Download - ERMENİ MESELESİ (PROJE)
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
1/37
ERMEN MESELES
HAZIRLAYANLAR
BURCU GMDERECEYLN DELCEM GKALPHALM CAN TUNCALIGNGR OLAKOLUYUNUS MUSABELOUZ YILDIRIM
DANIMAN RETMEN
P.BETL ERNAS
2007, ZMR
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
2/37
NDEKLER
nsz...........................................................................................................1
Giri..2-3
Ermeni Tarihine Ksa Bir Bak4
Ermeni Sorununun Ortaya k.4-5
Soykrm Gerei.6
Trk Ermeni likileri6-8
Osmanl Ermeni likileri.8-9
Yer Deitirmenin Tanm ve Amac.9-10
Yer Deitirme ve Tehcir10-12
Yer Deitirme ( Tehcir ) Kanunu.13-14
Yer Deitirilmeye Tabi Tutulan Ermeniler..14-16
Talat Paaya Atfedilen Telgraf ....16-18
Ermeni Terr...18
ehit Diplomatlar.18-20
Asala (Ermenistan'n Kurtuluu in Ermeni Gizli Ordusu)20-21
Kuruluu Ve rgt Yaps21
Ama Ve Hedefleri21-22
Politik Gelimeler..22
Kronoloji..23--32
Sonu..33
Teekkr.34
Kaynaka35
http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.html -
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
3/37
1
NSZ
Keke savalar kkrtlmasa ve aclar yaanmasayd. Aslnda savaanlar ayn
tanrnn ocuklarydlar ve Anadoluda yaayan stkardetiler. Gemite Anadolu
zerinde oynanan ve gnmzde yeniden sahneye konmak istenen trajedileri
nlemenin, yeniden gndeme gelen oyunlar bozmann yolu tarihi anmsamaktan ve
yaadmz topraklarda sahip olduumuz gzellikleri o yitirilmi ve unutulmu
kuaklara borlu olduumuzu bilmekten geer.
Bizler proje grubu olarak tarihi gereklerden ve belgelerden yola karak gemiten
gnmze uzanan Ermeni Meselesini ele aldk. stedik ki yzyllar boyu karde gibi
yaayan bu iki milletin karlkl olarak ektikleri aclar bir kez daha tm gereklii ve
plakl ile ortaya koyalm. Tm yaananlara objektif bir gzle bakmay amaladk
ve konumuzu aratrrken arlkl olarak her iki milletinde sahip olduu ve
ulaabildiimiz belgeleri inceledik. Bu konu ile ilgili aratrmalar olan akademisyen
ve yazarlarla syleiler yaptk ve projemizi zenginletirdik. Vardmz sonular
yaananlarn sava gerei iinde ele alnmas gerekliliini ortaya koydu. Evet bu bir
savat ve karlkl kayplar yaanmt. Bu kayplara neden olan ve zemin
hazrlayan Avrupal byk devletlerin emperyalist dnceleriydi. nk sorunun
balangcn I. Dnya Sava gereinde aramak gerekiyordu.
Bu konuda yazlan pek ok belgeyi ve yazy inceledik. Vardmz en nemli sonu
Avrupal devletlerin iddia ettii gibi soykrm olmad ancak karlkl krmn
yaandyd. Bu bir soykrm deildi, olamazd.
Trk milletinin evlatlar olarak ortaya atlan bu uydurma iddialarn gerek d
olduunu belgeler altnda kantlamaya altk. almalarmz esnasnda kimi
zaman fkelendik, kimi zaman zldk ve kimi zaman rperdik. Ortaya iyi bir alma
kardmz dnyoruz. Umarz bu alma bu sorun zerine bilgi sahibi olmak
isteyen herkese yardmc olur .
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
4/37
2
GR
Karadenizi Akdenize balayan boazlar, Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoudaki
doal enerji kaynaklarnn kesitii noktadaki jeopolitik konumuyla btn dnyann
dikkatini ekmektedir.
Gemite Osmanl devleti, bugn de Trkiye, bu jeopolitik ve jeostratejik
konumundan dolay eitli entrikalarn evrildii bir alan olmutur. Osmanl devletini
paralayarak tarih sahnesinden silmek isteyen smrgeci devletler, bu entrikalarnda
yzlerce y
ld
r Trklerle dosta yaayan Ermenileri kullanm
lard
r.
Tarihte olduu gibi gnmzde de, Ermeni toplumu zerinden siyasi ve ekonomik
kar salamaya alan lkeler bulunmaktadr. Baz lkelerde Trkleri ve Trkiyeyi
szde soykrmla sulayan antlar dikilmekte, baz lkelerde de soykrm iddiasn
tanmaya ynelik kararlar parlamento gndemlerine getirilmekte, hatta kimi lke
parlamentolarnda kabul edilmektedir. Gerekte tarihilere braklmas gereken bu
konular, siyasetilerin elinde kar arac haline dntrlmektedir.
Osmanl devletinin zayflamaya balad dnemlerde, hemen her konuda Avrupann
mdahalesi ba gsterince, Trk-Ermeni ilikilerinde de bir bozulma balamtr.
Batllarn zellikle misyoner din adam kisvesinde, Osmanl devleti iine soktuu
provokatrlerin faaliyetleriyle Ermeniler; dini, kltrel, ticari, sosyal ve siyasi alardan
Trk toplumundan uzaklatrlmaya allmtr. Bylece, ou defa Trklerin zararl
kt trajik olaylar balam, Dou Anadoluda balatlan ve stanbula kadar yaylan
isyan hareketlerinde binlerce Trk ve Ermeni hayatlar
n
kaybetmitir.
Birinci Dnya Sava srasnda ise; Osmanl askeri olarak dmanlara kar savaan
veya geri hizmetlerde alan Ermenilere karlk, Ermenilerin nemli bir ksm
dman kuvvetlerinin yannda Trklere kar savamtr. Cephe gerisinde de
komitac Ermeniler kadn, ocuk, yal ayrm yapmakszn katliamlara girimiler, yz
binlerce Mslmann hayatna kastederek Dou Anadoluyu bir harabe haline
evirmilerdir
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
5/37
3
Osmanl devleti, Birinci Dnya Sava iinde, Ermeni isyannn youn olduu Dou
Anadoluda, bir yandan cephede Rus ordularyla ve Ruslarn yannda yer alm olan
Ermeni kuvvetleriyle savamak zorunda kalmt. Dier yandan da cephe gerisinde
Trkleri katleden, Trk ky ve kasabalarn yakp ykan, ordunun ikmal tesislerine ve
konvoylarna saldran Ermeni eteleri ile mcadele etmek zorunda kalmtr.
Szde soykrm iddialarn gndemde tutmak iin olaanst gayret sarf eden Ermeni
komiteleri, terr eylemlerine ynelmilerdir. 1965'ten sonra, eitli lkelerdeki
Ermenilerin, Trkiye aleyhine balattklar karalama kampanyasyla dnya ve Trkiye
kamuoyunda varln hissettiren szde Ermeni Sorunu, 1970'li yllardan itibaren
yurtdndaki Trk temsilciliklerine ynelik terr eylemlerine dnmtr.
Gurgen (Karekin) Yanikan adl bir yal Ermeninin 27 Ocak 1973'de ABD'nin Santa
Barbara kentinde, Trkiye'nin Los Angeles Bakonsolosu Mehmet Baydar ile
Konsolos Bahadr Demir'i katletmesiyle balayan "Bireysel Ermeni Terr", 1975'den
itibaren tpk 1915 ncesinde olduu gibi "rgtl Ermeni Terr"ne dnmtr.
Yurtdndaki Trk grevliler, diplomatlar, elilikler ve kurulularna ynelik Ermeni
saldrlar, ksa srede hzl bir trmanma gstererek younluk kazanmtr.
Ermeni terrnde, Trkiyedeki i huzursuzluun zirveye kt 1979 ylndan itibaren
byk bir art gzlenmeye balanmtr. Ermeni terristler, 21 lkenin 38 kentinde,
39'u silahl, 70'i bombal, biri de igal eklinde olmak zere toplam 110 terr olay
gerekletirmilerdir. Bu saldrlarda 42 diplomatmz ile 4 yabanc hayatn
kaybederken, 15 Trk ve 66 yabanc uyruklu kii de yaralanmtr
Amalar, szde iddialarn tm dnyaya tantmak, Trkiyeyi bu temelsiz iddialar
tan
mak zorunda b
rakmak, szde soyk
r
mdan dolay
Trkiye'den "tazminat" ve"toprak" almak ve "Byk Ermenistan" ryasn gerekletirmektir
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
6/37
4
ERMEN TARHNE KISA BR BAKI
Ermeniler, tarih boyunca baka devletlerin ynetimi altnda kalmlar ve balolduklar devletlerin hizmetinde bulunmulardr.
Ansiklopedik kaynaklarda, Erivan, Gkegl, Nahcvan, Rumiye gl kuzeyi ve Mako
blgesine, yukar memleket anlamna gelen Armenia, bu yrelerde yaayan halka ise
Ermeni denildii yer almaktadr.
Ermeni tarihilerin bir ksm, M.. 6. yzylda kuzey Suriye ve Kilikya blgesinde
yaayan Hititlerden olduklarn; bir dier ksm ise Nuh'un oullarndan Hayk'a
dayandklarn sylemektedirler. Bunun yannda, Ermenistan denilen corafyada
yerleen ve bugn Ermeni diye adlandrlan toplumun, blgenin kesin olarak
neresinde yaadklar, saylar ve ayn yrede ikamet eden dier halklara kyasla
nfus oranlar bilinmemektedir. Ermeni tarihileri bile kkenleri konusunda fikir birlii
iinde deildir.
Tarihsel olarak bak
ld
nda, Ermenilerin s
ras
yla, Pers, Makedon, Selefkit, Roma,Part, Sasani, Bizans, Arap ve Trklerin hakimiyeti altnda yaadklar grlr. Ermeni
derebeyliklerinin bir ou, blgeye hakim olan ve Ermenileri kendi saflarna ekerek
kullanmak isteyen devletler tarafndan kurdurulmutur.
Ermenileri Bizans'n zulm idaresinden kurtaran ve onlara insanca yaama hakkn
baheden, Seluklu Trkleri olmutur. Fatih dneminde ise, Ermenilere din ve vicdan
hrriyeti en st dzeyde verilmi, Ermeni cemaati iin dini ve sosyal faaliyetlerini
ynetmek zere Ermeni Patriklii kurulmutur. Osmanl idaresinde Ermeniler dini
grevlerini tam bir hrriyet iinde yerine getirirlerken, kendi din adamlarn da yine
kendilerinin tayin etmelerine izin verilmitir.
Ayn ekilde Anadolunun Trk idaresine girmesinden sonra burada yaayan
Ermeniler, kendi dillerini de tam bir serbestlikle konumaya devam ettiler. Osmanl
ynetimi, dier cemaatlere uygulad politikay onlara da uygulayarak Ermeniceyi ve
Ermeni adlar
n
n kullan
lmas
n
serbest b
rakt
. Trk matbaas
n
n kurulmas
ndan 160yl kadar nce Venedikte matbaaclk eitimi grm olan Sivasl Apkar adndaki bir
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
7/37
5
papaza 1567de stanbulda bir Ermeni matbaas amas iin izin verildi. stanbuldan
baka zmir (1759), Van (1859), Mu (1869), Sivas (1871) gibi tara ehirlerinde de
yeni Ermeni matbaalar faaliyete gemitir. 1908de btn lkede Ermeni matbaas
says 38e ulamtr. Nitekim 1910 ylnda stanbulda Ermenice 5 gazete ve 7 dergi
karlmaktayd.
Osmanl idaresinde Ermeniler, Trk insannn hogrsnden de yararlanarak, adeta
altn alarn yaamlardr. Askerlikten ve ksmen de vergiden muaf tutulan
Ermeniler, ticaret, zanaat ve tarm ile idari mekanizmalarda nemli grevlere
ykselme frsatn elde etmilerdir. Devletin eitli kademelerinde grev yapan
Ermeniler, Osmanl devletince kendilerine tannan bu hogrye karlk verdikleri
hizmetten dolay "millet-i sadka" olarak adlandrlmlardr. 19. yzyln soneyreine kadar Osmanllarn bir Ermeni sorunu olmad gibi, Ermeni halknn da
Trk yneticileriyle halledemedikleri bir mesele mevcut deildir.
ERMEN SORUNUNUN ORTAYA IKII
Osmanl devleti zayflamaya balayp, misyoner okullar kurulup, hemen her konuda
Avrupa'nn mdahalesine maruz kalnca, Trk-Ermeni ilikilerinde de bir bozulma
devri balamtr. Baz devletler, Osmanl devletini blerek blgesel karlarna
ulaabilmek iin, Ermenileri Trk toplumundan koparmay hedeflemilerdir.
zellikle Avrupa'nn baz byk devletleri "slahat" ad altnda bir yandan Osmanl
devletinin i ilerine karrken, bir yandan da Ermenileri Osmanl ynetimine kar
tekilatlan- drmlardr.
Bylece lke iinde ve dnda tekilatlanan ve silahlanan Ermeni komiteleri ile
Ermeni kiliselerinin kkrtc faaliyetleri sonucunda, Ermeni toplumu yava yava
Trklerden uzaklamaya balamtr.
Trklerin iyi tutumuna karn, yabanc devletlerle ibirliine girmek suretiyle Trklerle
mcadeleye balayan Ermeniler, Batnn desteini alabilmek iin kendilerini "ezilen
bir toplum" olarak gstermeye ve "Anadolu zerindeki egemenlik haklarn Trklerin
gasp ettii" iddiasn dile getirmeye balamlardr.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
8/37
6
Islahat Ferman ile mslmanlar ve gayr-i mslimler hukuk nnde eit statye
getirilince ayrcalklarn kaybeden Ermeniler, 1877-1878 Osmanl-Rus Sava
sonunda Rusya'dan, " igal ettii Dou Anadolu topraklarndan ekilmemesini,
blgeye zerklik verilmesini veya Ermeniler lehine slahat yaplmasn"
istemilerdir.Ermenilerin bu talebi, Rusya tarafndan ksmen kabullenilmi, Osmanl-
Rus Savann ardndan imzalanan Yeilky, eski adyla Ayastefanos Anlamas ve
daha sonraki Berlin Anlamasyla Ermeni sorunu uluslar aras bir boyuta tanmtr.
Bylece, Trkiyeyi blmek isteyen yabanc gler, Trk-Ermeni ilikilerine mdahale
etmeye balamlardr.
SOYKIRIM GERE
Yer deitirme uygulamas Ermeni evreleri ve hasm devletlerce "Ermeni katliam
ve soykrm" olarak adlandrlm ve Osmanllara kar byk bir propaganda
kampanyas balatlmtr.
Oysa soykrm; rk, milliyet, etnik ve din farkllklar nedeniyle insan gruplarnn
yok edilmesidir. Bu su, direkt olarak bir hkmet tarafndan veya onun rza
gstermesi ile ilenebilir. Birlemi Milletler Genel Kurulu, dnyada soykrm suunu
nlemek ve cezalandrmak iin 1948'de "Soykrm Szlemesini kabul etmi ve
Trkiye de bu szlemeye 1950 ylnda taraf olmutur.
Soykrm dendii zaman Nazilerin, Yahudilere ve dier etnik gruplara kar giritikleri
kitlesel kym akla gelir. 1939-1945 yllar arasnda 5-6 milyon Yahudi, 3 milyondan
fazla Sovyet sava tutsa, birer milyondan fazla Polonya ve Yugoslavya sivil halk,
200.000 civarnda ingene ve 70.000 zrl insann canna kylmtr. te soykrm
budur.
Ermeni iddialarnn ve yalanlarnn aksine, 1915 ylnda Dou Anadolu blgesindeki
Ermenilerin daha gvenli topraklara g ettirilmesi uygulamas, Ermenilerin ve
cephelerin gvenliini salamaya ynelik bir harekettir ve soykrmla hi bir ilgisi
yoktur. Ermenilerin Dou Anadolu'da sava ve g srasnda kayplar verdikleri
dorudur. Ancak bu kayplar, Dou Anadolu'da yaanan sava ve isyanlar nedeniyle
asayiin salkl olarak salanamamas, ara, yakt, gda, ila yetersizlii, ar iklim
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
9/37
7
koullar ile tifs gibi salgn hastalklar nedeniyle meydana gelmitir. Hibir ekilde
kastl ve planl bir katliam sz konusu deildir.
Aslnda Ermeniler, gemite hakimiyeti altnda yaadklar devletlere ihanetlerinden
dolay bir ok kez buna benzer g hareketlerine tabi tutulmulardr. Sasaniler
379'larda 70.000 Ermeniyi ran'a, Bizansllar 1025'lerde Dou Anadolu'daki 40.000
Ermeni'yi Sivas ve Kayseri'ye, Memluklar 1250'lerde 10.000 kadar Ermeni'yi Msr'a,
1743'de ranllar 24.000 Ermeni'yi ran ilerine ve 1777'de Krm' igal eden Ruslar
blgedeki binlerce Ermeni'yi steplere srmtr.
TRK ERMENLKLER
Ermeniler; Pers, Makedon, Selefkit, Roma, Part, Sasani, Bizans, Arap ve Trklerin
hakimiyeti altnda yaamlardr. Ermenileri Bizans'n zulm idaresinden kurtaran ve
onlara insanca yaama hakkn baheden, Seluklu Trkleri olmutur. Fatih
dneminde ise, Ermenilere din ve vicdan hrriyeti en st dzeyde verilmi, Ermeni
cemaati iin dini ve sosyal faaliyetlerini ynetmek zere Ermeni Patriklii kurulmutur.
Tarih boyunca Romallar, Persler ve Bizansllar tarafndan Anadolu'nun bir yerinden
dierine srlen, savalara itilen ve ou kez nc snf vatanda muamelesigren Ermeniler, Trklerin Anadolu'ya girilerinden sonra; Trkln adil, insani,
hogrl, birletirici tre ve inancndan yararlanmlardr. Bu ilikilerin gelime ve
dorua ulama a olan 19. Yzyl sonlarna kadar sren devir, "Ermenilerin altn
a" olmutur.
Osmanl Devleti'nin alan, liyakatli, drst ve retken her teb'asna salad
imkanlardan Gayr-i Mslimler iinde en ok faydalananlar; Ermeniler olmutur.
Askerlikten, ksmen de vergiden muaf tutulurken, ticarette, zanaatta, iftilikte ve idari
ilerde ykselme frsatn elde etmiler ve devlete bal, milletle kaynam ve
anlam olduklarndan dolay"millet-i sadka" olarak kabul edilmilerdir.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
10/37
8
OSMANLI ERMENLKLER
Osmanl devletinin ilk kurulu yllarnda Ermeniler, genellikle ukurova, Dou
Anadolu ile Kafkasya blgelerinde kk prenslikler ve beylikler halinde ve da
n
kdurumdaydlar. ran, Bizans, Grc, Seluklu devletleri ve dier kk devlet ve
beyliklerle karmlard ve bunlarn ynetimi altndaydlar.
Ermenilerin Osmanllarla ilk ilikileri, ok aznlkta bulunduklar Anadolu'nun bat
blgesinde balamtr. Osman Gazi 1324 ylnda Bursa'y devlete merkez yaptktan
sonra, Ktahya'daki Ermenilerin ounluu ve Ermeni ruhani reislii Bursa'ya
nakledilmitir.
Fatih Sultan Mehmet 1453'de stanbul'u aldktan sonra Ermenilerin Bursa'daki ruhani
bakan Hovakim'i stanbul'a getirmi ve 1461'de yaynlad bir fermanla Ermeni
Patriklii'ni kurdurmutur. Yavuz Sultan Selim'in 1514-1516'da Gney Kafkasya ve
Dou Anadolu'yu fethetmesiyle buradaki Ermeniler de ayn cemaat bnyesine
alnarak stanbul Patriklii'ne balanmlardr.
Tarihlerinde hibir devletten ve hkmdardan grmedikleri ilgiyi Osmanl devletinden
gren Ermeniler, Trk milletine samimi olarak balanmlardr. Bu yzden ksa bir
sre iinde eitli yerlerden stanbul'a gen Ermeniler byk bir cemaat oluturmu
ve dnyann en refah iindeki cemaatlerinden birisi haline gelmilerdir.
Fatih Sultan Mehmet'ten Sultan II. Mahmud'a kadar 350 yllk sre iinde
Hristiyanlarn ve dolaysyla Ermenilerin dini ve toplumsal ilerine kesinlikle
karlmamtr. "Amira" denilen bankerlerden, tccarlardan ve devlet memurlarndan
oluan Ermenilerin yardmyla; birok okul, matbaa, ktphane alm, birok Ermeni
genci renim yapmak ve sanat renmek zere Avrupa'ya gnderilmitir. Ayn
dnemde bu haklardan Rusya ynetimindeki Ermeniler yararlanamamlardr.
Osmanl ynetimindeki dier gayrimslim aznlklar gibi Ermeniler de her zaman
birinci snf vatanda muamelesi grmler; askere gitmedikleri gibi, zellikle ticari
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
11/37
9
hayatta kilit noktalar ellerine geirmek suretiyle, toplum iinde n plana kmlar,
zengin olmulardr.
Devlete ballklar, Trk adetlerini benimsemeleri, hatta iyi Trke konumalar,
Ermenilerin devlete ait resmi veya zel ilere atanmalarna sebep olmutur. Bu
bakmdan 16. yzylda Ermeni asll Mehmet Paa gibi vezirlik rtbesine kadar
ykselen devlet adamlar, 18. yzylda Divrikli Dzyan soyundan saray kuyumcular
ve sonradan Darphane bakanlar, Sasyan ailesinden saray doktorlar, 19. yzylda
Bezciyan ailesinden Darphane bakanlar, Dadyan ailesinden Baruthane bakanlar
devletin en yksek kademelerinde grevler yapmlardr. 19. yzylda ve Abdlhamit
devrinde ve sonrasnda ise Ermeni d ileri grevlileri ve bakanlar bulunmaktadr.
Ayrca birok Ermeni de Osmanl devlet adamlarna danmanlk yapmtr.
YER DETRMENN ( TEHCR ) TANIMI VE AMACI
Arapa asll bir kelime olan tehcir, "bir yerden baka bir yere g ettirmek, yer
deitirmek, hicret ettirmek (immigration, emigration)" manasn tar; bir
"srgn" , bir "deportation" manas yoktur. Bununla birlikte; "Tehcir Kanunu" diye
adlandrlan kanunun ad da aslnda "Sava zamannda hkmet uygulamalarna
kar gelenler iin askeri tarafndan uygulanacak nlemler hakkna geici
kanun"dur. Bu kanuna dayanlarak gerekletirilen yer deitirme uygulamasnn
anlatmnda kullanlan "tenkil (nakletme)" tabiri de bat dillerinde "srgn"
anlamna gelen "deportation", "exile" veya "proscription" gibi terimlere karlk
deildir.
Bata Van olmak zere yurdun pek ok yerinde balayan Ermeni isyan ve
katliamlarna nlem almak amacyla Talat Paa'nn balatt, Hkmet ve Meclis'in
de uygun grd yer deitirme, dorudan doruya cephelerin gvenini sarsacak
blgelerde uygulanmtr. Bunlardan birincisi, Kafkas ve ran cephesinin geri
blgesini oluturan Erzurum, Van ve Bitlis dolaylar; ikincisi ise, Sina cephesi
gerilerini oluturan Mersin-skenderun blgeleridir. Ermeniler, her iki blgede de
dmanla ibirlii yapm ve onlarn karma yapmalarn kolaylatracak faaliyetlerde
bulunmulardr.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
12/37
10
Yer deitirme uygulamas iinde Katolik ve Protestan Ermeniler balangta
uygulamann dnda brakldklar halde, daha sonra bunlardan zararl faaliyetleri
grlenler de g ettirilmilerdir.
Gerekletirildii 1915'ten gnmze kadar yer deitirme uygulamas hakknda ok
ey yazlp izilmitir. Ermeniler, uydurma belgelerin arkasna gizlenerek, dnya
kamuoyunu uzun sre kandrmay baarmlardr.
ayet, Osmanl devletinin Ermenileri "soykrm"a tabi tutmak gibi bir amac olsayd;
bulunduklar yerlerde bu dncesini gerekletiremez miydi? Bunun iin "yer
deitirme" gibi bir uygulamaya ne gerek vard? Kafilelerin gvenlii, sal ve
yeme-imelerinin temini iin byk maddi fedakarlklara ne gerek vard? 1915
Maysndan 1916 Ekim ayna kadar yaklak bir buuk yl devam eden g ettirme ve
yerletirme srasnda, emirler erevesinde ve mahallinde ald tedbirlerle, o gnn
zor savaartlarna ramen, Ermenilerin can ve mallarn koruma altna almasna ne
gerek vard? Adet yeni bir cephe am gibi idar, asker ve mal ykn altna
girmemeye ne gerek vard?
YER DETRME VE TEHCR
Ermenilerin binlerce Trk'n canna ml olan isyan ve katliamlar karsnda bile,
Osmanl Hkmeti'nin ortaya koyduu sakin ve saduyulu tavr, belgeleriyle sabittir.
Ancak, tedhi hareketleri bir trl durmak bilmeyince hkmet, lkenin eitli
blgelerinde yaayan Ermenileri, sava blgelerinden uzak yeni yerleim
merkezlerine gtrmek zorunda kalmtr. Kafkas, ran ve Sina cephelerinin gvenlik
hattn oluturan blgelerdeki Ermenilerin yerlerinin deitirilmesi, onlar imha etmek
deil, devlet gvenliini salamak, onlar korumak amacn gtmtr ve dnyann en
baarl yer deitirme uygulamasdr.
Her eyden nce, yer deitirme karar btn Ermenilere uygulanmamtr. Katolik ve
Protestan mezhebinde bulunan Ermenilerin yan sra, Osmanl ordusunda subay ve
shhiye snflarnda hizmet gren Ermeniler ile Osmanl Bankasubelerinde ve baz
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
13/37
11
konsolosluklarda alan Ermeniler devlete sadk kaldklar srece ge tabi
tutulmamlardr. te yandan, hasta, zrl, sakat ve yallar ile yetim ocuklar ve dul
kadnlar da sevke tabi tutulmam, yetimhaneler ve kylerde koruma altna alnarak
ihtiyalar devlete, Gmen denei'nden karlanmtr. Bu tablo, Osmanl'nn yer
deitirme konusundaki iyi niyetini gstermesi asndan nemlidir.
27 Mays 1915 tarihli yer deitirme kanunu ve bu kanuna dayal olarak karlan
emirler erevesinde; Erzurum, Van ve Bitlis vilyetlerinden karlan Ermeniler,
Musul'un gney ksm, Zor ve Urfa sancana; Adana, Halep, Mara civarndan
karlan Ermeniler ise Suriye'nin dou ksm ile Halep'in dou ve gneydousuna
nakledilmilerdir.
Bu arada, Ermenilerin ska dile getirdii gibi yer deitirme srasnda 1.5 milyon
Ermeni lmemitir. Gerek Osmanl ve Ermeni, gerekse yabanclara ait istatistikler, I.
Dnya Sava dneminde Osmanl topraklarnda yaayan Ermenilerin nfusunun en
fazla 1.250.000 civarnda olduunu gstermektedir. Ne kadar Ermeni'nin yer
deitirme uygulamas erevesinde bulunduklar yerden karld ve ne kadarnn
sa salim yeni yerleim blgelerine ulat da belgeleriyle ortadadr. Osmanl
Devleti'nin son nfus istatistii 1914 ylnda yaplmtr. Buna gre Ermeni nfusu
1.221.850'dir. Yer deitirmeye tabi tutulmayan nfus; 82.880'i stanbul, 60.119'u
Bursa 'da, 4.548'i Ktahya Sanca ve 20.237'si Aydn vilayetinde olmak zere
toplam 167.778'dir.
Ermenilerin yer deitirme uygulamas byk bir disiplin iinde yaplmtr. 9 Haziran
1915'ten 8 ubat 1916 tarihleri arasnda Adana, Ankara, Drtyol, Eskiehir, Halep,
zmit, Karahisar sahib, Kayseri, Mamuretlaziz, Sivas, Trabzon, Yozgat, Ktahya veBirecik'ten toplam 391.040 kii yerletirilecekleri yeni blgelerine sevk edilmi,
bunlardan 356.084' yerleim blgelerine ulamtr. Yani, Ermenilerin yer deitirme
uygulamas srasnda verdii kayplar 35.000 kii civarndadr. Yer deitirme
uygulamasna tabi tutulan nfus ierisinde yer alan Halep'teki 26.064 Ermeni nfusu,
g ettirilenler ierisine dahil edilmemitir. Bu rakam 35.000'den karldnda geriye
9-10 bin kii kalmaktadr. Yani Ermenilerin yer deitirme srasnda verdikleri toplam
kayp 9-10 bin kiiden ibarettir. Bunlar da, Trkler tarafndan ldrlmemi, 500'Erzurum-Erzincan arasda ekya gruplar tarafndan, 2000 civarnda kii, Urfa'dan
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
14/37
12
Halep'e giden yol zerinde Meskene'de Urban ekyalar tarafndan, 2000 kii
Mardin'de ekya tarafndan ldrlmtr. Dersim blgesinden geen kafilelere
blge halknn saldrlar sonucunda yaklak 5-6 bin kii ldrlmtr. Ancak bunun
kesin rakamlar Osmanl arivlerinde yer almamaktadr. Toplam 9-10 bin kiinin
lm olduu dier verilerden tespit edilmektedir. Bylece, yer deitirme srasnda
soykrm maksadyla Osmanl ordusu tarafndan ldrlen bir tek Ermeni yoktur.
Ayrca, Anadolu ve Rumeli'nin eitli blgelerinden yer deitirmeye tabi tutulan
Ermenilerin saylar ile, yeni yerleim merkezlerine ulaanlarn saylarnn birbirini
tutmas, yer deitirme srasnda herhangi bir katlim olaynn olmadn da ispat
etmektedir.
te yandan, Osmanl Devleti yer deitirme uygulamasna tabi tuttuu Ermenilerin
nakli srasnda, ar savaartlarna ramen olaanst gayret gstermi, bu gayret,
yabanc diplomatlarca da tesbit edilmitir. Hkmet, gmenlerin iaesi ve
korunmasna ynelik byk harcamalar yapmtr. Uygulamaya ait belgelerde hangi il
ve ilelerde hastane kurulduu, Ermeni ocuklarndan yetim kalanlar iin hangi
binann ayrldna kadar detayl bilgiler verilmektedir. Yer deitirmeye tabi
gmenlerin; sevk, yerletirme ve geimlerinin salanmas iin 1915 ylnda 25
milyon, 1916 yl sonuna kadar ise 230 milyon kuru harcand belgelerden
anlalmaktadr.
Ermenilerin yer deitirilmeleri, onlar imha etmek deil, devlet gvenliini salamak,
onlar korumak amacn gtmtr ve dnyann en baarl yer deitirme
uygulamasdr. ayet, Osmanl Devleti Ermeni tebaasndan kurtulmak isteseydi; bunu
asimilasyon yoluyla veya sava gereke gstererek rahatlkla halledebilirdi. Osmanl,yer deitirme uygulamasyla sava artlarnda her an lmle burun buruna
gelebilecek olan yz binlerce Ermeni'nin hayatn kurtarmtr. Nitekim, yeni blgelere
yerletirilen Ermeniler sa salim hayatlarn srdrrken, Rus ordusu saflarnda
Trklere kar savaan Ermeniler, savaartlar gerei lmlerdir.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
15/37
13
YER DETRME ( TEHCR ) KANUNU
. "Tehcir Kanunu" olarak bilinen; ve fakat Trk ordusu sava alannda olduu iin
cephe gerisinde oluan isyan ve ayaklanmalar nleme gayesi gden "Sava
zamannda hkmet uygulamalarna kar gelenler iin asker tarafndan
uygulanacak nlemler hakkna geici kanun" 27 Mays 1915 tarihinde kabul
edilmitir. Kanun, 1 Haziran 1915 gn dnemin Resmi Gazetesi Takvim-i Vekayi'de
yaynlanarak yrrle girmitir.
Sz konusu geici kanunun birinci maddesi; ordu, kolordu ve frka komutanlarna,
sava srasnda Hkmetin emirlerine, lkenin savunulmasna ve huzurunkorunmasna kar kanlara, silhl saldr veya direnite bulunanlara kar derhal
askeri nlem alma, tecavz ve direni srasnda isyanclar yok etme yetkisi
vermektedir. kinci madde ise ayn komutanlara, casusluk ve vatana ihanet ettikleri
anlalan ky ve kasaba halkn, tek tek veya toplu halde baka yerlere sevk ve iskn
ettirme yetkisi vermektedir.
10 Haziran 1915 tarihinde yaymlanan bir emir yazs ile de, ge tabi tutulan
Ermenilerin mallar koruma altna alnmtr. Bir bakan ile, biri idari dieri de maliyeci
olmak zere iki yeden oluan "Terkedilmi Mallar Komisyonu" kurulmutur. Bu
komisyonlar, boaltlan ky ve kasabalardaki Ermenilere ait mallar tespit edecek,
ayrntl defterlerini tutacaktr. Defterlerden biri blgesel kiliselerde korunacak, biri
blge ynetimine verilecek, biri de komisyonda kalacaktr. Bozulabilir eya ile
hayvanlar ak arttrma ile satlacak ve paras korunacaktr. Komisyon gnderilmeyen
yerlerde, bildiri hkmlerini blgelerdeki grevliler yerine getirecektir. Bu mallarn
Ermeniler dnnceye kadar korunmasndan hem komisyon, hem de blge yneticileri
sorumlu olacaktr.
27 Mays 1915 tarihli kanun ve 10 Haziran 1915 tarihli emir yazlarndan da
anlalaca gibi, Talat Paa'nn balatt ve Meclis'in de uygun grd yer
deitirme uygulamas, "dorudan doruya cephelerin gvenini sarsacakblgeleri" kapsamaktadr. Bunlardan birincisi Kafkas ve ran cephesinin geri
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
16/37
14
blgesini oluturan Erzurum, Van ve Bitlis dolaylardr. kincisi ise Sina cephesi
gerilerini oluturan Mersin-skenderun blgeleridir. nk Ermeniler bu blgelerde
dmanla ibirlii yapmakta ve onlarn karma yapmalarn kolaylatracak
faaliyetlerde bulunmaktaydlar.
Bununla birlikte; "sava halinde devlet ynetimine kar gelenler iin askeri
birliklerce alnacak nlemleri" ieren kanun, tamamen devleti ve kanun dzenini
korumaya ynelik bir yetki kanunudur. En nemli zelliklerinden biri ise; "kanun
metninde herhangi bir etnik grup veya zmrenin adndan sz edilmemi ve
hatta ima dahi edilmemi" olmasdr. Kanun kapsamna giren Mslman, Rum ve
Ermeni asll Osmanl vatandalar yerlerinden baka yerlere g ettirilerekyerletirmeye tabi tutulmutur. Kanunu, tek bir halka yneltilmi olarak grmek, ya
bilgi eksikliinin gstergesidir, ya da kastl davranmann...
YER DETRMEYE TAB TUTULAN ERMENLER
Yer deitirme uygulamas srasnda eitli yollardan g ettirilen Ermenilerinayrldklar ve vardklar yerlerdeki saylar devaml ekilde kontrol edilmitir. 9
Haziran 1915'ten 8 ubat 1916 tarihine kadar Anadolu'nun eitli blgelerinden yeni
yerleim blgelerine tanan ve yerlerinde braklan Ermeni nfusun ne kadar olduu,
Osmanl Arivi'nin ilgili tasniflerindeki belgelerdenu ekilde derlenmitir:
Blge Sevk Edi len Kalan
Adana 14.000 15-16.000Ankara (Merkez) 21.236 733
Aydn 250 -
Birecik 1.200 -
Diyarbakr 20.000 -
Drtyol 9.000 -
Erzurum 5.500 -
Eskiehir 7.000 -
Giresun 328 -
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
17/37
15
Grele 250 -
Halep 26.064 -
Haymana 60 -
zmir 256 -zmit 58.000 -
Kalack 257 -
Karahisar sahib 5.769 2.222
Kayseri 45.036 4.911
Keskin 1.169 -
Krehir 747 -
Konya 1.900 -
Ktahya 1.400 -
Mamuretlaziz 51.000 4.000
Mara - 8.845
Nallhan 479 -
Ordu 36 -
Perembe 390 -
Sivas 136.084 6.055
Sungurlu 576 -
Srmene 290 -
Tirebolu 45 -
Trabzon 3.400 -
Ulubey 30 -
Yozgat 10.916 -
TOPLAM 422 .758 32 .766
Dier taraftan Gmen ve Airetleri Yerletirme Mdr kr Bey'in 18 Ekim 1915
tarihinde Halep'ten gnderdii telgrafta, Halep'e sevk edilen Ermenilerin tahminen
100.000 civarnda olduu bildirilmektedir
Bu arada Musul ve Zor evresine gnderilmek zere 18 Eyll 1915 tarihi itibariyle
Diyarbakr'da 120.000, 28 Eyll 1915 tarihi itibariyle de Cizre'de 136.084 Ermeni
nfusun topland kaytlardan anlalmaktadr. kr Bey'in 3 Kasm 1915 tarihinde
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
18/37
16
Nizip'ten ektii bir ifre telgrafta ise, tamann gayet dzenli bir ekilde devam ettii
ifade edilmektedir.
Yukarda verilen listede yer deitiren nfus iinde yer alp da henz tanmam
olduu belirtilen kalan nfustan Adana'dakiler, daha sonra yeni yerleim blgelerine
tanmlardr. Buna gre sevk edilen nfus toplam 438.758, Halep'tekilerle birlikte
iskan sahasna varan nfus ise 382.148'dir.
TALAT PAAYA ATFEDLEN TELGRAF
Yer deitirme uygulamas hakkndaki Ermeni iddialarnn en nemlilerinden biri de
Talat Paa'ya atfedilen ve Ermenilerin katledilmesini emrettii iddia edilen
telgraflardr. Oysa, yer deitirme karar ve uygulamas srasnda; Ermeniler
hakknda alnan tedbirlerin onlar yok etme amacn tamad Talat Paa tarafndan
her frsatta dile getirilmitir.
Nitekim 29 Austos 1915 tarihinde Hdavendigr, Ankara, Konya, zmit, Adana,Mara, Urfa, Halep, Zor, Sivas, Ktahya, Karesi, Nide, Mamuretlaziz, Diyarbekir,
Karahisar- Sahib, Erzurum ve Kayseri vali ve mutasarrflarna (Mutasarrf: Osmanl
ynetim yapsnda bir sancan en byk idare amiri) gnderilen birifre telgrafta yer
deitirme uygulamasnn gayesi u ekilde aklanmaktadr:
"Ermenilerin bulunduklar yerlerden karlarak belirlenen blgelere
sevklerinden hkmete takip edilen gaye, bu unsurun hkmet aleyhine
faaliyetlerde bulunmalarn ve bir Ermenistan Hkmeti kurmalar hakkndaki
mill emellerini takip edemeyecek bir hale getirilmelerini salamak iindir. Bu
kimselerin yok edilmesi sz konusu olmad gibi, sevkiyat esnasnda
kafilelerin gvenlii salanmal ve Gmen denei'nden harcama yaplarak
yeme-imelerine ilikin her trl nlem alnmaldr.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
19/37
17
Yerlerinden karlp, sevkedilmekte olanlardan baka, yerlerinde kalan
Ermeniler bundan sonra yerlerinden karlmamaldr. Daha nce de bildirildii
gibi asker aileleriyle ihtiya nispetinde sanatkr, Protestan ve Katolik
Ermenilerin sevk edilmemesi hkmete kesin olarak kararlatrlmtr.
Ermeni kafilelerine saldrda bulunanlara veya bu gibi saldrlara nayak olan
jandarma ve memurlar hakknda iddetli kanun nlem alnmal ve bu gibiler
derhal grevlerinden el ektirilerek Divan- Harp'lere teslim edilmelidir. Bu gibi
olaylarn tekrarndan vilyet ve sancaklar sorumlu tutu lacaklardr" .
27 Mays 1915'te Ankara'ya gnderilen gizli ifrede; "Ermeniler hakknda
hkmete alnan nlemler, srf memleketin huzur ve dzenini salamak ve
korumak mecburiyetine dayanmaktadr. Ermeni unsuruna kar hkmetin yok
etmeye ynelik bir siyaset izlemediinin gstergesi, imdilik tarafsz bir
durumda kaldklar grlen Katolik ve Protestanlara dokunmam olmasdr."
denilmektedir.
te yandan Ermenilerden zararl kimselerle komite bakanlarnn srlmeleri
konusunda Hkmetin yaynlad bildirinin, baz yerlerde yanl anlald
grlmektedir. Buna bal olarak pek ok yerde, yakalanan Ermeni eteler,
faaliyetlerini daha rahat srdrebilecekleri yerlere sevk edilmitir. Bunun zerine
Talat Paa 1 Haziran 1915'de btn vilyetlere bir genelge daha yaynlayarak bu gibi
Ermenilerin bulunduklar yerlerden alnarak karklk karamayacaklar yerlereyerletirilmelerini ve srgn ileminin sadece bozguncu ve isyanc Ermenilere
uygulanmasn bildirmitir.
14 Haziran 1915'de Erzurum, Diyarbekir, Mamuretlaziz ve Bitlis vilyetlerine
gnderilen ifrede ise, yerleri deitirilen Ermenilerin yollarda hayatlarnn korunmas
gerektii belirtildikten sonra; g srasnda firara yeltenenler ve korunmalarndan
sorumlu olanlara kar saldrda bulunanlarn yola getirilmesinin doal olduu; ancak,
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
20/37
18
buna hibir ekilde halkn kartrlmamas ve Ermenilerle mslmanlar arasnda
ldrmeye yol aacak ve ayn zamanda darya kar da pek irkin grnecek
olaylarn kmasna kesinlikle frsat verilmemesi istenmitir.
ERMEN TERR
Trkiye zerine smrgeci emeller besleyen ngiltere ve Rusya'nn kurdurduu
Tanak ve Hnak komitelerinin lke ierisindeki kkrtmalar sonucunda meydana
gelen isyan ve katliamlarn yan sra Ermeniler, 1905'teki Yldz Suikasti'yle silahl
terr metodolojisinin ilk rneini vermilerdir. Talat Paa ve Cemal Paa'y da ayn
yntemle ehit eden Ermeniler, uzun bir aradan sonra 1965 ylnda tekrar terr
metoduna dnmlerdir. 1970'li yllarda ise ASALA sahneye km, 1984'e kadar 42Trk diplomatnehit etmitir.
Tanak ve Hnak rgtleri bu yeni terr dneminde; terr zendirmi, gelitirmi,
hazrlam, daha geni alanlara yaylmasn ve hedeflerinin eitlenmesini salam,
terr tim ve gruplar oluturmu ve yeni rgtlenme abalarna psikolojik destek
vermilerdir. Bunlarn yannda isminden en ok sz ettiren "Ermenistan'n Kurtuluu
in Ermeni Gizli Ordusu" olmutur. Bu rgt ksaca ASALA adyla anlmaktadr.
EHT DPLOMATLAR
Tarih ehir / Grev Ad-Soyad
Santa Barbara / Bakonsolos Mehmet BAYDAR27.01.1973
Konsolos Bahadr DEMR
22.10.1975 Viyana / Wien / Bykeli Dani TUNALIGL
Paris / Bykeli smail EREZ24.10.1975
ofr / Driver Talip YENER
16.02.1976 Beyrut / Bakatip Oktar CRT
09.06.1977 Vatican City / Bykeli Taha CARIM
02.06.1978 Madrid / Bykeli / Eli Necla KUNERALP
http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/mehmet_baydar.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ismail_erez.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ismail_erez.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/talip_yener.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/taha_carim.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/necla_kuneralp.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/necla_kuneralp.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/taha_carim.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/oktar_cirit.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/talip_yener.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ismail_erez.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/danis_tunaligil.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bahadir_demir.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/mehmet_baydar.html -
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
21/37
19
Em.Bykeli / Retired Ambassador Beir BALCIOLU
12.10.1979 Lahey / Bykeli Olu /
Ambassador's Son
Ahmet BENLER
22.12.1979 Paris / Turizm Maviri / Tourism
Counsellor
Ylmaz OLPAN
Atina / Athens dari Atae Galip ZMEN31.07.1980
Athens /dari Atae Kz Neslihan ZMEN
Sydney / Bakonsolos ark ARIYAK17.12.1980
Gvenlik Ataesi Engin SEVER
Paris / alma Ataesi Reat MORALI04.03.1981
Din Grevlisi Tecelli ARI
09.06.1981 Cenevre/ Szlemeli Sek. M. Sava YERGZ
24.09.1981 Paris/ Gvenlik Ataesi Cemal ZEN
28.01.1982 Los Angeles / Bakonsolos Kemal ARIKAN
08.04.1982 Ottava / Ottawa / Ticaret Maviri /Counsellor for Commercial Affairs
Kani GNGR
04.05.1982 Boston / Fahri Bakonsolos /
Honorary Consul General
Orhan GNDZ
07.06.1982 Lizbon / Lisbon / dari Atae/
Administrative Officer
Erkut AKBAY
27.08.1982 Ottawa / Askeri Atae Albay / Military
Attache Colonel
Atilla ALTIKAT
09.09.1982 Burgaz / dari Atae / Administrative
Attache
Bora SELKAN
08.01.1983 Lisbon / dari Atae Ei / Nadide
AKBAY,Administrative Officer's Wife
ei merhum Erkut AKBAY'n yaamn
yitirdii 07.06.1982 tarihli saldrda
Nadide AKBAY
http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ahmet_benler.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ahmet_benler.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/yilmaz_colpan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/yilmaz_colpan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/yilmaz_colpan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/galip_ozmen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/neslihan_ozmen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/sarik_ariyak.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/sarik_ariyak.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/sarik_ariyak.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/sarik_ariyak.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/engin_sever.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/resat_morali.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/resat_morali.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/resat_morali.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/tecelli_ari.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/m_savas_yerguz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/m_savas_yerguz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/m_savas_yerguz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cemal_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/kemal_arikan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/orhan_gunduz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/orhan_gunduz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erkut_akbay.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/atilla_altikat.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bora_suelkan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/nadide_akbay.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/nadide_akbay.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/bora_suelkan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/atilla_altikat.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erkut_akbay.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/orhan_gunduz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/kemal_arikan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cemal_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/m_savas_yerguz.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/tecelli_ari.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/resat_morali.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/engin_sever.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/sarik_ariyak.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/neslihan_ozmen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/galip_ozmen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/yilmaz_colpan.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/ahmet_benler.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/besir_balcioglu.html -
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
22/37
20
yaralanm ve 08.01.1983 tarihinde
yaamn yitirmitir.
09.03.1983 Belgrad / Bykeli / Ambassador Galip BALKAR
14.07.1983 BrkseI / Brussels / dari Atae
/ Administrative Attache
Dursun AKSOY
27.07.1983 Lisbon / Mstear Eli / Wife of the
Counsellor
Cahide MIHIOLU
28.04.1984 Tahran / Szle.Sek. Eli / Wife of
Secre.
Ik YNDER
20.06.1984 Viyana / alma Ataesi Erdoan ZEN
19.11.1984 Viyana / Uluslararas Memur Evner ERGUN
07.10.1991 Atina / Basn Ataesi etin GRG
11.12.1993 Badat /dari Atae alar YCEL
04.07.1994 Atina / Mstear Haluk SPAHOLU
ASALA (ERMENSTAN'IN KURTULUU N ERMEN GZL
ORDUSU)
1973-1985 dneminde kendisinden en ok sz ettiren Ermeni terr rgt ASALA'dr.
Kuruluu, rgt yaps ve almalar hakknda kesin bilgiler henz yaynlanmamtr.
eitli Ermeni kaynaklar ve yaynlar ASALA hakknda, baz ahslarla ilgili bilgiler
vermekte, ou kez bu rgtn veya terr grubunun yaynlarndan elde edilensonular aklamaktadrlar. Bunlar ise bu terr grubunun yaymak istedii veya
aklanmasnda saknca grmedii bilgilerdir.
ASALA'nn kuruluunu, Lbnan olaylarna balayan, Lbnan'daki Filistin Kurtuluu
rgtlerinin faaliyetleri ierisinde gren, onlardan esinlenerek ortaya ktn savunan
grler olduu gibi birka Ermeni'nin bir araya gelerek kurduklar yeni bir terr
http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/galip_balkar.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/dursun_aksoy.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cahide_mihcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cahide_mihcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cahide_mihcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/isik_yonder.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/isik_yonder.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/isik_yonder.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/isik_yonder.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erdogan_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erdogan_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erdogan_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/enver_ergun.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/enver_ergun.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/erdogan_ozen.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/isik_yonder.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/cahide_mihcioglu.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/dursun_aksoy.htmlhttp://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/diplomatlar/galip_balkar.html -
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
23/37
21
rgt kurduklarn ve bu rgtn ksa zamanda dnemin en arpc, en etkin terr
olaylarn meydana getirdiini yazan yaynlar da vardr.
KURULUU VE RGT YAPISI
ASALA, 1975 ylnda kurulmutur. 6 - 7 yeden oluan kurucular ierisinde, terr
rgtnn en hareketli iki yesinden biri olan Agop Agopyan, rgtn bilinen lideridir.
kincisi ise cinayet eylemlerini bizzat gerekletiren, terr olaylarnn faili bulunan ve
Agop Agopyan'n yokluunda rgtn ayakta kalmasn salayan Agop
Tarakyan'dr, 1981'de lmtr. Agopyan ise eitli yaralanma, tedavi gibi srelerin
dnda rgtn lideri olarak kalmtr. Filistin Kurtulu rgtlerinin eleman olaraktannm ve "Mcahit" ismini tamtr.
rgtn yaps, geleneksel Ermeni terr rgtleri modeline uygundur. Lbnan Merkez
Komitesi, rgtn st ynetimini stlenmitir. zellikle, 1980 ylnda bu komite,
Lbnan'da nemli bir ekil alm ve "Bro" niteliine brnmtr. Merkez
Komitesine bal olarak; Siyasi Komite, Mali Komite, Propaganda ve Yayn Komitesi,
stihbarat Komitesi ve Askeri Komite gibi alt kurulu ve organlar vardr. Askeri
komite, eylem timlerinin de bal olduu bir organ niteliindedir.
AMA VE HEDEFLER
ASALA, 1981 yl sonunda aklad "siyasi programyla" amalarn ve hedeflerini
dnya kamuoyuna yay
nlam
t
r. Buna gre ASALA'n
n amac
: "Demokratik,sosyalist ve devrimci bir hkmetin nderliinde birlemi bir Ermenistan'n
kurulmasdr." Burada tanmlanan hkmetin neresi olduu da aka
anlalmaktadr. Sovyetler Birlii ve sosyalist devletlerden her trl yardm istenmekte
ve "Sovyet Ermenistan' halkn uzun sava iin bir s olarak" kabul edilmektedir.
ASALA, "Ermeni topraklarnn"(!) kurtarlmas iin temel yolun, devrimci iddet
eylemlerinden getiinin kabul ve ilan etmektedir. Programna gre; ASALA, stn
snflarn hegemonyasn reddedenleri destekleyecek ve uluslararas devrimci hareket
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
24/37
22
iinde koalisyonlar kurulup glenmesine allacaktr. Bunun iin iddet ve terr
vazgeilmez yntemdir.
POLTK GELMELER
1975 ylnda kurulduu kabul edilen ASALA'nn politik gelimeleri iki safhada
deerlendirilmelidir. ASALA, 1979 ylnda Paris Ermeni Konferans srasnda
salad yeni glerle kuvvetlenmitir. Bu sre 1981'de zirveye km, ancak rgt
1983 ylnda ikiye blnmtr.
ASALA'nn ilk eylemi, kurucularndan Agop Tarakyan'n 16.2.1976 tarihinde Beyrut
Trk Bykelilii Baktibi Oktay Cerit'i ldrmesidir. ASALA, 1979 ylna kadar,
Filistinlilerin kendi aralarndaki atmalara karm ve lider Agopyan yaralanmtr.
1979 ylnda Paris'te toplanan Ermeni Konferans srasnda, Fransa'daki Ermeni
terristlerle irtibat kurulmu; bylece rgte yeni elemanlar katlmtr. Bunlarn
ierisinde en nlleri Alex Yenikomiyan ve Monte Melkiyan'dr.
1981 ylnda birok terr olay gerekletiren ASALA, bir taraftan svire'yi, dier
taraftan Fransa'y tehdit etmeye, balamtr. Fransa'daki "Yeni Ermeni Direni
rgt", Kanada'daki "Azad Hay" ve ngiltere'deki "Gaitzer" gruplar ASALA'ya
katldklarn ilan etmilerdir. Terrn byk bir etkinlik ve yaygnlkla devam ettii bu
yllar iinde merkez kadrosunda ihtilflr balamtr. ASALA'nn masum insanlara da
ynelmi olan terr eylemleri, rgtn dnya kamuoyundaki konumunu derindensarsmtr
KRONOLOJ
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
25/37
23
1022
Ermeni topraklarnn mparator II. Basileios tarafndan Bizans
topraklarna katlmas zerine 40 bin Ermeni Anadolu'ya srgn
edildi.
1046 Ermeni hanedanlar Bizans mparatoru IX. Konstantin tarafndan
katledilerek yok edildi.
1054Sultan Turul Bey dneminde Seluklulara balanan Ermenilere
zerklik verildi.
1098 Ermeniler Hallarla ibirlii yaptlar.
1461
Fatih Sultan Mehmed, Bursa'daki Ermeni Piskoposu Hovakim'i
(Ovakim) stanbul'a getirterek kendisine Patrik unvan
n
verdi veErmenilere birok haklar tand.
1567
Trk matbaasnn kurulmasndan 160 yl kadar nce Venedik'te
matbaaclk eitimi grm olan Sivasl Apkar adndaki bir
papaza stanbul'da bir Ermeni matbaas amas iin izin verildi.
1790lk resmi Ermeni Okulu, Amira Miricanyan ve nork Mrd
tarafndan Kumkap Fc Sokak'ta kuruldu.
1823Artin Bezciyan adl Ermeni, Kumkap'da Bezciyan Okulu'nu
kurdu.
1824Patrik Karabet, Ermenice gramer okutan Kumkap Okulu'nu
Patrikhane'nin himayesine ald.
1853 (22 Ekim) Ermeni Maarif Komisyonu kuruldu.
1876 Kurulan Mecliste Ermeni milletvekilleri de katld.
1877(7 Aralk) Ermeni Milli Meclisi, Ermeni halknn askere yazlarak
savaa katlma kararn ald.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
26/37
24
1878
(13 Nisan) stanbul Ermeni Patrii Nerses, ngiltere Dileri
Bakan Salisbury'ye gnderdii muhtrada, Trklerle beraber
yaayamayacaklarn bildirdi.
(13 Temmuz) Berlin Anlamas imzaland. Bu anlamaya,
Osmanl Ermenileriyle ilgili 61. madde eklendi.
(3 Austos) ngiltere Dileri Bakan Lord Salisbury, stanbul
Bykelisi Layard'a gnderdii talimatta, Osmanl Hkmeti'nin
Dou'da reformlara balamas gerektiini bildirdi.
1890
(20 Haziran) Erzurum syan
(Temmuz) Kumkap Nmayii
Birinci Sason syan
1892 - 1893 Merzifon, Kayseri, Yozgat isyanlar
1895
(30 Eyll) Babli olay
Kasm aynda, Ermenilerin Mara'ta isyan teebbs
1896
30 Ekim stanbul'da Ermeni eylemi
(1 Haziran) I. Van isyan
(26 Austos) Osmanl Bankas Olay
1902Ermeni dilcilerden H. Acaryan, "Ermeni Dili'ne Trk Dili'nin Tesiri
ve Ermenilerin Trke'den Aldklar Szler" adnda bir eser yazd.
1904 kinci Sason isyan
1905(21 Temmuz) Yldz Camii'nde, Osmanl Padiah II.
Abdlhamid'e suikast teebbs.
1908
Ermenilerin Jamanak adl gazetesi yayn hayatna balad.
kinci Meclis ald ve Ermeni komitecilerden bazlar Millet
Meclisi'ne girdi.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
27/37
25
1909 (14 Nisan) Adana'da Ermeni isyan
1915
(15 Nisan) II. Van syan
(24 Nisan) Osmanl
Devleti aleyhinde faaliyette bulunan Ermenikomiteleri kapatld. Bu komitelerin idarecilerinden 2345 kii
tutukland.
(3 Mays) Ermeniler Van'da byk bir katliama giritiler.
(27 Mays) Yer Deitirme (Tehcir) Kanunu karld.
1918
(1 ubat) Ermeni komitac Arak, Bayburt'ta katliam yapt.
(25 Nisan) Ermeni komitaclar, Kars'n dousundaki Subatan
kynde 750 Mslman' katletti.
(1 Mays) Ermeni komitaclar, Kars'ta, aralarnda ocuklarn da
bulunduu 60 Mslman' katletti.
1919
(20 Kasm) Osmanl brokrasisinde st dzeyde grev yapan
Bogos Nubar Paa ve erif Paa, Ermeni-Krt bamszlk
belgesini imzaladlar.
1920
(12 Ocak) 450 kiilik Ermeni svari birlii, Antep'in Arapdar
kynde Mslmanlar'a ikence yapt.
(2 Aralk) Gmr Anlamas imzaland.
1921
(15 Mart) Talat Paa, Berlin'de Ermeniler tarafndan katledildi.
(6 Aralk) Sait Halim Paa'y Ermeniler Roma'da katletti
(16 Mart) Moskova Anlamas imzaland.
(18 Mart) Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan ileri Bakan
Cevanir Han', Tepeba'ndaki Pera Palas Oteli nnde ldrd.
(13 Ekim) Kars Anlamas imzaland.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
28/37
26
1922 (22 Temmuz) Cemal Paa, Tiflis'te Ermeniler tarafndan katledildi.
1923
Ermeni asll Mnib Boya, Van milletvekili olarak meclise girdi.
(24 Temmuz) Lozan Anlamas
imzaland
.
1934Franz Werfel'in, "Musa Da'da Krk Gn" adl roman, ABD'de
ngilizce yaymland.
1935
(15 Aralk) Pangalt Ermeni Kilisesi'nde toplanan bir grup Ermeni,
Franz Werfel'in, "Musa Da'da Krk Gn" adl eserini "Trk milleti
hakknda iftiralarla dolu olduu" gerekesiyle yakt.
1936
Franz Werfel'in, "Musa Da'da Krk Gn" adl eserinin Fransa'da
yaymlanmas, Trk basnnn tepkisini ekti.
1937
Cevat Rfat Atilhan, "Musa Da" adnda kitap yazarak, Franz
Werfel'in eserinin gerekleri yanstmadn bildirdi.
Werfel'in, "Musa Da'da Krk Gn" adl eserinin filme alnmasnn
engellenmesi, ABD Dileri Bakanl nezdinde gndeme geldi.
1943
Ermeni asll Ber Trker Keresteci, Afyonkarahisar milletvekili
oldu.
1957Mrd ellefyan, 27 Ekim seimlerinde, Demokrat Parti
listesinden stanbul milletvekili seildi.
1964
(24 Aralk) Kbrs Dileri Bakan Kipriyanu Birlemi Milletler
Gvenlik Konseyi'nde "Ermeni Meselesini" ortaya atarak Trkiye
aleyhine karar karmaya alt.
1965(24 Nisan) Brezilya'nn Sao Paulo kentinde, Ermeniler tarafndan
Trkiye aleyhine gsteri dzenlendi.
1969(24 Nisan) Londra'da, Trk Elilii nnde Ermeniler tarafndan
gsteri yry tertip edildi.
1973
(27 Ocak) Trkiye'nin Los Angeles Bakonsolosu Mehmet Baydar
ve yardmcs Bahadr Demir, Mrd Yankyan adl Ermeni
tarafndan katledildi.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
29/37
27
1975
(20 Ocak) ASALA (Gizli Ermeni Kurtulu Ordusu) rgt kuruldu.
(22 Ekim) Viyana'da, Bykeli Dani Tunalgil katledildi.
(24 Ekim) Paris'te, Bykeli smail Erez ile polis Talip Yenerkatledildi.
1976
(16 ubat) Beyrut Bykelilii Birinci Ktibi Oktay Cerit
katledildi.
(28 Mays) Zrih alma Ateelii Brosu bombaland. Saldrnn
faili olduu anlalan Noubar Soufoyan adl bir Ermeni yakaland,
yargland ve suu sabit grlerek 15 ay hapis cezasnaarptrld.
1977
(29 Mays) stanbul Yeilky Havaalan'na ve Sirkeci garna
patlayc madde atld, saldrda 4 kii ld ve 31 kii yaraland.
Saldrlar "Ar Ermeni Hareketleri rgt" stlendi.
(9 Haziran) Vatikan Bykelisi Taha Carm katledildi.
1978
(3 Ocak) Brksel Bykelilii'ne patlayc madde atld. Saldry"Ermeni Yeni Direni rgt" stlendi.
(3 Ocak) Londra'daki Trk bankasna patlayc madde atld.
Saldry "Ermeni Yeni Direni rgt" stlendi.
(2 Haziran) Madrit'te, Bykeli Zeki Kunaralp'n ei Necla
Kunaralp ve emekli Bykeli Beir Balcolu katledildi.
(8 Temmuz) Paris Bykelilii alma Ataelii ve Trkiye
Turizm Brosuna patlayc maddeler atld. Saldry "Ermeni
Soykrm Adalet Komandolar" stlendi.
(6 Aralk) Cenevre Bakonsolosluu'na patlayc madde atld.
Saldry "Ermeni Yeni Direni rgt" stlendi.
(17 Aralk) THY Cenevre Brosuna patlayc madde atld.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
30/37
28
Saldry "Ermeni Gizli Kurtulu rgt (ASALA)" stlendi.
1979
(15 Nisan) Yunan Hkmeti, Atina'nn Nea Simirna meydannda
"'Ermeni ntikam Ant"nn dikilmesine izin verdi.
(22 Austos) Cenevre Bakonsolosluu'nda Konsolos Yardmcs
Niyazi Adal'ya kar suikast dzenlendi. Saldrda 3 kii
yaraland. Saldry ASALA stlendi.
(27 Austos) THY Frankfurt Brosuna patlayc madde atld.
Saldry ASALA stlendi.
(4 Ekim) THY Kopenhag Brosuna patlayc madde atld.Saldry ASALA stlendi.
(12 Ekim) Lahey'de, Amsterdam Bykelisi zdemir Benler'in
olu Ahmet Benler katledildi.
(22 Aralk) Paris'te Turizm Maviri Ylmaz opan katledildi.
1980
(10 Ocak) ASALA, THY Tahran Brosuna bombal saldrda
bulundu.
(6 ubat) Bykeli Doan Trkmen, Bern'de saldr sonucu
yaraland.
(10 Mart) Ermeni terristler THY'nn Roma Brosunu
bombaladlar. Saldrda 2 talyan hayatn kaybetti, 14 talyan da
yaraland.
(8 Nisan) ASALA, Sayda toplantsnda, Krtlerle Ermeniler
arasnda benzerlik olduunu iddia ederek Krtleri kan kardei
olarak iln etti.
(17 Nisan) Vatikan Bykelisi Vecdi Trel silahl saldrya
urad. Koruma grevlisi Tahsin Gven yaraland.
(19 Nisan) ASALA, Marsilya Trk Konsolosluu'na roketatarl
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
31/37
29
saldr dzenledi.
(31 Temmuz) Atina dari Ateemiz Galip zmen ve kz Neslihan
zmen acmaszca katledildi.
(5 Austos) Lyon'da, Ermeniler tarafndan konsolosluun
baslmas sonucu Kadir Atlgan, Ramazan Sefer, Kavas Bozda
ve Hseyin Toprak adl vatandalar yaraland.
(26 Eyll) Paris'te, Basn Ataemiz Seluk Bakkalba silahl
saldrya urad ve ar yaraland.
(10 Kasm) ASALA rgt, Strasburg Trk Konsolosluu'na bir
saldr dzenledi.
(17 Aralk) Sidney Bakonsolosu ark Arkyan ile koruma polisi
Engin Sever katledildi.
1981
(13 Ocak) Paris Bykelilii Maliye Maviri Ahmet Erbeyli'nin
arabasna bomba konuldu; Erbeyli lmden dnd.
(4 Mart) Paris'te alma Maviri Reat Moral ile din grevlisi
Tecelli Arehit edildi.
(3 Nisan) Kopenhag'da, alma Maviri Cavit Demir, evine
giderken Ermeni terristlerce kurunland ve ar ekilde
yaraland.
(9 Haziran) Cenevre'de, szlemeli sekreter olarak grev yapanMehmet S. Yergz katledildi. Olay ASALA stlendi.
(24 Eyll) Paris Bakonsolosluu'nu basan Ermeniler, gvenlik
grevlisi Cemal zen'i acmaszca katlettiler.
(3 Ekim) Roma Bykelilii 2. Katibi Gkberk Ergenekon,
Ermeni terristlerin silahl saldrsna urad ve ar yaralanarak
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
32/37
30
saldrdan kurtuldu.
(27 Kasm) Avrupa'da bulunan "Ermeni renciler Birlii" ile
"'Krt renci Dernei", Londra'da ortak bildiri yaynladlar.
1982
(28 Ocak) Los Angeles'da, Bakonsolos Kemal Arkan, Harry
Sasunyan ve Kirkor Saliba tarafndan katledildi.
(8 Nisan) Ottowa Bykelilii Ticari Maviri Kemalettin Kni
Gngr silahl saldr sonucu yaraland.
(5 Mays) ABD'nin Boston Blgesi Fahri Konsolosu Okan Gndz
katledildi.
(7 Haziran) Lizbon Bykelilii dari Ataesi Erkut Akbay
katledildi. Bu arada, Ottowa Bykelilii Askeri Ataesi Atilla
Altkat, Bulgaristan Burgaz Bakonsolosluu dari Ataesi Bora
Selkan ve Lizbon Bykelilii Maslahatgzar Yurtsev
Mholu'nun ei Cahide Mholu da silahl saldrya uradlar.
Trkiye'nin Kanada Bykelilii grevinde bulunan Cokun Krca
da, silahl saldrya urad.
(7 Austos) 3 Ermeni terrist, Ankara Esenboa Havalanna
silahl, bombal saldr dzenlediler ve katliam yaptlar. Otomatik
silahlarla ve bombalarla orada bulunanlara saldran terristler, 3'
emniyet grevlisi olan toplam 9 kiiyi ldrdler ve 78 kiiyi
yaraladlar. Levon Ekmekiyan isimli terrist yakaland
. (10 Austos) Artin Penik adl Ermeni, Esenboa katliamndan
duyduu znty dile getirerek, kendini yakmak suretiyle Ermeni
terrn lnetledi.
1983
(29 Ocak) Levon Ekmekiyan, 1982 yl Esenboa baskn
nedeniyle Ankara'da idam edildi.
Harut Levonyan ve Rafi Elbekyan adl iki Ermeni militan
tarafndan Trkiye'nin Yugoslavya Bykelisi'ne dzenlenen
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
33/37
31
suikast srasnda, yoldan geen bir Belgrad'l ld.
(15 Temmuz) ASALA mensubu terristler, Paris Orly Havaliman
THY Brosuna bombal saldr dzenledi. Olayda, 4' Fransz,
2'si Trk, 1'i ABD'li ve 1'i sve'li olmak zere toplam 8 kii
hayatn kaybetti. 60 kii de yaraland.
(27 Temmuz) Trkiye'nin Lizbon Bykelilii'ni basan 5 Ermeni
l olarak ele geirildi.
1985
(12 Mart) Ottowa Bykelilii, silahl, bombal 3 Ermeni terrist
tarafndan basld. Kanada'l koruma grevlilerinden biri vurulup
ldrld. Bykeli Cokun Krca yaral olarak kurtuldu.
1991
(21 Ocak) Ermeniler, Haclar kentine bombal saldr dzenledi.
Saldrda 3 Sovyet askeri ile 2 Azeri ld. Ermeniler ayrca,
Azerbaycan'n Sesi gazetesi muhabiri Savtin Askerova'y
katletti.
(13 Nisan) Karaba'da, Ermeniler ile Azeriler arasnda atmalar
kt. Azeri kyleri Ermeniler tarafndan top ateine tutuldu.
(23 Nisan) Sua kasabasna bal Azeri kyleri, Ermeni
kylerinden alan top ve makineli tfek ateine maruz kald.
Olayda 3 Azeri ld, 3 ev ykld, 3 ev de oturulamaz hale geldi.
(26 Nisan) Karaba blgesinde 4 Azeri gvenlik grevlisi
ldrld. Olay "Karaba Savalar" adl Ermeni rgt
stlendi.
(23 Eyll) Ermenistan bamszln ilan etti. (26 Aralk)
Sovyetler Birlii dald. 23 Eyll'de bamszln ilan eden
Ermenistan fiilen ve hukuken bamsz oldu.
1996Levon Ter-Petrosyan, ikinci defa Ermenistan Devlet Bakan
seildi.
1997 (20 Mart) Tanaksutyun rgt liderlerinden Robert Koaryan,
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
34/37
32
Ermenistan Babakan oldu.
(20 Aralk) Ermeniler, Surp Agop Hastanesi'nin 160. yldnmn
ylbaleniyle birlikte kutladlar.
Trkiye Gazeteciler Cemiyeti, 1997 Sedat Simavi dl'n
gazetecilik dalnda Garbis zatay'a verdi.
1998
Cumhurbakan Sleyman Demirel, Jamanak gazetesinin 90.
kurulu yldnm vesilesiyle, gazetenin editr Ara Kounyan'
Cumhurbakanl kknde kabul etti.
(ubat) Ermenistan Devlet Bakan Levon Ter-Petrosyan istifaetti. Bylece Robert Koaryan'a liderlik yolu ald. Petrosyan,
Karaba'da bar istedii iin ar milliyetilerin tepkisini ekmiti.
(ubat) Petrosyan'n istifasn deerlendiren Azerbaycan Halk
Cephesi Bakan Elibey, Koaryan'n gemite Ruslar arkasna
alarak Karaba'da Azerbaycan'a kar ayaklandn bildirdi.
(30 Mart) Koaryan, Ermenistan Devlet Bakanl'na seildi.
(Temmuz) Blc rgt PKK'nn ba Abdullah calan,
Ermenistan ynetiminden, rgte zel ky tahsis edilmesini
istedi.
(14 Ekim) Mesrob Mutafyan, Trkiye Ermenileri 84. Patrii seildi.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
35/37
33
SONU
O insanlar ki, yakn zamana kadar Trk ve Mslman halklarla i ie ve kardeesine
rfleri, adetleri, birok konudaki benzerlikleriyle, huzurlu ve rahat yaarlard.
Kuyumcuydular, mimardlar, dokumacydlar, terziydiler Osmanlmparatorluunun
adil hogrs iinde, alt yzyl boyunca srdrmlerdi yaamlarn. 19 yzyl
sonlarnda devlet de nemli grevlerdeydiler. Kaymakamdlar, nazrdlar, kalem
mdrydler, Posta ve Telgraf Nezaretinde st dzeydeydiler.Memleketin has
evlatlar
yd
lar. yle de kalacaklard
baz
Bat
l
devletlerin ortaya att
klar
oyuna aletolmasalard, eteler kurup Rus ordusuyla birlikte Trk askerini arkadan
vurmasalard
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
36/37
34
TEEKKRProje Grubu olarak almalarmz srdrrken bata ailelerimize, bize rehberlik
eden, keyifli stanbul gezimiz esnasnda bizleri yalnz brakmayan ders retmenimiz
Sayn P.Betl Ernasa, bizlere akademisyen Mehmet Perinek ile hem okulumuzda
hem de stanbul niversitesinde grme yapmamzda katk salayan Mdr
Yardmcmz Sayn Aylin Musluoluna, youn ileri arasnda bizlere zaman ayran ve
dncelerini paylaan Kurucu Temsilcimiz Sayn Yans Eraslana teekkr ederiz.
-
7/30/2019 ERMEN MESELES (PROJE)
37/37
KAYNAKA
1) Osmanldan Gnmze Ermeni Sorunu, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2000.
2) Yldrm, Dr. Hsamettin, Ermeni ddialar ve Gerekler, Ankara 2000, s. 38 (PRO.FO. 13 Temmuz
1921, 371 / 6504 / E.8519)
3) imir, Bilal, ehit Diplomatlarmz, Bilgi Yaynevi, Ankara 2000, 2 Cilt.
4) Tunta Nalan, Zor Yllar, Remzi Kitapevi, Ocak 2007
5) Gyn, Nejat; Osmanldaresinde Ermeniler,1983-4)
6) Tarih Boyunca Trklerin Ermeni Toplumu ile likileri Sempozyumu, Atatrk niversitesi, 1985
7) Trk Tarihinde Ermeniler (Tebliler ve Panel Konumalar). 9 Eyll niversitesi,1985-6)
8) imir, Bilal; Osmanl Ermenileri, 1986-7)
9) Halaolu, Prof. Dr. Yusuf-; Ermeni Tehcirine Dair Gerekler (1915), TTK Yayn, Ankara 2001
10) Perinek Mehmet, Rus Arivlerinden, 100 Belgede Ermeni Meselesi, I.Bask Doan Kitaplk,
Mart 2007