 1 m3 (1 ton) su
1 mm su 1 m2 alanda 1 lt (1kg) su
SULAMADA POMPA GÜCÜ
Pompa
he : Emme yüksekliği
hb : Basma yüksekliği H = he + hb +
hshs = (he+hb)0.10
H : Manometrik yükseklik (m)
hs : Sürtünme kaybı (m)
p
HQP
.75
..
Q
L/s 1 kg/dm3 (lt)
m3/s 103 kg/m3 (ton)
P : Pompa gücü (BG) (Pompa diesel motorla çalıştırılacaksa gerekli güç)
Q : Debi (L/s)
H : Manometrik yükseklik (m) : Suyun yoğunluğu (1 kg/dm3)
p: Pompa randımanı (%)
Pompa diesel yerine elektrik motoru ile çalıştırılacaksa gerekli güç :
1 BG = 0.736 KW
ÖRNEK PROBLEMLER